೧. ಏಕಕನಿಪಾತೋ
೧. ಅಪಣ್ಣಕವಗ್ಗೋ
೧. ಅಪಣ್ಣಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಇಮಂ
ಅಥ ನೇಸಂ ಸತ್ಥಾ ಮನೋಸಿಲಾತಲೇ ಸೀಹನಾದಂ ನದನ್ತೋ ತರುಣಸೀಹೋ ವಿಯ ಗಜ್ಜನ್ತೋ ಪಾವುಸ್ಸಕಮೇಘೋ ವಿಯ ಚ ಆಕಾಸಗಙ್ಗಂ ಓತಾರೇನ್ತೋ
ಅಥ ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿತೋ ಪುನದೇವ ರಾಜಗಹಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಗತಕಾಲೇ ತಂ ಸರಣಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪುನ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಸರಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ
ಭಗವಾ ಅಪರಿಮಿತಕಪ್ಪಕೋಟಿಯೋ ನಿರನ್ತರಂ ಪವತ್ತಿತವಚೀಸುಚರಿತಾನುಭಾವೇನ ದಿಬ್ಬಗನ್ಧಗನ್ಧಿತಂ ನಾನಾಗನ್ಧಪೂರಿತಂ ರತನಕರಣ್ಡಕಂ ವಿವರನ್ತೋ ವಿಯ ಮುಖಪದುಮಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಮಧುರಸ್ಸರಂ ನಿಚ್ಛಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತುಮ್ಹೇ ಉಪಾಸಕಾ ತೀಣಿ ಸರಣಾನಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಸರಣಂ ಗತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಅಥ ತೇಹಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇಹಿ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಭಗವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಉಪಾಸಕಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಅವೀಚಿಂ ಉಪರಿ ಭವಗ್ಗಂ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ತಿರಿಯಂ ಅಪರಿಮಾಣಾಸು ಲೋಕಧಾತೂಸು ಸೀಲಾದೀಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಬುದ್ಧೇನ ಸದಿಸೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಕುತೋ ಅಧಿಕತರೋ’’ತಿ। ‘‘ಯಾವತಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತ್ತಾ ಅಪದಾ ವಾ ದ್ವಿಪದಾ ವಾ ಚತುಪ್ಪದಾ ವಾ ಬಹುಪ್ಪದಾ ವಾ, ತಥಾಗತೋ ತೇಸಂ ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೩೯; ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೩೪), ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವಿತ್ತಂ ಇಧ ವಾ ಹುರಂ ವಾ…ಪೇ॰… (ಖು॰ ಪಾ॰ ೬.೩; ಸು॰ ನಿ॰ ೨೨೬) ಅಗ್ಗತೋ ವೇ ಪಸನ್ನಾನ’’ನ್ತಿಆದೀಹಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೩೪; ಇತಿವು॰ ೯೦) ಸುತ್ತೇಹಿ ಪಕಾಸಿತೇ ರತನತ್ತಯಗುಣೇ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ಉತ್ತಮಗುಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ರತನತ್ತಯಂ ಸರಣಂ ಗತಾ ಉಪಾಸಕಾ ವಾ ಉಪಾಸಿಕಾ ವಾ ನಿರಯಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಕಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಪಾಯನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋ ಪನ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಏವರೂಪಂ ಸರಣಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಸರಣಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇಹಿ ಅಯುತ್ತಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಆಹ।
ಏತ್ಥ ಚ ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ಮೋಕ್ಖವಸೇನ ಉತ್ತಮವಸೇನ ಸರಣಗತಾನಂ ಅಪಾಯೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವದೀಪನತ್ಥಂ ಇಮಾನಿ ಸುತ್ತಾನಿ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾನಿ –
‘‘ಯೇ
ಪಹಾಯ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ದೇವಕಾಯಂ ಪರಿಪೂರೇಸ್ಸನ್ತಿ॥ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೩೨; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೩೭)।
‘‘ಯೇ
ಪಹಾಯ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ದೇವಕಾಯಂ ಪರಿಪೂರೇಸ್ಸನ್ತಿ॥
‘‘ಯೇ
ಪಹಾಯ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ದೇವಕಾಯಂ ಪರಿಪೂರೇಸ್ಸನ್ತಿ॥
‘‘ಬಹುಂ ವೇ ಸರಣಂ ಯನ್ತಿ, ಪಬ್ಬತಾನಿ ವನಾನಿ ಚ।
ಆರಾಮರುಕ್ಖಚೇತ್ಯಾನಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ಭಯತಜ್ಜಿತಾ॥
‘‘ನೇತಂ ಖೋ ಸರಣಂ ಖೇಮಂ, ನೇತಂ ಸರಣಮುತ್ತಮಂ।
ನೇತಂ ಸರಣಮಾಗಮ್ಮ, ಸಬ್ಬದುಕ್ಖಾ ಪಮುಚ್ಚತಿ॥
‘‘ಯೋ ಚ ಬುದ್ಧಞ್ಚ ಧಮ್ಮಞ್ಚ, ಸಙ್ಘಞ್ಚ ಸರಣಂ ಗತೋ।
ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ, ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ಪಸ್ಸತಿ॥
‘‘ದುಕ್ಖಂ ದುಕ್ಖಸಮುಪ್ಪಾದಂ, ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಚ ಅತಿಕ್ಕಮಂ।
ಅರಿಯಞ್ಚಟ್ಠಙ್ಗಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ, ದುಕ್ಖೂಪಸಮಗಾಮಿನಂ॥
‘‘ಏತಂ ಖೋ ಸರಣಂ ಖೇಮಂ, ಏತಂ ಸರಣಮುತ್ತಮಂ।
ಏತಂ ಸರಣಮಾಗಮ್ಮ, ಸಬ್ಬದುಕ್ಖಾ ಪಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೮೮-೧೯೨)।
ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ನೇಸಂ ಸತ್ಥಾ ಏತ್ತಕಂಯೇವ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ಅಪಿಚ ಖೋ ‘‘ಉಪಾಸಕಾ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ, ಧಮ್ಮಾನುಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ, ಸಙ್ಘಾನುಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಂ ದೇತಿ, ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ದೇತಿ, ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಂ ದೇತಿ, ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲಂ ದೇತಿ, ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಂ ದೇತಿ, ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ದೇತಿ, ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ ದೇತಿ, ಅರಹತ್ತಫಲಂ ದೇತೀ’’ತಿಏವಮಾದೀಹಿಪಿ ನಯೇಹಿ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಸರಣಂ ಭಿನ್ದನ್ತೇಹಿ ಅಯುತ್ತಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಕತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಏತ್ಥ ಚ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾದೀನಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಾದಿಪ್ಪದಾನಂ ‘‘ಏಕಧಮ್ಮೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಾವಿತೋ ಬಹುಲೀಕತೋ ಏಕನ್ತನಿಬ್ಬಿದಾಯ ವಿರಾಗಾಯ ನಿರೋಧಾಯ ಉಪಸಮಾಯ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ಸಮ್ಬೋಧಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಾಯ
ಏವಂ ಭಗವಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಉಪಾಸಕೇ ಓವದಿತ್ವಾ ‘‘ಉಪಾಸಕಾ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಅಸರಣಂ ‘ಸರಣ’ನ್ತಿ ತಕ್ಕಗ್ಗಾಹೇನ ವಿರದ್ಧಗ್ಗಾಹೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಮನುಸ್ಸಪರಿಗ್ಗಹಿತೇ ಕನ್ತಾರೇ ಯಕ್ಖಭಕ್ಖಾ ಹುತ್ವಾ
ಅತೀತೇ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಬಾರಾಣಸಿನಗರೇ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ। ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸತ್ಥವಾಹಕುಲೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ವಣಿಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಚರತಿ। ಸೋ ಕದಾಚಿ ಪುಬ್ಬನ್ತತೋ ಅಪರನ್ತಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಕದಾಚಿ ಅಪರನ್ತತೋ ಪುಬ್ಬನ್ತಂ। ಬಾರಾಣಸಿಯಂಯೇವ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಸತ್ಥವಾಹಪುತ್ತೋ ಅತ್ಥಿ ಬಾಲೋ ಅಬ್ಯತ್ತೋ ಅನುಪಾಯಕುಸಲೋ। ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬಾರಾಣಸಿತೋ ಮಹಗ್ಘಂ ಭಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಗಮನಸಜ್ಜಾನಿ ಕತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ। ಸೋಪಿ ಬಾಲಸತ್ಥವಾಹಪುತ್ತೋ ತಥೇವ ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಗಮನಸಜ್ಜಾನಿ ಕತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ।
ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಸಚೇ ಅಯಂ ಬಾಲಸತ್ಥವಾಹಪುತ್ತೋ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಸಕಟಸಹಸ್ಸೇ ಏಕತೋ ಮಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಮಗ್ಗೋಪಿ
ಕನ್ತಾರಂ ನಾಮ – ಚೋರಕನ್ತಾರಂ, ವಾಳಕನ್ತಾರಂ, ನಿರುದಕಕನ್ತಾರಂ, ಅಮನುಸ್ಸಕನ್ತಾರಂ, ಅಪ್ಪಭಕ್ಖಕನ್ತಾರನ್ತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಂ। ತತ್ಥ ಚೋರೇಹಿ ಅಧಿಟ್ಠಿತಮಗ್ಗೋ ಚೋರಕನ್ತಾರಂ ನಾಮ। ಸೀಹಾದೀಹಿ ಅಧಿಟ್ಠಿತಮಗ್ಗೋ ವಾಳಕನ್ತಾರಂ ನಾಮ। ಯತ್ಥ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ವಾ ಪಾತುಂ ವಾ ಉದಕಂ ನತ್ಥಿ, ಇದಂ ನಿರುದಕಕನ್ತಾರಂ ನಾಮ। ಅಮನುಸ್ಸಾಧಿಟ್ಠಿತಂ ಅಮನುಸ್ಸಕನ್ತಾರಂ ನಾಮ। ಮೂಲಖಾದನೀಯಾದಿವಿರಹಿತಂ ಅಪ್ಪಭಕ್ಖಕನ್ತಾರಂ ನಾಮ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಞ್ಚವಿಧೇ ಕನ್ತಾರೇ ತಂ ಕನ್ತಾರಂ ನಿರುದಕಕನ್ತಾರಞ್ಚೇವ ಅಮನುಸ್ಸಕನ್ತಾರಞ್ಚ। ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಬಾಲಸತ್ಥವಾಹಪುತ್ತೋ ಸಕಟೇಸು ಮಹನ್ತಮಹನ್ತಾ ಚಾಟಿಯೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಉದಕಸ್ಸ ಪೂರಾಪೇತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಿಕಂ ಕನ್ತಾರಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ।
ಅಥಸ್ಸ ಕನ್ತಾರಮಜ್ಝಂ ಗತಕಾಲೇ ಕನ್ತಾರೇ ಅಧಿವತ್ಥಯಕ್ಖೋ ‘‘ಇಮೇಹಿ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಗಹಿತಂ ಉದಕಂ ಛಡ್ಡಾಪೇತ್ವಾ ದುಬ್ಬಲೇ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇವ ನೇ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ
ಯಕ್ಖೋ ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಯಾನಕಂ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥವಾಹೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಯಾನಕಂ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮಾಪೇತ್ವಾ ಸಕಟಾನಂ ಗಮನೋಕಾಸಂ ದತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ಠಿತೋ ತಂ ಯಕ್ಖಂ ಅವೋಚ ‘‘ಭೋ, ಅಮ್ಹೇ ತಾವ
ಸೋಪಿ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಖೋ ಬಾಲಸತ್ಥವಾಹಪುತ್ತಸ್ಸ ನಿಕ್ಖನ್ತದಿವಸತೋ ಮಾಸಡ್ಢಮಾಸಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಕನ್ತಾರಮುಖಂ ಪಾಪುಣಿ। ಸೋ ತತ್ಥ ಉದಕಚಾಟಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಬಹುಂ ಉದಕಂ ಆದಾಯ ಖನ್ಧಾವಾರೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ
ಯಕ್ಖೇ ಪನ ಗತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಹಂಸು ‘‘ಅಯ್ಯ, ಏತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ‘ಏಸಾ ನೀಲವನರಾಜಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿಬದ್ಧಂ ದೇವೋ ವಸ್ಸತೀ’ತಿ ವತ್ವಾ
ಸೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಯಥಾಪೂರಿತಾನೇವ ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನಿ ಗೋಣಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಚ ಹತ್ಥಟ್ಠಿಕಾದೀನಿ ದಿಸಾವಿದಿಸಾಸು ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಸಕಟಾನಿ ಮೋಚಾಪೇತ್ವಾ ಸಕಟಪರಿವಟ್ಟಕೇನ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ
ಸತ್ಥಾ
೧.
‘‘ಅಪಣ್ಣಕಂ ಠಾನಮೇಕೇ, ದುತಿಯಂ ಆಹು ತಕ್ಕಿಕಾ।
ಏತದಞ್ಞಾಯ ಮೇಧಾವೀ, ತಂ ಗಣ್ಹೇ ಯದಪಣ್ಣಕ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಪಣ್ಣಕನ್ತಿ ಏಕಂಸಿಕಂ ಅವಿರದ್ಧಂ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಂ। ಠಾನನ್ತಿ ಕಾರಣಂ। ಕಾರಣಞ್ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ತದಾಯತ್ತವುತ್ತಿತಾಯ ಫಲಂ ತಿಟ್ಠತಿ ನಾಮ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ‘‘ಠಾನಞ್ಚ ಠಾನತೋ ಅಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಅಟ್ಠಾನತೋ’’ತಿಆದೀಸು (ವಿಭ॰ ೮೦೯) ಚಸ್ಸ ಪಯೋಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇತಿ ‘‘ಅಪಣ್ಣಕಂ ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಪದದ್ವಯೇನಾಪಿ ‘‘ಯಂ ಏಕನ್ತಹಿತಸುಖಾವಹತ್ತಾ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಪಟಿಪನ್ನಂ ಏಕಂಸಿಕಕಾರಣಂ ಅವಿರದ್ಧಕಾರಣಂ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಕಾರಣಂ, ತಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ಪಭೇದತೋ ಪನ ತೀಣಿ ಸರಣಗಮನಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ, ದಸ ಸೀಲಾನಿ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರೋ, ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ, ಆಜೀವಪಾರಿಸುದ್ಧಿ, ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸೇವನಂ, ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಂ; ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರತಾ, ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞುತಾ, ಜಾಗರಿಯಾನುಯೋಗೋ, ಝಾನಂ, ವಿಪಸ್ಸನಾ, ಅಭಿಞ್ಞಾ, ಸಮಾಪತ್ತಿ, ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ, ಅರಿಯಫಲಂ, ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ಅಪಣ್ಣಕಟ್ಠಾನಂ ಅಪಣ್ಣಕಪಟಿಪದಾ, ನಿಯ್ಯಾನಿಕಪಟಿಪದಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಯಸ್ಮಾ ಚ ಪನ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಪಟಿಪದಾಯ ಏತಂ ನಾಮಂ, ತಸ್ಮಾಯೇವ ಭಗವಾ ಅಪಣ್ಣಕಪಟಿಪದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಸುತ್ತಮಾಹ –
‘‘ತೀಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಪಣ್ಣಕಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಯೋನಿ ಚಸ್ಸ ಆರದ್ಧಾ ಹೋತಿ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾಯ
‘‘ಕಥಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞೂ ಹೋತಿ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇತಿ ನೇವ ದವಾಯ ನ ಮದಾಯ…ಪೇ॰… ಏವಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞೂ ಹೋತಿ।
‘‘ಕಥಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಜಾಗರಿಯಂ ಅನುಯುತ್ತೋ ಹೋತಿ। ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ದಿವಸಂ ಚಙ್ಕಮೇನ ನಿಸಜ್ಜಾಯ…ಪೇ॰… ಏವಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಜಾಗರಿಯಂ ಅನುಯುತ್ತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೧೬)।
ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚಾಪಿ ಸುತ್ತೇ ತಯೋವ ಧಮ್ಮಾ ವುತ್ತಾ। ಅಯಂ ಪನ ಅಪಣ್ಣಕಪಟಿಪದಾ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ಲಬ್ಭತೇವ
ಏಕೇತಿ ಏಕಚ್ಚೇ ಪಣ್ಡಿತಮನುಸ್ಸಾ। ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘‘ಅಸುಕಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ನಿಯಮೋ ನತ್ಥಿ, ಇದಂ ಪನ ಸಪರಿಸಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಂಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ದುತಿಯಂ ಆಹು ತಕ್ಕಿಕಾತಿ ದುತಿಯನ್ತಿ ಪಠಮತೋ ಅಪಣ್ಣಕಟ್ಠಾನತೋ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಕಾರಣತೋ ದುತಿಯಂ ತಕ್ಕಗ್ಗಾಹಕಾರಣಂ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಕಾರಣಂ। ಆಹು ತಕ್ಕಿಕಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಸದ್ಧಿಂ ಪುರಿಮಪದೇನ ಅಯಂ ಯೋಜನಾ – ಅಪಣ್ಣಕಟ್ಠಾನಂ ಏಕಂಸಿಕಕಾರಣಂ ಅವಿರದ್ಧಕಾರಣಂ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಕಾರಣಂ ಏಕೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಪ್ಪಮುಖಾ ಪಣ್ಡಿತಮನುಸ್ಸಾ ಗಣ್ಹಿಂಸು। ಯೇ ಪನ ಬಾಲಸತ್ಥವಾಹಪುತ್ತಪ್ಪಮುಖಾ ತಕ್ಕಿಕಾ ಆಹು, ತೇ ದುತಿಯಂ ಸಾಪರಾಧಂ ಅನೇಕಂಸಿಕಟ್ಠಾನಂ ವಿರದ್ಧಕಾರಣಂ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಕಾರಣಂ ಅಗ್ಗಹೇಸುಂ। ತೇಸು ಯೇ ಅಪಣ್ಣಕಟ್ಠಾನಂ ಅಗ್ಗಹೇಸುಂ, ತೇ ಸುಕ್ಕಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನಾ। ಯೇ ದುತಿಯಂ ‘‘ಪುರತೋ ಭವಿತಬ್ಬಂ ಉದಕೇನಾ’’ತಿ ತಕ್ಕಗ್ಗಾಹಸಙ್ಖಾತಂ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಕಾರಣಂ ಅಗ್ಗಹೇಸುಂ। ತೇ ಕಣ್ಹಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನಾ।
ತತ್ಥ ‘‘ಏತದಞ್ಞಾಯ ಮೇಧಾವೀ, ತಂ ಗಣ್ಹೇ ಯದಪಣ್ಣಕ’’ನ್ತಿ।
ತತ್ಥ ಏತದಞ್ಞಾಯ ಮೇಧಾವೀತಿ ‘‘ಮೇಧಾ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಾಯ ವಿಪುಲಾಯ ವಿಸುದ್ಧಾಯ ಉತ್ತಮಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಏತಂ ಅಪಣ್ಣಕೇ ಚೇವ ಸಪಣ್ಣಕೇ ಚಾತಿ ದ್ವೀಸು ಅತಕ್ಕಗ್ಗಾಹತಕ್ಕಗ್ಗಾಹಸಙ್ಖಾತೇಸು ಠಾನೇಸು ಗುಣದೋಸಂ ವುದ್ಧಿಹಾನಿಂ ಅತ್ಥಾನತ್ಥಂ ಞತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಂ ಗಣ್ಹೇ ಯದಪಣ್ಣಕನ್ತಿ ಯಂ ಅಪಣ್ಣಕಂ ಏಕಂಸಿಕಂ ಸುಕ್ಕಪಟಿಪದಾಅಪರಿಹಾನಿಯಪಟಿಪದಾಸಙ್ಖಾತಂ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಕಾರಣಂ, ತದೇವ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ। ಕಸ್ಮಾ? ಏಕಂಸಿಕಾದಿಭಾವತೋಯೇವ। ಇತರಂ ಪನ ನ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ। ಕಸ್ಮಾ? ಅನೇಕಂಸಿಕಾದಿಭಾವತೋಯೇವ। ಅಯಞ್ಹಿ ಅಪಣ್ಣಕಪಟಿಪದಾ ನಾಮ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಬುದ್ಧಪುತ್ತಾನಂ ಪಟಿಪದಾ। ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾ ಹಿ ಅಪಣ್ಣಕಪಟಿಪದಾಯಮೇವ ಠತ್ವಾ ದಳ್ಹೇನ ವೀರಿಯೇನ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಮೂಲೇ ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ, ಬುದ್ಧಪುತ್ತಾ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಿ।
ಇತಿ ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಉಪಾಸಕಾನಂ ತಿಸ್ಸೋ ಕುಲಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಚ ಛ ಕಾಮಸಗ್ಗೇ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಚ ದತ್ವಾಪಿ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಫಲದಾಯಿಕಾ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ವತ್ಥೂನಿ ಕಥೇತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ – ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಬಾಲಸತ್ಥವಾಹಪುತ್ತೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಸ ಪರಿಸಾ ದೇವದತ್ತಪರಿಸಾವ, ಪಣ್ಡಿತಸತ್ಥವಾಹಪುತ್ತಪರಿಸಾ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ, ಪಣ್ಡಿತಸತ್ಥವಾಹಪುತ್ತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ।
ಅಪಣ್ಣಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ।
೨. ವಣ್ಣುಪಥಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಕಿಲಾಸುನೋತಿ
ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಸತ್ಥಾರಾ ಚತ್ತಾರೋ ಪುಗ್ಗಲಾ ಕಥಿತಾ, ತೇಸು ಮಯಾ ಪದಪರಮೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ನತ್ಥಿ ಮಞ್ಞೇ ಮಯ್ಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಮಗ್ಗೋ ವಾ ಫಲಂ ವಾ, ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ಅರಞ್ಞವಾಸೇನ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರೂಪಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ಬುದ್ಧಸರೀರಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಮಧುರಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೋ ವಿಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪುನ ಜೇತವನಮೇವ ಪಚ್ಚಾಗಮಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಸನ್ದಿಟ್ಠಸಮ್ಭತ್ತಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ, ತ್ವಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಗತೋ, ಇದಾನಿ ಪನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಙ್ಗಣಿಕಾಯ ಅಭಿರಮಮಾನೋ ಚರಸಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ತೇ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತಂ, ಅಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕೋ ಜಾತೋಸೀ’’ತಿ? ಆವುಸೋ, ಅಹಂ ಮಗ್ಗಂ ವಾ ಫಲಂ ವಾ ಅಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಅಭಬ್ಬಪುಗ್ಗಲೇನ ಮಯಾ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವೀರಿಯಂ ಓಸ್ಸಜಿತ್ವಾ ಆಗತೋಮ್ಹೀತಿ। ‘‘ಅಕಾರಣಂ ತೇ, ಆವುಸೋ, ಕತಂ ದಳ್ಹವೀರಿಯಸ್ಸ ಸತ್ಥು ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವೀರಿಯಂ ಓಸ್ಸಜನ್ತೇನ, ಅಯುತ್ತಂ ತೇ ಕತಂ, ಏಹಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ
ಸತ್ಥಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಏವಮಾಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹೇ ಏತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅನಿಚ್ಛಮಾನಂ ಆದಾಯ ಆಗತಾ, ಕಿಂ ಕತಂ ಇಮಿನಾ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಏವರೂಪೇ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ವೀರಿಯಂ ಓಸ್ಸಜಿತ್ವಾ ಆಗತೋ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಆಹ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತಯಾ ಭಿಕ್ಖು ವೀರಿಯಂ ಓಸ್ಸಟ್ಠ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭಗವಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಏವರೂಪೇ ಮಮ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ‘ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ’ತಿ ವಾ ‘ಸನ್ತುಟ್ಠೋ’ತಿ ವಾ ‘ಪವಿವಿತ್ತೋ’ತಿ ವಾ ‘ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ’ತಿ ವಾ ಏವಂ ಅತ್ತಾನಂ ಅಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ‘ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯೋ ಭಿಕ್ಖೂ’ತಿ ಜಾನಾಪೇಸಿ। ನನು ತ್ವಂ ಪುಬ್ಬೇ ವೀರಿಯವಾ ಅಹೋಸಿ, ತಯಾ ಏಕೇನ ಕತಂ ವೀರಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮರುಕನ್ತಾರೇ ಪಞ್ಚಸು ಸಕಟಸತೇಸು ಮನುಸ್ಸಾ ಚ ಗೋಣಾ
ತಂ ಪನ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವನ್ತಂ ಯಾಚಿಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇದಾನಿ ಇಮಿನಾ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವೀರಿಯಸ್ಸ ಓಸ್ಸಟ್ಠಭಾವೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಾಕಟೋ, ಪುಬ್ಬೇ ಪನಸ್ಸ ಏಕಸ್ಸ ವೀರಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮರುಕನ್ತಾರೇ ಗೋಣಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಾನೀಯಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸುಖಿತಭಾವೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸೇವ ಪಾಕಟೋ, ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪೇತಂ ಕಾರಣಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುಣಾಥಾ’’ತಿ ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸತುಪ್ಪಾದಂ ಜನೇತ್ವಾ ಭವನ್ತರೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕಾರಣಂ ಪಾಕಟಮಕಾಸಿ।
ಅತೀತೇ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸತ್ಥವಾಹಕುಲೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ವಣಿಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಚರತಿ। ಸೋ ಏಕದಾ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಿಕಂ ಮರುಕನ್ತಾರಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕನ್ತಾರೇ ಸುಖುಮವಾಲುಕಾ ಮುಟ್ಠಿನಾ ಗಹಿತಾ ಹತ್ಥೇ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಙ್ಗಾರರಾಸಿ ವಿಯ ಉಣ್ಹಾ ಹೋತಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಕ್ಕಮಿತುಂ। ತಸ್ಮಾ ತಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಾ ದಾರುದಕತಿಲತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ಸಕಟೇಹಿ ಆದಾಯ ರತ್ತಿಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಅರುಣುಗ್ಗಮನೇ ಸಕಟಾನಿ ಪರಿವಟ್ಟಂ ಕತ್ವಾ ಮತ್ಥಕೇ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಛಾಯಾಯ ನಿಸಿನ್ನಾ ದಿವಸಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಅತ್ಥಙ್ಗತೇ ಸೂರಿಯೇ ಸಾಯಮಾಸಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಾ ಸೀತಲಾಯ ಜಾತಾಯ ಸಕಟಾನಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಸಮುದ್ದಗಮನಸದಿಸಮೇವ ಗಮನಂ ಹೋತಿ। ಥಲನಿಯಾಮಕೋ ನಾಮ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸೋ ತಾರಕಸಞ್ಞಾ
ಸೋಪಿ ಸತ್ಥವಾಹೋ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ತಂ ಕನ್ತಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಏಕೂನಸಟ್ಠಿ ಯೋಜನಾನಿ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಏಕರತ್ತೇನೇವ ಮರುಕನ್ತಾರಾ ನಿಕ್ಖಮನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಾಯಮಾಸಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ದಾರುದಕಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಸಕಟಾನಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪಾಯಾಸಿ। ನಿಯಾಮಕೋ ಪನ ಪುರಿಮಸಕಟೇ ಆಸನಂ ಪತ್ಥರಾಪೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ತಾರಕಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ಇತೋ ಪಾಜೇಥ, ಇತೋ ಪಾಜೇಥಾ’’ತಿ ವದಮಾನೋ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಸೋ ದೀಘಮದ್ಧಾನಂ ಅನಿದ್ದಾಯನಭಾವೇನ ಕಿಲನ್ತೋ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿ, ಗೋಣೇ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಆಗತಮಗ್ಗಮೇವ ಗಣ್ಹನ್ತೇ ನ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ
ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋವ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಕಥೇಸಿ –
೨.
‘‘ಅಕಿಲಾಸುನೋ
ಏವಂ ಮುನೀ ವೀರಿಯಬಲೂಪಪನ್ನೋ, ಅಕಿಲಾಸು ವಿನ್ದೇ ಹದಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಕಿಲಾಸುನೋತಿ ನಿಕ್ಕೋಸಜ್ಜಾ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಾ। ವಣ್ಣುಪಥೇತಿ ವಣ್ಣು ವುಚ್ಚತಿ ವಾಲುಕಾ, ವಾಲುಕಾಮಗ್ಗೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಖಣನ್ತಾತಿ ಭೂಮಿಂ ಖಣಮಾನಾ। ಉದಙ್ಗಣೇತಿ ಏತ್ಥ ಉದಾತಿ ನಿಪಾತೋ, ಅಙ್ಗಣೇತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸಞ್ಚರಣಟ್ಠಾನೇ, ಅನಾವಾಟೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ವಣ್ಣುಪಥೇ। ಪಪಂ ಅವಿನ್ದುನ್ತಿ ಉದಕಂ ಪಟಿಲಭಿಂಸು। ಉದಕಞ್ಹಿ ಪಪೀಯನಭಾವೇನ ‘‘ಪಪಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪವದ್ಧಂ ವಾ ಆಪಂ ಪಪಂ, ಮಹೋದಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವನ್ತಿ ಓಪಮ್ಮಪಟಿಪಾದನಂ। ಮುನೀತಿ ಮೋನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಞಾಣಂ, ಕಾಯಮೋನೇಯ್ಯಾದೀಸು ವಾ ಅಞ್ಞತರಂ, ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ‘‘ಮುನೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸೋ ಪನೇಸ ಅಗಾರಿಯಮುನಿ, ಅನಗಾರಿಯಮುನಿ ಅಗಾರಿಯಮುನೀತಿ ಗಿಹೀ ಆಗತಫಲೋ ವಿಞ್ಞಾತಸಾಸನೋ। ಅನಗಾರಿಯಮುನೀತಿ ತಥಾರೂಪೋವ ಪಬ್ಬಜಿತೋ। ಸೇಕ್ಖಮುನೀತಿ ಸತ್ತ ಸೇಕ್ಖಾ। ಅಸೇಕ್ಖಮುನೀತಿ ಖೀಣಾಸವೋ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಮುನೀತಿ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧೋ। ಮುನಿಮುನೀತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನತ್ಥೇ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಕವಸೇನ ವೀರಿಯಬಲೂಪಪನ್ನೋತಿ ವೀರಿಯೇನ ಚೇವ ಕಾಯಬಲಞಾಣಬಲೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಅಕಿಲಾಸೂತಿ ನಿಕ್ಕೋಸಜ್ಜೋ –
‘‘ಕಾಮಂ ತಚೋ ಚ ನ್ಹಾರು ಚ, ಅಟ್ಠಿ ಚ ಅವಸಿಸ್ಸತು।
ಉಪಸುಸ್ಸತು ನಿಸ್ಸೇಸಂ, ಸರೀರೇ ಮಂಸಲೋಹಿತ’’ನ್ತಿ॥ –
ಏವಂ ವುತ್ತೇನ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೇನ ವೀರಿಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಅನಲಸೋ। ವಿನ್ದೇ ಹದಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿನ್ತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸಪಿ ಹದಯರೂಪಸ್ಸಪಿ ಸೀತಲಭಾವಕರಣೇನ ‘‘ಸನ್ತಿ’’ನ್ತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತಂ ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾಭಿಞ್ಞಾಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣಸಙ್ಖಾತಂ ಅರಿಯಧಮ್ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಪಟಿಲಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭಗವತಾ ಹಿ –
‘‘ದುಕ್ಖಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕುಸೀತೋ ವಿಹರತಿ ವೋಕಿಣ್ಣೋ ಪಾಪಕೇಹಿ ಅಕುಸಲೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ, ಮಹನ್ತಞ್ಚ ಸದತ್ಥಂ ಪರಿಹಾಪೇತಿ। ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುಖಂ ವಿಹರತಿ ಪವಿವಿತ್ತೋ ಪಾಪಕೇಹಿ ಅಕುಸಲೇಹಿ
ಏವಂ ಅನೇಕೇಹಿ ಸುತ್ತೇಹಿ ಕುಸೀತಸ್ಸ ದುಕ್ಖವಿಹಾರೋ, ಆರದ್ಧವೀರಿಯಸ್ಸ ಚ ಸುಖವಿಹಾರೋ ಸಂವಣ್ಣಿತೋ। ಇಧಾಪಿ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಸ್ಸ ಅಕತಾಭಿನಿವೇಸಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸಕಸ್ಸ ವೀರಿಯಬಲೇನ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬಂ ತಮೇವ ಸುಖವಿಹಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಏವಂ ಮುನೀ ವೀರಿಯಬಲೂಪಪನ್ನೋ, ಅಕಿಲಾಸು ವಿನ್ದೇ ಹದಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾ ತೇ ವಾಣಿಜಾ ಅಕಿಲಾಸುನೋ ವಣ್ಣುಪಥೇ ಖಣನ್ತಾ ಉದಕಂ ಲಭಿಂಸು, ಏವಂ ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸಾಸನೇ ಅಕಿಲಾಸು ಹುತ್ವಾ ವಾಯಮಮಾನೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಭಿಕ್ಖು ಇಮಂ ಝಾನಾದಿಭೇದಂ ಹದಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಂ ಲಭತಿ। ಸೋ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಪುಬ್ಬೇ ಉದಕಮತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ವೀರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಏವರೂಪೇ ಮಗ್ಗಫಲದಾಯಕೇ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಸಾಸನೇ ಕಸ್ಮಾ ವೀರಿಯಂ ಓಸ್ಸಜಸೀತಿ ಏವಂ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಗ್ಗಫಲೇ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ।
ಸತ್ಥಾಪಿ
ವಣ್ಣುಪಥಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ।
೩. ಸೇರಿವವಾಣಿಜಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಇಧ ಚೇ ನಂ ವಿರಾಧೇಸೀತಿ ಇಮಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯಮೇವ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಞ್ಹಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಆನೀತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಆಹ – ‘‘ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು, ಏವರೂಪೇ ಮಗ್ಗಫಲದಾಯಕೇ ಸಾಸನೇ
ಅತೀತೇ ಇತೋ ಪಞ್ಚಮೇ ಕಪ್ಪೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸೇರಿವರಟ್ಠೇ ಕಚ್ಛಪುಟವಾಣಿಜೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಸೇರಿವನಾಮಕೇನ ಏಕೇನ ಲೋಲಕಚ್ಛಪುಟವಾಣಿಜೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವೋಹಾರತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ನೀಲವಾಹಂ ನಾಮ ನದಿಂ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಅರಿಟ್ಠಪುರಂ ನಾಮ ನಗರಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ನಗರವೀಥಿಯೋ ಭಾಜೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತವೀಥಿಯಾ ಭಣ್ಡಂ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೋ ವಿಚರಿ। ಇತರೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತವೀಥಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ನಗರೇ ಏಕಂ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲಂ ಪರಿಜಿಣ್ಣಂ ಅಹೋಸಿ, ಸಬ್ಬೇ ಪುತ್ತಭಾತಿಕಾ ಚ ಧನಞ್ಚ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಅಗಮಂಸು, ಏಕಾ ದಾರಿಕಾ ಅಯ್ಯಿಕಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಅವಸೇಸಾ ಅಹೋಸಿ, ತಾ ದ್ವೇಪಿ ಪರೇಸಂ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವನ್ತಿ। ಗೇಹೇ ಪನ ತಾಸಂ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿನಾ ಪರಿಭುತ್ತಪುಬ್ಬಾ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿ ಭಾಜನನ್ತರೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ದೀಘರತ್ತಂ ಅವಲಞ್ಜಿಯಮಾನಾ ಮಲಗ್ಗಹಿತಾ ಅಹೋಸಿ, ತಾ ತಸ್ಸಾ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಭಾವಮ್ಪಿ ನ ಜಾನನ್ತಿ। ಸೋ ಲೋಲವಾಣಿಜೋ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ‘‘ಮಣಿಕೇ ಗಣ್ಹಥ, ಮಣಿಕೇ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವಿಚರನ್ತೋ ತಂ ಘರದ್ವಾರಂ ಪಾಪುಣಿ। ಸಾ ಕುಮಾರಿಕಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಯ್ಯಿಕಂ ಆಹ ‘‘ಅಮ್ಮ ಮಯ್ಹಂ ಏಕಂ ಪಿಳನ್ಧನಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ। ಅಮ್ಮ ಮಯಂ ದುಗ್ಗತಾ, ಕಿಂ ದತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾತಿ। ಅಯಂ ನೋ ಪಾತಿ ಅತ್ಥಿ, ನೋ ಚ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಕಾರಾ, ಇಮಂ ದತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಸಾ ವಾಣಿಜಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಪಾತಿಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಅಯ್ಯ, ಇಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತವ ಭಗಿನಿಯಾ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ವಾಣಿಜೋ ಪಾತಿಂ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾವ ‘‘ಸುವಣ್ಣಪಾತಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪಾತಿಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಸೂಚಿಯಾ ಲೇಖಂ ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಭಾವಂ ಞತ್ವಾ
ಪುನ ಸಾ ಕುಮಾರಿಕಾ ತಥೇವ ಅಯ್ಯಿಕಂ ಆಹ। ಅಥ ನಂ ಅಯ್ಯಿಕಾ ‘‘ಅಮ್ಮ, ಪಠಮಂ ಆಗತವಾಣಿಜೋ ಪಾತಿಂ ಭೂಮಿಯಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗತೋ, ಇದಾನಿ ಕಿಂ ದತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ಅಮ್ಮ, ಸೋ ವಾಣಿಜೋ ಫರುಸವಾಚೋ, ಅಯಂ ಪನ ಪಿಯದಸ್ಸನೋ ಮುದುಸಲ್ಲಾಪೋ, ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ನಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾತಿ। ಅಮ್ಮ, ತೇನ ಹಿ ಪಕ್ಕೋಸಾಹೀತಿ। ಸಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ
ತತೋ ಲೋಲವಾಣಿಜೋಪಿ ಪುನ ತಂ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಆಹರಥ ತಂ ಪಾತಿಂ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ತಂ ಪರಿಭಾಸಿತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಂ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಅಡ್ಢಮಾಸಗ್ಘನಿಕಮ್ಪಿ ನ ಅಕಾಸಿ, ತುಯ್ಹಂ ಪನ ಸಾಮಿಕಸದಿಸೋ ಏಕೋ ಧಮ್ಮಿಕೋ ವಾಣಿಜೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ತಂ ಆದಾಯ ಗತೋ’’ತಿ ಆಹ। ತಂ ಸುತ್ವಾವ ‘‘ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಾಯ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಯಾ ಪರಿಹೀನೋಮ್ಹಿ, ಮಹಾಜಾನಿಕರೋ ವತ ಮೇ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಜಾತಬಲವಸೋಕೋ ಸತಿಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ
ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋವ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಕಥೇಸಿ –
೩.
‘‘ಇಧ
ಚಿರಂ ತ್ವಂ ಅನುತಪ್ಪೇಸಿ, ಸೇರಿವಾಯಂವ ವಾಣಿಜೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಇಧ ಚೇ ನಂ ವಿರಾಧೇಸಿ, ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಯಾಮತನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಏತಂ ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಯಾಮತಾಸಙ್ಖಾತಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಂ ವಿರಾಧೇಸಿ। ಯದಿ ವಿರಾಧೇಸಿ, ವೀರಿಯಂ ಓಸ್ಸಜನ್ತೋ ನಾಧಿಗಚ್ಛಸಿ ನ ಪಟಿಲಭಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚಿರಂ ತ್ವಂ ಅನುತಪ್ಪೇಸೀತಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇ ತ್ವಂ ದೀಘಮದ್ಧಾನಂ ಸೋಚನ್ತೋ ಪರಿದೇವನ್ತೋ ಅನುತಪೇಸ್ಸಸಿ, ಅಥ ವಾ ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯತಾಯ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸ್ಸ ವಿರಾಧಿತತ್ತಾ ದೀಘರತ್ತಂ ನಿರಯಾದೀಸು ಉಪ್ಪನ್ನೋ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಿ ದುಕ್ಖಾನಿ ಅನುಭವನ್ತೋ ಅನುತಪ್ಪಿಸ್ಸಸಿ ಕಿಲಮಿಸ್ಸಸೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಕಥಂ? ಸೇರಿವಾಯಂವ ವಾಣಿಜೋತಿ ‘‘ಸೇರಿವಾ’’ತಿ ಏವಂನಾಮಕೋ ಅಯಂ ವಾಣಿಜೋ ಯಥಾ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾ ಪುಬ್ಬೇ ಸೇರಿವನಾಮಕೋ ವಾಣಿಜೋ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಂ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಗಹಣತ್ಥಾಯ ವೀರಿಯಂ ಅಕತ್ವಾ ತತೋ ಪರಿಹೀನೋ ಅನುತಪ್ಪಿ, ಏವಮೇವ ತ್ವಮ್ಪಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಪಟಿಯತ್ತಸುವಣ್ಣಪಾತಿಸದಿಸಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯತಾಯ ಅನಧಿಗಚ್ಛನ್ತೋ ತತೋ ಪರಿಹೀನೋ ದೀಘರತ್ತಂ ಅನುತಪ್ಪಿಸ್ಸಸಿ। ಸಚೇ ಪನ ವೀರಿಯಂ ನ ಓಸ್ಸಜಿಸ್ಸಸಿ, ಪಣ್ಡಿತವಾಣಿಜೋ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ವಿಯ ಮಮ ಸಾಸನೇ ನವವಿಧಮ್ಪಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಲಭಿಸ್ಸಸೀತಿ।
ಏವಮಸ್ಸ
ಸತ್ಥಾಪಿ ದ್ವೇ ವತ್ಥೂನಿ ಕಥೇತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಬಾಲವಾಣಿಜೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಪಣ್ಡಿತವಾಣಿಜೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ।
ಸೇರಿವವಾಣಿಜಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ।
೪. ಚೂಳಸೇಟ್ಠಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಪ್ಪಕೇನಪಿ ಮೇಧಾವೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಭಗವಾ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಕಮ್ಬವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಚೂಳಪನ್ಥಕತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ತತ್ಥ ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ ತಾವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಕಥೇತಬ್ಬಾ। ರಾಜಗಹೇ ಕಿರ ಧನಸೇಟ್ಠಿಕುಲಸ್ಸ ಧೀತಾ ಅತ್ತನೋ ದಾಸೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ಥವಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅಞ್ಞೇಪಿ ಮೇ ಇಮಂ ಕಮ್ಮಂ ಜಾನೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಭೀತಾ ಏವಮಾಹ ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಸಚೇ ಮೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಇಮಂ ದೋಸಂ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ವಿದೇಸಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಹತ್ಥಸಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ‘‘ಯತ್ಥ ವಾ ತತ್ಥ ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅಜಾನನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಉಭೋಪಿ ಅಗಮಂಸು।
ತೇಸಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಸನ್ತಾನಂ ಸಂವಾಸಮನ್ವಾಯ ತಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ಸಾ ಗಬ್ಭಪರಿಪಾಕಂ ಆಗಮ್ಮ ಸಾಮಿಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇಸಿ ‘‘ಗಬ್ಭೋ ಮೇ ಪರಿಪಾಕಂ ಗತೋ, ಞಾತಿಬನ್ಧುವಿರಹಿತೇ ಠಾನೇ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದುಕ್ಖಮೇವ, ಕುಲಗೇಹಮೇವ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಜೀವಿತಂ ಮೇ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಗಚ್ಛಾಮ, ಸ್ವೇ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ದಿವಸೇ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇಸಿ। ಸಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಬಾಲೋ ಅತ್ತನೋ ದೋಸಮಹನ್ತತಾಯ ಗನ್ತುಂ ನ ಉಸ್ಸಹತಿ, ಮಾತಾಪಿತರೋ ನಾಮ ಏಕನ್ತಹಿತಾ, ಅಯಂ ಗಚ್ಛತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ಮಯಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಗೇಹಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕುಲಘರಂ ಗತಭಾವಂ ಅನನ್ತರಗೇಹವಾಸೀನಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ।
ಅಥ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಘರಂ ಆಗತೋ ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಪಟಿವಿಸ್ಸಕೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಕುಲಘರಂ ಗತಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ತಸ್ಸಾಪಿ ತತ್ಥೇವ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ಇದಂ ಭದ್ದೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಸಾಮಿ, ಏಕೋ ಪುತ್ತೋ ಜಾತೋ’’ತಿ। ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಮಯಂ ಕುಲಘರಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಮ, ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಅನ್ತರಾವ ನಿಪ್ಫನ್ನಂ, ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ನಿವತ್ತಾಮಾ’’ತಿ ದ್ವೇಪಿ ಏಕಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿಂಸು। ತಸ್ಸ ಚ ದಾರಕಸ್ಸ ಪನ್ಥೇ ಜಾತತ್ತಾ ‘‘ಪನ್ಥಕೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು
ತೇಸಂ
ತೇ ತಂ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸಂಸಾರೇ ವಿಚರನ್ತಾನಂ ನ ಪುತ್ತೋ ನ ಧೀತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮಹಾಪರಾಧಿಕಾ, ನ ಸಕ್ಕಾ ತೇಹಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಚಕ್ಖುಪಥೇ ಠಾತುಂ, ಏತ್ತಕಂ ಪನ ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಜೀವನ್ತು, ದಾರಕೇ ಪನ ಇಧ ಪೇಸೇನ್ತೂ’’ತಿ। ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಪೇಸಿತಂ ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಾರಕೇ ಆಗತದೂತಾನಂಯೇವ ಹತ್ಥೇ ದತ್ವಾ ಪೇಸೇಸಿ, ದಾರಕಾ ಅಯ್ಯಕಕುಲೇ ವಡ್ಢನ್ತಿ। ತೇಸು ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಅತಿದಹರೋ, ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ಪನ ಅಯ್ಯಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸೋತುಂ ಗಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಸ ನಿಚ್ಚಂ ಸತ್ಥು ಸಮ್ಮುಖಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಚಿತ್ತಂ ನಮಿ। ಸೋ ಅಯ್ಯಕಂ ಆಹ ‘‘ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಥ, ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ತಾತ, ಮಯ್ಹಂ ಸಕಲಲೋಕಸ್ಸಪಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾತೋ ತವೇವ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಭದ್ದಿಕಾ, ಸಚೇ ಸಕ್ಕೋಸಿ, ಪಬ್ಬಜ ತಾತಾ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗತೋ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ದಾರಕೋ ತೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ। ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ ಅಯಂ ದಾರಕೋ ಮಯ್ಹಂ ನತ್ತಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ
ಸೋ ಝಾನಸುಖೇನ, ಮಗ್ಗಸುಖೇನ, ಫಲಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಸಕ್ಕಾ ನು ಖೋ ಇಮಂ ಸುಖಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ ದಾತು’’ನ್ತಿ। ತತೋ ಅಯ್ಯಕಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಥ, ಅಹಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ‘‘ಪಬ್ಬಾಜೇಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ಥೇರೋ ಚೂಳಪನ್ಥಕದಾರಕಂ
‘‘ಪದುಮಂ ಯಥಾ ಕೋಕನದಂ ಸುಗನ್ಧಂ, ಪಾತೋ ಸಿಯಾ ಫುಲ್ಲಮವೀತಗನ್ಧಂ।
ಅಙ್ಗೀರಸಂ ಪಸ್ಸ ವಿರೋಚಮಾನಂ, ತಪನ್ತಮಾದಿಚ್ಚಮಿವನ್ತಲಿಕ್ಖೇ’’ತಿ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೨೩; ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೧೯೫) –
ಇಮಂ ಏಕಗಾಥಂ ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಸೋ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞವಾ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ದನ್ಧಭಿಕ್ಖುನೋ ಉದ್ದೇಸಗ್ಗಹಣಕಾಲೇ ಪರಿಹಾಸಕೇಳಿಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತೇನ ಪರಿಹಾಸೇನ ಲಜ್ಜಿತೋ ನೇವ ಉದ್ದೇಸಂ ಗಣ್ಹಿ, ನ ಸಜ್ಝಾಯಮಕಾಸಿ। ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಅಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾವ ದನ್ಧೋ ಜಾತೋ, ಗಹಿತಗಹಿತಂ ಪದಂ ಉಪರೂಪರಿ ಪದಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ನಸ್ಸತಿ। ತಸ್ಸ ಇಮಮೇವ ಗಾಥಂ ಗಹೇತುಂ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ।
ಅಥ ನಂ ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ಆಹ ‘‘ಚೂಳಪನ್ಥಕ, ತ್ವಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಅಭಬ್ಬೋ, ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಏಕಮ್ಪಿ ಗಾಥಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಸಿ, ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಪನ ತ್ವಂ ಕಥಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇಸ್ಸಸಿ, ನಿಕ್ಖಮ ಇತೋ’’ತಿ ವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿ। ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಸಿನೇಹೇನ ಗಿಹಿಭಾವಂ ನ ಪತ್ಥೇತಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಕಾಲೇ ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ಭತ್ತುದ್ದೇಸಕೋ ಹೋತಿ। ಜೀವಕೋ ಕೋಮಾರಭಚ್ಚೋ ಬಹುಂ ಗನ್ಧಮಾಲಂ ಆದಾಯ ಅತ್ತನೋ ಅಮ್ಬವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ದಸಬಲಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಮಹಾಪನ್ಥಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿತ್ತಕಾ
ಸೋ ಪುನದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ‘‘ಗಿಹೀ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಾಯಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇಯೇವ ಲೋಕಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಠಮತರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ ಗಮನಮಗ್ಗೇ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಘರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಹಂ ಪನ, ತ್ವಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕ, ಇಮಾಯ ವೇಲಾಯ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಭಾತಾ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ನಿಕ್ಕಡ್ಢತಿ
ಚೂಳಪನ್ಥಕೋಪಿ ಸೂರಿಯಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ಪಿಲೋತಿಕಾಖಣ್ಡಂ ‘‘ರಜೋಹರಣಂ ರಜೋಹರಣ’’ನ್ತಿ ಪರಿಮಜ್ಜನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಪಿಲೋತಿಕಾಖಣ್ಡಂ ಪರಿಮಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಪರಿಮಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ಅಹೋಸಿ। ತತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಇದಂ ಪಿಲೋತಿಕಾಖಣ್ಡಂ ಅತಿವಿಯ ಪರಿಸುದ್ಧಂ, ಇಮಂ ಪನ ಅತ್ತಭಾವಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪುರಿಮಪಕತಿಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಏವಂ ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ಜಾತಂ, ಅನಿಚ್ಚಾ ವತ ಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿ ಖಯವಯಂ ಪಟ್ಠಪೇನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರುಳ್ಹ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಚೂಳಪನ್ಥಕ, ತ್ವಂ ಏತಂ ಪಿಲೋತಿಕಾಖಣ್ಡಮೇವ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಂ ರಜೋರಞ್ಜಿತಂ ಜಾತನ್ತಿ ಮಾ ಸಞ್ಞಂ ಕರಿ, ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಪನ ತೇ ರಾಗರಜಾದಯೋ ಅತ್ಥಿ, ತೇ ಹರಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಓಭಾಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪುರತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನರೂಪೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
‘‘ರಾಗೋ
ಏತಂ ರಜಂ ವಿಪ್ಪಜಹಿತ್ವ ಭಿಕ್ಖವೋ, ವಿಹರನ್ತಿ ತೇ ವಿಗತರಜಸ್ಸ ಸಾಸನೇ॥
‘‘ದೋಸೋ
ಏತಂ ರಜಂ ವಿಪ್ಪಜಹಿತ್ವ ಭಿಕ್ಖವೋ, ವಿಹರನ್ತಿ ತೇ ವಿಗತರಜಸ್ಸ ಸಾಸನೇ॥
‘‘ಮೋಹೋ ರಜೋ ನ ಚ ಪನ ರೇಣು ವುಚ್ಚತಿ, ಮೋಹಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ ರಜೋತಿ।
ಏತಂ ರಜಂ ವಿಪ್ಪಜಹಿತ್ವ ಭಿಕ್ಖವೋ, ವಿಹರನ್ತಿ ತೇ ವಿಗತರಜಸ್ಸ ಸಾಸನೇ’’ತಿ॥ (ಮಹಾನಿ॰ ೨೦೯; ಚೂಳನಿ॰ ಉದಯಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೭೪)।
ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ, ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿಯೇವಸ್ಸ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಆಗಮಂಸು। ಸೋ ಕಿರ ಪುಬ್ಬೇ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕರೋನ್ತೋ ನಲಾಟತೋ ಸೇದೇ ಮುಚ್ಚನ್ತೇ ಪರಿಸುದ್ಧೇನ ಸಾಟಕೇನ ನಲಾಟನ್ತಂ ಪುಞ್ಛಿ, ಸಾಟಕೋ ಕಿಲಿಟ್ಠೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ‘‘ಇಮಂ ಸರೀರಂ
ಜೀವಕೋಪಿ ಖೋ ಕೋಮಾರಭಚ್ಚೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ಉಪನಾಮೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ನನು, ಜೀವಕ, ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಹತ್ಥೇನ ಪತ್ತಂ ಪಿದಹಿ। ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ‘‘ಭನ್ತೇ, ವಿಹಾರೇ ನತ್ಥಿ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಆಹ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಜೀವಕಾ’’ತಿ ಆಹ। ಜೀವಕೋ ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭಣೇ, ಗಚ್ಛ, ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ವಾ ನತ್ಥಿಭಾವಂ ವಾ ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ ಪುರಿಸಂ ಪೇಸೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಭಾತಿಕೋ ‘ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ನತ್ಥೀ’ತಿ ಭಣತಿ, ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಿಭಾವಮಸ್ಸ ಪಕಾಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಕಲಂ ಅಮ್ಬವನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂಯೇವ ಪೂರೇಸಿ। ಏಕಚ್ಚೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಚೀವರಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ರಜನಕಮ್ಮಂ, ಏಕಚ್ಚೇ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಏವಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಸದಿಸಂ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಂ ಮಾಪೇಸಿ। ಸೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಹಾರೇ ಬಹೂ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯ್ಯ
‘‘ಸಹಸ್ಸಕ್ಖತ್ತುಮತ್ತಾನಂ, ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾನ ಪನ್ಥಕೋ।
ನಿಸೀದಮ್ಬವನೇ ರಮ್ಮೇ, ಯಾವ ಕಾಲಪ್ಪವೇದನಾ’’ತಿ॥ (ಥೇರಗಾ॰ ೫೬೩)।
ಅಥ ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪುರಿಸಂ ಆಹ – ‘‘ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘ಸತ್ಥಾ ಚೂಳಪನ್ಥಕಂ ನಾಮ ಪಕ್ಕೋಸತೀ’ತಿ ವದೇಹೀ’’ತಿ। ತೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾವುತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ, ಅಹಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ’’ತಿ ಮುಖಸಹಸ್ಸಂ ಉಟ್ಠಹಿ। ಪುರಿಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕಿರ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ಚೂಳಪನ್ಥಕಾಯೇವ ನಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಯೋ ಪಠಮಂ ‘‘ಅಹಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ’’ತಿ ವದತಿ, ತಂ
ಸತ್ಥಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವತ್ತೇ ದಸ್ಸಿತೇ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಪ್ಪಮುಖೇ ಠತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸುಗತೋವಾದಂ ದತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸುರಭಿಗನ್ಧವಾಸಿತಂ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಸೀಹಸೇಯ್ಯಂ ಉಪಗತೋ। ಅಥ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಮೋಸರಿತ್ವಾ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಸಾಣಿಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತಾ
ಅಥ ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಇಮಂ ಕಥಾಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಬುದ್ಧಸೇಯ್ಯಾಯ ಉಟ್ಠಾಯ ಸುರತ್ತದುಪಟ್ಟಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ವಿಜ್ಜುಲತಂ ವಿಯ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ
ಸತ್ಥಾ ಮುದುಕೇನ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಸಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಪರಿಸಾ ಅತಿವಿಯ ಸೋಭತಿ, ಏಕಸ್ಸಪಿ ಹತ್ಥಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ವಾ ಪಾದಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ವಾ ಉಕ್ಕಾಸಿತಸದ್ದೋ ವಾ ಖಿಪಿತಸದ್ದೋ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬೇಪಿಮೇ ಬುದ್ಧಗಾರವೇನ ಸಗಾರವಾ ಬುದ್ಧತೇಜೇನ ತಜ್ಜಿತಾ ಮಯಿ ಆಯುಕಪ್ಪಮ್ಪಿ ಅಕಥೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ಪಠಮಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ನ ಕಥೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಕಥಾಸಮುಟ್ಠಾಪನವತ್ತಂ ನಾಮ ಮಯಾವ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ, ಅಹಮೇವ ಪಠಮಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಧುರೇನ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ಸರೇನ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ
ಅತೀತೇ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ
ಪುನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಾತವುಟ್ಠಿದಿವಸೇ ರಾಜುಯ್ಯಾನೇ ಬಹೂ ಸುಕ್ಖದಣ್ಡಕಾ ಚ ಸಾಖಾ ಚ ಪಲಾಸಞ್ಚ ವಾತೇನ ಪಾತಿತಂ ಹೋತಿ, ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೋ ಛಡ್ಡೇತುಂ ಉಪಾಯಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ
ಸೋ ಚತುವೀಸತಿಯಾ ಕಹಾಪಣೇಸು ಜಾತೇಸು ‘‘ಅತ್ಥಿ ಅಯಂ ಉಪಾಯೋ ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ನಗರದ್ವಾರತೋ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ಏಕಂ ಪಾನೀಯಚಾಟಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತೇ ತಿಣಹಾರಕೇ ಪಾನೀಯೇನ ಉಪಟ್ಠಹಿ। ತೇ ಆಹಂಸು ‘‘ಸಮ್ಮ, ತ್ವಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬಹೂಪಕಾರೋ, ಕಿಂ ತೇ ಕರೋಮಾ’’ತಿ? ಸೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕಿಚ್ಚೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಚರನ್ತೋ ಥಲಪಥಕಮ್ಮಿಕೇನ ಚ ಜಲಪಥಕಮ್ಮಿಕೇನ ಚ ಸದ್ಧಿಂ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವಂ ಅಕಾಸಿ। ತಸ್ಸ ಥಲಪಥಕಮ್ಮಿಕೋ ‘‘ಸ್ವೇ ಇಮಂ ನಗರಂ ಅಸ್ಸವಾಣಿಜಕೋ ಪಞ್ಚ ಅಸ್ಸಸತಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತಿಣಹಾರಕೇ ಆಹ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯ್ಹಂ ಏಕೇಕಂ ತಿಣಕಲಾಪಂ ದೇಥ, ಮಯಾ ಚ ತಿಣೇ ಅವಿಕ್ಕಿಣಿತೇ ಅತ್ತನೋ ತಿಣಂ ಮಾ ವಿಕ್ಕಿಣಥಾ’’ತಿ। ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ
ತತೋ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನಸ್ಸ ಜಲಪಥಕಮ್ಮಿಕೋ ಸಹಾಯಕೋ ಆರೋಚೇಸಿ ‘‘ಪಟ್ಟನಮ್ಹಿ ಮಹಾನಾವಾ ಆಗತಾ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಅಯಂ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಕಹಾಪಣೇಹಿ ಸಬ್ಬಪರಿವಾರಸಮ್ಪನ್ನಂ ತಾವಕಾಲಿಕಂ ರಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಯಸೇನ ನಾವಾಪಟ್ಟನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಅಙ್ಗುಲಿಮುದ್ದಿಕಂ ನಾವಿಕಸ್ಸ ಸಚ್ಚಕಾರಂ ದತ್ವಾ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ಸಾಣಿಯಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪುರಿಸೇ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘‘ಬಾಹಿರತೋ ವಾಣಿಜೇಸು ಆಗತೇಸು ತತಿಯೇನ ಪಟಿಹಾರೇನ ಮಂ ಆರೋಚೇಥಾ’’ತಿ
ಚೂಳನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ದ್ವೇ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕತಞ್ಞುನಾ ಮೇ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏಕಂ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಚೂಳಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸಮೀಪಂ ಗತೋ। ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಕಿಂ ತೇ, ತಾತ, ಕತ್ವಾ ಇದಂ ಧನಂ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋ ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಕಥಿತಉಪಾಯೇ ಠತ್ವಾ ಚತುಮಾಸಮ್ಭನ್ತರೇಯೇವ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಮತಮೂಸಿಕಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ವತ್ಥುಂ ಕಥೇಸಿ। ಚೂಳಸೇಟ್ಠಿ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಏವರೂಪಂ ದಾರಕಂ ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವಯಪ್ಪತ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ಧೀತರಂ ದತ್ವಾ ಸಕಲಕುಟುಮ್ಬಸ್ಸ ಸಾಮಿಕಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಅಚ್ಚಯೇನ ತಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಅಗಮಾಸಿ।
ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋಪಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋವ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಕಥೇಸಿ –
೪.
‘‘ಅಪ್ಪಕೇನಪಿ ಮೇಧಾವೀ, ಪಾಭತೇನ ವಿಚಕ್ಖಣೋ।
ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ ಅತ್ತಾನಂ, ಅಣುಂ ಅಗ್ಗಿಂವ ಸನ್ಧಮ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಕೇನಪೀತಿ ಥೋಕೇನಪಿ ಪರಿತ್ತಕೇನಪಿ। ಮೇಧಾವೀತಿ ಪಞ್ಞವಾ। ಪಾಭತೇನಾತಿ ಭಣ್ಡಮೂಲೇನ। ವಿಚಕ್ಖಣೋತಿ ವೋಹಾರಕುಸಲೋ। ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ ಅತ್ತಾನನ್ತಿ ಮಹನ್ತಂ ಧನಞ್ಚ ಯಸಞ್ಚ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅತ್ತಾನಂ ಸಣ್ಠಾಪೇತಿ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತಿ। ಯಥಾ ಕಿಂ? ಅಣುಂ ಅಗ್ಗಿಂವ ಸನ್ಧಮಂ, ಯಥಾ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೋ
ಇತಿ ಭಗವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇದಾನಿ ಧಮ್ಮೇಸು ಧಮ್ಮಮಹನ್ತತಂ ಪತ್ತೋ, ಪುಬ್ಬೇ ಪನ ಭೋಗೇಸುಪಿ ಭೋಗಮಹನ್ತತಂ ಪಾಪುಣೀ’’ತಿ ಏವಂ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ವತ್ಥೂನಿ ಕಥೇತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ ‘‘ತದಾ ಚೂಳನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಚೂಳಕಸೇಟ್ಠಿ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ।
ಚೂಳಸೇಟ್ಠಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ।
೫. ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಕಿಮಗ್ಘತಿ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಕಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಲಾಲುದಾಯಿತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಆಯಸ್ಮಾ ದಬ್ಬೋ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭತ್ತುದ್ದೇಸಕೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪಾತೋವ ಸಲಾಕಭತ್ತಾನಿ ಉದ್ದಿಸಮಾನೇ ಲಾಲುದಾಯಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಕದಾಚಿ ವರಭತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಕದಾಚಿ ಲಾಮಕಭತ್ತಂ। ಸೋ ಲಾಮಕಭತ್ತಸ್ಸ ಪತ್ತದಿವಸೇ ಸಲಾಕಗ್ಗಂ ಆಕುಲಂ ಕರೋತಿ, ‘‘ಕಿಂ ದಬ್ಬೋವ ಸಲಾಕಂ ದಾತುಂ ಜಾನಾತಿ, ಅಮ್ಹೇ ನ ಜಾನಾಮಾ’’ತಿ ವದತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಲಾಕಗ್ಗಂ ಆಕುಲಂ ಕರೋನ್ತೇ ‘‘ಹನ್ದ ದಾನಿ ತ್ವಮೇವ ಸಲಾಕಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಸಲಾಕಪಚ್ಛಿಂ ಅದಂಸು। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸಲಾಕಂ ಅದಾಸಿ। ದೇನ್ತೋ ಚ ಪನ ‘‘ಇದಂ ವರಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಲಾಮಕಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಅಸುಕವಸ್ಸಗ್ಗೇ ವರಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಅಸುಕವಸ್ಸಗ್ಗೇ ಲಾಮಕಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಾ ನ ಜಾನಾತಿ, ಠಿತಿಕಂ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ‘‘ಅಸುಕವಸ್ಸಗ್ಗೇ ಠಿತಿಕಾ’’ತಿ ನ
ಅಥ ನಂ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಆವುಸೋ, ಉದಾಯಿ, ಲೇಖಾ ನಾಮ ಹೇಟ್ಠಾ ವಾ ಹೋತಿ ಉಪರಿ ವಾ, ವರಭತ್ತಂ ಪನ ಅಸುಕವಸ್ಸಗ್ಗೇ ಠಿತಂ, ಲಾಮಕಭತ್ತಂ ಅಸುಕವಸ್ಸಗ್ಗೇ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಸೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಟಿಪ್ಫರನ್ತೋ ‘‘ಯದಿ
ಅತೀತೇ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ। ತದಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಘಾಪನಿಕೋ ಅಹೋಸಿ। ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದೀನಿ ಚೇವ ಮಣಿಸುವಣ್ಣಾದೀನಿ ಚ ಅಗ್ಘಾಪೇಸಿ, ಅಗ್ಘಾಪೇತ್ವಾ ಭಣ್ಡಸಾಮಿಕಾನಂ ಭಣ್ಡಾನುರೂಪಮೇವ ಮೂಲಂ ದಾಪೇಸಿ। ರಾಜಾ ಪನ ಲುದ್ಧೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಲೋಭಪಕತಿತಾಯ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಅಗ್ಘಾಪನಿಕೋ ಏವಂ ಅಗ್ಘಾಪೇನ್ತೋ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಮಮ ಗೇಹೇ ಧನಂ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಗಮೇಸ್ಸತಿ, ಅಞ್ಞಂ ಅಗ್ಘಾಪನಿಕಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ಸೀಹಪಞ್ಜರಂ ಉಗ್ಘಾಟೇತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಏಕಂ ಗಾಮಿಕಮನುಸ್ಸಂ ಲೋಲಬಾಲಂ ರಾಜಙ್ಗಣೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಸ ಮಯ್ಹಂ ಅಗ್ಘಾಪನಿಕಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ಭಣೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಗ್ಘಾಪನಿಕಕಮ್ಮಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ದೇವಾತಿ। ರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ಧನರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ತಂ ಬಾಲಂ ಅಗ್ಘಾಪನಿಕಕಮ್ಮೇ ಠಪೇಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೋ ಬಾಲೋ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದೀನಿ ಅಗ್ಘಾಪೇನ್ತೋ ಅಗ್ಘಂ ಹಾಪೇತ್ವಾ
ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಉತ್ತರಾಪಥತೋ ಏಕೋ ಅಸ್ಸವಾಣಿಜೋ ಪಞ್ಚ ಅಸ್ಸಸತಾನಿ ಆನೇಸಿ। ರಾಜಾ ತಂ ಪುರಿಸಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸೇ ಅಗ್ಘಾಪೇಸಿ। ಸೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಸ್ಸಸತಾನಂ ಏಕಂ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಕಂ ಅಗ್ಘಮಕಾಸಿ। ಕತ್ವಾ ಚ ಪನ ‘‘ಅಸ್ಸವಾಣಿಜಸ್ಸ ಏಕಂ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಕಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಸ್ಸೇ ಅಸ್ಸಸಾಲಾಯಂ
ಅಸ್ಸವಾಣಿಜೋ
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚಾ ಪಾಣಿಂ
೫.
‘‘ಕಿಮಗ್ಘತಿ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಕಾಯಂ, ಅಸ್ಸಾನ ಮೂಲಾಯ ವದೇಹಿ ರಾಜ।
ಬಾರಾಣಸಿಂ ಸನ್ತರಬಾಹಿರಂ, ಅಯಮಗ್ಘತಿ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಕಾ’’ತಿ॥
ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ರಾಜಾ ಲಜ್ಜಿತೋ ತಂ ಬಾಲಂ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಪೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸೇವ ಅಗ್ಘಾಪನಿಕಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ದ್ವೇ ವತ್ಥೂನಿ ಕಥೇತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ ‘‘ತದಾ ಗಾಮಿಕಬಾಲಅಗ್ಘಾಪನಿಕೋ ಲಾಲುದಾಯೀ ಅಹೋಸಿ, ಪಣ್ಡಿತಅಗ್ಘಾಪನಿಕೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ।
ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ।
೬. ದೇವಧಮ್ಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನಾತಿ
ಸತ್ಥಾ ದಿಸ್ವಾವ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ
ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಯಮಾನೋ ‘‘ನನು ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಪುಬ್ಬೇ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಗವೇಸಕೋ ದಕರಕ್ಖಸಕಾಲೇಪಿ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಗವೇಸಮಾನೋ ದ್ವಾದಸ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ವಿಹಾಸಿ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಇದಾನಿ ಏವಂ ಗರುಕೇ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಪಾರುಪನಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಪಹಾಯ ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ? ಸೋ ಸತ್ಥು ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸತ್ಥಸ್ಸ ಆವಿಭಾವತ್ಥಂ ಭಗವನ್ತಂ ಯಾಚಿಂಸು, ಭಗವಾ ಭವನ್ತರೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಕಾರಣಂ ಪಾಕಟಂ ಅಕಾಸಿ।
ಅತೀತೇ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ। ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಯಕ್ಖಂ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಓಹಿತಸೋತೋ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದೇವಧಮ್ಮೇ ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೬.
‘‘ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಸುಕ್ಕಧಮ್ಮಸಮಾಹಿತಾ।
ಸನ್ತೋ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ ಲೋಕೇ, ದೇವಧಮ್ಮಾತಿ ವುಚ್ಚರೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನಾತಿ ಹಿರಿಯಾ ಚ ಓತ್ತಪ್ಪೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ತೇಸು ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀಹಿ ಹಿರಿಯತೀತಿ ಹಿರೀ, ಲಜ್ಜಾಯೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ತೇಹಿಯೇವ ಓತ್ತಪ್ಪತೀತಿ ಓತ್ತಪ್ಪಂ, ಪಾಪತೋ ಉಬ್ಬೇಗಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ತತ್ಥ ಅಜ್ಝತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಹಿರೀ, ಬಹಿದ್ಧಾಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಓತ್ತಪ್ಪಂ। ಅತ್ತಾಧಿಪತೇಯ್ಯಾ ಹಿರೀ, ಲೋಕಾಧಿಪತೇಯ್ಯಂ ಓತ್ತಪ್ಪಂ। ಲಜ್ಜಾಸಭಾವಸಣ್ಠಿತಾ ಹಿರೀ, ಭಯಸಭಾವಸಣ್ಠಿತಂ ಓತ್ತಪ್ಪಂ। ಸಪ್ಪತಿಸ್ಸವಲಕ್ಖಣಾ ಹಿರೀ, ವಜ್ಜಭೀರುಕಭಯದಸ್ಸಾವಿಲಕ್ಖಣಂ ಓತ್ತಪ್ಪಂ।
ತತ್ಥ ಅಜ್ಝತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಹಿರಿಂ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ – ಜಾತಿಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ವಯಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ
ಕಥಂ ಓತ್ತಪ್ಪಂ ಬಹಿದ್ಧಾಸಮುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ? ‘‘ಸಚೇ ತ್ವಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಸಿ, ಚತೂಸು ಪರಿಸಾಸು ಗರಹಪ್ಪತ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ।
‘‘ಗರಹಿಸ್ಸನ್ತಿ ತಂ ವಿಞ್ಞೂ, ಅಸುಚಿಂ ನಾಗರಿಕೋ ಯಥಾ।
ವಜ್ಜಿತೋ ಸೀಲವನ್ತೇಹಿ, ಕಥಂ ಭಿಕ್ಖು ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧ ಬಲರಾಸಿವಣ್ಣನಾ) –
ಏವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ಹಿ ಬಹಿದ್ಧಾಸಮುಟ್ಠಿತೇನ ಓತ್ತಪ್ಪೇನ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ನ ಕರೋತಿ। ಏವಂ ಓತ್ತಪ್ಪಂ ಬಹಿದ್ಧಾಸಮುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಹೋತಿ।
ಕಥಂ ಹಿರೀ ಅತ್ತಾಧಿಪತೇಯ್ಯಾ ನಾಮ? ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಅತ್ತಾನಂ ಅಧಿಪತಿಂ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಮಾದಿಸಸ್ಸ ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಧುತಙ್ಗಧರಸ್ಸ ನ ಯುತ್ತಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಪಾಪಂ ನ ಕರೋತಿ। ಏವಂ ಹಿರೀ ಅತ್ತಾಧಿಪತೇಯ್ಯಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –
‘‘ಸೋ ಅತ್ತಾನಂಯೇವ ಅಧಿಪತಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಕುಸಲಂ ಪಜಹತಿ, ಕುಸಲಂ ಭಾವೇತಿ। ಸಾವಜ್ಜಂ ಪಜಹತಿ, ಅನವಜ್ಜಂ ಭಾವೇತಿ। ಸುದ್ಧಮತ್ತಾನಂ ಪರಿಹರತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೪೦)।
ಕಥಂ ಓತ್ತಪ್ಪಂ ಲೋಕಾಧಿಪತೇಯ್ಯಂ ನಾಮ? ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಲೋಕಂ ಅಧಿಪತಿಂ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ನ ಕರೋತಿ। ಯಥಾಹ –
‘‘ಮಹಾ
‘‘ಸನ್ತಿ ದೇವತಾ ಇದ್ಧಿಮನ್ತಿಯೋ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕಾ ಪರಚಿತ್ತವಿದುನಿಯೋ, ತಾ ದೂರತೋಪಿ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಆಸನ್ನಾಪಿ ನ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಚೇತಸಾಪಿ ಚಿತ್ತಂ ಜಾನನ್ತಿ, ತಾಪಿ ಮಂ ಏವಂ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ ‘ಪಸ್ಸಥ ಭೋ, ಇಮಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ, ಸದ್ಧಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ
ಏವಂ ಓತ್ತಪ್ಪಂ ಲೋಕಾಧಿಪತೇಯ್ಯಂ ನಾಮ ಹೋತಿ।
‘‘ಲಜ್ಜಾಸಭಾವಸಣ್ಠಿತಾ ಹಿರೀ, ಭಯಸಭಾವಸಣ್ಠಿತಂ ಓತ್ತಪ್ಪ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಲಜ್ಜಾತಿ ಲಜ್ಜನಾಕಾರೋ, ತೇನ ಸಭಾವೇನ ಸಣ್ಠಿತಾ ಹಿರೀ। ಭಯನ್ತಿ ಅಪಾಯಭಯಂ, ತೇನ ಸಭಾವೇನ ಸಣ್ಠಿತಂ ಓತ್ತಪ್ಪಂ। ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಪಾಪಪರಿವಜ್ಜನೇ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಯಥಾ ನಾಮೇಕೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಲಜ್ಜಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಏಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಲಜ್ಜನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತೋ ಭವೇಯ್ಯ ಹೀಳಿತೋ, ಏವಮೇವಂ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಲಜ್ಜಿಧಮ್ಮಂ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ನ ಕರೋತಿ। ಏಕಚ್ಚೋ ಅಪಾಯಭಯಭೀತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ನ ಕರೋತಿ। ತತ್ರಿದಂ ಓಪಮ್ಮಂ – ಯಥಾ ಹಿ ದ್ವೀಸು ಅಯೋಗುಳೇಸು ಏಕೋ ಸೀತಲೋ ಭವೇಯ್ಯ ಗೂಥಮಕ್ಖಿತೋ, ಏಕೋ ಉಣ್ಹೋ ಆದಿತ್ತೋ। ತತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತೋ ಸೀತಲಂ ಗೂಥಮಕ್ಖಿತತ್ತಾ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತೋ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಇತರಂ ಡಾಹಭಯೇನ। ತತ್ಥ ಸೀತಲಸ್ಸ ಗೂಥಮಕ್ಖಿತಸ್ಸ ಜಿಗುಚ್ಛಾಯ ಅಗಣ್ಹನಂ ವಿಯ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಲಜ್ಜಿಧಮ್ಮಂ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಾಪಸ್ಸ ಅಕರಣಂ, ಉಣ್ಹಸ್ಸ ಡಾಹಭಯೇನ ಅಗಣ್ಹನಂ ವಿಯ ಅಪಾಯಭಯೇನ ಪಾಪಸ್ಸ ಅಕರಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
‘‘ಸಪ್ಪತಿಸ್ಸವಲಕ್ಖಣಾ
ಸುಕ್ಕಧಮ್ಮಸಮಾಹಿತಾತಿ ಇದಮೇವ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬಾ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸುಕ್ಕಧಮ್ಮಾ ನಾಮ, ತೇ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಕನಯೇನ ಚತುಭೂಮಕಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾ। ತೇಹಿ ಸಮಾಹಿತಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸನ್ತೋ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ ಲೋಕೇತಿ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದೀನಂ ಸನ್ತತಾಯ ಸನ್ತೋ, ಕತಞ್ಞುಕತವೇದಿತಾಯ ಸೋಭನಾ ಪುರಿಸಾತಿ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ। ಲೋಕೋ ಪನ ಸಙ್ಖಾರಲೋಕೋ, ಸತ್ತಲೋಕೋ, ಓಕಾಸಲೋಕೋ, ಖನ್ಧಲೋಕೋ, ಆಯತನಲೋಕೋ, ಧಾತುಲೋಕೋತಿ ಅನೇಕವಿಧೋ। ತತ್ಥ ‘‘ಏಕೋ ಲೋಕೋ ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಆಹಾರಟ್ಠಿತಿಕಾ…ಪೇ॰… ಅಟ್ಠಾರಸ ಲೋಕಾ ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೧೨) ಏತ್ಥ ಸಙ್ಖಾರಲೋಕೋ ವುತ್ತೋ। ಖನ್ಧಲೋಕಾದಯೋ ತದನ್ತೋಗಧಾಯೇವ। ‘‘ಅಯಂ ಲೋಕೋ ಪರಲೋಕೋ, ದೇವಲೋಕೋ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಮಹಾನಿ॰ ೩; ಚೂಳನಿ॰ ಅಜಿತಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೨) ಪನ ಸತ್ತಲೋಕೋ ವುತ್ತೋ।
‘‘ಯಾವತಾ
ತಾವ ಸಹಸ್ಸಧಾ ಲೋಕೋ, ಏತ್ಥ ತೇ ವತ್ತತೇ ವಸೋ’’ತಿ॥ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೫೦೩) –
ಏತ್ಥ ಓಕಾಸಲೋಕೋ ವುತ್ತೋ। ತೇಸು ಇಧ ಸತ್ತಲೋಕೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಸತ್ತಲೋಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಯೇ ಏವರೂಪಾ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ, ತೇ ದೇವಧಮ್ಮಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ।
ತತ್ಥ ದೇವಾತಿ ಸಮ್ಮುತಿದೇವಾ, ಉಪಪತ್ತಿದೇವಾ, ವಿಸುದ್ಧಿದೇವಾತಿ ತಿವಿಧಾ। ತೇಸು ಮಹಾಸಮ್ಮತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಲೋಕೇನ ‘‘ದೇವಾ’’ತಿ ಸಮ್ಮತತ್ತಾ ರಾಜರಾಜಕುಮಾರಾದಯೋ ಸಮ್ಮುತಿದೇವಾ ನಾಮ। ದೇವಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಉಪಪತ್ತಿದೇವಾ ನಾಮ। ಖೀಣಾಸವಾ ಪನ ವಿಸುದ್ಧಿದೇವಾ ನಾಮ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –
‘‘ಸಮ್ಮುತಿದೇವಾ ನಾಮ ರಾಜಾನೋ ದೇವಿಯೋ ರಾಜಕುಮಾರಾ। ಉಪಪತ್ತಿದೇವಾ ನಾಮ ಭುಮ್ಮದೇವೇ ಉಪಾದಾಯ ತದುತ್ತರಿದೇವಾ। ವಿಸುದ್ಧಿದೇವಾ ನಾಮ ಬುದ್ಧಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಖೀಣಾಸವಾ’’ತಿ (ಚೂಳನಿ॰ ಧೋತಕಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೩೨; ಪಾರಾಯನಾನುಗೀತಿಗಾಥಾನಿದ್ದೇಸ ೧೧೯)।
ಇಮೇಸಂ ದೇವಾನಂ ಧಮ್ಮಾತಿ ದೇವಧಮ್ಮಾ। ವುಚ್ಚರೇತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಮೂಲಕಾ ಹಿ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಕುಲಸಮ್ಪದಾಯ
ಯಕ್ಖೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಹ – ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಸನ್ನೋ, ಏಕಂ ಭಾತರಂ ದೇಮಿ, ಕತರಂ ಆನೇಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಕನಿಟ್ಠಂ ಆನೇಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಕೇವಲಂ ದೇವಧಮ್ಮೇ ಜಾನಾಸಿಯೇವ, ನ ಪನ ತೇಸು ವತ್ತಸೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಯಂಕಾರಣಾ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಕನಿಟ್ಠಂ ಆಣಾಪೇನ್ತೋ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯಿಕಕಮ್ಮಂ ನ ಕರೋಸೀ’’ತಿ। ದೇವಧಮ್ಮೇ ಚಾಹಂ, ಯಕ್ಖ, ಜಾನಾಮಿ, ತೇಸು ಚ ವತ್ತಾಮಿ। ಮಯಞ್ಹಿ ಇಮಂ ಅರಞ್ಞಂ ಏತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪವಿಟ್ಠಾ। ಏತಸ್ಸ ಹಿ ಅತ್ಥಾಯ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಿತರಂ ಏತಸ್ಸ ಮಾತಾ ರಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಪಿತಾ ತಂ ವರಂ ಅದತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನುರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಅರಞ್ಞವಾಸಂ ಅನುಜಾನಿ। ಸೋ ಕುಮಾರೋ ಅನುವತ್ತಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗತೋ। ‘‘ತಂ ಅರಞ್ಞೇ ಏಕೋ ಯಕ್ಖೋ ಖಾದೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ನ ಕೋಚಿ ಸದ್ದಹಿಸ್ಸತಿ, ತೇನಾಹಂ ಗರಹಭಯಭೀತೋ ತಮೇವ ಆಣಾಪೇಮೀತಿ। ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧು ಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ದೇವಧಮ್ಮೇ ಚ ಜಾನಾಸಿ, ತೇಸು ಚ ವತ್ತಸೀ’’ತಿ
ಅಥ ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ತ್ವಂ ಪುಬ್ಬೇ ಅತ್ತನಾ ಕತೇನ ಪಾಪಕಮ್ಮೇನ ಪರೇಸಂ ಮಂಸಲೋಹಿತಖಾದಕೋ ಯಕ್ಖೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಇದಾನಿಪಿ ಪಾಪಮೇವ ಕರೋಸಿ, ಇದಂ ತೇ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ನಿರಯಾದೀಹಿ ಮುಚ್ಚಿತುಂ ಓಕಾಸಂ ನ ದಸ್ಸತಿ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋಪಿ ದ್ವೇ ವತ್ಥೂನಿ ಕಥೇತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ದಕರಕ್ಖಸೋ ಬಹುಭಣ್ಡಿಕಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ಸೂರಿಯಕುಮಾರೋ ಆನನ್ದೋ, ಚನ್ದಕುಮಾರೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಜೇಟ್ಠಕಭಾತಾ ಮಹಿಸಾಸಕುಮಾರೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ದೇವಧಮ್ಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ।
೭. ಕಟ್ಠಹಾರಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಪುತ್ತೋ ತ್ಯಾಹಂ ಮಹಾರಾಜಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ವಾಸಭಖತ್ತಿಯಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ವಾಸಭಖತ್ತಿಯಾಯ ವತ್ಥು ದ್ವಾದಸಕನಿಪಾತೇ ಭದ್ದಸಾಲಜಾತಕೇ ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸಾ ಕಿರ ಮಹಾನಾಮಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಧೀತಾ ನಾಗಮುಣ್ಡಾಯ ನಾಮ ದಾಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಜಾತಾ ಕೋಸಲರಾಜಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ। ರಾಜಾ ಪನಸ್ಸಾ ಪಚ್ಛಾ ದಾಸಿಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಠಾನಂ ಪರಿಹಾಪೇಸಿ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ವಿಟಟೂಭಸ್ಸಾಪಿ ಠಾನಂ ಪರಿಹಾಪೇಸಿಯೇವ। ತೇ ಉಭೋಪಿ ಅನ್ತೋನಿವೇಸನೇಯೇವ ವಸನ್ತಿ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯೇ ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುಪರಿವುತೋ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ರಾಜಾ ಮಹನ್ತೇನ ಯಸೇನ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪುಪ್ಫಫಲಲೋಭೇನ ವಿಚರನ್ತೋ ಉಯ್ಯಾನವನಸಣ್ಡೇ ಗಾಯಿತ್ವಾ ದಾರೂನಿ ಉದ್ಧರಮಾನಂ ಏಕಂ ಇತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಸಂವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ। ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ತಾವದೇವ ತಸ್ಸಾ ವಜಿರಪೂರಿತಾ ವಿಯ ಗರುಕಾ ಕುಚ್ಛಿ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಗಬ್ಭೋ ಮೇ, ದೇವ, ಪತಿಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮುದ್ದಿಕಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಧೀತಾ ಹೋತಿ, ಇಮಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪೋಸೇಯ್ಯಾಸಿ, ಸಚೇ ಪುತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಅಙ್ಗುಲಿಮುದ್ದಿಕಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆನೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
ಸಾಪಿ ಪರಿಪಕ್ಕಗಬ್ಭಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ। ತಸ್ಸ ಆಧಾವಿತ್ವಾ ಪರಿಧಾವಿತ್ವಾ ವಿಚರಣಕಾಲೇ ಕೀಳಾಮಣ್ಡಲೇ ಕೀಳನ್ತಸ್ಸ ಏವಂ ವತ್ತಾರೋ ಹೋನ್ತಿ ‘‘ನಿಪ್ಪಿತಿಕೇನಮ್ಹಾ ಪಹಟಾ’’ತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಾತು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಮ, ಕೋ ಮಯ್ಹಂ ಪಿತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ। ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅತ್ಥಿ ಪನ ಕೋಚಿ ಸಕ್ಖೀ’’ತಿ? ತಾತ ರಾಜಾ ಇಮಂ ಮುದ್ದಿಕಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಧೀತಾ ಹೋತಿ, ಇಮಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪೋಸೇಯ್ಯಾಸಿ, ಸಚೇ ಪುತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಇಮಾಯ ಅಙ್ಗುಲಿಮುದ್ದಿಕಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಆನೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗತೋತಿ। ‘‘ಅಮ್ಮ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಕಸ್ಮಾ ಮಂ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಂ
೭.
‘‘ಪುತ್ತೋ
ಅಞ್ಞೇಪಿ ದೇವೋ ಪೋಸೇತಿ, ಕಿಞ್ಚ ದೇವೋ ಸಕಂ ಪಜ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪುತ್ತೋ ತ್ಯಾಹನ್ತಿ ಪುತ್ತೋ ತೇ ಅಹಂ। ಪುತ್ತೋ ಚ ನಾಮೇಸ ಅತ್ರಜೋ, ಖೇತ್ತಜೋ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ, ದಿನ್ನಕೋತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ। ತತ್ಥ ಅತ್ತಾನಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಜಾತೋ ಅತ್ರಜೋ ನಾಮ। ಸಯನಪಿಟ್ಠೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ಉರೇತಿಏವಮಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಖೇತ್ತಜೋ ನಾಮ। ಸನ್ತಿಕೇ ಸಿಪ್ಪುಗ್ಗಣ್ಹನಕೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ನಾಮ। ಪೋಸಾವನತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನೋ ದಿನ್ನಕೋ ನಾಮ। ಇಧ ಪನ ಅತ್ರಜಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಚತೂಹಿ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥೂಹಿ ಜನಂ ರಞ್ಜೇತೀತಿ ರಾಜಾ, ಮಹನ್ತೋ ರಾಜಾ ಮಹಾರಾಜಾ। ತಮಾಲಪನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ತ್ವಂ ಮಂ ಪೋಸ ಜನಾಧಿಪಾತಿ ಜನಾಧಿಪ ಮಹಾಜನಜೇಟ್ಠಕ ತ್ವಂ ಮಂ ಪೋಸ ಭರಸ್ಸು ವಡ್ಢೇಹಿ। ಅಞ್ಞೇಪಿ ದೇವೋ ಪೋಸೇತೀತಿ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಹತ್ಥಿಬನ್ಧಾದಯೋ ಮನುಸ್ಸೇ, ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಯೋ ತಿರಚ್ಛಾನಗತೇ ಚ ಬಹುಜನೇ ದೇವೋ ಪೋಸೇತಿ। ಕಿಞ್ಚ ದೇವೋ ಸಕಂ ಪಜನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಕಿಞ್ಚಾತಿ ಗರಹತ್ಥೇ ಚ ಅನುಗ್ಗಹಣತ್ಥೇ ಚ ನಿಪಾತೋ। ‘‘ಸಕಂ ಪಜಂ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಂ ಮಂ ದೇವೋ ನ ಪೋಸೇತೀ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ಗರಹತಿ ನಾಮ, ‘‘ಅಞ್ಞೇ ಬಹುಜನೇ ಪೋಸೇತೀ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹತಿ ನಾಮ। ಇತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗರಹನ್ತೋಪಿ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋಪಿ ‘‘ಕಿಞ್ಚ ದೇವೋ ಸಕಂ ಪಜ’’ನ್ತಿ ಆಹ।
ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಆಕಾಸೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ, ‘‘ಅಹಮೇವ ಪೋಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ಅಹಮೇವ ಪೋಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಹತ್ಥಸಹಸ್ಸಂ ಪಸಾರಿಯಿತ್ಥ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ
ಸತ್ಥಾ
ಕಟ್ಠಹಾರಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ।
೮. ಗಾಮಣಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಪಿ ಅತರಮಾನಾನನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಜಾತಕೇ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವತ್ಥು ಚ ಅತೀತವತ್ಥು ಚ ಏಕಾದಸಕನಿಪಾತೇ ಸಂವರಜಾತಕೇ ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ। ವತ್ಥು ಹಿ ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚ ಏಕಸದಿಸಮೇವ, ಗಾಥಾ ಪನ ನಾನಾ। ಗಾಮಣಿಕುಮಾರೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಭಾತಿಕಸತಸ್ಸ ಕನಿಟ್ಠೋಪಿ ಹುತ್ವಾ ಭಾತಿಕಸತಪರಿವಾರಿತೋ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಸ್ಸಹೇಟ್ಠಾ ವರಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅತ್ತನೋ ಯಸಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಯಸಸಮ್ಪತ್ತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಕಾ’’ತಿ ತುಟ್ಠೋ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ –
೮.
‘‘ಅಪಿ ಅತರಮಾನಾನಂ, ಫಲಾಸಾವ ಸಮಿಜ್ಝತಿ।
ವಿಪಕ್ಕಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೋಸ್ಮಿ, ಏವಂ ಜಾನಾಹಿ ಗಾಮಣೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಪೀತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಅತರಮಾನಾನನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಅತರಿತ್ವಾ ಅವೇಗಾಯಿತ್ವಾ ಉಪಾಯೇನ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ। ಫಲಾಸಾವ ಸಮಿಜ್ಝತೀತಿ ಯಥಾಪತ್ಥಿಕೇ ಫಲೇ ಆಸಾ ತಸ್ಸ ಫಲಸ್ಸ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಯಾ ಸಮಿಜ್ಝತಿಯೇವ। ಅಥ ವಾ ಫಲಾಸಾತಿ ಆಸಾಫಲಂ, ಯಥಾಪತ್ಥಿತಂ ಫಲಂ ಸಮಿಜ್ಝತಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಪಕ್ಕಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೋಸ್ಮೀತಿ ಏತ್ಥ ಚತ್ತಾರಿ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥೂನಿ ಸೇಟ್ಠಚರಿಯತ್ತಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ನಾಮ, ತಞ್ಚ ತಮ್ಮೂಲಿಕಾಯ ಯಸಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಟಿಲದ್ಧತ್ತಾ ವಿಪಕ್ಕಂ ನಾಮ। ಯೋ ವಾಸ್ಸ ಯಸೋ ನಿಪ್ಫನ್ನೋ, ಸೋಪಿ ಸೇಟ್ಠಟ್ಠೇನ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ನಾಮ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಪಕ್ಕಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೋಸ್ಮೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಜಾನಾಹಿ ಗಾಮಣೀತಿ
ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ರಜ್ಜಂ ಪತ್ತೇ ಸತ್ತಟ್ಠದಿವಸಚ್ಚಯೇನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಭಾತರೋ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗತಾ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ। ಸತ್ಥಾ ದ್ವೇ
ಗಾಮಣಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ।
೯. ಮಘದೇವಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಉತ್ತಮಙ್ಗರುಹಾ ಮಯ್ಹನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ನಿದಾನಕಥಾಯಂ ಕಥಿತಮೇವ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಕಾಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದಸಬಲಸ್ಸ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ವಣ್ಣಯನ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಸಭಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ। ‘‘ಭನ್ತೇ, ನ ಅಞ್ಞಾಯ ಕಥಾಯ, ತುಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ಪನ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ವಣ್ಣಯಮಾನಾ ನಿಸಿನ್ನಾಮ್ಹಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಏತರಹಿಯೇವ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೋಯೇವಾ’’ತಿ ಆಹ। ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸತ್ಥಸ್ಸಾವಿಭಾವತ್ಥಂ ಭಗವನ್ತಂ ಯಾಚಿಂಸು, ಭಗವಾ ಭವನ್ತರೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಕಾರಣಂ ಪಾಕಟಂ ಅಕಾಸಿ।
ಅತೀತೇ ವಿದೇಹರಟ್ಠೇ ಮಿಥಿಲಾಯಂ ಮಘದೇವೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ ಧಮ್ಮಿಕೋ ಧಮ್ಮರಾಜಾ। ಸೋ ಚತುರಾಸೀತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಕುಮಾರಕೀಳಂ ಕೀಳಿ, ತಥಾ ಓಪರಜ್ಜಂ, ತಥಾ ಮಹಾರಜ್ಜಂ ಕತ್ವಾ ದೀಘಮದ್ಧಾನಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ಕಪ್ಪಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ ‘‘ಯದಾ ಮೇ, ಸಮ್ಮ ಕಪ್ಪಕ, ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪಲಿತಾನಿ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಸಿ, ಅಥ ಮೇ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ। ಕಪ್ಪಕೋಪಿ ದೀಘಮದ್ಧಾನಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ
ತಸ್ಸೇವಂ
೯.
‘‘ಉತ್ತಮಙ್ಗರುಹಾ ಮಯ್ಹಂ, ಇಮೇ ಜಾತಾ ವಯೋಹರಾ।
ಪಾತುಭೂತಾ ದೇವದೂತಾ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಮಯೋ ಮಮಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಉತ್ತಮಙ್ಗರುಹಾತಿ ಕೇಸಾ। ಕೇಸಾ ಹಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಹತ್ಥಪಾದಾದೀನಂ ಅಙ್ಗಾನಂ ಉತ್ತಮೇ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ರುಹತ್ತಾ ‘‘ಉತ್ತಮಙ್ಗರುಹಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಇಮೇ ಜಾತಾ ವಯೋಹರಾತಿ ಪಸ್ಸಥ, ತಾತಾ, ಪಲಿತಪಾತುಭಾವೇನ ತಿಣ್ಣಂ ವಯಾನಂ ಹರಣತೋ ಪಾತುಭೂತಾತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ। ದೇವದೂತಾತಿ ದೇವೋ ವುಚ್ಚತಿ ಮಚ್ಚು, ತಸ್ಸ ದೂತಾತಿ ದೇವದೂತಾ। ಸಿರಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಪಲಿತೇಸು ಪಾತುಭೂತೇಸು ಮಚ್ಚುರಾಜಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಠಿತೋ ವಿಯ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಲಿತಾನಿ ‘‘ಮಚ್ಚುದೇವಸ್ಸ ದೂತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ದೇವಾ ವಿಯ ದೂತಾತಿಪಿ ದೇವದೂತಾ। ಯಥಾ ಹಿ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಾಯ ದೇವತಾಯ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕದಿವಸೇ ತ್ವಂ ಮರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂ ತಥೇವ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪಲಿತೇಸು ಪಾತುಭೂತೇಸು ದೇವತಾಯ ಬ್ಯಾಕರಣಸದಿಸಮೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಲಿತಾನಿ ‘‘ದೇವಸದಿಸಾ ದೂತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ವಿಸುದ್ಧಿದೇವಾನಂ ದೂತಾತಿಪಿ ದೇವದೂತಾ। ಸಬ್ಬಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಹಿ ಜಿಣ್ಣಬ್ಯಾಧಿಮತಪಬ್ಬಜಿತೇ ದಿಸ್ವಾವ ಸಂವೇಗಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ। ಯಥಾಹ –
‘‘ಜಿಣ್ಣಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ ದುಖಿತಞ್ಚ ಬ್ಯಾಧಿತಂ, ಮತಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ ಗತಮಾಯುಸಙ್ಖಯಂ।
ಕಾಸಾಯವತ್ಥಂ ಪಬ್ಬಜಿತಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ, ತಸ್ಮಾ ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋಮ್ಹಿ ರಾಜಾ’’ತಿ॥ (ಥೇರಗಾ॰ ೭೩ ಥೋಕಂ ವಿಸದಿಸಂ)।
ಇಮಿನಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಮಯೋ ಮಮಾತಿ ಗಿಹಿಭಾವತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಟ್ಠೇನ ‘‘ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಸ್ಸ ಸಮಣಲಿಙ್ಗಗಹಣಸ್ಸ ಕಾಲೋ ಮಯ್ಹನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
ಸೋ ಏವಂ ವತ್ವಾ ತಂ ದಿವಸಮೇವ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಮಘದೇವಅಮ್ಬವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಚತುರಾಸೀತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಚತ್ತಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೇ ಠಿತೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪುನ ತತೋ ಚುತೋ ಮಿಥಿಲಾಯಂಯೇವ ನಿಮಿ ನಾಮ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಓಸಕ್ಕಮಾನಂ ಅತ್ತನೋ ವಂಸಂ ಘಟೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಅಮ್ಬವನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಪುನ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗೋವ ಅಹೋಸಿ।
ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಇದಾನೇವ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೋಯೇವಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಕೇಚಿ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಅಹೇಸುಂ, ಕೇಚಿ ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ, ಕೇಚಿ ಅನಾಗಾಮಿನೋ। ಇತಿ ಭಗವಾ ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ವತ್ಥೂನಿ ಕಥೇತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ ‘‘ತದಾ ಕಪ್ಪಕೋ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಪುತ್ತೋ ರಾಹುಲೋ, ಮಘದೇವರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಮಘದೇವಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ।
೧೦. ಸುಖವಿಹಾರಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯಞ್ಚ ಅಞ್ಞೇ ನ ರಕ್ಖನ್ತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಅನುಪಿಯನಗರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅನುಪಿಯಅಮ್ಬವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸುಖವಿಹಾರಿಂ ಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸುಖವಿಹಾರೀ ಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರೋ ಛಖತ್ತಿಯಸಮಾಗಮೇ ಉಪಾಲಿಸತ್ತಮೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ। ತೇಸು ಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರೋ ಚ, ಕಿಮಿಲತ್ಥೇರೋ ಚ, ಭಗುತ್ಥೇರೋ ಚ, ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರೋ ಚ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ, ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಜಾತೋ, ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರೋ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕೋ, ದೇವದತ್ತೋ ಝಾನಲಾಭೀ ಜಾತೋ। ಛನ್ನಂ ಪನ ಖತ್ತಿಯಾನಂ ವತ್ಥು ಯಾವ ಅನುಪಿಯನಗರಾ ಖಣ್ಡಹಾಲಜಾತಕೇ ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ। ಆಯಸ್ಮಾ ಪನ ಭದ್ದಿಯೋ ರಾಜಕಾಲೇ ಅತ್ತನೋ ರಕ್ಖಸಂವಿಧಾನಞ್ಚೇವ ತಾವ ಬಹೂಹಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರಯಮಾನೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉದಿಚ್ಚಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲೋ ಹುತ್ವಾ ಕಾಮೇಸು ಆದೀನವಂ, ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಚಾನಿಸಂಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಾಮೇ ಪಹಾಯ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ, ಪರಿವಾರೋಪಿಸ್ಸ ಮಹಾ ಅಹೋಸಿ ಪಞ್ಚ ತಾಪಸಸತಾನಿ। ಸೋ ವಸ್ಸಕಾಲೇ ಹಿಮವನ್ತತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತಾಪಸಗಣಪರಿವುತೋ ಗಾಮನಿಗಮಾದೀಸು ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಪತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ರಾಜುಯ್ಯಾನೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ। ತತ್ಥ ವಸ್ಸಿಕೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ವಸಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಆಪುಚ್ಛಿ। ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ, ಭನ್ತೇ, ಮಹಲ್ಲಕಾ, ಕಿಂ ವೋ ಹಿಮವನ್ತೇನ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ
ಸೋ ಪನಸ್ಸ ಜೇಟ್ಠನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ರಾಜಪಬ್ಬಜಿತೋ ಮಹನ್ತಂ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ತಾಪಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಸಮಾನೋ ಏಕದಿವಸಂ ಆಚರಿಯಂ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ತೇ ತಾಪಸೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಅನುಕ್ಕಣ್ಠಮಾನಾ ಇಧೇವ ವಸಥ, ಅಹಂ ಆಚರಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಂ ಕಟ್ಠತ್ಥರಿಕಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇಯೇವ ನಿಪಜ್ಜಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಯೇ ರಾಜಾ ‘‘ತಾಪಸಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಅನ್ತೇವಾಸಿಕತಾಪಸೋ ರಾಜಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ನೇವ ವುಟ್ಠಾಸಿ, ನಿಪನ್ನೋಯೇವ ಪನ ‘‘ಅಹೋ ಸುಖಂ, ಅಹೋ ಸುಖ’’ನ್ತಿ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಅಯಂ ತಾಪಸೋ ಮಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ನ ಉಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ
೧೦.
‘‘ಯಞ್ಚ ಅಞ್ಞೇ ನ ರಕ್ಖನ್ತಿ, ಯೋ ಚ ಅಞ್ಞೇ ನ ರಕ್ಖತಿ।
ಸ ವೇ ರಾಜ ಸುಖಂ ಸೇತಿ, ಕಾಮೇಸು ಅನಪೇಕ್ಖವಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯಞ್ಚ ಅಞ್ಞೇ ನ ರಕ್ಖನ್ತೀತಿ ಯಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಅಞ್ಞೇ ಬಹೂ ಪುಗ್ಗಲಾ ನ ರಕ್ಖನ್ತಿ। ಯೋ ಚ ಅಞ್ಞೇ ನ ರಕ್ಖತೀತಿ ಯೋ ಚ ‘‘ಏಕಕೋ ಅಹಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಮೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞೇ ಬಹೂ ಜನೇ ನ ರಕ್ಖತಿ। ಸ ವೇ ರಾಜ ಸುಖಂ ಸೇತೀತಿ ಮಹಾರಾಜ ಸೋ ಕಾಮೇಸು ಅನಪೇಕ್ಖವಾತಿ ವತ್ಥು ಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮೇಸು ಅಪೇಕ್ಖಾರಹಿತೋ ವಿಗತಚ್ಛನ್ದರಾಗೋ ನಿತ್ತಣ್ಹೋ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಬ್ಬಿರಿಯಾಪಥೇಸು ಸುಖಂ ವಿಹರತಿ ಮಹಾರಾಜಾತಿ।
ರಾಜಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿವೇಸನಮೇವ ಗತೋ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋಪಿ ಆಚರಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಮೇವ ಗತೋ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪನ ತತ್ಥೇವ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ವತ್ಥೂನಿ ಕಥೇತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರೋ ಅಹೋಸಿ, ಗಣಸತ್ಥಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಸುಖವಿಹಾರಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ।
ಅಪಣ್ಣಕವಗ್ಗೋ ಪಠಮೋ।
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ಅಪಣ್ಣಕಂ
ತಣ್ಡುಲಂ ದೇವಧಮ್ಮಞ್ಚ, ಕಟ್ಠವಾಹನಗಾಮಣಿ।
ಮಘದೇವಂ ವಿಹಾರೀತಿ, ಪಿಣ್ಡಿತಾ ದಸ ಜಾತಕಾತಿ॥
೨. ಸೀಲವಗ್ಗೋ
[೧೧] ೧. ಲಕ್ಖಣಮಿಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಹೋತಿ ಸೀಲವತಂ ಅತ್ಥೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ವತ್ಥು ಯಾವ ಅಭಿಮಾರಪ್ಪಯೋಜನಾ ಖಣ್ಡಹಾಲಜಾತಕೇ ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ, ಯಾವ ಧನಪಾಲಕವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾ ಪನ ಚೂಳಹಂಸಜಾತಕೇ ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ, ಯಾವ ಪಥವಿಪ್ಪವೇಸನಾ ದ್ವಾದಸನಿಪಾತೇ ಸಮುದ್ದವಾಣಿಜಜಾತಕೇ ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ।
ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ದೇವದತ್ತೋ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥೂನಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಅಲಭನ್ತೋ ಸಙ್ಘಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಆದಾಯ ಗಯಾಸೀಸೇ ವಿಹರತಿ। ಅಥ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಞಾಣಂ ಪರಿಪಾಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತಂ ಞತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ಆಮನ್ತೇಸಿ ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ನಿಸ್ಸಿತಕಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಲದ್ಧಿಂ ರೋಚೇತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗತಾ, ಇದಾನಿ ಪನ ತೇಸಂ ಞಾಣಂ ಪರಿಪಾಕಂ ಗತಂ, ತುಮ್ಹೇ ಬಹೂಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಮಗ್ಗಫಲೇಹಿ ಪಬೋಧೇತ್ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ। ತೇ ತಥೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಫಲೇಹಿ ಪಬೋಧೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಅರುಣುಗ್ಗಮನವೇಲಾಯ
ಅತೀತೇ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ರಾಜಗಹನಗರೇ ಏಕೋ ಮಗಧರಾಜಾ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ। ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಿಗಯೋನಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವುದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತೋ ಮಿಗಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಅರಞ್ಞೇ ವಸತಿ। ತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣೋ ಚ ಕಾಳೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಪುತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ। ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ‘‘ತಾತಾ, ಅಹಂ ಇದಾನಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ, ತುಮ್ಹೇ ಇಮಂ ಗಣಂ ಪರಿಹರಥಾ’’ತಿ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ಮಿಗಸತಾನಿ ಏಕೇಕಂ ಪುತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸಿ
ಕಾಳಮಿಗೋ ಅತ್ತನೋ ದನ್ಧತಾಯ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮ ವೇಲಾಯ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಇಮಾಯ ವೇಲಾಯ ನ ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ಮಿಗಗಣಂ ಆದಾಯ ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇಪಿ ಸಾಯನ್ಹೇಪಿ ಪದೋಸೇಪಿ ಪಚ್ಚೂಸೇಪಿ ಗಾಮದ್ವಾರೇನ ಗಚ್ಛತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪಕತಿಯಾ ಠಿತಾ ಚ ನಿಲೀನಾ ಚ ಬಹೂ ಮಿಗೇ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪೇನ್ತಿ। ಏವಂ ಸೋ ಅತ್ತನೋ ದನ್ಧತಾಯ ಬಹೂ ಮಿಗೇ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಅಪ್ಪಕೇಹೇವ ಮಿಗೇಹಿ ಅರಞ್ಞಂ ಪಾವಿಸಿ। ಲಕ್ಖಣಮಿಗೋ ಪನ ಪಣ್ಡಿತೋ ಬ್ಯತ್ತೋ ಉಪಾಯಕುಸಲೋ ‘‘ಇಮಾಯ ವೇಲಾಯ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಇಮಾಯ ವೇಲಾಯ ನ ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಜಾನಾತಿ। ಸೋ ಗಾಮದ್ವಾರೇನಪಿ ನ ಗಚ್ಛತಿ
ಕಾಳೋ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಅವಸೇಸಮಿಗೇ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪೇನ್ತೋ ಏಕಕೋವ ಆಗಮಿ। ಲಕ್ಖಣೋ ಪನ ಏಕಮಿಗಮ್ಪಿ ಅವಿನಾಸೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಮಿಗಸತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದ್ವೇಪಿ ಪುತ್ತೇ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಮಿಗಗಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ –
೧೧.
‘‘ಹೋತಿ ಸೀಲವತಂ ಅತ್ಥೋ, ಪಟಿಸನ್ಥಾರವುತ್ತಿನಂ।
ಲಕ್ಖಣಂ ಪಸ್ಸ ಆಯನ್ತಂ, ಞಾತಿಸಙ್ಘಪುರಕ್ಖತಂ।
ಅಥ ಪಸ್ಸಸಿಮಂ ಕಾಳಂ, ಸುವಿಹೀನಂವ ಞಾತಿಭೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸೀಲವತನ್ತಿ ಸುಖಸೀಲತಾಯ ಸೀಲವನ್ತಾನಂ ಆಚಾರಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ। ಅತ್ಥೋತಿ ವುಡ್ಢಿ। ಪಟಿಸನ್ಥಾರವುತ್ತಿನನ್ತಿ ಧಮ್ಮಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಚ ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಚ ಏತೇಸಂ ವುತ್ತೀತಿ ಪಟಿಸನ್ಥಾರವುತ್ತಿನೋ, ತೇಸಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರವುತ್ತಿನಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಪಾಪನಿವಾರಣಓವಾದಾನುಸಾಸನಿವಸೇನ ಧಮ್ಮಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಚ, ಗೋಚರಲಾಭಾಪನಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾನಧಮ್ಮಿಕರಕ್ಖಾವಸೇನ ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಪಟಿಸನ್ಥಾರೇಸು ಠಿತಾನಂ ಆಚಾರಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ವುಡ್ಢಿ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ। ಇದಾನಿ ತಂ ವುಡ್ಢಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುತ್ತಮಾತರಂ ಆಲಪನ್ತೋ ವಿಯ ‘‘ಲಕ್ಖಣಂ ಪಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ರಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಆಚಾರಪಟಿಸನ್ಥಾರಸಮ್ಪನ್ನಂ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಂ
ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಇದಾನೇವ ಞಾತಿಸಙ್ಘಪರಿವಾರಿತೋ ಸೋಭತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಸೋಭತಿಯೇವ। ನ ಚ ದೇವದತ್ತೋ ಏತರಹಿಯೇವ ಗಣಮ್ಹಾ ಪರಿಹೀನೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪರಿಹೀನೋಯೇವಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ವತ್ಥೂನಿ ಕಥೇತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ
ಲಕ್ಖಣಮಿಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ।
[೧೨] ೨. ನಿಗ್ರೋಧಮಿಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನಿಗ್ರೋಧಮೇವ ಸೇವೇಯ್ಯಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸ್ಸ ಮಾತರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸಾ ಕಿರ ರಾಜಗಹನಗರೇ ಮಹಾವಿಭವಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾ ಅಹೋಸಿ ಉಸ್ಸನ್ನಕುಸಲಮೂಲಾ ಪರಿಮದ್ದಿತಸಙ್ಖಾರಾ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಾ, ಅನ್ತೋಘಟೇ ಪದೀಪೋ ವಿಯ ತಸ್ಸಾ ಹದಯೇ ಅರಹತ್ತೂಪನಿಸ್ಸಯೋ ಜಲತಿ। ಸಾ ಅತ್ತಾನಂ ಜಾನನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗೇಹೇ ಅನಭಿರತಾ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮತಾತಾ, ಮಯ್ಹಂ ಘರಾವಾಸೇ ಚಿತ್ತಂ ನಾಭಿರಮತಿ, ಅಹಂ ನಿಯ್ಯಾನಿಕೇ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮಾ, ಪಬ್ಬಾಜೇಥ ಮ’’ನ್ತಿ। ಅಮ್ಮ, ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ಇದಂ ಕುಲಂ ಬಹುವಿಭವಂ, ತ್ವಞ್ಚ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಧೀತಾ, ನ ಲಬ್ಭಾ ತಯಾ ಪಬ್ಬಜಿತುನ್ತಿ। ಸಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಿತ್ವಾಪಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಹೋತು, ಪತಿಕುಲಂ ಗತಾ ಸಾಮಿಕಂ ಆರಾಧೇತ್ವಾ
ಅಥಸ್ಸಾ ಸಂವಾಸಮನ್ವಾಯ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ಸಾ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ನ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ಅಥ ತಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಘೋಸಯಿಂಸು, ಸಕಲನಗರವಾಸಿನೋ
ಅಥ ನಂ ಸಾಮಿಕೋ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಸಕಲನಗರಂ ನಕ್ಖತ್ತನಿಸ್ಸಿತಂ, ತ್ವಂ ಪನ ಸರೀರಂ ನಪ್ಪಟಿಜಗ್ಗಸೀ’’ತಿ। ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಯ ಮೇ ಕುಣಪೇಹಿ ಪೂರಿತಂ ಸರೀರಂ, ಕಿಂ ಇಮಿನಾ ಅಲಙ್ಕತೇನ, ಅಯಞ್ಹಿ ಕಾಯೋ ನೇವ ದೇವನಿಮ್ಮಿತೋ, ನ ಬ್ರಹ್ಮನಿಮ್ಮಿತೋ, ನ ಸುವಣ್ಣಮಯೋ, ನ ಮಣಿಮಯೋ, ನ ಹರಿಚನ್ದನಮಯೋ, ನ ಪುಣ್ಡರೀಕಕುಮುದುಪ್ಪಲಗಬ್ಭಸಮ್ಭೂತೋ
‘‘ಅಟ್ಠಿನಹಾರುಸಂಯುತ್ತೋ, ತಚಮಂಸಾವಲೇಪನೋ।
ಛವಿಯಾ ಕಾಯೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ, ಯಥಾಭೂತಂ ನ ದಿಸ್ಸತಿ॥
‘‘ಅನ್ತಪೂರೋ ಉದರಪೂರೋ, ಯಕನಪೇಳಸ್ಸ ವತ್ಥಿನೋ।
ಹದಯಸ್ಸ ಪಪ್ಫಾಸಸ್ಸ, ವಕ್ಕಸ್ಸ ಪಿಹಕಸ್ಸ ಚ॥
‘‘ಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾಯ ಖೇಳಸ್ಸ, ಸೇದಸ್ಸ ಚ ಮೇದಸ್ಸ ಚ।
ಲೋಹಿತಸ್ಸ ಲಸಿಕಾಯ, ಪಿತ್ತಸ್ಸ ಚ ವಸಾಯ ಚ॥
‘‘ಅಥಸ್ಸ ನವಹಿ ಸೋತೇಹಿ, ಅಸುಚೀ ಸವತಿ ಸಬ್ಬದಾ।
ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಾ ಅಕ್ಖಿಗೂಥಕೋ, ಕಣ್ಣಮ್ಹಾ ಕಣ್ಣಗೂಥಕೋ॥
‘‘ಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾ
ಪಿತ್ತಂ ಸೇಮ್ಹಞ್ಚ ವಮತಿ, ಕಾಯಮ್ಹಾ ಸೇದಜಲ್ಲಿಕಾ॥
‘‘ಅಥಸ್ಸ ಸುಸಿರಂ ಸೀಸಂ, ಮತ್ಥಲುಙ್ಗಸ್ಸ ಪೂರಿತಂ।
ಸುಭತೋ ನಂ ಮಞ್ಞತಿ ಬಾಲೋ, ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಪುರಕ್ಖತೋ॥ (ಸು॰ ನಿ॰ ೧೯೬-೨೦೧)।
‘‘ಅನನ್ತಾದೀನವೋ ಕಾಯೋ, ವಿಸರುಕ್ಖಸಮೂಪಮೋ।
ಆವಾಸೋ ಸಬ್ಬರೋಗಾನಂ, ಪುಞ್ಜೋ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಕೇವಲೋ॥ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೪.೫೫)।
‘‘ಸಚೇ ಇಮಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ, ಅನ್ತೋ ಬಾಹಿರಕೋ ಸಿಯಾ।
ದಣ್ಡಂ ನೂನ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಕಾಕೇ ಸೋಣೇ ಚ ವಾರಯೇ॥
‘‘ದುಗ್ಗನ್ಧೋ ಅಸುಚಿ ಕಾಯೋ, ಕುಣಪೋ ಉಕ್ಕರೂಪಮೋ।
ನಿನ್ದಿತೋ ಚಕ್ಖುಭೂತೇಹಿ, ಕಾಯೋ ಬಾಲಾಭಿನನ್ದಿತೋ॥
‘‘ಅಲ್ಲಚಮ್ಮಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ, ನವದ್ವಾರೋ ಮಹಾವಣೋ।
ಸಮನ್ತತೋ ಪಗ್ಘರತಿ, ಅಸುಚೀ ಪೂತಿಗನ್ಧಿಯೋ’’ತಿ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೧೨೨)।
ಅಯ್ಯಪುತ್ತ
ಅಥಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭೇ ಪರಿಪಾಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ ಹತ್ಥಪಾದಪಿಟ್ಠೀನಂ ಬಹಲತ್ತಂ ಉದರಪಟಲಸ್ಸ ಚ ಮಹನ್ತತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ತ್ವಂ ಗಬ್ಭಿನೀ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯಸಿ, ಕಿಂ ಏತ’’ನ್ತಿ? ಅಯ್ಯೇ, ‘‘ಇದಂ ನಾಮ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಸೀಲಂ ಪನ ಮೇ ಪರಿಪುಣ್ಣನ್ತಿ
ಅಥ ಸಾ ದಹರಾ ತಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಆಹ – ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ನ ದೇವದತ್ತತ್ಥೇರೋ ಬುದ್ಧೋ, ನಾಪಿ ಮಯ್ಹಂ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ, ಲೋಕೇ ಪನ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಮಯ್ಹಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ, ಸಾ ಚ ಪನ ಮೇ ದುಕ್ಖೇನ ಲದ್ಧಾ, ಮಾ ನಂ ಅನ್ತರಧಾಪೇಥ, ಏಥ ಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಜೇತವನಂ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ। ತಾ ತಂ ಆದಾಯ ರಾಜಗಹಾ ಪಞ್ಚಚತ್ತಾಲೀಸಯೋಜನಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಜೇತವನಂ ಪತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಸತ್ಥಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಏತಿಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ‘ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ದೇವದತ್ತೇನ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರಯಮಾನೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಿಗಯೋನಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಸೋ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಅಹೋಸಿ, ಅಕ್ಖೀನಿ ಪನಸ್ಸ ಮಣಿಗುಳಸದಿಸಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ಸಿಙ್ಗಾನಿ ರಜತವಣ್ಣಾನಿ, ಮುಖಂ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಪುಞ್ಜವಣ್ಣಂ, ಹತ್ಥಪಾದಪರಿಯನ್ತಾ ಲಾಖಾರಸಪರಿಕಮ್ಮಕತಾ ವಿಯ, ವಾಲಧಿ ಚಮರಸ್ಸ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ, ಸರೀರಂ ಪನಸ್ಸ ಮಹನ್ತಂ ಅಸ್ಸಪೋತಕಪ್ಪಮಾಣಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಪಞ್ಚಸತಮಿಗಪರಿವಾರೋ ಅರಞ್ಞೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ ನಾಮೇನ ನಿಗ್ರೋಧಮಿಗರಾಜಾ
ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಮಿಗವಧಪ್ಪಸುತೋ ಹೋತಿ, ವಿನಾ ಮಂಸೇನ ನ ಭುಞ್ಜತಿ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಕಮ್ಮಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ನೇಗಮಜಾನಪದೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ದೇವಸಿಕಂ ಮಿಗವಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ಚಿನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಮ್ಮಚ್ಛೇದಂ ಕರೋತಿ, ಯಂನೂನ ಮಯಂ ಉಯ್ಯಾನೇ
ರಾಜಾ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಿಗೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ದ್ವೇ ಸುವಣ್ಣಮಿಗೇ ದಿಸ್ವಾ ತೇಸಂ ಅಭಯಂ ಅದಾಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ಕದಾಚಿ ಸಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಮಿಗಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಆನೇತಿ, ಕದಾಚಿಸ್ಸ ಭತ್ತಕಾರಕೋ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಆಹರತಿ। ಮಿಗಾ ಧನುಂ ದಿಸ್ವಾವ ಮರಣಭಯೇನ ತಜ್ಜಿತಾ ಪಲಾಯನ್ತಿ, ದ್ವೇ ತಯೋ ಪಹಾರೇ ಲಭಿತ್ವಾ ಕಿಲಮನ್ತಿಪಿ, ಗಿಲಾನಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ಮರಣಮ್ಪಿ ಪಾಪುಣನ್ತಿ। ಮಿಗಗಣೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸೋ ಸಾಖಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ಬಹೂ ಮಿಗಾ ನಸ್ಸನ್ತಿ, ಏಕಂಸೇನ ಮರಿತಬ್ಬೇ ಸತಿ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಾ ಕಣ್ಡೇನ ಮಿಗೇ ವಿಜ್ಝನ್ತು, ಧಮ್ಮಗಣ್ಡಿಕಟ್ಠಾನೇ ಮಿಗಾನಂ ವಾರೋ ಹೋತು। ಏಕದಿವಸಂ ಮಮ ಪರಿಸಾಯ ವಾರೋ ಪಾಪುಣಾತು, ಏಕದಿವಸಂ ತವ ಪರಿಸಾಯ, ವಾರಪ್ಪತ್ತೋ ಮಿಗೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಗಣ್ಡಿಕಾಯ ಗೀವಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜತು, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಮಿಗಾ ಕಿಲನ್ತಾ ನ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಾರಪ್ಪತ್ತೋವ ಮಿಗೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಗಣ್ಡಿಕಾಯ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ
ರಾಜಾ ತಾವದೇವ ರಥಂ ಆರುಯ್ಹ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಹ ‘‘ಸಮ್ಮ ಮಿಗರಾಜ, ನನು ಮಯಾ ತುಯ್ಹಂ ಅಭಯಂ ದಿನ್ನಂ, ಕಸ್ಮಾ ತ್ವಂ ಇಧ ನಿಪನ್ನೋ’’ತಿ। ಮಹಾರಾಜ, ಗಬ್ಭಿನೀ ಮಿಗೀ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ವಾರಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಖೋ ಪನ ಮಯಾ ಏಕಸ್ಸ ಮರಣದುಕ್ಖಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಉಪರಿ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ, ಸ್ವಾಹಂ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಂ ತಸ್ಸಾ ದತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಕಂ ಮರಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಇಧ ನಿಪನ್ನೋ, ಮಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಆಸಙ್ಕಿತ್ಥ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ। ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಮಿಗರಾಜ, ಮಯಾ ನ ತಾದಿಸೋ ಖನ್ತಿಮೇತ್ತಾನುದ್ದಯಸಮ್ಪನ್ನೋ ಮನುಸ್ಸೇಸುಪಿ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ, ತೇನ ತೇ ಪಸನ್ನೋಸ್ಮಿ, ಉಟ್ಠೇಹಿ, ತುಯ್ಹಞ್ಚ ತಸ್ಸಾ ಚ ಅಭಯಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ। ‘‘ದ್ವೀಹಿ ಅಭಯೇ ಲದ್ಧೇ ಅವಸೇಸಾ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ನರಿನ್ದಾ’’ತಿ? ‘‘ಅವಸೇಸಾನಮ್ಪಿ ಅಭಯಂ ದಮ್ಮಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಏವಮ್ಪಿ ಉಯ್ಯಾನೇಯೇವ ಮಿಗಾ ಅಭಯಂ ಲಭಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸೇಸಾ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಏತೇಸಮ್ಪಿ ಅಭಯಂ ದಮ್ಮಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಮಿಗಾ ತಾವ ಅಭಯಂ ಲಭನ್ತು, ಸೇಸಾ ಚತುಪ್ಪದಾ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ
೧೨.
‘‘ನಿಗ್ರೋಧಮೇವ
ನಿಗ್ರೋಧಸ್ಮಿಂ ಮತಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಯಞ್ಚೇ ಸಾಖಸ್ಮಿ ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಿಗ್ರೋಧಮೇವ ಸೇವೇಯ್ಯಾತಿ ತಾತ ತ್ವಂ ವಾ ಅಞ್ಞೋ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಹಿತಕಾಮೋ ನಿಗ್ರೋಧಮೇವ ಸೇವೇಯ್ಯ ಭಜೇಯ್ಯ ಉಪಸಙ್ಕಮೇಯ್ಯ, ನ ಸಾಖಮುಪಸಂವಸೇತಿ ಸಾಖಮಿಗಂ ಪನ ನ ಉಪಸಂವಸೇ ಉಪಗಮ್ಮ ನ ಸಂವಸೇಯ್ಯ, ಏತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿಕಂ ನ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯ। ನಿಗ್ರೋಧಸ್ಮಿಂ ಮತಂ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ನಿಗ್ರೋಧರಞ್ಞೋ ಪಾದಮೂಲೇ ಮರಣಮ್ಪಿ ಸೇಯ್ಯೋ ವರಂ ಉತ್ತಮಂ। ಯಞ್ಚೇ ಸಾಖಸ್ಮಿ ಜೀವಿತನ್ತಿ ಯಂ ಪನ ಸಾಖಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಜೀವಿತಂ, ತಂ ನೇವ ಸೇಯ್ಯೋ ನ ವರಂ ನ ಉತ್ತಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚ ಪನ ಅಭಯಲದ್ಧಕಾ ಮಿಗಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸಸ್ಸಾನಿ ಖಾದನ್ತಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಲದ್ಧಾಭಯಾ ಇಮೇ ಮಿಗಾ’’ತಿ ಮಿಗೇ ಪಹರಿತುಂ ವಾ ಪಲಾಪೇತುಂ ವಾ ನ ವಿಸಹನ್ತಿ, ತೇ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ। ರಾಜಾ ‘‘ಮಯಾ ಪಸನ್ನೇನ ನಿಗ್ರೋಧಮಿಗರಾಜಸ್ಸ
ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವಾಹಂ ಥೇರಿಯಾ ಚ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಚ ಅವಸ್ಸಯೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅವಸ್ಸಯೋ ಏವಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮದೇಸನಂ ವಿನಿವಟ್ಟೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ವತ್ಥೂನಿ ಕಥೇತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ ‘‘ತದಾ ಸಾಖಮಿಗೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಪರಿಸಾಪಿಸ್ಸ ದೇವದತ್ತಪರಿಸಾವ, ಮಿಗಧೇನು ಥೇರೀ ಅಹೋಸಿ, ಪುತ್ತೋ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ, ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ನಿಗ್ರೋಧಮಿಗರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ನಿಗ್ರೋಧಮಿಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ।
[೧೩] ೩. ಕಣ್ಡಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಧಿರತ್ಥು ಕಣ್ಡಿನಂ ಸಲ್ಲನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾಪಲೋಭನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಂ ಅಟ್ಠಕನಿಪಾತೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಜಾತಕೇ ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ। ಭಗವಾ ಪನ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಏತದವೋಚ ‘‘ಭಿಕ್ಖು, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತ್ವಂ ಏತಂ ಮಾತುಗಾಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ವಾ ವೀತಚ್ಚಿತೇಸು ಅಙ್ಗಾರೇಸು ಪಕ್ಕೋ’’ತಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸತ್ಥಸ್ಸಾವಿಭಾವತ್ಥಾಯ ಭಗವನ್ತಂ ಯಾಚಿಂಸು, ಭಗವಾ ಭವನ್ತರೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕಾರಣಂ ಪಾಕಟಂ ಅಕಾಸಿ। ಇತೋ ಪರಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಯಾಚನಂ
ಅತೀತೇ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ರಾಜಗಹೇ ಮಗಧರಾಜಾ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ। ಮಗಧವಾಸಿಕಾನಂ ಸಸ್ಸಸಮಯೇ ಮಿಗಾನಂ ಮಹಾಪರಿಪನ್ಥೋ ಹೋತಿ। ತೇ ಅರಞ್ಞೇ ಪಬ್ಬತಪಾದಂ ಪವಿಸನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಏಕೋ ಅರಞ್ಞವಾಸೀ ಪಬ್ಬತೇಯ್ಯಮಿಗೋ ಏಕಾಯ ಗಾಮನ್ತವಾಸಿನಿಯಾ ಮಿಗಪೋತಿಕಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ಥವಂ ಕತ್ವಾ ತೇಸಂ ಮಿಗಾನಂ ಪಬ್ಬತಪಾದತೋ ಓರುಯ್ಹ ಪುನ ಗಾಮನ್ತಂ ಓತರಣಕಾಲೇ ಮಿಗಪೋತಿಕಾಯ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತತ್ತಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಓತರಿ। ಅಥ ನಂ ಸಾ ಆಹ – ‘‘ತ್ವಂ ಖೋಸಿ, ಅಯ್ಯ, ಪಬ್ಬತೇಯ್ಯೋ ಬಾಲಮಿಗೋ, ಗಾಮನ್ತೋ ಚ ನಾಮ ಸಾಸಙ್ಕೋ ಸಪ್ಪಟಿಭಯೋ, ಮಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಓತರೀ’’ತಿ। ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತತ್ತಾ ಅನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಅಗಮಾಸಿ। ಮಗಧವಾಸಿನೋ ‘‘ಇದಾನಿ ಮಿಗಾನಂ ಪಬ್ಬತಪಾದಾ ಓತರಣಕಾಲೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಮಗ್ಗೇ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕೋಟ್ಠಕೇಸು ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ತೇಸಮ್ಪಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಆಗಮನಮಗ್ಗೇ ಏಕೋ ಲುದ್ದಕೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕೋಟ್ಠಕೇ ಠಿತೋ ಹೋತಿ। ಮಿಗಪೋತಿಕಾ ಮನುಸ್ಸಗನ್ಧಂ ಘಾಯಿತ್ವಾ ‘‘ಏಕೋ ಲುದ್ದಕೋ ಠಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಂ ಬಾಲಮಿಗಂ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ಸಯಂ ಪಚ್ಛತೋ ಅಹೋಸಿ। ಲುದ್ದಕೋ ಏಕೇನೇವ ಸರಪ್ಪಹಾರೇನ ಮಿಗಂ ತತ್ಥೇವ ಪಾತೇತಿ। ಮಿಗಪೋತಿಕಾ ತಸ್ಸ ವಿದ್ಧಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ವಾತಗತಿಯಾವ ಪಲಾಯಿ। ಲುದ್ದಕೋ ಕೋಟ್ಠಕತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಮಿಗಂ ಓಕ್ಕನ್ತಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಕತ್ವಾ ವೀತಚ್ಚಿತೇಸು ಅಙ್ಗಾರೇಸು ಮಧುರಮಂಸಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಖಾದಿತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಲೋಹಿತಬಿನ್ದೂಹಿ ಪಗ್ಘರನ್ತೇಹಿ ಕಾಜೇನಾದಾಯ ದಾರಕೇ ತೋಸೇನ್ತೋ ಘರಂ ಅಗಮಾಸಿ।
ತದಾ
೧೩.
‘‘ಧಿರತ್ಥು ಕಣ್ಡಿನಂ ಸಲ್ಲಂ, ಪುರಿಸಂ ಗಾಳ್ಹವೇಧಿನಂ।
ಧಿರತ್ಥು ತಂ ಜನಪದಂ, ಯತ್ಥಿತ್ಥೀ ಪರಿಣಾಯಿಕಾ।
ತೇ ಚಾಪಿ ಧಿಕ್ಕಿತಾ ಸತ್ತಾ, ಯೇ ಇತ್ಥೀನಂ ವಸಂ ಗತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಧಿರತ್ಥೂತಿ ಗರಹಣತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ, ಸ್ವಾಯಮಿಧ ಉತ್ತಾಸುಬ್ಬೇಗವಸೇನ ಗರಹಣೇ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಉತ್ತಸಿತುಬ್ಬಿಗ್ಗೋ ಹಿ ಹೋನ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏವಮಾಹ। ಕಣ್ಡಮಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಕಣ್ಡೀ, ತಂ ಕಣ್ಡಿನಂ। ತಂ ಪನ ಕಣ್ಡಂ ಅನುಪವಿಸನಟ್ಠೇನ ‘‘ಸಲ್ಲ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕಣ್ಡಿನಂ ಸಲ್ಲನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಲ್ಲಕಣ್ಡಿನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಲ್ಲಂ ವಾ ಅಸ್ಸತ್ಥೀತಿಪಿ ಸಲ್ಲೋ, ತಂ ಸಲ್ಲಂ। ಮಹನ್ತಂ ವಣಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ಬಲವಪ್ಪಹಾರಂ ದೇನ್ತೋ ಗಾಳ್ಹಂ ವಿಜ್ಝತೀತಿ ಗಾಳ್ಹವೇಧೀ, ತಂ ಗಾಳ್ಹವೇಧಿನಂ। ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ಕಣ್ಡೇನ, ಕುಮುದಪತ್ತಸಣ್ಠಾನಥಲೇನ ಉಜುಕಗಮನೇನೇವ ಸಲ್ಲೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಗಾಳ್ಹವೇಧಿನಂ ಪುರಿಸಂ ಧಿರತ್ಥೂತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಪರಿಣಾಯಿಕಾತಿ ಇಸ್ಸರಾ ಸಂವಿಧಾಯಿಕಾ। ಧಿಕ್ಕಿತಾತಿ ಗರಹಿತಾ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ। ಇತೋ ಪರಂ ಪನ ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ಅವತ್ವಾ ಯಂ ಯಂ ಅನುತ್ತಾನಂ, ತಂ ತದೇವ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ। ಏವಂ ಏಕಾಯ ಗಾಥಾಯ ತೀಣಿ ಗರಹವತ್ಥೂನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ವನಂ ಉನ್ನಾದೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಲೀಲಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ಸತ್ಥಾ ದ್ವೇ ವತ್ಥೂನಿ
ತದಾ ಪಬ್ಬತೇಯ್ಯಮಿಗೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ಮಿಗಪೋತಿಕಾ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾ, ಕಾಮೇಸು ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸಕದೇವತಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ।
ಕಣ್ಡಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ।
[೧೪] ೪. ವಾತಮಿಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನ ಕಿರತ್ಥಿ ರಸೇಹಿ ಪಾಪಿಯೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಚೂಳಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸತ್ಥರಿ ಕಿರ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೇ ತಿಸ್ಸಕುಮಾರೋ ನಾಮ ಮಹಾವಿಭವಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ವೇಳುವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಅನನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಸತ್ತಾಹಂ ಭತ್ತಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ರಟ್ಠಪಾಲತ್ಥೇರೋ ವಿಯ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅನುಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಅಡ್ಢಮಾಸಮತ್ತಂ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರಿತ್ವಾ ಜೇತವನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತತ್ರಾಯಂ ಕುಲಪುತ್ತೋ ತೇರಸ ಧುತಙ್ಗಾನಿ ಸಮಾದಾಯ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸಪದಾನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಮಾನೋ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇತಿ, ‘‘ಚೂಳಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಗಗನತಲೇ ಪುಣ್ಣಚನ್ದೋ ವಿಯ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಪಾಕಟೋ ಪಞ್ಞಾತೋ ಅಹೋಸಿ।
ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ರಾಜಗಹೇ ನಕ್ಖತ್ತಕೀಳಾಯ ವತ್ತಮಾನಾಯ ಥೇರಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಯಂ ತಸ್ಸ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಅಹೋಸಿ ಆಭರಣಭಣ್ಡಕಂ, ತಂ ರತನಚಙ್ಕೋಟಕೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಞ್ಞಾಸು ನಕ್ಖತ್ತಕೀಳಾಸು ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ ಇಮಿನಾ ಅಲಙ್ಕಾರೇನ ಅಲಙ್ಕತೋ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳತಿ, ತಂ ನೋ ಏಕಪುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಸಾವತ್ಥಿನಗರಂ ಗತೋ, ಕಹಂ ನು ಖೋ ಸೋ ಏತರಹಿ ನಿಸಿನ್ನೋ, ಕಹಂ ಠಿತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ರೋದನ್ತಿ।
ಅಥೇಕಾ ವಣ್ಣದಾಸೀ ತಂ ಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಂ ರೋದನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಅಯ್ಯೇ, ರೋದಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ’’। ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಅಯ್ಯೇ, ಅಯ್ಯಪುತ್ತೋ ಪಿಯಾಯತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಸುಕಞ್ಚ ಅಸುಕಞ್ಚಾ’’ತಿ। ‘‘ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ
ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ ‘‘ಚೂಳಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಂ ಕಿರ ಏಕಾ ವಣ್ಣದಾಸೀ ರಸತಣ್ಹಾಯ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಆದಾಯ ಗತಾ’’ತಿ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ। ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಸಭಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಧಮ್ಮಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಆಹ। ತೇ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಕಥಯಿಂಸು। ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ಏಸೋ ಭಿಕ್ಖು ರಸತಣ್ಹಾಯ ಬಜ್ಝಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ವಸಂ ಗತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತಸ್ಸಾ ವಸಂ ಗತೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ರಞ್ಞೋ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಸ್ಸ ಸಞ್ಜಯೋ ನಾಮ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥೇಕೋ ವಾತಮಿಗೋ ತಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಞ್ಜಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಲಾಯತಿ, ಸಞ್ಜಯೋಪಿ ನ ತಂ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ನೀಹರತಿ। ಸೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನೇಯೇವ ಚರತಿ। ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೋ ಉಯ್ಯಾನೇ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಿ ಪುಪ್ಫಫಲಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ರಞ್ಞೋ ಅಭಿಹರತಿ। ಅಥ ನಂ ಏಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಸಮ್ಮ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲ, ಉಯ್ಯಾನೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಚ್ಛರಿಯಂ
ಸೋ ತಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಆಪನ್ನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಯಾವ ರಾಜನಿವೇಸನಾ ವೀಥಿಂ ಕಿಲಞ್ಜೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಹಿಂ ತಹಿಂ ಸಾಖಾಭಙ್ಗಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಧುಲಾಬುಕಂ ಅಂಸೇ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ತಿಣಕಲಾಪಂ ಉಪಕಚ್ಛಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಧುಮಕ್ಖಿತಾನಿ ತಿಣಾನಿ ಮಿಗಸ್ಸ ಪುರತೋ ಪುರತೋ ವಿಕಿರನ್ತೋ ಅನ್ತೋರಾಜನಿವೇಸನಂಯೇವ ಅಗಮಾಸಿ। ಮಿಗೇ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠೇ ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಿಂಸು। ಮಿಗೋ ಮನುಸ್ಸೇ ದಿಸ್ವಾ ಕಮ್ಪಮಾನೋ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತೋ ಅನ್ತೋನಿವೇಸನಙ್ಗಣೇ ಆಧಾವತಿ ಪರಿಧಾವತಿ। ರಾಜಾ ಪಾಸಾದಾ ಓರುಯ್ಹ ತಂ ಕಮ್ಪಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ವಾತಮಿಗೋ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ಸತ್ತಾಹಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ತಜ್ಜಿತಟ್ಠಾನಂ
೧೪.
‘‘ನ ಕಿರತ್ಥಿ ರಸೇಹಿ ಪಾಪಿಯೋ, ಆವಾಸೇಹಿವ ಸನ್ಥವೇಹಿ ವಾ।
ವಾತಮಿಗಂ ಗಹನನಿಸ್ಸಿತಂ, ವಸಮಾನೇಸಿ ರಸೇಹಿ ಸಞ್ಜಯೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಿರಾತಿ ಅನುಸ್ಸವನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ರಸೇಹೀತಿ ಜಿವ್ಹಾವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೇಹಿ ಮಧುರಮ್ಬಿಲಾದೀಹಿ। ಪಾಪಿಯೋತಿ ಪಾಪತರೋ। ಆವಾಸೇಹಿವ ಸನ್ಥವೇಹಿ ವಾತಿ ನಿಬದ್ಧವಸನಟ್ಠಾನಸಙ್ಖಾತೇಸು ಹಿ ಆವಾಸೇಸುಪಿ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವೇಸುಪಿ ಛನ್ದರಾಗೋ ಪಾಪಕೋವ, ತೇಹಿ ಪನ ಸಚ್ಛನ್ದರಾಗಪರಿಭೋಗೇಹಿ ಆವಾಸೇಹಿ ವಾ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವೇಹಿ ‘‘ವಾತಮಿಗ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಗಹನನಿಸ್ಸಿತನ್ತಿ ಗಹನಟ್ಠಾನನಿಸ್ಸಿತಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಪಸ್ಸಥ ರಸಾನಂ ಪಾಪಿಯಭಾವಂ, ಇದಂ ನಾಮ ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ಗಹನನಿಸ್ಸಿತಂ ವಾತಮಿಗಂ ಸಞ್ಜಯೋ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೋ ಮಧುರಸೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ವಸಂ ಆನೇಸಿ, ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಸಚ್ಛನ್ದರಾಗಪರಿಭೋಗೇಹಿ ರಸೇಹಿ ನಾಮ ಅಞ್ಞಂ ಪಾಪತರಂ ಲಾಮಕತರಂ ನತ್ಥೀತಿ ರಸತಣ್ಹಾಯ ಆದೀನವಂ ಕಥೇಸಿ। ಕಥೇತ್ವಾ ಚ ಪನ ತಂ ಮಿಗಂ ಅರಞ್ಞಮೇವ ಪೇಸೇಸಿ।
ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾ ವಣ್ಣದಾಸೀ ಇದಾನೇವ ಏತಂ ರಸತಣ್ಹಾಯ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ಕರೋತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅಕಾಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ। ‘‘ತದಾ ಸಞ್ಜಯೋ ಅಯಂ ವಣ್ಣದಾಸೀ ಅಹೋಸಿ, ವಾತಮಿಗೋ ಚೂಳಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ, ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ವಾತಮಿಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ।
[೧೫] ೫. ಖರಾದಿಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಟ್ಠಕ್ಖುರಂ ಖರಾದಿಯೇತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ದುಬ್ಬಚಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖು ದುಬ್ಬಚೋ ಓವಾದಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ದುಬ್ಬಚೋ ಓವಾದಂ ನ ಗಣ್ಹಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಭಗವಾ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತ್ವಂ ದುಬ್ಬಚತಾಯ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಓವಾದಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾಸೇನ ಬದ್ಧೋ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಿಗೋ ಹುತ್ವಾ ಮಿಗಗಣಪರಿವುತೋ ಅರಞ್ಞೇ ವಸತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗಿನಿಮಿಗೀ ಪುತ್ತಕಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಭಾತಿಕ, ಅಯಂ ತೇ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋ, ಏತಂ ಮಿಗಮಾಯಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸಿ। ಸೋ ತಂ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಂ ‘‘ಅಸುಕವೇಲಾಯ ನಾಮ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ವುತ್ತವೇಲಾಯ ನಾಗಚ್ಛತಿ। ಯಥಾ
೧೫.
‘‘ಅಟ್ಠಕ್ಖುರಂ ಖರಾದಿಯೇ, ಮಿಗಂ ವಙ್ಕಾತಿವಙ್ಕಿನಂ।
ಸತ್ತಹಿ ಕಾಲಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ, ನ ನಂ ಓವದಿತುಸ್ಸಹೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಟ್ಠಕ್ಖುರನ್ತಿ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಪಾದೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಸೇನ ಅಟ್ಠಕ್ಖುರಂ। ಖರಾದಿಯೇತಿ ತಂ ನಾಮೇನ ಆಲಪತಿ। ಮಿಗನ್ತಿ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕವಚನಂ। ವಙ್ಕಾತಿವಙ್ಕಿನನ್ತಿ ಮೂಲೇ ವಙ್ಕಾನಿ, ಅಗ್ಗೇ ಅತಿವಙ್ಕಾನೀತಿ ವಙ್ಕಾತಿವಙ್ಕಾನಿ, ತಾದಿಸಾನಿ ಸಿಙ್ಗಾನಿ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ವಙ್ಕಾತಿವಙ್ಕೀ, ತಂ ವಙ್ಕಾತಿವಙ್ಕಿನಂ। ಸತ್ತಹಿ ಕಾಲಾತಿಕ್ಕನ್ತನ್ತಿ ಸತ್ತಹಿ ಓವಾದಕಾಲೇಹಿ ಓವಾದಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಂ। ನ ನಂ ಓವದಿತುಸ್ಸಹೇತಿ ಏತಂ ದುಬ್ಬಚಮಿಗಂ ಅಹಂ ಓವದಿತುಂ ನ ಉಸ್ಸಹಾಮಿ, ಏತಸ್ಸ ಮೇ ಓವಾದತ್ಥಾಯ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಥ ನಂ ದುಬ್ಬಚಮಿಗಂ ಪಾಸೇ ಬದ್ಧಂ ಲುದ್ದೋ ಮಾರೇತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಆದಾಯ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
ಸತ್ಥಾಪಿ
ಖರಾದಿಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ।
[೧೬] ೬. ತಿಪಲ್ಲತ್ಥಮಿಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಮಿಗಂ ತಿಪಲ್ಲತ್ಥನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಬದರಿಕಾರಾಮೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಂ ರಾಹುಲತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕಾಲೇ ಸತ್ಥರಿ ಆಳವಿನಗರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಅಗ್ಗಾಳವೇ ಚೇತಿಯೇ ವಿಹರನ್ತೇ ಬಹೂ ಉಪಾಸಕಾ ಉಪಾಸಿಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಚ ವಿಹಾರಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ದಿವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಹೋತಿ। ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಪನ ಕಾಲೇ ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಚ ನ ಗಚ್ಛಿಂಸು, ಭಿಕ್ಖೂ ಚೇವ ಉಪಾಸಕಾ ಚ ಅಹೇಸುಂ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ರತ್ತಿಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಜಾತಂ। ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಪರಿಯೋಸಾನೇ ಥೇರಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಾನಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ದಹರಾ ಸಾಮಣೇರಾ ಚ ಉಪಾಸಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾಯಂ ಸಯನ್ತಿ। ತೇಸು ನಿದ್ದಂ ಉಪಗತೇಸು ಏಕಚ್ಚೇ ಘುರುಘುರುಪಸ್ಸಾಸಾ ಕಾಕಚ್ಛಮಾನಾ ದನ್ತೇ ಖಾದನ್ತಾ ನಿಪಜ್ಜಿಂಸು, ಏಕಚ್ಚೇ
ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ರಾಹುಲಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ ರಾಹುಲ, ಭಗವತಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ, ಇದಾನಿ ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ। ಪುಬ್ಬೇ ಪನ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವತಿ ಚ ಗಾರವಂ ತಸ್ಸ ಚಾಯಸ್ಮತೋ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ತಂ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಂ ಅತಿವಿಯ ಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಖುದ್ದಕಮಞ್ಚಕಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಉಸ್ಸೀಸಕಕರಣತ್ಥಾಯ ಚೀವರಂ ದೇನ್ತಿ। ತಂ ದಿವಸಂ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಭಯೇನ ವಸನಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ನ ಅದಂಸು। ರಾಹುಲಭದ್ದೋಪಿ ‘‘ಪಿತಾ ಮೇ’’ತಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ವಾ, ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಮೇ’’ತಿ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನೋ ವಾ, ‘‘ಆಚರಿಯೋ ಮೇ’’ತಿ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಸ್ಸ ವಾ, ‘‘ಚೂಳಪಿತಾ ಮೇ’’ತಿ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ವಳಞ್ಜನವಚ್ಚಕುಟಿಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿಮಾನಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ವಿಯ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ವಳಞ್ಜನಕುಟಿಯಂ ದ್ವಾರಂ ಸುಪಿಹಿತಂ ಹೋತಿ, ಗನ್ಧಪರಿಭಣ್ಡಕತಾ ಭೂಮಿ, ಗನ್ಧದಾಮಮಾಲಾದಾಮಾನಿ ಓಸಾರಿತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ, ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ದೀಪೋ ಝಾಯತಿ। ರಾಹುಲಭದ್ದೋ ಪನ ನ ತಸ್ಸಾ ಕುಟಿಯಾ ಇಮಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಚ್ಚ ತತ್ಥ ವಾಸಂ ಉಪಗತೋ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪನ ‘‘ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಓವಾದಗಾರವೇನ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮತಾಯ
ಸೋ ತಂ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮತಂಯೇವ ಪಟಿಚ್ಚ ತತ್ಥ ವಾಸಂ ಉಪಗತೋ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಪುರೇಅರುಣಂಯೇವ ವಚ್ಚಕುಟಿದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ಉಕ್ಕಾಸಿ, ಸೋಪಾಯಸ್ಮಾ ಉಕ್ಕಾಸಿ। ‘‘ಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ರಾಹುಲೋ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿ। ‘‘ಕಸ್ಮಾ ತ್ವಂ ರಾಹುಲ ಇಧ ನಿಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ವಸನಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ’’। ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖೂ ಮಮ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಇದಾನಿ ಅತ್ತನೋ ಆಪತ್ತಿಭಯೇನ ವಸನಟ್ಠಾನಂ
ಅಥ ಭಗವಾ ಪಾತೋವ ಭಿಕ್ಖೂ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಜಾನಾಸಿ ಪನ ತ್ವಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಅಜ್ಜ ಕತ್ಥಚಿ ರಾಹುಲಸ್ಸ ವುತ್ಥಭಾವ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನ ಜಾನಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಅಜ್ಜ ರಾಹುಲೋ ವಚ್ಚಕುಟಿಯಂ ವಸಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತುಮ್ಹೇ ರಾಹುಲಂ ಏವಂ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತಾ ಅಞ್ಞೇ ಕುಲದಾರಕೇ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥ? ಏವಞ್ಹಿ ಸನ್ತೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ನ ಪತಿಟ್ಠಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಇತೋ ದಾನಿ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಏಕಂ ದ್ವೇ ದಿವಸೇ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಾಪೇತ್ವಾ ತತಿಯದಿವಸೇ ತೇಸಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಞತ್ವಾ ಬಹಿ ವಾಸೇಥಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಪೇಸಿ।
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ ಭಿಕ್ಖೂ ರಾಹುಲಸ್ಸ ಗುಣಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಿ ‘‘ಪಸ್ಸಥಾವುಸೋ, ಯಾವ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ ವತಾಯಂ ರಾಹುಲೋ, ‘ತವ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಾಹೀ’ತಿ ವುತ್ತೋ ನಾಮ ‘ಅಹಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸೇನಾಸನಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹೇಯೇವ ನಿಕ್ಖಮಥಾ’ತಿ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಪಿ ಅಪ್ಪಟಿಪ್ಫರಿತ್ವಾ ವಚ್ಚಕುಟಿಯಂ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸೀ’’ತಿ। ಏವಂ ತೇಸು ಕಥಯಮಾನೇಸು ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಸಭಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಭನ್ತೇ, ರಾಹುಲಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಕಥಾಯ, ನ ಅಞ್ಞಾಯ ಕಥಾಯಾ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರಾಹುಲೋ ಇದಾನೇವ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ, ಪುಬ್ಬೇ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ
೧೬.
‘‘ಮಿಗಂ ತಿಪಲ್ಲತ್ಥಮನೇಕಮಾಯಂ, ಅಟ್ಠಕ್ಖುರಂ ಅಡ್ಢರತ್ತಾಪಪಾಯಿಂ।
ಏಕೇನ ಸೋತೇನ ಛಮಾಸ್ಸಸನ್ತೋ, ಛಹಿ ಕಲಾಹಿತಿಭೋತಿ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಿಗನ್ತಿ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಮಿಗಂ। ತಿಪಲ್ಲತ್ಥನ್ತಿ ಪಲ್ಲತ್ಥಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸಯನಂ, ಉಭೋಹಿ ಪಸ್ಸೇಹಿ ಉಜುಕಮೇವ ಚ ನಿಪನ್ನಕವಸೇನಾತಿ ತೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಪಲ್ಲತ್ಥಂ ಅಸ್ಸ, ತೀಣಿ ವಾ ಪಲ್ಲತ್ಥಾನಿ ಅಸ್ಸಾತಿ ತಿಪಲ್ಲತ್ಥೋ, ತಂ ತಿಪಲ್ಲತ್ಥಂ। ಅನೇಕಮಾಯನ್ತಿ ಬಹುಮಾಯಂ ಬಹುವಞ್ಚನಂ। ಅಟ್ಠಕ್ಖುರನ್ತಿ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಪಾದೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಸೇನ ಅಟ್ಠಹಿ ಖುರೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ। ಅಡ್ಢರತ್ತಾಪಪಾಯಿನ್ತಿ ಪುರಿಮಯಾಮಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ಅರಞ್ಞತೋ ಆಗಮ್ಮ ಪಾನೀಯಸ್ಸ ಪಿವನತೋ ಅಡ್ಢರತ್ತೇ ಆಪಂ ಪಿವತೀತಿ ಅಡ್ಢರತ್ತಾಪಪಾಯೀ। ತಂ ಅಡ್ಢರತ್ತೇ ಅಪಾಯಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಮ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಂ ಮಿಗಂ ಅಹಂ ಸಾಧುಕಂ ಮಿಗಮಾಯಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇಸಿಂ। ಕಥಂ? ಯಥಾ ಏಕೇನ ಸೋತೇನ ಛಮಾಸ್ಸಸನ್ತೋ, ಛಹಿ ಕಲಾಹಿತಿಭೋತಿ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಅಹಞ್ಹಿ ತವ ಪುತ್ತಂ ತಥಾ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇಸಿಂ, ಯಥಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಉಪರಿಮನಾಸಿಕಾಸೋತೇ ವಾತಂ ಸನ್ನಿರುಮ್ಭಿತ್ವಾ ಪಥವಿಯಾ ಅಲ್ಲೀನೇನ ಏಕೇನ ಹೇಟ್ಠಿಮಸೋತೇನ ತತ್ಥೇವ ಛಮಾಯಂ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋ ಛಹಿ ಕಲಾಹಿ
ಅಪರೋ
ಅಪರೋ ನಯೋ – ತಥಾ ನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇಸಿಂ, ಯಥಾ ಏಕೇನ ಸೋತೇನ ಛಮಾಸ್ಸಸನ್ತೋ ಛಹಿ ಕಲಾಹಿತಿ ದ್ವೀಸುಪಿ ನಯೇಸು ದಸ್ಸಿತೇಹಿ ಛಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಕಲಾಹಿತಿ ಕಲಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಲುದ್ದಂ ವಞ್ಚೇಸ್ಸತೀತಿ ಭೋತೀತಿ ಭಗಿನಿಂ ಆಲಪತಿ। ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋತಿ ಏವಂ ಛಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ವಞ್ಚನಕಂ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಂ ನಿದ್ದಿಸತಿ। ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಸ್ಸ ಮಿಗಮಾಯಾಯ ಸಾಧುಕಂ ಉಗ್ಗಹಿತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಭಗಿನಿಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತಿ।
ಸೋಪಿ ಮಿಗಪೋತಕೋ ಪಾಸೇ ಬದ್ಧೋ ಅವಿಪ್ಫನ್ದಿತ್ವಾಯೇವ ಭೂಮಿಯಂ ಮಹಾಫಾಸುಕಪಸ್ಸೇನ ಪಾದೇ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ ಪಾದಾನಂ ಆಸನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಖುರೇಹೇವ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಂಸುಞ್ಚ ತಿಣಾನಿ ಚ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸೀಸಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಜಿವ್ಹಂ ನಿನ್ನಾಮೇತ್ವಾ ಸರೀರಂ ಖೇಳಕಿಲಿನ್ನಂ ಕತ್ವಾ ವಾತಗ್ಗಹಣೇನ ಉದರಂ ಉದ್ಧುಮಾತಕಂ ಕತ್ವಾ ಅಕ್ಖೀನಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ನಾಸಿಕಾಸೋತೇನ ವಾತಂ ಸಞ್ಚರಾಪೇನ್ತೋ ಉಪರಿಮನಾಸಿಕಾಸೋತೇನ ವಾತಂ ಸನ್ನಿರುಮ್ಭಿತ್ವಾ ಸಕಲಸರೀರಂ ಥದ್ಧಭಾವಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಮತಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ನೀಲಮಕ್ಖಿಕಾಪಿ ನಂ ಸಮ್ಪರಿವಾರೇಸುಂ, ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕಾಕಾ ನಿಲೀಯಿಂಸು। ಲುದ್ದೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉದರಂ ಹತ್ಥೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಅತಿಪಾತೋವ ಬದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪೂತಿಕೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಬನ್ಧನರಜ್ಜುಕಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ಥೇವದಾನಿ ನಂ ಉಕ್ಕನ್ತಿತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಆದಾಯ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿರಾಸಙ್ಕೋ ಹುತ್ವಾ ಸಾಖಾಪಲಾಸಂ ಗಹೇತುಂ ಆರದ್ಧೋ। ಮಿಗಪೋತಕೋಪಿ ಉಟ್ಠಾಯ ಚತೂಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಠತ್ವಾ ಕಾಯಂ ವಿಧುನಿತ್ವಾ ಗೀವಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಮಹಾವಾತೇನ ಛಿನ್ನವಲಾಹಕೋ ವಿಯ ವೇಗೇನ ಮಾತು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ।
ಸತ್ಥಾಪಿ
ತಿಪಲ್ಲತ್ಥಮಿಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ।
[೧೭] ೭. ಮಾಲುತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಕಾಳೇ ವಾ ಯದಿ ವಾ ಜುಣ್ಹೇತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದ್ವೇ ವುಡ್ಢಪಬ್ಬಜಿತೇ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತೇ ಕಿರ ಕೋಸಲಜನಪದೇ
ಅತೀತೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಸೀಹೋ ಚ ಬ್ಯಗ್ಘೋ ಚ ದ್ವೇ ಸಹಾಯಾ ಏಕಿಸ್ಸಾಯೇವ ಗುಹಾಯ ವಸನ್ತಿ। ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ವಸತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ತೇಸಂ ಸಹಾಯಕಾನಂ ಸೀತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಿವಾದೋ ಉದಪಾದಿ। ಬ್ಯಗ್ಘೋ ‘‘ಕಾಳೇಯೇವ ಸೀತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೀಹೋ ‘‘ಜುಣ್ಹೇಯೇವ ಸೀತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಆಹ। ತೇ ಉಭೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಕಙ್ಖಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೭.
‘‘ಕಾಳೇ ವಾ ಯದಿ ವಾ ಜುಣ್ಹೇ, ಯದಾ ವಾಯತಿ ಮಾಲುತೋ।
ವಾತಜಾನಿ ಹಿ ಸೀತಾನಿ, ಉಭೋತ್ಥಮಪರಾಜಿತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಾಳೇ ವಾ ಯದಿ ವಾ ಜುಣ್ಹೇತಿ ಕಾಳಪಕ್ಖೇ ವಾ ಜುಣ್ಹಪಕ್ಖೇ ವಾ। ಯದಾ ವಾಯತಿ ಮಾಲುತೋತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಪುರತ್ಥಿಮಾದಿಭೇದೋ ವಾತೋ ವಾಯತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸೀತಂ ಹೋತಿ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ವಾತಜಾನಿ ಹಿ ಸೀತಾನಿ, ಯಸ್ಮಾ ವಾತೇ ವಿಜ್ಜನ್ತೇಯೇವ ಸೀತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಕಾಳಪಕ್ಖೋ ವಾ ಜುಣ್ಹಪಕ್ಖೋ ವಾ ಏತ್ಥ ಅಪಮಾಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಉಭೋತ್ಥಮಪರಾಜಿತಾತಿ ಉಭೋಪಿ ತುಮ್ಹೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಞ್ಹೇ ಅಪರಾಜಿತಾತಿ। ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತೇ ಸಹಾಯಕೇ ಸಞ್ಞಾಪೇಸಿ।
ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಮಯಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅಯಂ ಪಞ್ಹೋ ಕಥಿತೋ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ
ಮಾಲುತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ।
[೧೮] ೮. ಮತಕಭತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಏವಂ ಚೇ ಸತ್ತಾ ಜಾನೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮತಕಭತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕಾಲೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಬಹೂ ಅಜೇಳಕಾದಯೋ ಮಾರೇತ್ವಾ ಕಾಲಕತೇ ಞಾತಕೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಮತಕಭತ್ತಂ ನಾಮ ದೇನ್ತಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ತಥಾ ಕರೋನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು ‘‘ಏತರಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಮನುಸ್ಸಾ ಬಹೂ ಪಾಣೇ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಮತಕಭತ್ತಂ ನಾಮ ದೇನ್ತಿ। ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಏತ್ಥ ವುಡ್ಢೀ’’ತಿ? ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ‘ಮತಕಭತ್ತಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಕತೇಪಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೇ ಕಾಚಿ ವುಡ್ಢಿ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಪುಬ್ಬೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಆಕಾಸೇ ನಿಸಜ್ಜ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಏತ್ಥ ಆದೀನವಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸಿಕೇ ಏತಂ ಕಮ್ಮಂ ಜಹಾಪೇಸುಂ। ಇದಾನಿ ಪನ ಭವಸಙ್ಖೇಪಗತತ್ತಾ ಪುನ ಪಾತುಭೂತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಏಕೋ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಪಾರಗೂ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಮತಕಭತ್ತಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕಂ ಏಳಕಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಆಹ – ‘‘ತಾತಾ, ಇಮಂ ಏಳಕಂ ನದಿಂ
ಅಥ ನಂ ತೇ ಮಾಣವಾ ಪುಚ್ಛಿಂಸು ‘‘ಸಮ್ಮ ಏಳಕ
ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಏಳಕಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಏಳಕಂ ಕಸ್ಸಚಿಪಿ ಮಾರೇತುಂ ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಆದಾಯ ಏಳಕೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಚರಿ। ಏಳಕೋ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಮತ್ತೋವ ಏಕಂ ಪಾಸಾಣಪಿಟ್ಠಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜಾತಗುಮ್ಬೇ ಗೀವಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಣ್ಣಾನಿ ಖಾದಿತುಂ ಆರದ್ಧೋ। ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಸಾಣಪಿಟ್ಠೇ ಅಸನಿ ಪತಿ, ತತೋ
೧೮.
‘‘ಏವಂ ಚೇ ಸತ್ತಾ ಜಾನೇಯ್ಯುಂ, ದುಕ್ಖಾಯಂ ಜಾತಿಸಮ್ಭವೋ।
ನ ಪಾಣೋ ಪಾಣಿನಂ ಹಞ್ಞೇ, ಪಾಣಘಾತೀ ಹಿ ಸೋಚತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಏವಂ ಚೇ ಸತ್ತಾ ಜಾನೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಇಮೇ ಸತ್ತಾ ಏವಂ ಚೇ ಜಾನೇಯ್ಯುಂ। ಕಥಂ? ದುಕ್ಖಾಯಂ ಜಾತಿಸಮ್ಭವೋತಿ ಅಯಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಜಾತಿ ಚ ಜಾತಸ್ಸ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ವಡ್ಢಿಸಙ್ಖಾತೋ ಸಮ್ಭವೋ ಚ ಜರಾಬ್ಯಾಧಿಮರಣಅಪ್ಪಿಯಸಮ್ಪಯೋಗಪಿಯವಿಪ್ಪಯೋಗಹತ್ಥಪಾದಚ್ಛೇದಾದೀನಂ ದುಕ್ಖಾನಂ ವತ್ಥುಭೂತತ್ತಾ ‘‘ದುಕ್ಖೋ’’ತಿ ಯದಿ ಜಾನೇಯ್ಯುಂ। ನ ಪಾಣೋ ಪಾಣಿನಂ ಹಞ್ಞೇತಿ ‘‘ಪರಂ ವಧನ್ತೋ ಜಾತಿಸಮ್ಭವೇ ವಧಂ ಲಭತಿ, ಪೀಳೇನ್ತೋ ಪೀಳಂ ಲಭತೀ’’ತಿ ಜಾತಿಸಮ್ಭವಸ್ಸ ದುಕ್ಖವತ್ಥುತಾಯ ದುಕ್ಖಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೋ ಕೋಚಿ ಪಾಣೋ ಅಞ್ಞಂ ಪಾಣಿನಂ ನ ಹಞ್ಞೇ, ಸತ್ತೋ ಸತ್ತಂ ನ ಹನೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಪಾಣಘಾತೀ ಹಿ ಸೋಚತೀತಿ, ಯಸ್ಮಾ ಸಾಹತ್ಥಿಕಾದೀಸು ಛಸು ಪಯೋಗೇಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪಯೋಗೇನ ಪರಸ್ಸ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದನೇನ ಪಾಣಘಾತೀ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಟ್ಠಸು ಮಹಾನಿರಯೇಸು ಸೋಳಸಸು ಉಸ್ಸದನಿರಯೇಸು ನಾನಪ್ಪಕಾರಾಯ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಾ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯೇ ಅಸುರಕಾಯೇತಿ ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ಅಪಾಯೇಸು ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವಮಾನೋ ದೀಘರತ್ತಂ ಅನ್ತೋನಿಜ್ಝಾಯನಲಕ್ಖಣೇನ ಸೋಕೇನ
ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ನಿರಯಭಯೇನ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ತಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ನಿರಯಭಯಭೀತಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರಮಿಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ, ಮಹಾಜನೋಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ
ಮತಕಭತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ।
[೧೯] ೯. ಆಯಾಚಿತಭತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸಚೇ ಮುಚ್ಚೇ ಪೇಚ್ಚ ಮುಚ್ಚೇತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವತಾನಂ ಆಯಾಚನಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತದಾ ಕಿರ ಮನುಸ್ಸಾ ವಣಿಜ್ಜಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಪಾಣೇ ವಧಿತ್ವಾ ದೇವತಾನಂ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ ಅನನ್ತರಾಯೇನ ಅತ್ಥಸಿದ್ಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪುನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಯಾಚಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತತ್ಥಾನನ್ತರಾಯೇನ ಅತ್ಥಸಿದ್ಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಆಗತಾ ‘‘ದೇವತಾನುಭಾವೇನ ಇದಂ ಜಾತ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಬಹೂ ಪಾಣೇ ವಧಿತ್ವಾ ಆಯಾಚನತೋ ಮುಚ್ಚಿತುಂ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಭಗವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಾಮಕೇ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ಠಿತನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖೇ ದೇವತಾಯ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಜಾನಿತ್ವಾ ಅನನ್ತರಾಯೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಬಹೂ ಪಾಣೇ ವಧಿತ್ವಾ ‘‘ಆಯಾಚನತೋ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಗತೋ। ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಖನ್ಧವಿಟಪೇ ಠತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೯.
‘‘ಸಚೇ ಮುಚ್ಚೇ ಪೇಚ್ಚ ಮುಚ್ಚೇ, ಮುಚ್ಚಮಾನೋ ಹಿ ಬಜ್ಝತಿ।
ನ ಹೇವಂ ಧೀರಾ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ, ಮುತ್ತಿ ಬಾಲಸ್ಸ ಬನ್ಧನ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಚೇ ಮುಚ್ಚೇ ಪೇಚ್ಚ ಮುಚ್ಚೇತಿ ಭೋ ಪುರಿಸ, ತ್ವಂ ಸಚೇ ಮುಚ್ಚೇ ಯದಿ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮೋಸಿ। ಪೇಚ್ಚ ಮುಚ್ಚೇತಿ ಯಥಾ ಪರಲೋಕೇ ನ ಬಜ್ಝಸಿ, ಏವಂ ಮುಚ್ಚಾಹಿ। ಮುಚ್ಚಮಾನೋ ಹಿ ಬಜ್ಝತೀತಿ ಯಥಾ ಪನ ತ್ವಂ ನ ಹೇವಂ ಧೀರಾ ಮುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಯೇ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸಾ, ತೇ ಏವಂ ಪಟಿಸ್ಸವತೋ ನ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಏವರೂಪಾ ಹಿ ಮುತ್ತಿ ಬಾಲಸ್ಸ ಬನ್ಧನಂ, ಏಸಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ಕತ್ವಾ ಮುತ್ತಿ ನಾಮ ಬಾಲಸ್ಸ ಬನ್ಧನಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ತತೋ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ ‘‘ಅಹಂ ತೇನ ಸಮಯೇನ ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಆಯಾಚಿತಭತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ।
[೨೦] ೧೦. ನಳಪಾನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ದಿಸ್ವಾ ಪದಮನುತ್ತಿಣ್ಣನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಕೋಸಲೇಸು ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ನಳಕಪಾನಗಾಮಂ ಪತ್ವಾ ನಳಕಪಾನಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ಕೇತಕವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ನಳದಣ್ಡಕೇ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತದಾ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖೂ ನಳಕಪಾನಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ನ್ಹತ್ವಾ ಸೂಚಿಘರತ್ಥಾಯ ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ನಳದಣ್ಡಕೇ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ತೇ ಸಬ್ಬತ್ಥಕಮೇವ ಛಿದ್ದೇ ದಿಸ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಂ ಸೂಚಿಘರತ್ಥಾಯ ನಳದಣ್ಡಕೇ ಗಣ್ಹಾಪೇಮ, ತೇ ಮೂಲತೋ ಯಾವ ಅಗ್ಗಾ ಸಬ್ಬತ್ಥಕಮೇವ ಛಿದ್ದಾ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಇದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಯ್ಹಂ ಪೋರಾಣಕಅಧಿಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಪುಬ್ಬೇ ಕಿರ ಸೋ ವನಸಣ್ಡೋ ಅರಞ್ಞೋ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸಾಪಿ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ಏಕೋ ದಕರಕ್ಖಸೋ ಓತಿಣ್ಣೋತಿಣ್ಣೇ ಖಾದತಿ। ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ರೋಹಿತಮಿಗಪೋತಕಪ್ಪಮಾಣೋ ಕಪಿರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಅಸೀತಿಸಹಸ್ಸಮತ್ತವಾನರಪರಿವುತೋ ಯೂಥಂ ಪರಿಹರನ್ತೋ ತಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞೇ ವಸತಿ। ಸೋ ವಾನರಗಣಸ್ಸ ಓವಾದಂ ಅದಾಸಿ ‘‘ತಾತಾ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಸರುಕ್ಖಾಪಿ ಅಮನುಸ್ಸಪರಿಗ್ಗಹಿತಪೋಕ್ಖರಣಿಯೋಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ತುಮ್ಹೇ ಅಖಾದಿತಪುಬ್ಬಂ ಫಲಾಫಲಂ ಖಾದನ್ತಾ ವಾ ಅಪೀತಪುಬ್ಬಂ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವನ್ತಾ ವಾ ಮಂ ಪಟಿಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ। ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ಅಗತಪುಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ಗತಾ ತತ್ಥ ಬಹುದೇವ ದಿವಸಂ ಚರಿತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಗವೇಸಮಾನಾ ಏಕಂ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಅಪಿವಿತ್ವಾವ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸಾಗಮನಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ತಾತಾ, ಪಾನೀಯಂ ನ ಪಿವಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಆಗಮನಂ ಓಲೋಕೇಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಸುಟ್ಠು, ತಾತಾ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಆವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪದಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಓತಿಣ್ಣಮೇವ
ದಕರಕ್ಖಸೋಪಿ
೨೦.
‘‘ದಿಸ್ವಾ ಪದಮನುತ್ತಿಣ್ಣಂ, ದಿಸ್ವಾನೋತರಿತಂ ಪದ’’ನ್ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋ ಕಪಿರಾಜಾ ತಸ್ಸಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ಏಕಮ್ಪಿ ಉತ್ತಿಣ್ಣಪದಂ ನಾದ್ದಸ, ಓತರಿತಂ ಪನ ಓತಿಣ್ಣಪದಮೇವ ಅದ್ದಸ। ಏವಂ ದಿಸ್ವಾ ಪದಂ ಅನುತ್ತಿಣ್ಣಂ ದಿಸ್ವಾನ ಓತರಿತಂ ಪದಂ ‘‘ಅದ್ಧಾಯಂ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ಅಮನುಸ್ಸಪರಿಗ್ಗಹಿತಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಲ್ಲಪನ್ತೋ ಸಪರಿಸೋ ಆಹ –
‘‘ನಳೇನ ವಾರಿಂ ಪಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ।
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಮಯಂ ತವ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ನಳೇನ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿಸ್ಸಾಮಾತಿ। ಪುನ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಆಹ –
‘‘ನೇವ ಮಂ ತ್ವಂ ವಧಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ।
ಏವಂ ನಳೇನ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವನ್ತಂ ಸಪರಿಸಮ್ಪಿ ಮಂ ತ್ವಂ ನೇವ ವಧಿಸ್ಸಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕಂ ನಳದಣ್ಡಕಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಪಾರಮಿಯೋ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಮುಖೇನ ಧಮಿ, ನಳೋ ಚತ್ತಾರಿ ಕಪ್ಪಟ್ಠಿಯಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನಿ ನಾಮ। ಕತಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ? ಚನ್ದೇ ಸಸಲಕ್ಖಣಂ ಸಕಲಮ್ಪಿ ಇಮಂ ಕಪ್ಪಂ ಠಸ್ಸತಿ, ವಟ್ಟಕಜಾತಕೇ ಅಗ್ಗಿನೋ ನಿಬ್ಬುತಟ್ಠಾನಂ ಸಕಲಮ್ಪಿ ಇಮಂ ಕಪ್ಪಂ ಅಗ್ಗಿ ನ ಝಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಘಟೀಕಾರನಿವೇಸನಟ್ಠಾನಂ ಸಕಲಮ್ಪಿ ಇಮಂ ಕಪ್ಪಂ ಅನೋವಸ್ಸಕಂ ಠಸ್ಸತಿ, ಇಮಂ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಿತನಳಾ ಸಕಲಮ್ಪಿ ಇಮಂ ಕಪ್ಪಂ ಏಕಚ್ಛಿದ್ದಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಕಪ್ಪಟ್ಠಿಯಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನಿ ನಾಮ।
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏವಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಏಕಂ ನಳಂ ಆದಾಯ ನಿಸೀದಿ। ತೇಪಿ ಅಸೀತಿಸಹಸ್ಸವಾನರಾ ಏಕೇಕಂ ಆದಾಯ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ತೇಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ನಳೇನ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವನಕಾಲೇ ಸಬ್ಬೇ ತೀರೇ ನಿಸಿನ್ನಾವ ಪಿವಿಂಸು। ಏವಂ ತೇಹಿ ಪಾನೀಯೇ ಪಿವಿತೇ ದಕರಕ್ಖಸೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಅನತ್ತಮನೋ ಸಕನಿವೇಸನಮೇವ ಗತೋ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಸಪರಿವಾರೋ ಅರಞ್ಞಮೇವ ಪಾವಿಸಿ।
ಸತ್ಥಾ ಪನ ‘‘ಇಮೇಸಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನಳಾನಂ ಏಕಚ್ಛಿದ್ದಭಾವೋ ನಾಮ ಮಯ್ಹಮೇವೇತಂ ಪೋರಾಣಕಅಧಿಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ದಕರಕ್ಖಸೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಅಸೀತಿಸಹಸ್ಸವಾನರಾ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ, ಉಪಾಯಕುಸಲೋ ಪನ ಕಪಿರಾಜಾ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ನಳಪಾನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ।
ಸೀಲವಗ್ಗೋ ದುತಿಯೋ।
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ನಿಗ್ರೋಧಂ ಲಕ್ಖಣಂ ಕಣ್ಡಿ, ವಾತಮಿಗಂ ಖರಾದಿಯಂ।
ತಿಪಲ್ಲತ್ಥಂ ಮಾಲುತಞ್ಚ, ಮತಭತ್ತ ಅಯಾಚಿತಂ।
ನಳಪಾನನ್ತಿ ತೇ ದಸಾತಿ॥
೩. ಕುರುಙ್ಗವಗ್ಗೋ
[೨೧] ೧. ಕುರುಙ್ಗಮಿಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಞಾತಮೇತಂ ಕುರುಙ್ಗಸ್ಸಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಆವುಸೋ ದೇವದತ್ತೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಘಾತನತ್ಥಾಯ ಧನುಗ್ಗಹೇ ಪಯೋಜೇಸಿ, ಸಿಲಂ ಪವಿಜ್ಝಿ, ಧನಪಾಲಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ, ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕತೀ’’ತಿ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಂ ಕಥೇನ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಭನ್ತೇ, ದೇವದತ್ತೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕತೀತಿ ತಸ್ಸ ಅಗುಣಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾಮ್ಹಾತಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಇದಾನೇವ ಮಮ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಮಮ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕಿಯೇವ, ನ ಚ ಪನ ಮಂ ವಧಿತುಂ ಅಸಕ್ಖೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕುರುಙ್ಗಮಿಗೋ ಹುತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ಫಲಾನಿ ಖಾದನ್ತೋ ವಸತಿ। ಸೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಫಲಸಮ್ಪನ್ನೇ ಸೇಪಣ್ಣಿರುಕ್ಖೇ ಸೇಪಣ್ಣಿಫಲಾನಿ ಖಾದತಿ। ಅಥೇಕೋ ಗಾಮವಾಸೀ ಅಟ್ಟಕಲುದ್ದಕೋ ಫಲರುಕ್ಖಮೂಲೇಸು ಮಿಗಾನಂ ಪದಾನಿ ಉಪಧಾರೇತ್ವಾ ಉಪರಿರುಕ್ಖೇ ಅಟ್ಟಕಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಫಲಾನಿ ಖಾದಿತುಂ ಆಗತಾಗತೇ ಮಿಗೇ ಸತ್ತಿಯಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಮಂಸಂ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೋ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇತಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ತಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪದವಳಞ್ಜಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸೇಪಣ್ಣಿರುಕ್ಖೇ ಅಟ್ಟಕಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸತ್ತಿಂ ಆದಾಯ ವನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತಂ ರುಕ್ಖಂ ಆರುಹಿತ್ವಾ ಅಟ್ಟಕೇ ನಿಸೀದಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಪಾತೋವ ವಸನಟ್ಠಾನಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ‘‘ಸೇಪಣ್ಣಿಫಲಾನಿ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಗಮ್ಮ ತಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಸಹಸಾವ ಅಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ಕದಾಚಿ ಅಟ್ಟಕಲುದ್ದಕಾ ರುಕ್ಖೇಸು ಅಟ್ಟಕಂ ಬನ್ಧನ್ತಿ, ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಏವರೂಪೋ ಉಪದ್ದವೋ’’ತಿ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಬಾಹಿರತೋವ ಅಟ್ಠಾಸಿ।
ಲುದ್ದಕೋಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅನಾಗಮನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅಟ್ಟಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋವ
೨೧.
‘‘ಞಾತಮೇತಂ ಕುರುಙ್ಗಸ್ಸ, ಯಂ ತ್ವಂ ಸೇಪಣ್ಣಿ ಸೇಯ್ಯಸಿ।
ಅಞ್ಞಂ ಸೇಪಣ್ಣಿ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ನ ಮೇ ತೇ ರುಚ್ಚತೇ ಫಲ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಞಾತನ್ತಿ ಪಾಕಟಂ ಜಾತಂ। ಏತನ್ತಿ ಇದಂ। ಕುರುಙ್ಗಸ್ಸಾತಿ ಕುರುಙ್ಗಮಿಗಸ್ಸ। ಯಂ ತ್ವಂ ಸೇಪಣ್ಣಿ ಸೇಯ್ಯಸೀತಿ ಯಂ ತ್ವಂ ಅಮ್ಭೋ ಸೇಪಣ್ಣಿರುಕ್ಖ ಪುರತೋ ಫಲಾನಿ ಪಾತಯಮಾನೋ ಸೇಯ್ಯಸಿ ವಿಸೇಯ್ಯಸಿ ವಿಸಿಣ್ಣಫಲೋ ಹೋಸಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಕುರುಙ್ಗಮಿಗಸ್ಸ ಪಾಕಟಂ ಜಾತಂ। ನ ಮೇ ತೇ ರುಚ್ಚತೇ ಫಲನ್ತಿ ಏವಂ ಫಲಂ ದದಮಾನಾಯ ನ ಮೇ ತವ ಫಲಂ ರುಚ್ಚತಿ, ತಿಟ್ಠ ತ್ವಂ, ಅಹಂ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅಗಮಾಸಿ।
ಅಥಸ್ಸ ಲುದ್ದಕೋ ಅಟ್ಟಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋವ ಸತ್ತಿಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ವಿರದ್ಧೋ ದಾನಿಮ್ಹಿ ತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ಆಹ ‘‘ಅಮ್ಭೋ ಪುರಿಸ, ಇದಾನೀಸಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಮಂ ವಿರದ್ಧೋ, ಅಟ್ಠ ಪನ ಮಹಾನಿರಯೇ ಸೋಳಸಉಸ್ಸದನಿರಯೇ ಪಞ್ಚವಿಧಬನ್ಧನಾದೀನಿ ಚ ಕಮ್ಮಕಾರಣಾನಿ ಅವಿರದ್ಧೋಯೇವಾಸೀ’’ತಿ। ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಯಥಾರುಚಿಂ ಗತೋ, ಲುದ್ದೋಪಿ ಓತರಿತ್ವಾ ಯಥಾರುಚಿಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಇದಾನೇವ ಮಮ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪರಿಸಕ್ಕಿಯೇವ, ನ ಚ ಪನ ಮಂ ವಧಿತುಂ ಅಸಕ್ಖೀ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಅಟ್ಟಕಲುದ್ದಕೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಕುರುಙ್ಗಮಿಗೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಕುರುಙ್ಗಮಿಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ।
[೨೨] ೨. ಕುಕ್ಕುರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯೇ ಕುಕ್ಕುರಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಞಾತತ್ಥಚರಿಯಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸಾ ದ್ವಾದಸಕನಿಪಾತೇ ಭದ್ದಸಾಲಜಾತಕೇ ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ। ಇದಂ ಪನ ವತ್ಥುಂ ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘ತುಮ್ಹೇ ಬಹೂ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ತೇ ‘‘ಅನ್ತೇಪುರೇ ಕಿರ ರಥಸ್ಸ ಚಮ್ಮಞ್ಚ ನದ್ಧಿ ಚ ಸುನಖೇಹಿ ಖಾದಿತಾ’ತಿ ಕುದ್ಧೋ ರಾಜಾ ಸುನಖವಧಂ ಆಣಾಪೇಸಿ, ಬಹೂ ಸುನಖಾ ವಿನಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಹಾಭಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ಆಹಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಆರಕ್ಖಟ್ಠಾನೇ ಬಹಿ ಸುನಖಾನಂ ಓಕಾಸೋ ನತ್ಥಿ, ಅನ್ತೋರಾಜನಿವೇಸನೇ ಕೋಲೇಯ್ಯಕಸುನಖಾನಮೇವ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಇದಾನಿ ಪನ ಚೋರಾನಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಭಯಂ ನತ್ಥಿ, ಅಚೋರಾ ಮರಣಂ ಲಭನ್ತಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಚೋರೇ ರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಞಾತಿಸಙ್ಘಸ್ಸ ಜೀವಿತದಾನಂ ದದೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ಞಾತಕೇ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಮಾ ಭಾಯಿತ್ಥ, ಅಹಂ ವೋ ಅಭಯಂ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯಾವ
ಸೋ ಥೋಕಂ ವಿಸ್ಸಮಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾಸನಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ದೇವ, ತುಮ್ಹೇ ಕುಕ್ಕುರೇ ಮಾರಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಆಮ, ಮಾರಾಪೇಮಹ’’ನ್ತಿ
೨೨.
‘‘ಯೇ
ತೇಮೇ ನ ವಜ್ಝಾ ಮಯಮಸ್ಮ ವಜ್ಝಾ, ನಾಯಂ ಸಘಚ್ಚಾ ದುಬ್ಬಲಘಾತಿಕಾಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯೇ ಕುಕ್ಕುರಾತಿ ಯೇ ಸುನಖಾ। ಯಥಾ ಹಿ ಧಾರುಣ್ಹೋಪಿ ಪಸ್ಸಾವೋ ‘‘ಪೂತಿಮುತ್ತ’’ನ್ತಿ, ತದಹುಜಾತೋಪಿ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ‘‘ಜರಸಿಙ್ಗಾಲೋ’’ತಿ, ಕೋಮಲಾಪಿ ಗಲೋಚಿಲತಾ ‘‘ಪೂತಿಲತಾ’’ತಿ, ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋಪಿ ಕಾಯೋ ‘‘ಪೂತಿಕಾಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಮೇವಂ ವಸ್ಸಸತಿಕೋಪಿ ಸುನಖೋ ‘‘ಕುಕ್ಕುರೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಸ್ಮಾ ಮಹಲ್ಲಕಾ ಕಾಯಬಲೂಪಪನ್ನಾಪಿ ತೇ ‘‘ಕುಕ್ಕುರಾ’’ತ್ವೇವ ವುತ್ತಾ। ವದ್ಧಾತಿ ವಡ್ಢಿತಾ। ಕೋಲೇಯ್ಯಕಾತಿ ರಾಜಕುಲೇ ಜಾತಾ ಸಮ್ಭೂತಾ ಸಂವಡ್ಢಾ। ವಣ್ಣಬಲೂಪಪನ್ನಾತಿ ಸರೀರವಣ್ಣೇನ ಚೇವ ಕಾಯಬಲೇನ ಚ ಸಮ್ಪನ್ನಾ। ತೇಮೇ ನ ವಜ್ಝಾತಿ ತೇ ಇಮೇ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಾ ಸಾರಕ್ಖಾ ನ ವಜ್ಝಾ। ಮಯಮಸ್ಮ ವಜ್ಝಾತಿ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಾ ಅನಾರಕ್ಖಾ ಮಯಂ ವಜ್ಝಾ ನಾಮ ಜಾತಾ। ನಾಯಂ ಸಘಚ್ಚಾತಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಅಯಂ ಅವಿಸೇಸೇನ ಸಘಚ್ಚಾ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ। ದುಬ್ಬಲಘಾತಿಕಾಯನ್ತಿ
ರಾಜಾ
ರಾಜಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ
ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಇದಾನೇವ ಞಾತಕಾನಂ ಅತ್ಥಂ ಚರತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಚರಿಯೇವಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಅವಸೇಸಾ ಪರಿಸಾ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ, ಕುಕ್ಕುರಪಣ್ಡಿತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಕುಕ್ಕುರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ।
[೨೩] ೩. ಭೋಜಾಜಾನೀಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಪಿ ಪಸ್ಸೇನ ಸೇಮಾನೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖು, ಪುಬ್ಬೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಅನಾಯತನೇಪಿ ವೀರಿಯಂ ಅಕಂಸು, ಪಹಾರಂ ಲದ್ಧಾಪಿ ನೇವ ಓಸ್ಸಜಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ
ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಾ’’ತಿ ರಾಜಾನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಾ ಓರುಯ್ಹ ಭೋಜಾಜಾನೀಯಸಿನ್ಧವಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಸುವಮ್ಮಿತಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನಾಪಿ ಸಬ್ಬಸನ್ನಾಹಸನ್ನದ್ಧೋ ಖಗ್ಗಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸಿನ್ಧವಪಿಟ್ಠಿವರಗತೋ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ವಿಜ್ಜುಲತಾ ವಿಯ ಚರಮಾನೋ ಪಠಮಂ ಬಲಕೋಟ್ಠಕಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಂ ರಾಜಾನಂ ಜೀವಗ್ಗಾಹಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಗರೇ ಬಲಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಬಲಕೋಟ್ಠಕಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಥಾ ತತಿಯನ್ತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಚ ರಾಜಾನೋ ಜೀವಗ್ಗಾಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಛಟ್ಠಂ ಬಲಕೋಟ್ಠಕಂ
೨೩.
‘‘ಅಪಿ
ಸೇಯ್ಯೋವ ವಳವಾ ಭೋಜ್ಝೋ, ಯುಞ್ಜ ಮಞ್ಞೇವ ಸಾರಥೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಪಿ ಪಸ್ಸೇನ ಸೇಮಾನೋತಿ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಸಯಮಾನಕೋಪಿ। ಸಲ್ಲೇಭಿ ಸಲ್ಲಲೀಕತೋತಿ ಸಲ್ಲೇಹಿ ವಿದ್ಧೋಪಿ ಸಮಾನೋ। ಸೇಯ್ಯೋವ ವಳವಾ ಭೋಜ್ಝೋತಿ ವಳವಾತಿ ಸಿನ್ಧವಕುಲೇಸು ಅಜಾತೋ ಖಲುಙ್ಕಸ್ಸೋ। ಭೋಜ್ಝೋತಿ ಭೋಜಾಜಾನೀಯಸಿನ್ಧವೋ। ಇತಿ ಏತಸ್ಮಾ ವಳವಾ ಸಲ್ಲೇಹಿ ವಿದ್ಧೋಪಿ ಭೋಜಾಜಾನೀಯಸಿನ್ಧವೋವ ಸೇಯ್ಯೋ ವರೋ ಉತ್ತಮೋ। ಯುಞ್ಜ ಮಞ್ಞೇವ ಸಾರಥೀತಿ ಯಸ್ಮಾ ಏವ ಗತೋಪಿ ಅಹಮೇವ ಸೇಯ್ಯೋ, ತಸ್ಮಾ ಮಮಞ್ಞೇವ ಯೋಜೇಹಿ, ಮಂ ವಮ್ಮೇಹೀತಿ ವದತಿ।
ಅಸ್ಸಾರೋಹೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ವಣಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸುಸನ್ನದ್ಧಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸತ್ತಮಂ ಬಲಕೋಟ್ಠಕಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸತ್ತಮಂ ರಾಜಾನಂ ಜೀವಗ್ಗಾಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರಾಜಬಲಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿ, ಬೋಧಿಸತ್ತಮ್ಪಿ ರಾಜದ್ವಾರಂ ಆನಯಿಂಸು। ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ರಾಜಾನಂ ಆಹ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಸತ್ತ ರಾಜಾನೋ ಮಾ ಘಾತಯಿತ್ಥ, ಸಪಥಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಥ, ಮಯ್ಹಞ್ಚ ಅಸ್ಸಾರೋಹಸ್ಸ ಚ ದಾತಬ್ಬಂ ಯಸಂ ಅಸ್ಸಾರೋಹಸ್ಸೇವ ದೇಥ
ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ ಭಿಕ್ಖು ಪುಬ್ಬೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಅನಾಯತನೇಪಿ ವೀರಿಯಂ ಅಕಂಸು, ಏವರೂಪಂ ಪಹಾರಂ ಲದ್ಧಾಪಿ ನ ಓಸ್ಸಜಿಂಸು, ತ್ವಂ ಪನ ಏವರೂಪೇ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಕಸ್ಮಾ ವೀರಿಯಂ ಓಸ್ಸಜಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಅರಹತ್ತಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ
ಭೋಜಾಜಾನೀಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ।
[೨೪] ೪. ಆಜಞ್ಞಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯದಾ ಯದಾತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯಮೇವ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸತ್ಥಾ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಪುಬ್ಬೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಅನಾಯತನೇಪಿ ಲದ್ಧಪ್ಪಹಾರಾಪಿ ಹುತ್ವಾ ವೀರಿಯಂ ಅಕಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸತ್ತ ರಾಜಾನೋ ನಗರಂ ಪರಿವಾರಯಿಂಸು। ಅಥೇಕೋ ರಥಿಕಯೋಧೋ ದ್ವೇ ಭಾತಿಕಸಿನ್ಧವೇ ರಥೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಛ ಬಲಕೋಟ್ಠಕೇ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಛ ರಾಜಾನೋ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಜೇಟ್ಠಕಅಸ್ಸೋ ಪಹಾರಂ ಲಭಿ। ರಥಿಕೋ ರಥಂ ಪೇಸೇನ್ತೋ ರಾಜದ್ವಾರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಭಾತಿಕಂ ರಥಾ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಸನ್ನಾಹಂ ಸಿಥಿಲಂ ಕತ್ವಾ ಏಕೇನೇವ ಪಸ್ಸೇನ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ
೨೪.
‘‘ಯದಾ ಯದಾ ಯತ್ಥ ಯದಾ, ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಯದಾ ಯದಾ।
ಆಜಞ್ಞೋ ಕುರುತೇ ವೇಗಂ, ಹಾಯನ್ತಿ ತತ್ಥ ವಾಳವಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯದಾ ಯದಾತಿ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಾದೀಸು ಯಸ್ಮಿಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ। ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಮಗ್ಗೇ ವಾ ಸಙ್ಗಾಮಸೀಸೇ ವಾ। ಯದಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ। ಯತ್ಥ ಯತ್ಥಾತಿ ಸತ್ತನ್ನಂ ಬಲಕೋಟ್ಠಕಾನಂ ವಸೇನ ಬಹೂಸು ಯುದ್ಧಮಣ್ಡಲೇಸು। ಯದಾ ಯದಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಪಹಾರಂ ಲದ್ಧಕಾಲೇ ವಾ ಅಲದ್ಧಕಾಲೇ ವಾ। ಆಜಞ್ಞೋ ಕುರುತೇ ವೇಗನ್ತಿ ಸಾರಥಿಸ್ಸ ಚಿತ್ತರುಚಿತಂ ಕಾರಣಂ ಆಜಾನನಸಭಾವೋ ಆಜಞ್ಞೋ ವರಸಿನ್ಧವೋ ವೇಗಂ ಕರೋತಿ ವಾಯಮತಿ ವೀರಿಯಂ ಆರಭತಿ। ಹಾಯನ್ತಿ ತತ್ಥ ವಾಳವಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ವೇಗೇ ಕರಿಯಮಾನೇ ಇತರೇ ವಳವಸಙ್ಖಾತಾ ಖಳುಙ್ಕಸ್ಸಾ ಹಾಯನ್ತಿ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ರಥೇ ಮಂಯೇವ ಯೋಜೇಹೀತಿ ಆಹ।
ಸಾರಥಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ರಥೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸತ್ತಮಂ ಬಲಕೋಟ್ಠಕಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸತ್ತಮಂ ರಾಜಾನಂ ಆದಾಯ ರಥಂ ಪೇಸೇನ್ತೋ ರಾಜದ್ವಾರಂ
ಸತ್ಥಾ
ಆಜಞ್ಞಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ।
[೨೫] ೫. ತಿತ್ಥಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇಹಿ ತಿತ್ಥೇಹೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ ಏಕಂ ಸುವಣ್ಣಕಾರಪುಬ್ಬಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಆಸಯಾನುಸಯಞಾಣಞ್ಹಿ ಬುದ್ಧಾನಂಯೇವ ಹೋತಿ, ನ ಅಞ್ಞೇಸಂ। ತಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಅತ್ತನೋ ಆಸಯಾನುಸಯಞಾಣಸ್ಸ ನತ್ಥಿತಾಯ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ಆಸಯಾನುಸಯಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮೇವ ಕಥೇಸಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ನ ಸಪ್ಪಾಯಮಹೋಸಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಸೋ ಕಿರ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಸುವಣ್ಣಕಾರಗೇಹೇಯೇವ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ಅಥಸ್ಸ ದೀಘರತ್ತಂ ಪರಿಸುದ್ಧಸುವಣ್ಣದಸ್ಸನವಸೇನ ಪರಿಚಿತತ್ತಾ ಅಸುಭಂ ನ ಸಪ್ಪಾಯಮಹೋಸಿ। ಸೋ ತತ್ಥ ನಿಮಿತ್ತಮತ್ತಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಖೇಪೇಸಿ।
ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಅತ್ತನೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಂ ದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಅಯಂ ಬುದ್ಧವೇನೇಯ್ಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪಾತೋವ ತಂ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆದಾಯ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿಂ, ಅಯಂ ಪನ ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ನಿಮಿತ್ತಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ, ಸ್ವಾಹಂ ‘ಬುದ್ಧವೇನೇಯ್ಯೋ ಏಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆದಾಯ ಆಗತೋ’’ತಿ। ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಕತರಂ ಪನ ತೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಭಗವಾ’’ತಿ। ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ, ನತ್ಥಿ ತವ ಸನ್ತಾನೇ ಆಸಯಾನುಸಯಞಾಣಂ, ಗಚ್ಛ, ತ್ವಂ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತವ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ಥೇರಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಮನಾಪಂ ಚೀವರಞ್ಚ ನಿವಾಸನಞ್ಚ ದಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಆದಾಯ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಣೀತಂ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ದಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ಪುನ ವಿಹಾರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ದಿವಸಭಾಗಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ
ಸೋ
‘‘ಉಚ್ಛಿನ್ದ ಸಿನೇಹಮತ್ತನೋ, ಕುಮುದಂ ಸಾರದಿಕಂವ ಪಾಣಿನಾ।
ಸನ್ತಿಮಗ್ಗಮೇವ ಬ್ರೂಹಯ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸುಗತೇನ ದೇಸಿತ’’ನ್ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೨೮೫)।
ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಮುತ್ತೋ ವತಮ್ಹಿ ಸಬ್ಬಭವೇಹೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ –
‘‘ಸೋ ವುತ್ಥವಾಸೋ ಪರಿಪುಣ್ಣಮಾನಸೋ, ಖೀಣಾಸವೋ ಅನ್ತಿಮದೇಹಧಾರೀ।
ವಿಸುದ್ಧಸೀಲೋ ಸುಸಮಾಹಿತಿನ್ದ್ರಿಯೋ, ಚನ್ದೋ ಯಥಾ ರಾಹುಮುಖಾ ಪಮುತ್ತೋ॥
‘‘ಸಮೋತತಂ ಮೋಹಮಹನ್ಧಕಾರಂ, ವಿನೋದಯಿಂ ಸಬ್ಬಮಲಂ ಅಸೇಸಂ।
ಆಲೋಕಪಜ್ಜೋತಕರೋ ಪಭಙ್ಕರೋ, ಸಹಸ್ಸರಂಸೀ ವಿಯ ಭಾಣುಮಾ ನಭೇ’’ತಿ॥ –
ಆದೀಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ। ಉದಾನೇತ್ವಾ ಚ ಪನ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿ। ಥೇರೋಪಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಯಂ ಪವತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನ್ತರೇ ಪಾಕಟಾ ಜಾತಾ। ಭಿಕ್ಖೂ
ಸತ್ಥಾ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ। ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ರಾಜಾನಂ ಅತ್ಥೇ ಚ ಧಮ್ಮೇ ಚ ಅನುಸಾಸತಿ। ತದಾ ರಞ್ಞೋ ಮಙ್ಗಲಅಸ್ಸನ್ಹಾನತಿತ್ಥೇ ಅಞ್ಞತರಂ ವಳವಂ ಖಳುಙ್ಕಸ್ಸಂ ನ್ಹಾಪೇಸುಂ। ಮಙ್ಗಲಸ್ಸೋ ವಳವೇನ ನ್ಹಾನತಿತ್ಥಂ ಓತಾರಿಯಮಾನೋ ಜಿಗುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಓತರಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛಿ। ಅಸ್ಸಗೋಪಕೋ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ ‘‘ದೇವ, ಮಙ್ಗಲಸ್ಸೋ ತಿತ್ಥಂ ಓತರಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛತೀ’’ತಿ। ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಗಚ್ಛ, ಪಣ್ಡಿತ, ಜಾನಾಹಿ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಅಸ್ಸೋ ತಿತ್ಥಂ ಓತಾರಿಯಮಾನೋ ನ ಓತರತೀ’’ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಾ’’ತಿ ನದೀತೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಸ್ಸಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ನಿರೋಗಭಾವಮಸ್ಸ ಞತ್ವಾ ‘‘ಕೇನ ನು ಖೋ ಕಾರಣೇನ ಅಯಂ ಇಮಂ ತಿತ್ಥಂ ನ ಓತರತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಪಠಮತರಂ ಏತ್ಥ ಅಞ್ಞೋ ನ್ಹಾಪಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತೇನೇಸ ಜಿಗುಚ್ಛಮಾನೋ ತಿತ್ಥಂ ನ ಓತರತಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸಗೋಪಕೇ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಿತ್ಥೇ ಕಂ ಪಠಮಂ ನ್ಹಾಪಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಞ್ಞತರಂ ವಳವಸ್ಸಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ।
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಏಸ ಅತ್ತನೋ ಸಿನ್ಧವತಾಯ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತೋ ಏತ್ಥ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ, ಇಮಂ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥೇ ನ್ಹಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಆಸಯಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಭೋ ಅಸ್ಸಗೋಪಕ, ಸಪ್ಪಿಮಧುಫಾಣಿತಾದಿಭಿಸಙ್ಖತಪಾಯಾಸಮ್ಪಿ ತಾವ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ತಿತ್ತಿ ಹೋತಿ। ಅಯಂ ಅಸ್ಸೋ ಬಹೂ ವಾರೇ ಇಧ ತಿತ್ಥೇ ನ್ಹಾತೋ, ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ತಾವ ನಂ ತಿತ್ಥಂ
೨೫.
‘‘ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇಹಿ ತಿತ್ಥೇಹಿ, ಅಸ್ಸಂ ಪಾಯೇಹಿ ಸಾರಥಿ।
ಅಚ್ಚಾಸನಸ್ಸ ಪುರಿಸೋ, ಪಾಯಾಸಸ್ಸಪಿ ತಪ್ಪತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇಹೀತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ। ಪಾಯೇಹೀತಿ ದೇಸನಾಸೀಸಮೇತಂ, ನ್ಹಾಪೇಹಿ ಚ ಪಾಯೇಹಿ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಚ್ಚಾಸನಸ್ಸಾತಿ ಕರಣತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ ಪಾಯಾಸಸ್ಸಪಿ ತಪ್ಪತೀತಿ ಸಪ್ಪಿಆದೀಹಿ ಅಭಿಸಙ್ಖತೇನ ಮಧುರಪಾಯಾಸೇನ ತಪ್ಪತಿ ತಿತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಧಾತೋ ಸುಹಿತೋ ನ ಪುನ ಭುಞ್ಜಿತುಕಾಮತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ತಸ್ಮಾ ಅಯಮ್ಪಿ ಅಸ್ಸೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಿತ್ಥೇ ನಿಬದ್ಧಂ ನ್ಹಾನೇನ ಪರಿಯತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ನಂ ನ್ಹಾಪೇಥಾತಿ।
ತೇ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಅಸ್ಸಂ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಪಾಯಿಂಸು ಚೇವ ನ್ಹಾಪಯಿಂಸು ಚ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ
ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಹಂ ಏತಸ್ಸ ಇದಾನೇವ ಆಸಯಂ ಜಾನಾಮಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಜಾನಾಮಿಯೇವಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಮಙ್ಗಲಅಸ್ಸೋ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ಪಣ್ಡಿತಾಮಚ್ಚೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ತಿತ್ಥಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ।
[೨೬] ೬. ಮಹಿಳಾಮುಖಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಪುರಾಣಚೋರಾನ ವಚೋ ನಿಸಮ್ಮಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ದೇವದತ್ತೋ ಅಜಾತಸತ್ತುಕುಮಾರಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ನಿಪ್ಫಾದೇಸಿ। ಅಜಾತಸತ್ತುಕುಮಾರೋ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಗಯಾಸೀಸೇ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ನಾನಗ್ಗರಸೇಹಿ ತಿವಸ್ಸಿಕಗನ್ಧಸಾಲಿಭೋಜನಸ್ಸ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ
ಸತ್ಥಾ ದಿಸ್ವಾವ ‘‘ಕಿಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತಞ್ಞೇವ ಆದಾಯ ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಅಧಮ್ಮೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಅಧಮ್ಮೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನ ಭನ್ತೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಮಯ್ಹಂ ದೇತಿ, ಅಞ್ಞೇ ಮನುಸ್ಸಾ ದೇನ್ತಿ, ತಮಹಂ ಭುಞ್ಜಾಮೀ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಾ ಭಿಕ್ಖು ಏತ್ಥ ಪರಿಹಾರಂ ಕರಿ, ದೇವದತ್ತೋ ಅನಾಚಾರೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ, ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ತ್ವಂ ಇಧ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಮಮ ಸಾಸನಂ ಭಜನ್ತೋಯೇವ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಸಿ, ನಿಚ್ಚಕಾಲಮ್ಪಿ ಭಜನಸೀಲಕೋವ ತ್ವಂ ದಿಟ್ಠದಿಟ್ಠೇಯೇವ ಭಜಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಮಚ್ಚೋ ಅಹೋಸಿ। ತದಾ ರಞ್ಞೋ ಮಹಿಳಾಮುಖೋ ನಾಮ
‘‘ಮಹಿಳಾಮುಖೋ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೀಲವನ್ತೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಹತ್ಥಿಸಾಲಾಯಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸೀಲಕಥಂ
೨೬.
‘‘ಪುರಾಣಚೋರಾನ ವಚೋ ನಿಸಮ್ಮ, ಮಹಿಳಾಮುಖೋ ಪೋಥಯಮನ್ವಚಾರೀ।
ಸುಸಞ್ಞತಾನಞ್ಹಿ ವಚೋ ನಿಸಮ್ಮ, ಗಜುತ್ತಮೋ ಸಬ್ಬಗುಣೇಸು ಅಟ್ಠಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪುರಾಣಚೋರಾನನ್ತಿ ಪೋರಾಣಚೋರಾನಂ। ನಿಸಮ್ಮಾತಿ ಸುತ್ವಾ, ಪಠಮಂ ಚೋರಾನಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಹಿಳಾಮುಖೋತಿ ಹತ್ಥಿನಿಮುಖೇನ ಸದಿಸಮುಖೋ। ಯಥಾ ಮಹಿಳಾ ಪುರತೋ ಓಲೋಕಿಯಮಾನಾ ಸೋಭತಿ, ನ ಪಚ್ಛತೋ, ತಥಾ ಸೋಪಿ ಪುರತೋ ಓಲೋಕಿಯಮಾನೋ ಸೋಭತಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಹಿಳಾಮುಖೋ’’ತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಪೋಥಯಮನ್ವಚಾರೀತಿ ಪೋಥಯನ್ತೋ ಮಾರೇನ್ತೋ ಅನುಚಾರೀ। ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ಸುಸಞ್ಞತಾನನ್ತಿ ಸುಟ್ಠು ಸಞ್ಞತಾನಂ ಸೀಲವನ್ತಾನಂ। ಗಜುತ್ತಮೋತಿ ಉತ್ತಮಗಜೋ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥೀ। ಸಬ್ಬಗುಣೇಸು ಅಟ್ಠಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಪೋರಾಣಗುಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಿತೋ। ರಾಜಾ ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನಗತಸ್ಸಾಪಿ ಆಸಯಂ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಂ ಯಸಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ
ಮಹಿಳಾಮುಖಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ।
[೨೭] ೭. ಅಭಿಣ್ಹಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನಾಲಂ ಕಬಳಂ ಪದಾತವೇತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಉಪಾಸಕಞ್ಚ ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರಞ್ಚ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಮಚ್ಚೋ ಅಹೋಸಿ। ತದಾ ಏಕೋ ಕುಕ್ಕುರೋ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಸ್ಸ ಭುಞ್ಜನಟ್ಠಾನೇ ಪತಿತಾನಿ ಭತ್ತಸಿತ್ಥಾನಿ ಖಾದತಿ। ಸೋ ತೇನೇವ ಭೋಜನೇನ ಸಂವದ್ಧಮಾನೋ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕೋ ಜಾತೋ ಹತ್ಥಿಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ಭುಞ್ಜತಿ, ಉಭೋಪಿ ವಿನಾ ವತ್ತಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಸೋ ಹತ್ಥೀ ನಂ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಪರಾಪರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕೀಳತಿ, ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕುಮ್ಭೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಏಕೋ ಗಾಮಿಕಮನುಸ್ಸೋ ಹತ್ಥಿಗೋಪಕಸ್ಸ ಮೂಲಂ ದತ್ವಾ ತಂ ಕುಕ್ಕುರಂ ಆದಾಯ ಅತ್ತನೋ ಗಾಮಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೋ ಹತ್ಥೀ ಕುಕ್ಕುರಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ನೇವ ಖಾದತಿ ನ ಪಿವತಿ ನ ನ್ಹಾಯತಿ। ತಮತ್ಥಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ। ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪಹಿಣಿ ‘‘ಗಚ್ಛ ಪಣ್ಡಿತ, ಜಾನಾಹಿ ಕಿಂಕಾರಣಾ ಹತ್ಥೀ ಏವಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ।
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ
೨೭.
‘‘ನಾಲಂ ಕಬಳಂ ಪದಾತವೇ, ನ ಚ ಪಿಣ್ಡಂ ನ ಕುಸೇ ನ ಘಂಸಿತುಂ।
ಮಞ್ಞಾಮಿ ಅಭಿಣ್ಹದಸ್ಸನಾ, ನಾಗೋ ಸ್ನೇಹಮಕಾಸಿ ಕುಕ್ಕುರೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಾಲನ್ತಿ ನ ಸಮತ್ಥೋ। ಕಬಳನ್ತಿ ಭೋಜನಕಾಲೇ ಪಠಮಮೇವ ದಿನ್ನಂ ಕಟುಕಕಬಳಂ। ಪದಾತವೇತಿ ಪಆದಾತವೇ, ಸನ್ಧಿವಸೇನ ಆಕಾರಲೋಪೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಗಹೇತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಚ ಪಿಣ್ಡನ್ತಿ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ದೀಯಮಾನಂ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡಮ್ಪಿ ನಾಲಂ ಗಹೇತುಂ। ನ ಕುಸೇತಿ ಖಾದನತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನಾನಿ ತಿಣಾನಿಪಿ ನಾಲಂ ಗಹೇತುಂ। ನ ಘಂಸಿತುನ್ತಿ ನ್ಹಾಪಿಯಮಾನೋ ಸರೀರಮ್ಪಿ ಘಂಸಿತುಂ ನಾಲಂ। ಏವಂ ಯಂ ಯಂ ಸೋ ಹತ್ಥೀ ಕಾತುಂ ನ ಸಮತ್ಥೋ, ತಂ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅಸಮತ್ಥಭಾವೇ ಅತ್ತನಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖಿತಕಾರಣಂ ಆರೋಚೇನ್ತೋ ‘‘ಮಞ್ಞಾಮೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಿರ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಸ್ಸ ಸಹಾಯಂ ಸುನಖಂ ಏಕೋ ಮನುಸ್ಸೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೋ, ಯಸ್ಸ ಘರೇ ತಂ ಸುನಖಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಅಯಂ ನಾಮ ದಣ್ಡೋ’ತಿ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಥ ದೇವಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ತಥಾ ಕಾರೇಸಿ। ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಸುನಖಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ, ಸುನಖೋ ವೇಗೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ। ಹತ್ಥೀ ತಂ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಕುಮ್ಭೇ ಠಪೇತ್ವಾ ರೋದಿತ್ವಾ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಾ ಓತಾರೇತ್ವಾ ತೇನ ಭುತ್ತೇ ಪಚ್ಛಾ ಅತ್ತನಾಪಿ ಭುಞ್ಜಿ। ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನಗತಸ್ಸ ಆಸಯಂ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಂ ಯಸಂ ಅದಾಸಿ।
ಸತ್ಥಾ
ತದಾ ಸುನಖೋ ಉಪಾಸಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಹತ್ಥೀ ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರೋ, ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ಅಮಚ್ಚಪಣ್ಡಿತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ।
ಅಭಿಣ್ಹಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ।
[೨೮] ೮. ನನ್ದಿವಿಸಾಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಮನುಞ್ಞಮೇವ ಭಾಸೇಯ್ಯಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಓಮಸವಾದಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾ ಕಲಹಂ ಕರೋನ್ತಾ ಪೇಸಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಖುಂಸೇನ್ತಿ ವಮ್ಭೇನ್ತಿ ಓವಿಜ್ಝನ್ತಿ, ದಸಹಿ ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಹಿ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಭಗವಾ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ವಿಗರಹಿತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಫರುಸವಾಚಾ ನಾಮ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಮ್ಪಿ ಅಮನಾಪಾ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಏಕೋ ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋ ಅತ್ತಾನಂ ಫರುಸೇನ ಸಮುದಾಚರನ್ತಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಪರಾಜೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಗನ್ಧಾರರಟ್ಠೇ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಗನ್ಧಾರರಾಜಾ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ। ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗೋಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಅಥ ನಂ ತರುಣವಚ್ಛಕಕಾಲೇಯೇವ ಏಕೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಗೋದಕ್ಖಿಣಾದಾಯಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ನನ್ದಿವಿಸಾಲೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಕತ್ವಾ ಪುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಮ್ಪಿಯಾಯಮಾನೋ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ದತ್ವಾ ಪೋಸೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಹಂ ಇಮಿನಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ಕಿಚ್ಛೇನ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತೋ, ಮಯಾ ಚ ಸದ್ಧಿಂ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಅಞ್ಞೋ ಸಮಧುರೋ ಗೋಣೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಅತ್ತನೋ ಬಲಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪೋಸಾವನಿಯಂ ದದೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆಹ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಏಕಂ ಗೋವಿತ್ತಕಸೇಟ್ಠಿಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘ಮಯ್ಹಂ ಬಲಿಬದ್ದೋ ಅತಿಬದ್ಧಂ ಸಕಟಸತಂ ಪವಟ್ಟೇತೀ’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸೇನ ಅಬ್ಭುತಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಕಸ್ಸ ಗೋಣೋ ಥಾಮಸಮ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ। ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ಚ ಅಸುಕಸ್ಸ ಚಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಕಲನಗರೇ ಪನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೋಣೇಹಿ ಸದಿಸೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ
ಸೋ ಸಕಟಸತಂ ವಾಲುಕಾಸಕ್ಖರಪಾಸಾಣಾನಂಯೇವ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾನಿ ಅಕ್ಖಬನ್ಧನಯೋತ್ತೇನ ಏಕತೋ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನನ್ದಿವಿಸಾಲಂ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಪಞ್ಚಙ್ಗುಲಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಕಣ್ಠೇ ಮಾಲಂ ಪಿಳನ್ಧಿತ್ವಾ ಪುರಿಮಸಕಟಧುರೇ ಏಕಕಮೇವ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಧುರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪತೋದಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ ಕೂಟ, ವಹಸ್ಸು ಕೂಟಾ’’ತಿ ಆಹ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಅಯಂ ಮಂ ಅಕೂಟಂ ಕೂಟವಾದೇನ ಸಮುದಾಚರತೀ’’ತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪಾದೇ ಥಮ್ಭೇ ವಿಯ ನಿಚ್ಚಲೇ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಆಹರಾಪೇಸಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸಹಸ್ಸಪರಾಜಿತೋ ಗೋಣಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೋಕಾಭಿಭೂತೋ ನಿಪಜ್ಜಿ। ನನ್ದಿವಿಸಾಲೋ ಚರಿತ್ವಾ ಆಗತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಸೋಕಾಭಿಭೂತಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ನಿದ್ದಾಯಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಕುತೋ ಮೇ, ನಿದ್ದಾ, ಸಹಸ್ಸಪರಾಜಿತಸ್ಸಾತಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಮಯಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ತವ ಗೇಹೇ ವಸನ್ತೇನ ಅತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಭಾಜನಂ ವಾ ಭಿನ್ದಿತಪುಬ್ಬಂ, ಕೋಚಿ ವಾ ಮದ್ದಿತಪುಬ್ಬೋ, ಅಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಪನ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವೋ ಕತಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ ತಾತಾ’’ತಿ। ಅಥ ತ್ವಂ ಮಂ ಕಸ್ಮಾ ಕೂಟವಾದೇನ ಸಮುದಾಚರಸಿ, ತವೇವೇಸೋ ದೋಸೋ, ಮಯ್ಹಂ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ಗಚ್ಛ, ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದ್ವೀಹಿ ಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಅಬ್ಭುತಂ ಕರೋಹಿ, ಕೇವಲಂ ಮಂ ಅಕೂಟಂ ಕೂಟವಾದೇನ ಮಾ ಸಮುದಾಚರಸೀತಿ।
ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವೀಹಿ ಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಅಬ್ಭುತಂ ಕತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸಕಟಸತಂ ಅತಿಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನನ್ದಿವಿಸಾಲಂ ಮಣ್ಡೇತ್ವಾ ಪುರಿಮಸಕಟಧುರೇ ಯೋಜೇಸಿ। ಕಥಂ ಯೋಜೇಸೀತಿ? ಯುಗಂ ಧುರೇ ನಿಚ್ಚಲಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಏಕಾಯ ಕೋಟಿಯಾ ನನ್ದಿವಿಸಾಲಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಕೋಟಿಂ ಧುರಯೋತ್ತೇನ ಪಲಿವೇಠೇತ್ವಾ ಯುಗಕೋಟಿಞ್ಚ ಅಕ್ಖಪಾದಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮುಣ್ಡರುಕ್ಖದಣ್ಡಕಂ ದತ್ವಾ ತೇನ ಯೋತ್ತೇನ ನಿಚ್ಚಲಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ। ಏವಞ್ಹಿ ಕತೇ ಯುಗಂ ಏತ್ತೋ ವಾ ಇತೋ ವಾ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಏಕೇನೇವ ಗೋಣೇನ ಆಕಡ್ಢಿತುಂ। ಅಥಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಧುರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನನ್ದಿವಿಸಾಲಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಪರಿಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ ಭದ್ರ, ವಹಸ್ಸು, ಭನ್ದ್ರಾ’’ತಿ ಆಹ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅತಿಬದ್ಧಂ ಸಕಟಸತಂ ಏಕವೇಗೇನೇವ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಠಿತಂ ಸಕಟಂ ಪುರತೋ ಠಿತಸ್ಸ ಸಕಟಸ್ಸ
ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಫರುಸವಚನಂ ನಾಮ ಕಸ್ಸಚಿ ಮನಾಪ’’ನ್ತಿ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಗರಹಿತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೨೮.
‘‘ಮನುಞ್ಞಮೇವ
ಮನುಞ್ಞಂ ಭಾಸಮಾನಸ್ಸ, ಗರುಂ ಭಾರಂ ಉದದ್ಧರಿ।
ಧನಞ್ಚ ನಂ ಅಲಾಭೇಸಿ, ತೇನ ಚತ್ತಮನೋ ಅಹೂ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮನುಞ್ಞಮೇವ ಭಾಸೇಯ್ಯಾತಿ ಪರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಭಾಸಮಾನೋ ಚತುದೋಸವಿರಹಿತಂ ಮಧುರಂ ಮನಾಪಂ ಸಣ್ಹಂ ಮುದುಕಂ ಪಿಯವಚನಮೇವ ಭಾಸೇಯ್ಯ। ಗರುಂ ಭಾರಂ ಉದದ್ಧರೀತಿ ನನ್ದಿವಿಸಾಲೋ ಬಲಿಬದ್ದೋ ಅಮನಾಪಂ ಭಾಸಮಾನಸ್ಸ ಭಾರಂ ಅನುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಮನಾಪಂ ಪಿಯವಚನಂ ಭಾಸಮಾನಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಗರುಂ ಭಾರಂ ಉದ್ಧರಿ, ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಪವಟ್ಟೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ದ-ಕಾರೋ ಪನೇತ್ಥ ಬ್ಯಞ್ಜನಸನ್ಧಿವಸೇನ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ।
ಇತಿ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮನುಞ್ಞಮೇವ ಭಾಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ನನ್ದಿವಿಸಾಲೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ನನ್ದಿವಿಸಾಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ।
[೨೯] ೯. ಕಣ್ಹಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯತೋ ಯತೋ ಗರು ಧುರನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಂ ಸದ್ಧಿಂ ದೇವೋರೋಹಣೇನ ತೇರಸಕನಿಪಾತೇ ಸರಭಮಿಗಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೧೩.೧೩೪ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇ ಪನ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ತೇಮಾಸಂ ವಸಿತ್ವಾ ಮಹಾಪವಾರಣಾಯ ಸಙ್ಕಸ್ಸನಗರದ್ವಾರೇ ಓರುಯ್ಹ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಜೇತವನಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಆವುಸೋ, ತಥಾಗತೋ ನಾಮ ಅಸಮಧುರೋ, ತಥಾಗತೇನ ವುಳ್ಹಧುರಂ ಅಞ್ಞೋ ವಹಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಛ ಸತ್ಥಾರೋ ‘ಮಯಮೇವ
ಅತೀತೇ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಏಕೋ ಸತ್ಥವಾಹಪುತ್ತೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ವಿಸಮತಿತ್ಥಂ ಸಮ್ಪತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಗೋಣಾ ಸಕಟಾನಿ ಉತ್ತಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಪಞ್ಚಸು ಸಕಟಸತೇಸು ಗೋಣಾ ಯುಗಪರಮ್ಪರಾಯ ಯೋಜಿತಾ ಏಕಮ್ಪಿ ಸಕಟಂ ಉತ್ತಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಗಾಮಗೋಣೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತತ್ಥ ಸಮೀಪೇ ಚರತಿ। ಸತ್ಥವಾಹಪುತ್ತೋಪಿ ಗೋಸುತ್ತವಿತ್ತಕೋ, ಸೋ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಏತೇಸಂ ಗುನ್ನಂ ಅನ್ತರೇ ಇಮಾನಿ ಸಕಟಾನಿ ಉತ್ತಾರೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಉಸಭಾಜಾನೀಯೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರಯಮಾನೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಆಜಾನೀಯೋ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ಮಯ್ಹಂ ಸಕಟಾನಿ ಉತ್ತಾರೇತುಂ, ಕೋ ನು ಖೋ ಅಸ್ಸ ಸಾಮಿಕೋ’’ತಿ ಗೋಪಾಲಕೇ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಭೋ ಇಮಸ್ಸ ಸಾಮಿಕೋ, ಅಹಂ ಇಮಂ ಸಕಟೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸಕಟೇಸು ಉತ್ತಾರಿತೇಸು ವೇತನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ತೇ ಆಹಂಸು ‘‘ಗಹೇತ್ವಾ ನಂ ಯೋಜೇಥ, ನತ್ಥಿ ಇಮಸ್ಸ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸಾಮಿಕೋ’’ತಿ। ಸೋ ನಂ ನಾಸಾಯ ರಜ್ಜುಕೇನ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ
ಸತ್ಥವಾಹಪುತ್ತೋ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಸಕಟಸ್ಸ ಏಕೇಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತಾನಿ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಗಲೇ ಬನ್ಧಿ। ಸೋ ‘‘ಅಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ಭತಿಂ ನ ದೇತಿ, ನ ದಾನಿಸ್ಸ ಗನ್ತುಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬಪುರಿಮಸಕಟಸ್ಸ ಪುರತೋ ಮಗ್ಗಂ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಪನೇತುಂ ವಾಯಮನ್ತಾಪಿ ನಂ ಅಪನೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು। ಸತ್ಥವಾಹಪುತ್ತೋ ‘‘ಜಾನಾತಿ ಮಞ್ಞೇ ಏಸ ಅತ್ತನೋ ಭತಿಯಾ ಊನಭಾವ’’ನ್ತಿ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಸಕಟೇ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಕತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಭಣ್ಡಿಕಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ಸಕಟುತ್ತರಣಭತೀ’’ತಿ ಗೀವಾಯಂ ಲಗ್ಗೇಸಿ। ಸೋ ಸಹಸ್ಸಭಣ್ಡಿಕಂ ಆದಾಯ ಮಾತು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಗಾಮದಾರಕಾ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ
ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಇದಾನೇವ ಅಸಮಧುರೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅಸಮಧುರೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೨೯.
‘‘ಯತೋ
ತದಾಸ್ಸು ಕಣ್ಹಂ ಯುಞ್ಜನ್ತಿ, ಸ್ವಾಸ್ಸು ತಂ ವಹತೇ ಧುರ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯತೋ ಯತೋ ಗರು ಧುರನ್ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಧುರಂ ಗರು ಭಾರಿಯಂ ಹೋತಿ, ಅಞ್ಞೇ ಬಲಿಬದ್ದಾ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಯತೋ ಗಮ್ಭೀರವತ್ತನೀತಿ ತದಾಸ್ಸು ಕಣ್ಹಂ ಯುಞ್ಜನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಸ್ಸೂತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ತದಾ ಕಣ್ಹಂ ಯುಞ್ಜನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯದಾ ಧುರಞ್ಚ ಗರು ಹೋತಿ ಮಗ್ಗೋ ಚ ಗಮ್ಭೀರೋ, ತದಾ ಅಞ್ಞೇ ಬಲಿಬದ್ದೇ ಅಪನೇತ್ವಾ ಕಣ್ಹಮೇವ ಯೋಜೇನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸ್ವಾಸ್ಸು ತಂ ವಹತೇ ಧುರನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಅಸ್ಸೂತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಮೇವ, ಸೋ ತಂ ಧುರಂ ವಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಂ ಭಗವಾ ‘‘ತದಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಣ್ಹೋವ ತಂ ಧುರಂ ವಹತೀ’’ತಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಮಹಲ್ಲಿಕಾ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾ ಅಹೋಸಿ, ಅಯ್ಯಿಕಾಕಾಳಕೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಕಣ್ಹಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ।
[೩೦] ೧೦. ಮುನಿಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಮಾ ಮುನಿಕಸ್ಸ ಪಿಹಯೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಥುಲ್ಲಕುಮಾರಿಕಾಪಲೋಭನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಂ ತೇರಸಕನಿಪಾತೇ ಚೂಳನಾರದಕಸ್ಸಪಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೧೩.೪೦ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸತ್ಥಾ ಪನ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯಾ’’ತಿ? ‘‘ಥುಲ್ಲಕುಮಾರಿಕಾಪಲೋಭನಂ ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಏಸಾ ತವ ಅನತ್ಥಕಾರಿಕಾ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತ್ವಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ವಿವಾಹದಿವಸೇ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಉತ್ತರಿಭಙ್ಗಭಾವಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಾಮಕೇ ಏಕಸ್ಸ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಗೋಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ‘‘ಮಹಾಲೋಹಿತೋ’’ತಿ ನಾಮೇನ, ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾಪಿಸ್ಸ ಚೂಳಲೋಹಿತೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ। ತೇಯೇವ ದ್ವೇ ಭಾತಿಕೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ಕಮ್ಮಧುರಂ ವತ್ತತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಕುಲೇ ಏಕಾ ಕುಮಾರಿಕಾ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಏಕೋ ನಗರವಾಸೀ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಸ್ಸ ವಾರೇಸಿ। ತಸ್ಸಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ‘‘ಕುಮಾರಿಕಾಯ ವಿವಾಹಕಾಲೇ ಆಗತಾನಂ ಪಾಹುನಕಾನಂ
೩೦.
‘‘ಮಾ ಮುನಿಕಸ್ಸ ಪಿಹಯಿ, ಆತುರನ್ನಾನಿ ಭುಞ್ಜತಿ।
ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕೋ ಭುಸಂ ಖಾದ, ಏತಂ ದೀಘಾಯುಲಕ್ಖಣ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಾ ಮುನಿಕಸ್ಸ ಪಿಹಯೀತಿ ಮುನಿಕಸ್ಸ ಭೋಜನೇ ಪಿಹಂ ಮಾ ಉಪ್ಪಾದಯಿ, ‘‘ಏಸ ಮುನಿಕೋ ಸುಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿ ಮಾ ಮುನಿಕಸ್ಸ ಪಿಹಯಿ, ‘‘ಕದಾ ನು ಖೋ ಅಹಮ್ಪಿ ಏವಂ ಸುಖಿತೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಮಾ ಮುನಿಕಭಾವಂ ಪತ್ಥಯಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ಆತುರನ್ನಾನಿ ಭುಞ್ಜತಿ। ಆತುರನ್ನಾನೀತಿ ಮರಣಭೋಜನಾನಿ। ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕೋ ಭುಸಂ ಖಾದಾತಿ ತಸ್ಸ ಭೋಜನೇ ನಿರುಸ್ಸುಕ್ಕೋ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಂ ಭುಸಂ ಏತಂ ದೀಘಾಯುಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಏತಂ ದೀಘಾಯುಭಾವಸ್ಸ ಕಾರಣಂ। ತತೋ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಆಗಮಿಂಸು, ಮುನಿಕಂ ಘಾತೇತ್ವಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಪಚಿಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚೂಳಲೋಹಿತಂ ಆಹ ‘‘ದಿಟ್ಠೋ ತೇ, ತಾತ, ಮುನಿಕೋ’’ತಿ। ದಿಟ್ಠಂ ಮೇ, ಭಾತಿಕ, ಮುನಿಕಸ್ಸ ಭೋಜನಫಲಂ, ಏತಸ್ಸ ಭೋಜನತೋ ಸತಗುಣೇನ ಸಹಸ್ಸಗುಣೇನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ತಿಣಪಲಾಲಭುಸಮತ್ತಮೇವ ಉತ್ತಮಞ್ಚ ಅನವಜ್ಜಞ್ಚ ದೀಘಾಯುಲಕ್ಖಣಞ್ಚಾತಿ।
ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ ಖೋ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಇಮಂ ಕುಮಾರಿಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಉತ್ತರಿಭಙ್ಗಭಾವಂ ಗತೋ’’ತಿ
ಮುನಿಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ।
ಕುರುಙ್ಗವಗ್ಗೋ ತತಿಯೋ।
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ಕುರುಙ್ಗಂ ಕುಕ್ಕುರಞ್ಚೇವ, ಭೋಜಾಜಾನೀಯಞ್ಚ ಆಜಞ್ಞಂ।
ತಿತ್ಥಂ ಮಹಿಳಾಮುಖಾಭಿಣ್ಹಂ, ನನ್ದಿಕಣ್ಹಞ್ಚ ಮುನಿಕನ್ತಿ॥
೪. ಕುಲಾವಕವಗ್ಗೋ
[೩೧] ೧. ಕುಲಾವಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಕುಲಾವಕಾತಿ
ಅತೀತೇ
ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ತೇಪಿ ತೇತ್ತಿಂಸಜನಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಸಮಾನಚ್ಛನ್ದಾ ಅಹೇಸುಂ। ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಚರತಿ। ತೇಪಿ ತೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತಾ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ವುಟ್ಠಾಯ ವಾಸಿಫರಸುಮುಸಲಹತ್ಥಾ ಚತುಮಹಾಪಥಾದೀಸು ಮುಸಲೇನ ಪಾಸಾಣೇ ಉಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಪವಟ್ಟೇನ್ತಿ, ಯಾನಾನಂ ಅಕ್ಖಪಟಿಘಾತರುಕ್ಖೇ ಹರನ್ತಿ, ವಿಸಮಂ ಸಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೇತುಂ ಅತ್ಥರನ್ತಿ, ಪೋಕ್ಖರಣಿಯೋ ಖಣನ್ತಿ, ಸಾಲಂ ಕರೋನ್ತಿ, ದಾನಾನಿ ದೇನ್ತಿ, ಸೀಲಾನಿ ರಕ್ಖನ್ತಿ। ಏವಂ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಸಕಲಗಾಮವಾಸಿನೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಸೀಲಾನಿ ರಕ್ಖಿಂಸು।
ಅಥ
ರಾಜಾ ‘‘ಏತೇಸಂ ಹತ್ಥೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಓಸಧಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ವಿಚಿನಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ವಿಚಿನನ್ತಾ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ನತ್ಥಿ, ದೇವಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ತೇನ ಹಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಮನ್ತಂ ಪರಿವತ್ತೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಪುಚ್ಛಥ ನೇ ‘‘ಅತ್ಥಿ ವೋ ಪರಿವತ್ತನಮನ್ತೋ’’ತಿ? ರಾಜಪುರಿಸಾ ಪುಚ್ಛಿಂಸು, ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಪುರಿಸಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕಿರ, ದೇವಾ’’ತಿ ಆರೋಚಯಿಂಸು, ರಾಜಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ
ತೇ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಥಾರುಚಿಯಾ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತಾ ‘‘ಚತುಮಹಾಪಥೇ ಮಹನ್ತಂ ಸಾಲಂ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವಡ್ಢಕಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಲಂ
ಅಥ ನೇ ವಡ್ಢಕೀ ಆಹ ‘‘ಅಯ್ಯಾ, ತುಮ್ಹೇ ಕಿಂ ಕಥೇಥ, ಠಪೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಅಞ್ಞಂ ಮಾತುಗಾಮರಹಿತಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಗಣ್ಹಥ ಕಣ್ಣಿಕಂ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಮ್ಮಂ ನಿಟ್ಠಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಕಣ್ಣಿಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾಲಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಆಸನಫಲಕಾನಿ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ಪಾನೀಯಚಾಟಿಯೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ನಿಬನ್ಧಿಂಸು। ಸಾಲಂ ಪಾಕಾರೇನ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಪಾಕಾರೇ ವಾಲುಕಂ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ಬಹಿಪಾಕಾರೇ ತಾಲಪನ್ತಿಯೋ ರೋಪೇಸುಂ। ಚಿತ್ತಾಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಉಯ್ಯಾನಂ ಕಾರೇಸಿ, ‘‘ಪುಪ್ಫೂಪಗಫಲೂಪಗರುಕ್ಖೋ ಅಸುಕೋ ನಾಮ ತಸ್ಮಿಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ನಾಹೋಸಿ। ನನ್ದಾಪಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಕಾರೇಸಿ ಪಞ್ಚವಣ್ಣೇಹಿ ಪದುಮೇಹಿ ಸಞ್ಛನ್ನಂ ರಮಣೀಯಂ। ಸುಜಾ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಕಾಸಿ।
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ
‘‘ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಭರಂ ಜನ್ತುಂ, ಕುಲೇ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯಿನಂ।
ಸಣ್ಹಂ ಸಖಿಲಸಮ್ಭಾಸಂ, ಪೇಸುಣೇಯ್ಯಪ್ಪಹಾಯಿನಂ॥
‘‘ಮಚ್ಛೇರವಿನಯೇ
ತಂ ವೇ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ, ಆಹು ಸಪ್ಪುರಿಸೋ ಇತೀ’’ತಿ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೫೭) –
ಏವಂ ಪಸಂಸಿಯಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಪರಿಯೋಸಾನೇ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತೇಪಿಸ್ಸ ಸಹಾಯಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು। ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಅಸುರಾ ಪಟಿವಸನ್ತಿ। ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ನೋ ಸಾಧಾರಣೇನ ರಜ್ಜೇನಾ’’ತಿ ಅಸುರೇ ದಿಬ್ಬಪಾನಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಮತ್ತೇ ಸಮಾನೇ ಪಾದೇಸು ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಸಿನೇರುಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಖಿಪಾಪೇಸಿ। ತೇ ಅಸುರಭವನಮೇವ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿಂಸು।
ಅಸುರಭವನಂ ನಾಮ ಸಿನೇರುಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲೇ ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕಪ್ಪಮಾಣಮೇವ, ತತ್ಥ ದೇವಾನಂ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೋ ವಿಯ ಚಿತ್ತಪಾಟಲಿ ನಾಮ ಕಪ್ಪಟ್ಠಿಯರುಕ್ಖೋ ಹೋತಿ। ತೇ ಚಿತ್ತಪಾಟಲಿಯಾ ಪುಪ್ಫಿತಾಯ ಜಾನನ್ತಿ ‘‘ನಾಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವಲೋಕೋ, ದೇವಲೋಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೋ ಪುಪ್ಫತೀ’’ತಿ। ಅಥ ತೇ ‘‘ಜರಸಕ್ಕೋ ಅಮ್ಹೇ ಮತ್ತೇ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಸಮುದ್ದಪಿಟ್ಠೇ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವನಗರಂ ಗಣ್ಹಿ, ತೇ ಮಯಂ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವನಗರಮೇವ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾ ವಿಯ ಥಮ್ಭಂ ಸಿನೇರುಂ ಅನುಸಞ್ಚರಮಾನಾ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು। ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಅಸುರಾ ಕಿರ ಉಟ್ಠಿತಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸಮುದ್ದಪಿಟ್ಠೇಯೇವ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಯುಜ್ಝಮಾನೋ ತೇಹಿ ಪರಾಜಿತೋ ದಿಯಡ್ಢಯೋಜನಸತಿಕೇನ ವೇಜಯನ್ತರಥೇನ ದಕ್ಖಿಣಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇನ ಪಲಾಯಿತುಂ ಆರದ್ಧೋ। ಅಥಸ್ಸ ರಥೋ ಸಮುದ್ದಪಿಟ್ಠೇನ ವೇಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಿಮ್ಬಲಿವನಂ ಪಕ್ಖನ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಗಮನಮಗ್ಗೇ ಸಿಮ್ಬಲಿವನಂ ನಳವನಂ ವಿಯ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸಮುದ್ದಪಿಟ್ಠೇ ಪತತಿ। ಸುಪಣ್ಣಪೋತಕಾ ಸಮುದ್ದಪಿಟ್ಠೇ ಪರಿಪತನ್ತಾ ಮಹಾವಿರವಂ ರವಿಂಸು। ಸಕ್ಕೋ ಮಾತಲಿಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಸಮ್ಮ ಮಾತಲಿ, ಕಿಂ ಸದ್ದೋ ನಾಮೇಸ, ಅತಿಕಾರುಞ್ಞರವೋ
ಮಹಾಸತ್ತೋ
೩೧.
‘‘ಕುಲಾವಕಾ
ಕಾಮಂ ಚಜಾಮ ಅಸುರೇಸು ಪಾಣಂ, ಮಾಮೇ ದಿಜಾ ವಿಕುಲಾವಾ ಅಹೇಸು’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕುಲಾವಕಾತಿ ಸುಪಣ್ಣಪೋತಕಾ। ಮಾತಲೀತಿ ಸಾರಥಿಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ। ಸಿಮ್ಬಲಿಸ್ಮಿನ್ತಿ ಪಸ್ಸ ಏತೇ ಸಿಮ್ಬಲಿರುಕ್ಖೇ ಓಲಮ್ಬನ್ತಾ ಠಿತಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಈಸಾಮುಖೇನ ಪರಿವಜ್ಜಯಸ್ಸೂತಿ ಏತೇ ಏತಸ್ಸ ರಥಸ್ಸ ಈಸಾಮುಖೇನ ಯಥಾ ನ ಹಞ್ಞನ್ತಿ, ಏವಂ ತೇ ಪರಿವಜ್ಜಯಸ್ಸು। ಕಾಮಂ ಚಜಾಮ ಅಸುರೇಸು ಪಾಣನ್ತಿ ಯದಿ ಅಮ್ಹೇಸು ಅಸುರಾನಂ ಪಾಣಂ ಚಜನ್ತೇಸು ಏತೇಸಂ ಸೋತ್ಥಿ ಹೋತಿ, ಕಾಮಂ ಚಜಾಮ ಏಕಂಸೇನೇವ ಮಯಂ ಅಸುರೇಸು ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಾಣಂ ಚಜಾಮ। ಮಾಮೇ ದಿಜಾ ವಿಕುಲಾವಾ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಇಮೇ ಪನ ದಿಜಾ ಇಮೇ ಗರುಳಪೋತಕಾ ವಿದ್ಧಸ್ತವಿಚುಣ್ಣಿತಕುಲಾವಕತಾಯ ವಿಕುಲಾವಾ ಮಾ ಅಹೇಸುಂ, ಮಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದುಕ್ಖಂ ಏತೇಸಂ ಉಪರಿ ಖಿಪ, ನಿವತ್ತಯ ನಿವತ್ತಯ ರಥನ್ತಿ। ಮಾತಲಿಸಙ್ಗಾಹಕೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ರಥಂ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಮಗ್ಗೇನ ದೇವಲೋಕಾಭಿಮುಖಂ ಅಕಾಸಿ। ಅಸುರಾ ಪನ ತಂ ನಿವತ್ತಯಮಾನಮೇವ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಅಞ್ಞೇಹಿಪಿ ಚಕ್ಕವಾಳೇಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಬಲಂ ಲಭಿತ್ವಾ ರಥೋ ನಿವತ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮರಣಭಯಭೀತಾ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಅಸುರಭವನಮೇವ ಪವಿಸಿಂಸು।
ಸಕ್ಕೋಪಿ ದೇವನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದ್ವೀಸು ದೇವಲೋಕೇಸು ದೇವಗಣೇನ ಪರಿವುತೋ ನಗರಮಜ್ಝೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಪಥವಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಯೋಜನಸಹಸ್ಸುಬ್ಬೇಧೋ ವೇಜಯನ್ತಪಾಸಾದೋ ಉಟ್ಠಹಿ। ವಿಜಯನ್ತೇ ಉಟ್ಠಿತತ್ತಾ ‘‘ವೇಜಯನ್ತೋ’’ ತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಅಥ ಸಕ್ಕೋ ಪುನ ಅಸುರಾನಂ ಅನಾಗಮನತ್ಥಾಯ ಪಞ್ಚಸು ಠಾನೇಸು ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ –
‘‘ಅನ್ತರಾ
ಉರಗಕರೋಟಿಪಯಸ್ಸ ಚ ಹಾರೀ, ಮದನಯುತಾ ಚತುರೋ ಚ ಮಹನ್ತಾ’’ತಿ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧.೨೪೭)।
ದ್ವೇ ಉರಗ-ಸದ್ದೇನ ನಾಗಾ ಗಹಿತಾ। ತೇ ಉದಕೇ ಬಲವನ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಿನೇರುಸ್ಸ ಪಠಮಾಲಿನ್ದೇ ತೇಸಂ ಆರಕ್ಖಾ। ಕರೋಟಿ-ಸದ್ದೇನ ಸುಪಣ್ಣಾ ಗಹಿತಾ। ತೇಸಂ ಕಿರ ಕರೋಟಿ ನಾಮ ಪಾನಭೋಜನಂ, ತೇನ ತಂ ನಾಮಂ ಲಭಿಂಸು, ದುತಿಯಾಲಿನ್ದೇ ತೇಸಂ ಆರಕ್ಖಾ। ಪಯಸ್ಸಹಾರಿ-ಸದ್ದೇನ ಕುಮ್ಭಣ್ಡಾ ಗಹಿತಾ। ದಾನವರಕ್ಖಸಾ ಕಿರೇತೇ, ತತಿಯಾಲಿನ್ದೇ ತೇಸಂ ಆರಕ್ಖಾ। ಮದನಯುತ-ಸದ್ದೇನ ಯಕ್ಖಾ ಗಹಿತಾ। ವಿಸಮಚಾರಿನೋ ಕಿರ ತೇ ಯುದ್ಧಸೋಣ್ಡಾ, ಚತುತ್ಥಾಲಿನ್ದೇ ತೇಸಂ ಆರಕ್ಖಾ। ಚತುರೋ ಚ ಮಹನ್ತಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ವುತ್ತಾ, ಪಞ್ಚಮಾಲಿನ್ದೇ ತೇಸಂ ಆರಕ್ಖಾ। ತಸ್ಮಾ ಯದಿ ಅಸುರಾ ಕುಪಿತಾ ಆವಿಲಚಿತ್ತಾ ದೇವಪುರಂ ಉಪಯನ್ತಿ, ಪಞ್ಚವಿಧೇಸು ಯಂ ಗಿರಿನೋ ಪಠಮಂ ಪರಿಭಣ್ಡಂ, ತಂ ಉರಗಾ ಪರಿಬಾಹಿಯ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಏವಂ ಸೇಸೇಸು ಸೇಸಾ।
ಇಮೇಸು ಪನ ಪಞ್ಚಸು ಠಾನೇಸು ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕೇ ದೇವಾನಮಿನ್ದೇ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಮಾನೇ ಸುಧಮ್ಮಾ ಚವಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಕಣ್ಣಿಕಾಯ ದಿನ್ನನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಚಸ್ಸಾ ಪಞ್ಚಯೋಜನಸತಿಕಾ ಸುಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ದೇವಸಭಾ ಉದಪಾದಿ, ಯತ್ಥ ದಿಬ್ಬಸೇತಚ್ಛತ್ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೇ ಕಞ್ಚನಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕರೋತಿ। ಚಿತ್ತಾಪಿ ಚವಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಉಯ್ಯಾನಸ್ಸ ಕರಣನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಚಸ್ಸಾ ಚಿತ್ತಲತಾವನಂ ನಾಮ ಉಯ್ಯಾನಂ ಉದಪಾದಿ। ನನ್ದಾಪಿ ಚವಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಚಸ್ಸಾ ನನ್ದಾ ನಾಮ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ಉದಪಾದಿ।
ಸುಜಾ ಪನ
ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಕಹಂ ನು ಖೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ’’ತಿ ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಏಳಾಲುಕಾನಂ ಯಾನಕಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಗಾಮಸ್ಸ ಮಹಲ್ಲಕವೇಸೇನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಏಳಾಲುಕಾನಿ ಗಣ್ಹಥ, ಏಳಾಲುಕಾನಿ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸೇಸಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ದೇಹಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ‘‘ಅಹಂ ಸೀಲರಕ್ಖಕಾನಂ ದಮ್ಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಯಂ ಸೀಲಂ ನಾಮ ನ ಜಾನಾಮ, ಮೂಲೇನ ದೇಹೀ’’ತಿ। ‘‘ನ ಮಯ್ಹಂ ಮೂಲೇನ ಅತ್ಥೋ, ಸೀಲರಕ್ಖಕಾನಞ್ಞೇವಾಹಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಕೋ ಚಾಯಂ ಏಳಾಲುಕೋ’’ತಿ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು। ಸುಜಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಆನೀತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ‘‘ದೇಹಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ರಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಇದಂ ಮಯಾ ತುಯ್ಹಮೇವ ಅತ್ಥಾಯ ಆಭತ’’ನ್ತಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯಾನಕೇನ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
ಸಾಪಿ ಯಾವಜೀವಂ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಿತ್ವಾ ತತೋ ಚುತಾ ವೇಪಚಿತ್ತಿಸ್ಸ ಅಸುರಿನ್ದಸ್ಸ ಧೀತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಸೀಲಾನಿಸಂಸೇನ ಅಭಿರೂಪಾ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ತಸ್ಸಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಧೀತಾ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತರುಚಿತಂ ಸಾಮಿಕಂ ಗಣ್ಹತೂ’’ತಿ ಅಸುರೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇಸಿ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ಭಿಕ್ಖು ಪುಬ್ಬೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ದೇವನಗರೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರಯಮಾನಾ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತಾಪಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ನ ಕರಿಂಸು, ತ್ವಂ ನಾಮ ಏವರೂಪೇ ನಿಯ್ಯಾನಿಕೇ
ಕುಲಾವಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ।
[೩೨] ೨. ನಚ್ಚಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ರುದಂ ಮನುಞ್ಞನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಬಹುಭಣ್ಡಿಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ವತ್ಥು ಹೇಟ್ಠಾ ದೇವಧಮ್ಮಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೧.೬) ವುತ್ತಸದಿಸಮೇವ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಬಹುಭಣ್ಡೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಬಹುಭಣ್ಡೋ ಜಾತೋಸೀ’’ತಿ? ಸೋ ಏತ್ತಕಂ ಸುತ್ವಾವ ಕುದ್ಧೋ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ದಾನಿ ನೀಹಾರೇನ ವಿಚರಾಮೀ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಪುರತೋ ನಗ್ಗೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಧೀ ಧೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಸೋ ತತೋ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಹೀನಾಯಾವತ್ತೋ। ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ ‘‘ಸತ್ಥು ನಾಮ ಪುರತೋ ಏವರೂಪಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಅಗುಣಕಥಂ ಕಥೇಸುಂ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಪುಚ್ಛಿ। ಭನ್ತೇ, ‘‘ಸೋ ಹಿ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖು ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪುರತೋ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಪಹಾಯ ಗಾಮದಾರಕೋ ವಿಯ ನಗ್ಗೋ ಠತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಜಿಗುಚ್ಛಿಯಮಾನೋ ಹೀನಾಯಾವತ್ತಿತ್ವಾ ಸಾಸನಾ ಪರಿಹೀನೋ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಅಗುಣಕಥಾಯ ನಿಸಿನ್ನಾಮ್ಹಾತಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಾಭಾವೇನ ರತನಸಾಸನಾ ಪರಿಹೀನೋ, ಪುಬ್ಬೇ ಇತ್ಥಿರತನಪಟಿಲಾಭತೋಪಿ ಪರಿಹೀನೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ
ಸುವಣ್ಣಹಂಸರಾಜಾ ಲಜ್ಜಿತೋ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ನೇವ ಅಜ್ಝತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಹಿರೀ ಅತ್ಥಿ, ನ ಬಹಿದ್ಧಾಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಓತ್ತಪ್ಪಂ, ನಾಸ್ಸ ಭಿನ್ನಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಸ್ಸ ಮಮ ಧೀತರಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಕುಣಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೩೨.
‘‘ರುದಂ ಮನುಞ್ಞಂ ರುಚಿರಾ ಚ ಪಿಟ್ಠಿ, ವೇಳುರಿಯವಣ್ಣೂಪನಿಭಾ ಚ ಗೀವಾ।
ಬ್ಯಾಮಮತ್ತಾನಿ ಚ ಪೇಖುಣಾನಿ, ನಚ್ಚೇನ ತೇ ಧೀತರಂ ನೋ ದದಾಮೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ರುದಂ ಮನುಞ್ಞನ್ತಿ ತ-ಕಾರಸ್ಸ ದ-ಕಾರೋ ಕತೋ, ರುತಂ ಮನಾಪಂ, ವಸ್ಸಿತಸದ್ದೋ ಮಧುರೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ರುಚಿರಾ ಚ ಪಿಟ್ಠೀತಿ ಪಿಟ್ಠಿಪಿ ತೇ ಚಿತ್ರಾ ಚೇವ ಸೋಭನಾ ಚ। ವೇಳುರಿಯವಣ್ಣೂಪನಿಭಾತಿ ವೇಳುರಿಯಮಣಿವಣ್ಣಸದಿಸಾ। ಬ್ಯಾಮಮತ್ತಾನೀತಿ ಏಕಬ್ಯಾಮಪ್ಪಮಾಣಾನಿ। ಪೇಖುಣಾನೀತಿ ಪಿಞ್ಛಾನಿ। ನಚ್ಚೇನ ತೇ ಧೀತರಂ ನೋ ದದಾಮೀತಿ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಚ್ಚಿತಭಾವೇನೇವ ತೇ ಏವರೂಪಸ್ಸ ನಿಲ್ಲಜ್ಜಸ್ಸ ಧೀತರಂ ನೋ ದದಾಮೀತಿ ವತ್ವಾ ಹಂಸರಾಜಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಅತ್ತನೋ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಸ್ಸ ಹಂಸಪೋತಕಸ್ಸ ಧೀತರಂ ಅದಾಸಿ। ಮೋರೋ ಹಂಸಪೋತಿಕಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ
ಸತ್ಥಾ
ನಚ್ಚಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ।
[೩೩] ೩. ಸಮ್ಮೋದಮಾನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಕಪಿಲವತ್ಥುಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ನಿಗ್ರೋಧಾರಾಮೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಚುಮ್ಬಟಕಕಲಹಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕುಣಾಲಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೨.೨೧.ಕುಣಾಲಜಾತಕ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ತದಾ ಪನ ಸತ್ಥಾ ಞಾತಕೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜಾ ಞಾತಕಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿಗ್ಗಹೋ ನಾಮ ನ ಯುತ್ತೋ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಪಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ವಟ್ಟಕಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅನೇಕವಟ್ಟಕಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಅರಞ್ಞೇ ಪಟಿವಸತಿ। ತದಾ ಏಕೋ ವಟ್ಟಕಲುದ್ದಕೋ ತೇಸಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಟ್ಟಕವಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತೇಸಂ ಉಪರಿ ಜಾಲಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪರಿಯನ್ತೇಸು ಮದ್ದನ್ತೋ ಸಬ್ಬೇ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ತೇನ ಮೂಲೇನ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತೇ ವಟ್ಟಕೇ ಆಹ – ‘‘ಅಯಂ ಸಾಕುಣಿಕೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತಕೇ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪೇತಿ, ಅಹಂ ಏಕಂ ಉಪಾಯಂ ಜಾನಾಮಿ, ಏನೇಸ ಅಮ್ಹೇ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಇತೋ ದಾನಿ ಪಟ್ಠಾಯ ಏತೇನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉಪರಿ ಜಾಲೇ ಖಿತ್ತಮತ್ತೇ ಏಕೇಕೋ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಜಾಲಕ್ಖಿಕೇ ಸೀಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಜಾಲಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಇಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ಹರಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಣ್ಟಕಗುಮ್ಬೇ ಪಕ್ಖಿಪಥ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಹೇಟ್ಠಾ ತೇನ ತೇನ ಠಾನೇನ ಪಲಾಯಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ತೇ ಸಬ್ಬೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿಂಸು। ದುತಿಯದಿವಸೇ ಉಪರಿ ಜಾಲೇ ಖಿತ್ತೇ ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಜಾಲಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ
ಪುನದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯಪಿ ವಟ್ಟಕಾ ತಥೇವ ಕರೋನ್ತಿ। ಸೋಪಿ ಯಾವ ಸೂರಿಯತ್ಥಙ್ಗಮನಾ ಜಾಲಮೇವ ಮೋಚೇನ್ತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಲಭಿತ್ವಾ ತುಚ್ಛಹತ್ಥೋವ ಗೇಹಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ತುಚ್ಛಹತ್ಥೋ ಆಗಚ್ಛಸಿ, ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ತೇ ಬಹಿ ಪೋಸಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ಅತ್ಥಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾಕುಣಿಕೋ ‘‘ಭದ್ದೇ, ಮಮ ಅಞ್ಞಂ ಪೋಸಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥಿ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಪನ ತೇ ವಟ್ಟಕಾ ಸಮಗ್ಗಾ ಹುತ್ವಾ ಚರನ್ತಿ, ಮಯಾ ಖಿತ್ತಮತ್ತೇ ಜಾಲಂ ಆದಾಯ ಕಣ್ಟಕಗುಮ್ಬೇ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ನ ಖೋ ಪನೇತೇ ಸಬ್ಬಕಾಲಮೇವ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ವಿಹರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತ್ವಂ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಯದಾ ತೇ ವಿವಾದಮಾಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತದಾ ತೇ ಸಬ್ಬೇವ ಆದಾಯ ತವ ಮುಖಂ ಹಾಸಯಮಾನೋ ಆಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಭರಿಯಾಯ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೩೩.
‘‘ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಜಾಲಮಾದಾಯ ಪಕ್ಖಿನೋ।
ಯದಾ ತೇ ವಿವದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತದಾ ಏಹಿನ್ತಿ ಮೇ ವಸ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯದಾ ತೇ ವಿವದಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ತೇ ವಟ್ಟಕಾ ನಾನಾಲದ್ಧಿಕಾ ನಾನಾಗಾಹಾ ಹುತ್ವಾ ವಿವದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕಲಹಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತದಾ ಏಹಿನ್ತಿ ಮೇ ವಸನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಮಮ ವಸಂ ಆಗಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಅಥಾಹಂ ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ತವ ಮುಖಂ ಹಾಸೇನ್ತೋ ಆಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಭರಿಯಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇಸಿ।
ಕತಿಪಾಹಸ್ಸೇವ ಪನ ಅಚ್ಚಯೇನ ಏಕೋ ವಟ್ಟಕೋ ಗೋಚರಭೂಮಿಂ ಓತರನ್ತೋ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಅಕ್ಕಮಿ, ಇತರೋ ‘‘ಕೋ ಮಂ ಸೀಸೇ ಅಕ್ಕಮೀ’’ತಿ ಕುಜ್ಝಿಂ। ‘‘ಅಹಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಅಕ್ಕಮಿಂ, ಮಾ ಕುಜ್ಝೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಕುಜ್ಝಿಯೇವ। ತೇ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥೇನ್ತಾ ‘‘ತ್ವಮೇವ ಮಞ್ಞೇ ಜಾಲಂ ಉಕ್ಖಿಪಸೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿವಾದಂ ಕರಿಂಸು। ತೇಸು ವಿವದನ್ತೇಸು ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ವಿವಾದಕೇ ಸೋತ್ಥಿಭಾವೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಇದಾನೇವ ತೇ ಜಾಲಂ ನ ಉಕ್ಖಿಪಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತತೋ ಮಹನ್ತಂ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸಾಕುಣಿಕೋ ಓಕಾಸಂ ಲಭಿಸ್ಸತಿ, ಮಯಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನ ಸಕ್ಕಾ ವಸಿತು’’ನ್ತಿ। ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಂ ಆದಾಯ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗತೋ। ಸಾಕುಣಿಕೋಪಿ ಖೋ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ
ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ ಮಹಾರಾಜಾ ಞಾತಕಾನಂ ಕಲಹೋ ನಾಮ ನ ಯುತ್ತೋ, ಕಲಹೋ ವಿನಾಸಮೂಲಮೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಅಪಣ್ಡಿತವಟ್ಟಕೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಪಣ್ಡಿತವಟ್ಟಕೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಸಮ್ಮೋದಮಾನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ।
[೩೪] ೪. ಮಚ್ಛಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನ ಮಂ ಸೀತಂ ನ ಮಂ ಉಣ್ಹನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾಪಲೋಭನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತದಾ ಹಿ ಸತ್ಥಾ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭಗವಾ’’ತಿ। ‘‘ಕೇನಾಸಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠಾಪಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ ಮಧುರಹತ್ಥರಸಾ, ತಂ ಜಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮೀ’’ತಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಏಸಾ ಇತ್ಥೀ ತವ ಅನತ್ಥಕಾರಿಕಾ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಪುರೋಹಿತೋ ಅಹೋಸಿ। ತದಾ ಕೇವಟ್ಟಾ ನದಿಯಂ ಜಾಲಂ ಖಿಪಿಂಸು। ಅಥೇಕೋ ಮಹಾಮಚ್ಛೋ ರತಿವಸೇನ ಅತ್ತನೋ ಮಚ್ಛಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕೀಳಮಾನೋ ಆಗಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಸ ಸಾ ಮಚ್ಛೀ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛಮಾನಾ ಜಾಲಗನ್ಧಂ ಘಾಯಿತ್ವಾ ಜಾಲಂ ಪರಿಹರಮಾನಾ ಗತಾ। ಸೋ ಪನ ಕಾಮಗಿದ್ಧೋ ಲೋಲಮಚ್ಛೋ ಜಾಲಕುಚ್ಛಿಮೇವ ಪವಿಟ್ಠೋ। ಕೇವಟ್ಟಾ ತಸ್ಸ ಜಾಲಂ ಪವಿಟ್ಠಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಜಾಲಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮಚ್ಛಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಮಾರೇತ್ವಾವ ವಾಲಿಕಾಪಿಟ್ಠೇ ಖಿಪಿತ್ವಾ
೩೪.
‘‘ನ ಮಂ ಸೀತಂ ನ ಮಂ ಉಣ್ಹಂ, ನ ಮಂ ಜಾಲಸ್ಮಿ ಬಾಧನಂ।
ಯಞ್ಚ ಮಂ ಮಞ್ಞತೇ ಮಚ್ಛೀ, ಅಞ್ಞಂ ಸೋ ರತಿಯಾ ಗತೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನ ಮಂ ಸೀತಂ ನ ಮಂ ಉಣ್ಹನ್ತಿ ಮಚ್ಛಾನಂ ಉದಕಾ ನೀಹಟಕಾಲೇ ಸೀತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ವಿಗತೇ ಉಣ್ಹಂ ಹೋತಿ, ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ನ ಮಂ ಸೀತಂ ನ ಮಂ ಉಣ್ಹಂ ಬಾಧತೀ’’ತಿ ಪರಿದೇವತಿ। ಯಮ್ಪಿ ಅಙ್ಗಾರೇಸು ಪಚ್ಚನಮೂಲಕಂ ದುಕ್ಖಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ನ ಮಂ ಉಣ್ಹ’’ನ್ತಿ ಪರಿದೇವತೇವ। ನ ಮಂ ಜಾಲಸ್ಮಿ ಬಾಧನನ್ತಿ ಯಮ್ಪಿ ಮೇ ಜಾಲಸ್ಮಿಂ ಬಾಧನಂ ಅಹೋಸಿ, ತಮ್ಪಿ ಮಂ ನ ಬಾಧೇತೀತಿ ಪರಿದೇವತಿ। ‘‘ಯಞ್ಚ ಮ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಅಯಂ ಪಿಣ್ಡತ್ಥೋ – ಸಾ ಮಚ್ಛೀ ಮಮ ಜಾಲೇ ಪತಿತಸ್ಸ ಇಮೇಹಿ ಕೇವಟ್ಟೇಹಿ ಗಹಿತಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೀ ಮಂ ಅಪಸ್ಸಮಾನಾ ‘‘ಸೋ ಮಚ್ಛೋ ಇದಾನಿ ಅಞ್ಞಂ ಮಚ್ಛಿಂ ಕಾಮರತಿಯಾ ಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತಿ, ತಂ ತಸ್ಸಾ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತಾಯ ಚಿನ್ತನಂ ಮಂ ಬಾಧತೀತಿ ವಾಲಿಕಾಪಿಟ್ಠೇ ನಿಪನ್ನೋ ಪರಿದೇವತಿ।
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಪುರೋಹಿತೋ ದಾಸಪರಿವುತೋ ನ್ಹಾನತ್ಥಾಯ ನದೀತೀರಂ ಆಗತೋ। ಸೋ ಪನ ಸಬ್ಬರುತಞ್ಞೂ ಹೋತಿ। ತೇನಸ್ಸ ಮಚ್ಛಪರಿದೇವನಂ ಸುತ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಮಚ್ಛೋ ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಪರಿದೇವತಿ, ಏವಂ ಆತುರಚಿತ್ತೋ ಖೋ ಪನೇಸ ಮೀಯಮಾನೋ ನಿರಯೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ಅಹಮಸ್ಸ ಅವಸ್ಸಯೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕೇವಟ್ಟಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಭೋ ತುಮ್ಹೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಬ್ಯಞ್ಜನತ್ಥಾಯ ಮಚ್ಛಂ ನ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಕೇವಟ್ಟಾ ‘‘ಕಿಂ ವದೇಥ, ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ರುಚ್ಚನಕಮಚ್ಛಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ
ಸತ್ಥಾ
ಮಚ್ಛಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ।
[೩೫] ೫. ವಟ್ಟಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸನ್ತಿ ಪಕ್ಖಾ ಅಪತನಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಮಗಧೇಸು ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ದಾವಗ್ಗಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ಮಗಧೇಸು ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಮಗಧಗಾಮಕೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖುಗಣಪರಿವುತೋ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಮಹಾಡಾಹೋ ಉಟ್ಠಹಿ, ಪುರತೋ ಚ ಪಚ್ಛತೋ ಚ ಬಹೂ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸೋಪಿ ಖೋ ಅಗ್ಗಿ ಏಕಧೂಮೋ ಏಕಜಾಲೋ ಹುತ್ವಾ ಅವತ್ಥರಮಾನೋ ಆಗಚ್ಛತೇವ। ತತ್ಥೇಕೇ ಪುಥುಜ್ಜನಭಿಕ್ಖೂ ಮರಣಭಯಭೀತಾ ‘‘ಪಟಗ್ಗಿಂ ದಸ್ಸಾಮ, ತೇನ ದಡ್ಢಟ್ಠಾನಂ ಇತರೋ ಅಗ್ಗಿ ನ ಓತ್ಥರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅರಣಿಸಹಿತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಅಪರೇ ಆಹಂಸು ‘‘ಆವುಸೋ, ತುಮ್ಹೇ ಕಿಂ ನಾಮ ಕರೋಥ, ಗಗನಮಜ್ಝೇ ಠಿತಂ ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ, ಪಾಚೀನಲೋಕಧಾತುತೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಸಹಸ್ಸರಂಸಿಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಸೂರಿಯಮಣ್ಡಲಂ, ವೇಲಾಯ ತೀರೇ ಠಿತಾ ಸಮುದ್ದಂ, ಸಿನೇರುಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಾ ಸಿನೇರುಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ವಿಯ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲಂ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಮೇವ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ‘ಪಟಗ್ಗಿಂ ದೇಮಾ’ತಿ ವದಥ, ಬುದ್ಧಬಲಂ ನಾಮ ನ ಜಾನಾಥ, ಏಥ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ತೇ ಪುರತೋ ಚ ಪಚ್ಛತೋ ಚ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಂಸು। ಸತ್ಥಾ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ದಾವಗ್ಗಿ ಅಭಿಭವನ್ತೋ ವಿಯ ವಿರವನ್ತೋ ಆಗಚ್ಛತಿ। ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪದೇಸಸ್ಸ ಸಮನ್ತಾ ಸೋಳಸಕರೀಸಮತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ತೋ ಉದಕೇ ಓಪಿಲಾಪಿತತಿಣುಕ್ಕಾ ವಿಯ ನಿಬ್ಬಾಯಿ, ವಿನಿಬ್ಬೇಧತೋ ದ್ವತ್ತಿಂಸಕರೀಸಮತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಅವತ್ಥರಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ।
ಭಿಕ್ಖೂ
ಅತೀತೇ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪದೇಸೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ವಟ್ಟಕಯೋನಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ಜಾತೋ ಅಣ್ಡಕೋಸಂ ಪದಾಲೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಕಾಲೇ ಮಹಾಗೇಣ್ಡುಕಪ್ಪಮಾಣೋ ವಟ್ಟಕಪೋತಕೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ನಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಕುಲಾವಕೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಮುಖತುಣ್ಡಕೇನ ಗೋಚರಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪೋಸೇನ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಪಕ್ಖೇ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಗಮನಬಲಂ ವಾ ಪಾದೇ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಥಲೇ ಗಮನಬಲಂ ವಾ ನತ್ಥಿ। ತಞ್ಚ ಪದೇಸಂ ಸಂವಚ್ಛರೇ ಸಂವಚ್ಛರೇ ದಾವಗ್ಗಿ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋ ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸಮಯೇ ಮಹಾರವಂ ರವನ್ತೋ ತಂ ಪದೇಸಂ ಗಣ್ಹಿ, ಸಕುಣಸಙ್ಘಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಕುಲಾವಕೇಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಮರಣಭಯಭೀತಾ ವಿರವನ್ತಾ ಪಲಾಯನ್ತಿ, ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸಪಿ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಮರಣಭಯಭೀತಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕುಲಾವಕೇ ನಿಪನ್ನಕೋವ ಗೀವಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಅಗ್ಗಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಸಚೇ ಮಯ್ಹಂ ಪಕ್ಖೇ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನ ಗಮನಬಲಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಂ। ಸಚೇ ಪಾದೇ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಮನಬಲಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಪದವಾರೇನ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಂ। ಮಾತಾಪಿತರೋಪಿ ಖೋ ಮೇ ಮರಣಭಯಭೀತಾ ಮಂ ಏಕಕಂ ಪಹಾಯ ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿತ್ತಾಯನ್ತಾ ಪಲಾತಾ। ಇದಾನಿ ಮೇ ಅಞ್ಞಂ ಪಟಿಸರಣಂ ನತ್ಥಿ, ಅತಾಣೋಮ್ಹಿ ಅಸರಣೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ।
ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಸೀಲಗುಣೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಸಚ್ಚಗುಣೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಅತೀತೇ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಸೀಲಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಸಮ್ಪನ್ನಾ
‘‘ಅತ್ಥಿ ಲೋಕೇ ಸೀಲಗುಣೋ, ಸಚ್ಚಂ ಸೋಚೇಯ್ಯನುದ್ದಯಾ।
ತೇನ ಸಚ್ಚೇನ ಕಾಹಾಮಿ, ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಮನುತ್ತರಂ॥
‘‘ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಬಲಂ, ಸರಿತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಕೇ ಜಿನೇ।
ಸಚ್ಚಬಲಮವಸ್ಸಾಯ, ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಮಕಾಸಹ’’ನ್ತಿ॥ (ಚರಿಯಾ॰ ೩.೭೯-೮೦)।
ಅಥ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅತೀತೇ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಾನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಗುಣೇ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ ಸಚ್ಚಸಭಾವಂ ಆರಬ್ಭ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಂ ಕರೋನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೩೫.
‘‘ಸನ್ತಿ ಪಕ್ಖಾ ಅಪತನಾ, ಸನ್ತಿ ಪಾದಾ ಅವಞ್ಚನಾ।
ಮಾತಾಪಿತಾ ಚ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ, ಜಾತವೇದ ಪಟಿಕ್ಕಮಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸನ್ತಿ ಪಕ್ಖಾ ಅಪತನಾತಿ ಮಯ್ಹಂ ಪಕ್ಖಾ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ ಉಪಲಬ್ಭನ್ತಿ, ನೋ ಚ ಖೋ ಸಕ್ಕಾ ಏತೇಹಿ ಉಪ್ಪತಿತುಂ ಆಕಾಸೇನ ಗನ್ತುನ್ತಿ ಅಪತನಾ। ಸನ್ತಿ ಪಾದಾ ಅವಞ್ಚನಾತಿ ಪಾದಾಪಿ ಮೇ ಅತ್ಥಿ, ತೇಹಿ ಪನ ವಞ್ಚಿತುಂ ಪದವಾರಗಮನೇನ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾತಿ ಅವಞ್ಚನಾ। ಮಾತಾಪಿತಾ ಚ ನಿಕ್ಖನ್ತಾತಿ ಯೇ ಚ ಮಂ ಅಞ್ಞತ್ಥ ನೇಯ್ಯುಂ, ತೇಪಿ ಮರಣಭಯೇನ ಮಾತಾಪಿತರೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ। ಜಾತವೇದಾತಿ ಅಗ್ಗಿಂ ಆಲಪತಿ। ಸೋ ಹಿ ಜಾತೋವ ವೇದಯತಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಜಾತವೇದೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪಟಿಕ್ಕಮಾತಿ ಪಟಿಗಚ್ಛ ನಿವತ್ತಾತಿ ಜಾತವೇದಂ ಆಣಾಪೇತಿ।
ಇತಿ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ಸಚೇ ಮಯ್ಹಂ ಪಕ್ಖಾನಂ ಅತ್ಥಿಭಾವೋ, ತೇ ಚ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಅಪತನಭಾವೋ, ಪಾದಾನಂ ಅತ್ಥಿಭಾವೋ, ತೇ ಚ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅವಞ್ಚನಭಾವೋ, ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಮಂ ಕುಲಾವಕೇಯೇವ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಲಾತಭಾವೋ ಚ ಸಚ್ಚೋ ಸಭಾವಭೂತೋಯೇವ, ಜಾತವೇದ, ಏತೇನ
‘‘ಸಹ
ವಜ್ಜೇಸಿ ಸೋಳಸ ಕರೀಸಾನಿ, ಉದಕಂ ಪತ್ವಾ ಯಥಾ ಸಿಖೀ’’ತಿ॥ (ಚರಿಯಾ॰ ೩.೮೨)।
ತಂ ಪನ ಠಾನಂ ಸಕಲೇಪಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಅಗ್ಗಿನಾ ಅನಭಿಭವನೀಯತ್ತಾ ಕಪ್ಪಟ್ಠಿಯಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ನಾಮ ಜಾತಂ। ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವಿತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಸ್ಸ ವನಸ್ಸ ಅಗ್ಗಿನಾ ಅನಜ್ಝೋತ್ಥರಣಂ ಏತರಹಿ ಮಯ್ಹಂ ಬಲಂ, ಪೋರಾಣಂ ಪನೇತಂ ವಟ್ಟಪೋತಕಕಾಲೇ ಮಯ್ಹಮೇವ ಸಚ್ಚಬಲ’’ನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ। ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಕೇಚಿ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಅಹೇಸುಂ, ಕೇಚಿ ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ, ಕೇಚಿ ಅನಾಗಾಮಿನೋ, ಕೇಚಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾತಿ। ಸತ್ಥಾಪಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಏತರಹಿ ಮಾತಾಪಿತರೋವ ಅಹೇಸುಂ, ವಟ್ಟಕರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ವಟ್ಟಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ।
[೩೬] ೬. ಸಕುಣಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯಂ ನಿಸ್ಸಿತಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದಡ್ಢಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕೋ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖು ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಜೇತವನತೋ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಕೋಸಲೇಸು ಏಕಂ ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞಸೇನಾಸನೇ ವಸತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪಠಮಮಾಸೇಯೇವ ಪಣ್ಣಸಾಲಾ ಡಯ್ಹಿತ್ಥ। ಸೋ ‘‘ಪಣ್ಣಸಾಲಾ ಮೇ ದಡ್ಢಾ, ದುಕ್ಖಂ ವಸಾಮೀ’’ತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಇದಾನಿ ನೋ ಖೇತ್ತಂ ಪರಿಸುಕ್ಖಂ, ಕೇದಾರೇ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮ’’, ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಯಿತೇ ‘‘ಬೀಜಂ ವಪಿತ್ವಾ’’, ಬೀಜೇ ವುತ್ತೇ ‘‘ವತಿಂ ಕತ್ವಾ’’, ವತಿಯಾ ಕತಾಯ ‘‘ನಿದ್ದಾಯಿತ್ವಾ, ಲಾಯಿತ್ವಾ, ಮದ್ದಿತ್ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ತಂ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಅಪದಿಸನ್ತಾಯೇವ ತೇಮಾಸಂ ವೀತಿನಾಮೇಸುಂ। ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತೇಮಾಸಂ ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ದುಕ್ಖಂ ವಸನ್ತೋ
ಅತೀತೇ
೩೬.
‘‘ಯಂ ನಿಸ್ಸಿತಾ ಜಗತಿರುಹಂ ವಿಹಙ್ಗಮಾ, ಸ್ವಾಯಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಪಮುಞ್ಚತಿ।
ದಿಸಾ ಭಜಥ ವಕ್ಕಙ್ಗಾ, ಜಾತಂ ಸರಣತೋ ಭಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಜಗತಿರುಹನ್ತಿ ಜಗತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಪಥವೀ, ತತ್ಥ ಜಾತತ್ತಾ ರುಕ್ಖೋ ‘‘ಜಗತಿರುಹೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ವಿಹಙ್ಗಮಾತಿ ವಿಹಂ ವುಚ್ಚತಿ ಆಕಾಸಂ, ತತ್ಥ ಗಮನತೋ ಪಕ್ಖೀ ‘‘ವಿಹಙ್ಗಮಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ದಿಸಾ ಭಜಥಾತಿ ಇಮಂ ರುಕ್ಖಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಇತೋ ಪಲಾಯನ್ತಾ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ ಭಜಥ। ವಕ್ಕಙ್ಗಾತಿ ಸಕುಣೇ ಆಲಪತಿ। ತೇ ಹಿ ಉತ್ತಮಙ್ಗಂ ಗಲಂ ಕದಾಚಿ ಕದಾಚಿ ವಙ್ಕಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ವಕ್ಕಙ್ಗಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ವಙ್ಕಾ ವಾ ತೇಸಂ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಪಕ್ಖಾ ಜಾತಾತಿ ವಕ್ಕಙ್ಗಾ। ಜಾತಂ ಸರಣತೋ ಭಯನ್ತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅವಸ್ಸಯರುಕ್ಖತೋಯೇವ ಭಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ, ಏಥ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛಾಮಾತಿ।
ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಚನಕರಾ ಪಣ್ಡಿತಸಕುಣಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗತಾ। ಯೇ ಪನ ಅಪಣ್ಡಿತಾ, ತೇ ‘‘ಏವಮೇವ ಏಸ ಬಿನ್ದುಮತ್ತೇ ಉದಕೇ ಕುಮ್ಭೀಲೇ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ವಸಿಂಸು। ತತೋ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಚಿನ್ತಿತಾಕಾರೇನೇವ ಅಗ್ಗಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತಂ ರುಕ್ಖಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ। ಧೂಮೇಸು ಚ ಜಾಲಾಸು ಚ ಉಟ್ಠಿತಾಸು ಧೂಮನ್ಧಾ
ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ ಭಿಕ್ಖು ಪುಬ್ಬೇ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಪಿ ರುಕ್ಖಗ್ಗೇ ವಸನ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಸಪ್ಪಾಯಾಸಪ್ಪಾಯಂ ಜಾನನ್ತಿ, ತ್ವಂ ಕಸ್ಮಾ ನ ಅಞ್ಞಾಸೀ’’ತಿ ಇಮಂ
ಸಕುಣಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ।
[೩೭] ೭. ತಿತ್ತಿರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯೇ ವುಡ್ಢಮಪಚಾಯನ್ತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಪಟಿಬಾಹನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಹಿ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ದೂತೇ ಪೇಸಿತೇ ಸತ್ಥಾ ರಾಜಗಹಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ವೇಸಾಲಿಂ ಪತ್ವಾ ತತ್ಥ ಯಥಾಭಿರನ್ತಂ ವಿಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾನಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ಪುರತೋ ಪುರತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಾನಂ ಸೇನಾಸನೇಸು ಅಗ್ಗಹಿತೇಸ್ವೇವ ‘‘ಇದಂ ಸೇನಾಸನಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ, ಇದಂ ಆಚರಿಯಸ್ಸ, ಇದಂ ಅಮ್ಹಾಕಮೇವ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸೇನಾಸನಾನಿ ಪಲಿಬುನ್ಧೇನ್ತಿ। ಪಚ್ಛಾ ಆಗತಾ ಥೇರಾ ಸೇನಾಸನಾನಿ ನ ಲಭನ್ತಿ। ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸಾಪಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತಾ ನ ಲಭಿಂಸು। ಥೇರೋ ಸೇನಾಸನಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಸತ್ಥು ಸೇನಾಸನಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸಜ್ಜಾಯ ಚ ಚಙ್ಕಮೇನ ಚ ರತ್ತಿಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕಾಸಿ, ಥೇರೋಪಿ ಉಕ್ಕಾಸಿ। ‘‘ಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತೋ’’ತಿ। ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಇಮಾಯ ವೇಲಾಯ ಇಧ ಕಿಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ’’। ಸತ್ಥಾ ಥೇರಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ತಾವ ಮಯಿ ಜೀವನ್ತೇಯೇವ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಗಾರವಾ ಅಪತಿಸ್ಸಾ ವಿಹರನ್ತಿ, ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸಂವೇಗೋ ಉದಪಾದಿ।
ಸೋ ಪಭಾತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಪುರತೋ ಪುರತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ
ಅತೀತೇ ಹಿಮವನ್ತಪ್ಪದೇಸೇ ಏಕಂ ಮಹಾನಿಗ್ರೋಧಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ತಯೋ ಸಹಾಯಾ ವಿಹರಿಂಸು – ತಿತ್ತಿರೋ, ಮಕ್ಕಟೋ, ಹತ್ಥೀತಿ। ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಗಾರವಾ ಅಪತಿಸ್ಸಾ ಅಸಭಾಗವುತ್ತಿನೋ ಅಹೇಸುಂ। ಅಥ ನೇಸಂ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ನ ಯುತ್ತಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏವಂ ವಿಹರಿತುಂ, ಯಂನೂನ ಮಯಂ ಯೋ ನೋ ಮಹಲ್ಲಕತರೋ, ತಸ್ಸ
ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಮಕ್ಕಟೋ ಚ ಹತ್ಥೀ ಚ ತಿತ್ತಿರಪಣ್ಡಿತಂ ಆಹಂಸು ‘‘ಸಮ್ಮ, ತ್ವಂ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಮಹಲ್ಲಕತರೋ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಯಂ ತವ ಸಕ್ಕಾರಗರುಕಾರಮಾನನವನ್ದನಪೂಜನಾನಿ ಚೇವ ಅಭಿವಾದನಪಚ್ಚುಟ್ಠಾನಅಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮಸಾಮೀಚಿಕಮ್ಮಾನಿ ಚ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಓವಾದೇ ಚ ತೇ ಠಸ್ಸಾಮ, ತ್ವಂ ಪನ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಓವಾದಾನುಸಾಸನಿಂ ದದೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಿತ್ತಿರೋ ತೇಸಂ ಓವಾದಂ ಅದಾಸಿ, ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ, ಸಯಮ್ಪಿ ಸೀಲಾನಿ ಸಮಾದಿಯಿ। ತೇ ತಯೋಪಿ ಜನಾ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಗಾರವಾ ಸಪ್ಪತಿಸ್ಸಾ ಸಭಾಗವುತ್ತಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಜೀವಿತಪರಿಯೋಸಾನೇ
ತೇ ಹಿ ನಾಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಗಾರವಾ ಸಪ್ಪತಿಸ್ಸಾ ವಿಹರಿಂಸು, ತುಮ್ಹೇ ಏವಂ ಸ್ವಾಖಾತೇ ಧಮ್ಮವಿನಯೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಕಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಗಾರವಾ ಅಪತಿಸ್ಸಾ ವಿಹರಥ। ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ಅಭಿವಾದನಂ ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾನಂ ಅಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮಂ ಸಾಮೀಚಿಕಮ್ಮಂ, ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ಅಗ್ಗಾಸನಂ ಅಗ್ಗೋದಕಂ ಅಗ್ಗಪಿಣ್ಡಂ, ನ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚ ನವಕತರೇನ ವುಡ್ಢತರೋ
೩೭.
‘‘ಯೇ ವುಡ್ಢಮಪಚಾಯನ್ತಿ, ನರಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಕೋವಿದಾ।
ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಪಾಸಂಸಾ, ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಚ ಸುಗ್ಗತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯೇ ವುಡ್ಢಮಪಚಾಯನ್ತೀತಿ ಜಾತಿವುಡ್ಢೋ, ವಯೋವುಡ್ಢೋ, ಗುಣವುಡ್ಢೋತಿ ತಯೋ ವುಡ್ಢಾ। ತೇಸು ಜಾತಿಸಮ್ಪನ್ನೋ ಜಾತಿವುಡ್ಢೋ ನಾಮ, ವಯೇ ಠಿತೋ ವಯೋವುಡ್ಢೋ ನಾಮ ಅಪಚಾಯನ್ತೀತಿ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯಿಕಕಮ್ಮೇನ ಪೂಜೇನ್ತಿ। ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಕೋವಿದಾತಿ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯನಧಮ್ಮಸ್ಸ ಕೋವಿದಾ ಕುಸಲಾ। ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ। ಪಾಸಂಸಾತಿ ಪಸಂಸಾರಹಾ। ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಚ ಸುಗ್ಗತೀತಿ ಸಮ್ಪರೇತಬ್ಬೇ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ಹಿತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬೇ ಪರಲೋಕೇಪಿ ತೇಸಂ ಸುಗತಿಯೇವ ಹೋತೀತಿ। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಪಿಣ್ಡತ್ಥೋ – ಭಿಕ್ಖವೇ, ಖತ್ತಿಯಾ ವಾ ಹೋನ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವಾ ವೇಸ್ಸಾ ವಾ ಸುದ್ದಾ ವಾ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ ವಾ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಸತ್ತಾ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಿತಿಕಮ್ಮೇ ಛೇಕಾ ಕುಸಲಾ ಗುಣಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ವಯೋವುಡ್ಢಾನಂ ಅಪಚಿತಿಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇ ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚ ಅತ್ತಭಾವೇ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಿತಿಕಾರಕಾತಿ ಪಸಂಸಂ ವಣ್ಣನಂ ಥೋಮನಂ ಲಭನ್ತಿ, ಕಾಯಸ್ಸ ಚ ಭೇದಾ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತೀತಿ।
ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಿತಿಕಮ್ಮಸ್ಸ ಗುಣಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಹತ್ಥಿನಾಗೋ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಅಹೋಸಿ, ಮಕ್ಕಟೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ತಿತ್ತಿರಪಣ್ಡಿತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ತಿತ್ತಿರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ।
[೩೮] ೮. ಬಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನಾಚ್ಚನ್ತಂ ನಿಕತಿಪ್ಪಞ್ಞೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಚೀವರವಡ್ಢಕಂ ಭಿಕ್ಖು ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕೋ ಕಿರ ಜೇತವನವಾಸಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಚೀವರೇ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಛೇದನಘಟ್ಟನವಿಚಾರಣಸಿಬ್ಬನಾದಿಕಂ ಕಮ್ಮಂ, ತತ್ಥ ಸುಕುಸಲೋ। ಸೋ ತಾಯ ಕುಸಲತಾಯ ಚೀವರಂ ವಡ್ಢೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಚೀವರವಡ್ಢಕೋ’’ ತ್ವೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ। ಕಿಂ ಪನೇಸ ಕರೋತೀತಿ? ಜಿಣ್ಣಪಿಲೋತಿಕಾಸು ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸುಫಸ್ಸಿಕಂ ಮನಾಪಂ ಚೀವರಂ ಕತ್ವಾ ರಜನಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪಿಟ್ಠೋದಕೇನ ರಜಿತ್ವಾ ಸಙ್ಖೇನ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಉಜ್ಜಲಂ ಮನುಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಚೀವರಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಅಜಾನನ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಹತೇ ಸಾಟಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ ಚೀವರಂ ಕಾತುಂ ನ ಜಾನಾಮ, ಚೀವರಂ ನೋ ಕತ್ವಾ ದೇಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಸೋ ‘‘ಚೀವರಂ ಆವುಸೋ ಕರಿಯಮಾನಂ ಚಿರೇನ ನಿಟ್ಠಾತಿ, ಮಯಾ ಕತಚೀವರಮೇವ ಅತ್ಥಿ, ಇಮೇ ಸಾಟಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇ ತಸ್ಸ ವಣ್ಣಸಮ್ಪತ್ತಿಮೇವ ದಿಸ್ವಾ ಅನ್ತರಂ ಅಜಾನನ್ತಾ ‘‘ಥಿರ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಅಹತಸಾಟಕೇ ಚೀವರವಡ್ಢಕಸ್ಸ ದತ್ವಾ ತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತಂ ತೇಹಿ ಥೋಕಂ ಕಿಲಿಟ್ಠಕಾಲೇ ಉಣ್ಹೋದಕೇನ ಧೋವಿಯಮಾನಂ ಅತ್ತನೋ ಪಕತಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಜಿಣ್ಣಟ್ಠಾನಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತೇ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ ಹೋನ್ತಿ। ಏವಂ ಆಗತಾಗತೇ ಪಿಲೋತಿಕಾಹಿ ವಞ್ಚೇನ್ತೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಾಕಟೋ ಜಾತೋ।
ಯಥಾ ಚೇಸ ಜೇತವನೇ, ತಥಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಗಾಮಕೇಪಿ ಏಕೋ ಚೀವರವಡ್ಢಕೋ ಲೋಕಂ ವಞ್ಚೇತಿ। ತಸ್ಸ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ
ಅತೀತೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಪದುಮಸರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತೇ ವರಣರುಕ್ಖೇ ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತದಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ನಾತಿಮಹನ್ತೇ ಸರೇ ನಿದಾಘಸಮಯೇ ಉದಕಂ ಮನ್ದಂ ಅಹೋಸಿ, ಬಹೂ ಚೇತ್ಥ ಮಚ್ಛಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅಥೇಕೋ ಬಕೋ ತೇ ಮಚ್ಛೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಕೇನ ಉಪಾಯೇನ ಇಮೇ ಮಚ್ಛೇ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಉದಕಪರಿಯನ್ತೇ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ನಂ ಮಚ್ಛಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಅಯ್ಯ, ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋಮ್ಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸರೇ ಉದಕಂ ಪರಿತ್ತಂ, ಗೋಚರೋ ಮನ್ದೋ, ನಿದಾಘೋ ಚ ಮಹನ್ತೋ, ಇದಾನಿಮೇ ಮಚ್ಛಾ ಕಿಂ ನಾಮ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’ತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋಮ್ಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಥ ಕಿಂ ಕರೋಮ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಸಚೇ ಮಯ್ಹಂ ವಚನಂ ಕರೇಯ್ಯಾಥ
ಬಕೋ ಪಠಮಂ ತಂ ಕಾಳಮಹಾಮಚ್ಛಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಸರತೀರಂ ನೇತ್ವಾ ಸರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸರತೀರೇ ಜಾತೇ ವರಣರುಕ್ಖೇ ನಿಲೀಯಿತ್ವಾ ತಂ ವಿಟಪನ್ತರೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತುಣ್ಡೇನ ವಿಜ್ಝನ್ತೋ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಕಣ್ಟಕೇ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಪಾತೇತ್ವಾ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ವಿಸ್ಸಟ್ಠೋ, ಮೇ ಸೋ ಮಚ್ಛೋ, ಅಞ್ಞೋ ಆಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಏಕೇಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಮಚ್ಛೇ ಖಾದಿತ್ವಾ ಪುನ ಆಗತೋ ಏಕಂ ಮಚ್ಛಮ್ಪಿ ನಾದ್ದಸ। ಏಕೋ ಪನೇತ್ಥ ಕಕ್ಕಟಕೋ ಅವಸಿಟ್ಠೋ। ಬಕೋ ತಮ್ಪಿ ಖಾದಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಭೋ, ಕಕ್ಕಟಕ, ಮಯಾ ಸಬ್ಬೇತೇ ಮಚ್ಛಾ ನೇತ್ವಾ ಪದುಮಸಞ್ಛನ್ನೇ ಮಹಾಸರೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾ, ಏಹಿ ತಮ್ಪಿ ನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಕಥಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಡಂಸಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ತ್ವಂ
ಅಥ ನಂ ಏವಮಾಹ ‘‘ಸಮ್ಮ ಬಕ, ನ ಖೋ ತ್ವಂ ಸುಗ್ಗಹಿತಂ ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಗಹಣಂ ಸುಗ್ಗಹಣಂ
ತಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ವರಣರುಕ್ಖೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ಸಾಧುಕಾರಂ ದದಮಾನಾ ವನಂ ಉನ್ನಾದಯಮಾನಾ ಮಧುರಸ್ಸರೇನ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೩೮.
‘‘ನಾಚ್ಚನ್ತಂ ನಿಕತಿಪ್ಪಞ್ಞೋ, ನಿಕತ್ಯಾ ಸುಖಮೇಧತಿ।
ಆರಾಧೇತಿ ನಿಕತಿಪ್ಪಞ್ಞೋ, ಬಕೋ ಕಕ್ಕಟಕಾಮಿವಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಾಚ್ಚನ್ತಂ ನಿಕತಿಪ್ಪಞ್ಞೋ, ನಿಕತ್ಯಾ ಸುಖಮೇಧತೀತಿ ನಿಕತಿ ವುಚ್ಚತಿ ವಞ್ಚನಾ, ನಿಕತಿಪ್ಪಞ್ಞೋ ಆರಾಧೇತೀತಿ ಪಟಿಲಭತಿ। ನಿಕತಿಪ್ಪಞ್ಞೋತಿ ಕೇರಾಟಿಕಭಾವಂ ಸಿಕ್ಖಿತಪಞ್ಞೋ ಪಾಪಪುಗ್ಗಲೋ ಅತ್ತನಾ ಕತಸ್ಸ ಪಾಪಸ್ಸ ಫಲಂ ಆರಾಧೇತಿ ಪಟಿಲಭತಿ ವಿನ್ದತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಥಂ? ಬಕೋ ಕಕ್ಕಟಕಾಮಿವ, ಯಥಾ ಬಕೋ ಕಕ್ಕಟಕಾ ಗೀವಚ್ಛೇದಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಏವಂ ಪಾಪಪುಗ್ಗಲೋ ಅತ್ತನಾ ಕತಪಾಪತೋ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇ ವಾ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ವಾ ಭಯಂ ಆರಾಧೇತಿ ಪಟಿಲಭತೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಮಹಾಸತ್ತೋ ವನಂ ಉನ್ನಾದೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ।
ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ಗಾಮವಾಸಿಚೀವರವಡ್ಢಕೇನೇಸ ವಞ್ಚಿತೋ, ಅತೀತೇಪಿ ವಞ್ಚಿತೋಯೇವಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಸೋ ಬಕೋ ಜೇತವನವಾಸೀ ಚೀವರವಡ್ಢಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಕಕ್ಕಟಕೋ ಗಾಮವಾಸೀ ಚೀವರವಡ್ಢಕೋ, ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಬಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ।
[೩೯] ೯. ನನ್ದಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಮಞ್ಞೇ ಸೋವಣ್ಣಯೋ ರಾಸೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖು ಸುಬ್ಬಚೋ ಅಹೋಸಿ ವಚನಕ್ಖಮೋ, ಥೇರಸ್ಸ ಮಹನ್ತೇನುಸ್ಸಾಹೇನ ಉಪಕಾರಂ ಕರೋತಿ। ಅಥೇಕಂ ಸಮಯಂ ಥೇರೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ದಕ್ಖಿಣಾಗಿರಿಜನಪದಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತತ್ಥ ಗತಕಾಲೇ ಮಾನತ್ಥದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ವಚನಂ ನ ಕರೋತಿ ‘‘ಆವುಸೋ, ಇದಂ ನಾಮ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ಥೇರಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಹೋತಿ। ಥೇರೋ ತಸ್ಸ ಆಸಯಂ ನ ಜಾನಾತಿ। ಸೋ ತತ್ಥ ಚಾರಿಕಂ ಚರಿತ್ವಾ ಪುನ ಜೇತವನಂ ಆಗತೋ। ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಥೇರಸ್ಸ ಜೇತವನವಿಹಾರಂ ಆಗತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪುನ ತಾದಿಸೋವ ಜಾತೋ। ಥೇರೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಏಕೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸತೇನ ಕೀತದಾಸೋ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಮಾನತ್ಥದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ‘ಇದಂ ನಾಮ ಕರೋಹೀ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ನಾಯಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಭಿಕ್ಖು ಇದಾನೇವ ಏವಂಸೀಲೋ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಏಕಂ ಠಾನಂ ಗತೋ ಸತೇನ ಕೀತದಾಸೋ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಏಕಂ ಠಾನಂ ಗತೋ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಪಟಿಸತ್ತು ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಥೇರೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ
ಪುತ್ತೋಪಿಸ್ಸ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಜಾತೋ। ಅಥ ನಂ ಮಾತಾ ಆಹ – ‘‘ತಾತ, ತವ ಪಿತಾ ನನ್ದಂ ದಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಧನಂ ನಿಧೇಸಿ, ತಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಸಣ್ಠಪೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ನನ್ದಂ ಆಹ – ‘‘ಮಾತುಲ, ಅತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಮಯ್ಹಂ ಪಿತರಾ ಧನಂ ನಿದಹಿತ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಆಮ, ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಕುಹಿಂ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ತೇ, ತಾತ, ಠಾನೇ ಠಿತೋ ನನ್ದೋ ಅಕ್ಕೋಸತಿ, ತತ್ಥೇವ ತೇ ಪಿತು ಸನ್ತಕಂ ಧನಂ, ತಸ್ಮಾ ಯದಾ ತೇ ನನ್ದೋ ಅಕ್ಕೋಸತಿ, ತದಾ ನಂ ‘ಏಹಿ ರೇ ದಾಸ, ಕಿಂ ಅಕ್ಕೋಸಸೀ’ತಿ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ತಂ ಠಾನಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕುಲಸನ್ತಕಂ ಧನಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದಾಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಧನಂ ಆಹರಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೩೯.
‘‘ಮಞ್ಞೇ
ಯತ್ಥ ದಾಸೋ ಆಮಜಾತೋ, ಠಿತೋ ಥುಲ್ಲಾನಿ ಗಜ್ಜತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಞ್ಞೇತಿ ಏವಂ ಅಹಂ ಜಾನಾಮಿ। ಸೋವಣ್ಣಯೋತಿ ಸುನ್ದರೋ ವಣ್ಣೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಸೋವಣ್ಣಾನಿ। ಕಾನಿ ತಾನಿ? ರಜತಮಣಿಕಞ್ಚನಪವಾಳಾದೀನಿ ರತನಾನಿ। ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಠಾನೇ ಸಬ್ಬಾನೇತಾನಿ ‘‘ಸುವಣ್ಣಾನೀ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾನಿ, ತೇಸಂ ರಾಸಿ ಸೋವಣ್ಣಯೋ ರಾಸಿ। ಸೋವಣ್ಣಮಾಲಾ ಚಾತಿ ತುಯ್ಹಂ ಪಿತುಸನ್ತಕಾ ಸುವಣ್ಣಮಾಲಾ ಚ ಏತ್ಥೇವಾತಿ ಮಞ್ಞಾಮಿ। ನನ್ದಕೋ ಯತ್ಥ ದಾಸೋತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಿತೋ ನನ್ದಕೋ ದಾಸೋ। ಆಮಜಾತೋತಿ ‘‘ಆಮ, ಅಹಂ ವೋ ದಾಸೀ’’ತಿ ಏವಂ ದಾಸಬ್ಯಂ ಉಪಗತಾಯ ಆಮದಾಸಿಸಙ್ಖಾತಾಯ ದಾಸಿಯಾ ಪುತ್ತೋ। ಠಿತೋ ಥುಲ್ಲಾನಿ ಗಜ್ಜತೀತಿ ‘‘ಸೋ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಿತೋ ಥುಲ್ಲಾನಿ ಫರುಸವಚನಾನಿ ವದತಿ, ತತ್ಥೇವ ತೇ ಕುಲಸನ್ತಕಂ ಧನಂ, ಏವಂ ಅಹಂ ತಂ ಮಞ್ಞಾಮೀ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಧನಗ್ಗಹಣೂಪಾಯಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ।
ಕುಮಾರೋ
ಸತ್ಥಾ ‘‘ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಏವಂಸೀಲೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ನನ್ದೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಪಣ್ಡಿತಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ನನ್ದಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ।
[೪೦] ೧೦. ಖದಿರಙ್ಗಾರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಕಾಮಂ ಪತಾಮಿ ನಿರಯನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಹಿ ವಿಹಾರಮೇವ ಆರಬ್ಭ ಚತುಪಞ್ಞಾಸಕೋಟಿಧನಂ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ಅಞ್ಞತ್ಥ ರತನಸಞ್ಞಮೇವ ಅನುಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೇ ದೇವಸಿಕಂ ತೀಣಿ ಮಹಾಉಪಟ್ಠಾನಾನಿ ಗಚ್ಛತಿ। ಪಾತೋವ ಏಕವಾರಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಕತಪಾತರಾಸೋ ಏಕವಾರಂ, ಸಾಯನ್ಹೇ ಏಕವಾರಂ। ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಅನ್ತರನ್ತರುಪಟ್ಠಾನಾನಿ ಹೋನ್ತಿಯೇವ। ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಚ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಆದಾಯ ಆಗತೋತಿ ಸಾಮಣೇರಾ ವಾ ದಹರಾ ವಾ ಹತ್ಥಮ್ಪಿ ಮೇ ಓಲೋಕೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ತುಚ್ಛಹತ್ಥೋ ನಾಮ ನ ಗತಪುಬ್ಬೋ। ಪಾತೋವ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಯಾಗುಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ
ಬಹೂ
ಸೇಟ್ಠಿನೋಪಿ ನಿರನ್ತರಂ ದಾನಂ ದೇನ್ತಸ್ಸ
‘‘ನತ್ಥಿ ಚಿತ್ತೇ ಪಸನ್ನಮ್ಹಿ, ಅಪ್ಪಕಾ ನಾಮ ದಕ್ಖಿಣಾ।
ತಥಾಗತೇ ವಾ ಸಮ್ಬುದ್ಧೇ, ಅಥ ವಾ ತಸ್ಸ ಸಾವಕೇ॥ (ವಿ॰ ವ॰ ೮೦೪)।
‘‘ನ ಕಿರತ್ಥಿ ಅನೋಮದಸ್ಸಿಸು, ಪಾರಿಚರಿಯಾ ಬುದ್ಧೇಸು ಅಪ್ಪಕಾ।
ಸುಕ್ಖಾಯ ಅಲೋಣಿಕಾಯ ಚ, ಪಸ್ಸ ಫಲಂ ಕುಮ್ಮಾಸಪಿಣ್ಡಿಯಾ’’ತಿ॥
ಅಪರಮ್ಪಿ ನಂ ಆಹ ‘‘ಗಹಪತಿ, ತ್ವಂ ತಾವ ಲೂಖಂ ದಾನಂ ದದಮಾನೋ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾನಂ ದೇಸಿ, ಅಹಂ ವೇಲಾಮಕಾಲೇ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪಂ ಉನ್ನಙ್ಗಲಂ ಕತ್ವಾ ಸತ್ತ ರತನಾನಿ ದದಮಾನೋ ಪಞ್ಚ ಮಹಾನದಿಯೋ ಏಕೋಘಪುಣ್ಣಂ ಕತ್ವಾ ವಿಯ ಚ ಮಹಾದಾನಂ ಪವತ್ತಯಮಾನೋ ತಿಸರಣಗತಂ ವಾ ಪಞ್ಚಸೀಲರಕ್ಖನಕಂ ವಾ ಕಞ್ಚಿ ನಾಲತ್ಥಂ, ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಪುಗ್ಗಲಾ ನಾಮ ಏವಂ ದುಲ್ಲಭಾ। ತಸ್ಮಾ ‘ಲೂಖಂ ಮೇ ದಾನ’ನ್ತಿ ಮಾ ಚಿತ್ತಂ ಸಙ್ಕೋಚಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ವೇಲಾಮಸುತ್ತಂ (ಅ॰ ನಿ॰ ೯.೨೦) ಕಥೇಸಿ।
ಅಥ ಖೋ ಸಾ ದೇವತಾ ಇಸ್ಸರಕಾಲೇ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇತುಮ್ಪಿ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ‘‘ಇದಾನಾಯಂ ದುಗ್ಗತತ್ತಾ ಮಮ ವಚನಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಅಡ್ಢರತ್ತಸಮಯೇ ಸಿರಿಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಓಭಾಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಅಹಂ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಚತುತ್ಥದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ, ದೇವತಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಮತ್ಥಮಾಗತಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ತುಯ್ಹಂ ಓವಾದಂ ಕಥೇತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ। ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ತ್ವಂ ಪಚ್ಛಿಮಕಾಲಂ ನ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ಪುತ್ತಧೀತರೋ ನ ಓಲೋಕೇಸಿ, ಸಮಣಸ್ಸ ತೇ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಬಹುಂ ಧನಂ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಂ, ಸೋ ತ್ವಂ ಅತಿವೇಲಂ ಧನವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇನ
ಸಾ ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಾರಕೇ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ। ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಅಞ್ಞತ್ಥ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಅಲಭಮಾನಾ ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಂ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ನಗರಪರಿಗ್ಗಾಹಕದೇವಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ‘‘ಕೇನಟ್ಠೇನ ಆಗತಾಸೀ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ ಸಾಮಿ, ಅತ್ತನೋ ಬಾಲತಾಯ ಅನುಪಧಾರೇತ್ವಾ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇಸಿಂ, ಸೋ ಮಂ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ವಸನಟ್ಠಾನಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿ, ಮಂ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಮೇ ದೇಥಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತಯಾ ಸೇಟ್ಠಿ ವುತ್ತೋ’’ತಿ ‘‘ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಬುದ್ಧುಪಟ್ಠಾನಂ ಸಙ್ಘುಪಟ್ಠಾನಂ ಮಾ ಕರಿ, ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಘರಪ್ಪವೇಸನಂ ಮಾ ಅದಾಸೀ’’ತಿ ‘‘ಏವಂ ಮೇ ವುತ್ತೋ, ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಅಯುತ್ತಂ ತಯಾ ವುತ್ತಂ, ಸಾಸನೇ ಪಹಾರೋ ದಿನ್ನೋ, ‘‘ಅಹಂ ತಂ ಆದಾಯ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತುಂ ನ ಉಸ್ಸಹಾಮೀ’’ತಿ। ಸಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಸಙ್ಗಹಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾರಾಜಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ।
ತೇಹಿಪಿ ತಥೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಸಕ್ಕಂ ದೇವರಾಜಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ, ದೇವ, ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಅಲಭಮಾನಾ ದಾರಕೇ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನಾಥಾ ವಿಚರಾಮಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಿರಿಯಾ ಮಯ್ಹಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ದಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಸುಟ್ಠುತರಂ
ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಬ್ಬಂ ಧನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಕೋಟ್ಠಕೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ಅಡ್ಢರತ್ತಸಮಯೇ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸಿರಿಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಓಭಾಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ‘‘ಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ ತೇ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಚತುತ್ಥದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ಅನ್ಧಬಾಲದೇವತಾ, ಮಯಾ ಮಹಾಮೋಹಮೂಳ್ಹಾಯ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಪುರಿಮೇಸು ದಿವಸೇಸು ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥಿತಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಮೇ ದೋಸಂ ಖಮಥ। ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಹಿ ಮೇ ದೇವರಾಜಸ್ಸ ವಚನೇನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇಣಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾರಸ ಕೋಟಿಯೋ, ಸಮುದ್ದಂ ಗತಾ ಅಟ್ಠಾರಸ ಕೋಟಿಯೋ, ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಧನಸ್ಸ ಅಟ್ಠಾರಸ ಕೋಟಿಯೋತಿ ಚತುಪಣ್ಣಾಸ ಕೋಟಿಯೋ ಆಹರಿತ್ವಾ ತುಚ್ಛಕೋಟ್ಠಕಪೂರಣೇನ ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ಜೇತವನವಿಹಾರಂ ಆರಬ್ಭ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಗತಧನಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತಂ, ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಕಿಲಮಾಮಿ, ಮಯಾ
ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ದೇವತಾ ‘ದಣ್ಡಕಮ್ಮಞ್ಚ ಮೇ ಕತ’ನ್ತಿ ವದತಿ, ಅತ್ತನೋ ಚ ದೋಸಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ವಿನೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇ ಜಾನಾಪೇಸ್ಸತಿ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ನಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಅಥ ನಂ ಆಹ ‘‘ಅಮ್ಮ, ದೇವತೇ, ಸಚೇಸಿ ಮಂ ಖಮಾಪೇತುಕಾಮಾ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಮಂ ಖಮಾಪೇಹೀ’’ತಿ। ಸಾಧು ಏವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ‘‘ಸತ್ಥು ಪನ ಮಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವಿಭಾತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಪಾತೋವ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಾಯ ಕತಕಮ್ಮಂ ಸಬ್ಬಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇಧ, ಗಹಪತಿ, ಪಾಪಪುಗ್ಗಲೋಪಿ ಯಾವ ಪಾಪಂ ನ ಪಚ್ಚತಿ
‘‘ಪಾಪೋಪಿ ಪಸ್ಸತೀ ಭದ್ರಂ, ಯಾವ ಪಾಪಂ ನ ಪಚ್ಚತಿ।
ಯದಾ ಚ ಪಚ್ಚತೀ ಪಾಪಂ, ಅಥ ಪಾಪೋ ಪಾಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ॥
‘‘ಭದ್ರೋಪಿ
ಯದಾ ಚ ಪಚ್ಚತೀ ಭದ್ರಂ, ಅಥ ಭದ್ರೋ ಭದ್ರಾನಿ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೧೯-೧೨೦)।
ಇಮಾಸಞ್ಚ ಪನ ಗಾಥಾನಂ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಾ ದೇವತಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ಸಾ ಚಕ್ಕಙ್ಕಿತೇಸು ಸತ್ಥು ಪಾದೇಸು ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಮಯಾ, ಭನ್ತೇ, ರಾಗರತ್ತಾಯ ದೋಸಪದುಟ್ಠಾಯ ಮೋಹಮೂಳ್ಹಾಯ ಅವಿಜ್ಜನ್ಧಾಯ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗುಣೇ ಅಜಾನನ್ತಿಯಾ ಪಾಪಕಂ ವಚನಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಮೇ ಖಮಥಾ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿಮ್ಪಿ ಖಮಾಪೇಸಿ।
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಸತ್ಥು ಪುರತೋ ಅತ್ತನೋ ಗುಣಂ ಕಥೇಸಿ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ದೇವತಾ ‘ಬುದ್ಧುಪಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ಮಾ ಕರೋಹೀ’ತಿ ವಾರಯಮಾನಾಪಿ ಮಂ ವಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ‘ದಾನಂ ನ ದಾತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ಇಮಾಯ ವಾರಿಯಮಾನೋಪಹಂ ದಾನಂ ಅದಾಸಿಮೇವ, ನೂನ ಏಸ, ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಗುಣೋ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ತ್ವಂ ಖೋಸಿ ಗಹಪತಿ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಅಚಲಸದ್ಧೋ ವಿಸುದ್ಧದಸ್ಸನೋ, ತುಯ್ಹಂ ಇಮಾಯ ಅಪ್ಪೇಸಕ್ಖದೇವತಾಯ ವಾರೇನ್ತಿಯಾ ಅವಾರಿತಭಾವೋ ನ ಅಚ್ಛರಿಯೋ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಸುಖೂಪಕರಣೇಹಿ ದೇವಕುಮಾರೋ ವಿಯ ಸಂವಡ್ಢಿಯಮಾನೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ಸೋಳಸವಸ್ಸಕಾಲೇಯೇವ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪೇಸು ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪತ್ತೋ। ಸೋ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಚತೂಸು ನಗರದ್ವಾರೇಸು ಚತಸ್ಸೋ ದಾನಸಾಲಾಯೋ, ಮಜ್ಝೇ ನಗರಸ್ಸ ಏಕಂ, ಅತ್ತನೋ ನಿವೇಸನದ್ವಾರೇ ಏಕನ್ತಿ ಛ ದಾನಸಾಲಾಯೋ ಕಾರೇತ್ವಾ ಮಹಾದಾನಂ ದೇತಿ, ಸೀಲಂ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಪಾತರಾಸವೇಲಾಯ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ನಾನಗ್ಗರಸೇ ಮನುಞ್ಞಭೋಜನೇ ಉಪನೀಯಮಾನೇ ಏಕೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಸತ್ತಾಹಚ್ಚಯೇನ ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ನಾಗಲತಾದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಅನೋತತ್ತದಹೇ ಮುಖಧೋವನಂ ಕತ್ವಾ ಮನೋಸಿಲಾತಲೇ ಠಿತೋ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ವಿಜ್ಜುಲತಾಸದಿಸಂ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಇದ್ಧಿಮಯಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ಆಕಾಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಭತ್ತೇ ಉಪನೀತಮತ್ತೇ ಗೇಹದ್ವಾರೇ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯ್ಹಂ ದಾನನ್ತರಾಯಂ ಕಾತುಕಾಮೋ ವಸವತ್ತೀ ಮಾರೋ ಉಯ್ಯುತ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ನ ಖೋ ಪನ ಜಾನಾತಿ ಮಾರಸತೇನ ಮಾರಸಹಸ್ಸೇನಪಿ ಮಯ್ಹಂ ಅಕಮ್ಪಿಯಭಾವಂ, ಅಜ್ಜ ದಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ವಾ ಮಾರಸ್ಸ ವಾ ಬಲಮಹನ್ತತಂ, ಆನುಭಾವಮಹನ್ತತಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಯಥಾಸಜ್ಜಿತಮೇವ ಭತ್ತಪಾತಿಂ ಸಯಂ ಆದಾಯ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುತಟೇ ಠತ್ವಾ ಆಕಾಸಂ ಉಲ್ಲೋಕೇತ್ವಾ ಮಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೋಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ‘‘ಅಹಂ, ಮಾರೋ’’ತಿ। ‘‘ಅಯಂ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸು ತಯಾ ನಿಮ್ಮಿತಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಮಯಾ’’ತಿ
೪೦.
‘‘ಕಾಮಂ ಪತಾಮಿ ನಿರಯಂ, ಉದ್ಧಂಪಾದೋ ಅವಂಸಿರೋ।
ನಾನರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಹನ್ದ ಪಿಣ್ಡಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥಾಯಂ ಪಿಣ್ಡತ್ಥೋ – ಭನ್ತೇ, ಪಚ್ಚೇಕವರಬುದ್ಧ ಸಚೇಪಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದೇನ್ತೋ ಏಕಂಸೇನೇವ ಇಮಂ ನಿರಯಂ ಉದ್ಧಂಪಾದೋ ಅವಂಸಿರೋ ಹುತ್ವಾ ಪತಾಮಿ, ತಥಾಪಿ ಯದಿದಂ ಅದಾನಞ್ಚ ಅಸೀಲಞ್ಚ ಅರಿಯೇಹಿ ಅಕತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ಅನರಿಯೇಹಿ ಚ ಕತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ಅನರಿಯ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ‘‘ನ ತಂ ಅನರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ಹನ್ದಾತಿ ವೋಸ್ಸಗ್ಗತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ।
ಏವಂ ವತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದಳ್ಹಸಮಾದಾನೇನ ಭತ್ತಪಾತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಮತ್ಥಕೇನ ಪಕ್ಖನ್ತೋ, ತಾವದೇವ ಅಸೀತಿಹತ್ಥಗಮ್ಭೀರಾಯ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಯಾ ತಲತೋ ಉಪರೂಪರಿಜಾತಂ ಸತಪತ್ತಪುಪ್ಫಿತಂ ಏಕಂ ಮಹಾಪದುಮಂ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಾದೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ತತೋ ಮಹಾತುಮ್ಬಮತ್ತಾ ರೇಣು ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ
ಸತ್ಥಾ ‘‘ನಯಿದಂ, ಗಹಪತಿ, ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಯಂ ತ್ವಂ ಏವಂ ದಸ್ಸನಸಮ್ಪನ್ನೋ ಏತರಹಿ ದೇವತಾಯ ನ ಕಮ್ಪಿತೋ, ಪುಬ್ಬೇ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಕತಮೇವ ಅಚ್ಛರಿಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ ‘‘ತದಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ತತ್ಥೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ, ಮಾರಂ ಪರಾಜೇತ್ವಾ ಪದುಮಕಣ್ಣಿಕಾಯ ಠತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತದಾಯಕೋ ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಖದಿರಙ್ಗಾರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ।
ಕುಲಾವಕವಗ್ಗೋ ಚತುತ್ಥೋ।
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ಕುಲಾವಕಞ್ಚ ನಚ್ಚಞ್ಚ, ಸಮ್ಮೋದಮಚ್ಛವಟ್ಟಕಂ।
ಸಕುಣಂ ತಿತ್ತಿರಂ ಬಕಂ, ನನ್ದಞ್ಚ ಖದಿರಙ್ಗಾರನ್ತಿ॥
೫. ಅತ್ಥಕಾಮವಗ್ಗೋ
[೪೧] ೧. ಲೋಸಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯೋ ಅತ್ಥಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಲೋಸಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಂ ನಾಮ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಕೋ ಪನೇಸ ಲೋಸಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ನಾಮಾತಿ? ಕೋಸಲರಟ್ಠೇ ಏಕೋ ಅತ್ತನೋ ಕುಲನಾಸಕೋ ಕೇವಟ್ಟಪುತ್ತಕೋ
ಅಥಸ್ಸ
ಅಥ ನಂ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಮಾನೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸತ್ತೋ ಅತಿಕಾರುಞ್ಞಪ್ಪತ್ತೋ
ಸೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಫಲೇ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋಪಿ ಅಪ್ಪಲಾಭೋವ ಅಹೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಆಯುಸಙ್ಖಾರೇಸು ಪರಿಹೀನೇಸು ಪರಿನಿಬ್ಬಾನದಿವಸೋ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಲೋಸಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಅಜ್ಜ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಏತಸ್ಸ ಯಾವದತ್ಥಂ ಆಹಾರಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ತಂ ಆದಾಯ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ। ಥೇರೋ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಾವ ಬಹುಮನುಸ್ಸಾಯ ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ವನ್ದನಮತ್ತಮ್ಪಿ ನಾಲತ್ಥ। ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ‘‘ಗಚ್ಛಾವುಸೋ, ಆಸನಸಾಲಾಯ ನಿಸೀದಾ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಗತೋ। ತಂ ಆಗತಮೇವ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಅಯ್ಯೋ, ಆಗತೋ’’ತಿ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಭೋಜೇಸಿ। ಥೇರೋಪಿ ‘‘ಇಮಂ ಲೋಸಕಸ್ಸ ದೇಥಾ’’ತಿ
ತದಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಹೋ ಲೋಸಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಅಪ್ಪಪುಞ್ಞೋ ಅಪ್ಪಲಾಭೀ, ಏವರೂಪೇನ ನಾಮ ಅಪ್ಪಪುಞ್ಞೇನ ಅಪ್ಪಲಾಭಿನಾ ಕಥಂ ಅರಿಯಧಮ್ಮೋ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಕಥೇನ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಸಭಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ತೇ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆರೋಚಯಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಅತ್ತನೋ ಅಲಾಭಿಭಾವಞ್ಚ ಅರಿಯಧಮ್ಮಲಾಭಿಭಾವಞ್ಚ ಅತ್ತನಾವ ಅಕಾಸಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ಪುಬ್ಬೇ ಪರೇಸಂ ಲಾಭನ್ತರಾಯಂ ಕತ್ವಾ ಅಪ್ಪಲಾಭೀ ಜಾತೋ, ‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ, ದುಕ್ಖಂ, ಅನತ್ತಾ’’ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಯುತ್ತಭಾವಸ್ಸ ಬಲೇನ ಅರಿಯಧಮ್ಮಲಾಭೀ ಜಾತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ಏಕಂ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಗಾಮಕಾವಾಸೇ ವಸತಿ ಪಕತತ್ತೋ ಸೀಲವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತೋ। ಅಥೇಕೋ ಖೀಣಾಸವತ್ಥೇರೋ ಸಮವತ್ತವಾಸಂ ವಸಮಾನೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ವಸನಗಾಮಂ ಸಮ್ಪತ್ತೋ। ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಥೇರಸ್ಸ
ಸೋಪಿ
ನೇವಾಸಿಕೋಪಿ ಪುನದಿವಸೇ ನಖಪಿಟ್ಠೇನ ಗಣ್ಡಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ನಖೇನ ದ್ವಾರಂ ಆಕೋಟೇತ್ವಾ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಆಗನ್ತುಕತ್ಥೇರೋ ಕಹಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ನಾಹಂ ತವ ಕುಲೂಪಕಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಂ ಜಾನಾಮಿ, ಗಣ್ಡಿಂ ಪಹರನ್ತೋಪಿ ದ್ವಾರಂ ಆಕೋಟೇನ್ತೋಪಿ ಪಬೋಧೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂ, ಹಿಯ್ಯೋ ತವ ಗೇಹೇ ಪಣೀತಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ
ಸೋ ಬಹೂನಿ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾವಸೇಸೇನ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪಞ್ಚಜಾತಿಸತೇಸು ಯಕ್ಖೋ ಹುತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಉದರಪೂರಂ ಆಹಾರಂ ನ ಲಭಿ। ಏಕದಿವಸಂ ಪನ ಗಬ್ಭಮಲಂ ಉದರಪೂರಂ ಲಭಿ। ಪುನ ಪಞ್ಚಜಾತಿಸತೇಸು ಸುನಖೋ ಅಹೋಸಿ। ತದಾಪಿ ಏಕದಿವಸಂ ಭತ್ತವಮನಂ ಉದರಪೂರಂ ಲಭಿ, ಸೇಸಕಾಲೇ ಪನ ತೇನ ಉದರಪೂರೋ ಆಹಾರೋ ನಾಮ ನ ಲದ್ಧಪುಬ್ಬೋ। ಸುನಖಯೋನಿತೋ ಪನ ಚವಿತ್ವಾ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ದುಗ್ಗತಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ಕುಲಂ ಪರಮದುಗ್ಗತಮೇವ ಜಾತಂ, ಜಾತಿತೋ ಉದ್ಧಂ ಉದಕಕಞ್ಜಿಕಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಲಭಿ। ತಸ್ಸ ಪನ
ಅಥ ಸೋ ಮಾಣವಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಣ್ಡಿತ್ವಾ ಓವಾದಂ ಅಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ತತೋ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಆಹಿಣ್ಡನ್ತೋ ಏಕಂ ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮಂ ಪತ್ವಾ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವತಿ। ಸೋ ತತ್ಥ ಏಕಾಯ ದುಗ್ಗತಿತ್ಥಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ। ಸಾ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ದ್ವೇ ದಾರಕೇ ವಿಜಾಯಿ। ಗಾಮವಾಸಿನೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸುಸಾಸನಂ ದುಸ್ಸಾಸನಂ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಮಿತ್ತವಿನ್ದಕಸ್ಸ ಭತಿಂ ದತ್ವಾ ತಂ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ಕುಟಿಕಾಯ
ಸೋ ಅತ್ತನೋ ದಾರಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಏಕಂ ಅಮನುಸ್ಸಪರಿಗ್ಗಹಂ ಅಟವಿಂ ಪಾವಿಸಿ। ತತ್ಥಸ್ಸ ಅಮನುಸ್ಸಾ ದಾರಕೇ ಚ ಭರಿಯಞ್ಚ ಮಾರೇತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಖಾದಿಂಸು। ಸೋ ತತೋ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ತತೋ ತತೋ ಆಹಿಣ್ಡನ್ತೋ ಏಕಂ ಗಮ್ಭೀರಂ ನಾಮ ಪಟ್ಟನಗಾಮಂ ನಾವಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನದಿವಸೇಯೇವ ಪತ್ವಾ ಕಮ್ಮಕಾರಕೋ ಹುತ್ವಾ ನಾವಂ ಅಭಿರುಹಿ। ನಾವಾ ಸಮುದ್ದಪಿಟ್ಠೇ ಸತ್ತಾಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸಮುದ್ದಮಜ್ಝೇ ಆಕೋಟೇತ್ವಾ ಠಪಿತಾ ವಿಯ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತೇ ಕಾಳಕಣ್ಣಿಸಲಾಕಂ ಚಾರೇಸುಂ, ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಮಿತ್ತವಿನ್ದಕಸ್ಸೇವ ಪಾಪುಣಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ತಸ್ಸೇಕಂ ವೇಳುಕಲಾಪಂ ದತ್ವಾ ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮುದ್ದಪಿಟ್ಠೇ ಖಿಪಿಂಸು, ತಸ್ಮಿಂ ಖಿತ್ತಮತ್ತೇ ನಾವಾ ಅಗಮಾಸಿ। ಮಿತ್ತವಿನ್ದಕೋ
ಮಿತ್ತವಿನ್ದಕೋ
ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಞ್ಚಸತಮಾಣವಕಪರಿವುತೋ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಮಿತ್ತವಿನ್ದಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಆಹ – ‘‘ತಾತಾ, ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ, ಕಸ್ಮಾ ನಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಜಿಕಚೋರಕೋ, ಅಯ್ಯ, ಏಕಂ ಅಜಿಕಂ ಪಾದೇ ಗಣ್ಹಿ, ತಸ್ಮಾ ಗಹಿತೋ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹೇತಂ
೪೧.
‘‘ಯೋ ಅತ್ಥಕಾಮಸ್ಸ ಹಿತಾನುಕಮ್ಪಿನೋ, ಓವಜ್ಜಮಾನೋ ನ ಕರೋತಿ ಸಾಸನಂ।
ಅಜಿಯಾ ಪಾದಮೋಲಮ್ಬ, ಮಿತ್ತಕೋ ವಿಯ ಸೋಚತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅತ್ಥಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ವುಡ್ಢಿಂ ಇಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ। ಹಿತಾನುಕಮ್ಪಿನೋತಿ ಹಿತೇನ ಅನುಕಮ್ಪಮಾನಸ್ಸ। ಓವಜ್ಜಮಾನೋತಿ ಮುದುಕೇನ ಹಿತಚಿತ್ತೇನ ಓವದಿಯಮಾನೋ। ನ ಕರೋತಿ ಸಾಸನನ್ತಿ ಅನುಸಿಟ್ಠಂ ನ ಕರೋತಿ, ದುಬ್ಬಚೋ ಅನೋವಾದಕೋ ಹೋತಿ। ಮಿತ್ತಕೋ ವಿಯ ಸೋಚತೀತಿ ಯಥಾಯಂ ಮಿತ್ತವಿನ್ದಕೋ ಅಜಿಕಾಯ
ಏವಂ ತೇನ ಥೇರೇನ ಏತ್ತಕೇ ಅದ್ಧಾನೇ ತೀಸುಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇಸು ಕುಚ್ಛಿಪೂರೋ ಲದ್ಧಪುಬ್ಬೋ। ಯಕ್ಖೇನ ಹುತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ಗಬ್ಭಮಲಂ ಲದ್ಧಂ, ಸುನಖೇನ ಹುತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ
ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅತ್ತನೋ ಅಪ್ಪಲಾಭಿಭಾವಞ್ಚ ಅರಿಯಧಮ್ಮಲಾಭಿಭಾವಞ್ಚ ಸಯಮೇವ ಏಸ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಮಿತ್ತವಿನ್ದಕೋ ಲೋಸಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಅಹೋಸಿ, ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖಾಚರಿಯೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಲೋಸಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ।
[೪೨] ೨. ಕಪೋತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯೋ ಅತ್ಥಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಲೋಲಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಲೋಲಭಾವೋ ನವಕನಿಪಾತೇ ಕಾಕಜಾತಕೇ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ತದಾ ಪನ ತಂ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಅಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖು ಲೋಲೋ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸುಂ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಾರಾವತಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತದಾ ಬಾರಾಣಸಿವಾಸಿನೋ ಪುಞ್ಞಕಾಮತಾಯ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸಕುಣಾನಂ ಸುಖವಸನತ್ಥಾಯ ಥುಸಪಚ್ಛಿಯೋ ಓಲಮ್ಬೇನ್ತಿ। ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿನೋಪಿ ಭತ್ತಕಾರಕೋ ಅತ್ತನೋ ಮಹಾನಸೇ ಏಕಂ ಥುಸಪಚ್ಛಿಂ ಓಲಮ್ಬೇತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ, ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತತ್ಥ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ। ಸೋ ಪಾತೋವ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗೋಚರೇ ಚರಿತ್ವಾ ಸಾಯಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಸನ್ತೋ ಕಾಲಂ ಖೇಪೇಸಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಏಕೋ ಕಾಕೋ ಮಹಾನಸಮತ್ಥಕೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅಮ್ಬಿಲಾನಮ್ಬಿಲಮಚ್ಛಮಂಸಾನಂ ಧೂಪನವಾಸಂ ಘಾಯಿತ್ವಾ ಲೋಭಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಕಂ ನು ಖೋ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇಮಂ ಮಚ್ಛಮಂಸಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅವಿದೂರೇ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಬಹುಂ ಮಚ್ಛಮಂಸಂ ಆಹರಿಂಸು। ತಂ ಆದಾಯ ಭತ್ತಕಾರಕೋ ಮಹಾನಸೇ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಓಲಮ್ಬೇಸಿ। ಕಾಕೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಲೋಭಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಸ್ವೇ ಗೋಚರಭೂಮಿಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಮಯಾ ಇದಮೇವ ಖಾದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ರತ್ತಿಂ ನಿತ್ಥುನನ್ತೋ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಪುನದಿವಸೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗೋಚರಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ‘‘ಏಹಿ, ಸಮ್ಮ, ಕಾಕಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಗಚ್ಛಥ, ಮಯ್ಹಂ ಕುಚ್ಛಿರೋಗೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಮ್ಮ, ಕಾಕಾನಂ ಕುಚ್ಛಿರೋಗೋ ನಾಮ ನ ಕದಾಚಿ ಭೂತಪುಬ್ಬೋ, ರತ್ತಿಂ ತೀಸು ಯಾಮೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಯಾಮೇ ಮುಚ್ಛಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ದೀಪವಟ್ಟಿಂ ಗಿಲಿತಕಾಲೇ ಪನ ನೇಸಂ ಮುಹುತ್ತಂ ತಿತ್ತಿ ಹೋತಿ, ತ್ವಂ ಇಮಂ ಮಚ್ಛಮಂಸಂ ಖಾದಿತುಕಾಮೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ, ಏಹಿ ಮನುಸ್ಸಪರಿಭೋಗೋ ನಾಮ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದುಪ್ಪರಿಭುಞ್ಜಿಯೋ, ಮಾ ಏವರೂಪಂ ಅಕಾಸಿ, ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಗೋಚರಾಯ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ। ‘‘ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸಸಿ ಸಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ, ಲೋಭವಸಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹೋಹೀ’’ತಿ ತಂ ಓವದಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗೋಚರಾಯ ಗತೋ।
ಭತ್ತಕಾರಕೋ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಾಯಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಬ್ಯಸನಪ್ಪತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಲೋಲಕಾಕ, ಮಮ ವಚನಂ ಅಕತ್ವಾ ತವ ಲೋಭಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಪತ್ತೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೪೨.
‘‘ಯೋ ಅತ್ಥಕಾಮಸ್ಸ ಹಿತಾನುಕಮ್ಪಿನೋ, ಓವಜ್ಜಮಾನೋ ನ ಕರೋತಿ ಸಾಸನಂ।
ಕಪೋತಕಸ್ಸ ವಚನಂ ಅಕತ್ವಾ, ಅಮಿತ್ತಹತ್ಥತ್ಥಗತೋವ ಸೇತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಪೋತಕಸ್ಸ ವಚನಂ ಅಕತ್ವಾತಿ ಪಾರಾವತಸ್ಸ ಹಿತಾನುಸಾಸನವಚನಂ ಅಕತ್ವಾ। ಅಮಿತ್ತಹತ್ಥತ್ಥಗತೋವ ಸೇತೀತಿ ಅಮಿತ್ತಾನಂ ಅನತ್ಥಕಾರಕಾನಂ ದುಕ್ಖುಪ್ಪಾದಕಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಹತ್ಥತ್ಥಂ ಹತ್ಥಪಥಂ ಗತೋ ಅಯಂ ಕಾಕೋ ವಿಯ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಮಹನ್ತಂ ಬ್ಯಸನಂ ಪತ್ವಾ ಅನುಸೋಚಮಾನೋ ಸೇತೀತಿ।
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ
ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ನ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಇದಾನೇವ ಲೋಲೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಲೋಲೋಯೇವ, ತಞ್ಚ ಪನ ತೇ ಲೋಲ್ಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಣ್ಡಿತಾಪಿ ಸಕಾವಾಸಾ ಪರಿಹೀನಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪತ್ತೋ। ಸತ್ಥಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಕಾಕೋ ಲೋಲಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ಪಾರಾವತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಕಪೋತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ।
[೪೩] ೩. ವೇಳುಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯೋ ಅತ್ಥಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ದುಬ್ಬಚಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಞ್ಹಿ ಭಗವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ದುಬ್ಬಚೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಇದಾನೇವ ದುಬ್ಬಚೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ದುಬ್ಬಚೋಯೇವ, ದುಬ್ಬಚತ್ತಾಯೇವ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಮಹಾಭೋಗಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ಕಾಮೇಸು ಆದೀನವಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಚಾನಿಸಂಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಾಮೇ ಪಹಾಯ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಝಾನಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಮಹಾಪರಿವಾರೋ ಪಞ್ಚಹಿ ತಾಪಸಸತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಗಣಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಹುತ್ವಾ ವಿಹಾಸಿ। ಅಥೇಕೋ ಆಸಿವಿಸಪೋತಕೋ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಚರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ತಾಪಸಸ್ಸ ಅಸ್ಸಮಪದಂ ಪತ್ತೋ। ತಾಪಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಪುತ್ತಸಿನೇಹಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವೇಳುಪಬ್ಬೇ ಸಯಾಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗತಿ। ತಸ್ಸ ವೇಳುಪಬ್ಬೇ ಸಯನತೋ ‘‘ವೇಳುಕೋ’’ತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ತಂ ಪುತ್ತಸಿನೇಹೇನ ಪಟಿಜಗ್ಗನತೋ ತಾಪಸಸ್ಸ ‘‘ವೇಳುಕಪಿತಾ’’ತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।
ತದಾ
೪೩.
‘‘ಯೋ
ಏವಂ ಸೋ ನಿಹತೋ ಸೇತಿ, ವೇಳುಕಸ್ಸ ಯಥಾ ಪಿತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಏವಂ ಸೋ ನಿಹತೋ ಸೇತೀತಿ ಯೋ ಹಿ ಇಸೀನಂ ಓವಾದಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋ ಯಥಾ ಏಸ ತಾಪಸೋ ಆಸಿವಿಸಮುಖೇ ಪೂತಿಭಾವಂ ಪತ್ವಾ ನಿಹತೋ ಸೇತಿ, ಏವಂ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪತ್ವಾ ನಿಹತೋ ಸೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಸಿಗಣಂ ಓವದಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ।
ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಇದಾನೇವ ದುಬ್ಬಚೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ದುಬ್ಬಚೋಯೇವ, ದುಬ್ಬಚಭಾವೇನೇವ ಚ ಆಸಿವಿಸಮುಖೇ ಪೂತಿಭಾವಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ
ವೇಳುಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ।
[೪೪] ೪. ಮಕಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸೇಯ್ಯೋ ಅಮಿತ್ತೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಮಗಧೇಸು ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಗಾಮಕೇ ಬಾಲಗಾಮಿಕಮನುಸ್ಸೇ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಥಾಗತೋ ಕಿರ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸಾವತ್ಥಿತೋ ಮಗಧರಟ್ಠಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಗಾಮಕಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ಸೋ ಚ ಗಾಮಕೋ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅನ್ಧಬಾಲಮನುಸ್ಸೇಹಿಯೇವ ಉಸ್ಸನ್ನೋ। ತತ್ಥೇಕದಿವಸಂ ತೇ ಅನ್ಧಬಾಲಮನುಸ್ಸಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಭೋ, ಅಮ್ಹೇ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೇ ಮಕಸಾ ಖಾದನ್ತಿ, ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಮ್ಮಚ್ಛೇದೋ ಹೋತಿ, ಸಬ್ಬೇವ ಧನೂನಿ ಚೇವ ಆವುಧಾನಿ ಚ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಕಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಮಕಸೇ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಚ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಮನ್ತಯಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಕಸೇ ವಿಜ್ಝಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಚ ಪಹರಿತ್ವಾ ಚ ದುಕ್ಖಪ್ಪತ್ತಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಚ ಗಾಮಮಜ್ಝೇ ಚ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ಚ ನಿಪಜ್ಜಿಂಸು।
ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ತಂ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ। ಅವಸೇಸಾ ಪಣ್ಡಿತಮನುಸ್ಸಾ ಭಗವನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ವಣಿಜ್ಜಾಯ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇತಿ। ತದಾ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮೇ ಬಹೂ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೋಪಿ ಪಣ್ಡಿತೋವ ಸೇಯ್ಯೋ। ಸೋ ಹಿ ದಣ್ಡಭಯೇನಪಿ ಮನುಸ್ಸೇ ನ ಮಾರೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೪೪.
‘‘ಸೇಯ್ಯೋ ಅಮಿತ್ತೋ ಮತಿಯಾ ಉಪೇತೋ, ನ ತ್ವೇವ ಮಿತ್ತೋ ಮತಿವಿಪ್ಪಹೀನೋ।
‘ಮಕಸಂ ವಧಿಸ್ಸ’ನ್ತಿ ಹಿ ಏಳಮೂಗೋ, ಪುತ್ತೋ ಪಿತು ಅಬ್ಭಿದಾ ಉತ್ತಮಙ್ಗ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ಪವರೋ ಉತ್ತಮೋ। ಮತಿಯಾ ಉಪೇತೋತಿ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಏಳಮೂಗೋತಿ ಲಾಲಾಮುಖೋ ಬಾಲೋ। ಪುತ್ತೋ ಪಿತು ಅಬ್ಭಿದಾ ಉತ್ತಮಙ್ಗನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಬಾಲತಾಯ ಪುತ್ತೋಪಿ ಹುತ್ವಾ ಪಿತು ಉತ್ತಮಙ್ಗಂ ಮತ್ಥಕಂ ‘‘ಮಕಸಂ ಪಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದ್ವಿಧಾ ಭಿನ್ದಿ। ತಸ್ಮಾ ಬಾಲಮಿತ್ತತೋ ಪಣ್ಡಿತಅಮಿತ್ತೋವ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ। ವಡ್ಢಕಿಸ್ಸಪಿ ಞಾತಕಾ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಅಕಂಸು।
ಸತ್ಥಾ
ಮಕಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ।
[೪೫] ೫. ರೋಹಿಣಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸೇಯ್ಯೋ ಅಮಿತ್ತೋತಿಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸೇಟ್ಠಿನೋ ದಾಸಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಕಿರ ಏಕಾ ರೋಹಿಣೀ ನಾಮ ದಾಸೀ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸಾ ವೀಹಿಪಹರಣಟ್ಠಾನೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಲ್ಲಿಕಾ ಮಾತಾ ನಿಪಜ್ಜಿ, ತಂ ಮಕ್ಖಿಕಾ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಸೂಚಿಯಾವಿಜ್ಝಮಾನಾ ವಿಯ ಖಾದನ್ತಿ। ಸಾ ಧೀತರಂ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಮಕ್ಖಿಕಾ ಮಂ ಖಾದನ್ತಿ, ಏತಾ ವಾರೇಹೀ’’ತಿ। ಸಾ ‘‘ವಾರೇಸ್ಸಾಮಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ಮುಸಲಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಮಾತು ಸರೀರೇ ಮಕ್ಖಿಕಾ ಮಾರೇತ್ವಾ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಾತರಂ ಮುಸಲೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇಸಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಾತಾ ಮೇ ಮತಾ’’ತಿ ರೋದಿತುಂ ಆರಭಿ। ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಸೇಟ್ಠಿ ತಸ್ಸಾ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಖೋ, ಗಹಪತಿ, ಏಸಾ ‘ಮಾತು ಸರೀರೇ ಮಕ್ಖಿಕಾ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಇದಾನೇವ ಮುಸಲೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಾತರಂ ಮಾರೇಸಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಮಾರೇಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪಿತುಅಚ್ಚಯೇನ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಪಾಪುಣಿ। ತಸ್ಸಾಪಿ ರೋಹಿಣೀಯೇವ ನಾಮ ದಾಸೀ ಅಹೋಸಿ। ಸಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ವೀಹಿಪಹರಣಟ್ಠಾನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಿಪನ್ನಂ ಮಾತರಂ ‘‘ಮಕ್ಖಿಕಾ ಮೇ, ಅಮ್ಮ, ವಾರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ಏವಮೇವ ಮುಸಲೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಾತರಂ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ರೋದಿತುಂ ಆರಭಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ
೪೫.
‘‘ಸೇಯ್ಯೋ ಅಮಿತ್ತೋ ಮೇಧಾವೀ, ಯಞ್ಚೇ ಬಾಲಾನುಕಮ್ಪಕೋ।
ಪಸ್ಸ ರೋಹಿಣಿಕಂ ಜಮ್ಮಿಂ, ಮಾತರಂ ಹನ್ತ್ವಾನ ಸೋಚತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮೇಧಾವೀತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ ಞಾಣೀ ವಿಭಾವೀ। ಯಞ್ಚೇ ಬಾಲಾನುಕಮ್ಪಕೋತಿ ಏತ್ಥ ಯನ್ತಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಕತೋ, ಚೇತಿ ನಾಮತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಯೋ ನಾಮ ಬಾಲೋ ಅನುಕಮ್ಪಕೋ, ತತೋ ಸತಗುಣೇನ ಸಹಸ್ಸಗುಣೇನ ಯನ್ತಿ ಪಟಿಸೇಧನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ, ನೋ ಚೇ ಬಾಲಾನುಕಮ್ಪಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಜಮ್ಮಿನ್ತಿ ಲಾಮಿಕಂ ದನ್ಧಂ। ಮಾತರಂ ಹನ್ತ್ವಾನ ಸೋಚತೀತಿ ‘‘ಮಕ್ಖಿಕಾ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಾತರಂ ಹನ್ತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಯಂ ಬಾಲಾ ಸಯಮೇವ ರೋದತಿ ಪರಿದೇವತಿ। ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ
ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಖೋ, ಗಹಪತಿ, ಏಸಾ ಇದಾನೇವ ‘ಮಕ್ಖಿಕಾ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಮಾತರಂ ಘಾತೇಸಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಘಾತೇಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಮಾತಾಯೇವ ಮಾತಾ ಅಹೋಸಿ, ಧೀತಾಯೇವ ಧೀತಾ, ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ರೋಹಿಣಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ।
[೪೬] ೬. ಆರಾಮದೂಸಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನ ವೇ ಅನತ್ಥಕುಸಲೇನಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಕೋಸಲಗಾಮಕೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಉಯ್ಯಾನದೂಸಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಕಿರ ಕೋಸಲೇಸು ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಗಾಮಕಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ತತ್ಥೇಕೋ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ತಥಾಗತಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಉಯ್ಯಾನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯಥಾರುಚಿಯಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಉಯ್ಯಾನೇ ವಿಚರಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಭಿಕ್ಖೂ ಉಟ್ಠಾಯ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನೇ ವಿಚರನ್ತಾ ಏಕಂ ಅಙ್ಗಣಟ್ಠಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು ‘‘ಉಪಾಸಕ, ಇಮಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಸನ್ದಚ್ಛಾಯಂ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ನ ಕೋಚಿ ರುಕ್ಖೋ ವಾ ಗಚ್ಛೋ ವಾ ಅತ್ಥಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಸ ಉಯ್ಯಾನಸ್ಸ ರೋಪನಕಾಲೇ ಏಕೋ ಗಾಮದಾರಕೋ ಉದಕಂ ಸಿಞ್ಚನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ರುಕ್ಖಪೋತಕೇ ಉಮ್ಮೂಲಂ ಕತ್ವಾ ಮೂಲಪ್ಪಮಾಣೇನ ಉದಕಂ ಸಿಞ್ಚಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಘೋಸಯಿಂಸು। ನಕ್ಖತ್ತಭೇರಿಸದ್ದಸವನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಕಲನಗರವಾಸಿನೋ ನಕ್ಖತ್ತನಿಸ್ಸಿತಕಾ ಹುತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಿ। ತದಾ ರಞ್ಞೋ ಉಯ್ಯಾನೇ ಬಹೂ ಮಕ್ಕಟಾ ವಸನ್ತಿ। ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ನಗರೇ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಘುಟ್ಠಂ, ಇಮೇ ವಾನರೇ ‘ಉದಕಂ ಸಿಞ್ಚಥಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಹಂ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಜೇಟ್ಠಕವಾನರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಏಕೋ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೋ ರಾಜುಯ್ಯಾನೇ ತೇ ವಾನರೇ ತಥಾ ಕರೋನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಏವಮಾಹ ‘‘ಭೋನ್ತೋ ವಾನರಾ, ಕಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹೇ ರುಕ್ಖಪೋತಕೇ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಮೂಲಪ್ಪಮಾಣೇನ ಉದಕಂ ಸಿಞ್ಚಥಾ’’ತಿ? ತೇ ‘‘ಏವಂ ನೋ ವಾನರಜೇಟ್ಠಕೋ ಓವದತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಸೋ ತಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಭೋ ಬಾಲಾ ಅಪಣ್ಡಿತಾ, ‘ಅತ್ಥಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಅನತ್ಥಮೇವ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೪೬.
‘‘ನ
ಹಾಪೇತಿ ಅತ್ಥಂ ದುಮ್ಮೇಧೋ, ಕಪಿ ಆರಾಮಿಕೋ ಯಥಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವೇತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಅನತ್ಥಕುಸಲೇನಾತಿ ಅನತ್ಥೇ ಅನಾಯತನೇ ಕುಸಲೇನ, ಅತ್ಥೇ ಆಯತನೇ ಕಾರಣೇ ಅಕುಸಲೇನ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತ್ಥಚರಿಯಾತಿ ವುಡ್ಢಿಕಿರಿಯಾ। ಸುಖಾವಹಾತಿ ಏವರೂಪೇನ ಅನತ್ಥಕುಸಲೇನ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಸುಖಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಚರಿಯಾ ನ ಸುಖಾವಹಾ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಆವಹಿತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಏಕನ್ತೇನೇವ ಹಿ ಹಾಪೇತಿ ಅತ್ಥಂ ದುಮ್ಮೇಧೋತಿ, ಬಾಲಪುಗ್ಗಲೋ ‘‘ಅತ್ಥಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ಥಂ ಹಾಪೇತ್ವಾ ಅನತ್ಥಮೇವ ಕರೋತಿ। ಕಪಿ ಆರಾಮಿಕೋ ಯಥಾತಿ ಯಥಾ ಆರಾಮೇ ನಿಯುತ್ತೋ ಆರಾಮರಕ್ಖನಕೋ ಮಕ್ಕಟೋ ‘‘ಅತ್ಥಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನತ್ಥಮೇವ ಕರೋತಿ, ಏವಂ ಯೋ ಕೋಚಿ ಅನತ್ಥಕುಸಲೋ, ತೇನ ನ ಸಕ್ಕಾ ಅತ್ಥಚರಿಯಂ ಆವಹಿತುಂ, ಸೋ ಏಕಂಸೇನ ಅತ್ಥಂ ಹಾಪೇತಿಯೇವಾತಿ। ಏವಂ ಸೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಪುರಿಸೋ ಇಮಾಯ
ಸತ್ಥಾಪಿ
ಆರಾಮದೂಸಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ।
[೪೭] ೭. ವಾರುಣಿದೂಸಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನ ವೇ ಅನತ್ಥಕುಸಲೇನಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ವಾರುಣಿದೂಸಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಕಿರ ಸಹಾಯೋ ಏಕೋ ವಾರುಣಿವಾಣಿಜೋ ತಿಖಿಣಂ ವಾರುಣಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೋ ಮಹಾಜನೇ ಸನ್ನಿಪತಿತೇ ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಮೂಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾರುಣಿಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಂ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಂ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ವಾರುಣಿಂ ದೇನ್ತೋ ಮನುಸ್ಸೇ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಲೋಣಸಕ್ಖರಾ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಖಾದನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸುರಾ ಅಲೋಣಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಲೋಣಮೇತ್ಥ ಪಕ್ಖಿಪಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸುರಾಚಾಟಿಯಂ ನಾಳಿಮತ್ತಂ ಲೋಣಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸುರಂ ಅದಾಸಿ। ತೇ ಮುಖಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಕತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಸುರಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಲೋಣಂ ಆಹರಾಪೇನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಲೋಣೇನ ಯೋಜೇಸಿ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಮನಾಪಂ ವಾರುಣಿಂ ನಾಸೇಸಿ ಬಾಲಾ’’ತಿ ತಂ ಗರಹಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯುಟ್ಠಾಯ ಪಕ್ಕನ್ತಾ। ವಾರುಣಿವಾಣಿಜೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಮ್ಪಿ ಅದಿಸ್ವಾ
ಅತೀತೇ
೪೭.
‘‘ನ
ಹಾಪೇತಿ ಅತ್ಥಂ ದುಮ್ಮೇಧೋ, ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ವಾರುಣಿಂ ಯಥಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ವಾರುಣಿಂ ಯಥಾತಿ ಯಥಾ ಅಯಂ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞನಾಮಕೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ‘‘ಅತ್ಥಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಲೋಣಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಾರುಣಿಂ ಹಾಪೇಸಿ ಪರಿಹಾಪೇಸಿ ವಿನಾಸೇಸಿ, ಏವಂ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಅನತ್ಥಕುಸಲೋ ಅತ್ಥಂ ಹಾಪೇತೀತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ।
ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ನ ಏಸ ಗಹಪತಿ ಇದಾನೇವ ವಾರುಣಿದೂಸಕೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ವಾರುಣಿದೂಸಕೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ವಾರುಣಿದೂಸಕೋ ಇದಾನಿಪಿ ವಾರುಣಿದೂಸಕೋವ ಅಹೋಸಿ, ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ವಾರುಣಿದೂಸಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ।
[೪೮] ೮. ವೇದಬ್ಬಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅನುಪಾಯೇನ ಯೋ ಅತ್ಥನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದುಬ್ಬಚಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಇದಾನೇವ ದುಬ್ಬಚೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ದುಬ್ಬಚೋಯೇವ, ತೇನೇವ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಾಮಕೇ ಅಞ್ಞತರೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವೇದಬ್ಬಂ ನಾಮ ಮನ್ತಂ ಜಾನಾತಿ। ಸೋ ಕಿರ ಮನ್ತೋ ಅನಗ್ಘೋ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಚರಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಏಕಾಹದ್ವೀಹಚ್ಚಯೇನ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಮಾ ಭಾಯಿತ್ಥ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಪನ ಮಮ ವಚನಂ ಕರೋಥ, ಅಜ್ಜ ಧನವಸ್ಸಾಪನಕನಕ್ಖತ್ತಯೋಗೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಾ ಖೋ ತುಮ್ಹೇ ದುಕ್ಖಂ ಅಸಹನ್ತಾ ಮನ್ತಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಧನಂ ವಸ್ಸಾಪಯಿತ್ಥ। ಸಚೇ ವಸ್ಸಾಪೇಸ್ಸಥ, ತುಮ್ಹೇ ಚ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಥ, ಇಮೇ ಚ ಪಞ್ಚಸತಾ ಚೋರಾ’’ತಿ ಏವಂ ಆಚರಿಯಂ ಓವದಿತ್ವಾ ಧನತ್ಥಾಯ ಅಗಮಾಸಿ। ಚೋರಾಪಿ ಸೂರಿಯೇ ಅತ್ಥಙ್ಗತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸುಂ। ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಪಾಚೀನಲೋಕಧಾತುತೋ ಪರಿಪುಣ್ಣಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ ಉಟ್ಠಹಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ಧನವಸ್ಸಾಪನಕನಕ್ಖತ್ತಯೋಗೋ
ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ
ತೇ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ
೪೮.
‘‘ಅನುಪಾಯೇನ ಯೋ ಅತ್ಥಂ, ಇಚ್ಛತಿ ಸೋ ವಿಹಞ್ಞತಿ।
ಚೇತಾ ಹನಿಂಸು ವೇದಬ್ಬಂ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಬ್ಯಸನಮಜ್ಝಗೂ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸೋ ವಿಹಞ್ಞತೀತಿ ಸೋ ಅನುಪಾಯೇನ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಂ ವುಡ್ಢಿಂ ಸುಖಂ ಇಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಅಕಾಲೇ ವಾಯಾಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಿಹಞ್ಞತಿ ಕಿಲಮತಿ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಚೇತಾತಿ ಚೇತರಟ್ಠವಾಸಿನೋ ಚೋರಾ। ಹನಿಂಸು ವೇದಬ್ಬನ್ತಿ ವೇದಬ್ಬಮನ್ತವಸೇನ ‘‘ವೇದಬ್ಬೋ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಹನಿಂಸು। ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಬ್ಯಸನಮಜ್ಝಗೂತಿ ತೇಪಿ ಚ ಅನವಸೇಸಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಘಾತಯಮಾನಾ ಬ್ಯಸನಂ ಅಧಿಗಚ್ಛಿಂಸು ಪಟಿಲಭಿಂಸೂತಿ।
ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಯಥಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ಅನುಪಾಯೇನ ಅಟ್ಠಾನೇ ಪರಕ್ಕಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಧನಂ ವಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾಪಿ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತೋ, ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ
ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ನ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಇದಾನೇವ ದುಬ್ಬಚೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ದುಬ್ಬಚೋವ, ದುಬ್ಬಚತ್ತಾ ಪನ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ವೇದಬ್ಬಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ದುಬ್ಬಚಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ವೇದಬ್ಬಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ।
[೪೯] ೯. ನಕ್ಖತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನಕ್ಖತ್ತಂ ಪತಿಮಾನೇನ್ತನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಆಜೀವಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರೇಕಂ ಕುಲಧೀತರಂ ಜನಪದೇ ಏಕೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಸ್ಸ ವಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕದಿವಸೇ ನಾಮ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದಿವಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಅತ್ತನೋ ಕುಲೂಪಕಂ ಆಜೀವಕಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಜ್ಜ ಮಯಂ ಏಕಂ ಮಙ್ಗಲಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಸೋಭನಂ ನು ಖೋ ನಕ್ಖತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ‘‘ಅಯಂ ಮಂ ಪಠಮಂ ಅಪುಚ್ಛಿತ್ವಾವ ದಿವಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪಟಿಪುಚ್ಛತಿ, ಹೋತು, ಸಿಕ್ಖಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಅಸೋಭನಂ ನಕ್ಖತ್ತಂ, ಮಾ ಅಜ್ಜ ಮಙ್ಗಲಂ ಕರಿತ್ಥ, ಸಚೇ ಕರಿಸ್ಸಥ, ಮಹಾವಿನಾಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ। ತಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ಮನುಸ್ಸಾ ತಸ್ಸ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ತಂ ದಿವಸಂ ನ ಗಚ್ಛಿಂಸು। ನಗರವಾಸಿನೋ ಸಬ್ಬಂ ಮಙ್ಗಲಕಿರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ತೇಸಂ ಅನಾಗಮನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತೇಹಿ ಅಜ್ಜ ದಿವಸೋ ಠಪಿತೋ, ನೋ
ಇತರೇ ಪುನದಿವಸೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ದೇಥ ನೋ ದಾರಿಕ’’ನ್ತಿ ಆಹಂಸು। ಅಥ ನೇ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೋ ‘‘ಜನಪದವಾಸಿನೋ ನಾಮ ತುಮ್ಹೇ ಗಹಪತಿಕಾ ಪಾಪಮನುಸ್ಸಾ ದಿವಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಞ್ಞಾಯ ನ ಆಗತಾ, ಆಗತಮಗ್ಗೇನೇವ ಪಟಿಗಚ್ಛಥ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ನಗರವಾಸಿನೋ ಜನಪದವಾಸೀನಂ ಧೀತರಂ ವಾರೇತ್ವಾ ದಿವಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕುಲೂಪಕಂ ಆಜೀವಕಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಾ ಮಙ್ಗಲಕಿರಿಯಾ, ಸೋಭನಂ ನು ಖೋ ನಕ್ಖತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ‘‘ಇಮೇ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ದಿವಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಮಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ನೇಸಂ ಮಙ್ಗಲನ್ತರಾಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಅಸೋಭನಂ
ಏವಂ ತೇಸು ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಲಹಂ ಕರೋನ್ತೇಸು ಏಕೋ ನಗರವಾಸೀ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೋ ಏಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಜನಪದಂ ಗತೋ ತೇಸಂ ನಗರವಾಸೀನಂ ‘‘ಮಯಂ ಆಜೀವಕಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ನಕ್ಖತ್ತಸ್ಸ ಅಸೋಭನಭಾವೇನ ನಾಗತಾ’’ತಿ ಕಥೇನ್ತಾನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನಕ್ಖತ್ತೇನ ಕೋ ಅತ್ಥೋ, ನನು ದಾರಿಕಾಯ ಲದ್ಧಭಾವೋವ ನಕ್ಖತ್ತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೪೯.
‘‘ನಕ್ಖತ್ತಂ
ಅತ್ಥೋ ಅತ್ಥಸ್ಸ ನಕ್ಖತ್ತಂ, ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ ತಾರಕಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪತಿಮಾನೇನ್ತನ್ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತಂ, ‘‘ಇದಾನಿ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇದಾನಿ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಗಮಯಮಾನಂ। ಅತ್ಥೋ ಬಾಲಂ ಉಪಚ್ಚಗಾತಿ ಏತಂ ನಗರವಾಸಿಕಂ ಬಾಲಂ ದಾರಿಕಾಪಟಿಲಾಭಸಙ್ಖಾತೋ ಅತ್ಥೋ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ। ಅತ್ಥೋ ಅತ್ಥಸ್ಸ ನಕ್ಖತ್ತನ್ತಿ ಯಂ ಅತ್ಥಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಚರತಿ, ಸೋ ಪಟಿಲದ್ಧೋ ಅತ್ಥೋವ ಅತ್ಥಸ್ಸ ನಕ್ಖತ್ತಂ ನಾಮ। ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ ತಾರಕಾತಿ ಇತರೇ ಪನ ಆಕಾಸೇ ತಾರಕಾ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕತರಂ ಅತ್ಥಂ ಸಾಧೇಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಗರವಾಸಿನೋ ಕಲಹಂ ಕತ್ವಾ ದಾರಿಕಂ ಅಲಭಿತ್ವಾವ ಅಗಮಂಸು।
ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಸ ಆಜೀವಕೋ ಇದಾನೇವ ಕುಲಸ್ಸ ಮಙ್ಗಲನ್ತರಾಯಂ ಕರೋತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅಕಾಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಆಜೀವಕೋ ಏತರಹಿ
ನಕ್ಖತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ।
[೫೦] ೧೦. ದುಮ್ಮೇಧಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ದುಮ್ಮೇಧಾನನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಲೋಕತ್ಥಚರಿಯಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸಾ ದ್ವಾದಸಕನಿಪಾತೇ ಮಹಾಕಣ್ಹಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೧೨.೬೧ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ತಸ್ಸ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಕುಮಾರೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ
ಸೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ರಜ್ಜೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಚತಸ್ಸೋ ಅಗತಿಯೋ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಸ ರಾಜಧಮ್ಮೇ ಅಕೋಪೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಮನೋರಥೋ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ, ರಜ್ಜೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋಮ್ಹಿ। ಯಂ ಪನಾಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ಏಕಂ ಅತ್ಥಂ ಚಿನ್ತಯಿಂ, ಇದಾನಿ ತಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಮಚ್ಚೇ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾದಯೋ ಚ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ಆಮನ್ತೇಸಿ ‘‘ಜಾನಾಥ ಭೋ ಮಯಾ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ರಜ್ಜಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನ ಜಾನಾಮ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಅಪಿ ವೋಹಂ ಅಸುಕಂ ನಾಮ ವಟರುಕ್ಖಂ ಗನ್ಧಾದೀಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನಮಸ್ಸಮಾನೋ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ। ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ। ತದಾಹಂ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿಂ ‘‘ಸಚೇ ರಜ್ಜಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮಿ, ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ತಸ್ಸಾ ಮೇ ದೇವತಾಯ ಆನುಭಾವೇನ ಇದಂ ರಜ್ಜಂ ಲದ್ಧಂ, ಇದಾನಿಸ್ಸಾ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಪಪಞ್ಚಂ ಅಕತ್ವಾ ಖಿಪ್ಪಂ ದೇವತಾಯ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಸಜ್ಜೇಥಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಕಿಂ ಗಣ್ಹಾಮ, ದೇವಾ’’ತಿ? ಭೋ ಅಹಂ ದೇವತಾಯ ಆಯಾಚಮಾನೋ ‘‘ಯೇ ಮಯ್ಹಂ ರಜ್ಜೇ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಿ ಪಞ್ಚ ದುಸ್ಸೀಲಕಮ್ಮಾನಿ ದಸ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥೇ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇ ಘಾತೇತ್ವಾ ಅನ್ತವಟ್ಟಿಮಂಸಲೋಹಿತಾದೀಹಿ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಯಾಚಿಂ। ತಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹೇ ಏವಂ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಥ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾ ಉಪರಾಜಕಾಲೇಯೇವ ಏವಂ ಆಯಾಚಿ ‘ಸಚಾಹಂ ರಜ್ಜಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇ
೫೦.
‘‘ದುಮ್ಮೇಧಾನಂ ಸಹಸ್ಸೇನ, ಯಞ್ಞೋ ಮೇ ಉಪಯಾಚಿತೋ।
ಇದಾನಿ ಖೋಹಂ ಯಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ಬಹು ಅಧಮ್ಮಿಕೋ ಜನೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ದುಮ್ಮೇಧಾನಂ ಸಹಸ್ಸೇನಾತಿ ‘‘ಇದಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಇದಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅಜಾನನಭಾವೇನ, ದಸಸು ವಾ ಪನ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥೇಸು ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತನಭಾವೇನ ದುಟ್ಠಾ ಮೇಧಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ದುಮ್ಮೇಧಾ, ತೇಸಂ ದುಮ್ಮೇಧಾನಂ ನಿಪ್ಪಞ್ಞಾನಂ ಬಾಲಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಗಣಿತ್ವಾ ಗಹಿತೇನ ಸಹಸ್ಸೇನ। ಯಞ್ಞೋ ಮೇ ಉಪಯಾಚಿತೋತಿ ಮಯಾ ದೇವತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ಯಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಯಞ್ಞೋ ಯಾಚಿತೋ। ಇದಾನಿ ಖೋಹಂ ಯಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸೋ ಅಹಂ ಇಮಿನಾ ಆಯಾಚನೇನ ರಜ್ಜಸ್ಸ ಪಟಿಲದ್ಧತ್ತಾ ಇದಾನಿ ಯಜಿಸ್ಸಾಮಿ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಇದಾನಿ ಹಿ ಬಹು ಅಧಮ್ಮಿಕೋ ಜನೋ, ತಸ್ಮಾ ಇದಾನೇವ ನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ।
ಅಮಚ್ಚಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಾ’’ತಿ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕೇ ಬಾರಾಣಸಿನಗರೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸುಂ। ಭೇರಿಯಾ ಆಣಂ ಸುತ್ವಾ ಏಕಮ್ಪಿ ದುಸ್ಸೀಲಕಮ್ಮಂ ಸಮಾದಾಯ ಠಿತೋ ಏಕಪುರಿಸೋಪಿ ನಾಹೋಸಿ। ಇತಿ ಯಾವ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ತಾವ ಏಕಪುಗ್ಗಲೋಪಿ ಪಞ್ಚಸು ದಸಸು ವಾ ದುಸ್ಸೀಲಕಮ್ಮೇಸು ಏಕಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ। ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕಪುಗ್ಗಲಮ್ಪಿ ಅಕಿಲಮೇನ್ತೋ ಸಕಲರಟ್ಠವಾಸಿನೋ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಜೀವಿತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಂ ಆದಾಯ ದೇವನಗರಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ಅಗಮಾಸಿ।
ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಇದಾನೇವ ಲೋಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಚರತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಚರಿಯೇವಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ
ದುಮ್ಮೇಧಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ।
ಅತ್ಥಕಾಮವಗ್ಗೋ ಪಞ್ಚಮೋ।
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ಲೋಸಕತಿಸ್ಸಕಪೋತ, ವೇಳುಕಂ ಮಕಸಮ್ಪಿ ಚ।
ರೋಹಿಣೀ ಆರಾಮದೂಸಂ, ವಾರುಣೀದೂಸವೇದಬ್ಬಂ।
ನಕ್ಖತ್ತಂ ದುಮ್ಮೇಧಂ ದಸಾತಿ॥
ಪಠಮೋ ಪಣ್ಣಾಸಕೋ।
೬. ಆಸೀಸವಗ್ಗೋ
[೫೧] ೧. ಮಹಾಸೀಲವಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಆಸೀಸೇಥೇವ ಪುರಿಸೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಞ್ಹಿ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ತಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ‘‘ಸೀಲವಕುಮಾರೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕೋವ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪೇಸು ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ರಜ್ಜೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಮಹಾಸೀಲವರಾಜಾ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ ಧಮ್ಮಿಕೋ ಧಮ್ಮರಾಜಾ। ಸೋ ನಗರಸ್ಸ ಚತೂಸು ದ್ವಾರೇಸು ಚತಸ್ಸೋ, ಮಜ್ಝೇ ಏಕಂ, ನಿವೇಸನದ್ವಾರೇ ಏಕನ್ತಿ ನಿಚ್ಚಂ ಛ ದಾನಸಾಲಾಯೋ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಕಪಣದ್ಧಿಕಾನಂ ದಾನಂ ದೇತಿ, ಸೀಲಂ ರಕ್ಖತಿ, ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ಖನ್ತಿಮೇತ್ತಾನುದ್ದಯಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಪುತ್ತಂ ಪರಿತೋಸಯಮಾನೋ
ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಕೋಸಲರಾಜಾನಂ ಆಹ – ‘‘ದೇವ ಬಾರಾಣಸಿರಜ್ಜಂ ನಾಮ ನಿಮ್ಮಕ್ಖಿಕಮಧುಪಟಲಸದಿಸಂ, ರಾಜಾ ಅತಿಮುದುಕೋ, ಅಪ್ಪೇನೇವ ಬಲವಾಹನೇನ ಸಕ್ಕಾ ಬಾರಾಣಸಿರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಿತು’’ನ್ತಿ। ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಬಾರಾಣಸಿರಜ್ಜಂ ನಾಮ ಮಹಾ, ಅಯಞ್ಚ ‘ಅಪ್ಪೇನೇವ ಬಲವಾಹನೇನ ಸಕ್ಕಾ ಬಾರಾಣಸಿರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಿತು’ನ್ತಿ ಆಹ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಪನ ಪಯುತ್ತಕಚೋರೋ ಸಿಯಾ’’ತಿ
ತದಾ ಪನ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಮತ್ತವಾರಣೇಪಿ ಅಭಿಮುಖಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಅನಿವತ್ತನಧಮ್ಮಾ ಅಸನಿಯಾಪಿ ಸೀಸೇ ಪತನ್ತಿಯಾ ಅಸನ್ತಸನಸಭಾವಾ ಸೀಲವಮಹಾರಾಜಸ್ಸ
ಕೋಸಲರಾಜಾ ಮಹನ್ತೇನ ಬಲವಾಹನೇನ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಪಾವಿಸಿ। ಸೋ ಏಕಮ್ಪಿ ಪಟಿಸತ್ತುಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ರಞ್ಞೋ ನಿವೇಸನದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚಗಣಪರಿವುತೋ ಅಪಾರುತದ್ವಾರೇ ನಿವೇಸನೇ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ
ಅಥ ಅಡ್ಢರತ್ತಸಮಯೇ ‘‘ಮನುಸ್ಸಮಂಸಂ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಿಙ್ಗಾಲಾ ಆಗಮಿಂಸು। ತೇ ದಿಸ್ವಾ ರಾಜಾ ಚ ಅಮಚ್ಚಾ ಚ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಸದ್ದಮಕಂಸು, ಸಿಙ್ಗಾಲಾ ಭೀತಾ ಪಲಾಯಿಂಸು। ತೇ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ಪಚ್ಛತೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಅನಾಗಮನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪುನ ಪಚ್ಚಾಗಮಿಂಸು। ಇತರೇಪಿ ತಥೇವ ಸದ್ದಮಕಂಸು। ಏವಂ ಯಾವತತಿಯಂ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಪುನ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ತೇಸು ಏಕಸ್ಸಪಿ ಅನಾಗಮನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ವಜ್ಝಪ್ಪತ್ತಾ ಏತೇ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಸೂರಾ ಹುತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪುನ ತೇಸು ಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತೇಸುಪಿ ನ ಪಲಾಯಿಂಸು। ಜೇಟ್ಠಕಸಿಙ್ಗಾಲೋ ರಾಜಾನಂ ಉಪಗಞ್ಛಿ, ಸೇಸಾ ಸಿಙ್ಗಾಲಾ ಸೇಸಾನಂ ಅಮಚ್ಚಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಂಸು। ಉಪಾಯಕುಸಲೋ
ತಸ್ಮಿಂ
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚೋರರಾಜಾ ಅಲಙ್ಕತಸಿರಿಗಬ್ಭೇ ಸಿರಿಸಯನಪಿಟ್ಠೇ ನಿಪನ್ನೋ ನಿದ್ದಾಯತಿ। ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಪಮತ್ತಸ್ಸ ನಿದ್ದಾಯನ್ತಸ್ಸ ಖಗ್ಗತಲೇನ ಉದರಂ ಪಹರಿ। ಸೋ ಭೀತೋ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ದೀಪಾಲೋಕೇನ ಸೀಲವಮಹಾರಾಜಾನಂ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ಸಯನಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಠಿತೋ ರಾಜಾನಂ ಆಹ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಏವರೂಪಾಯ
ಸೀಲವರಾಜಾಪಿ ಖೋ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೋ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಸರಭಪಾದಕೇ ಕಞ್ಚನಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಞ್ಚ ಏವರೂಪಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಅಮಚ್ಚಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಚ ಜೀವಿತಪಟಿಲಾಭೋ ಮಯಿ ವೀರಿಯಂ ಅಕರೋನ್ತೇ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಭವಿಸ್ಸ, ವೀರಿಯಬಲೇನ ಪನಾಹಂ ನಟ್ಠಞ್ಚ ಇಮಂ ಯಸಂ ಪಟಿಲಭಿಂ, ಅಮಚ್ಚಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಚ ಜೀವಿತದಾನಂ ಅದಾಸಿಂ, ಆಸಚ್ಛೇದಂ ವತ ಅಕತ್ವಾ ವೀರಿಯಮೇವ ಕತ್ತಬ್ಬಂ। ಕತವೀರಿಯಸ್ಸ ಹಿ ಫಲಂ ನಾಮ ಏವಂ ಸಮಿಜ್ಝತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಉದಾನವಸೇನ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೫೧.
‘‘ಆಸೀಸೇಥೇವ ಪುರಿಸೋ, ನ ನಿಬ್ಬಿನ್ದೇಯ್ಯ ಪಣ್ಡಿತೋ।
ಪಸ್ಸಾಮಿ ವೋಹಂ ಅತ್ತಾನಂ, ಯಥಾ ಇಚ್ಛಿಂ ತಥಾ ಅಹೂ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಆಸೀಸೇಥೇವಾತಿ ‘‘ಏವಾಹಂ ವೀರಿಯಂ ಆರಭನ್ತೋ ಇಮಮ್ಹಾ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ವೀರಿಯಬಲೇನ ಆಸಂ ಕರೋಥೇವ। ನ ನಿಬ್ಬಿನ್ದೇಯ್ಯ ಪಣ್ಡಿತೋತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ ಉಪಾಯಕುಸಲೋ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ವೀರಿಯಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಅಹಂ ಇಮಸ್ಸ ವೀರಿಯಸ್ಸ ಫಲಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನ ಉಕ್ಕಣ್ಠೇಯ್ಯ, ಆಸಚ್ಛೇದಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಸ್ಸಾಮಿ ವೋಹಂ ಅತ್ತಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವೋತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ ಯಥಾ ಇಚ್ಛಿಂ ತಥಾ ಅಹೂತಿ ಅಹಞ್ಹಿ ಆವಾಟೇ ನಿಖಾತೋ ತಮ್ಹಾ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ಪುನ ಅತ್ತನೋ ರಜ್ಜಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಇಚ್ಛಿಂ, ಸೋ ಅಹಂ ಇಮಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ತಂ ಅತ್ತಾನಂ ಪಸ್ಸಾಮಿ। ಯಥೇವಾಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ಇಚ್ಛಿಂ, ತಥೇವ ಮೇ ಅತ್ತಾ ಜಾತೋತಿ। ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಭೋ ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ವೀರಿಯಫಲಂ ನಾಮ ಸಮಿಜ್ಝತೀ’’ತಿ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತ್ವಾ ಯಾವಜೀವಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾಪಿ
ಮಹಾಸೀಲವಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ।
[೫೨] ೨. ಚೂಳಜನಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ವಾಯಮೇಥೇವ ಪುರಿಸೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯಮೇವಾರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತತ್ಥ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಮಹಾಜನಕಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೧೨೩ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಜನಕರಾಜಾ ಪನ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೫೨.
‘‘ವಾಯಮೇಥೇವ ಪುರಿಸೋ, ನ ನಿಬ್ಬಿನ್ದೇಯ್ಯ ಪಣ್ಡಿತೋ।
ಪಸ್ಸಾಮಿ ವೋಹಂ ಅತ್ತಾನಂ, ಉದಕಾ ಥಲಮುಬ್ಭತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ವಾಯಮೇಥೇವಾತಿ ವಾಯಾಮಂ ಕರೋಥೇವ। ಉದಕಾ ಥಲಮುಬ್ಭತನ್ತಿ ಉದಕತೋ ಥಲಮುತ್ತಿಣ್ಣಂ ಥಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ಅತ್ತಾನಂ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ। ಇಧಾಪಿ ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ, ಜನಕರಾಜಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋವ ಅಹೋಸೀತಿ।
ಚೂಳಜನಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ।
[೫೩] ೩. ಪುಣ್ಣಪಾತಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ತಥೇವ ಪುಣ್ಣಾ ಪಾತಿಯೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ವಿಸವಾರುಣಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸುರಾಧುತ್ತಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಮನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಸುರಾಮೂಲಂ ನೋ ಖೀಣಂ, ಕಹಂ ನು ಖೋ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಅಥೇಕೋ ಕಕ್ಖಳಧುತ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಅತ್ಥೇಕೋ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ। ‘‘ಕತರೋ ಉಪಾಯೋ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಅಙ್ಗುಲಿಮುದ್ದಿಕಾ ಪಿಳನ್ಧಿತ್ವಾ ಮಟ್ಠಸಾಟಕನಿವತ್ಥೋ ರಾಜುಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಮಯಂ ಸುರಾಪಾತಿಯಂ ವಿಸಞ್ಞೀಕರಣಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಆಪಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಆಗಮನಕಾಲೇ ‘ಇತೋ ಏಹಿ ಮಹಾಸೇಟ್ಠೀ’ತಿ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ತಂ ಸುರಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ವಿಸಞ್ಞೀಭೂತಸ್ಸ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿ ಅಹೋಸಿ। ತದಾಪೇತೇ ಧುತ್ತಾ ಏವಮೇವ ಸಮ್ಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸುರಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಆಗಮನಕಾಲೇ ಪಟಿಮಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏವಮೇವ ಕಥಯಿಂಸು। ಸೇಟ್ಠಿ ಅನತ್ಥಿಕೋಪಿ ಹುತ್ವಾ ತೇ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ
೫೩.
‘‘ತಥೇವ ಪುಣ್ಣಾ ಪಾತಿಯೋ, ಅಞ್ಞಾಯಂ ವತ್ತತೇ ಕಥಾ।
ಆಕಾರಣೇನ ಜಾನಾಮಿ, ನ ಚಾಯಂ ಭದ್ದಿಕಾ ಸುರಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ತಥೇವಾತಿ ಯಥಾ ಮಯಾ ಗಮನಕಾಲೇ ದಿಟ್ಠಾ, ಇದಾನಿಪಿ ಇಮಾ ಸುರಾಪಾತಿಯೋ ತಥೇವ ಪುಣ್ಣಾ। ಅಞ್ಞಾಯಂ ವತ್ತತೇ ಕಥಾತಿ ಯಾ ಅಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸುರಾವಣ್ಣನಕಥಾ ವತ್ತತಿ, ಸಾ ಅಞ್ಞಾವ ಅಭೂತಾ ಆಕಾರಣೇನ ಜಾನಾಮೀತಿ ತಸ್ಮಾ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಾಮಿ। ನ ಚಾಯಂ ಭದ್ದಿಕಾ ಸುರಾತಿ ‘‘ನೇವಾಯಂ ಭದ್ದಿಕಾ ಸುರಾ, ವಿಸಸಂಯೋಜಿತಾಯ ಏತಾಯ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಧುತ್ತೇ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಯಥಾ ನ ಪುನ ಏವರೂಪಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಥಾ ತೇ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಸೋ ಯಾವಜೀವಂ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಧುತ್ತಾ ಏತರಹಿ ಧುತ್ತಾ, ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಪುಣ್ಣಪಾತಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ।
[೫೪] ೪. ಕಿಂಫಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನಾಯಂ ರುಕ್ಖೋ ದುರಾರುಹಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಫಲಕುಸಲಂ ಉಪಾಸಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕೋ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆರಾಮೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಂ ದತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲಂ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಉಯ್ಯಾನೇ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಅಯ್ಯಾನಂ ಅಮ್ಬಾದೀನಿ ನಾನಾಫಲಾನಿ ದೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಸಙ್ಘಮಾದಾಯ ಉಯ್ಯಾನೇ ವಿಚರನ್ತೋ ರುಕ್ಖಂ ಉಲ್ಲೋಕೇತ್ವಾವ ‘‘ಏತಂ ಫಲಂ ಆಮಂ, ಏತಂ ನ ಸುಪಕ್ಕಂ, ಏತಂ ಸುಪಕ್ಕ’’ನ್ತಿ ಜಾನಾತಿ। ಯಂ ಸೋ ವದತಿ, ತಂ ತಥೇವ ಹೋತಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೋ ಫಲಕುಸಲೋ ಭೂಮಿಯಂ ಠಿತೋವ ರುಕ್ಖಂ ಉಲ್ಲೋಕೇತ್ವಾ ‘ಏತಂ ಫಲಂ ಆಮಂ, ಏತಂ ನ ಸುಪಕ್ಕಂ, ಏತಂ ಸುಪಕ್ಕ’ನ್ತಿ ಜಾನಾತಿ। ಯಂ ಸೋ ವದತಿ, ತಂ ತಥೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಯಮೇವ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೋ ಫಲಕುಸಲೋ, ಪುಬ್ಬೇ ಪಣ್ಡಿತಾಪಿ ಫಲಕುಸಲಾಯೇವ ಅಹೇಸು’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸತ್ಥವಾಹಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ವಣಿಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಮಹಾವತ್ತನಿಅಟವಿಂ ಪತ್ವಾ
ಪುಬ್ಬೇ ಪನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಮನುಸ್ಸಾ ನಿವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಬಫಲಾನೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಇಮಾನಿ ವಿಸಫಲಾನಿ ಖಾದಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ। ಪುನದಿವಸೇ ಗಾಮವಾಸಿನೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಮತಮನುಸ್ಸೇ ದಿಸ್ವಾ ಪಾದೇ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಸಕಟೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಸಬ್ಬಂ ತೇಸಂ ಸನ್ತಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತೇ ತಂ ದಿವಸಮ್ಪಿ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಕಾಲೇಯೇವ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಬಲಿಬದ್ದೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಯ್ಹಂ ಸಕಟಂ, ಮಯ್ಹಂ ಭಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ವೇಗೇನ ತಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇ ನಿರೋಗೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಥಂ ತುಮ್ಹೇ ಇಮಂ ರುಕ್ಖಂ ‘ನಾಯಂ ಅಮ್ಬರುಕ್ಖೋ’ತಿ ಜಾನಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ತೇ ‘‘ಮಯಂ ನ ಜಾನಾಮ, ಸತ್ಥವಾಹಜೇಟ್ಠಕೋ ನೋ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಮನುಸ್ಸಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ಕಿನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ತ್ವಂ ಇಮಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನಮ್ಬರುಕ್ಖಭಾವಂ ಅಞ್ಞಾಸೀ’’ತಿ? ಸೋ ‘‘ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೫೪.
‘‘ನಾಯಂ
ಆಕಾರಣೇನ ಜಾನಾಮಿ, ನಾಯಂ ಸಾದುಫಲೋ ದುಮೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಾಯಂ ರುಕ್ಖೋ ದುರಾರುಹೋತಿ ಅಯಂ ವಿಸರುಕ್ಖೋ ನ ದುಕ್ಖಾರುಹೋ, ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಪಿತನಿಸ್ಸೇಣೀ ವಿಯ ಸುಖೇನಾರೋಹಿತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ವದತಿ। ನಪಿ ಗಾಮತೋ ಆರಕಾತಿ ಗಾಮತೋ ದೂರೇ ಠಿತೋಪಿ ನ ಹೋತಿ, ಗಾಮದ್ವಾರೇ ಠಿತೋಯೇವಾತಿ ದೀಪೇತಿ। ಆಕಾರಣೇನ ಜಾನಾಮೀತಿ ಇಮಿನಾ ದುವಿಧೇನ ಕಾರಣೇನಾಹಂ ಇಮಂ ರುಕ್ಖಂ ಜಾನಾಮಿ। ಕಿನ್ತಿ? ನಾಯಂ ಸಾದುಫಲೋ ದುಮೋತಿ। ಸಚೇ ಹಿ ಅಯಂ ಮಧುರಫಲೋ ಅಮ್ಬರುಕ್ಖೋ ಅಭವಿಸ್ಸ, ಏವಂ ಸುಖಾರುಳ್ಹೇ ಅವಿದೂರೇ ಠಿತೇ ಏತಸ್ಮಿಂ ಏಕಮ್ಪಿ ಫಲಂ ನ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ, ಫಲಖಾದಕಮನುಸ್ಸೇಹಿ ನಿಚ್ಚಂ ಪರಿವುತೋವ ಅಸ್ಸ। ಏವಂ ಅಹಂ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಸ ವಿಸರುಕ್ಖಭಾವಂ ಅಞ್ಞಾಸಿನ್ತಿ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಸೋತ್ಥಿಗಮನಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾಪಿ
ಕಿಂಫಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ।
[೫೫] ೫. ಪಞ್ಚಾವುಧಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯೋ ಅಲೀನೇನ ಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸತ್ಥಾ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭಗವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಪುಬ್ಬೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ವೀರಿಯಂ ಕಾತುಂ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ವೀರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ರಜ್ಜಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಾಪುಣಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಅಟ್ಠಸತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಸಬ್ಬಕಾಮೇಹಿ ಸನ್ತಪ್ಪೇತ್ವಾ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಲಕ್ಖಣಕುಸಲಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪುಞ್ಞಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕುಮಾರೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ರಜ್ಜಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತಿ, ಪಞ್ಚಾವುಧಕಮ್ಮೇ ಪಞ್ಞಾತೋ ಪಾಕಟೋ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಅಗ್ಗಪುರಿಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕರಿಂಸು। ರಾಜಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ
ಸೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಸಿಲೇಸಲೋಮಯಕ್ಖೇನ ನಾಮ ಅಧಿಟ್ಠಿತಂ ಏಕಂ ಅಟವಿಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅಥ ನಂ ಅಟವಿಮುಖೇ ಮನುಸ್ಸಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಭೋ ಮಾಣವ, ಮಾ ಇಮಂ ಅಟವಿಂ ಪವಿಸ, ಸಿಲೇಸಲೋಮಯಕ್ಖೋ ನಾಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ದಿಟ್ಠದಿಟ್ಠೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇತೀ’’ತಿ ವಾರಯಿಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅತ್ತಾನಂ ತಕ್ಕೇನ್ತೋ ಅಸಮ್ಭೀತಕೇಸರಸೀಹೋ ವಿಯ ಅಟವಿಂ ಪಾವಿಸಿಯೇವ। ತಸ್ಮಿಂ ಅಟವಿಮಜ್ಝಂ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಸೋ ಯಕ್ಖೋ ತಾಲಮತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಕೂಟಾಗಾರಮತ್ತಂ ಸೀಸಂ ಪತ್ತಪ್ಪಮಾಣಾನಿ ಅಕ್ಖೀನಿ, ದಕಲಿಮಕುಳಮತ್ತಾ ದ್ವೇ ದಾಠಾ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪುನಪಿ ತಂ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಖಗ್ಗಂ ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಪಹರಿ, ತೇತ್ತಿಂಸಙ್ಗುಲಾಯತೋ ಖಗ್ಗೋ ಲೋಮೇಸುಯೇವ ಅಲ್ಲೀಯಿ। ಅಥ ನಂ ಕಣಯೇನ ಪಹರಿ, ಸೋಪಿ ಲೋಮೇಸುಯೇವ ಅಲ್ಲೀಯಿ। ತಸ್ಸ ಅಲ್ಲೀನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಮುಗ್ಗರೇನ ಪಹರಿ, ಸೋಪಿ ಲೋಮೇಸುಯೇವ ಅಲ್ಲೀಯಿ। ತಸ್ಸ ಅಲ್ಲೀನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಕುನ್ತೇನ ಪಹರಿ, ಸೋಪಿ ಲೋಮೇಸುಯೇವ ಅಲ್ಲೀಯಿ। ತಸ್ಸ ಅಲ್ಲೀನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಭೋ ಯಕ್ಖನ, ತೇ ಅಹಂ ‘ಪಞ್ಚಾವುಧಕುಮಾರೋ
ಯಕ್ಖೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಏಕೋ ಪುರಿಸಸೀಹೋ ಪುರಿಸಾಜಾನೀಯೋ, ನ ಪುರಿಸಮತ್ತೋವ, ಮಾದಿಸೇನ ನಾಮಸ್ಸ ಯಕ್ಖೇನ ಗಹಿತಸ್ಸ ಸನ್ತಾಸಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಯಾ ಇಮಂ ಮಗ್ಗಂ ಹನನ್ತೇನ ಏಕೋಪಿ ಏವರೂಪೋ ಪುರಿಸೋ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ, ಕಸ್ಮಾ ನು ಖೋ ಏಸ ನ ಭಾಯತೀ’’ತಿ। ಸೋ ತಂ ಖಾದಿತುಂ ಅವಿಸಹನ್ತೋ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ನು ಖೋ, ತ್ವಂ ಮಾಣವ, ಮರಣಭಯಂ ನ ಭಾಯಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ, ಯಕ್ಖ, ಭಾಯಿಸ್ಸಾಮಿ। ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಅತ್ತಭಾವೇ ಏಕಂ ಮರಣಂ ನಿಯತಮೇವ, ಅಪಿಚ ಮಯ್ಹಂ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ವಜಿರಾವುಧಂ ಅತ್ಥಿ। ಸಚೇ ಮಂ ಖಾದಿಸ್ಸಸಿ, ತಂ ಆವುಧಂ ಜೀರಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ತಂ ತೇ ಅನ್ತಾನಿ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ
ಅಥ ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಯಕ್ಖ, ಅಹಂ ತಾವ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ, ತ್ವಂ ಪನ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ಲುದ್ದೋ ಲೋಹಿತಪಾಣಿ ಪರರುಹಿರಮಂಸಭಕ್ಖೋ ಯಕ್ಖೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಸಚೇ ಇಧಾಪಿ
ಸತ್ಥಾಪಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೫೫.
‘‘ಯೋ ಅಲೀನೇನ ಚಿತ್ತೇನ, ಅಲೀನಮನಸೋ ನರೋ।
ಭಾವೇತಿ ಕುಸಲಂ ಧಮ್ಮಂ, ಯೋಗಕ್ಖೇಮಸ್ಸ ಪತ್ತಿಯಾ।
ಪಾಪುಣೇ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ, ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ರಾಯಂ ಪಿಣ್ಡತ್ಥೋ – ಯೋ ಪುರಿಸೋ ಅಲೀನೇನ ಅಸಂಕುಟಿತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಪಕತಿಯಾಪಿ ಅಲೀನಮನೋ ಅಲೀನಜ್ಝಾಸಯೋವ ಹುತ್ವಾ ಅನವಜ್ಜಟ್ಠೇನ ಕುಸಲಂ ಸತ್ತತಿಂ ಸಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಭೇದಂ ಧಮ್ಮಂ ಭಾವೇತಿ ವಡ್ಢೇತಿ, ವಿಸಾಲೇನ ಚಿತ್ತೇನ ವಿಪಸ್ಸನಂ
ಏವಂ
ಪಞ್ಚಾವುಧಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ।
[೫೬] ೬. ಕಞ್ಚನಕ್ಖನ್ಧಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯೋ ಪಹಟ್ಠೇನ ಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕೋ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ರತನಸಾಸನೇ ಉರಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ। ಅಥಸ್ಸ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ‘‘ಆವುಸೋ, ಏಕವಿಧೇನ ಸೀಲಂ ನಾಮ, ದುವಿಧೇನ, ತಿವಿಧೇನ, ಚತುಬ್ಬಿಧೇನ, ಪಞ್ಚವಿಧೇನ, ಛಬ್ಬಿಧೇನ, ಸತ್ತವಿಧೇನ, ಅಟ್ಠವಿಧೇನ, ನವವಿಧೇನ, ದಸವಿಧೇನ, ಬಹುವಿಧೇನ ಸೀಲಂ ನಾಮ। ಇದಂ ಚೂಳಸೀಲಂ ನಾಮ, ಇದಂ ಮಜ್ಝಿಮಸೀಲಂ ನಾಮ, ಇದಂ ಮಹಾಸೀಲಂ ನಾಮ। ಇದಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಂ ನಾಮ, ಇದಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಸೀಲಂ ನಾಮ, ಇದಂ ಆಜೀವಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಂ ನಾಮ, ಇದಂ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸೇವನಸೀಲಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ಸೀಲಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತಿ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಇದಂ ಸೀಲಂ ನಾಮ ಅತಿಬಹು, ಅಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸೀಲಂ ಪೂರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸ ಚ ನಾಮ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಕೋ ಅತ್ಥೋ, ಅಹಂ ಗಿಹೀ ಹುತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಚ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪುತ್ತದಾರಞ್ಚ ಪೋಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಏವಞ್ಚ ಪನ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸ ಚ ನಾಮ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಕೋ ಅತ್ಥೋ, ಅಹಂ ಹೀನಾಯಾವತ್ತಿಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ।
ಅಥ
ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಆವುಸೋ, ತಂ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖುಂ ‘ಬಹುಸೀಲಾನಿ ರಕ್ಖಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮೀ’ತಿ ಹೀನಾಯಾವತ್ತನ್ತಂ ಸಬ್ಬಾನಿ ಸೀಲಾನಿ ತೀಹಿ ಕೋಟ್ಠಾಸೇಹಿ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪೇಸಿ, ಅಹೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ಬಲಂ ನಾಮ ಅಚ್ಛರಿಯ’’ನ್ತಿ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಕಥೇನ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅತಿಗರುಕೋಪಿ ಭಾರೋ ಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನ ಭಾಜೇತ್ವಾ ದಿನ್ನೋ ಲಹುಕೋ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪಣ್ಡಿತಾ ಮಹನ್ತಂ ಕಞ್ಚನಕ್ಖನ್ಧಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ವಿಭಾಗಂ ಕತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಗಮಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ
ಇತಿ
೫೬.
‘‘ಯೋ
ಭಾವೇತಿ ಕುಸಲಂ ಧಮ್ಮಂ, ಯೋಗಕ್ಖೇಮಸ್ಸ ಪತ್ತಿಯಾ।
ಪಾಪುಣೇ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ, ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಹಟ್ಠೇನಾತಿ ವಿನೀವರಣೇನ। ಪಹಟ್ಠಮನಸೋತಿ ತಾಯ ಏವ ವಿನೀವರಣತಾಯ ಪಹಟ್ಠಮಾನಸೋ, ಸುವಣ್ಣಂ ವಿಯ ಪಹಂಸಿತ್ವಾ ಸಮುಜ್ಜೋತಿತಸಪ್ಪಭಾಸಚಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ಅರಹತ್ತಕೂಟೇನ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಕಞ್ಚನಕ್ಖನ್ಧಲದ್ಧಪುರಿಸೋ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಕಞ್ಚನಕ್ಖನ್ಧಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ।
[೫೭] ೭. ವಾನರಿನ್ದಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯಸ್ಸೇತೇ ಚತುರೋ ಧಮ್ಮಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ‘‘ದೇವದತ್ತೋ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ದೇವದತ್ತೋ ಮಯ್ಹಂ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪರಿಸಕ್ಕಿಯೇವ, ತಾಸಮತ್ತಮ್ಪಿ ಪನ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಪಿಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವುಡ್ಢಿಮನ್ವಾಯ ಅಸ್ಸಪೋತಕಪ್ಪಮಾಣೋ ಥಾಮಸಮ್ಪನ್ನೋ ಏಕಚರೋ ಹುತ್ವಾ ನದೀತೀರೇ ವಿಹರತಿ। ತಸ್ಸಾ ಪನ ನದಿಯಾ ವೇಮಜ್ಝೇ ಏಕೋ ದೀಪಕೋ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಅಮ್ಬಪನಸಾದೀಹಿ ಫಲರುಕ್ಖೇಹಿ ಸಮ್ಪನ್ನೋ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನಾಗಬಲೋ ಥಾಮಸಮ್ಪನ್ನೋ ನದಿಯಾ ಓರಿಮತೀರತೋ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ದೀಪಕಸ್ಸ ಓರತೋ ನದೀಮಜ್ಝೇ ಏಕೋ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೋ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಿಂ ನಿಪತತಿ, ತತೋ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ದೀಪಕೇ ಪತತಿ। ತತ್ಥ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಿ ಫಲಾನಿ ಖಾದಿತ್ವಾ ಸಾಯಂ ತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನ ಪಚ್ಚಾಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ವಸಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇಪಿ ತಥೇವ ಕರೋತಿ। ಇಮಿನಾ ನಿಯಾಮೇನ ತತ್ಥ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇತಿ।
ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಕಾಲೇ ಏಕೋ ಕುಮ್ಭೀಲೋ ಸಪಜಾಪತಿಕೋ ತಸ್ಸಾ ನದಿಯಾ ವಸತಿ। ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಅಪರಾಪರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಹದಯಮಂಸೇ ದೋಹಳಂ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದಿವಸಂ ಚರಿತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ದೀಪಕೇ ಠಿತೋವ ಪಾಸಾಣಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ – ‘‘ಅಯಂ ಪಾಸಾಣೋ ಇದಾನಿ ಉಚ್ಚತರೋ ಖಾಯತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ಉದಕಪ್ಪಮಾಣಞ್ಚ ಪಾಸಾಣಪ್ಪಮಾಣಞ್ಚ ಸುವವತ್ಥಾಪಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ತೇನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಅಜ್ಜ ಇಮಿಸ್ಸಾ ನದಿಯಾ ಉದಕಂ ನೇವ ಹಾಯತಿ, ನ ಚ ವಡ್ಢತಿ, ಅಥ ಚ ಪನಾಯಂ ಪಾಸಾಣೋ ಮಹಾ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಕಚ್ಚಿ ನು ಖೋ ಏತ್ಥ ಮಯ್ಹಂ ಗಹಣತ್ಥಾಯ ಕುಮ್ಭೀಲೋ ನಿಪನ್ನೋ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ವೀಮಂಸಾಮಿ ತಾವ ನ’’ನ್ತಿ ತತ್ಥೇವ
ಕುಮ್ಭೀಲೋ ತಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ವಾನರಿನ್ದೇನ ಅತಿಅಚ್ಛೇರಕಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಭೋ ವಾನರಿನ್ದ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಚತೂಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ
೫೭.
‘‘ಯಸ್ಸೇತೇ ಚತುರೋ ಧಮ್ಮಾ, ವಾನರಿನ್ದ ಯಥಾ ತವ।
ಸಚ್ಚಂ ಧಮ್ಮೋ ಧಿತಿ ಚಾಗೋ, ದಿಟ್ಠಂ ಸೋ ಅತಿವತ್ತತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯಸ್ಸಾತಿ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ। ಏತೇತಿ ಇದಾನಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ನಿದ್ದಿಸತಿ। ಚತುರೋ ಧಮ್ಮಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಗುಣಾ। ಸಚ್ಚನ್ತಿ ವಚೀಸಚ್ಚಂ, ‘‘ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಮುಸಾವಾದಂ ಅಕತ್ವಾ ಆಗತೋಯೇವಾತಿ ಏತಂ ತೇ ವಚೀಸಚ್ಚಂ। ಧಮ್ಮೋತಿ ವಿಚಾರಣಪಞ್ಞಾ, ‘‘ಏವಂ ಕತೇ ಇದಂ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏಸಾ ತೇ ವಿಚಾರಣಪಞ್ಞಾ ಅತ್ಥಿ। ಧಿತೀತಿ ಅಬ್ಬೋಚ್ಛಿನ್ನಂ ವೀರಿಯಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಏತಮ್ಪಿ ತೇ ಅತ್ಥಿ। ಚಾಗೋತಿ ಅತ್ತಪರಿಚ್ಚಾಗೋ, ತ್ವಂ ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ದಿಟ್ಠನ್ತಿ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಂ। ಸೋ ಅತಿವತ್ತತೀತಿ ಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಯಥಾ ತವ, ಏವಂ ಏತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮಾ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಯಥಾ ಮಂ ಅಜ್ಜ ತ್ವಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ, ತಥೇವ ಅತ್ತನೋ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ ಅಭಿಭವತೀತಿ। ಏವಂ ಕುಮ್ಭೀಲೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪಸಂಸಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸಟ್ಠಾನಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಇದಾನೇವ ಮಯ್ಹಂ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪರಿಸಕ್ಕಿಯೇವಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಕುಮ್ಭೀಲೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಭರಿಯಾಸ್ಸ ಚಿಞ್ಚಮಾಣವಿಕಾ, ವಾನರಿನ್ದೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ವಾನರಿನ್ದಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ।
[೫೮] ೮. ತಯೋಧಮ್ಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯಸ್ಸ ಏತೇ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕನಮೇವಾರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ದೇವದತ್ತೋ ವಾನರಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಪ್ಪದೇಸೇ ಯೂಥಂ ಪರಿಹರನ್ತೋ ಅತ್ತಾನಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಜಾತಾನಂ ವಾನರಪೋತಕಾನಂ ‘‘ವುಡ್ಢಿಪ್ಪತ್ತಾ ಇಮೇ ಯೂಥಂ ಪರಿಹರೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಭಯೇನ ದನ್ತೇಹಿ ಡಂಸಿತ್ವಾ ತೇಸಂ
ಸೋ
ಅಥಸ್ಸ ‘‘ಇತೋ ಉತ್ತರಿ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ರಾಸಿಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಸೋ ರಕ್ಖಸೋ ‘‘ಮಯಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಏವರೂಪೋ ಪಞ್ಞವಾ ಅಚ್ಛರಿಯಪುರಿಸೋ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ, ಪುಪ್ಫಾನಿ ಚ ನಾಮ ಯಾವದಿಚ್ಛಕಂ ಗಹಿತಾನಿ, ಮಯ್ಹಞ್ಚ ಆಣಟ್ಠಾನಂ ನ ಓತರೀ’’ತಿ ಉದಕಂ ದ್ವಿಧಾ ಭಿನ್ದನ್ತೋ ಉದಕತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ವಾನರಿನ್ದ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಯಸ್ಸ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಂ ಅಭಿಭವತಿ, ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತವ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಅತ್ಥಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಥುತಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೫೮.
‘‘ಯಸ್ಸ
ದಕ್ಖಿಯಂ ಸೂರಿಯಂ ಪಞ್ಞಾ, ದಿಟ್ಠಂ ಸೋ ಅತಿವತ್ತತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ದಕ್ಖಿಯನ್ತಿ ದಕ್ಖಭಾವೋ, ಸಮ್ಪತ್ತಭಯಂ ವಿಧಮಿತುಂ ಜಾನನಪಞ್ಞಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಉತ್ತಮವೀರಿಯಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ। ಸೂರಿಯನ್ತಿ ಸೂರಭಾವೋ, ನಿಬ್ಭಯಭಾವಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ। ಪಞ್ಞಾತಿ ಪಞ್ಞಾಪದಟ್ಠಾನಾಯ ಉಪಾಯಪಞ್ಞಾಯೇತಂ ನಾಮಂ।
ಏವಂ ಸೋ ದಕರಕ್ಖಸೋ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಥುತಿಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಕಿಮತ್ಥಂ ಹರಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಪಿತಾ ಮಂ ರಾಜಾನಂ ಕಾತುಕಾಮೋ, ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಹರಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ತಾದಿಸೇನ ಉತ್ತಮಪುರಿಸೇನ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಹಿತುಂ ಅಹಂ ವಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ದೂರತೋವ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಇಮಂ ‘ರಕ್ಖಸಭತ್ತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಪಹಿಣಿಂ, ಸೋ ದಾನೇಸ ರಕ್ಖಸಂ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಾಹಾಪೇನ್ತೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಇದಾನಿಮ್ಹಿ ನಟ್ಠೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಸತ್ತಧಾ ಹದಯಫಾಲನಂ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಯೂಥಪತಿ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಯೂಥಪತಿಪುತ್ತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ತಯೋಧಮ್ಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ।
[೫೯] ೯. ಭೇರಿವಾದಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಧಮೇ ಧಮೇತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ದುಬ್ಬಚಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ದುಬ್ಬಚೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭಗವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಇದಾನೇವ ದುಬ್ಬಚೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ದುಬ್ಬಚೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಭೇರಿವಾದಕಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಗಾಮಕೇ ವಸತಿ। ಸೋ ‘‘ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ನಕ್ಖತ್ತಂ
೫೯.
‘‘ಧಮೇ ಧಮೇ ನಾತಿಧಮೇ, ಅತಿಧನ್ತಞ್ಹಿ ಪಾಪಕಂ।
ಧನ್ತೇನ ಹಿ ಸತಂ ಲದ್ಧಂ, ಅತಿಧನ್ತೇನ ನಾಸಿತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಧಮೇ ಧಮೇತಿ ಧಮೇಯ್ಯ ನೋ ನ ಧಮೇಯ್ಯ, ಭೇರಿಂ ವಾದೇಯ್ಯ ನೋ ನ ವಾದೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಾತಿಧಮೇತಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪನ ನಿರನ್ತರಮೇವ ಕತ್ವಾ ನ ವಾದೇಯ್ಯ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಅತಿಧನ್ತಞ್ಹಿ ಪಾಪಕಂ, ನಿರನ್ತರಂ ಭೇರಿವಾದನಂ ಇದಾನಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಾಪಕಂ ಲಾಮಕಂ ಜಾತಂ। ಧನ್ತೇನ ಹಿ ಸತಂ ಲದ್ಧನ್ತಿ ನಗರೇ ಧಮನ್ತೇನ ಭೇರಿವಾದನೇನ ಕಹಾಪಣಸತಂ ಲದ್ಧಂ। ಅತಿಧನ್ತೇನ ನಾಸಿತನ್ತಿ ಇದಾನಿ ಪನ ಮೇ ಪುತ್ತೇನ ವಚನಂ ಅಕತ್ವಾ ಯದಿದಂ ಅಟವಿಯಂ ಅತಿಧನ್ತಂ, ತೇನ ಅತಿಧನ್ತೇನ ಸಬ್ಬಂ ನಾಸಿತನ್ತಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಪುತ್ತೋ ದುಬ್ಬಚಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ಪಿತಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಭೇರಿವಾದಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ।
[೬೦] ೧೦. ಸಙ್ಖಧಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಧಮೇ ಧಮೇತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದುಬ್ಬಚಮೇವಾರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಙ್ಖಧಮಕಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ನಕ್ಖತ್ತೇ ಘುಟ್ಠೇ ಪಿತರಂ ಆದಾಯ ಸಙ್ಖಧಮನಕಮ್ಮೇನ ಧನಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಆಗಮನಕಾಲೇ ಚೋರಾಟವಿಯಂ ಪಿತರಂ ನಿರನ್ತರಂ ಸಙ್ಖಂ ಧಮನ್ತಂ ವಾರೇಸಿ। ಸೋ ‘‘ಸಙ್ಖಸದ್ದೇನ ಚೋರೇ ಪಲಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿರನ್ತರಮೇವ ಧಮಿ, ಚೋರಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಿಲುಮ್ಪಿಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ –
೬೦.
‘‘ಧಮೇ
ಧನ್ತೇನಾಧಿಗತಾ ಭೋಗಾ, ತೇ ತಾತೋ ವಿಧಮೀ ಧಮ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ತೇ ತಾತೋ ವಿಧಮೀ ಧಮನ್ತಿ ತೇ ಸಙ್ಖಂ ಧಮಿತ್ವಾ ಲದ್ಧಭೋಗೇ ಮಮ ಪಿತಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಧಮನ್ತೋ ವಿಧಮಿ ವಿದ್ಧಂಸೇಸಿ ವಿನಾಸೇಸೀತಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಪಿತಾ ದುಬ್ಬಚಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ಪುತ್ತೋ ಪನಸ್ಸ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಸಙ್ಖಧಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ।
ಆಸೀಸವಗ್ಗೋ ಛಟ್ಠೋ।
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ಮಹಾಸೀಲವಜನಕಂ, ಪುಣ್ಣಪಾತಿ ಚ ಕಿಂಫಲಂ।
ಪಞ್ಚಾವುಧಕಞ್ಚನಕ್ಖನ್ಧಂ, ವಾನರಿನ್ದಂ ತಯೋಧಮ್ಮಂ।
ಭೇರಿವಾದಸಙ್ಖಧಮನ್ತಿ॥
೭. ಇತ್ಥಿವಗ್ಗೋ
[೬೧] ೧. ಅಸಾತಮನ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಸಾ ಲೋಕಿತ್ಥಿಯೋ ನಾಮಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಸ ವತ್ಥು ಉಮ್ಮಾದನ್ತಿಜಾತಕೇ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ತಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಇತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ ಅಸಾತಾ ಅಸತಿಯೋ ಲಾಮಿಕಾ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾ, ತ್ವಂ ಏವರೂಪಂ ಲಾಮಿಕಂ ಇತ್ಥಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕಸ್ಮಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗನ್ಧಾರರಟ್ಠೇ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ತೀಸು ವೇದೇಸು ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪೇಸು ಚ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪತ್ತೋ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಅಹೋಸಿ। ತದಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಜಾತದಿವಸೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನಿಬ್ಬಾಯನ್ತಂ ಠಪಯಿಂಸು। ಅಥ ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಮಾರಂ ಸೋಳಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಆಹಂಸು ‘‘ಪುತ್ತ, ಮಯಂ ತವ ಜಾತದಿವಸೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಪಯಿಮ್ಹ। ಸಚೇ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಭವಿತುಕಾಮೋ, ತ್ವಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಆದಾಯ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಭಗವನ್ತಂ ನಮಸ್ಸಮಾನೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಹೋಹಿ। ಸಚೇ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸಿತುಕಾಮೋ, ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖಸ್ಸ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಸಣ್ಠಪೇಹೀ’’ತಿ। ಮಾಣವೋ ‘‘ನಾಹಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ ಅರಞ್ಞೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಪರಿಚರಿತುಂ, ಕುಟುಮ್ಬಮೇವ ಸಣ್ಠಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಾತಾಪಿತರೋ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಚರಿಯಭಾಗಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಗಮಾಸಿ।
ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪನಸ್ಸ ಅನತ್ಥಿಕಾ ಘರಾವಾಸೇನ, ಅರಞ್ಞೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಪರಿಚರಾಪೇತುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅಥ ನಂ ಮಾತಾ ಇತ್ಥೀನಂ ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪೇಸೇತುಕಾಮಾ ‘‘ಸೋ ಆಚರಿಯೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಬ್ಯತ್ತೋ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ಮೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಇತ್ಥೀನಂ ದೋಸಂ ಕಥೇತು’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಉಗ್ಗಹಿತಂ ತೇ, ತಾತ, ಸಿಪ್ಪ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಆಮ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಅಸಾತಮನ್ತೋಪಿ
ಸೋಪಿ ಖೋ ಮಾಣವೋ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಚರಿಯಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘‘ಕಹಂ ಆಚರಿಯೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಆಚರಿಯೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ತಾತ, ಅತಿಸೀಘಂ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನನು ಅಹಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅಸಾತಮನ್ತೋ ನಾಮ ನ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ಕೋ ಪನ ತೇ ಅಸಾತಮನ್ತೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬೇ ಕತ್ವಾ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಮಾತಾ ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಸಾತಮನ್ತೋ ನಾಮ ಕೋಚಿ ನತ್ಥಿ, ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಮಾತಾ ಇಮಂ ಇತ್ಥಿದೋಸೇ ಜಾನಾಪೇತುಕಾಮಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಅಥ ನಂ ‘‘ಸಾಧು, ತಾತ, ದಸ್ಸಾಮಿ ತೇ ಅಸಾತಮನ್ತೇ, ತ್ವಂ ಅಜ್ಜ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಮಮ ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಮಮ ಮಾತರಂ ಸಹತ್ಥಾ ನ್ಹಾಪೇನ್ತೋ ಭೋಜೇನ್ತೋ ಪಾಯೇನ್ತೋ ಪಟಿಜಗ್ಗಾಹಿ, ಹತ್ಥಪಾದಸೀಸಪಿಟ್ಠಿಸಮ್ಬಾಹನಾದೀನಿ ಚಸ್ಸಾ ಕರೋನ್ತೋ ‘ಅಯ್ಯೇ ಜರಂ ಪತ್ತಕಾಲೇಪಿ ತಾವ ತೇ ಏವರೂಪಂ ಸರೀರಂ, ದಹರಕಾಲೇ ಕೀದಿಸಂ ಅಹೋಸೀ’ತಿ ಹತ್ಥಪಾದಪರಿಕಮ್ಮಾದಿಕರಣಕಾಲೇ ಹತ್ಥಪಾದಾದೀನಂ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇಯ್ಯಾಸಿ। ಯಞ್ಚ ತೇ ಮಮ ಮಾತಾ ಕಥೇತಿ, ತಂ ಅಲಜ್ಜನ್ತೋ ಅನಿಗುಹನ್ತೋ ಮಯ್ಹಂ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಸಿ, ಏವಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅಸಾತಮನ್ತೇ ಲಚ್ಛಸಿ, ಅಕರೋನ್ತೋ ನ ಲಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧು ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬಂ ಯಥಾವುತ್ತವಿಧಾನಂ ಅಕಾಸಿ।
ಅಥಸ್ಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಮಾಣವೇ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಣ್ಣಯಮಾನೇ ‘‘ಅಯಂ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಅಭಿರಮಿತುಕಾಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅನ್ಧಾಯ ಜರಾಜಿಣ್ಣಾಯ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಕಿಲೇಸೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ
ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಮತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಆಳಾಹನಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇತ್ವಾ ವನಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಮಾಣವಂ ಆದಾಯ ಪಣ್ಣಸಾಲದ್ವಾರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕೋ ಅಸಾತಮನ್ತೋ
೬೧.
‘‘ಅಸಾ ಲೋಕಿತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ, ವೇಲಾ ತಾಸಂ ನ ವಿಜ್ಜತಿ।
ಸಾರತ್ತಾ ಚ ಪಗಬ್ಭಾ ಚ, ಸಿಖೀ ಸಬ್ಬಘಸೋ ಯಥಾ।
ತಾ ಹಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ವಿವೇಕಮನುಬ್ರೂಹಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಸಾತಿ ಅಸತಿಯೋ ಲಾಮಿಕಾ। ಅಥ ವಾ ಸಾತಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸುಖಂ, ತಂ ತಾಸು ನತ್ಥಿ। ಅತ್ತನಿ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾನಂ ಅಸಾತಮೇವ ದೇನ್ತೀತಿಪಿ ಅಸಾ, ದುಕ್ಖಾ ದುಕ್ಖವತ್ಥುಭೂತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಸ್ಸ ಪನತ್ಥಸ್ಸ ಸಾಧನತ್ಥಾಯ ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಆಹರಿತಬ್ಬಂ –
‘‘ಮಾಯಾ ಚೇತಾ ಮರೀಚೀ ಚ, ಸೋಕೋ ರೋಗೋ ಚುಪದ್ದವೋ।
ಖರಾ ಚ ಬನ್ಧನಾ ಚೇತಾ, ಮಚ್ಚುಪಾಸಾ ಗುಹಾಸಯಾ।
ತಾಸು ಯೋ ವಿಸ್ಸಸೇ ಪೋಸೋ, ಸೋ ನರೇಸು ನರಾಧಮೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೨.೨೧.೧೧೮)।
ಲೋಕಿತ್ಥಿಯೋತಿ ಲೋಕೇ ಇತ್ಥಿಯೋ। ವೇಲಾ ತಾಸಂ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಅಮ್ಮ, ತಾಸಂ ಇತ್ಥೀನಂ ಕಿಲೇಸುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ವಾ ವೇಲಾ ಸಂವರೋ ಮರಿಯಾದಾ ಪಮಾಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಸಾರತ್ತಾ ಚ ಪಗಬ್ಭಾ ಚಾತಿ ವೇಲಾ ಚ ಏತಾಸಂ ನತ್ಥಿ, ಪಞ್ಚಸು ಕಾಮಗುಣೇಸು ಸಾರತ್ತಾ ಅಲ್ಲೀನಾ, ತಥಾ ಕಾಯಪಾಗಬ್ಭಿಯೇನ, ವಾಚಾಪಾಗಬ್ಭಿಯೇನ, ಮನೋಪಾಗಬ್ಭಿಯೇನಾತಿ ತಿವಿಧೇನ ಪಾಗಬ್ಭಿಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಪಗಬ್ಭಾ ಚೇತಾ। ಏತಾಸಞ್ಹಿ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಕಾಯದ್ವಾರಾದೀನಿ ಪತ್ವಾ ಸಂವರೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಲೋಲಾ ಕಾಕಪಟಿಭಾಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಿಖೀ ಸಬ್ಬಘಸೋ ಯಥಾತಿ ಅಮ್ಮ, ಯಥಾ ಜಾಲಸಿಖಾಯ ‘‘ಸಿಖೀ’’ತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತೋ ಅಗ್ಗಿ ನಾಮ ಗೂಥಗತಾದಿಭೇದಂ ಅಸುಚಿಮ್ಪಿ, ಸಪ್ಪಿಮಧುಫಾಣಿತಾದಿಭೇದಂ ಸುಚಿಮ್ಪಿ, ಇಟ್ಠಮ್ಪಿ ಅನಿಟ್ಠಮ್ಪಿ ಯಂ ಯದೇವ ಲಭತಿ, ಸಬ್ಬಂ ಘಸತಿ ಖಾದತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಬ್ಬಘಸೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಥೇವ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋಪಿ ಹತ್ಥಿಮೇಣ್ಡಗೋಮೇಣ್ಡಾದಯೋ ವಾ ಹೋನ್ತು ಹೀನಜಚ್ಚಾ ಹೀನಕಮ್ಮನ್ತಾ, ಖತ್ತಿಯಾದಯೋ ವಾ ಹೋನ್ತು ಉತ್ತಮಕಮ್ಮನ್ತಾ, ಹೀನುಕ್ಕಟ್ಠಭಾವಂ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಲೋಕಸ್ಸಾದವಸೇನ
ತಾ ಹಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅಹಂ ತಾ ಲಾಮಿಕಾ ದುಕ್ಖವತ್ಥುಭೂತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಹಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ। ವಿವೇಕಮನುಬ್ರೂಹಯನ್ತಿ ಕಾಯವಿವೇಕೋ ಚಿತ್ತವಿವೇಕೋ ಉಪಧಿವಿವೇಕೋತಿ ತಯೋ ವಿವೇಕಾ, ತೇಸು ಇಧ ಕಾಯವಿವೇಕೋಪಿ ವಟ್ಟತಿ ಚಿತ್ತವಿವೇಕೋಪಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಅಹಂ, ಅಮ್ಮ, ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಗಣತೋ ಕಾಯಂ, ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಚ ಚಿತ್ತಂ ವಿವೇಚೇತ್ವಾ ಇಮಂ ವಿವೇಕಂ ಬ್ರೂಹೇನ್ತೋ ವಡ್ಢೇನ್ತೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಲಂ ಮೇ ಅಗಾರೇನಾತಿ। ಏವಂ ಇತ್ಥಿಯೋ ಗರಹಿತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ವಿವೇಕಂ ಬ್ರೂಹೇನ್ತೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಅಹೋಸಿ।
ಸತ್ಥಾಪಿ
ಅಸಾತಮನ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ।
[೬೨] ೨. ಅಣ್ಡಭೂತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅವಾದೇಸೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಮೇವಾರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಞ್ಹಿ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಇತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ ಅರಕ್ಖಿಯಾ, ಪುಬ್ಬೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಇತ್ಥಿಂ ಗಬ್ಭತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ರಕ್ಖನ್ತಾಪಿ ರಕ್ಖಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪೇಸು ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪತ್ವಾ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ರಜ್ಜೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ। ಸೋ ಪುರೋಹಿತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಜೂತಂ ಕೀಳತಿ। ಕೀಳನ್ತೋ ಪನ –
‘‘ಸಬ್ಬಾ
ಸಬ್ಬಿತ್ಥಿಯೋ ಕರೇ ಪಾಪಂ, ಲಭಮಾನೇ ನಿವಾತಕೇ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೨.೨೧.೩೦೮) –
ಇಮಂ
ಸೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಘರೇ ವಿಭವೇ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಸಬ್ಬಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಘರೇ ಧನಂ ಖೀಯಿಸ್ಸತಿ, ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಪುರಿಸನ್ತರಂ ಅಗತಂ ಏಕಂ ಮಾತುಗಾಮಂ ಘರೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಪುರಿಸಂ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ ಇತ್ಥಿಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಗಬ್ಭತೋ ಪಟ್ಠಾಯೇಕಂ ಮಾತುಗಾಮಂ ರಕ್ಖಿತ್ವಾ ತಂ ವಯಪ್ಪತ್ತಂ ವಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಪುರಿಸಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಗಾಳ್ಹಂ ಆರಕ್ಖಂ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ರಾಜಕುಲತೋ ಧನಂ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ಚ ಅಙ್ಗವಿಜ್ಜಾಯ ಛೇಕೋ ಹೋತಿ, ಅಥೇಕಂ ದುಗ್ಗತಿತ್ಥಿಂ ಗಬ್ಭಿನಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಧೀತರಂ ವಿಜಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪರಿಬ್ಬಯಂ ದತ್ವಾ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಘರೇ ಏಕಪುರಿಸಿಕಾಯ ಏಕಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇನ್ತೋ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸೀಲಮಸ್ಸಾ ಭಿನ್ದಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕಂ ಧುತ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ ಪುರೋಹಿತಸ್ಸ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸೀಲಂ ಭಿನ್ದಿತು’’ನ್ತಿ ಆಹ। ‘‘ಸಕ್ಕೋಮಿ, ದೇವಾ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ರಾಜಾ ಧನಂ ದತ್ವಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಖಿಪ್ಪಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಹೀ’’ತಿ ತಂ ಪಹಿಣಿ। ಸೋ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಧನಂ ಆದಾಯ ಗನ್ಧಧೂಮಚುಣ್ಣಕಪ್ಪೂರಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಘರತೋ ಅವಿದೂರೇ ಸಬ್ಬಗನ್ಧಾಪಣಂ ಪಸಾರೇಸಿ। ಪುರೋಹಿತಸ್ಸಪಿ ಗೇಹಂ ಸತ್ತಭೂಮಕಂ ಸತ್ತದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಂ ಹೋತಿ, ಸಬ್ಬೇಸು ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇಸು ಇತ್ಥೀನಂಯೇವ ಆರಕ್ಖಾ। ಠಪೇತ್ವಾ ಪನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಅಞ್ಞೋ ಪುರಿಸೋ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತುಂ ಲಭನ್ತೋ ನಾಮ
ಅಥ ಸೋ ಧುತ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಮ್ಮ, ಕಹಂ ವಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಿನ್ನರಿಲೀಲಾಯ ವಸಮಾನಾಯ ರೂಪಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾಯ ಪುರೋಹಿತಸ್ಸ ದಹರಿತ್ಥಿಯಾ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಕುರುಮಾನಾ ವಸಾಮಿ, ತಾತಾ’’ತಿ। ‘‘ಇದಾನಿ ಕಹಂ ಯಾಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ತಸ್ಸಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಅಮ್ಮ, ಕಿಂ ತೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗತಾಯ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಮೇವ ಸನ್ತಿಕಾ ಹರಾ’’ತಿ ಮೂಲಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾವ ಬಹೂನಿ ತಮ್ಬೂಲತಕ್ಕೋಲಕಾದೀನಿ ಚೇವ ನಾನಾಪುಪ್ಫಾನಿ ಚ ಅದಾಸಿ। ಮಾಣವಿಕಾ ಬಹೂನಿ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಅಮ್ಮ, ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪಸನ್ನೋ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ವದಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಇಮೇಸಂ ಬಹುಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ’’ತಿ। ನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಬಹುಮೂಲಂ ಅದಾಸಿ, ಮಯಾ ಪನೇತಂ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ
ಸಾ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಸ್ಸ ಗೇಹಸ್ಸ ಕಣ್ಣಕಣ್ಣೇಹಿ ಬಹುಂ ಕಚವರಂ ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಿತ್ಥಿಯಾ ಉಪರಿ ಛಡ್ಡೇಸಿ। ಸಾ ತೇನ ಅಟ್ಟೀಯಮಾನಾ ಅಪೇತಿ। ಇತರಾ ತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಯಾ ಯಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇತಿ, ತಸ್ಸಾ ತಸ್ಸಾ ಉಪರಿ ಕಚವರಂ ಛಡ್ಡೇಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ಸಾ ಯಂ ಯಂ ಆಹರತಿ ವಾ ಹರತಿ ವಾ, ತಂ ತಂ ನ ಕಾಚಿ ಸೋಧೇತುಂ ಉಸ್ಸಹತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸಾ ತಂ ಧುತ್ತಂ ಪುಪ್ಫಪಚ್ಛಿಯಂ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಮಾಣವಿಕಾಯ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಭಿಹರಿ। ಧುತ್ತೋ ಮಾಣವಿಕಾಯ ಸೀಲಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಾಹದ್ವೀಹಂ ಪಾಸಾದೇಯೇವ ಅಹೋಸಿ। ಪುರೋಹಿತೇ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಉಭೋ ಅಭಿರಮನ್ತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಆಗತೇ ಧುತ್ತೋ ನಿಲೀಯತಿ।
ಅಥ ನಂ ಸಾ ಏಕಾಹದ್ವೀಹಚ್ಚಯೇನ ‘‘ಸಾಮಿ, ಇದಾನಿ ತಯಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಅಹಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಗನ್ತುಕಾಮೋ’’ತಿ। ಸಾ ‘‘ಏವಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಧುತ್ತಂ ನಿಲೀಯಾಪೇತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಆಗತೇ ಏವಮಾಹ ‘‘ಅಹಂ, ಅಯ್ಯ, ತುಮ್ಹೇಸು ವೀಣಂ ವಾದೇನ್ತೇಸು ನಚ್ಚಿತುಂ ಇಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ಭದ್ದೇ, ನಚ್ಚಸ್ಸೂ’’ತಿ ವೀಣಂ ವಾದೇಸಿ। ‘‘ತುಮ್ಹೇಸು ಓಲೋಕೇನ್ತೇಸು ಲಜ್ಜಾಮಿ, ಮುಖಂ ಪನ ವೋ ಸಾಟಕೇನ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನಚ್ಚಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಚೇ ಲಜ್ಜಸಿ, ಏವಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ। ಮಾಣವಿಕಾ ಘನಸಾಟಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅಕ್ಖೀನಿ ಪಿದಹಮಾನಾ ಮುಖಂ ಬನ್ಧಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮುಖಂ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ವೀಣಂ ವಾದೇಸಿ। ಸಾ ಮುಹುತ್ತಂ ನಚ್ಚಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯ್ಯ, ಅಹಂ ತೇ ಏಕವಾರಂ ಸೀಸೇ ಪಹರಿತುಕಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ಇತ್ಥಿಲೋಲೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾರಣಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಪಹರಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ, ಮಾಣವಿಕಾ ಧುತ್ತಸ್ಸ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ಸಣಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಪಸ್ಸೇ ಠತ್ವಾ
ಸೋ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆಹ ‘‘ಜೂತಂ ಕೀಳಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಾಧು, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ಜೂತಮಣ್ಡಲಂ ಸಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಜೂತಗೀತಂ ಗಾಯಿತ್ವಾ ಪಾಸಕೇ ಖಿಪತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮಾಣವಿಕಾಯ ತಪಸ್ಸ ಭಿನ್ನಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಮಮ ಮಾಣವಿಕ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಏವಂ ವದನ್ತೋಪಿ ಪರಾಜಿತೋಯೇವ। ರಾಜಾ ಜಿನಿತ್ವಾ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ಮಾಣವಿಕಾಯ ತೇ ತಪೋ ಭಿನ್ನೋ, ತ್ವಂ ‘ಮಾತುಗಾಮಂ ಗಬ್ಭತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ರಕ್ಖನ್ತೋ ಸತ್ತಸು ಠಾನೇಸು ಆರಕ್ಖಂ ಕರೋನ್ತೋ ರಕ್ಖಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಚರನ್ತೇನಾಪಿ ರಕ್ಖಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಏಕಪುರಿಸಿಕಾ ಇತ್ಥೀ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತವ ಮಾಣವಿಕಾ ‘ನಚ್ಚಿತುಕಾಮಾಮ್ಹೀ’ತಿ ವತ್ವಾ ವೀಣಂ ವಾದೇನ್ತಸ್ಸ ತವ ಸಾಟಕೇನ ಮುಖಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಜಾರಂ ತವ ಸೀಸೇ ಕಪ್ಪರೇನ ಪಹರಾಪೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ, ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೬೨.
‘‘ಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅವಾದೇಸಿ, ವೀಣಂ ಸಮುಖವೇಠಿತೋ।
ಅಣ್ಡಭೂತಾಭತಾ ಭರಿಯಾ, ತಾಸು ಕೋ ಜಾತು ವಿಸ್ಸಸೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅವಾದೇಸಿ, ವೀಣಂ ಸಮುಖವೇಠಿತೋತಿ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಘನಸಾಟಕೇನ ಸಹ ಮುಖೇನ ವೇಠಿತೋ ಹುತ್ವಾ ವೀಣಂ ವಾದೇಸಿ, ತಂ ಕಾರಣಂ ನ ಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಞ್ಹಿ ಸಾ ವಞ್ಚೇತುಕಾಮಾ ಏವಮಕಾಸಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪನ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ಬಹುಮಾಯಾಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ‘‘ಮಂ ಏಸಾ ಲಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಏವಂಸಞ್ಞೀ ಅಹೋಸಿ, ತೇನಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾಣಭಾವಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ರಾಜಾ ಏವಮಾಹ, ಅಯಮೇತ್ಥಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಅಣ್ಡಭೂತಾಭತಾ ಭರಿಯಾತಿ ಅಣ್ಡಂ ವುಚ್ಚತಿ ಬೀಜಂ, ಬೀಜಭೂತಾ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ಅನಿಕ್ಖನ್ತಕಾಲೇಯೇವ ಆಭತಾ ಆನೀತಾ, ಭತಾತಿ ವಾ ಪುಟ್ಠಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾ ಸಾ? ಭರಿಯಾ ಪಜಾಪತಿ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ। ಸಾ ಹಿ ಭತ್ತವತ್ಥಾದೀಹಿ ತಾಸು ಕೋ ಜಾತು ವಿಸ್ಸಸೇತಿ ಜಾತೂತಿ ಏಕಂಸಾಧಿವಚನಂ, ತಾಸು ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ರಕ್ಖಿಯಮಾನಾಸುಪಿ ಏವಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೀಸು ಭರಿಯಾಸು ಕೋ ನಾಮ ಪಣ್ಡಿತೋ ಪುರಿಸೋ ಏಕಂಸೇನ ವಿಸ್ಸಸೇ, ‘‘ನಿಬ್ಬಿಕಾರಾ ಏಸಾ ಮಯೀ’’ತಿ ಕೋ ಸದ್ದಹೇಯ್ಯಾತಿ
ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ನಿವೇಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಮಾಣವಿಕಂ ಆಹ – ‘‘ತಯಾ ಕಿರ ಏವರೂಪಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅಯ್ಯ, ಕೋ ಏವಮಾಹ, ನ ಕರೋಮಿ, ‘ಅಹಮೇವ ಪಹರಿಂ, ನ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ’। ಸಚೇ ನ ಸದ್ದಹಥ, ಅಹಂ ‘ತುಮ್ಹೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ನ ಜಾನಾಮೀ’ತಿ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತುಮ್ಹೇ ಸದ್ದಹಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಏವಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಮಹನ್ತಂ ದಾರುರಾಸಿಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಅತ್ತನೋ ಸದ್ದಹಸಿ, ಅಗ್ಗಿಂ ಪವಿಸಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ।
ಮಾಣವಿಕಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಚಾರಿಕಂ ಪಠಮಮೇವ ಸಿಕ್ಖಾಪೇಸಿ ‘‘ಅಮ್ಮ, ತವ ಪುತ್ತಂ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಮ ಅಗ್ಗಿಂ ಪವಿಸನಕಾಲೇ ಹತ್ಥಗ್ಗಹಣಂ ಕಾತುಂ ವದೇಹೀ’’ತಿ। ಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾ ಅವಚ। ಧುತ್ತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸಾ ಮಾಣವಿಕಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಞ್ಚೇತುಕಾಮಾ ಮಹಾಜನಮಜ್ಝೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ನಾಮ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಇಮಿನಾ ಸಚ್ಚೇನ ಅಯಂ ಅಗ್ಗಿ ಮಾ ಮಂ ಝಾಪೇಸೀ’’ತಿ ಅಗ್ಗಿಂ ಪವಿಸಿತುಂ ಆರದ್ಧಾ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಧುತ್ತೋ ‘‘ಪಸ್ಸಥ ಭೋ ಪುರೋಹಿತಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ, ಏವರೂಪಂ ಮಾತುಗಾಮಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಪವೇಸಾಪೇತೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಮಾಣವಿಕಂ ಹತ್ಥೇ ಗಣ್ಹಿ। ಸಾ ಹತ್ಥಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಪುರೋಹಿತಂ ಆಹ – ‘‘ಅಯ್ಯ, ಮಮ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಾ ಭಿನ್ನಾ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಪವಿಸಿತು’’ನ್ತಿ। ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಏವರೂಪಾ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಾ ಕತಾ ‘ಠಪೇತ್ವಾ ಮಮ ಸಾಮಿಕಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ನ ಜಾನಾಮೀ’ತಿ
‘‘ಚೋರೀನಂ
ಥೀನಂ ಭಾವೋ ದುರಾಜಾನೋ, ಮಚ್ಛಸ್ಸೇವೋದಕೇ ಗತಂ॥ (ಜಾ॰ ೨.೨೧.೩೪೭)।
‘‘ಮುಸಾ ತಾಸಂ ಯಥಾ ಸಚ್ಚಂ, ಸಚ್ಚಂ ತಾಸಂ ಯಥಾ ಮುಸಾ।
ಗಾವೋ ಬಹಿ ತಿಣಸ್ಸೇವ, ಓಮಸನ್ತಿ ವರಂ ವರಂ॥
‘‘ಚೋರಿಯೋ
ನ ತಾ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಯಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ವಞ್ಚನ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೨.೨೧.೩೩೨, ೩೩೪)।
ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ ಅರಕ್ಖಿಯೋ ಮಾತುಗಾಮೋ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ಸತ್ಥಾಪಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ ‘‘ತದಾ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಅಣ್ಡಭೂತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ।
[೬೩] ೩. ತಕ್ಕಪಣ್ಡಿತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಕೋಧನಾ ಅಕತಞ್ಞೂ ಚಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖುಞ್ಞೇವಾರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಞ್ಹಿ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಇತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖು ಅಕತಞ್ಞೂ ಮಿತ್ತದುಬ್ಭಾ, ಕಸ್ಮಾ ತಾ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾತೀರೇ ಅಸ್ಸಮಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚೇವ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಝಾನಸುಖೇನ ವಿಹರತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾ ದುಟ್ಠಕುಮಾರೀ ನಾಮ ಚಣ್ಡಾ ಅಹೋಸಿ ಫರುಸಾ, ದಾಸಕಮ್ಮಕರೇ ಅಕ್ಕೋಸತಿ ಪರಿಭಾಸತಿ ಪಹರತಿ। ಅಥ ನಂ ಏಕದಿವಸಂ ಪರಿವಾರಮನುಸ್ಸಾ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಗಙ್ಗಾಯ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ
ಸಾ ಮಹಾವಿರವಂ ವಿರವನ್ತೀ ಉದಕೇನ ವುಯ್ಹಮಾನಾ ಅಡ್ಢರತ್ತಸಮಯೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಸಮೀಪಂ ಪಾಪುಣಿ। ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸದ್ದೋ ಏಸೋ, ಪರಿತ್ತಾಣಮಸ್ಸಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಿಣುಕ್ಕಂ ಆದಾಯ ನದೀತೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ, ಮಾ ಭಾಯೀ’’ತಿ ಅಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ
ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಚೋರಾ ಪಬ್ಬತಾ ಓರುಯ್ಹ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಪಹರನ್ತಿ। ತೇ ಏಕದಿವಸಂ ತಂ ಗಾಮಂ ಪಹರಿತ್ವಾ
ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಪಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಹಂ ಇಧ ಸುಖಂ ವಸಾಮಿ, ಕದಾಚಿ ಮಂ ತಕ್ಕಪಣ್ಡಿತೋ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಇತೋ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಅಥ ಏತಸ್ಮಾ ಸುಖಾ ಪರಿಹಾಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯನ್ನೂನಾಹಂ ಸಮ್ಪಿಯಾಯಮಾನಾ ವಿಯ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಘಾತಾಪೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಸಾ ಏಕಂ ಮನುಸ್ಸಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಇಧ ದುಕ್ಖಂ ಜೀವಾಮಿ, ತಕ್ಕಪಣ್ಡಿತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಂ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೋ ತಂ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯ್ಯ, ಸಚೇ ಮಯಂ ಇದಾನಿ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮ, ಚೋರಜೇಟ್ಠಕೋ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉಭೋಪಿ ಅಮ್ಹೇ ಘಾತೇಸ್ಸತಿ, ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತಂ ಆನೇತ್ವಾ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಕೋಟ್ಠಕೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಯಂ ಚೋರಜೇಟ್ಠಕಸ್ಸ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸುರಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಮತ್ತಕಾಲೇ ‘‘ಸಾಮಿ, ಸಚೇ ಇಮಾಯ ವೇಲಾಯ ತವ ಸತ್ತುಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಸಿ, ಕಿನ್ತಿ ನಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ’’। ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಸೋ ದೂರೇ, ನನು ಕೋಟ್ಠಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ? ಚೋರಜೇಟ್ಠಕೋ ಉಕ್ಕಂ ಆದಾಯ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಗೇಹಮಜ್ಝೇ ಪಾತೇತ್ವಾ ಕಪ್ಪರಾದೀಹಿ ಯಥಾರುಚಿಂ ಪೋಥೇಸಿ। ಸೋ
ಚೋರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಏವಂ ಪೋಥಿಯಮಾನೋಪಿ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ಇಮಾನೇವ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ವದತಿ, ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಸಾ ಸುತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಅಮ್ಭೋ ತ್ವಂ ಏವಂ ಪೋಥಿಯಮಾನೋಪಿ ಕಸ್ಮಾ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ವತ್ಥೂನಿ ಕಥೇತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೬೩.
‘‘ಕೋಧನಾ ಅಕತಞ್ಞೂ ಚ, ಪಿಸುಣಾ ಮಿತ್ತಭೇದಿಕಾ।
ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರ ಭಿಕ್ಖು, ಸೋ ಸುಖಂ ನ ವಿಹಾಹಿಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ರಾಯಂ ಪಿಣ್ಡತ್ಥೋ – ಭಿಕ್ಖು ಇತ್ಥಿಯೋ ನಾಮೇತಾ ಕೋಧನಾ, ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕೋಧಂ ನಿವಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಅಕತಞ್ಞೂ ಚ, ಅತಿಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಉಪಕಾರಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ। ಪಿಸುಣಾ ಮಿತ್ತಭೇದಿಕಾ, ಮಿತ್ತೇ ಭಿನ್ದನ್ತಿ, ಮಿತ್ತಭೇದನಕಥಂ ಕಥನಸೀಲಾಯೇವ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರ ಭಿಕ್ಖು, ಅಯಞ್ಹಿ ಮೇಥುನವಿರತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಟ್ಠೇನ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ನಾಮ, ತಂ ಚರ। ಸೋ ಸುಖಂ ನ ವಿಹಾಹಿಸೀತಿ ಸೋ ತ್ವಂ ಏತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸಂ ವಸನ್ತೋ ಝಾನಸುಖಂ ಮಗ್ಗಸುಖಂ ಫಲಸುಖಞ್ಚ ನ ವಿಹಾಹಿಸಿ, ಏತಂ ಸುಖಂ ನ ವಿಜಹಿಸ್ಸತಿ, ಏತಸ್ಮಾ ಸುಖಾ ನ ಪರಿಹಾಯಿಸ್ಸಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ನ ಪರಿಹಾಹಿಸೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅಯಮೇವತ್ಥೋ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ಸತ್ಥಾ ಜಾತಕಂ
ತಕ್ಕಪಣ್ಡಿತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ।
[೬೪] ೪. ದುರಾಜಾನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಮಾಸು ನನ್ದಿ ಇಚ್ಛತಿ ಮನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಉಪಾಸಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕೋ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀ ಉಪಾಸಕೋ ತೀಸು ಸರಣೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಚ ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಬುದ್ಧಮಾಮಕೋ, ಧಮ್ಮಮಾಮಕೋ, ಸಙ್ಘಮಾಮಕೋ, ಭರಿಯಾ ಪನಸ್ಸ ದುಸ್ಸೀಲಾ ಪಾಪಧಮ್ಮಾ। ಯಂ ದಿವಸಂ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರಂ ಚರತಿ, ತಂ ದಿವಸಂ ಸತಕೀತದಾಸೀ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಮಿಚ್ಛಾಚಾರಸ್ಸ ಪನ ಅಕತದಿವಸೇ ಸಾಮಿನೀ ವಿಯ ಹೋತಿ ಚಣ್ಡಾ ಫರುಸಾ। ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಭಾವಂ ಜಾನಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಥ ತಾಯ ಉಬ್ಬಾಳ್ಹೋ ಬುದ್ಧೂಪಟ್ಠಾನಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಥ ನಂ ಏಕದಿವಸಂ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಆದಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ಸತ್ಥಾ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ತ್ವಂ, ಉಪಾಸಕ, ಸತ್ತಟ್ಠ ದಿವಸೇ ಬುದ್ಧೂಪಟ್ಠಾನಂ ನಾಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ। ಘರಣೀ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಸತಕೀತದಾಸೀ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಸಾಮಿನೀ ವಿಯ ಚಣ್ಡಾ ಫರುಸಾ। ಅಹಂ ತಸ್ಸಾ ಭಾವಂ ಜಾನಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಸ್ವಾಹಂ ತಾಯ ಉಬ್ಬಾಳ್ಹೋ ಬುದ್ಧೂಪಟ್ಠಾನಂ ನಾಗಚ್ಛಾಮೀತಿ। ಅಥಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಉಪಾಸಕ, ‘ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಭಾವೋ ನಾಮ ದುಜ್ಜಾನೋ’ತಿ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಕಥಯಿಂಸು, ತ್ವಂ ಪನ ತಂ ಭವಸಙ್ಖೇಪಗತತ್ತಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಮಾಣವಕಸತಾನಿ
೬೪.
‘‘ಮಾ ಸು ನನ್ದಿ ಇಚ್ಛತಿ ಮಂ, ಮಾ ಸು ಸೋಚಿ ನ ಮಿಚ್ಛತಿ।
ಥೀನಂ ಭಾವೋ ದುರಾಜಾನೋ, ಮಚ್ಛಸ್ಸೇವೋದಕೇ ಗತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಾ ಸು ನನ್ದಿ ಇಚ್ಛತಿ ಮನ್ತಿ ಸು-ಕಾರೋ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ‘‘ಅಯಂ ಇತ್ಥೀ ಮಂ ಇಚ್ಛತಿ ಪತ್ಥೇತಿ, ಮಯಿ ಸಿನೇಹಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಮಾ ತುಸ್ಸಿ। ಮಾ ಸು ಸೋಚಿ ನ ಮಿಚ್ಛತೀತಿ ‘‘ಅಯಂ ಮಂ ನ ಇಚ್ಛತೀ’’ತಿಪಿ ಮಾ ಸೋಚಿ, ತಸ್ಸಾ ಇಚ್ಛಮಾನಾಯ ನನ್ದಿಂ, ನ ಇಚ್ಛಮಾನಾಯ ಚ ಸೋಕಂ ಅಕತ್ವಾ ಮಜ್ಝತ್ತೋವ ಹೋಹೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ಥೀನಂ ಭಾವೋ ದುರಾಜಾನೋತಿ ಇತ್ಥೀನಂ ಭಾವೋ ನಾಮ ಇತ್ಥಿಮಾಯಾಯ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನತ್ತಾ ದುರಾಜಾನೋ। ಯಥಾ ಕಿಂ? ಮಚ್ಛಸ್ಸೇವೋದಕೇ ಗತನ್ತಿ ಯಥಾ ಮಚ್ಛಸ್ಸ ಗಮನಂ ಉದಕೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನತ್ತಾ ದುಜ್ಜಾನಂ, ತೇನೇವ ಸೋ ಕೇವಟ್ಟೇ ಆಗತೇ ಉದಕೇನ ಗಮನಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಪಲಾಯತಿ, ಅತ್ತಾನಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ದೇತಿ, ಏವಮೇವ ಇತ್ಥಿಯೋ ಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ದುಸ್ಸೀಲಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ ಏವರೂಪಂ ನ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಮ್ಮಂ ಇತ್ಥಿಮಾಯಾಯ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಸಾಮಿಕೇ ವಞ್ಚೇನ್ತಿ
ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಓವಾದಂ ಅದಾಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಉಪರಿ ಮಜ್ಝತ್ತೋವ ಅಹೋಸಿ। ಸಾಪಿಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ‘‘ಆಚರಿಯೇನ ಕಿರ ಮೇ ದುಸ್ಸೀಲಭಾವೋ ಞಾತೋ’’ತಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ಅನಾಚಾರಂ ಚರಿ। ಸಾಪಿ ತಸ್ಸ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಇತ್ಥೀ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಕಿರ ಮಯ್ಹಂ ದುರಾಚಾರಭಾವೋ ಞಾತೋ’’ತಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ನ ಅಕಾಸಿ।
ಸತ್ಥಾಪಿ
ದುರಾಜಾನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ।
[೬೫] ೫. ಅನಭಿರತಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯಥಾ ನದೀ ಚ ಪನ್ಥೋ ಚಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ತಥಾರೂಪಂಯೇವ ಉಪಾಸಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಪನ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ತಸ್ಸಾ ದುಸ್ಸೀಲಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಭಣ್ಡಿತೋ ಚಿತ್ತಬ್ಯಾಕುಲತಾಯ ಸತ್ತಟ್ಠ ದಿವಸೇ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ನಾಗಮಾಸಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಸತ್ತಟ್ಠ ದಿವಸಾನಿ ನಾಗತೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭರಿಯಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ದುಸ್ಸೀಲಾ, ತಸ್ಸಾ ಉಪರಿ ಬ್ಯಾಕುಲಚಿತ್ತತಾಯ ನಾಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಉಪಾಸಕ, ಇತ್ಥೀಸು ‘ಅನಾಚಾರಾ ಏತಾ’ತಿ ಕೋಪಂ ಅಕತ್ವಾ ಮಜ್ಝತ್ತೇನೇವ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಕಥಯಿಂಸು, ತ್ವಂ ಪನ ಭವನ್ತರೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನತ್ತಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಭರಿಯಾಯ ದೋಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಬ್ಯಾಕುಲಚಿತ್ತತಾಯ ಕತಿಪಾಹಂ ಅನಾಗನ್ತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ಆಚರಿಯೇನ ಪುಚ್ಛಿತೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ನಿವೇದೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಆಚರಿಯೋ ‘‘ತಾತ, ಇತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣಾ
೬೫.
‘‘ಯಥಾ ನದೀ ಚ ಪನ್ತೋ ಚ, ಪಾನಾಗಾರಂ ಸಭಾ ಪಪಾ।
ಏವಂ ಲೋಕಿತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ, ನಾಸಂ ಕುಜ್ಝನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯಥಾ ನದೀತಿ ಯಥಾ ಅನೇಕತಿತ್ಥಾ ನದೀ ನ್ಹಾನತ್ಥಾಯ ಸಮ್ಪತ್ತಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಚಣ್ಡಾಲಾದೀನಮ್ಪಿ ಖತ್ತಿಯಾದೀನಮ್ಪಿ ಸಾಧಾರಣಾ, ನ ತತ್ಥ ಕೋಚಿ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ನ ಲಭತಿ ನಾಮ। ‘‘ಪನ್ಥೋ’’ತಿಆದೀಸುಪಿ ಯಥಾ ಮಹಾಮಗ್ಗೋಪಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಾಧಾರಣೋ ಪಾನಾಗಾರಮ್ಪಿ ಸುರಾಗೇಹಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಾಧಾರಣಂ, ಯೋ ಯೋ ಪಾತುಕಾಮೋ, ಸಬ್ಬೋ ತತ್ಥ ಪವಿಸತೇವ। ಪುಞ್ಞತ್ಥಿಕೇಹಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ನಿವಾಸತ್ಥಾಯ ಕತಾ ಸಭಾಪಿ ಸಾಧಾರಣಾ, ನ ತತ್ಥ ಕೋಚಿ ಪವಿಸಿತುಂ ನ ಲಭತಿ। ಮಹಾಮಗ್ಗೇ ಪಪಾಪಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಾಧಾರಣಾ, ನ ತತ್ಥ ಕೋಚಿ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತುಂ ನ ಲಭತಿ। ಏವಂ ಲೋಕಿತ್ಥಿಯೋ ನಾಮಾತಿ ಏವಮೇವ ತಾತ ಮಾಣವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಇತ್ಥಿಯೋಪಿ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣಾವ, ತೇನೇವ ಚ ಸಾಧಾರಣಟ್ಠೇನ ನದೀಪನ್ಥಪಾನಾಗಾರಸಭಾಪಪಾಸದಿಸಾ। ತಸ್ಮಾ ನಾಸಂ ಕುಜ್ಝನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ, ಏತಾಸಂ ಇತ್ಥೀನಂ ‘‘ಲಾಮಿಕಾ ಏತಾ ಅನಾಚಾರಾ ದುಸ್ಸೀಲಾ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ಛೇಕಾ ಬುದ್ಧಿಸಮ್ಪನ್ನಾ ನ ಕುಜ್ಝನ್ತೀತಿ।
ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಓವಾದಂ ಅದಾಸಿ, ಸೋ ತಂ ಓವಾದಂ ಸುತ್ವಾ ಮಜ್ಝತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ಭರಿಯಾಪಿಸ್ಸ ‘‘ಆಚರಿಯೇನ ಕಿರಮ್ಹಿ ಞಾತಾ’’ತಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ನ ಅಕಾಸಿ। ತಸ್ಸಪಿ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ‘‘ಸತ್ಥಾರಾ ಕಿರಮ್ಹಿ ಞಾತಾ’’ತಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ನ ಅಕಾಸಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಪಾಸಕೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ಸತ್ಥಾಪಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಜಯಮ್ಪತಿಕಾವ ಏತರಹಿ ಜಯಮ್ಪತಿಕಾ, ಆಚರಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಅನಭಿರತಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ।
[೬೬] ೬. ಮುದುಲಕ್ಖಣಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಏಕಾ ಇಚ್ಛಾ ಪುರೇ ಆಸೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಂಕಿಲೇಸಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕೋ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ
ಅಥ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಏಕಸ್ಸ ಮಹಾವಿಭವಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಾನಂ ಪಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಾಮೇ ಪಹಾಯ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಝಾನಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೋ ಹಿಮವನ್ತಪ್ಪದೇಸೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ। ಸೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಲೋಣಮ್ಬಿಲಸೇವನತ್ಥಾಯ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಕುಪಿತಂ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ವೂಪಸಮೇತುಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಮುದುಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಂ ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ರಞ್ಞೋ ಗತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತನೋ ರುಚ್ಚನವೇಲಾಯ ರಾಜಗೇಹಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಮುದುಲಕ್ಖಣಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಆಹಾರಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಅಯ್ಯೋ ಚಿರಾಯತೀ’’ತಿ ಗನ್ಧೋದಕೇನ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ
ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ರಾಜಾ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಆಗತೋ ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ನಿವೇಸನಂ ಅಗನ್ತ್ವಾವ ‘‘ಅಯ್ಯಂ
ಅಥ ನಂ ಮಹಾದ್ವಾರತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಕಾಲೇ ‘‘ಅಯ್ಯ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಂ ಗೇಹಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಗಚ್ಛ, ರಾಜಾನಂ ಗೇಹಂ ಯಾಚಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ತಾಪಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಯಾಚಿ। ರಾಜಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಚ್ಚಕುಟಿಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಂ ಏಕಂ ಛಡ್ಡಿತಗೇಹಂ ದಾಪೇಸಿ। ಸೋ ದೇವಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಗಮಾಸಿ, ಸಾ ಪವಿಸಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ। ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ ನ ಪವಿಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಸುಚಿಭಾವೇನಾ’’ತಿ। ಇದಾನಿ ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಪಟಿಜಗ್ಗಾಹಿ ನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಕುದ್ದಾಲಂ ಆಹರ, ಪಚ್ಛಿಂ ಆಹರಾ’’ತಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಅಸುಚಿಞ್ಚ ಸಙ್ಕಾರಞ್ಚ ಛಡ್ಡಾಪೇತ್ವಾ ಗಾಮಯಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಲಿಮ್ಪಾಪೇತ್ವಾ ಪುನಪಿ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಮಞ್ಚಂ ಆಹರ, ಪೀಠಂ ಆಹರ, ಅತ್ಥರಣಂ ಆಹರ, ಚಾಟಿಂ ಆಹರ, ಘಟಂ ಆಹರಾ’’ತಿ ಏಕಮೇಕಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ಉದಕಾಹರಣಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಆಣಾಪೇಸಿ। ಸೋ ಘಟಂ ಆದಾಯ ಉದಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಚಾಟಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ನ್ಹಾನೋದಕಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಯನಂ ಅತ್ಥರಿ। ಅಥ ನಂ ಸಯನೇ ಏಕತೋ
ಸೋ ಸತಿಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ತಣ್ಹಾ ವಡ್ಢಮಾನಾ ಮಮ ಚತೂಹಿ ಅಪಾಯೇಹಿ ಸೀಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ದಸ್ಸತಿ, ಅಜ್ಜೇವ ಮಯಾ ಇಮಂ ರಞ್ಞೋ ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ಸೋ ತಂ ಆದಾಯ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ತವ ದೇವಿಯಾ ಮಯ್ಹಂ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ, ಕೇವಲಂ ಮೇ ಇಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಣ್ಹಾ ವಡ್ಢಿತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೬೬.
‘‘ಏಕಾ ಇಚ್ಛಾ ಪುರೇ ಆಸಿ, ಅಲದ್ಧಾ ಮುದುಲಕ್ಖಣಂ।
ಯತೋ ಲದ್ಧಾ ಅಳಾರಕ್ಖೀ, ಇಚ್ಛಾ ಇಚ್ಛಂ ವಿಜಾಯಥಾ’’ತಿ॥
ತತ್ರಾಯಂ ಏಕಾ ಇಚ್ಛಾ ಆಸಿ, ಏಕಾವ ತಣ್ಹಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಯತೋ ಪನ ಮೇ ಅಯಂ ಅಳಾರಕ್ಖೀ ವಿಸಾಲನೇತ್ತಾ ಸೋಭನಲೋಚನಾ ಲದ್ಧಾ, ಅಥ ಮೇ ಸಾ ಪುರಿಮಿಕಾ ಇಚ್ಛಾ ಗೇಹತಣ್ಹಂ ಉಪಕರಣತಣ್ಹಂ ಉಪಭೋಗತಣ್ಹನ್ತಿ ಉಪರೂಪರಿ ಅಞ್ಞಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಇಚ್ಛಂ ವಿಜಾಯಥ ಜನೇಸಿ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ। ಸಾ ಖೋ ಪನ ಮೇ ಏವಂ ವಡ್ಢಮಾನಾ ಇಚ್ಛಾ ಅಪಾಯತೋ ಸೀಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ದಸ್ಸತಿ, ಅಲಂ ಮೇ ಇಮಾಯ, ತ್ವಞ್ಞೇವ ತವ ಭರಿಯಂ ಗಣ್ಹ, ಅಹಂ ಪನ ಹಿಮವನ್ತಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ತಾವದೇವ ನಟ್ಠಂ ಝಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನೇವ ಹಿಮವನ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನ ಮನುಸ್ಸಪಥಂ ನಾಮ ನಾಗಮಾಸಿ, ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಪನ ಭಾವೇತ್ವಾ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಅರಹತ್ತಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ಸತ್ಥಾಪಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಮುದುಲಕ್ಖಣಾ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾ, ಇಸಿ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಮುದುಲಕ್ಖಣಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ।
[೬೭] ೭. ಉಚ್ಛಙ್ಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಉಚ್ಛಙ್ಗೇ ದೇವ ಮೇ ಪುತ್ತೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಜಾನಪದಿತ್ಥಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಕೋಸಲರಟ್ಠೇ ತಯೋ ಜನಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಅಟವಿಮುಖೇ ಕಸನ್ತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅನ್ತೋಅಟವಿಯಂ ಚೋರಾ ಮನುಸ್ಸೇ ವಿಲುಮ್ಪಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿಂಸು। ಮನುಸ್ಸಾ ತೇ
‘‘ನಗ್ಗಾ ನದೀ ಅನೂದಕಾ, ನಗ್ಗಂ ರಟ್ಠಂ ಅರಾಜಕಂ।
ಇತ್ಥೀಪಿ ವಿಧವಾ ನಗ್ಗಾ, ಯಸ್ಸಾಪಿ ದಸ ಭಾತರೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೧೮೪೦) –
ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಆಹರಿತಬ್ಬಂ।
ರಾಜಾ ತಸ್ಸಾ ಪಸನ್ನೋ ‘‘ಇಮೇ ತೇ ತಯೋ ಜನಾ ಕೇ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಏಕೋ ಮೇ, ದೇವ, ಸಾಮಿಕೋ, ಏಕೋ ಭಾತಾ, ಏಕೋ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಅಹಂ ತೇ ತುಟ್ಠೋ, ಇಮೇಸು ತೀಸು ಏಕಂ ದೇಮಿ, ಕತರಂ ಇಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸಾ ಆಹ ‘‘ಅಹಂ, ದೇವ, ಜೀವಮಾನಾ ಏಕಂ ಸಾಮಿಕಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪುತ್ತಮ್ಪಿ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿಯೇವ, ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಪನ ಮೇ ಮತತ್ತಾ ಭಾತಾವ ದುಲ್ಲಭೋ, ಭಾತರಂ ಮೇ ದೇಹಿ, ದೇವಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ತುಸ್ಸಿತ್ವಾ ತಯೋಪಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಏವಂ ತಂ ಏಕಿಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತೇ ತಯೋ ಜನಾ ದುಕ್ಖತೋ ಮುತ್ತಾ। ತಂ ಕಾರಣಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಪಾಕಟಂ ಜಾತಂ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ‘‘ಆವುಸೋ, ಏಕಂ ಇತ್ಥಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಯೋ ಜನಾ ದುಕ್ಖತೋ ಮುತ್ತಾ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಗುಣಕಥಾಯ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ತಯೋ ಜನಾ ಅಟವಿಮುಖೇ ಕಸನ್ತೀತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ। ತದಾ ಪನ ರಞ್ಞಾ ‘‘ತೀಸು ಜನೇಸು ಕಂ ಇಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಾ ಆಹ – ‘‘ತಯೋಪಿ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಥ, ದೇವಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ನ ಸಕ್ಕೋಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಚೇ
೬೭.
‘‘ಉಚ್ಛಙ್ಗೇ
ತಞ್ಚ ದೇಸಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಯತೋ ಸೋದರಿಯಮಾನಯೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಉಚ್ಛಙ್ಗೇ, ದೇವ, ಮೇ ಪುತ್ತೋತಿ ದೇವ, ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಉಚ್ಛಙ್ಗೇಯೇವ। ಯಥಾ ಹಿ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಉಚ್ಛಙ್ಗೇ ಕತ್ವಾ ಡಾಕಂ ಉಚ್ಚಿನಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತಿಯಾ ಉಚ್ಛಙ್ಗೇ ಡಾಕಂ ನಾಮ ಸುಲಭಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಪುತ್ತೋಪಿ ಸುಲಭೋ ಉಚ್ಛಙ್ಗೇ ಡಾಕಸದಿಸೋವ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಚ್ಛಙ್ಗೇ, ದೇವ, ಮೇ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ। ಪಥೇ ಧಾವನ್ತಿಯಾ ಪತೀತಿ ಮಗ್ಗಂ ಆರುಯ್ಹ ಏಕಿಕಾಯ ಗಚ್ಛಮಾನಾಯಪಿ ಹಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ಪತಿ ನಾಮ ಸುಲಭೋ, ದಿಟ್ಠದಿಟ್ಠೋಯೇವ ಹೋತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಥೇ ಧಾವನ್ತಿಯಾ ಪತೀ’’ತಿ। ತಞ್ಚ ದೇಸಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಯತೋ ಸೋದರಿಯಮಾನಯೇತಿ ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಮೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಇದಾನಿ ತಂ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸಙ್ಖಾತಂ ಅಞ್ಞಂ ದೇಸಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ। ಯತೋ ಅಹಂ ಸಮಾನೇ ಉದರೇ ಜಾತತ್ತಾ ಸಉದರಿಯಸಙ್ಖಾತಂ ಭಾತರಂ ಆನೇಯ್ಯಂ, ತಸ್ಮಾ ಭಾತರಂಯೇವ ಮೇ ದೇಥಾತಿ।
ರಾಜಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಏಸಾ ವದತೀ’’ತಿ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ತಯೋಪಿ ಜನೇ ಬನ್ಧನಾಗಾರತೋ ಆನೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ, ಸಾ ತಯೋಪಿ ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತಾ।
ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸಾ ಇಮೇ ತಯೋ ಜನೇ ದುಕ್ಖತೋ ಮೋಚೇಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ಅತೀತೇ ಚತ್ತಾರೋವ ಏತರಹಿ ಚತ್ತಾರೋ, ರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಉಚ್ಛಙ್ಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ।
[೬೮] ೮. ಸಾಕೇತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯಸ್ಮಿಂ ಮನೋ ನಿವಿಸತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾಕೇತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಞ್ಜನವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಭಗವತೋ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತಸ್ಸ ಸಾಕೇತಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನಕಾಲೇ ಏಕೋ ಸಾಕೇತನಗರವಾಸೀ ಮಹಲ್ಲಕಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ನಗರತೋ ಬಹಿ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರದ್ವಾರೇ ದಸಬಲಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಾದೇಸು ಪತಿತ್ವಾ ಗೋಪ್ಫಕೇಸು ಗಾಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ನನು ನಾಮ ಪುತ್ತೇಹಿ ಜಿಣ್ಣಕಾಲೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತಬ್ಬಾ, ಕಸ್ಮಾ ಏತ್ತಕಂ ಜರಾಸುತ್ತಂ (ಸು॰ ನಿ॰ ೮೧೦ ಆದಯೋ) ಕಥೇಸಿ। ಸುತ್ತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಭೋಪಿ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಅಞ್ಜನವನಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ।
ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಆವುಸೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಿತಾ ಸುದ್ಧೋದನೋ, ಮಾತಾ ಮಹಾಮಾಯಾ’ತಿ ಜಾನಾತಿ, ಜಾನನ್ತೋವ ಸದ್ಧಿಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ತಥಾಗತಂ ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ’ತಿ ವದತಿ, ಸತ್ಥಾಪಿ ಅಧಿವಾಸೇತಿ। ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ? ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಉಭೋಪಿ ತೇ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಮೇವ ‘ಪುತ್ತೋ’ತಿ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅತೀತೇ ನಿರನ್ತರಂ ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ಪಿತಾ ಅಹೋಸಿ, ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಚೂಳಪಿತಾ, ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಮಹಾಪಿತಾ। ಏಸಾಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ನಿರನ್ತರಮೇವ ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಮಾತಾ ಅಹೋಸಿ, ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಚೂಳಮಾತಾ, ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಮಹಾಮಾತಾ। ಏವಾಹಂ ದಿಯಡ್ಢಜಾತಿಸಹಸ್ಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಸಂವಡ್ಢೋ, ದಿಯಡ್ಢಜಾತಿಸಹಸ್ಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಹತ್ಥೇ ಸಂವಡ್ಢೋತಿ ತೀಣಿ ಜಾತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಕಥೇತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೬೮.
‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಮನೋ ನಿವಿಸತಿ, ಚಿತ್ತಞ್ಚಾಪಿ ಪಸೀದತಿ।
ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಕೇ ಪೋಸೇ, ಕಾಮಂ ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವಿಸ್ಸಸೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಿಂ ಮನೋ ನಿವಿಸತೀತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ದಿಟ್ಠಮತ್ತೇಯೇವ ಚಿತ್ತಂ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ। ಚಿತ್ತಞ್ಚಾಪಿ ಪಸೀದತೀತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ದಿಟ್ಠಮತ್ತೇ ಚಿತ್ತಂ ಪಸೀದತಿ, ಮುದುಕಂ ಹೋತಿ। ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಕೇ ಪೋಸೇತಿ ಪಕತಿಯಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೇಪಿ ಕಾಮಂ ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವಿಸ್ಸಸೇತಿ ಅನುಭೂತಪುಬ್ಬಸಿನೇಹೇನೇವ ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಪುಗ್ಗಲೇ ಏಕಂಸೇನ ವಿಸ್ಸಸೇ, ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಆಪಜ್ಜತಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಂ
ಸಾಕೇತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ।
[೬೯] ೯. ವಿಸವನ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಧಿರತ್ಥು ತಂ ವಿಸಂ ವನ್ತನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಥೇರಸ್ಸ ಕಿರ ಪಿಟ್ಠಖಜ್ಜಕಖಾದನಕಾಲೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಬಹುಂ ಪಿಟ್ಠಖಾದನೀಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಂಸು, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಗಹಿತಾವಸೇಸಂ ಬಹು ಅತಿರಿತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅನ್ತೋಗಾಮಗತಾನಮ್ಪಿ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಥೇರಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ ದಹರೋ ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅನಾಗಚ್ಛನ್ತೇ ‘‘ಅತಿದಿವಾ ಹೋತೀ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಅದಂಸು। ಥೇರೇನ ತಸ್ಮಿಂ ಪರಿಭುತ್ತೇ ದಹರೋ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ‘‘ಮಯಂ, ಆವುಸೋ, ತುಯ್ಹಂ ಠಪಿತಖಾದನೀಯಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಮಧುರಂ ನಾಮ, ಭನ್ತೇ, ಕಸ್ಸ ಅಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಮಹಾಥೇರಸ್ಸ ಸಂವೇಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಸೋ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಪಿಟ್ಠಖಾದನೀಯಂ ನ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಿರ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೇನ ಪಿಟ್ಠಖಾದನೀಯಂ ನಾಮ ನ ಖಾದಿತಪುಬ್ಬಂ। ತಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಖಾದನೀಯಂ ಅಖಾದನಭಾವೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಪಾಕಟೋ ಜಾತೋ। ಭಿಕ್ಖೂ ತಂ ಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಾ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಏಕವಾರಂ ಜಹಿತಕಂ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತೋಪಿ ಪುನ ನ ಗಣ್ಹಾತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ವಿಸವೇಜ್ಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮೇನ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ। ಅಥೇಕಂ ಜನಪದಮನುಸ್ಸಂ ಸಪ್ಪೋ ಡಂಸಿ, ತಸ್ಸ ಞಾತಕಾ ಪಮಾದಂ ಅಕತ್ವಾ ಖಿಪ್ಪಂ ವೇಜ್ಜಂ ಆನಯಿಂಸು
೬೯.
‘‘ಧಿರತ್ಥು ತಂ ವಿಸಂ ವನ್ತಂ, ಯಮಹಂ ಜೀವಿತಕಾರಣಾ।
ವನ್ತಂ ಪಚ್ಚಾಹರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮತಂ ಮೇ ಜೀವಿತಾ ವರ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಧಿರತ್ಥೂತಿ ಗರಹತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ತಂ ವಿಸನ್ತಿ ಯಮಹಂ ಜೀವಿತಕಾರಣಾ ವನ್ತಂ ವಿಸಂ ಪಚ್ಚಾಹರಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ವನ್ತಂ ವಿಸಂ ಧಿರತ್ಥು। ಮತಂ ಮೇ ಜೀವಿತಾ ವರನ್ತಿ ತಸ್ಸ ವಿಸಸ್ಸ ಅಪಚ್ಚಾಹರಣಕಾರಣಾ ಯಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮರಣಂ, ತಂ ಮಮ ಜೀವಿತತೋ ವರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಪವಿಸಿತುಂ ಪಾಯಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ವೇಜ್ಜೋ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ತಂ ಪುರಿಸಂ ಓಸಧೇಹಿ ಚ ಮನ್ತೇಹಿ ಚ ನಿಬ್ಬಿಸಂ ಅರೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಸಪ್ಪಸ್ಸ ಸೀಲಾನಿ ದತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಾ ಕಞ್ಚಿ ವಿಹೇಠೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ।
ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಏಕವಾರಂ ಜಹಿತಕಂ ಜೀವಿತಮ್ಪಿ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತೋ ಪುನ ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ ‘‘ತದಾ ಸಪ್ಪೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ವೇಜ್ಜೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ವಿಸವನ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ।
[೭೦] ೧೦. ಕುದ್ದಾಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನ ತಂ ಜಿತಂ ಸಾಧು ಜಿತನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಚಿತ್ತಹತ್ಥಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಏಕೋ ಕುಲದಾರಕೋ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಕಸಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತತೋ ಸಿನಿದ್ಧಂ ಮಧುರಂ ಪಣೀತಭೋಜನಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಮಯಂ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಸಹತ್ಥೇನ ನಾನಾಕಮ್ಮಾನಿ ಕುರುಮಾನಾಪಿ ಏವರೂಪಂ ಮಧುರಾಹಾರಂ ನ ಲಭಾಮ, ಮಯಾಪಿ ಸಮಣೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ
ಏವಂ ತಸ್ಮಿಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೇ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಾ ಉದಪಾದಿ ‘‘ಆವುಸೋ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ನಾಮ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯೇ ಸತಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಚಿತ್ತಹತ್ಥಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಛಕ್ಖತ್ತುಂ ಉಪ್ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಅಹೋ ಮಹಾದೋಸೋ ಪುಥುಜ್ಜನಭಾವೋ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪುಥುಜ್ಜನಚಿತ್ತಂ ನಾಮ ಲಹುಕಂ ದುನ್ನಿಗ್ಗಹಂ, ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಲ್ಲೀಯತಿ, ಏಕವಾರಂ ಅಲ್ಲೀನಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಖಿಪ್ಪಂ ಮೋಚೇತುಂ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ದಮಥೋ ಸಾಧು। ದನ್ತಮೇವ ಹಿ ತಂ ಸುಖಂ ಆವಹತಿ।
‘‘ದುನ್ನಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಲಹುನೋ, ಯತ್ಥಕಾಮನಿಪಾತಿನೋ।
ಚಿತ್ತಸ್ಸ ದಮಥೋ ಸಾಧು, ಚಿತ್ತಂ ದನ್ತಂ ಸುಖಾವಹಂ’’॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೫)।
ತಸ್ಸ ಪನ ದುನ್ನಿಗ್ಗಹತಾಯ ಪುಬ್ಬೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಏಕಂ ಕುದ್ದಾಲಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಂ ಜಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಲೋಭವಸೇನ ಛಕ್ಖತ್ತುಂ ಉಪ್ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ಪಬ್ಬಜಿತಭಾವೇ ಝಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತಂ ಲೋಭಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ
ಸತ್ತಮೇ
೭೦.
‘‘ನ ತಂ ಜಿತಂ ಸಾಧು ಜಿತಂ, ಯಂ ಜಿತಂ ಅವಜೀಯತಿ।
ತಂ ಖೋ ಜಿತಂ ಸಾಧು ಜಿತಂ, ಯಂ ಜಿತಂ ನಾವಜೀಯತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನ ತಂ ಜಿತಂ ಸಾಧು ಜಿತಂ, ಯಂ ಜಿತಂ ಅವಜೀಯತೀತಿ ಯಂ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೇ ಪರಾಜಿನಿತ್ವಾ ರಟ್ಠಂ ಜಿತಂ ಪಟಿಲದ್ಧಂ ಪುನಪಿ ತೇಹಿ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೇಹಿ ಅವಜೀಯತಿ, ತಂ ಜಿತಂ ಸಾಧುಜಿತಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಪುನ ಅವಜೀಯನತೋ। ಅಪರೋ ನಯೋ – ಜಿತಂ ವುಚ್ಚತಿ ಜಯೋ। ಯೋ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅಧಿಗತೋ ಜಯೋ ಪುನ ತೇಸು ಜಿನನ್ತೇಸು ತಂ ಖೋ ಜಿತಂ ಸಾಧು ಜಿತಂ, ಯಂ ಜಿತಂ ನಾವಜೀಯತೀತಿ ಯಂ ಖೋ ಪನ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೇ ನಿಮ್ಮಥೇತ್ವಾ ಜಿತಂ ಪುನ ತೇಹಿ ನಾವಜೀಯತಿ, ಯೋ ವಾ ಏಕವಾರಂ ಲದ್ಧೋ ಜಯೋ ನ ಪುನ ಪರಾಜಯೋ ಹೋತಿ, ತಂ ಜಿತಂ ಸಾಧು ಜಿತಂ ಸೋಭನಂ, ಸೋ ಜಯೋ ಸಾಧು ಸೋಭನೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಪುನ ನಾವಜೀಯನತೋ। ತಸ್ಮಾ, ತ್ವಂ ಮಹಾರಾಜ, ಸತಕ್ಖತ್ತುಮ್ಪಿ ಸಹಸ್ಸಕ್ಖತ್ತುಮ್ಪಿ ಸತಸಹಸ್ಸಕ್ಖತ್ತುಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಾಮಸೀಸಂ ಜಿನಿತ್ವಾಪಿ ಸಙ್ಗಾಮಯೋಧೋ ನಾಮ ನ ಹೋಸಿ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಅತ್ತನೋ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಅಜಿತತ್ತಾ। ಯೋ ಪನ ಏಕವಾರಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಕಿಲೇಸೇ ಜಿನಾತಿ, ಅಯಂ ಉತ್ತಮೋ ಸಙ್ಗಾಮಸೀಸಯೋಧೋತಿ ಆಕಾಸೇ ನಿಸಿನ್ನಕೋವ ಬುದ್ಧಲೀಲಾಯ ರಞ್ಞೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ಉತ್ತಮಸಙ್ಗಾಮಯೋಧಭಾವೋ ಪನೇತ್ಥ –
‘‘ಯೋ
ಏಕಞ್ಚ ಜೇಯ್ಯಮತ್ತಾನಂ, ಸ ವೇ ಸಙ್ಗಾಮಜುತ್ತಮೋ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೦೩) –
ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಸಾಧಕಂ।
ರಞ್ಞೋ ಪನ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತಸ್ಸೇವ ತದಙ್ಗಪ್ಪಹಾನವಸೇನ ಕಿಲೇಸಾ ಪಹೀನಾ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಚಿತ್ತಂ ನಮಿ। ರಾಜಬಲಸ್ಸಪಿ ತಥೇವ ಕಿಲೇಸಾ ಪಹೀಯಿಂಸು। ರಾಜಾ ‘‘ಇದಾನಿ ತುಮ್ಹೇ ಕಹಂ ಗಮಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಅಹಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖಮಿ, ಬಲಕಾಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾ ಸಬ್ಬಾ ಸೇನಿಯೋತಿ ಸಬ್ಬೋಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸನ್ನಿಪತಿತೋ ಮಹಾಜನಕಾಯೋ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಬಾರಾಣಸಿವಾಸಿನೋಪಿ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಿರ ರಾಜಾ ಕುದ್ದಾಲಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಭಿಮುಖೋ ಹುತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಬಲಕಾಯೇನ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಮಯಂ ಇಧ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕಾಯ ಬಾರಾಣಸಿಯಾ ಸಕಲನಗರವಾಸಿನೋ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು। ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕಾ ಪರಿಸಾ ಅಹೋಸಿ। ತಂ ಆದಾಯ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪಾವಿಸಿ।
ತಸ್ಮಿಂ
ಸತ್ಥಾ
ಕುದ್ದಾಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ।
ಇತ್ಥಿವಗ್ಗೋ ಸತ್ತಮೋ।
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ಅಸಾತಮನ್ತಣ್ಡಭೂತಂ
ಅನಭಿರತಿ ಮುದುಲಕ್ಖಣಂ, ಉಚ್ಛಙ್ಗಮ್ಪಿ ಚ ಸಾಕೇತಂ।
ವಿಸವನ್ತಂ ಕುದ್ದಾಲಕನ್ತಿ॥
೮. ವರುಣವಗ್ಗೋ
[೭೧] ೧. ವರುಣಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯೋ ಪುಬ್ಬೇ ಕರಣೀಯಾನೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಪುತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ದಿವಸೇ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸಹಾಯಕಾ ತಿಂಸಮತ್ತಾ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫವತ್ಥಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಮಹಾಜನಪರಿವುತಾ ಜೇತವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಾಗಮಾಳಕಸಾಲಮಾಳಕಾದೀಸು ಥೋಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಸತ್ಥರಿ ಸುರಭಿಗನ್ಧವಾಸಿತಾಯ ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸಭಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೇ ಸಪರಿವಾರಾ ಧಮ್ಮಸಭಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಚಕ್ಕಙ್ಕಿತತಲೇಸು ಫುಲ್ಲಪದುಮಸಸ್ಸಿರಿಕೇಸು ಪಾದೇಸು ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿಂಸು।
ಅಥ ನೇಸಂ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಯಥಾ ಯಥಾ ಖೋ ಮಯಂ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸಿತಂ ಆಜಾನಾಮ, ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ। ತೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸಭಾತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಕಾಲೇ ತಥಾಗತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿಂಸು, ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅದಾಸಿ। ತೇ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ವಸ್ಸಾನಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಿತ್ವಾ ದ್ವೇ ಮಾತಿಕಾ ಪಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಂ ಞತ್ವಾ ತಿಸ್ಸೋ ಅನುಮೋದನಾ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಚೀವರಾನಿ ಸಿಬ್ಬೇತ್ವಾ ರಜಿತ್ವಾ ‘‘ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಭವೇಸು ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಾ ಜಾತಿಜರಾಬ್ಯಾಧಿಮರಣಭಯಭೀತಾ, ತೇಸಂ ನೋ ಸಂಸಾರಪರಿಮೋಚನತ್ಥಾಯ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಯಾಚಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಅಟ್ಠತಿಂಸಾಯ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇಸು ಸಪ್ಪಾಯಂ ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇಸಿ। ತೇ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿವೇಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ‘‘ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು।
ಅಥ ನೇಸಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ನಾಮೇನ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಪುತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಕುಸೀತೋ ಹೀನವೀರಿಯೋ ರಸಗಿದ್ಧೋ। ಸೋ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಹಂ ನೇವ ಅರಞ್ಞೇ ವಸಿತುಂ, ನ ಪಧಾನಂ ಪದಹಿತುಂ, ನ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯಾಯ ಯಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕೋ ಮೇ ಗಮನೇನ ಅತ್ಥೋ, ನಿವತ್ತಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸೋ ವೀರಿಯಂ
ಅಥ ಸೋ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಪುತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ರತ್ತಿಭಾಗಸಮನನ್ತರೇ ಅಚ್ಚಾರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ಅತಿವೇಗೇನ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮಸಮನನ್ತರೇ ಆಲಮ್ಬನಫಲಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಕೋವ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪತಿ, ಊರುಟ್ಠಿಕಂ ಭಿಜ್ಜಿ, ವೇದನಾ ಮಹನ್ತಾ ಜಾತಾ। ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ತಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಾನಂ ಗಮನಂ ನ ಸಮ್ಪಜ್ಜಿ। ಅಥ ನೇ ಉಪಟ್ಠಾನವೇಲಾಯಂ ಆಗತೇ ಸತ್ಥಾ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ನನು ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ‘ಸ್ವೇ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಹಿಯ್ಯೋ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಪನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಕೋ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಪುತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಅಕಾಲೇ ಅತಿವೇಗೇನ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ನಿದ್ದಾಭಿಭೂತೋ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪತಿತೋ, ಊರುಟ್ಠಿಸ್ಸ ಭಿನ್ನಂ, ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗಮನಂ ನ ಸಮ್ಪಜ್ಜೀ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವೇಸ ಅತ್ತನೋ ಹೀನವೀರಿಯಭಾವೇನ ಅಕಾಲೇ
ಅತೀತೇ ಗನ್ಧಾರರಟ್ಠೇ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಮಾಣವಕಸತಾನಿ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ತೇ ಮಾಣವಾ ಏಕದಿವಸಂ ದಾರುಂ ಆಹರಣತ್ಥಾಯ ಅರಞ್ಞಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಾರೂನಿ ಉದ್ಧರಿಂಸು। ತೇಸಂ ಅನ್ತರೇ ಏಕೋ ಕುಸೀತಮಾಣವೋ ಮಹನ್ತಂ ವರುಣರುಕ್ಖಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸುಕ್ಖರುಕ್ಖೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ‘‘ಮುಹುತ್ತಂ ತಾವ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ರುಕ್ಖಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ
ತಂ ದಿವಸಞ್ಚ ಜನಪದಗಾಮಕೇ ಏಕಂ ಕುಲಂ ‘‘ಸ್ವೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಾಚನಕಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಚರಿಯಂ ನಿಮನ್ತೇಸಿ। ಆಚರಿಯೋ ಮಾಣವಕೇ ಆಹ ‘‘ತಾತಾ, ಸ್ವೇ ಏಕಂ ಗಾಮಕಂ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ತುಮ್ಹೇ ಪನ ನಿರಾಹಾರಾ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥ ಗನ್ತುಂ, ಪಾತೋವ ಯಾಗುಂ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಕೋಟ್ಠಾಸಞ್ಚ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪತ್ತಕೋಟ್ಠಾಸಞ್ಚ ಸಬ್ಬಮಾದಾಯ ಆಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ। ತೇ ಪಾತೋವ ಯಾಗುಪಚನತ್ಥಾಯ ದಾಸಿಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಖಿಪ್ಪಂ ನೋ ಯಾಗುಂ ಪಚಾಹೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಸಾ ದಾರೂನಿ ಗಣ್ಹನ್ತೀ ಉಪರಿ ಠಿತಾನಿ ಅಲ್ಲವರುಣದಾರೂನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಮುಖವಾತಂ ದದಮಾನಾಪಿ ಅಗ್ಗಿಂ ಉಜ್ಜಾಲೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ಸೂರಿಯಂ ಉಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಮಾಣವಕಾ ‘‘ಅತಿದಿವಾ ಜಾತೋ, ಇದಾನಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಗನ್ತು’’ನ್ತಿ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಿಂಸು। ಆಚರಿಯೋ ‘‘ಕಿಂ, ತಾತಾ, ನ ಗತತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಆಚರಿಯ ನ ಗತಮ್ಹಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಕುಸೀತಮಾಣವೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದಾರೂನಮತ್ಥಾಯ ಅರಞ್ಞಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವರುಣರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿದ್ದಾಯಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ
೭೧.
‘‘ಯೋ
ವರುಣಕಟ್ಠಭಞ್ಜೋವ, ಸ ಪಚ್ಛಾ ಮನುತಪ್ಪತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸ ಪಚ್ಛಾ ಮನುತಪ್ಪತೀತಿ ಯೋ ಕೋಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ‘‘ಇದಂ ಪುಬ್ಬೇ ಕತ್ತಬ್ಬಂ, ಇದಂ ಪಚ್ಛಾ’’ತಿ ಅವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ಕರಣೀಯಾನಿ ಪಠಮಮೇವ ಕತ್ತಬ್ಬಕಮ್ಮಾನಿ ಪಚ್ಛಾ ಕರೋತಿ, ಅಯಂ ವರುಣಕಟ್ಠಭಞ್ಜೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮಾಣವಕೋ ವಿಯ ಸೋ ಬಾಲಪುಗ್ಗಲೋ ಪಚ್ಛಾ ಅನುತಪ್ಪತಿ ಸೋಚತಿ ಪರಿದೇವತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ಕಥೇತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ
ವರುಣಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ।
[೭೨] ೨. ಸೀಲವನಾಗರಾಜಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಕತಞ್ಞುಸ್ಸ ಪೋಸಸ್ಸಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಧಮ್ಮಸಭಾಯಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಆವುಸೋ, ದೇವದತ್ತೋ ಅಕತಞ್ಞೂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಗುಣೇ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಕಥೇನ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ದೇವದತ್ತೋ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹಿಮವನ್ತಪ್ಪದೇಸೇ ಹತ್ಥಿಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಸೋ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಸಬ್ಬಸೇತೋ ಅಹೋಸಿ ರಜತಪುಞ್ಜಸನ್ನಿಭೋ, ಅಕ್ಖೀನಿ ಪನಸ್ಸ ಮಣಿಗುಳಸದಿಸಾನಿ, ಪಞ್ಞಾಯಮಾನಾನಿ ಪಞ್ಚ ಪಸಾದಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ಮುಖಂ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಸದಿಸಂ, ಸೋಣ್ಡಾ ರತ್ತಸುವಣ್ಣಬಿನ್ದುಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ರಜತದಾಮಂ ವಿಯ, ಚತ್ತಾರೋ ಪಾದಾ ಕತಲಾಖಾರಸಪರಿಕಮ್ಮಾ ವಿಯ। ಏವಮಸ್ಸ ದಸಹಿ ಪಾರಮೀಹಿ ಅಲಙ್ಕತೋ ರೂಪಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಅತ್ತಭಾವೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ನಂ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತಂ ಸಕಲಹಿಮವನ್ತೇ
ಅಥೇಕೋ ಬಾರಾಣಸಿವಾಸಿಕೋ ವನಚರಕೋ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆಜೀವಭಣ್ಡಕಂ ಗವೇಸಮಾನೋ ದಿಸಾ ವವತ್ಥಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಮಗ್ಗಮೂಳ್ಹೋ ಹುತ್ವಾ ಮರಣಭಯಭೀತೋ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಪರಿದೇವಮಾನೋ ವಿಚರತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ತಂ ಬಲವಪರಿದೇವಿತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಪುರಿಸಂ ದುಕ್ಖಾ ಮೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕಾರುಞ್ಞೇನ ಚೋದಿತೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ಭೀತೋ ಪಲಾಯಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಪಲಾಯನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಠಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ
ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಮಿತ್ತದುಬ್ಭೀ ಪುರಿಸೋ ‘‘ಸಚೇ ಕೋಚಿ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ, ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠೇ ನಿಸಿನ್ನೋಯೇವ ರುಕ್ಖನಿಮಿತ್ತಂ ಪಬ್ಬತನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋವ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಥ ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅರಞ್ಞಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಗಾಮಿಮಹಾಮಗ್ಗೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಭೋ ಪುರಿಸ, ಇಮಿನಾ ಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪುಚ್ಛಿತೋಪಿ ಅಪುಚ್ಛಿತೋಪಿ ಮಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಆಚಿಕ್ಖೀ’’ತಿ ತಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂಯೇವ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನುವಿಚರನ್ತೋ ದನ್ತಕಾರವೀಥಿಂ ಪತ್ವಾ ದನ್ತಕಾರೇ ದನ್ತವಿಕತಿಯೋ ಕುರುಮಾನೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಭೋ, ಜೀವದನ್ತಮ್ಪಿ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಮತ್ಥಂ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಅಹಂ, ಸಾಮಿ, ದುಗ್ಗತೋ ಕಪಣೋ ಜೀವಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತುಮ್ಹೇ ದನ್ತಖಣ್ಡಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸಚೇ ದಸ್ಸಥ, ತಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ತೇನ ಮೂಲೇನ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಗತೋತಿ। ‘‘ಹೋತು ಭೋ, ದನ್ತಂ ತೇ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಸಚೇ ದನ್ತಕಪ್ಪನತ್ಥಾಯ ಕಕಚಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಕಚಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋಮ್ಹಿ ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ದನ್ತೇ ಕಕಚೇನ ಕನ್ತಿತ್ವಾ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಾದೇ ಸಮಿಞ್ಜಿತ್ವಾ ಗೋನಿಸಿನ್ನಕಂ ನಿಸೀದಿ। ಸೋ ದ್ವೇಪಿ ಅಗ್ಗದನ್ತೇ ಛಿನ್ದಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತೇ ದನ್ತೇ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಭೋ ಪುರಿಸ, ನಾಹಂ ‘ಏತೇ ದನ್ತಾ ಮಯ್ಹಂ ಅಪ್ಪಿಯಾ ಅಮನಾಪಾ’ತಿ ದಮ್ಮಿ, ಇಮೇಹಿ ಪನ ಮೇ ದನ್ತೇಹಿ ಸತಗುಣೇನ ಸಹಸ್ಸಗುಣೇನ ಸತಸಹಸ್ಸಗುಣೇನ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಪಟಿವೇಧನಸಮತ್ಥಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣದನ್ತಾವ ಪಿಯತರಾ, ತಸ್ಸ ಮೇ ಇದಂ ದನ್ತದಾನಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಪಟಿವಿಜ್ಝನತ್ಥಾಯ ಹೋತೂ’’ತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಆರಾಧನಂ ಕತ್ವಾ ದನ್ತಯುಗಲಂ ಅದಾಸಿ।
ಸೋ
ಏವಂ ತಸ್ಸ ಪಾಪಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪಥವಿಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ ತಸ್ಮಿಂ ವನಸಣ್ಡೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ರುಕ್ಖದೇವತಾ ‘‘ಅಕತಞ್ಞೂ ಮಿತ್ತದುಬ್ಭೀ ಪುಗ್ಗಲೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಜ್ಜಂ ದತ್ವಾಪಿ ತೋಸೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ ವನಂ ಉನ್ನಾದೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸಯಮಾನಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೭೨.
‘‘ಅಕತಞ್ಞುಸ್ಸ ಪೋಸಸ್ಸ, ನಿಚ್ಚಂ ವಿವರದಸ್ಸಿನೋ।
ಸಬ್ಬಂ ಚೇ ಪಥವಿಂ ದಜ್ಜಾ, ನೇವ ನಂ ಅಭಿರಾಧಯೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಕತಞ್ಞುಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಕತಗುಣಂ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ। ಪೋಸಸ್ಸಾತಿ ಪುರಿಸಸ್ಸ। ವಿವರದಸ್ಸಿನೋತಿ ಛಿದ್ದಮೇವ ಓಕಾಸಮೇವ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ। ಸಬ್ಬಂ ಚೇ ಪಥವಿಂ ದಜ್ಜಾತಿ ಸಚೇಪಿ ತಾದಿಸಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸಕಲಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಜ್ಜಂ, ಇಮಂ ವಾ ಪನ ಮಹಾಪಥವಿಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪಥವೋಜಂ ದದೇಯ್ಯ। ನೇವ ನಂ ಅಭಿರಾಧಯೇತಿ ಏವಂ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ಏವರೂಪಂ ಕತಗುಣವಿದ್ಧಂಸಕಂ ಕೋಚಿ ಪರಿತೋಸೇತುಂ ವಾ ಪಸಾದೇತುಂ ವಾ ನ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಂ ಸಾ ದೇವತಾ ವನಂ ಉನ್ನಾದೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಅಗಮಾಸಿ।
ಸತ್ಥಾ
ಸೀಲವನಾಗರಾಜಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ।
[೭೩] ೩. ಸಚ್ಚಂಕಿರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸಚ್ಚಂ ಕಿರೇವಮಾಹಂಸೂತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಆವುಸೋ, ದೇವದತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಗುಣಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ವಧಾಯಯೇವ ಪರಿಸಕ್ಕತೀ’’ತಿ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಅಗುಣಂ ಕಥೇನ್ತೇ ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ತಸ್ಸ ದುಟ್ಠಕುಮಾರೋ ನಾಮ ಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ ಕಕ್ಖಳೋ ಫರುಸೋ ಪಹಟಾಸೀವಿಸೂಪಮೋ, ಅನಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ವಾ ಅಪಹರಿತ್ವಾ ವಾ ಕೇನಚಿ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಕಥೇತಿ। ಸೋ ಅನ್ತೋಜನಸ್ಸ ಚ ಬಹಿಜನಸ್ಸ ಚ ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಿ ಪತಿತರಜಂ ವಿಯ, ಖಾದಿತುಂ ಆಗತಪಿಸಾಚೋ ವಿಯ ಚ ಅಮನಾಪೋ ಅಹೋಸಿ ಉಬ್ಬೇಜನೀಯೋ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ನದೀಕೀಳಂ ಕೀಳಿತುಕಾಮೋ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ನದೀತೀರಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಮಹಾಮೇಘೋ ಉಟ್ಠಹಿ, ದಿಸಾ ಅನ್ಧಕಾರಾ ಜಾತಾ। ಸೋ ದಾಸಪೇಸ್ಸಜನಂ ಆಹ ‘‘ಏಥ ಭಣೇ, ಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನದೀಮಜ್ಝಂ ನೇತ್ವಾ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಆನೇಥಾ’’ತಿ। ತೇ ತಂ ತತ್ಥ ನೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನೋ ರಾಜಾ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಂ ಪಾಪಪುರಿಸಂ ಏತ್ಥೇವ ಮಾರೇಮಾ’’ತಿ ಮನ್ತಯಿತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ಥ ಗಚ್ಛ ಕಾಳಕಣ್ಣೀ’’ತಿ ಉದಕೇ ನಂ ಓಪಿಲಾಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚುತ್ತರಿತ್ವಾ ತೀರೇ ಅಟ್ಠಂಸು। ‘‘ಕಹಂ ಕುಮಾರೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ ಮಯಂ ಕುಮಾರಂ ಪಸ್ಸಾಮ, ಮೇಘಂ ಉಟ್ಠಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ಉದಕೇ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪುರತೋ ಆಗತೋ
ಸೋಪಿ ಖೋ ಮೇಘನ್ಧಕಾರೇ ದೇವೇ ವಸ್ಸನ್ತೇ ನದಿಯಾ ವುಯ್ಹಮಾನೋ ಏಕಂ ದಾರುಕ್ಖನ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಖೋ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಉದಿಚ್ಚಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವುಡ್ಢಿಪ್ಪತ್ತೋ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ನದೀನಿವತ್ತನೇ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ವಸತಿ। ಸೋ ಅಡ್ಢರತ್ತಸಮಯೇ ಚಙ್ಕಮಮಾನೋ ತಸ್ಸ ರಾಜಕುಮಾರಸ್ಸ ಬಲವಪರಿದೇವನಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಮಾದಿಸೇ ನಾಮ ಮೇತ್ತಾನುದ್ದಯಸಮ್ಪನ್ನೇ ತಾಪಸೇ ಪಸ್ಸನ್ತೇ ಏತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಮರಣಂ ಅಯುತ್ತಂ, ಉದಕತೋ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಜೀವಿತದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ತಂ ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ, ಮಾ ಭಾಯೀ’’ತಿ ಅಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಉದಕಸೋತಂ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ದಾರುಕ್ಖನ್ಧಂ ಏಕಾಯ ಕೋಟಿಯಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢನ್ತೋ ನಾಗಬಲೋ ಥಾಮಸಮ್ಪನ್ನೋ ಏಕವೇಗೇನ ತೀರಂ ಪತ್ವಾ ಕುಮಾರಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತೀರೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ತೇಪಿ ಸಪ್ಪಾದಯೋ ದಿಸ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸಮಪದಂ ನೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ದುಬ್ಬಲತರಾ’’ತಿ ಪಠಮಂ ಸಪ್ಪಾದೀನಂ ಸರೀರಂ ಸೇದೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ರಾಜಕುಮಾರಸ್ಸ ಸರೀರಂ ಸೇದೇತ್ವಾ ತಮ್ಪಿ ಅರೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ದೇನ್ತೋಪಿ ಪಠಮಂ ಸಪ್ಪಾದೀನಂಯೇವ ದತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ತಸ್ಸ ಫಲಾಫಲಾನಿ ಉಪನಾಮೇಸಿ। ರಾಜಕುಮಾರೋ ‘‘ಅಯಂ ಕೂಟತಾಪಸೋ ಮಂ ರಾಜಕುಮಾರಂ ಅಗಣೇತ್ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಸಮ್ಮಾನಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೇ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿ।
ತತೋ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಿ ತಾವ ನೇ’’ತಿ ಪಠಮಂ ಸಪ್ಪಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅವಿದೂರೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ದೀಘಾ’’ತಿ ಪಕ್ಕೋಸಿ। ಸೋ ಏಕವಚನೇನೇವ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಚತ್ತಾಲೀಸ ಹಿರಞ್ಞಕೋಟಿಯೋ, ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಏವಮತ್ಥು, ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಕಿಚ್ಚೇ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಉನ್ದೂರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸದ್ದಮಕಾಸಿ। ಸೋಪಿ ತಥೇವ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಮ್ಪಿ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಸುವಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸುವಾ’’ತಿ ಪಕ್ಕೋಸಿ। ಸೋಪಿ ಏಕವಚನೇನೇವ ರುಕ್ಖಗ್ಗತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಞಾತಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಪ್ಪದೇಸತೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಯಂಜಾತಸಾಲೀ ಆಹರಾಪೇಮೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಮ್ಪಿ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ರಾಜಾನಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜುಯ್ಯಾನೇ ವಸಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಆಕಪ್ಪಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವತ್ತೇನ ನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸೋ ಮಿತ್ತದುಬ್ಭೀ ರಾಜಾ ಅಲಙ್ಕತಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧವರಗತೋ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ
೭೩.
‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರೇವಮಾಹಂಸು, ನರಾ ಏಕಚ್ಚಿಯಾ ಇಧ।
ಕಟ್ಠಂ ನಿಪ್ಲವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ನ ತ್ವೇವೇಕಚ್ಚಿಯೋ ನರೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಚ್ಚಂ ಕಿರೇವಮಾಹಂಸೂತಿ ಅವಿತಥಮೇವ ಕಿರ ಏವಂ ವದನ್ತಿ। ನರಾ ಏಕಚ್ಚಿಯಾ ಇಧಾತಿ ಇಧೇಕಚ್ಚೇ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸಾ। ಕಟ್ಠಂ ನಿಪ್ಲವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ನದಿಯಾ ವುಯ್ಹಮಾನಂ ಸುಕ್ಖದಾರುಂ ನಿಪ್ಲವಿತಂ ಉತ್ತಾರೇತ್ವಾ ಥಲೇ ಠಪಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ ಸುನ್ದರತರೋ। ಏವಞ್ಹಿ ವದಮಾನಾ ತೇ ಪುರಿಸಾ ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ವದನ್ತಿ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ತಞ್ಹಿ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಂ ಪಚನತ್ಥಾಯ, ಸೀತಾತುರಾನಂ ವಿಸಿಬ್ಬನತ್ಥಾಯ, ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಚ ಪರಿಸ್ಸಯಾನಂ ಹರಣತ್ಥಾಯ ಉಪಕಾರಂ ಹೋತಿ। ನ ತ್ವೇವೇಕಚ್ಚಿಯೋ ನರೋತಿ ಏಕಚ್ಚೋ ಪನ ಮಿತ್ತದುಬ್ಭೀ ಅಕತಞ್ಞೂ ಪಾಪಪುರಿಸೋ ಓಘೇನ ವುಯ್ಹಮಾನೋ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಉತ್ತಾರಿತೋ ನ ತ್ವೇವ ಸೇಯ್ಯೋ। ತಥಾ ಹಿ ಅಹಂ ಇಮಂ ಪಾಪಪುರಿಸಂ ಉತ್ತಾರೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಅತ್ತನೋ ದುಕ್ಖಂ ಆಹರಿನ್ತಿ। ಏವಂ ಪಹಟಪಹಟಟ್ಠಾನೇ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಯೇ ತತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸಾ, ತೇ ಆಹಂಸು ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭೋ ಪಬ್ಬಜಿತ, ತಯಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ಅತ್ಥಿ ಕೋಚಿ ಗುಣೋ ಕತೋ’’ತಿ? ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಮಿಮಂ ಮಹೋಘತೋ ಉತ್ತಾರೇನ್ತೋ ಅಹಮೇವ ಅತ್ತನೋ ದುಕ್ಖಂ ಅಕಾಸಿಂ, ‘ನ ವತ ಮೇ ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾನಂ ವಚನಂ ಕತ’ನ್ತಿ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ಏವಂ ವದಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ತಂ
ಸೋ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೋ ಪುನ ಏಕದಿವಸಂ ಸಪ್ಪಾದಯೋ
ಸತ್ಥಾ
ಸಚ್ಚಂಕಿರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ।
[೭೪] ೪. ರುಕ್ಖಧಮ್ಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸಾಧೂ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಞಾತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಉದಕಕಲಹೇ ಅತ್ತನೋ ಞಾತಕಾನಂ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಂ ಞತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ರೋಹಿಣೀನದಿಯಾ ಉಪರಿ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನೀಲರಂಸಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಞಾತಕೇ ಸಂವೇಜೇತ್ವಾ ಆಕಾಸಾ ಓರುಯ್ಹ ನದೀತೀರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ತಂ ಕಲಹಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಕುಣಾಲಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೨.೨೧.ಕುಣಾಲಜಾತಕ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ತದಾ ಪನ ಸತ್ಥಾ ಞಾತಕೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜಾ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಪಠಮಂ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ವೇಸ್ಸವಣೋ ಮಹಾರಾಜಾ ಚವಿ, ಸಕ್ಕೋ ಅಞ್ಞಂ ವೇಸ್ಸವಣಂ ಠಪೇಸಿ। ಏತಸ್ಮಿಂ ವೇಸ್ಸವಣೇ ಪರಿವತ್ತೇ ಪಚ್ಛಾ ನಿಬ್ಬತ್ತವೇಸ್ಸವಣೋ ‘‘ರುಕ್ಖಗಚ್ಛಗುಮ್ಬಲತಾನಂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ರುಚ್ಚನಟ್ಠಾನೇ ವಿಮಾನಂ ಗಣ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ। ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹಿಮವನ್ತಪ್ಪದೇಸೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಾಲವನೇ ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಸೋ ಞಾತಕೇ ಆಹ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ವಿಮಾನಾನಿ ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಅಙ್ಗಣೇ ಠಿತರುಕ್ಖೇಸು ಮಾ ಗಣ್ಹಥ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಾಲವನೇ ಮಯಾ ಗಹಿತವಿಮಾನಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಠಿತವಿಮಾನಾನಿ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಚನಕರಾ ಪಣ್ಡಿತದೇವತಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಿಮಾನಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಠಿತವಿಮಾನಾನಿ ಗಣ್ಹಿಂಸು। ಅಪಣ್ಡಿತಾ ಪನ ದೇವತಾ ‘‘ಕಿಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅತ್ಥೋ ಅರಞ್ಞವಿಮಾನೇಹಿ, ಮಯಂ ಮನುಸ್ಸಪಥೇ ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನಿದ್ವಾರೇಸು ವಿಮಾನಾನಿ
ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ
೭೪.
‘‘ಸಾಧೂ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಞಾತೀ, ಅಪಿ ರುಕ್ಖಾ ಅರಞ್ಞಜಾ।
ವಾತೋ ವಹತಿ ಏಕಟ್ಠಂ, ಬ್ರಹನ್ತಮ್ಪಿ ವನಪ್ಪತಿ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಞಾತೀತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಉಪಾದಾಯ ತತುತ್ತರಿ ಸತಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ನಾಮ, ಏವಂ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸನ್ತಾ ಞಾತಕಾ। ಸಾಧೂತಿ ಸೋಭನಾ ಪಸತ್ಥಾ, ಪರೇಹಿ ಅಪ್ಪಧಂಸಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪಿ ರುಕ್ಖಾ ಅರಞ್ಞಜಾತಿ ತಿಟ್ಠನ್ತು ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ, ಅರಞ್ಞೇ ಜಾತರುಕ್ಖಾಪಿ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೂಪತ್ಥಮ್ಭೇನ ಠಿತಾ ಸಾಧುಯೇವ। ರುಕ್ಖಾನಮ್ಪಿ ಹಿ ಸಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ। ವಾತೋ ವಹತಿ ಏಕಟ್ಠನ್ತಿ ಪುರತ್ಥಿಮಾದಿಭೇದೋ ವಾತೋ ವಾಯನ್ತೋ ಅಙ್ಗಣಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಂ ಏಕಟ್ಠಂ ಏಕಕಮೇವ ಠಿತಂ ಬ್ರಹನ್ತಮ್ಪಿ ವನಪ್ಪತಿಂ ಸಾಖಾವಿಟಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಮಹಾರುಕ್ಖಮ್ಪಿ ವಹತಿ, ಉಮ್ಮೂಲೇತ್ವಾ ಪಾತೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಆಯುಕ್ಖಯೇ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಏವಂ, ಮಹಾರಾಜಾ, ಞಾತಕಾನಂ ತಾವ ಸಾಮಗ್ಗಿಯೇವ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸಮಗ್ಗಾ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ಪಿಯಸಂವಾಸಮೇವ ವಸಥಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ದೇವತಾ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ ಅಹೇಸುಂ, ಪಣ್ಡಿತದೇವತಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ರುಕ್ಖಧಮ್ಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ।
[೭೫] ೫. ಮಚ್ಛಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಭಿತ್ಥನಯ ಪಜ್ಜುನ್ನಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅತ್ತನಾ ವಸ್ಸಾಪಿತವಸ್ಸಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಸಮಯೇ ಕೋಸಲರಟ್ಠೇ ದೇವೋ ನ ವಸ್ಸಿ, ಸಸ್ಸಾನಿ ಮಿಲಾಯನ್ತಿ, ತೇಸು ತೇಸು ಠಾನೇಸು ತಳಾಕಪೋಕ್ಖರಣಿಸರಾನಿ ಸುಸ್ಸನ್ತಿ। ಜೇತವನದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಸಮೀಪೇ ಜೇತವನಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾಪಿ ಉದಕಂ ಛಿಜ್ಜಿ। ಕಲಲಗಹನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೇ ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪೇ ಕಾಕಕುಲಲಾದಯೋ ಕಣಯಗ್ಗಸದಿಸೇಹಿ ತುಣ್ಡೇಹಿ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ವಿಪ್ಫನ್ದಮಾನೇ ಖಾದನ್ತಿ।
ಸತ್ಥಾ ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಾನಂ ತಂ ಬ್ಯಸನಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಕರುಣಾಯ ಉಸ್ಸಾಹಿತಹದಯೋ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ದೇವಂ
ಸತ್ಥಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಸುರತ್ತದುಪಟ್ಟಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸುಗತಮಹಾಚೀವರಂ ಏಕಂಸಂ ಕತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಪರಿವೇಣೇ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ವತ್ತೇ ದಸ್ಸಿತೇ ಉಟ್ಠಾಯ ಮಣಿಸೋಪಾನಫಲಕೇ ಠತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ
ಅತೀತೇ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಕೋಸಲರಟ್ಠೇ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಜೇತವನಪೋಕ್ಖರಣಿಟ್ಠಾನೇ ಏಕಾ ವಲ್ಲಿಗಹನಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಕನ್ದರಾ ಅಹೋಸಿ। ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಚ್ಛಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಮಚ್ಛಗಣಪರಿವುತೋ ತತ್ಥ ಪಟಿವಸತಿ। ಯಥಾ ಪನ ಇದಾನಿ, ಏವಮೇವ ತದಾಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ರಟ್ಠೇ ದೇವೋ ನ ವಸ್ಸಿ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸಸ್ಸಾನಿ ಮಿಲಾಯಿಂಸು, ವಾಪಿತಳಾಕಕನ್ದರಾದೀಸು ಉದಕಂ ಛಿಜ್ಜಿ, ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಾ ಕಲಲಗಹನಂ ಪವಿಸಿಂಸು। ಇಮಿಸ್ಸಾಪಿ ಕನ್ದರಾಯ ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಾ ಕಲಲಗಹನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನಿಲೀಯಿಂಸು। ಕಾಕಾದಯೋ ತುಣ್ಡೇನ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಖಾದಿಂಸು।
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಞಾತಿಸಙ್ಘಸ್ಸ ತಂ ಬ್ಯಸನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ತೇಸಂ ದುಕ್ಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಂ ಅಞ್ಞೋ ಮೋಚೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಂ
೭೫.
‘‘ಅಭಿತ್ಥನಯ
ಕಾಕಂ ಸೋಕಾಯ ರನ್ಧೇಹಿ, ಮಞ್ಚ ಸೋಕಾ ಪಮೋಚಯಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಭಿತ್ಥನಯ ಪಜ್ಜುನ್ನಾತಿ ಪಜ್ಜುನ್ನೋ ವುಚ್ಚತಿ ಮೇಘೋ, ಅಯಂ ಪನ ಮೇಘವಸೇನ ಲದ್ಧನಾಮಂ ವಸ್ಸವಲಾಹಕದೇವರಾಜಾನಂ ಆಲಪತಿ। ಅಯಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ದೇವೋ ನಾಮ ಅನಭಿತ್ಥನನ್ತೋ ವಿಜ್ಜುಲತಾ ಅನಿಚ್ಛಾರೇನ್ತೋ ವಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ನ ಸೋಭತಿ, ತಸ್ಮಾ ತ್ವಂ ಅಭಿತ್ಥನನ್ತೋ ವಿಜ್ಜುಲತಾ ನಿಚ್ಛಾರೇನ್ತೋ ವಸ್ಸಾಪೇಹೀತಿ। ನಿಧಿಂ ಕಾಕಸ್ಸ ನಾಸಯಾತಿ ಕಾಕಾ ಕಲಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಠಿತೇ ಮಚ್ಛೇ ತುಣ್ಡೇನ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಖಾದನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಅನ್ತೋಕಲಲೇ ಮಚ್ಛಾ ‘‘ನಿಧೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತಂ ಕಾಕಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿಧಿಂ ದೇವಂ ವಸ್ಸಾಪೇನ್ತೋ ಉದಕೇನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ನಾಸೇಹೀತಿ। ಕಾಕಂ ಸೋಕಾಯ ರನ್ಧೇಹೀತಿ ಕಾಕಸಙ್ಘೋ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಕನ್ದರಾಯ ಉದಕೇನ ಪುಣ್ಣಾಯ ಮಚ್ಛೇ ಅಲಭಮಾನೋ ಸೋಚಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಕಾಕಗಣಂ ತ್ವಂ ಇಮಂ ಕನ್ದರಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ಸೋಕಾಯ ರನ್ಧೇಹಿ, ಸೋಕಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಮಚ್ಛಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾಸತ್ಥಾಯ ದೇವಂ ವಸ್ಸಾಪೇಹಿ। ಯಥಾ ಅನ್ತೋನಿಜ್ಝಾನಲಕ್ಖಣಂ ಸೋಕಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಏವಂ ಕರೋಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಮಞ್ಚ ಸೋಕಾ ಪಮೋಚಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಚ-ಕಾರೋ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ, ಮಞ್ಚ ಮಮ ಞಾತಕೇ ಚ ಸಬ್ಬೇವ ಇಮಮ್ಹಾ ಮರಣಸೋಕಾ ಮೋಚೇಹೀತಿ।
ಏವಂ
ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಇದಾನೇವ ದೇವಂ ವಸ್ಸಾಪೇತಿ, ಪುಬ್ಬೇ ಮಚ್ಛಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಪಿ ವಸ್ಸಾಪೇಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಮಚ್ಛಗಣಾ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ ಅಹೇಸುಂ, ಪಜ್ಜುನ್ನದೇವರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ಮಚ್ಛರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಮಚ್ಛಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ।
[೭೬] ೬. ಅಸಙ್ಕಿಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಸಙ್ಕಿಯೋಮ್ಹಿ ಗಾಮಮ್ಹೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿಂ ಉಪಾಸಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಏಕೇನ ಸಕಟಸತ್ಥವಾಹೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞಟ್ಠಾನೇ ಸಕಟಾನಿ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಖನ್ಧಾವಾರಬನ್ಧೇ ಕತೇ ಸತ್ಥವಾಹಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಚಙ್ಕಮತಿ। ಅಥತ್ತನೋ ಕಾಲಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಚೋರಾ ‘‘ಖನ್ಧಾವಾರಂ ವಿಲುಮ್ಪಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಧನುಮುಗ್ಗರಾದಿಹತ್ಥಾ ತಂ ಠಾನಂ
ಉಪಾಸಕೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖಮಾನಾ ಪರರಕ್ಖಕಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಆಮ, ಉಪಾಸಕ, ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖನ್ತೋ ಪರಮ್ಪಿ ರಕ್ಖತಿ, ಪರಂ ರಕ್ಖನ್ತೋ ಅತ್ತಾನಮ್ಪಿ ರಕ್ಖತೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಯಾವ ಸುಭಾಸಿತಞ್ಚಿದಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಾ, ಅಹಂ ಏಕೇನ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಕಾಮೇಸು ಆದೀನವಂ ದಿಸ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಸನ್ತೋ ಲೋಣಮ್ಬಿಲಸೇವನತ್ಥಾಯ ಜನಪದಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ಏಕೇನ ಸತ್ಥವಾಹೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞಟ್ಠಾನೇ ಸತ್ಥೇ ನಿವಿಟ್ಠೇ ಸತ್ಥತೋ ಅವಿದೂರೇ ಝಾನಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಪಞ್ಚಸತಾ ಚೋರಾ ‘‘ಸಾಯಮಾಸಭತ್ತಸ್ಸ ಭುತ್ತಕಾಲೇ ತಂ ಸಕಟಸತ್ಥಂ ವಿಲುಮ್ಪಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿವಾರಯಿಂಸು। ತೇ ತಂ ತಾಪಸಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಅಯಂ ಅಮ್ಹೇ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ಸತ್ಥವಾಸಿಕಾನಂ ಆರೋಚೇಸ್ಸತಿ, ಏತಸ್ಸ ನಿದ್ದೂಪಗತವೇಲಾಯ ವಿಲುಮ್ಪಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತತ್ಥೇವ ಅಟ್ಠಂಸು। ತಾಪಸೋ ಸಕಲಮ್ಪಿ ರತ್ತಿಂ ಚಙ್ಕಮಿಯೇವ। ಚೋರಾ ಓಕಾಸಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಗಹಿತಗಹಿತೇ ಮುಗ್ಗರಪಾಸಾಣೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಸಕಟಸತ್ಥವಾಸೀನಂ ಸದ್ದಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಭೋನ್ತೋ, ಸತ್ಥವಾಸಿನೋ
ತೇ ಪಭಾತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಚೋರೇಹಿ ಛಡ್ಡಿತೇ ಮುಗ್ಗರಪಾಸಾಣಾದಯೋ
೭೬.
‘‘ಅಸಙ್ಕಿಯೋಮ್ಹಿ ಗಾಮಮ್ಹಿ, ಅರಞ್ಞೇ ನತ್ಥಿ ಮೇ ಭಯಂ।
ಉಜುಮಗ್ಗಂ ಸಮಾರುಳ್ಹೋ, ಮೇತ್ತಾಯ ಕರುಣಾಯ ಚಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಸಙ್ಕಿಯೋಮ್ಹಿ ಗಾಮಮ್ಹೀತಿ ಸಙ್ಕಾಯ ನಿಯುತ್ತೋ ಪತಿಟ್ಠಿತೋತಿ ಸಙ್ಕಿಯೋ, ನ ಸಙ್ಕಿಯೋ ಅಸಙ್ಕಿಯೋ। ಅಹಂ ಗಾಮೇ ವಸನ್ತೋಪಿ ಸಙ್ಕಾಯ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ಅಸಙ್ಕಿಯೋ ನಿಬ್ಭಯೋ ನಿರಾಸಙ್ಕೋತಿ ದೀಪೇತಿ। ಅರಞ್ಞೇತಿ ಗಾಮಗಾಮೂಪಚಾರವಿನಿಮುತ್ತೇ ಠಾನೇ। ಉಜುಮಗ್ಗಂ ಸಮಾರುಳ್ಹೋ, ಮೇತ್ತಾಯ ಕರುಣಾಯ ಚಾತಿ ಅಹಂ ತಿಕಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನಿಕಾಹಿ ಮೇತ್ತಾಕರುಣಾಹಿ ಕಾಯವಙ್ಕಾದಿವಿರಹಿತಂ ಉಜುಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಗಾಮಿಮಗ್ಗಂ ಆರುಳ್ಹೋತಿ ವದತಿ। ಅಥ ವಾ ಪರಿಸುದ್ಧಸೀಲತಾಯ ಕಾಯವಚೀಮನೋವಙ್ಕವಿರಹಿತಂ ಉಜುಂ ದೇವಲೋಕಮಗ್ಗಂ ಆರುಳ್ಹೋಮ್ಹೀತಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತತೋ ಉತ್ತರಿ ಮೇತ್ತಾಯ ಕರುಣಾಯ ಚ ಪತಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ಉಜುಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಮಗ್ಗಮ್ಪಿ ಆರುಳ್ಹೋಮ್ಹೀತಿಪಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಹಿ ಏಕನ್ತೇನ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣತ್ತಾ ಮೇತ್ತಾಕರುಣಾದಯೋ ಉಜುಮಗ್ಗಾ ನಾಮ।
ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಸಕ್ಕತೋ ಪೂಜಿತೋ ಯಾವಜೀವಂ ಚತ್ತಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಸತ್ಥವಾಸಿನೋ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ ಅಹೇಸುಂ, ತಾಪಸೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಅಸಙ್ಕಿಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ।
[೭೭] ೭. ಮಹಾಸುಪಿನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಲಾಬೂನಿ ಸೀದನ್ತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸೋಳಸ ಮಹಾಸುಪಿನೇ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕದಿವಸಂ ಕಿರ ಕೋಸಲಮಹಾರಾಜಾ ರತ್ತಿಂ ನಿದ್ದೂಪಗತೋ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಸೋಳಸ ಮಹಾಸುಪಿನೇ ದಿಸ್ವಾ ಭೀತತಸಿತೋ
ಅಥ ನಂ ಪಭಾತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಪುರೋಹಿತಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಸುಖಂ ಸಯಿತ್ಥ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ‘‘ಕುತೋ ಮೇ ಆಚರಿಯಾ ಸುಖಂ, ಅಜ್ಜಾಹಂ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಸೋಳಸ ಮಹಾಸುಪಿನೇ ಪಸ್ಸಿಂ, ಸೋಮ್ಹಿ ತೇಸಂ ದಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಯಪ್ಪತ್ತೋ’’ತಿ। ‘‘ವದೇಥ, ಮಹಾರಾಜ, ಸುತ್ವಾ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ
ಅಥ ಖೋ ಮಲ್ಲಿಕಾ ದೇವೀ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಞ್ಚರನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸುಖಿತಾ, ತ್ವಂ ಭದ್ದೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಣ್ಣಮೂಲೇ ಆಸೀವಿಸಂ ಚರನ್ತಂ ನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಏತಂ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ? ಮಯಾ ಏವರೂಪಾ ದುಸ್ಸುಪಿನಾ ದಿಟ್ಠಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ‘‘ತಿಣ್ಣಂ ಅನ್ತರಾಯಾನಂ ಅಞ್ಞತರೋ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘‘ತೇಸಂ ಪಟಿಘಾತಾಯ ಯಞ್ಞಂ ಯಜಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಞ್ಚರನ್ತೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸುಪಿನಪಟಿಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ಕತರೋ ಪನೇಸ, ಭದ್ದೇ, ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ’’ತಿ। ‘‘ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಂ ವಿಸುದ್ಧಂ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸಂ ಮಹಾಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ನ
ಸತ್ಥಾ ಮಧುರಸ್ಸರಂ ನಿಚ್ಛಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಅತಿಪ್ಪಗೋವ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಸೋಳಸ ಮಹಾಸುಪಿನೇ
‘‘ಉಸಭಾ ರುಕ್ಖಾ ಗಾವಿಯೋ ಗವಾ ಚ,
ಅಸ್ಸೋ ಕಂಸೋ ಸಿಙ್ಗಾಲೀ ಚ ಕುಮ್ಭೋ।
ಪೋಕ್ಖರಣೀ ಚ ಅಪಾಕಚನ್ದನಂ॥
‘‘ಲಾಬೂನಿ ಸೀದನ್ತಿ ಸಿಲಾ ಪ್ಲವನ್ತಿ, ಮಣ್ಡೂಕಿಯೋ ಕಣ್ಹಸಪ್ಪೇ ಗಿಲನ್ತಿ।
ಕಾಕಂ ಸುವಣ್ಣಾ ಪರಿವಾರಯನ್ತಿ, ತಸಾ ವಕಾ ಏಳಕಾನಂ ಭಯಾ ಹೀ’’ತಿ॥ –
ಇಮಂ ಮಾತಿಕಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ।
(೧) ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏಕಂ ತಾವ ಸುಪಿನಂ ಏವಂ ಅದ್ದಸಂ – ಚತ್ತಾರೋ ಅಞ್ಜನವಣ್ಣಾ ಕಾಳಉಸಭಾ ‘‘ಯುಜ್ಝಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚತೂಹಿ ದಿಸಾಹಿ ರಾಜಙ್ಗಣಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಉಸಭಯುದ್ಧಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಮಹಾಜನೇ ಸನ್ನಿಪತಿತೇ ಯುಜ್ಝನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ನದಿತ್ವಾ ಗಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಯುಜ್ಝಿತ್ವಾವ ಪಟಿಕ್ಕನ್ತಾ। ಇಮಂ ಪಠಮಂ ಸುಪಿನಂ ಅದ್ದಸಂ, ಇಮಸ್ಸ ಕೋ ವಿಪಾಕೋತಿ? ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಇಮಸ್ಸ ವಿಪಾಕೋ ನೇವ ತವ, ನ ಮಮ ಕಾಲೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅನಾಗತೇ ಪನ ಅಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ಕಪಣರಾಜೂನಂ ಅಧಮ್ಮಿಕಾನಞ್ಚ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಕಾಲೇ ಲೋಕೇ ವಿಪರಿವತ್ತಮಾನೇ ಕುಸಲೇ ಓಸ್ಸನ್ನೇ, ಅಕುಸಲೇ ಉಸ್ಸನ್ನೇ, ಲೋಕಸ್ಸ ಪರಿಹಾಯನಕಾಲೇ ದೇವೋ ನ ಸಮ್ಮಾ ವಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ಮೇಘಪಾದಾ ಪಚ್ಛಿಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸಸ್ಸಾನಿ ಮಿಲಾಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ದುಬ್ಭಿಕ್ಖಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ವಸ್ಸಿತುಕಾಮಾ ವಿಯ ಚತೂಹಿ ದಿಸಾಹಿ ಮೇಘಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಕಾಹಿ
(೨) ದುತಿಯಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏವಂ ಅದ್ದಸಂ – ಖುದ್ದಕಾ ರುಕ್ಖಾ ಚೇವ ಗಚ್ಛಾ ಚ ಪಥವಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಿದತ್ಥಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ರತನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅನುಗ್ಗನ್ತ್ವಾವ ಪುಪ್ಫನ್ತಿ ಚೇವ ಫಲನ್ತಿ ಚ। ಇಮಂ ದುತಿಯಂ ಅದ್ದಸಂ, ಇಮಸ್ಸ ಕೋ ವಿಪಾಕೋತಿ? ಮಹಾರಾಜ, ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ವಿಪಾಕೋ ಲೋಕಸ್ಸ ಪರಿಹಾಯನಕಾಲೇ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪರಿತ್ತಾಯುಕಕಾಲೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಅನಾಗತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸತ್ತಾ ತಿಬ್ಬರಾಗಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಸಮ್ಪತ್ತವಯಾವ ಕುಮಾರಿಯೋ ಪುರಿಸನ್ತರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉತುನಿಯೋ ಚೇವ ಗಬ್ಭಿನಿಯೋ ಚ ಹುತ್ವಾ ಪುತ್ತಧೀತಾಹಿ ವಡ್ಢಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಖುದ್ದಕರುಕ್ಖಾನಂ ಪುಪ್ಫಂ ವಿಯ ಹಿ ತಾಸಂ ಉತುನಿಭಾವೋ, ಫಲಂ ವಿಯ ಚ ಪುತ್ತಧೀತರೋ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಇತೋನಿದಾನಮ್ಪಿ ತೇ ಭಯಂ ನತ್ಥಿ, ತತಿಯಂ ಕಥೇಹಿ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ।
(೩) ಗಾವಿಯೋ, ಭನ್ತೇ, ತದಹುಜಾತಾನಂ ವಚ್ಛಕಾನಂ ಖೀರಂ ಪಿವನ್ತಿಯೋ ಅದ್ದಸಂ। ಅಯಂ ಮೇ ತತಿಯೋ ಸುಪಿನೋ, ಇಮಸ್ಸ ಕೋ ವಿಪಾಕೋತಿ? ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ವಿಪಾಕೋ ಅನಾಗತೇ ಏವ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯಿಕಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಟ್ಠಕಾಲೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಅನಾಗತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸತ್ತಾ ಮಾತಾಪಿತೂಸು ವಾ ಸಸ್ಸುಸಸುರೇಸು ವಾ ಲಜ್ಜಂ ಅನುಪಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಸಂವಿದಹನ್ತಾವ ಘಾಸಚ್ಛಾದನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಮಹಲ್ಲಕಾನಂ ದಾತುಕಾಮಾ ದಸ್ಸನ್ತಿ, ಅದಾತುಕಾಮಾ ನ ದಸ್ಸನ್ತಿ। ಮಹಲ್ಲಕಾ ಅನಾಥಾ ಅಸಯಂವಸೀ ದಾರಕೇ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ಜೀವಿಸ್ಸನ್ತಿ ತದಹುಜಾತಾನಂ ವಚ್ಛಕಾನಂ ಖೀರಂ ಪಿವನ್ತಿಯೋ ಮಹಾಗಾವಿಯೋ ವಿಯ। ಇತೋನಿದಾನಮ್ಪಿ ತೇ ಭಯಂ ನತ್ಥಿ, ಚತುತ್ಥಂ ಕಥೇಹಿ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ।
(೪) ಧುರವಾಹೇ, ಭನ್ತೇ, ಆರೋಹಪರಿಣಾಹಸಮ್ಪನ್ನೇ ಮಹಾಗೋಣೇಯುಗಪರಮ್ಪರಾಯ ಅಯೋಜೇತ್ವಾ ತರುಣೇ ಗೋದಮ್ಮೇ ಧುರೇ ಯೋಜೇನ್ತೇ ಅದ್ದಸಂ। ತೇ ಧುರಂ ವಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು, ಸಕಟಾನಿ ನಪ್ಪವಟ್ಟಿಂಸು। ಅಯಂ ಮೇ ಚತುತ್ಥೋ ಸುಪಿನೋ, ಇಮಸ್ಸ ಕೋ ವಿಪಾಕೋತಿ? ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ವಿಪಾಕೋ
(೫) ಭನ್ತೇ, ಏಕಂ ಉಭತೋಮುಖಂ ಅಸ್ಸಂ ಅದ್ದಸಂ, ತಸ್ಸ ದ್ವೀಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಯವಸಂ ದೇನ್ತಿ, ಸೋ ದ್ವೀಹಿ ಮುಖೇಹಿ ಖಾದತಿ। ಅಯಂ ಮೇ ಪಞ್ಚಮೋ ಸುಪಿನೋ, ಇಮಸ್ಸ ಕೋ ವಿಪಾಕೋತಿ? ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ಅನಾಗತೇ ಅಧಮ್ಮಿಕರಾಜಕಾಲೇಯೇವ ವಿಪಾಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಅನಾಗತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಅಧಮ್ಮಿಕಾ ಬಾಲರಾಜಾನೋ ಅಧಮ್ಮಿಕೇ ಲೋಲಮನುಸ್ಸೇ ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಠಪೇಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇ ಪಾಪಪುಞ್ಞೇಸು ಅನಾದರಾ ಬಾಲಾ ಸಭಾಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದೇನ್ತಾ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾನಂ ಹತ್ಥತೋ ಲಞ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅಸ್ಸೋ ವಿಯ ದ್ವೀಹಿ ಮುಖೇಹಿ ಯವಸಂ। ಇತೋನಿದಾನಮ್ಪಿ ತೇ ಭಯಂ ನತ್ಥಿ, ಛಟ್ಠಂ ಕಥೇಹಿ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ।
(೬) ಭನ್ತೇ, ಮಹಾಜನೋ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಂ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಇಧ ಪಸ್ಸಾವಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಏಕಸ್ಸ ಜರಸಿಙ್ಗಾಲಸ್ಸ ಉಪನಾಮೇಸಿ, ತಂ ತತ್ಥ ಪಸ್ಸಾವಂ ಕರೋನ್ತಂ ಅದ್ದಸಂ। ಅಯಂ ಮೇ ಛಟ್ಠೋ ಸುಪಿನೋ, ಇಮಸ್ಸ ಕೋ ವಿಪಾಕೋತಿ? ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ವಿಪಾಕೋ ಅನಾಗತೇಯೇವ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಅನಾಗತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ
(೭) ಭನ್ತೇ, ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ರಜ್ಜುಂ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ, ತೇನ ನಿಸಿನ್ನಪೀಠಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಸಯಿತಾ ಏಕಾ ಛಾತಸಿಙ್ಗಾಲೀ ತಸ್ಸ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸೇವ ತಂ ಖಾದತಿ, ಏವಾಹಂ ಅದ್ದಸಂ। ಅಯಂ ಮೇ ಸತ್ತಮೋ ಸುಪಿನೋ, ಇಮಸ್ಸ ಕೋ ವಿಪಾಕೋತಿ? ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ಅನಾಗತೇಯೇವ ವಿಪಾಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಅನಾಗತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಇತ್ಥಿಯೋ ಪುರಿಸಲೋಲಾ ಸುರಾಲೋಲಾ ಅಲಙ್ಕಾರಲೋಲಾ ವಿಸಿಖಾಲೋಲಾ ಆಮಿಸಲೋಲಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ದುಸ್ಸೀಲಾ ದುರಾಚಾರಾ, ತಾ ಸಾಮಿಕೇಹಿ ಕಸಿಗೋರಕ್ಖಾದೀನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕತ್ವಾ
(೮) ಭನ್ತೇ, ರಾಜದ್ವಾರೇ ಬಹೂಹಿ ತುಚ್ಛಕುಮ್ಭೇಹಿ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಏಕಂ ಮಹನ್ತಂ ಪೂರಿತಕುಮ್ಭಂ ಅದ್ದಸಂ। ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಪನ ವಣ್ಣಾ ಚತೂಹಿ ದಿಸಾಹಿ ಚತೂಹಿ ಅನುದಿಸಾಹಿ ಚ ಘಟೇಹಿ ಉದಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪೂರಿತಕುಮ್ಭಮೇವ ಪೂರೇನ್ತಿ, ಪೂರಿತಪೂರಿತಂ ಉದಕಂ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಪಲಾಯತಿ, ತೇಪಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ತತ್ಥೇವ ಉದಕಂ ಆಸಿಞ್ಚನ್ತಿ, ತುಚ್ಛಕುಮ್ಭೇ ಪನ ಓಲೋಕೇನ್ತಾಪಿ ನತ್ಥಿ। ಅಯಂ ಮೇ ಅಟ್ಠಮೋ ಸುಪಿನೋ, ಇಮಸ್ಸ ಕೋ ವಿಪಾಕೋತಿ? ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ಅನಾಗತೇಯೇವ ವಿಪಾಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಅನಾಗತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಲೋಕೋ ಪರಿಹಾಯಿಸ್ಸತಿ, ರಟ್ಠಂ
(೯) ಭನ್ತೇ, ಏಕಂ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಪದುಮಸಞ್ಛನ್ನಂ ಗಮ್ಭೀರಂ ಸಬ್ಬತೋ ತಿತ್ಥಂ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಅದ್ದಸಂ। ಸಮನ್ತತೋ ದ್ವಿಪದಚತುಪ್ಪದಾ ಓತರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವನ್ತಿ। ತಸ್ಸಾ ಮಜ್ಝೇ ಗಮ್ಭೀರಟ್ಠಾನೇ ಉದಕಂ ಆವಿಲಂ, ತೀರಪ್ಪದೇಸೇಸು ದ್ವಿಪದಚತುಪ್ಪದಾನಂ ಅಕ್ಕಮಟ್ಠಾನೇ ಅಚ್ಛಂ ವಿಪ್ಪಸನ್ನಂ ಅನಾವಿಲಂ। ಏವಾಹಂ ಅದ್ದಸಂ। ಅಯಂ ಮೇ ನವಮೋ ಸುಪಿನೋ, ಇಮಸ್ಸ ಕೋ ವಿಪಾಕೋತಿ? ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ಅನಾಗತೇಯೇವ ವಿಪಾಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಅನಾಗತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ರಾಜಾನೋ ಅಧಮ್ಮಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಛನ್ದಾದಿವಸೇನ ಅಗತಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಧಮ್ಮೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ನಾಮ ನ ದಸ್ಸನ್ತಿ, ಲಞ್ಜವಿತ್ತಕಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ಧನಲೋಲಾ, ರಟ್ಠವಾಸಿಕೇಸು ನೇಸಂ ಖನ್ತಿಮೇತ್ತಾನುದ್ದಯಾ ನಾಮ ನ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕಕ್ಖಳಾ ಫರುಸಾ ಉಚ್ಛುಯನ್ತೇ ಉಚ್ಛುಗಣ್ಠಿಕಾ ವಿಯ ಮನುಸ್ಸೇ ಪೀಳೇನ್ತಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ಬಲಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಾ ಧನಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ಬಲಿಪೀಳಿತಾ ಕಿಞ್ಚಿ ದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಗಾಮನಿಗಮಾದಯೋ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಾಸಂ
(೧೦) ಭನ್ತೇ, ಏಕಿಸ್ಸಾಯೇವ ಕುಮ್ಭಿಯಾ ಪಚ್ಚಮಾನಂ ಓದನಂ ಅಪಾಕಂ ಅದ್ದಸಂ ‘‘ಅಪಾಕ’’ನ್ತಿ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ವಿಯ ತೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಪಚ್ಚಮಾನಂ, ಏಕಸ್ಮಿಂ
(೧೧) ಭನ್ತೇ, ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಂ ಚನ್ದನಸಾರಂ ಪೂತಿತಕ್ಕೇನ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೇ ಅದ್ದಸಂ। ಅಯಂ ಮೇ ಏಕಾದಸಮೋ ಸುಪಿನೋ, ಇಮಸ್ಸ ಕೋ ವಿಪಾಕೋತಿ? ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ಅನಾಗತೇಯೇವ ಮಯ್ಹಂ ಸಾಸನೇ ಪರಿಹಾಯನ್ತೇ ವಿಪಾಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಅನಾಗತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಪಚ್ಚಯಲೋಲಾ ಅಲಜ್ಜೀ ಭಿಕ್ಖೂ ಬಹೂ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇ ಮಯಾ ಪಚ್ಚಯಲೋಲುಪ್ಪಂ ನಿಮ್ಮಥೇತ್ವಾ ಕಥಿತಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಚೀವರಾದಿಚತುಪಚ್ಚಯಹೇತು ಪರೇಸಂ ದೇಸೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಮುಚ್ಛಿತಾ ನಿಸ್ಸರಣಪಕ್ಖೇ ಠಿತಾ ನಿಬ್ಬಾನಾಭಿಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ದೇಸೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕೇವಲಂ ‘‘ಪದಬ್ಯಞ್ಜನಸಮ್ಪತ್ತಿಞ್ಚೇವ ಮಧುರಸದ್ದಞ್ಚ ಸುತ್ವಾ ಮಹಗ್ಘಾನಿ ಚೀವರಾದೀನಿ ದಸ್ಸನ್ತಿ’’ ಇಚ್ಚೇವಂ ದೇಸೇಸ್ಸನ್ತಿ। ಅಪರೇ
(೧೨) ಭನ್ತೇ, ತುಚ್ಛಲಾಬೂನಿ ಉದಕೇ ಸೀದನ್ತಾನಿ ಅದ್ದಸಂ, ಇಮಸ್ಸ ಕೋ ವಿಪಾಕೋತಿ? ಇಮಸ್ಸಪಿ ಅನಾಗತೇ ಅಧಮ್ಮಿಕರಾಜಕಾಲೇ ಲೋಕೇ ವಿಪರಿವತ್ತನ್ತೇಯೇವ ವಿಪಾಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ತದಾ ಹಿ ರಾಜಾನೋ ಜಾತಿಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಯಸಂ ನ ದಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಕುಲೀನಾನಂಯೇವ ದಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇ ಇಸ್ಸರಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಇತರೇ ದಲಿದ್ದಾ। ರಾಜಸಮ್ಮುಖೇಪಿ ರಾಜದ್ವಾರೇಪಿ ಅಮಚ್ಚಸಮ್ಮುಖೇಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಟ್ಠಾನೇಪಿ ತುಚ್ಛಲಾಬುಸದಿಸಾನಂ ಅಕುಲೀನಾನಂಯೇವ ಕಥಾ ಓಸೀದಿತ್ವಾ ಠಿತಾ ವಿಯ ನಿಚ್ಚಲಾ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸಙ್ಘಸನ್ನಿಪಾತೇಸುಪಿ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಗಣಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇಸು ಚೇವ ಪತ್ತಚೀವರಪರಿವೇಣಾದಿವಿನಿಚ್ಛಯಟ್ಠಾನೇಸು ಚ ದುಸ್ಸೀಲಾನಂ ಪಾಪಪುಗ್ಗಲಾನಂಯೇವ ಕಥಾ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ನ ಲಜ್ಜಿಭಿಕ್ಖೂನನ್ತಿ ಏವಂ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ತುಚ್ಛಲಾಬುಸೀದನಕಾಲೋ ವಿಯ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಇತೋನಿದಾನಮ್ಪಿ ತೇ ಭಯಂ ನತ್ಥಿ, ತೇರಸಮಂ ಕಥೇಹೀತಿ।
(೧೩) ಭನ್ತೇ, ಮಹನ್ತಮಹನ್ತಾ ಕೂಟಾಗಾರಪ್ಪಮಾಣಾ ಘನಸಿಲಾ ನಾವಾ ವಿಯ ಉದಕೇ ಪ್ಲವಮಾನಾ ಅದ್ದಸಂ, ಇಮಸ್ಸ ಕೋ ವಿಪಾಕೋತಿ? ಇಮಸ್ಸಪಿ ತಾದಿಸೇಯೇವ ಕಾಲೇ ವಿಪಾಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ತದಾ ಹಿ ಅಧಮ್ಮಿಕರಾಜಾನೋ ಅಕುಲೀನಾನಂ ಯಸಂ ದಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇ ಇಸ್ಸರಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕುಲೀನಾ ದುಗ್ಗತಾ। ತೇಸು ನ ಕೇಚಿ ಗಾರವಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಇತರೇಸುಯೇವ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ। ರಾಜಸಮ್ಮುಖೇ ವಾ ಅಮಚ್ಚಸಮ್ಮುಖೇ ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಟ್ಠಾನೇ ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಕುಸಲಾನಂ ಘನಸಿಲಾಸದಿಸಾನಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಕಥಾ ನ ಓಗಾಹಿತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಹಿಸ್ಸತಿ। ತೇಸು ಕಥೇನ್ತೇಸು ‘‘ಕಿಂ ಇಮೇ ಕಥೇನ್ತೀ’’ತಿ ಇತರೇ ಪರಿಹಾಸಮೇವ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಭಿಕ್ಖುಸನ್ನಿಪಾತೇಸುಪಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇಸು ಠಾನೇಸು ನೇವ ಪೇಸಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಗರುಕಾತಬ್ಬೇ ಮಞ್ಞಿಸ್ಸನ್ತಿ, ನಾಪಿ ತೇಸಂ ಕಥಾ ಪರಿಯೋಗಾಹಿತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಹಿಸ್ಸತಿ, ಸಿಲಾನಂ ಪ್ಲವನಕಾಲೋ ವಿಯ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಇತೋನಿದಾನಮ್ಪಿ ತೇ ಭಯಂ ನತ್ಥಿ, ಚುದ್ದಸಮಂ ಕಥೇಹೀತಿ।
(೧೪) ಭನ್ತೇ
(೧೫) ಭನ್ತೇ, ದಸಹಿ ಅಸದ್ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಗಾಮಗೋಚರಂ ಕಾಕಂ ಕಞ್ಚನವಣ್ಣತಾಯ ‘‘ಸುವಣ್ಣಾ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮೇ ಸುವಣ್ಣರಾಜಹಂಸೇ ಪರಿವಾರೇನ್ತೇ ಅದ್ದಸಂ, ಇಮಸ್ಸ ಕೋ ವಿಪಾಕೋತಿ? ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ಅನಾಗತೇ ದುಬ್ಬಲರಾಜಕಾಲೇಯೇವ ವಿಪಾಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಅನಾಗತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ರಾಜಾನೋ ಹತ್ಥಿಸಿಪ್ಪಾದೀಸು ಅಕುಸಲಾ ಯುದ್ಧೇಸು ಅವಿಸಾರದಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇ ಅತ್ತನೋ ರಜ್ಜವಿಪತ್ತಿಂ ಆಸಙ್ಕಮಾನಾ ಸಮಾನಜಾತಿಕಾನಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಅದತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಾದಮೂಲಿಕನ್ಹಾಪಕಕಪ್ಪಕಾದೀನಂ ದಸ್ಸನ್ತಿ, ಜಾತಿಗೋತ್ತಸಮ್ಪನ್ನಾ ಕುಲಪುತ್ತಾ ರಾಜಕುಲೇ ಪತಿಟ್ಠಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇತುಂ ಅಸಮತ್ಥಾ ಹುತ್ವಾ ಇಸ್ಸರಿಯೇ ಠಿತೇ ಜಾತಿಗೋತ್ತಹೀನೇ ಅಕುಲೀನೇ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಾ ವಿಚರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸುವಣ್ಣರಾಜಹಂಸೇಹಿ ಕಾಕಸ್ಸ ಪರಿವಾರಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಇತೋನಿದಾನಮ್ಪಿ ತೇ ಭಯಂ ನತ್ಥಿ, ಸೋಳಸಮಂ ಕಥೇಹೀತಿ।
(೧೬) ಭನ್ತೇ, ಪುಬ್ಬೇ ದೀಪಿನೋ ಏಳಕೇ ಖಾದನ್ತಿ, ಅಹಂ ಪನ ಏಳಕೇ ದೀಪಿನೋ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಮುರುಮುರೂತಿ ಖಾದನ್ತೇ ಅದ್ದಸಂ। ಅಥಞ್ಞೇ ತಸಾ ವಕಾ ಏಳಕೇ ದೂರತೋವ ದಿಸ್ವಾ ತಸಿತಾ ತಾಸಪ್ಪತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಏಳಕಾನಂ ಭಯಾಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಗುಮ್ಬಗಹನಾದೀನಿ
ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ಸೋಳಸನ್ನಂ ಮಹಾಸುಪಿನಾನಂ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ನ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಏತರಹಿ ತ್ವಞ್ಞೇವ ಇಮೇ ಸುಪಿನೇ ಅದ್ದಸ, ಪೋರಾಣಕರಾಜಾನೋಪಿ ಅದ್ದಸಂಸು। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಪಿ ನೇಸಂ ಏವಮೇವ ಇಮೇ ಸುಪಿನೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಯಞ್ಞಮತ್ಥಕೇ ಖಿಪಿಂಸು, ತತೋ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ದಿನ್ನನಯೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಪೋರಾಣಕಾ ಪಣ್ಡಿತಾಪಿ ನೇಸಂ ಇಮೇ ಸುಪಿನೇ ಕಥೇನ್ತಾ ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ಕಥೇಸು’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉದಿಚ್ಚಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚೇವ
ತಂ ದಿವಸಮೇವ ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯಿ ಮನುಸ್ಸಪಥಂ ಗತೇ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಬನ್ಧನಾ ಮೋಕ್ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಕಾಸೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನೇ ಓತರಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಪಟಿಮಾ ವಿಯ ಮಙ್ಗಲಸಿಲಾತಲೇ ನಿಸೀದಿ। ಮಾಣವೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಮಕಾಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಧುರಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಮಾಣವ, ರಾಜಾ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಭನ್ತೇ, ರಾಜಾ ನಾಮ ಧಮ್ಮಿಕೋ, ಅಪಿಚ ಖೋ ತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಅತಿತ್ಥೇ ಪಕ್ಖನ್ದಾಪೇ’’ನ್ತಿ। ರಾಜಾ ಸೋಳಸ ಸುಪಿನೇ ದಿಸ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ‘‘ಯಞ್ಞಂ ಯಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ
ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ತಾವದೇವ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಾಪಸಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಿರ, ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ದಿಟ್ಠಸುಪಿನಾನಂ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಥೇಮಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಯಥಾದಿಟ್ಠೇ ತಾವ ಸುಪಿನೇ ಮಂ ಸಾವೇಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ರಾಜಾ –
೭೭.
‘‘ಉಸಭಾ
ಅಸ್ಸೋ ಕಂಸೋ ಸಿಙ್ಗಾಲೀ ಚ ಕುಮ್ಭೋ।
ಪೋಕ್ಖರಣೀ ಚ ಅಪಾಕಚನ್ದನಂ॥
‘‘ಲಾಬೂನಿ ಸೀದನ್ತಿ ಸಿಲಾ ಪ್ಲವನ್ತಿ, ಮಣ್ಡೂಕಿಯೋ ಕಣ್ಹಸಪ್ಪೇ ಗಿಲನ್ತಿ।
ಕಾಕಂ ಸುವಣ್ಣಾ ಪರಿವಾರಯನ್ತಿ, ತಸಾ ವಕಾ ಏಳಕಾನಂ ಭಯಾ ಹೀ’’ತಿ॥ –
ವತ್ವಾ ಪಸೇನದಿರಞ್ಞಾ ಕಥಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಸುಪಿನೇ ಕಥೇಸಿ।
ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ತೇಸಂ ಇದಾನಿ ಸತ್ಥಾರಾ ಕಥಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ವಿತ್ಥಾರತೋ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಯಂ ಇದಂ ಕಥೇಸಿ –
‘‘ವಿಪರಿಯಾಸೋ ವತ್ತತಿ ನಯಿಧ ಮತ್ಥೀ’’ತಿ।
ತತ್ರಾಯಮತ್ಥೋ – ಅಯಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಇಮೇಸಂ ಸುಪಿನಾನಂ ನಿಪ್ಫತ್ತಿ। ಯಂ ಪನೇತಂ ತೇಸಂ ಪಟಿಘಾತತ್ಥಾಯ ಯಞ್ಞಕಮ್ಮಂ ವತ್ತತಿ, ತಂ ವಿಪರಿಯಾಸೋ ವತ್ತತಿ ವಿಪರೀತತೋ ವತ್ತತಿ, ವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ವತ್ತತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಇಮೇಸಞ್ಹಿ ನಿಪ್ಫತ್ತಿ ನಾಮ ಲೋಕಸ್ಸ ವಿಪರಿವತ್ತನಕಾಲೇ, ಅಕಾರಣಸ್ಸ ಕಾರಣನ್ತಿ ಗಹಣಕಾಲೇ, ಕಾರಣಸ್ಸ ಅಕಾರಣನ್ತಿ ಛಡ್ಡನಕಾಲೇ, ಅಭೂತಸ್ಸ ಭೂತನ್ತಿ ಗಹಣಕಾಲೇ, ಭೂತಸ್ಸ ಅಭೂತನ್ತಿ ಜಹನಕಾಲೇ, ಅಲಜ್ಜೀನಂ ಉಸ್ಸನ್ನಕಾಲೇ, ಲಜ್ಜೀನಞ್ಚ ಪರಿಹೀನಕಾಲೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ನಯಿಧ ಮತ್ಥೀತಿ ಇದಾನಿ ಪನ ತವ ವಾ ಮಮ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಸುಪಿನಪಚ್ಚಯಾ ತೇ ಭಯಂ ನತ್ಥಿ, ಹರೇತಂ ಯಞ್ಞ’’ನ್ತಿ ಯಞ್ಞಂ ಹಾರೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಜೀವಿತದಾನಂ ದತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ
ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಪನ ಭಗವತಿ ಸಙ್ಗೀತಿಕಾರಕಾ ‘‘ಉಸಭಾ’’ತಿಆದೀನಿ ತೀಣಿ ಪದಾನಿ ಅಟ್ಠಕಥಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ‘‘ಲಾಬೂನೀ’’ತಿಆದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಏಕಂ ಗಾಥಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಕನಿಪಾತಪಾಳಿಂ ಆರೋಪೇಸುನ್ತಿ।
ಮಹಾಸುಪಿನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ।
[೭೮] ೮. ಇಲ್ಲಿಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಉಭೋ ಖಞ್ಜಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಚ್ಛರಿಯಕೋಸಿಯಸೇಟ್ಠಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ರಾಜಗಹನಗರಸ್ಸ ಕಿರ ಅವಿದೂರೇ ಸಕ್ಕಾರಂ ನಾಮ ನಿಗಮೋ ಅಹೋಸಿ, ತತ್ಥೇಕೋ ಮಚ್ಛರಿಯಕೋಸಿಯೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿ ಅಸೀತಿಕೋಟಿವಿಭವೋ ಪಟಿವಸತಿ। ಸೋ ತಿಣಗ್ಗೇನ ತೇಲಬಿನ್ದುಮತ್ತಮ್ಪಿ ನೇವ ಪರೇಸಂ ದೇತಿ, ನ ಅತ್ತನಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ। ಇತಿ ತಸ್ಸ ತಂ ವಿಭವಜಾತಂ ನೇವ ಪುತ್ತದಾರಾದೀನಂ, ನ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಅತ್ಥಂ ಅನುಭೋತಿ, ರಕ್ಖಸಪರಿಗ್ಗಹಿತಪೋಕ್ಖರಣೀ ವಿಯ ಅಪರಿಭೋಗಂ ತಿಟ್ಠತಿ।
ಸತ್ಥಾ ಏಕದಿವಸಂ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಮಹಾಕರುಣಾಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಸಕಲಲೋಕಧಾತುಯಂ ಬೋಧನೇಯ್ಯಬನ್ಧವೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪಞ್ಚಚತ್ತಾಲೀಸಯೋಜನಮತ್ಥಕೇ ವಸನ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಸಪಜಾಪತಿಕಸ್ಸ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ಅದ್ದಸ। ತತೋ ಪುರಿಮದಿವಸೇ ಪನ ರಾಜಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾತುಂ ರಾಜಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜೂಪಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಏಕಂ ಛಾತಜ್ಝತ್ತಂ ಜನಪದಮನುಸ್ಸಂ ಕುಮ್ಮಾಸಪೂರಂ ಕಪಲ್ಲಪೂವಂ ಖಾದನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಿಪಾಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಘರಂ
ಅಥ ನಂ ಭರಿಯಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಪರಿಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಸಾಮಿ, ಅಫಾಸುಕ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ನ ಮೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಫಾಸುಕಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ತೇ ರಾಜಾ ಕುಪಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ರಾಜಾಪಿ ಮೇ ನ ಕುಪ್ಪತೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಥ ಕಿಂ ತೇ ಪುತ್ತಧೀತಾಹಿ ವಾ ದಾಸಕಮ್ಮಕರಾದೀಹಿ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಮನಾಪಂ ಕತಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ಏವರೂಪಮ್ಪಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಪನ ತೇ ತಣ್ಹಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ಏವಂ ವುತ್ತೇಪಿ ಧನಹಾನಿಭಯೇನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ನಿಸ್ಸದ್ದೋವ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಅಥ ನಂ ಭರಿಯಾ ‘‘ಕಥೇಹಿ, ಸಾಮಿ, ಕಿಸ್ಮಿಂ ತೇ ತಣ್ಹಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ವಚನಂ ಪರಿಗಿಲನ್ತೋ ವಿಯ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಮೇ ಏಕಾ ತಣ್ಹಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಕಿಂ ತಣ್ಹಾ, ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಪಲ್ಲಪೂವಂ ಖಾದಿತುಕಾಮೋಮ್ಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಥ ಕಿಮತ್ಥಂ ನ ಕಥೇಸಿ, ಕಿಂ ತ್ವಂ ದಲಿದ್ದೋ, ಇದಾನಿ ಸಕಲಸಕ್ಕಾರನಿಗಮವಾಸೀನಂ ಪಹೋನಕೇ ಕಪಲ್ಲಪೂವೇ ಪಚಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಏತೇಹಿ, ತೇ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಖಾದಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಕರಚ್ಛವಾಸೀನಂ ಪಹೋನಕೇ ಪಚಾಮೀ’’ತಿ। ಜಾನಾಮಹಂ ತವ ಮಹದ್ಧನಭಾವನ್ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹಮತ್ತೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಹೋನಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಚಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಜಾನಾಮಹಂ ತವ ಮಹಜ್ಝಾಸಯಭಾವ’’ನ್ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ತೇ ಪುತ್ತದಾರಮತ್ತಸ್ಸೇವ ಪಹೋನಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಚಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇ ಏತೇಹೀ’’ತಿ? ‘‘ತೇನ ಹಿ ತುಯ್ಹಞ್ಚ ಮಯ್ಹಞ್ಚ ಪಹೋನಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಚಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ತ್ವಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಕಸ್ಸೇವ ತೇ ಪಹೋನಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಚಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪಚ್ಚಮಾನಂ ಬಹೂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತಿ, ಸಕಲತಣ್ಡುಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಭಿನ್ನತಣ್ಡುಲೇ ಚ ಉದ್ಧನಕಪಲ್ಲಾದೀನಿ ಚ ಆದಾಯ ಥೋಕಂ ಖೀರಸಪ್ಪಿಮಧುಫಾಣಿತಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ತಭೂಮಿಕಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿಮತಲಂ ಆರುಯ್ಹ ಪಚ, ತತ್ಥಾಹಂ ಏಕಕೋವ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಸಾದಂ ಆರುಯ್ಹ ದಾಸಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸಿ। ಸೋ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದ್ವಾರಾನಿ ಪಿದಹನ್ತೋ ಸಬ್ಬದ್ವಾರೇಸು ಸೂಚಿಘಟಿಕಾನಿ ದತ್ವಾ ಸತ್ತಮತಲಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ತತ್ಥಪಿ ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಭರಿಯಾಪಿಸ್ಸ ಉದ್ಧನೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇತ್ವಾ ಕಪಲ್ಲಕಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಪೂವೇ ಪಚಿತುಂ ಆರಭಿ।
ಅಥ
ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿನೋ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾವ ಹದಯಮಂಸಂ ಕಮ್ಪಿ। ಸೋ ‘‘ಅಹಂ ಏವರೂಪಾನಞ್ಞೇವ ಭಯೇನ ಇಮಂ ಠಾನಂ ಆಗತೋ, ಅಯಞ್ಚ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಾತಪಾನದ್ವಾರೇ ಠಿತೋ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಗಹಣಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತಲೋಣಸಕ್ಖರಾ ವಿಯ ದೋಸೇನ ತಟತಟಾಯನ್ತೋ ಏವಮಾಹ ‘‘ಸಮಣ, ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ತ್ವಂ ಕಿಂ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ, ಆಕಾಸೇ ಅಪದೇ ಪದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋಪಿ ನೇವ ಲಭಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ। ಥೇರೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಅಪರಾಪರಂ ಚಙ್ಕಮಿ। ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ಕಿಂ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ, ಆಕಾಸೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಮಾನೋಪಿ ನ ಲಭಿಸ್ಸಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ನಂ ‘‘ನಿಸಿನ್ನೋ ಕಿಂ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ, ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಾತಪಾನಉಮ್ಮಾರೇ ಠಿತೋಪಿ ನ ಲಭಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥ ಥೇರೋ ಉಮ್ಮಾರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ‘‘ಉಮ್ಮಾರೇ ಠಿತೋ ಕಿಂ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ, ಧೂಮಾಯನ್ತೋಪಿ ನ ಲಭಿಸ್ಸಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ಧೂಮಾಯಿ, ಸಕಲಪಾಸಾದೋ ಏಕಧೂಮೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಅಕ್ಖೀನಂ ಸೂಚಿಯಾ ವಿಜ್ಝನಕಾಲೋ ವಿಯ ಜಾತೋ। ಗೇಹಜ್ಝಾಯನಭಯೇನ ಪನ ನಂ ‘‘ಪಜ್ಜಲನ್ತೋಪಿ ನ ಲಭಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಸಮಣೋ ಸುಟ್ಠು ಲಗ್ಗೋ, ಅಲದ್ಧಾ ನ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಏಕಮಸ್ಸ ಪೂವಂ ದಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭರಿಯಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಏಕಂ ಖುದ್ದಕಪೂವಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಸಮಣಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಹಿ ನ’’ನ್ತಿ। ಸಾ ಥೋಕಞ್ಞೇವ ಪಿಟ್ಠಂ ಕಪಲ್ಲಪಾತಿಯಂ ಪಕ್ಖಿಪಿ, ಮಹಾಪೂವೋ ಹುತ್ವಾ ಸಕಲಪಾತಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಉದ್ಧುಮಾತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ।
ಸೇಟ್ಠಿ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಬಹು ತಯಾ ಪಿಟ್ಠಂ ಗಹಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಯಮೇವ ದಬ್ಬಿಕಣ್ಣೇನ ಥೋಕತರಂ ಪಿಟ್ಠಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಕ್ಖಿಪಿ, ಪೂವೋ ಪುರಿಮಪೂವತೋ ಮಹನ್ತತರೋ
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಆಗನ್ತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪೂವೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ‘‘ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ‘ಪೂವೇ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ರುಚಿಯಾ ಸತಿ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಂ ಪೂವೇ ಚ ಖೀರಾದೀನಿ ಚ ಗಣ್ಹಾಪೇಥ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಕಹಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಏತರಹಿ ಸತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಇತೋ ಪಞ್ಚಚತ್ತಾಲೀಸಯೋಜನಮತ್ಥಕೇ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರೇ’’ತಿ। ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಾಲಂ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏತ್ತಕಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಕಥಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ರುಚಿಯಾ ಸತಿ ಅಹಂ ವೋ ಅತ್ತನೋ ಇದ್ಧಿಬಲೇನ ನೇಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಾಸಾದೇ ಸೋಪಾನಸೀಸಂ ಅತ್ತನೋ ಠಾನೇಯೇವ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋಪಾನಪರಿಯೋಸಾನಂ ಪನ ಜೇತವನದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಉಪರಿಪಾಸಾದಾ ಹೇಟ್ಠಾಪಾಸಾದಂ ಓತರಣಕಾಲಮತ್ತೇನ ವೋ ಜೇತವನಂ ನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ಥೇರೋ ಸೋಪಾನಸೀಸಂ ತತ್ಥೇವ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸೋಪಾನಪಾದಮೂಲಂ ಜೇತವನದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಹೋತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ, ತಥೇವಾಹೋಸಿ।
ಇತಿ ಥೇರೋ ಸೇಟ್ಠಿಞ್ಚ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಞ್ಚ ಉಪರಿಪಾಸಾದಾ ಹೇಟ್ಠಾಓತರಣಕಾಲತೋ ಖಿಪ್ಪತರಂ ಜೇತವನಂ ಸಮ್ಪಾಪೇಸಿ। ತೇ ಉಭೋಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಸತ್ಥಾ ಭತ್ತಗ್ಗಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ। ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ
ಪುನದಿವಸೇ
‘‘ಯಥಾಪಿ ಭಮರೋ ಪುಪ್ಫಂ, ವಣ್ಣಗನ್ಧಮಹೇಠಯಂ।
ಪಲೇತಿ ರಸಮಾದಾಯ, ಏವಂ ಗಾಮೇ ಮುನೀ ಚರೇ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೪೯) –
ಇಮಂ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಇಲ್ಲಿಸೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿ ಅಹೋಸಿ ಅಸೀತಿಕೋಟಿವಿಭವೋ ಪುರಿಸದೋಸಸಮನ್ನಾಗತೋ ಖಞ್ಜೋ ಕುಣೀ ವಿಸಮಕ್ಖಿಮಣ್ಡಲೋ ಅಸ್ಸದ್ಧೋ ಅಪ್ಪಸನ್ನೋ ಮಚ್ಛರೀ, ನೇವ ಅಞ್ಞೇಸಂ ದೇತಿ, ನ ಸಯಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ। ರಕ್ಖಸಪರಿಗ್ಗಹಿತಪೋಕ್ಖರಣೀ ವಿಯಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಅಹೋಸಿ। ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪನಸ್ಸ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ ದಾಯಕಾ ದಾನಪತಿನೋ। ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿತ್ವಾಯೇವ ಕುಲವಂಸಂ ನಾಸೇತ್ವಾ ದಾನಸಾಲಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಯಾಚಕೇ ಪೋಥೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಧನಮೇವ ಸಣ್ಠಾಪೇಸಿ।
ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ರಾಜೂಪಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಘರಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಏಕಂ ಮಗ್ಗಕಿಲನ್ತಂ ಜಾನಪದಮನುಸ್ಸಂ, ಏಕಂ ಸುರಾವಾರಕಂ, ಆದಾಯ ಪೀಠಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಮ್ಬಿಲಸುರಾಯ ಕೋಸಕಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪೂತಿಮಚ್ಛಕೇನ ಉತ್ತರಿಭಙ್ಗೇನ ಪಿವನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸುರಂ ಪಾತುಕಾಮೋ
ಪಿತಾ
ಸೋ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಉಮ್ಮಾರೇ ಠತ್ವಾ ದೋವಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಯೋ ಅಞ್ಞೋ ಮಯಾ ಸಮಾನರೂಪೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘ಮಮೇತಂ ಗೇಹ’ನ್ತಿ ಪವಿಸಿತುಂ ಆಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ನೀಹರೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಾಸಾದಂ ಆರುಯ್ಹ ಮಹಾರಹೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಿತಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಭದ್ದೇ, ದಾನಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ತಸ್ಸ ತಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾವ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾ ಚ ಪುತ್ತಧೀತರೋ ಚ ದಾಸಕಮ್ಮಕರಾ ಚ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ದಾನಂ ದಾತುಂ ಚಿತ್ತಮೇವ ನತ್ಥಿ, ಅಜ್ಜ ಪನ ಸುರಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಮುದುಚಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ದಾತುಕಾಮೋ ಜಾತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವದಿಂಸು। ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾ ‘‘ಯಥಾರುಚಿಯಾ
ಅಞ್ಞತರೋ ಜನಪದಮನುಸ್ಸೋ ಇಲ್ಲಿಸಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗೋಣೇ ತಸ್ಸೇವ ರಥೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಮಹಾಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಗುಮ್ಬಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇನ ರಥಂ ಪೇಸೇನ್ತೋ ‘‘ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವ, ಸಾಮಿ, ಇಲ್ಲಿಸಸೇಟ್ಠಿ, ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇದಾನಿ ಮೇ ಯಾವಜೀವಂ ಕಮ್ಮಂ ಅಕತ್ವಾ ಜೀವಿತಬ್ಬಂ ಜಾತಂ, ತವೇವ ರಥೋ, ತವೇವ ಗೋಣಾ, ತವೇವ ಗೇಹೇ ಸತ್ತ ರತನಾನಿ, ನೇವ ಮಾತರಾ ದಿನ್ನಾನಿ, ನ ಪಿತರಾ, ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಲದ್ಧಾನಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗುಣಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಗಚ್ಛತಿ। ಸೋ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಭೀತತಸಿತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಮಮ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ
ಸೋ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ರಾಜಾನಂ ನತ್ಥಿ ಮೇ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಪಟಿಸರಣೋ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ದೇವ, ಮಮ ಗೇಹಂ ತುಮ್ಹೇ ವಿಲುಮ್ಪಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ನಾಹಂ ಸೇಟ್ಠಿ ವಿಲುಮ್ಪಾಪೇಮಿ, ನನು ತ್ವಮೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ನ ಗಣ್ಹಥ, ಅಹಂ ಮಮ ಧನಂ ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಗರೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇತ್ವಾ ದಾನಂ ಅದಾಸೀತಿ। ನಾಹಂ
ಪುನ ಸೇಟ್ಠಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸೀಸೇ ಪಿಳಕಾ ಅತ್ಥಿ, ಕೇಸೇಹಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ, ತಂ ಖೋ ಪನ ಕಪ್ಪಕೋ ಏವ ಜಾನಾತಿ, ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಕಪ್ಪಕೋ ಮಂ, ದೇವ, ಸಞ್ಜಾನಾತಿ, ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಕಾಲೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಕಪ್ಪಕೋ ಅಹೋಸಿ। ರಾಜಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇಲ್ಲಿಸಸೇಟ್ಠಿಂ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಸೀಸಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸೀಸಂ ಓಲೋಕೇಹೀ’’ತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಕ್ಕೋ ಸೀಸೇ ಪಿಳಕಂ ಮಾಪೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸೀಸಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪಿಳಕಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸೀಸೇ ಪಿಳಕಾ ಅತ್ಥೇವ, ನಾಹಂ ಏತೇಸು ಏಕಸ್ಸಾಪಿ ಇಲ್ಲಿಸಭಾವಂ ಸಞ್ಜಾನಿತುಂ ಸಕ್ಕೋಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೭೮.
‘‘ಉಭೋ ಖಞ್ಜಾ ಉಭೋ ಕುಣೀ, ಉಭೋ ವಿಸಮಚಕ್ಖುಕಾ।
ಉಭಿನ್ನಂ ಪಿಳಕಾ ಜಾತಾ, ನಾಹಂ ಪಸ್ಸಾಮಿ ಇಲ್ಲಿಸ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಉಭೋತಿ ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ। ಖಞ್ಜಾತಿ ಕುಣ್ಠಪಾದಾ। ಕುಣೀತಿ ಕುಣ್ಠಹತ್ಥಾ। ವಿಸಮಚಕ್ಖುಕಾತಿ ವಿಸಮಕ್ಖಿಮಣ್ಡಲಾ ಕೇಕರಾ। ಪಿಳಕಾತಿ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸೀಸಪದೇಸೇ ಏಕಸಣ್ಠಾನಾವ ಪಿಳಕಾ ಜಾತಾ। ನಾಹಂ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅಹಂ ‘‘ಇಮೇಸು ಅಯಂ ನಾಮ ಇಲ್ಲಿಸೋ’’ತಿ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಏಕಸ್ಸಾಪಿ ಇಲ್ಲಿಸಭಾವಂ ನ ಜಾನಾಮೀತಿ ಅವೋಚ।
ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿ ಕಮ್ಪಮಾನೋ ಧನಸೋಕೇನ ಸತಿಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತತ್ಥೇವ ಪತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಕ್ಕೋ ‘‘ನಾಹಂ, ಮಹಾರಾಜ
ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಮಚ್ಛರಿಯಸೇಟ್ಠಿಂ ದಮೇತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಇಮಿನಾ ದಮಿತೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಇಲ್ಲಿಸೋ ಮಚ್ಛರಿಯಸೇಟ್ಠಿ ಅಹೋಸಿ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ, ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ಕಪ್ಪಕೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಇಲ್ಲಿಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ।
[೭೯] ೯. ಖರಸ್ಸರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯತೋ ವಿಲುತ್ತಾ ಚ ಹತಾ ಚ ಗಾವೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಅಮಚ್ಚಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಕಿರ ಏಕೋ ಅಮಚ್ಚೋ ರಾಜಾನಂ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮೇ ರಾಜಬಲಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಚೋರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸೇ ಆದಾಯ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಗಾಮಂ ವಿಲುಮ್ಪಿತ್ವಾ ಉಪಡ್ಢಂ ಮಯ್ಹಂ ದದೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಗೇವ ಮನುಸ್ಸೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಚೋರೇಸು ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಾವಿಯೋ ಘಾತೇತ್ವಾ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಏಕಸ್ಸ ಅಮಚ್ಚಸ್ಸ ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮಂ ಅದಾಸಿ। ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ। ತದಾ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ವಣಿಜ್ಜಾಯ ಪಚ್ಚನ್ತೇ ವಿಚರನ್ತೋ
೭೯.
‘‘ಯತೋ ವಿಲುತ್ತಾ ಚ ಹತಾ ಚ ಗಾವೋ, ದಡ್ಢಾನಿ ಗೇಹಾನಿ ಜನೋ ಚ ನೀತೋ।
ಅಥಾಗಮಾ ಪುತ್ತಹತಾಯ ಪುತ್ತೋ, ಖರಸ್ಸರಂ ಡಿಣ್ಡಿಮಂ ವಾದಯನ್ತೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯತೋತಿ ಯದಾ। ವಿಲುತ್ತಾ ಚ ಹತಾ ಚಾತಿ ವಿಲುಮ್ಪಿತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಚ ನೀತಾ, ಮಂಸಂ ಖಾದನತ್ಥಾಯ ಚ ಹತಾ। ಗಾವೋತಿ ಗೋರೂಪಾನಿ। ದಡ್ಢಾನೀತಿ ಅಗ್ಗಿಂ ದತ್ವಾ ಝಾಪಿತಾನಿ। ಜನೋ ಚ ನೀತೋತಿ ಕರಮರಗ್ಗಾಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನೀತೋ। ಪುತ್ತಹತಾಯ ಪುತ್ತೋತಿ ಹತಪುತ್ತಾಯ ಪುತ್ತೋ, ನಿಲ್ಲಜ್ಜೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಛಿನ್ನಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಸ್ಸ ಹಿ ಮಾತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಇತಿ ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಜೀವನ್ತೋಪಿ ಹತಪುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಹತಪುತ್ತಾಯ ಪುತ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಖರಸ್ಸರನ್ತಿ ಥದ್ಧಸದ್ದಂ। ಡಿಣ್ಡಿಮನ್ತಿ ಪಟಹಭೇರಿಂ।
ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ತಂ ಪರಿಭಾಸಿ। ನ ಚಿರೇನೇವ ಚ ತಸ್ಸ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಪಾಕಟಂ ಜಾತಂ, ಅಥಸ್ಸ ರಾಜಾ ದೋಸಾನುರೂಪಂ ನಿಗ್ಗಹಂ ಅಕಾಸಿ।
ಸತ್ಥಾ
ಖರಸ್ಸರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ।
[೮೦] ೧೦. ಭೀಮಸೇನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯಂ ತೇ ಪವಿಕತ್ಥಿತಂ ಪುರೇತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ವಿಕತ್ಥಿತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕೋ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖು ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಜಾತಿಸಮಾ ಜಾತಿ, ಗೋತ್ತಸಮಂ ಗೋತ್ತಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಮಯಂ ಏವರೂಪೇ ನಾಮ ಮಹಾಖತ್ತಿಯಕುಲೇ ಜಾತಾ, ಗೋತ್ತೇನ ವಾ ಧನೇನ ವಾ ಕುಲಪ್ಪದೇಸೇನ ವಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸದಿಸೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸುವಣ್ಣರಜತಾದೀನಂ ಅನ್ತೋ ನತ್ಥಿ, ದಾಸಕಮ್ಮಕರಾಪಿ ನೋ ಸಾಲಿಮಂಸೋದನಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ, ಕಾಸಿಕವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇನ್ತಿ, ಕಾಸಿಕವಿಲೇಪನಂ ವಿಲಿಮ್ಪನ್ತಿ। ಮಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತಭಾವೇನ ಏತರಹಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ನಿಗಮಗಾಮೇ ಉದಿಚ್ಚಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖಸ್ಸ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ತಯೋ ವೇದೇ ಅಟ್ಠಾರಸ ವಿಜ್ಜಟ್ಠಾನಾನಿ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪೇಸು ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪತ್ವಾ ಚೂಳಧನುಗ್ಗಹಪಣ್ಡಿತೋ ನಾಮ
ಅಥ ನಂ ಆದಾಯ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಯಂ ಚೂಳೂಪಟ್ಠಾಕೋ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ರಾಜದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚಾಪೇಸಿ। ‘‘ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಉಭೋಪಿ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು। ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ಭೀಮಸೇನೋ ಆಹ – ‘‘ಅಹಂ ಧನುಗ್ಗಹೋ, ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಧನುಗ್ಗಹೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಲಭನ್ತೋ ಮಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಡ್ಢಮಾಸೇ
ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞೇ ಬಹೂನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸಞ್ಚರಣಮಗ್ಗಂ ಬ್ಯಗ್ಘೋ ಛಡ್ಡಾಪೇತಿ, ಬಹೂ ಮನುಸ್ಸೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದತಿ। ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ। ರಾಜಾ ಭೀಮಸೇನಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ತಾತ, ನಂ ಬ್ಯಗ್ಘಂ ಗಣ್ಹಿತು’’ನ್ತಿ ಆಹ। ‘‘ದೇವ, ಕಿಂ ಧನುಗ್ಗಹೋ ನಾಮಾಹಂ
ಅಥ
೮೦.
‘‘ಯಂ
ಉಭಯಂ ನ ಸಮೇತಿ ಭೀಮಸೇನ, ಯುದ್ಧಕಥಾ ಚ ಇದಞ್ಚ ತೇ ವಿಹಞ್ಞ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯಂ ತೇ ಪವಿಕತ್ಥಿತಂ ಪುರೇತಿ ಯಂ ತಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ‘‘ಕಿಂ ತ್ವಂಯೇವ ಪುರಿಸೋ, ನಾಹಂ ಪುರಿಸೋ, ಅಹಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಾಮಯೋಧೋ’’ತಿ ವಿಕತ್ಥಿತಂ ವಮ್ಭನವಚನಂ ವುತ್ತಂ, ಇದಂ ತಾವ ಏಕಂ। ಅಥ ತೇ ಪೂತಿಸರಾ ಸಜನ್ತಿ ಪಚ್ಛಾತಿ ಅಥ ತೇ ಇಮೇ ಪೂತಿಭಾವೇನ ಸರಣಭಾವೇನ ಚ ‘‘ಪೂತಿಸರಾ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಾ ಸರೀರವಳಞ್ಜಧಾರಾ ಸಜನ್ತಿ ವಳಞ್ಜನ್ತಿ ಪಗ್ಘರನ್ತಿ। ಪಚ್ಛಾತಿ ತತೋ ಪುರೇ ವಿಕತ್ಥಿತತೋ ಅಪರಭಾಗೇ, ಇದಾನಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಗಾಮಸೀಸೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಭಯಂ ನ ಸಮೇತಿ ಭೀಮಸೇನಾತಿ ಇದಂ ಭೀಮಸೇನ ಉಭಯಂ ನ ಸಮೇತಿ। ಕತರಂ? ಯುದ್ಧಕಥಾ ಚ ಇದಞ್ಚ ತೇ ವಿಹಞ್ಞನ್ತಿ, ಯಾ ಚ ಪುರೇ ಕಥಿತಾ ಯುದ್ಧಕಥಾ, ಯಞ್ಚ ತೇ ಇದಾನಿ ವಿಹಞ್ಞಂ ಕಿಲಮಥೋ ಹತ್ಥಿಪಿಟ್ಠಿದೂಸನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತೋ ವಿಘಾತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಗರಹಿತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ, ಸಮ್ಮ, ಕಸ್ಮಾ ಮಯಿ ಠಿತೇ ವಿಹಞ್ಞಸೀ’’ತಿ ಭೀಮಸೇನಂ ಹತ್ಥಿಪಿಟ್ಠಿತೋ ಓತಾರೇತ್ವಾ ‘‘ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಗೇಹಮೇವ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಪಾಕಟೇನ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಙ್ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಉನ್ನದಿತ್ವಾ ಬಲಕೋಟ್ಠಕಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಪತ್ತರಾಜಾನಂ ಜೀವಗ್ಗಾಹಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ರಾಜಾ ತುಟ್ಠೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಂ ಯಸಂ ಅದಾಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಚೂಳಧನುಗ್ಗಹಪಣ್ಡಿತೋ’’ತಿ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಭೀಮಸೇನಸ್ಸ ಪರಿಬ್ಬಯಂ ದತ್ವಾ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಪೇಸೇತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ
ಭೀಮಸೇನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ।
ವರುಣವಗ್ಗೋ ಅಟ್ಠಮೋ।
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ವರುಣಂ ಸೀಲವನಾಗಂ, ಸಚ್ಚಂಕಿರ ರುಕ್ಖಧಮ್ಮಂ।
ಮಚ್ಛರಾಜಾ ಅಸಙ್ಕಿಯಂ, ಮಹಾಸುಪಿನಇಲ್ಲಿಸಂ।
ಖರಸ್ಸರಂ ಭೀಮಸೇನನ್ತಿ॥
೯. ಅಪಾಯಿಮ್ಹವಗ್ಗೋ
[೮೧] ೧. ಸುರಾಪಾನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಪಾಯಿಮ್ಹ ಅನಚ್ಚಿಮ್ಹಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಘೋಸಿತಾರಾಮೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಾಗತತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಭಗವತಿ ಹಿ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಸ್ಸಂ ವಸಿತ್ವಾ ಚಾರಿಕಾಗಮನೇನ ಭದ್ದವತಿಕಂ ನಾಮ ನಿಗಮಂ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಗೋಪಾಲಕಾ ಪಸುಪಾಲಕಾ ಕಸ್ಸಕಾ ಪಥಾವಿನೋ ಚ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಅಮ್ಬತಿತ್ಥಂ ಅಗಮಾಸಿ, ಅಮ್ಬತಿತ್ಥೇ ಜಟಿಲಸ್ಸ ಅಸ್ಸಮೇ ಅಮ್ಬತಿತ್ಥಕೋ ನಾಮ ನಾಗೋ ಆಸೀವಿಸೋ ಘೋರವಿಸೋ, ಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ವಿಹೇಠೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವಾರಯಿಂಸು। ಭಗವಾಪಿ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಅಸುಣನ್ತೋ ವಿಯ ತೇಸು ಯಾವತತಿಯಂ ವಾರಯಮಾನೇಸುಪಿ ಅಗಮಾಸಿಯೇವ।
ತತ್ರ ಸುದಂ ಭಗವಾ ಭದ್ದವತಿಕಾಯ ಅವಿದೂರೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ವನಸಣ್ಡೇ ವಿಹರತಿ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೂಪಟ್ಠಾಕೋ ಸಾಗತೋ ನಾಮ ಥೇರೋ ಪೋಥುಜ್ಜನಿಕಾಯ ಇದ್ಧಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ತಂ ಅಸ್ಸಮಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ನಾಗರಾಜಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ತಿಣಸನ್ಥಾರಕಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿ। ನಾಗೋ ಮಕ್ಖಂ ಅಸಹಮಾನೋ ಧೂಮಾಯಿ, ಥೇರೋಪಿ ಧೂಮಾಯಿ। ನಾಗೋ ಪಜ್ಜಲಿ, ಥೇರೋಪಿ ಪಜ್ಜಲಿ। ನಾಗಸ್ಸ ತೇಜೋ ಥೇರಂ ನ ಬಾಧತಿ, ಥೇರಸ್ಸ ತೇಜೋ ನಾಗಂ
ಸತ್ಥಾ ಭದ್ದವತಿಕಾಯಂ ಯಥಾಭಿರನ್ತಂ ವಿಹರಿತ್ವಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸಾಗತತ್ಥೇರೇನ ನಾಗಸ್ಸ ದಮಿತಭಾವೋ ಸಕಲಜನಪದಂ ಪತ್ಥರಿ। ಕೋಸಮ್ಬಿನಗರವಾಸಿನೋ ಸತ್ಥು ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಾಗತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತಾ ಏವಮಾಹಂಸು ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದುಲ್ಲಭಂ, ತಂ ವದೇಯ್ಯಾಥ, ತದೇವ ಮಯಂ ಪಟಿಯಾದೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಥೇರೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾ ಪನಾಹಂಸು ‘‘ಆವುಸೋ, ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ನಾಮ ಕಾಪೋತಿಕಾ ಸುರಾ ದುಲ್ಲಭಾ ಚೇವ ಮನಾಪಾ ಚ। ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ಥೇರಸ್ಸ ಪಸನ್ನಾ, ಕಾಪೋತಿಕಂ ಸುರಂ ಪಟಿಯಾದೇಥಾ’’ತಿ। ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇ ‘‘ಥೇರಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಕಾಪೋತಿಕಂ ಸುರಂ ಪಸನ್ನಂ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ಥೇರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಘರೇ ಘರೇ ಪಸನ್ನಂ ಸುರಂ ಅದಂಸು। ಥೇರೋ ಪಿವಿತ್ವಾ ಸುರಾಮದಮತ್ತೋ ನಗರತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ದ್ವಾರನ್ತರೇ ಪತಿತ್ವಾ ವಿಲಪಮಾನೋ ನಿಪಜ್ಜಿ।
ಸತ್ಥಾ
ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸುರಾಪಾನಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಂ ಕಥಯಿಂಸು ‘‘ಯಾವ ಮಹಾದೋಸಞ್ಚೇತಂ, ಆವುಸೋ, ಸುರಾಪಾನಂ ನಾಮ, ತಾವ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ ಇದ್ಧಿಮನ್ತಂ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಉದಿಚ್ಚಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಝಾನಕೀಳಂ ಕೀಳನ್ತೋ ಹಿಮವನ್ತಪ್ಪದೇಸೇ ವಸತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ। ಅಥ ನಂ ವಸ್ಸಾನಸಮಯೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ಆಹಂಸು ‘‘ಆಚರಿಯ, ಮನುಸ್ಸಪಥಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಲೋಣಮ್ಬಿಲಂ ಸೇವಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಹಂ ಇಧೇವ ವಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸರೀರಂ ಸನ್ತಪ್ಪೇತ್ವಾ ವಸ್ಸಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ। ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಆಚರಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜುಯ್ಯಾನೇ ವಸಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಬಹಿದ್ವಾರಗಾಮೇಯೇವ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಸುಹಿತಾ ಹುತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ನಗರಂ ಪವಿಸಿಂಸು। ಮನುಸ್ಸಾ ಸಮ್ಪಿಯಾಯಮಾನಾ ಭಿಕ್ಖಂ ಅದಂಸು। ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ಚ ರಞ್ಞೋಪಿ ಆರೋಚೇಸುಂ ‘‘ದೇವ, ಹಿಮವನ್ತತೋ ಪಞ್ಚಸತಾ ಇಸಯೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನೇ ವಸನ್ತಿ ಘೋರತಪಾ ಪರಮಧಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾ ಸೀಲವನ್ತೋ’’ತಿ। ರಾಜಾ ತೇಸಂ ಗುಣೇ ಸುತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಕತಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ವಸ್ಸಾನಂ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ
೮೧.
‘‘ಅಪಾಯಿಮ್ಹ ಅನಚ್ಚಿಮ್ಹ, ಅಗಾಯಿಮ್ಹ ರುದಿಮ್ಹ ಚ।
ವಿಸಞ್ಞೀಕರಣಿಂ ಪಿತ್ವಾ, ದಿಟ್ಠಾ ನಾಹುಮ್ಹ ವಾನರಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಪಾಯಿಮ್ಹಾತಿ ಸುರಂ ಪಿವಿಮ್ಹ। ಅನಚ್ಚಿಮ್ಹಾತಿ ತಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಹತ್ಥಪಾದೇ ಲಾಳೇನ್ತಾ ನಚ್ಚಿಮ್ಹ। ಅಗಾಯಿಮ್ಹಾತಿ ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಆಯತಕೇನ ಸರೇನ ಗಾಯಿಮ್ಹ। ರುದಿಮ್ಹ ಚಾತಿ ಪುನ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ ‘‘ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಕತ’’ನ್ತಿ ರೋದಿಮ್ಹ ಚ। ವಿಸಞ್ಞೀಕರಣಿಂ ಪಿತ್ವಾ, ದಿಟ್ಠಾ ನಾಹುಮ್ಹ ವಾನರಾತಿ ಏವರೂಪಂ ಸಞ್ಞಾವಿನಾಸನತೋ ವಿಸಞ್ಞೀಕರಣಿಂ ಸುರಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ‘‘ಏತದೇವ ಸಾಧು, ಯಂ ವಾನರಾ ನಾಹುಮ್ಹಾ’’ತಿ। ಏವಂ ತೇ ಅತ್ತನೋ ಅಗುಣಂ ಕಥೇಸುಂ।
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಗರುಸಂವಾಸರಹಿತಾನಂ ನಾಮ ಏವರೂಪಂ ಹೋತಿಯೇವಾ’’ತಿ ತೇ ತಾಪಸೇ ಗರಹಿತ್ವಾ ‘‘ಪುನ ಏವರೂಪಂ ಮಾಕರಿತ್ಥಾ’’ತಿ ತೇಸಂ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಅಹೋಸಿ।
ಸತ್ಥಾ
ಸುರಾಪಾನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ।
[೮೨] ೨. ಮಿತ್ತವಿನ್ದಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ರಮಣಕನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ದುಬ್ಬಚಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಜಾತಕಸ್ಸ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲಿಕಂ ವತ್ಥು, ತಂ ದಸಕನಿಪಾತೇ ಮಹಾಮಿತ್ತವಿನ್ದಕಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೧.೮೨; ೧.೫.೧೦೦ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ತದಾ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೮೨.
‘‘ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ
ಸ್ವಾಸಿ ಪಾಸಾಣಮಾಸೀನೋ, ಯಸ್ಮಾ ಜೀವಂ ನ ಮೋಕ್ಖಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ರಮಣಕನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಫಲಿಕಸ್ಸ ನಾಮಂ, ಫಲಿಕಪಾಸಾದಞ್ಚ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋಸೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ಸದಾಮತ್ತಞ್ಚಾತಿ ರಜತಸ್ಸ ನಾಮಂ, ರಜತಪಾಸಾದಞ್ಚ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋಸೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ದೂಭಕನ್ತಿ ಮಣಿನೋ ನಾಮಂ, ಮಣಿಪಾಸಾದಞ್ಚ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋಸೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ಸ್ವಾಸೀತಿ ಸೋ ಅಸಿ ತ್ವಂ। ಪಾಸಾಣಮಾಸೀನೋತಿ ಖುರಚಕ್ಕಂ ನಾಮ ಪಾಸಾಣಮಯಂ ವಾ ಹೋತಿ ರಜತಮಯಂ ವಾ ಮಣಿಮಯಂ ವಾ, ತಂ ಪನ ಪಾಸಾಣಮಯಮೇವ। ಸೋ ಚ ತೇನ ಆಸೀನೋ ಅತಿನಿವಿಟ್ಠೋ ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟೋ। ತಸ್ಮಾ ಪಾಸಾಣೇನ ಆಸೀನತ್ತಾ ‘‘ಪಾಸಾಣಾಸೀನೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಬ್ಯಞ್ಜನಸನ್ಧಿವಸೇನ ಮಕಾರಂ ಆದಾಯ ‘‘ಪಾಸಾಣಮಾಸೀನೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಾಸಾಣಂ ವಾ ಆಸೀನೋ, ತಂ ಖುರಚಕ್ಕಂ ಆಸಜ್ಜ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ಠಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಸ್ಮಾ ಜೀವಂ ನ ಮೋಕ್ಖಸೀತಿ ಯಸ್ಮಾ ಖುರಚಕ್ಕಾ ಯಾವ ತೇ ಪಾಪಂ ನ ಖೀಯತಿ, ತಾವ ಜೀವನ್ತೋಯೇವ ನ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸಸಿ, ತಂ ಆಸೀನೋಸೀತಿ।
ಇಮಂ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂಯೇವ ಗತೋ। ಮಿತ್ತವಿನ್ದಕೋಪಿ ಖುರಚಕ್ಕಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವಮಾನೋ ಪಾಪಕಮ್ಮೇ ಪರಿಕ್ಖೀಣೇ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಮಿತ್ತವಿನ್ದಕೋ ದುಬ್ಬಚಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ದೇವರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಮಿತ್ತವಿನ್ದಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ।
[೮೩] ೩. ಕಾಳಕಣ್ಣಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಮಿತ್ತೋ ಹವೇ ಸತ್ತಪದೇನ ಹೋತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಮಿತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಹಪಂಸುಕೀಳಿಕೋ ಏಕಾಚರಿಯಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಗ್ಗಹಿತಸಿಪ್ಪೋ ನಾಮೇನ ಕಾಳಕಣ್ಣೀ ನಾಮ। ಸೋ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಕಾಲೇ ದುಗ್ಗತೋ ಹುತ್ವಾ
ಚೋರಾ ‘‘ಸೇಟ್ಠಿ ಕಿರ ಭೋಗಗಾಮಂ ಗತೋ, ಗೇಹಮಸ್ಸ ವಿಲುಮ್ಪಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಾನಾವುಧಹತ್ಥಾ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪರಿವಾರೇಸುಂ। ಇತರೋಪಿ ಚೋರಾನಞ್ಞೇವ ಆಗಮನಂ ಆಸಙ್ಕಮಾನೋ ಅನಿದ್ದಾಯನ್ತೋವ ನಿಸೀದಿ। ಸೋ ಚೋರಾನಂ ಆಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಪಬೋಧೇತುಂ ‘‘ತ್ವಂ ಸಙ್ಖಂ ಧಮ, ತ್ವಂ ಮುದಿಙ್ಗಂ ವಾದೇಹೀ’’ತಿ ಮಹಾಸಮಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಯ ಸಕಲನಿವೇಸನಂ ಏಕಸದ್ದಂ ಕಾರೇಸಿ। ಚೋರಾ ‘‘ಸುಞ್ಞಂ ಗೇಹನ್ತಿ ದುಸ್ಸುತಂ ಅಮ್ಹೇಹಿ, ಅತ್ಥೇವ ಇಧ ಮಹಾಸೇಟ್ಠೀ’’ತಿ ಪಾಸಾಣಮುಗ್ಗರಾದೀನಿ ತತ್ಥೇವ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿಂಸು।
ಪುನದಿವಸೇ ಮನುಸ್ಸಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಛಡ್ಡಿತೇ ಪಾಸಾಣಮುಗ್ಗರಾದಯೋ ದಿಸ್ವಾ ಸಂವೇಗಪ್ಪತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಅಜ್ಜ ಏವರೂಪೋ ಬುದ್ಧಿಸಮ್ಪನ್ನೋ ಘರವಿಚಾರಕೋ ನಾಭವಿಸ್ಸ, ಚೋರೇಹಿ ಯಥಾರುಚಿಯಾ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಗೇಹಂ ವಿಲುತ್ತಂ ಅಸ್ಸ, ಇಮಂ ದಳ್ಹಮಿತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ವುಡ್ಢಿ ಜಾತಾ’’ತಿ ತಂ ಪಸಂಸಿತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಭೋಗಗಾಮತೋ ಆಗತಕಾಲೇ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚಯಿಂಸು। ಅಥ ನೇ ಸೇಟ್ಠಿ ಅವೋಚ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಏವರೂಪಂ ಮಮ ಗೇಹರಕ್ಖಕಂ ಮಿತ್ತಂ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಪೇಥ, ಸಚಾಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಚನೇನ ಮಯಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತೋ ಅಸ್ಸ, ಅಜ್ಜ ಮೇ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನಾಭವಿಸ್ಸ, ನಾಮಂ ನಾಮ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ, ಹಿತಚಿತ್ತಮೇವ ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಉತ್ತರಿತರಂ ಪರಿಬ್ಬಯಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ದಾನಿ ಮೇ ಇದಂ ಕಥಾಪಾಭತ’’ನ್ತಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಹಾಯಸೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸ ಕಾಳಕಣ್ಣೀ ನಾಮ ಮಿತ್ತೋತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವತ್ಥುಸದಿಸಮೇವ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಭೋಗಗಾಮತೋ ಆಗತೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಮಯಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಚನೇನ ಏವರೂಪೋ ಮಿತ್ತೋ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತೋ ಅಸ್ಸ, ಅಜ್ಜ ಮೇ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನಾಭವಿಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೮೩.
‘‘ಮಿತ್ತೋ ಹವೇ ಸತ್ತಪದೇನ ಹೋತಿ, ಸಹಾಯೋ ಪನ ದ್ವಾದಸಕೇನ ಹೋತಿ।
ಮಾಸಡ್ಢಮಾಸೇನ ಚ ಞಾತಿ ಹೋತಿ, ತತುತ್ತರಿಂ ಅತ್ತಸಮೋಪಿ ಹೋತಿ।
ಸೋಹಂ ಕಥಂ ಅತ್ತಸುಖಸ್ಸ ಹೇತು, ಚಿರಸನ್ಥುತಂ ಕಾಳಕಣ್ಣಿಂ ಜಹೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಹವೇತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಮೇತ್ತಾಯತೀತಿ ಮಿತ್ತೋ, ಮೇತ್ತಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇತಿ, ಸಿನೇಹಂ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋ ಪನೇಸ ಸತ್ತಪದೇನ ಹೋತಿ, ಏಕತೋ ಸತ್ತಪದವೀತಿಹಾರಗಮನಮತ್ತೇನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಹಾಯೋ ಪನ ದ್ವಾದಸಕೇನ ಹೋತೀತಿ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಏಕತೋ ಕರಣವಸೇನ ಸಬ್ಬಿರಿಯಾಪಥೇಸು ಸಹ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸಹಾಯೋ। ಸೋ ಪನೇಸ ದ್ವಾದಸಕೇನ ಹೋತಿ, ದ್ವಾದಸಾಹಂ ಏಕತೋ ನಿವಾಸೇನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಾಸಡ್ಢಮಾಸೇನ ಚಾತಿ ಮಾಸೇನ ವಾ ಅಡ್ಢಮಾಸೇನ ವಾ। ಞಾತಿ ಹೋತೀತಿ ಞಾತಿಸಮೋ ಹೋತಿ। ತತುತ್ತರಿನ್ತಿ ತತೋ ಉತ್ತರಿಂ ಏಕತೋ ವಾಸೇನ ಅತ್ತಸಮೋಪಿ ಹೋತಿಯೇವ। ಜಹೇಯ್ಯನ್ತಿ ‘‘ಏವರೂಪಂ ಸಹಾಯಂ ಕಥಂ ಜಹೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಮಿತ್ತಸ್ಸ ಗುಣಂ ಕಥೇಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪುನ ಕೋಚಿ ತಸ್ಸ ಅನ್ತರೇ ವತ್ತಾ ನಾಮ ನಾಹೋಸೀತಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಕಾಳಕಣ್ಣೀ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಕಾಳಕಣ್ಣಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ।
[೮೪] ೪. ಅತ್ಥಸ್ಸದ್ವಾರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಆರೋಗ್ಯಮಿಚ್ಛೇ ಪರಮಞ್ಚ ಲಾಭನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಅತ್ಥಕುಸಲಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸಾವತ್ಥಿಯಞ್ಹಿ ಏಕಸ್ಸ ಮಹಾವಿಭವಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪುತ್ತೋ ಜಾತಿಯಾ ಸತ್ತವಸ್ಸೋ ಪಞ್ಞವಾ ಅತ್ಥಕುಸಲೋ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಪಿತರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅತ್ಥಸ್ಸ ದ್ವಾರಪಞ್ಹಂ ನಾಮ ಪುಚ್ಛಿ, ಸೋ ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಪಞ್ಹೋ ಅತಿಸುಖುಮೋ, ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧಂ ಅಞ್ಞೋ ಉಪರಿ ಭವಗ್ಗೇನ, ಹೇಟ್ಠಾ ಚ ಅವೀಚಿನಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸೇ ಏತಂ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ಸೋ ಪುತ್ತಮಾದಾಯ ಬಹುಂ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಜೇತವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ ‘‘ಅಯಂ, ಭನ್ತೇ, ದಾರಕೋ ಪಞ್ಞವಾ ಅತ್ಥಕುಸಲೋ ಮಂ ಅತ್ಥಸ್ಸ ದ್ವಾರಪಞ್ಹಂ ನಾಮ ಪುಚ್ಛಿ, ಅಹಂ ತಂ ಪಞ್ಹಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತೋ, ಸಾಧು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ತಂ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇತೂ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಪುಬ್ಬೇಪಾಹಂ, ಉಪಾಸಕ, ಇಮಿನಾ ಕುಮಾರಕೇನೇತಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ, ಮಯಾ ಚಸ್ಸ ಕಥಿತೋ, ತದಾ ನಂ ಏಸ ಜಾನಾತಿ, ಇದಾನಿ ಪನ ಭವಸಙ್ಖೇಪಗತತ್ತಾ ನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಹಾವಿಭವೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಅಹೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕೋ ಜಾತಿಯಾ ಪಞ್ಞವಾ ಅತ್ಥಕುಸಲೋ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಪಿತರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ಅತ್ಥಸ್ಸ ದ್ವಾರಂ ನಾಮ ಕಿ’’ನ್ತಿ ಅತ್ಥಸ್ಸ ದ್ವಾರಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ತಂ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೮೪.
‘‘ಆರೋಗ್ಯಮಿಚ್ಛೇ ಪರಮಞ್ಚ ಲಾಭಂ, ಸೀಲಞ್ಚ ವುದ್ಧಾನುಮತಂ ಸುತಞ್ಚ।
ಧಮ್ಮಾನುವತ್ತೀ ಚ ಅಲೀನತಾ ಚ, ಅತ್ಥಸ್ಸ ದ್ವಾರಾ ಪಮುಖಾ ಛಳೇತೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಆರೋಗ್ಯಮಿಚ್ಛೇ ಪರಮಞ್ಚ ಲಾಭನ್ತಿ ಚ-ಕಾರೋ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ತಾತ, ಪಠಮಮೇವ ಆರೋಗ್ಯಸಙ್ಖಾತಂ ಪರಮಂ ಲಾಭಂ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದೀಪೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ। ತತ್ಥ ಆರೋಗ್ಯಂ ನಾಮ ಸರೀರಸ್ಸ ಚೇವ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಚ ಅರೋಗಭಾವೋ ಅನಾತುರತಾ। ಸರೀರೇ ಹಿ ರೋಗಾತುರೇ ನೇವ ಅಲದ್ಧಂ ಭೋಗಲಾಭಂ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ನ ಸೀಲಞ್ಚಾತಿ ಆಚಾರಸೀಲಂ। ಇಮಿನಾ ಲೋಕಚಾರಿತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ವುದ್ಧಾನುಮತನ್ತಿ ಗುಣವುದ್ಧಾನಂ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಅನುಮತಂ। ಇಮಿನಾ ಞಾಣಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ಗರೂನಂ ಓವಾದಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸುತಞ್ಚಾತಿ ಕಾರಣನಿಸ್ಸಿತಂ ಸುತಂ। ಇಮಿನಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಅತ್ಥನಿಸ್ಸಿತಂ ಬಾಹುಸಚ್ಚಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಧಮ್ಮಾನುವತ್ತೀ ಚಾತಿ ತಿವಿಧಸ್ಸ ಸುಚರಿತಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುವತ್ತನಂ। ಇಮಿನಾ ದುಚ್ಚರಿತಧಮ್ಮಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸುಚರಿತಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುವತ್ತನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಲೀನತಾ ಚಾತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಲೀನತಾ ಅನೀಚತಾ। ಇಮಿನಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಸಙ್ಕೋಚತಂ ಪಣೀತಭಾವಂ ಉತ್ತಮಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅತ್ಥಸ್ಸ ದ್ವಾರಾ ಪಮುಖಾ ಛಳೇತೇತಿ ಅತ್ಥೋ ನಾಮ ವುಡ್ಢಿ, ತಸ್ಸ ವುಡ್ಢಿಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಏತೇ ಪಮುಖಾ ಉತ್ತಮಾ ಛ ದ್ವಾರಾ ಉಪಾಯಾ ಅಧಿಗಮಮುಖಾನೀತಿ।
ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ದ್ವಾರಪಞ್ಹಂ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇಸು ಛಸು ಧಮ್ಮೇಸು ವತ್ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಪುತ್ತೋವ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಪುತ್ತೋ, ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಅತ್ಥಸ್ಸದ್ವಾರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ।
[೮೫] ೫. ಕಿಂಪಕ್ಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಆಯತಿಂ ದೋಸಂ ನಾಞ್ಞಾಯಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಅಞ್ಞತರೋ ಕಿರ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಉರಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ಏಕಂ ಅಲಙ್ಕತಇತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿ। ಅಥ ನಂ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಆನಯಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ
ಅತೀತೇ
ಸತ್ಥಾ ತಂ ವತ್ಥುಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೮೫.
‘‘ಆಯತಿಂ ದೋಸಂ ನಾಞ್ಞಾಯ, ಯೋ ಕಾಮೇ ಪಟಿಸೇವತಿ।
ವಿಪಾಕನ್ತೇ ಹನನ್ತಿ ನಂ, ಕಿಂಪಕ್ಕಮಿವ ಭಕ್ಖಿತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಆಯತಿಂ ದೋಸಂ ನಾಞ್ಞಾಯಾತಿ ಅನಾಗತೇ ದೋಸಂ ನ ಅಞ್ಞಾಯ, ಅಜಾನಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೋ ಕಾಮೇ ಪಟಿಸೇವತೀತಿ ಯೋ ವತ್ಥುಕಾಮೇ ಚ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇ ಚ ಪಟಿಸೇವತಿ। ವಿಪಾಕನ್ತೇ ಹನನ್ತಿ ನನ್ತಿ ತೇ ಕಾಮಾ ತಂ ಪುರಿಸಂ ಅತ್ತನೋ ವಿಪಾಕಸಙ್ಖಾತೇ ಅನ್ತೇ ನಿರಯಾದೀಸು ಉಪ್ಪನ್ನಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ದುಕ್ಖೇನ ಸಂಯೋಜಯಮಾನಾ ಹನನ್ತಿ। ಕಥಂ? ಕಿಂಪಕ್ಕಮಿವ ಭಕ್ಖಿತನ್ತಿ, ಯಥಾ ಪರಿಭೋಗಕಾಲೇ
ಸತ್ಥಾಪಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಪರಿಸಾ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ ಅಹೋಸಿ, ಸತ್ಥವಾಹೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಕಿಂಪಕ್ಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ।
[೮೬] ೬. ಸೀಲವೀಮಂಸಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸೀಲಂ ಕಿರೇವ ಕಲ್ಯಾಣನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಸೀಲವೀಮಂಸಕಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಕೋಸಲರಾಜಾನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವತಿ ತಿಸರಣಂ ಗತೋ ಅಖಣ್ಡಪಞ್ಚಸೀಲೋ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಪಾರಗೂ। ರಾಜಾ ‘‘ಅಯಂ ಸೀಲವಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಅತಿರೇಕಸಮ್ಮಾನಂ ಕರೋತಿ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಾ ಮಯ್ಹಂ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ಅತಿರೇಕಸಮ್ಮಾನಂ ಕರೋತಿ, ಅತಿವಿಯ ಮಂ ಗರುಂ ಕತ್ವಾ ಪಸ್ಸತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏಸ ಮಮ ಜಾತಿಗೋತ್ತಕುಲಪ್ಪದೇಸಸಿಪ್ಪಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇಮಂ ಸಮ್ಮಾನಂ ಕರೋತಿ, ಉದಾಹು ಸೀಲಸಮ್ಪತ್ತಿಂ, ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಿ ತಾವಾ’’ತಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ರಾಜೂಪಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಘರಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಏಕಸ್ಸ ಹೇರಞ್ಞಿಕಸ್ಸ ಫಲಕತೋ ಅನಾಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಕಹಾಪಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ, ಹೇರಞ್ಞಿಕೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಗರುಭಾವೇನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಪುನದಿವಸೇ ದ್ವೇ ಕಹಾಪಣೇ ಗಣ್ಹಿ, ಹೇರಞ್ಞಿಕೋ ತಥೇವ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ। ತತಿಯದಿವಸೇ ಕಹಾಪಣಮುಟ್ಠಿಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ, ಅಥ ನಂ ಹೇರಞ್ಞಿಕೋ ‘‘ಅಜ್ಜ ತೇ ತತಿಯೋ ದಿವಸೋ ರಾಜಕುಟುಮ್ಬಂ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ‘‘ರಾಜಕುಟುಮ್ಬವಿಲುಮ್ಪಕಚೋರೋ ಮೇ ಗಹಿತೋ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಿರವಿ। ಅಥ ನಂ ಮನುಸ್ಸಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಚಿರಂದಾನಿ ತ್ವಂ ಸೀಲವಾ ವಿಯ ವಿಚರೀ’’ತಿ ದ್ವೇ ತಯೋ ಪಹಾರೇ ದತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸೇಸುಂ।
ರಾಜಾ
ಅಥ ನಂ ಞಾತಿಸುಹಜ್ಜಬನ್ಧವಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ನಿವಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ನಿವತ್ತಿಂಸು। ಸೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಞ್ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಲಭಿತ್ವಾ ಅವಿಸ್ಸಟ್ಠಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತಾ’’ತಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಪುರೋಹಿತೋ ಅಹೋಸಿ ದಾನಾಧಿಮುತ್ತೋ ಸೀಲಜ್ಝಾಸಯೋ ಅಖಣ್ಡಪಞ್ಚಸೀಲೋ। ರಾಜಾ ಸೇಸಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ಅತಿರೇಕಂ ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾನಂ ಕರೋತೀತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ। ಬೋಧಿಸತ್ತೇ ಪನ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ನೀಯಮಾನೇ
ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಸಪ್ಪಾಪಿ ತಾವ ಅಡಂಸನ್ತಾ ಅವಿಹೇಠೇನ್ತಾ ‘ಸೀಲವನ್ತೋ’ತಿ ನಾಮಂ ಲಭನ್ತಿ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ಮನುಸ್ಸಭೂತಾ। ಸೀಲಮೇವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಉತ್ತಮಂ, ನತ್ಥಿ
೮೬.
‘‘ಸೀಲಂ ಕಿರೇವ ಕಲ್ಯಾಣಂ, ಸೀಲಂ ಲೋಕೇ ಅನುತ್ತರಂ।
ಪಸ್ಸ ಘೋರವಿಸೋ ನಾಗೋ, ಸೀಲವಾತಿ ನ ಹಞ್ಞತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸೀಲಂ ಕಿರೇವಾತಿ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತೇಹಿ ಅವೀತಿಕ್ಕಮಸಙ್ಖಾತಂ ಆಚಾರಸೀಲಮೇವ। ಕಿರಾತಿ ಅನುಸ್ಸವವಸೇನ ವದತಿ। ಕಲ್ಯಾಣನ್ತಿ ಸುನ್ದರತರಂ। ಅನುತ್ತರನ್ತಿ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಸಬ್ಬಗುಣದಾಯಕಂ। ಪಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ತನಾ ದಿಟ್ಠಕಾರಣಂ ಅಭಿಮುಖಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕಥೇತಿ। ಸೀಲವಾತಿ ನ ಹಞ್ಞತೀತಿ ಘೋರವಿಸೋಪಿ ಸಮಾನೋ ಅಡಂಸನಅವಿಹೇಠನಮತ್ತಕೇನ ಸೀಲವಾತಿ ಪಸಂಸಂ ಲಭತಿ, ನ ಹಞ್ಞತಿ ನ ವಿಹಞ್ಞತೀತಿ। ಇಮಿನಾಪಿ ಕಾರಣೇನ ಸೀಲಮೇವ ಉತ್ತಮನ್ತಿ।
ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ರಞ್ಞೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಕಾಮೇ ಪಹಾಯ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಅಹೋಸಿ।
ಸತ್ಥಾ
ಸೀಲವೀಮಂಸಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ।
[೮೭] ೭. ಮಙ್ಗಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯಸ್ಸ ಮಙ್ಗಲಾ ಸಮೂಹತಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಸಾಟಕಲಕ್ಖಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ರಾಜಗಹವಾಸಿಕೋ
ಸತ್ಥಾಪಿ
ಮಾಣವೋ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿತು ಆರೋಚೇಸಿ ‘‘ತಾತ, ಮಯಾ ಆಮಕಸುಸಾನೇ ಛಡ್ಡಿತಂ ಸಾಟಕಯುಗಂ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ಮಯಾ ವಾರಿಯಮಾನೋಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವೇಳುವನಂ ಗತೋ’’ತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ತಂ ಸಾಟಕಯುಗಂ ಅವಮಙ್ಗಲಂ ಕಾಳಕಣ್ಣಿಸದಿಸಂ, ತಂ ವಳಞ್ಜೇನ್ತೋ ಸಮಣೋಪಿ ಗೋತಮೋ ನಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ವಿಹಾರೋಪಿ ನಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ತತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗರಹಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇ ಬಹೂ ಸಾಟಕೇ ದತ್ವಾ ತಂ ಛಡ್ಡಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ಬಹೂ ಸಾಟಕೇ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವೇಳುವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತೋ ಏವಮಾಹ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ವೋ, ಭೋ ಗೋತಮ, ಆಮಕಸುಸಾನೇ
ಅತೀತೇ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ರಾಜಗಹನಗರೇ ಧಮ್ಮಿಕೋ ಮಗಧರಾಜಾ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ। ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಉದಿಚ್ಚಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಸಮಾನೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಹಿಮವನ್ತತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ರಾಜಗಹನಗರೇ ರಾಜುಯ್ಯಾನಂ ಪತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಸಿತ್ವಾ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರತ್ಥಾಯ ನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ। ರಾಜಾ
ಮಾಣವೇ ಪನ ಸುಸಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಠಮತರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸುಸಾನದ್ವಾರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತೇನ ಛಡ್ಡಿತಂ ಸಾಟಕಯುಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಮಾಣವೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿತು ಆರೋಚೇಸಿ। ಪಿತಾ ‘‘ರಾಜಕುಲೂಪಕೋ ತಾಪಸೋ ನಸ್ಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ತಾಪಸ, ತಯಾ ಗಹಿತಸಾಟಕೇ ಛಡ್ಡೇಹಿ, ಮಾ ನಸ್ಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ತಾಪಸೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸುಸಾನೇ ಛಡ್ಡಿತಪಿಲೋತಿಕಾ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಮಯಂ ಕೋತುಹಲಮಙ್ಗಲಿಕಾ, ಕೋತುಹಲಮಙ್ಗಲಂ ನಾಮೇತಂ ನ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಬೋಧಿಸತ್ತೇಹಿ ವಣ್ಣಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಪಣ್ಡಿತೇನ ನಾಮ ಕೋತುಹಲಮಙ್ಗಲಿಕೇನ ನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಸರಣಂ ಗತೋ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಅಹೋಸಿ।
ಸತ್ಥಾಪಿ
೮೭.
‘‘ಯಸ್ಸ ಮಙ್ಗಲಾ ಸಮೂಹತಾ, ಉಪ್ಪಾತಾ ಸುಪಿನಾ ಚ ಲಕ್ಖಣಾ ಚ।
ಸೋ ಮಙ್ಗಲದೋಸವೀತಿವತ್ತೋ, ಯುಗಯೋಗಾಧಿಗತೋ ನ ಜಾತುಮೇತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯಸ್ಸ ಮಙ್ಗಲಾ ಸಮೂಹತಾತಿ ಯಸ್ಸ ಅರಹತೋ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಮಙ್ಗಲಂ, ಸುತಮಙ್ಗಲಂ, ಮುತಮಙ್ಗಲನ್ತಿ ಏತೇ ಮಙ್ಗಲಾ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಾ। ಉಪ್ಪಾತಾ ಸುಪಿನಾ ಚ ಲಕ್ಖಣಾ ಚಾತಿ ‘‘ಏವರೂಪೋ ಚನ್ದಗ್ಗಾಹೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏವರೂಪೋ ಸೂರಿಯಗ್ಗಾಹೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏವರೂಪೋ ನಕ್ಖತ್ತಗ್ಗಾಹೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏವರೂಪೋ ಉಕ್ಕಾಪಾತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏವರೂಪೋ ದಿಸಾಡಾಹೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಮಹಾಉಪ್ಪಾತಾ, ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ಸುಪಿನಾ, ಸುಭಗಲಕ್ಖಣಂ, ದುಬ್ಭಗಲಕ್ಖಣಂ, ಇತ್ಥಿಲಕ್ಖಣಂ, ಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಂ, ದಾಸಿಲಕ್ಖಣಂ, ದಾಸಲಕ್ಖಣಂ, ಅಸಿಲಕ್ಖಣಂ, ಹತ್ಥಿಲಕ್ಖಣಂ, ಅಸ್ಸಲಕ್ಖಣಂ, ಉಸಭಲಕ್ಖಣಂ, ಆವುಧಲಕ್ಖಣಂ, ವತ್ಥಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಏವಮಾದಿಕಾನಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಇಮೇ ಚ ದಿಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಾ ಯಸ್ಸ ಸಮೂಹತಾ, ನ ಏತೇಹಿ ಉಪ್ಪಾತಾದೀಹಿ ಅತ್ತನೋ ಮಙ್ಗಲಂ ವಾ ಅವಮಙ್ಗಲಂ ವಾ ಪಚ್ಚೇತಿ। ಸೋ ಮಙ್ಗಲದೋಸವೀತಿವತ್ತೋತಿ ಯುಗಯೋಗಾಧಿಗತೋತಿ ‘‘ಕೋಧೋ ಚ ಉಪನಾಹೋ ಚ, ಮಕ್ಖೋ ಚ ಪಳಾಸೋ ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನ ಜಾತುಮೇತೀತಿ ಪುನ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ಏಕಂಸೇನೇವ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ನ ಏತಿ ನಾಗಚ್ಛತೀತಿ।
ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸದ್ಧಿಂ ಪುತ್ತೇನ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ಸತ್ಥಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಏತೇವ ಪಿತಾಪುತ್ತಾ ಇದಾನಿ ಪಿತಾಪುತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ, ತಾಪಸೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಮಙ್ಗಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ।
[೮೮] ೮. ಸಾರಮ್ಭಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಕಲ್ಯಾಣಿಮೇವ ಮುಞ್ಚೇಯ್ಯಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಓಮಸವಾದಸಿಕ್ಖಾಪದಂ (ಪಾಚಿ॰ ೧೫) ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ದ್ವೇಪಿ ವತ್ಥೂನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ನನ್ದಿವಿಸಾಲಜಾತಕೇ ವುತ್ತಸದಿಸಾನೇವ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಜಾತಕೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ
೮೮.
‘‘ಕಲ್ಯಾಣಿಮೇವ ಮುಞ್ಚೇಯ್ಯ, ನ ಹಿ ಮುಞ್ಚೇಯ್ಯ ಪಾಪಿಕಂ।
ಮೋಕ್ಖೋ ಕಲ್ಯಾಣಿಯಾ ಸಾಧು, ಮುತ್ವಾ ತಪ್ಪತಿ ಪಾಪಿಕ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಲ್ಯಾಣಿಮೇವ ಮುಞ್ಚೇಯ್ಯಾತಿ ಚತುದೋಸವಿನಿಮುತ್ತಂ ಕಲ್ಯಾಣಿಂ ಸುನ್ದರಂ ಅನವಜ್ಜಂ ವಾಚಮೇವ ಮುಞ್ಚೇಯ್ಯ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯ ಕಥೇಯ್ಯ। ನ ಹಿ ಮುಞ್ಚೇಯ್ಯ ಪಾಪಿಕನ್ತಿ ಪಾಪಿಕಂ ಲಾಮಿಕಂ ಪರೇಸಂ ಅಪ್ಪಿಯಂ ಅಮನಾಪಂ ನ ಮುಞ್ಚೇಯ್ಯ ನ ಕಥೇಯ್ಯ। ಮೋಕ್ಖೋ ಕಲ್ಯಾಣಿಯಾ ಸಾಧೂತಿ ಕಲ್ಯಾಣವಾಚಾಯ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಮೇವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಸಾಧು ಸುನ್ದರಂ ಭದ್ದಕಂ। ಮುತ್ವಾ ತಪ್ಪತಿ ಪಾಪಿಕನ್ತಿ ಪಾಪಿಕಂ ಫರುಸವಾಚಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕಥೇತ್ವಾ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತಪ್ಪತಿ ಸೋಚತಿ ಕಿಲಮತೀತಿ।
ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾ, ಸಾರಮ್ಭೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಸಾರಮ್ಭಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ।
[೮೯] ೯. ಕುಹಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ವಾಚಾವ ಕಿರ ತೇ ಆಸೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಕುಹಕಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಕುಹಕವತ್ಥು ಉದ್ದಾಲಕಜಾತಕೇ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಏಕಂ ಗಾಮಕಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಏಕೋ ಕೂಟಜಟಿಲೋ ಕುಹಕತಾಪಸೋ ವಸತಿ। ಏಕೋ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ತಸ್ಸ ಅರಞ್ಞೇ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಂ ವಾಸೇನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇ ಪಣೀತಾಹಾರೇನ ಪಟಿಜಗ್ಗತಿ। ಸೋ ತಂ ಕೂಟಜಟಿಲಂ ‘‘ಸೀಲವಾ ಏಸೋ’’ತಿ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಚೋರಭಯೇನ ಸುವಣ್ಣನಿಕ್ಖಸತಂ ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ನೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಗತಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಓಲೋಕೇಯ್ಯಾಸಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥ ನಂ ತಾಪಸೋ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ನಾಮ, ಆವುಸೋ, ಏವರೂಪಂ ಕಥೇತುಂ, ನ ವಟ್ಟತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಪರಸನ್ತಕೇ ಲೋಭೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ದುಟ್ಠತಾಪಸೋ ‘‘ಸಕ್ಕಾ ಏತ್ತಕೇನ ಜೀವಿತು’’ನ್ತಿ
ತದಾ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಭಣ್ಡತ್ಥಾಯ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ತಸ್ಮಿಂ ನಿವೇಸನೇ ನಿವಾಸೋ ಗಹಿತೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ತಾಪಸಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾವ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಇಮಿನಾ ದುಟ್ಠತಾಪಸೇನ ಇಮಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿ ಗಹಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ ತೇ, ಸಮ್ಮ, ಕಿಞ್ಚಿ ಏತಸ್ಸ ತಾಪಸಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಸಮ್ಮ, ಸುವಣ್ಣನಿಕ್ಖಸತ’’ನ್ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗಚ್ಛ, ತಂ ಉಪಧಾರೇಹೀ’’ತಿ
೮೯.
‘‘ವಾಚಾವ ಕಿರ ತೇ ಆಸಿ, ಸಣ್ಹಾ ಸಖಿಲಭಾಣಿನೋ।
ತಿಣಮತ್ತೇ ಅಸಜ್ಜಿತ್ಥೋ, ನೋ ಚ ನಿಕ್ಖಸತಂ ಹರ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ವಾಚಾವ ಕಿರ ತೇ ಆಸಿ, ಸಣ್ಹಾ ಸಖಿಲಭಾಣಿನೋತಿ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ತಿಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅದಿನ್ನಂ ಆದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಸಖಿಲಂ ಮುದುವಚನಂ ವದನ್ತಸ್ಸ ವಾಚಾ ಏವ ಕಿರ ತೇ ಸಣ್ಹಾ ಆಸಿ, ವಚನಮತ್ತಮೇವ ಮಟ್ಠಂ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಿಣಮತ್ತೇ ಅಸಜ್ಜಿತ್ಥೋತಿ ಕೂಟಜಟಿಲ ಏಕಿಸ್ಸಾ ತಿಣಸಲಾಕಾಯ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಕುರುಮಾನೋ ತ್ವಂ ಸತ್ತೋ ಆಸತ್ತೋ ಲಗ್ಗೋ ಅಹೋಸಿ। ನೋ ಚ ನಿಕ್ಖಸತಂ ಹರನ್ತಿ ಇಮಂ ಪನ ನಿಕ್ಖಸತಂ ಹರನ್ತೋ ಅಸತ್ತೋ ನಿಲ್ಲಗ್ಗೋವ ಜಾತೋಸೀತಿ।
ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಗರಹಿತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಪುನ, ಕೂಟಜಟಿಲ, ಏವರೂಪಮಕಾಸೀ’’ತಿ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವೇಸ ಭಿಕ್ಖು ಕುಹಕೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಕುಹಕೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ
ಕುಹಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ।
[೯೦] ೧೦. ಅಕತಞ್ಞುಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯೋ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಕಲ್ಯಾಣೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಕಿರೇಕೋ ಪಚ್ಚನ್ತವಾಸಿಕೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಅದಿಟ್ಠಸಹಾಯೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಏಕದಾ ಪಚ್ಚನ್ತೇ ಉಟ್ಠಾನಕಭಣ್ಡಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮನ್ತಿಕಮನುಸ್ಸೇ ಆಹ – ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಭೋ, ಇಮಂ ಭಣ್ಡಂ ಸಾವತ್ಥಿಂ ನೇತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಮಹಾಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಪಚ್ಚಗ್ಘೇನ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಪಟಿಭಣ್ಡಂ
ಅಪರಭಾಗೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋಪಿ ತಥೇವ ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನಿ ತತ್ಥ ಪೇಸೇಸಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಆದಾಯ ಪಚ್ಚನ್ತವಾಸಿಕಸೇಟ್ಠಿಂ ಪಸ್ಸಿಂಸು। ಸೋ ‘‘ಕುತೋ ಆಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಾವತ್ಥಿತೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋತಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಪುರಿಸಸ್ಸ ನಾಮಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪರಿಹಾಸಂ ಕತ್ವಾ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ, ನೇವ ನಿವಾಸಂ, ನ ಪರಿಬ್ಬಯಂ ದಾಪೇಸಿ। ತೇ ಸಯಮೇವ ಭಣ್ಡಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಪಟಿಭಣ್ಡಂ ಆದಾಯ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸುಂ।
ಅಥ ಸೋ ಪಚ್ಚನ್ತವಾಸೀ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಮಹಾವಿಭವೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸೇಕೋ ಪಚ್ಚನ್ತವಾಸಿಕೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಅದಿಟ್ಠಸಹಾಯೋ ಅಹೋಸಿ। ಸಬ್ಬಂ ಅತೀತವತ್ಥು ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವತ್ಥುಸದಿಸಮೇವ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ‘‘ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಇದಂ ನಾಮ ಕತ’’ನ್ತಿ ಆರೋಚಿತೇ ‘‘ಪಠಮಂ ಅತ್ತನೋ ಕತಂ ಉಪಕಾರಂ ಅಜಾನನ್ತಾ ಪಚ್ಛಾ ಏವರೂಪಂ ಲಭನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೯೦.
‘‘ಯೋ
ಪಚ್ಛಾ ಕಿಚ್ಚೇ ಸಮುಪ್ಪನ್ನೇ, ಕತ್ತಾರಂ ನಾಧಿಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ರಾಯಂ ಪಿಣ್ಡತ್ಥೋ – ಖತ್ತಿಯಾದೀಸು ಯೋ ಕೋಚಿ ಪುರಿಸೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪಠಮತರಂ ಅಞ್ಞೇನ ಕತಕಲ್ಯಾಣೋ ಕತೂಪಕಾರೋ ಕತತ್ಥೋ ನಿಪ್ಫಾದಿತಕಿಚ್ಚೋ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಪರೇನ ಅತ್ತನಿ ಕತಂ ಕಲ್ಯಾಣಞ್ಚೇವ ಅತ್ಥಞ್ಚ ನ ಜಾನಾತಿ, ಸೋ ಪಚ್ಛಾ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚೇ ಸಮುಪ್ಪನ್ನೇ ತಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಕತ್ತಾರಂ ನಾಧಿಗಚ್ಛತಿ ನ ಲಭತೀತಿ।
ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ
ಅಕತಞ್ಞುಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ।
ಅಪಾಯಿಮ್ಹವಗ್ಗೋ ನವಮೋ।
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ಸುರಾಪಾನಂ ಮಿತ್ತವಿನ್ದಂ, ಕಾಳಕಣ್ಣೀ ಅತ್ಥದ್ವಾರಂ।
ಕಿಂಪಕ್ಕಸೀಲವೀಮಂಸಂ, ಮಙ್ಗಲಞ್ಚಾಪಿ ಸಾರಮ್ಭಂ।
ಕುಹಕಂ ಅಕತಞ್ಞೂ ಚಾತಿ॥
೧೦. ಲಿತ್ತವಗ್ಗೋ
[೯೧] ೧. ಲಿತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಲಿತ್ತಂ ಪರಮೇನ ತೇಜಸಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಪರಿಭೋಗಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಕಾಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಚೀವರಾದೀನಿ ಲಭಿತ್ವಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಿ। ತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಅಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಮಾನಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ನಿರಯತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿತೋ ನ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಧಮ್ಮಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಅಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಪರಿಭೋಗೇ ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಚೀವರಂ ಪಟಿಸೇವತಿ ಸೀತಸ್ಸ ಪಟಿಘಾತಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩; ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೫೮) ನಯೇನ ತನ್ತಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಏವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಅಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗೋ ನಾಮ ಹಲಾಹಲವಿಸಪರಿಭೋಗಸದಿಸೋ। ಪೋರಾಣಕಾ ಹಿ ಅಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ದೋಸಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ವಿಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವಿಪಾಕನ್ತೇ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ
೯೧.
‘‘ಲಿತ್ತಂ
ಗಿಲ ರೇ ಗಿಲ ಪಾಪಧುತ್ತಕ, ಪಚ್ಛಾ ತೇ ಕಟುಕಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಲಿತ್ತನ್ತಿ ಮಕ್ಖಿತಂ ರಞ್ಜಿತಂ। ಪರಮೇನ ತೇಜಸಾತಿ ಉತ್ತಮತೇಜಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಹಲಾಹಲವಿಸೇನ। ಗಿಲನ್ತಿ ಗಿಲನ್ತೋ। ಅಕ್ಖನ್ತಿ ಗುಳಕಂ। ನ ಬುಜ್ಝತೀತಿ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಗಿಲತೋ ಇದಂ ನಾಮ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನ ಜಾನಾತಿ। ಗಿಲ ರೇತಿ ಗಿಲಾಹಿ ಅರೇ। ಗಿಲಾತಿ ಪುನಪಿ ಚೋದೇನ್ತೋ ವದತಿ। ಪಚ್ಛಾ ತೇ ಕಟುಕಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ತೇ ಅಕ್ಖೇ ಗಿಲಿತೇ ಪಚ್ಛಾ ಏತಂ ವಿಸಂ ತಿಖಿಣಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಸೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸೇವ ವಿಸವೇಗೇನ ಮುಚ್ಛಿತೋ ಅಕ್ಖೀನಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಖನ್ಧಂ ನಾಮೇತ್ವಾ ಪತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಇದಾನಿಸ್ಸ ಜೀವಿತದಾನಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಓಸಧಪರಿಭಾವಿತಂ ವಮನಯೋಗಂ ದತ್ವಾ ವಮೇತ್ವಾ ಸಪ್ಪಿಫಾಣಿತಮಧುಸಕ್ಕರಾದಯೋ ಖಾದಾಪೇತ್ವಾ ಅರೋಗಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಪುನ ಏವರೂಪಂ ಮಾ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಓವದಿತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಪರಿಭೋಗೋ ನಾಮ ಅಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಕತವಿಸಪರಿಭೋಗಸದಿಸೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಪಣ್ಡಿತಧುತ್ತೋ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿಂ, ಕೂಟಧುತ್ತೋ
ಲಿತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ।
[೯೨] ೨. ಮಹಾಸಾರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಉಕ್ಕಟ್ಠೇ ಸೂರಮಿಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಇತ್ಥಿಯೋ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು ‘‘ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೋ ನಾಮ ದುಲ್ಲಭೋ, ತಥಾ ಮನುಸ್ಸಪಟಿಲಾಭೋ, ಪರಿಪುಣ್ಣಾಯತನತಾ ಚ। ಮಯಞ್ಚ ಇಮಂ ದುಲ್ಲಭಂ ಖಣಸಮವಾಯಂ ಲಭಿತ್ವಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ವಾ ಸೋತುಂ ಬುದ್ಧಪೂಜಂ ವಾ ಕಾತುಂ ದಾನಂ ವಾ ದಾತುಂ ನ ಲಭಾಮ, ಮಞ್ಜೂಸಾಯ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾ ವಿಯ ವಸಾಮ, ರಞ್ಞೋ ಕಥೇತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತುಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸೋಸ್ಸಾಮ, ತತೋ ಯಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ, ತಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮ, ದಾನಾದೀನಿ ಚ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮ। ಏವಂ ನೋ ಅಯಂ ಖಣಪಟಿಲಾಭೋ ಸಫಲೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಚಿನ್ತಿತಕಾರಣಂ ಕಥಯಿಂಸು। ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ।
ಅಥೇಕದಿವಸಂ
ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಯೇ ಛತ್ತಪಾಣಿ ನಾಮೇಕೋ ಅನಾಗಾಮೀ ಉಪಾಸಕೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಮಾನೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ। ರಾಜಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಸಙ್ಕಮಾನೋ ಮುಹುತ್ತಂ ಠತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ಸಚಾಯಂ ಪಾಪಕೋ ಭವೇಯ್ಯ, ನ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣೇಯ್ಯ, ಅಪಾಪಕೇನ ಇಮಿನಾ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಉಪಾಸಕೋ ಬುದ್ಧಗಾರವೇನ ರಞ್ಞೋ
ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಉಪರಿಪಾಸಾದೇ ಮಹಾವಾತಪಾನಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ತಂ ಉಪಾಸಕಂ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸಂ ಛತ್ತಮಾದಾಯ ಜೇತವನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಏವಮಾಹ ‘‘ತ್ವಂ ಕಿರ, ಉಪಾಸಕ, ಬಹುಸ್ಸುತೋ, ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ಇತ್ಥಿಯೋ ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಕಾಮಾ ಚೇವ ಉಗ್ಗಹೇತುಕಾಮಾ ಚ, ಸಾಧು ವತಸ್ಸ ಸಚೇ ತಾಸಂ ಧಮ್ಮಂ ವಾಚೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ। ‘‘ದೇವ, ಗಿಹೀನಂ ನಾಮ ರಾಜನ್ತೇಪುರೇ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಞ್ಞೋ ಚೂಳಾಮಣಿ ನಟ್ಠೋ। ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ನಟ್ಠಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚೇ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘‘ಸಬ್ಬೇ
ರಾಜಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ತಯೋ ದಿವಸೇ ದಾಪೇಸಿ, ನೇವ ಮಣಿಂ ಆಹರಿಂಸು। ಥೇರೋ
ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪೇಸು ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪತ್ತೋ ತಸ್ಸೇವ ಅಮಚ್ಚೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನನ್ತರಾನಿ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಉದಕಕೀಳಂ ಕೀಳಿತುಕಾಮೋ ಮಙ್ಗಲಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಇತ್ಥಾಗಾರಮ್ಪಿ ಪಕ್ಕೋಸಿ। ಇತ್ಥಿಯೋ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಸೀಸೂಪಗಗೀವೂಪಗಾದೀನಿ ಆಭರಣಾನಿ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೇಸು ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಮುಗ್ಗಪಿಟ್ಠೇಸು ಠಪೇತ್ವಾ ದಾಸಿಯೋ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಓತರಿಂಸು। ಅಥೇಕಾ ಉಯ್ಯಾನಮಕ್ಕಟೀ ಸಾಖನ್ತರೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ದೇವಿಂ ಪಿಳನ್ಧನಾನಿ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಮುಗ್ಗಪಿಟ್ಠೇ ಠಪಯಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಮುತ್ತಾಹಾರಂ ಪಿಳನ್ಧಿತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ದಾಸಿಯಾ
ಸಾಪಿ ಖೋ ದಾಸೀ ಪಟಿಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮುತ್ತಾಹಾರಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೀ ಕಮ್ಪಮಾನಾ ಅಞ್ಞಂ ಉಪಾಯಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪುರಿಸೋ ದೇವಿಯಾ ಮುತ್ತಾಹಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಲಾತೋ’’ತಿ ಮಹಾವಿರವಂ ವಿರವಿ। ಆರಕ್ಖಮನುಸ್ಸಾ ತತೋ ತತೋ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚಯಿಂಸು। ರಾಜಾ ‘‘ಚೋರಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಪುರಿಸಾ ಉಯ್ಯಾನಾ
ರಾಜಾ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಗಹಿತಂ ತೇ ಇಮಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಮಹಾಸಾರಪಿಳನ್ಧನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಹಂ ತ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಪುರೋಹಿತಸ್ಸ ಮೇ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ। ಪುರೋಹಿತಮ್ಪಿ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ತಥೇವ ಪುಚ್ಛಿ, ಸೋಪಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಗನ್ಧಬ್ಬಸ್ಸ ಮೇ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ತಮ್ಪಿ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಪುರೋಹಿತಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ತೇ ಮಹಾಸಾರಪಿಳನ್ಧನಂ ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಹಂ ತ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಮೇ ವಣ್ಣದಾಸಿಯಾ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇದಂ ಪಿಳನ್ಧನಂ ಅನ್ತೋವಳಞ್ಜೇ ನಟ್ಠಂ, ಅಯಞ್ಚ ಗಹಪತಿಕೋ ಬಹಿವಳಞ್ಜೋ, ದ್ವಾರೇಪಿ ಬಲವಾರಕ್ಖೋ, ತಸ್ಮಾ ಅನ್ತೋವಳಞ್ಜನಕಾನಮ್ಪಿ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ। ಏವಂ ನೇವ ಬಹಿವಳಞ್ಜನಕಾನಂ, ನ ಅನ್ತೋ, ಉಯ್ಯಾನೇ ವಳಞ್ಜನಕಾನಂ ಗಹಣೂಪಾಯೋ ದಿಸ್ಸತಿ। ಇಮಿನಾ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸೇನ ‘ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಮೇ ದಿನ್ನ’ನ್ತಿ ಕಥೇನ್ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಮೋಕ್ಖತ್ಥಾಯ ಕಥಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೇಟ್ಠಿನಾಪಿ ‘ಪುರೋಹಿತಸ್ಸ ಮೇ ದಿನ್ನ’ನ್ತಿ ಕಥೇನ್ತೇನ ‘ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿತ್ಥರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕಥಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪುರೋಹಿತೇನಾಪಿ ‘ಗನ್ಧಬ್ಬಸ್ಸ ಮೇ ದಿನ್ನ’ನ್ತಿ ಕಥೇನ್ತೇನ ‘ಬನ್ಧನಾಗಾರೇ ಗನ್ಧಬ್ಬಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸುಖೇನ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ದಾಸಪುರಿಸೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ತೇ ಪಞ್ಚ ಜನೇ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ವಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಮನ್ತಾ ಆರಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ಕಣ್ಣಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಯಂ ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಥೇನ್ತಿ, ತಂ ಮಯ್ಹಂ ಆರೋಚೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ತೇ ತಥಾ ಅಕಂಸು। ತತೋ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನವೇಲಾಯ ಸೇಟ್ಠಿ ತಂ ಗಹಪತಿಕಂ ಆಹ – ‘‘ಅರೇ, ದುಟ್ಠಗಹಪತಿ, ತಯಾ ಅಹಂ, ಮಯಾ ವಾ ತ್ವಂ ಕಹಂ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ, ಕದಾ ತೇ ಮಯ್ಹಂ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮನುಸ್ಸೇ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘‘ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ, ಉಯ್ಯಾನೇ ಸಬ್ಬಾ ಮಕ್ಕಟಿಯೋ ಉಪಧಾರೇಥ, ಯಸ್ಸಾ ತಂ ಪಿಳನ್ಧನಂ ಪಸ್ಸಥ, ತಂ ಉತ್ತಾಸೇತ್ವಾ ಪಿಳನ್ಧನಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ। ತಾಪಿ ಖೋ ಮಕ್ಕಟಿಯೋ ‘‘ಪಿಳನ್ಧನಂ ನೋ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ತುಟ್ಠಪಹಟ್ಠಾ
೯೨.
‘‘ಉಕ್ಕಟ್ಠೇ ಸೂರಮಿಚ್ಛನ್ತಿ, ಮನ್ತೀಸು ಅಕುತೂಹಲಂ।
ಪಿಯಞ್ಚ ಅನ್ನಪಾನಮ್ಹಿ, ಅತ್ಥೇ ಜಾತೇ ಚ ಪಣ್ಡಿತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಉಕ್ಕಟ್ಠೇತಿ ಉಪಕಟ್ಠೇ, ಉಭತೋಬ್ಯೂಳ್ಹೇ ಸಙ್ಗಾಮೇ ಸಮ್ಪಹಾರೇ ವತ್ತಮಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೂರಮಿಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಮನ್ತೀಸು ಅಕುತೂಹಲನ್ತಿ ಕತ್ತಬ್ಬಾಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಸಮ್ಮನ್ತನಕಾಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಮನ್ತೀಸು ಯೋ ಅಕುತೂಹಲೋ ಅವಿಕಿಣ್ಣವಾಚೋ ಮನ್ತಂ ನ ಭಿನ್ದತಿ, ತಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ತಾದಿಸೋ ತೇಸು ಠಾನೇಸು ಪತ್ಥೇತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ। ಪಿಯಞ್ಚ ಅನ್ನಪಾನಮ್ಹೀತಿ ಮಧುರೇ ಅನ್ನಪಾನೇ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೇ ಸಹಪರಿಭುಞ್ಜನತ್ಥಾಯ ಪಿಯಪುಗ್ಗಲಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಿ, ತಾದಿಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಪತ್ಥೇತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ। ಅತ್ಥೇ ಜಾತೇ ಚ ಪಣ್ಡಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥಗಮ್ಭೀರೇ ಧಮ್ಮಗಮ್ಭೀರೇ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿದೇವ ಕಾರಣೇ ವಾ ಪಞ್ಹೇ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪಣ್ಡಿತಂ ವಿಚಕ್ಖಣಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ತಥಾರೂಪೋ ಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಪತ್ಥೇತಬ್ಬೋ ಹೋತೀತಿ।
ಏವಂ ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ಥೋಮೇತ್ವಾ ಘನವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸೇನ್ತೋ ಮಹಾಮೇಘೋ ವಿಯ ಸತ್ತಾಹಿ ರತನೇಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ತಸ್ಸೋವಾದೇ ಠತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ, ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಗುಣಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಪಣ್ಡಿತಾಮಚ್ಚೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಮಹಾಸಾರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ।
[೯೩] ೩. ವಿಸ್ಸಾಸಭೋಜನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನ ವಿಸ್ಸಸೇ ಅವಿಸ್ಸತ್ಥೇತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ವಿಸ್ಸಾಸಭೋಜನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಸಮಯೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಮಾತರಾ ನೋ ದಿನ್ನಂ, ಪಿತರಾ ನೋ ದಿನ್ನಂ, ಭಾತರಾ, ಭಗಿನಿಯಾ, ಚೂಳಮಾತರಾ, ಚೂಳಪಿತರಾ, ಮಾತುಲೇನ, ಮಾತುಲಾನಿಯಾ ದಿನ್ನಂ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗಿಹಿಕಾಲೇಪಿ ಭಿಕ್ಖುಕಾಲೇಪಿ ಏತೇ ದಾತುಂ ಯುತ್ತರೂಪಾವಾ’’ತಿ ಞಾತೀಹಿ ದಿನ್ನೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ವಿಸ್ಸತ್ಥಾ ಹುತ್ವಾ ಅಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಿ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಮಯಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ಞಾತೀಹಿಪಿ ಅಞ್ಞಾತೀಹಿಪಿ
ಅತೀತೇ
ಸೋ
೯೩.
‘‘ನ
ವಿಸ್ಸಾಸಾ ಭಯಮನ್ವೇತಿ, ಸೀಹಂವ ಮಿಗಮಾತುಕಾ’’ತಿ॥
ತತ್ರಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಯೋ ಪುಬ್ಬೇ ಸಭಯೋ ಅತ್ತನಿ ಅವಿಸ್ಸತ್ಥೋ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅವಿಸ್ಸತ್ಥೇ, ಯೋ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ನಿಬ್ಭಯೋ ಅತ್ತನಿ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕೋಯೇವ, ತಸ್ಮಿಂ ವಿಸ್ಸತ್ಥೇಪಿ ನ ವಿಸ್ಸಸೇ, ನೇವ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಕರೇಯ್ಯ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ವಿಸ್ಸಾಸಾ ಭಯಮನ್ವೇತಿ, ಯೋ ಹಿ ಮಿತ್ತೇಪಿ ಅಮಿತ್ತೇಪಿ ವಿಸ್ಸಾಸೋ, ತತೋ ಭಯಮೇವ ಆಗಚ್ಛತಿ। ಕಥಂ? ಸೀಹಂವ ಮಿಗಮಾತುಕಾ, ಯಥಾ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವವಸೇನ ಕತವಿಸ್ಸಾಸಾಯ ಮಿಗಮಾತುಕಾಯ ಸನ್ತಿಕಾ ಸೀಹಸ್ಸ ಭಯಂ ಅನ್ವೇತಿ, ಉಪಗತಂ ಸಮ್ಪತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾ ವಾ ವಿಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಸೀಹಂ ಮಿಗಮಾತುಕಾ ಅನ್ವೇತಾ ಉಪಗತಾತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಂ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ವಿಸ್ಸಾಸಭೋಜನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ।
[೯೪] ೪. ಲೋಮಹಂಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸೋತತ್ತೋ ಸೋಸಿನ್ನೋ ಚೇವಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಸಾಲಿಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಪಾಟಿಕಾರಾಮೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸುನಕ್ಖತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಸುನಕ್ಖತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಹುತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ವಿಚರಮಾನೋ ಕೋರಕ್ಖತ್ತಿಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ರೋಚೇನ್ತೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಂ ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾ ಕೋರಕ್ಖತ್ತಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸತಿ। ತಸ್ಸ ಕಾಲಕಞ್ಜಿಕಅಸುರಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಕಾಲೇ ಗಿಹಿ ಹುತ್ವಾ ‘‘ನತ್ಥಿ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಉತ್ತರಿ ಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾ ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸೋ, ತಕ್ಕಪರಿಯಾಹತಂ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ವೀಮಂಸಾನುಚರಿತಂ ಸಯಂಪಟಿಭಾನಂ। ಯಸ್ಸ ಚ ಖ್ವಾಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿತೋ, ನ ಸೋ ನಿಯ್ಯಾತಿ ತಕ್ಕರಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಾಯಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೪೬) ವೇಸಾಲಿಯಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪಾಕಾರಾನಂ ಅನ್ತರೇ ವಿಚರನ್ತೋ ಸತ್ಥು ಅವಣ್ಣಂ ಭಾಸತಿ।
ಅಥಾಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ತಸ್ಸೇವಂ ಅವಣ್ಣಂ ಭಾಸನ್ತಸ್ಸ ಸುತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ ತಮತ್ಥಂ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸಿ। ಭಗವಾ ‘‘ಕೋಧನೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಸುನಕ್ಖತ್ತೋ ಮೋಘಪುರಿಸೋ, ಕೋಧವಸೇನೇವಮಾಹ, ಕೋಧವಸೇನಾಪಿ ಪನ ‘ನ ಸೋ ನಿಯ್ಯಾತಿ ತಕ್ಕರಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಾಯಾ’ತಿ ವದನ್ತೋ ಅಜಾನಿತ್ವಾಪಿ ಮಯ್ಹಂ ಗುಣಮೇವ ಭಾಸತಿ। ನ ಖೋ ಪನ ಸೋ ಮೋಘಪುರಿಸೋ ಮಯ್ಹಂ ಗುಣಂ
ಅತೀತೇ ಏಕನವುತಿಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಬಾಹಿರಕತಪಂ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಜೀವಕಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಚೇಲಕೋ ಅಹೋಸಿ ರಜೋಜಲ್ಲಿಕೋ, ಪವಿವಿತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ ಏಕವಿಹಾರೀ। ಮನುಸ್ಸೇ ದಿಸ್ವಾ ಮಿಗೋ ವಿಯ ಪಲಾಯಿ, ಮಹಾವಿಕತಿಭೋಜನೋ ಅಹೋಸಿ, ವಚ್ಛಕಗೋಮಯಾದೀನಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ, ಅಪ್ಪಮಾದವಿಹಾರತ್ಥಾಯ ಅರಞ್ಞೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಭಿಂಸನಕೇ ವನಸಣ್ಡೇ ವಿಹಾಸಿ। ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವಿಹರನ್ತೋ ಹಿಮಪಾತಸಮಯೇ ಅನ್ತರಟ್ಠಕೇ ರತ್ತಿಂ ವನಸಣ್ಡಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ವಿಹರಿತ್ವಾ ಸೂರಿಯೇ ಉಗ್ಗತೇ ವನಸಣ್ಡಂ ಪವಿಸತಿ। ಸೋ ಯಥಾ ರತ್ತಿಂ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ಹಿಮೋದಕೇನ ತಿನ್ತೋ, ತಥೇವ ದಿವಾ ವನಸಣ್ಡತೋ ಪಗ್ಘರನ್ತೇಹಿ ಉದಕಬಿನ್ದೂಹಿ ತೇಮಯಿ। ಏವಂ ಅಹೋರತ್ತಂ ಸೀತದುಕ್ಖಂ ಅನುಭೋತಿ। ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಪನ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಮಾಸೇ ದಿವಾ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ವಿಹರಿತ್ವಾ ರತ್ತಿಂ ವನಸಣ್ಡಂ ಪವಿಸತಿ। ಸೋ ಯಥಾ ದಿವಾ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ಆತಪೇನ ಪರಿಳಾಹಪ್ಪತ್ತೋ, ತಥೇವ ರತ್ತಿಂ ನಿವಾತೇ ವನಸಣ್ಡೇ ಪರಿಳಾಹಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಸರೀರಾ ಸೇದಧಾರಾ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇ ಅಸ್ಸುತಪುಬ್ಬಾ ಅಯಂ ಗಾಥಾ ಪಟಿಭಾಸಿ –
೯೪.
‘‘ಸೋತತ್ತೋ ಸೋಸಿನ್ನೋ ಚೇವ, ಏಕೋ ಭಿಂಸನಕೇ ವನೇ।
ನಗ್ಗೋ ನ ಚಗ್ಗಿಮಾಸೀನೋ, ಏಸನಾಪಸುತೋ ಮುನೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸೋತತ್ತೋತಿ ಸೂರಿಯಸನ್ತಾಪೇನ ಸುಟ್ಠು ತತ್ತೋ। ಸೋಸಿನ್ನೋತಿ ಹಿಮೋದಕೇನ ಸುಸಿನ್ನೋ ಸುಟ್ಠು ತಿನ್ತೋ। ಏಕೋ ಭಿಂಸನಕೇ ವನೇತಿ ಯತ್ಥ ಪವಿಟ್ಠಾನಂ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಲೋಮಾನಿ ಹಂಸನ್ತಿ, ತಥಾರೂಪೇ ಭಿಂಸನಕೇವನಸಣ್ಡೇ ಏಕೋ ಅದುತಿಯೋವ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ। ನಗ್ಗೋ ನ ಚಗ್ಗಿಮಾಸೀನೋತಿ ನಗ್ಗೋ ಚ ನ ಚ ಅಗ್ಗಿಮಾಸೀನೋ। ತಥಾ ಸೀತೇನ ಪೀಳಿಯಮಾನೋಪಿ ನೇವ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಂ ವಾ ಆದಿಯಿಂ, ನ ಚ ಅಗ್ಗಿಂ ಆಗಮ್ಮ ನಿಸೀದಿನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ। ಏಸನಾಪಸುತೋತಿ ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಮೇವೇತಂ ಏಸನಾ ಗವೇಸನಾ ಉಪಾಯೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ತಾಯ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇಸನಾಯ ಪಸುತೋ ಅನುಯುತ್ತೋ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಆಪನ್ನೋ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಮುನೀತಿ
ಏವಂ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ತೇನ ಸಮಯೇನ ಸೋ ಆಜೀವಕೋ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಲೋಮಹಂಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ।
[೯೫] ೫. ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅನಿಚ್ಚಾ ವತ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಮಞ್ಚೇ ನಿಪನ್ನೋ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ‘‘ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಖುದ್ದಕನಗರಕೇ’’ತ್ಯಾದಿವಚನಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೨೧೦) ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಥಾಗತೇ ಹಿ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೇ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ನಾಳಕಗಾಮಕೇ ಜಾತೋವರಕೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ, ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಕತ್ತಿಕಮಾಸಸ್ಸೇವ ಕಾಳಪಕ್ಖಅಮಾವಸಿಯಂ। ಏವಂ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಯುಗೇ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಕುಸಿನಾರಾಯಂ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಮಕಸಾಲಾನಮನ್ತರೇ ಉತ್ತರಸೀಸಕೇ ಮಞ್ಚಕೇ ಅನುಟ್ಠಾನಸೇಯ್ಯಾಯ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಅಥ ನಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ‘‘ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಖುದ್ದಕನಗರಕೇ ವಿಸಮೇ ಉಜ್ಜಙ್ಗಲನಗರಕೇ, ಸಾಖಾನಗರಕೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ಚಮ್ಪಾರಾಜಗಹಾದೀನಂ ಮಹಾನಗರಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಭಗವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತೂ’’ತಿ ಯಾಚಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಾ, ಆನನ್ದ, ಇಮಂ ‘ಖುದ್ದಕನಗರಕಂ, ಉಜ್ಜಙ್ಗಲನಗರಕಂ ಸಾಖಾನಗರಕ’ನ್ತಿ ವದೇಹಿ, ಅಹಞ್ಹಿ ಪುಬ್ಬೇ ಸುದಸ್ಸನಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಕಾಲೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ವಸಿಂ, ತದಾ ಇದಂ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕೇನ ರತನಪಾಕಾರೇನ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸುತ್ತಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೨೪೧ ಆದಯೋ) ಕಥೇಸಿ।
ತದಾ ಪನ ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಂ ಸುಧಮ್ಮಪಾಸಾದಾ ಓತರಿತ್ವಾ ಅವಿದೂರೇ ಸತ್ತರತನಮಯೇ ತಾಲವನೇ ಪಞ್ಞತ್ತಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪಿಯಮಞ್ಚಕೇ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಪಸ್ಸೇನ
೯೫.
‘‘ಅನಿಚ್ಚಾ ವತ ಸಙ್ಖಾರಾ, ಉಪ್ಪಾದವಯಧಮ್ಮಿನೋ।
ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ, ತೇಸಂ ವೂಪಸಮೋ ಸುಖೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅನಿಚ್ಚಾ ವತ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಭದ್ದೇ ಸುಭದ್ದಾದೇವಿ, ಯತ್ತಕಾ ಕೇಹಿಚಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ ಕತಾ ಖನ್ಧಾಯತನಾದಯೋ ಸಙ್ಖಾರಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅನಿಚ್ಚಾಯೇವ ನಾಮ। ಏತೇಸು ಹಿ ರೂಪಂ ಅನಿಚ್ಚಂ…ಪೇ॰… ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅನಿಚ್ಚಂ। ಚಕ್ಖು ಅನಿಚ್ಚಂ…ಪೇ॰… ಧಮ್ಮಾ ಅನಿಚ್ಚಾ। ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಸವಿಞ್ಞಾಣಕಂ ಅವಿಞ್ಞಾಣಕಂ ರತನಂ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಅನಿಚ್ಚಮೇವ। ಇತಿ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾ ವತ ಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿ ಗಣ್ಹ। ಕಸ್ಮಾ? ಉಪ್ಪಾದವಯಧಮ್ಮಿನೋತಿ, ಸಬ್ಬೇ ಹೇತೇ ಉಪ್ಪಾದಧಮ್ಮಿನೋ ಚೇವ ವಯಧಮ್ಮಿನೋ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಭಿಜ್ಜನಸಭಾವಾಯೇವ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ಅನಿಚ್ಚಾ, ತಸ್ಮಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಠಿತಿಂ ಪತ್ವಾಪಿ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿಯೇವ। ಸಬ್ಬೇವ ಹೇತೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ನಾಮ, ಭಿಜ್ಜಮಾನಾ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ ನಾಮ। ತೇಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇ ಸತಿಯೇವ ಚ ಠಿತಿ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಠಿತಿಯಾ ಸತಿಯೇವ ಭಙ್ಗೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನ ಹಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಠಿತಿ ನಾಮ ತೇಸಂ ವೂಪಸಮೋ ಸುಖೋತಿ, ಸಬ್ಬವಟ್ಟವೂಪಸಮನತೋ ತೇಸಂ ವೂಪಸಮೋ ನಾಮ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ತದೇವೇಕಂ ಏಕನ್ತತೋ ಸುಖಂ, ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ಸುಖಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ।
ಏವಂ
ಸತ್ಥಾ
ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ।
[೯೬] ೬. ತೇಲಪತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸಮತಿತ್ತಿಕಂ ಅನವಸೇಸಕನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಸುಮ್ಭರಟ್ಠೇ ಸೇದಕಂ ನಾಮ ನಿಗಮಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ವನಸಣ್ಡೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣಿಸುತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತತ್ರ ಹಿ ಭಗವಾ –
‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ‘ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ’ತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಹಾಜನಕಾಯೋ ಸನ್ನಿಪತೇಯ್ಯ, ಸಾ ಖೋ ಪನಸ್ಸ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ ಪರಮಪಾಸಾವಿನೀ ನಚ್ಚೇ, ಪರಮಪಾಸಾವಿನೀ ಗೀತೇ। ‘ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ ನಚ್ಚತಿ ಗಾಯತೀ’ತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಮಹಾಜನಕಾಯೋ ಸನ್ನಿಪತೇಯ್ಯ। ಅಥ ಪುರಿಸೋ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ ಜೀವಿತುಕಾಮೋ ಅಮರಿತುಕಾಮೋ ಸುಖಕಾಮೋ ದುಕ್ಖಪಟಿಕೂಲೋ। ತಮೇನಂ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ ‘‘ಅಯಂ ತೇ, ಅಮ್ಭೋ ಪುರಿಸ, ಸಮತಿತ್ತಿಕೋ ತೇಲಪತ್ತೋ ಅನ್ತರೇನ ಚ ಮಹಾಜನಕಾಯಸ್ಸ ಅನ್ತರೇನ ಚ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣಿಯಾ ಪರಿಹರಿತಬ್ಬೋ, ಪುರಿಸೋ ಚ ತಂ ಉಕ್ಖಿತ್ತಾಸಿಕೋ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಅನುಬನ್ಧಿಸ್ಸತಿ ‘ಯತ್ಥೇವ ನಂ ಥೋಕಮ್ಪಿ ಛಡ್ಡೇಸ್ಸಸಿ, ತತ್ಥೇವ ತೇ ಸೀಸಂ ಪಾತೇಸ್ಸಾಮೀ’’’ತಿ। ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪಿ ನು ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಅಮುಂ ತೇಲಪತ್ತಂ ಅಮನಸಿಕರಿತ್ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾ ಪಮಾದಂ ಆಹರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ನೋ ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ’’। ಉಪಮಾ ಖೋ ಮ್ಯಾಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ,
ಇದಂ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣಿಸುತ್ತಂ ಸಾತ್ಥಂ ಸಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಕಥೇಸಿ।
ತತ್ರಾಯಂ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀತಿ ಜನಪದಮ್ಹಿ ಕಲ್ಯಾಣೀ ಉತ್ತಮಾ ಛಸರೀರದೋಸರಹಿತಾ ಪಞ್ಚಕಲ್ಯಾಣಸಮನ್ನಾಗತಾ। ಸಾ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ನಾತಿದೀಘಾ, ನಾತಿರಸ್ಸಾ, ನಾತಿಕಿಸಾ, ನಾತಿಥೂಲಾ, ನಾತಿಕಾಳಾ, ನಾಚ್ಚೋದಾತಾ, ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ ಮಾನುಸಕವಣ್ಣಂ, ಅಪತ್ತಾ ದಿಬ್ಬವಣ್ಣಂ, ತಸ್ಮಾ ಛಸರೀರದೋಸರಹಿತಾ। ಛವಿಕಲ್ಯಾಣಂ, ಮಂಸಕಲ್ಯಾಣಂ, ನ್ಹಾರುಕಲ್ಯಾಣಂ, ಅಟ್ಠಿಕಲ್ಯಾಣಂ, ವಯೋಕಲ್ಯಾಣನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ಪನ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಲ್ಯಾಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಪಞ್ಚಕಲ್ಯಾಣಸಮನ್ನಾಗತಾ ನಾಮ। ತಸ್ಸಾ ಹಿ ಆಗನ್ತುಕೋಭಾಸಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅತ್ತನೋ ಸರೀರೋಭಾಸೇನೇವ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥೇ ಠಾನೇ ಆಲೋಕಂ ಕರೋತಿ, ಪಿಯಙ್ಗುಸಾಮಾ ವಾ ಹೋತಿ ಸುವಣ್ಣಸಾಮಾ ವಾ। ಅಯಮಸ್ಸಾ ಛವಿಕಲ್ಯಾಣತಾ। ಚತ್ತಾರೋ ಪನಸ್ಸಾ ಹತ್ಥಪಾದಾ ಮುಖಪರಿಯೋಸಾನಞ್ಚ ಲಾಖಾರಸಪರಿಕಮ್ಮಕತಂ ವಿಯ ರತ್ತಪವಾಳರತ್ತಕಮ್ಬಲಸದಿಸಂ ಹೋತಿ। ಅಯಮಸ್ಸಾ ಮಂಸಕಲ್ಯಾಣತಾ। ವೀಸತಿ ನಖಪತ್ತಾನಿ ಮಂಸತೋ ಅಮುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಲಾಖಾರಸಪೂರಿತಾನಿ ವಿಯ, ಮುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಖೀರಧಾರಾಸದಿಸಾನಿ। ಅಯಮಸ್ಸಾ ನ್ಹಾರುಕಲ್ಯಾಣತಾ। ದ್ವತ್ತಿಂಸ ದನ್ತಾ ಸುಫುಸಿತಾ ಸುಧೋತವಜಿರಪನ್ತಿ ವಿಯ ಖಾಯನ್ತಿ। ಅಯಮಸ್ಸಾ ಅಟ್ಠಿಕಲ್ಯಾಣತಾ। ವೀಸತಿವಸ್ಸಸತಿಕಾಪಿ ಪನ ಸಮಾನಾ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಾ ವಿಯ ಹೋತಿ ನಿಬ್ಬಲಿಪಲಿತಾ। ಅಯಮಸ್ಸಾ ವಯೋಕಲ್ಯಾಣತಾ।
ಪರಮಪಾಸಾವಿನೀತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಪಸವನಂ ಪಸವೋ, ಪವತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಸವೋ ಏವ ಪಾಸಾವೋ, ಪರಮೋ ಪಾಸಾವೋ ಪರಮಪಾಸಾವೋ, ಸೋ ಅಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಪರಮಪಾಸಾವಿನೀ। ನಚ್ಚೇ ಚ ಗೀತೇ ಚ ಉತ್ತಮಪ್ಪವತ್ತಿ ಸೇಟ್ಠಕಿರಿಯಾ। ಉತ್ತಮಮೇವ ನಚ್ಚಂ ನಚ್ಚತಿ, ಗೀತಞ್ಚ ಗಾಯತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
ಅಥ ಪುರಿಸೋ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ನ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಅಥೇವಂ ಮಹಾಜನಮಜ್ಝೇ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣಿಯಾ ನಚ್ಚಮಾನಾಯ ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಾಧುಕಾರೇಸು ಅಙ್ಗುಲಿಫೋಟನೇಸು ಚೇಲುಕ್ಖೇಪೇಸು ಚ ಪವತ್ತಮಾನೇಸು ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಬನ್ಧನಾಗಾರತೋ ಏಕಂ ಚೋರಪುರಿಸಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ
ಉಪಮಾ ಖೋ ಮ್ಯಾಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ತೇಲಪತ್ತಸ್ಸ ತಾವ ಕಾಯಗತಾಸತಿಯಾ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ ಕತಮೇವ। ಏತ್ಥ ಪನ ರಾಜಾ ವಿಯ ಕಮ್ಮಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಅಸಿ ವಿಯ ಕಿಲೇಸಾ, ಉಕ್ಖಿತ್ತಾಸಿಕಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಮಾರೋ, ತೇಲಪತ್ತಹತ್ಥೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಕಾಯಗತಾಸತಿಭಾವಕೋ ವಿಪಸ್ಸಕಯೋಗಾವಚರೋ। ಇತಿ
ಭಿಕ್ಖೂ ಇಮಂ ಸುತ್ತಞ್ಚ ಅತ್ಥಞ್ಚ ಸುತ್ವಾ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ದುಕ್ಕರಂ, ಭನ್ತೇ, ತೇನ ಪುರಿಸೇನ ಕತಂ ತಥಾರೂಪಿಂ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣಿಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ತೇಲಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೇನಾ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತೇನ ದುಕ್ಕರಂ ಕತಂ, ಸುಕರಮೇವೇತಂ। ಕಸ್ಮಾ? ಉಕ್ಖಿತ್ತಾಸಿಕೇನ ಪುರಿಸೇನ ಸನ್ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ನೀಯಮಾನತಾಯ। ಯಂ ಪನ ಪುಬ್ಬೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಅಪ್ಪಮಾದೇನ ಸತಿಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅಭಿಸಙ್ಖತಂ ದಿಬ್ಬರೂಪಮ್ಪಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾವ ಗನ್ತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು, ಏತಂ ದುಕ್ಕರ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತಸತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಕನಿಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಸೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತದಾ ಚ ರಞ್ಞೋ ಗೇಹೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ, ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತೇಸಂ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಕರೋತಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಮಮ ಬಹೂ ಭಾತರೋ, ಲಚ್ಛಾಮಿ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಕುಲಸನ್ತಕಂ ರಜ್ಜಂ, ಉದಾಹು ನೋ’’ತಿ? ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇಸು ಆಗತೇಸು ಧಮಕರಣಂ ಆದಾಯ ಪಾನೀಯಂ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಪಾದೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ತೇಲೇನ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಅನ್ತರಖಜ್ಜಕಂ ಖಾದಿತ್ವಾ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಹೋತು, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಓವಾದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಿಂ ತಾ ಓಲೋಕೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇಹಿ ಪರಿತ್ತಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಪರಿತ್ತವಾಲುಕಞ್ಚೇವ ಪರಿತ್ತಸುತ್ತಞ್ಚ ಆದಾಯ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಚ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಚ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿವೇಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪುರಿಸೇ ಆಹ – ‘‘ಅಹಂ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ರಜ್ಜಂ ಗಹೇತುಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಇಧೇವ ತಿಟ್ಠಥಾ’’ತಿ। ಅಥ ನಂ ಪಞ್ಚ ಜನಾ ಆಹಂಸು ‘‘ಮಯಮ್ಪಿ ಅನುಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅನುಗನ್ತುಂ, ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಕಿರ ಯಕ್ಖಿನಿಯೋ ರೂಪಾದಿಗೋಚರೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಏವಞ್ಚೇವಞ್ಚ ರೂಪಾದೀಹಿ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಮಹಾ ಪರಿಪನ್ಥೋ, ಅಹಂ ಪನ ಅತ್ತಾನಂ ತಕ್ಕೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ದೇವ, ಮಯಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಾನಿ ರೂಪಾದೀನಿ ಓಲೋಕೇಸ್ಸಾಮ, ಮಯಮ್ಪಿ
ಯಕ್ಖಿನಿಯೋ ಗಾಮಾದೀನಿ ಮಾಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ತೇಸು ರೂಪಗೋಚರೋ ಪುರಿಸೋ ತಾ ಯಕ್ಖಿನಿಯೋ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ರೂಪಾರಮ್ಮಣೇ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಥೋಕಂ ಓಹೀಯಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಕಿಂ ಭೋ, ಥೋಕಂ ಓಹೀಯಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ದೇವ, ಪಾದಾ ಮೇ ರುಜ್ಜನ್ತಿ, ಥೋಕಂ ಸಾಲಾಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಏತಾ ಯಕ್ಖಿನಿಯೋ, ಮಾ ಖೋ ಪತ್ಥೇಸೀ’’ತಿ। ‘‘ಯಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಹೋತು, ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ಆದಾಯ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋಪಿ ರೂಪಗೋಚರಕೋ ತಾಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತಾ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ
ಅಥೇಕಾ
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ತಕ್ಕಸಿಲರಾಜಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಅಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವಂ ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ
ಸೋ ನ್ಹಾತವಿಲಿತ್ತೋ ಸಾಯಮಾಸಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸಿರೀಸಯನಂ ಅಭಿರುಹಿ। ಸಾಪಿ ಯಕ್ಖಿನೀ ಅತ್ತನೋ ಉಪಕಪ್ಪನಕಂ ಆಹಾರಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ರತಿವಸೇನ ಸುಖಂ ಸಮಪ್ಪಿತಸ್ಸ ನಿಪನ್ನಕಾಲೇ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪರೋದಿ। ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭದ್ದೇ, ರೋದಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ದೇವ, ಅಹಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಗ್ಗೇ ದಿಸ್ವಾ ಆನೀತಾ, ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ಗೇಹೇ ಬಹೂ ಇತ್ಥಿಯೋ, ಅಹಂ ಸಪತ್ತೀನಂ ಅನ್ತರೇ ವಸಮಾನಾ ಕಥಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ‘ಕೋ ತುಯ್ಹಂ ಮಾತರಂ ವಾ ಪಿತರಂ ವಾ ಗೋತ್ತಂ ವಾ ಜಾತಿಂ ವಾ ಜಾನಾತಿ, ತ್ವಂ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ದಿಸ್ವಾ ಆನೀತಾ ನಾಮಾ’ತಿ ಸೀಸೇ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಪ್ಪೀಳಿಯಮಾನಾ ವಿಯ ಮಙ್ಕು ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ। ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ಸಕಲರಜ್ಜೇ ಇಸ್ಸರಿಯಞ್ಚ ಆಣಞ್ಚ ಮಯ್ಹಂ ದದೇಯ್ಯಾಥ, ಕೋಚಿ ಮಯ್ಹಂ ಚಿತ್ತಂ ಕೋಪೇತ್ವಾ ಕಥೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ
ಪುನದಿವಸೇ ದ್ವಾರಂ ಯಥಾಪಿಹಿತಮೇವ ದಿಸ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಫರಸೂಹಿ ಕವಾಟಾನಿ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ನಿವೇಸನಂ ಅಟ್ಠಿಕಪರಿಕಿಣ್ಣಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ವತ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಆಹ ‘ನಾಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಪಜಾಪತಿ, ಯಕ್ಖಿನೀ ಏಸಾ’ತಿ। ರಾಜಾ ಪನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಭರಿಯಂ ಅಕಾಸಿ, ಸಾ ಯಕ್ಖೇ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಜನಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಗತಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ತಂ ದಿವಸಂ ತಸ್ಸಾಯೇವ ಸಾಲಾಯಂ ಪರಿತ್ತವಾಲುಕಂ ಸೀಸೇ ಕತ್ವಾ ಪರಿತ್ತಸುತ್ತಞ್ಚ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಖಗ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಕೋವ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ಸಕಲರಾಜನಿವೇಸನಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಹರಿತೂಪಲಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಉಪರಿ ಗನ್ಧೇಹಿ ವಿಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ಪುಪ್ಫದಾಮಾನಿ ಓಸಾರೇತ್ವಾ ಧೂಮಂ ದತ್ವಾ ನವಮಾಲಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮನ್ತಯಿಂಸು ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಯೋ ಪುರಿಸೋ ದಿಬ್ಬರೂಪಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ಯಕ್ಖಿನಿಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಓಲೋಕನಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಅಕಾಸಿ, ಸೋ ಅತಿವಿಯ ಉಳಾರಸತ್ತೋ ಧಿತಿಮಾ ಞಾಣಸಮ್ಪನ್ನೋ, ತಾದಿಸೇ ಪುರಿಸೇ ರಜ್ಜಂ ಅನುಸಾಸನ್ತೇ ಸಬ್ಬರಟ್ಠಂ ಸುಖಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ರಾಜಾನಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ। ಅಥ ಸಬ್ಬೇ ಅಮಚ್ಚಾ ಚ ನಾಗರಾ ಚ ಏಕಚ್ಛನ್ದಾ ಹುತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ದೇವ, ತುಮ್ಹೇ ಇಮಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಥಾ’’ತಿ ನಗರಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ರತನರಾಸಿಮ್ಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ತಕ್ಕಸಿಲರಾಜಾನಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ಚತ್ತಾರಿ ಅಗತಿಗಮನಾನಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಸ ರಾಜಧಮ್ಮೇ ಅಕೋಪೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೋ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೯೬.
‘‘ಸಮತಿತ್ತಿಕಂ
ಏವಂ ಸಚಿತ್ತಮನುರಕ್ಖೇ, ಪತ್ಥಯಾನೋ ದಿಸಂ ಅಗತಪುಬ್ಬ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಮತಿತ್ತಿಕನ್ತಿ ಅನ್ತೋಮುಖವಟ್ಟಿಲೇಖಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಸಮಭರಿತಂ। ಅನವಸೇಸಕನ್ತಿ ಅನವಸಿಞ್ಚನಕಂ ಅಪರಿಸ್ಸಾವನಕಂ ಕತ್ವಾ। ತೇಲಪತ್ತನ್ತಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತತಿಲತೇಲಪತ್ತಂ। ಪರಿಹರೇಯ್ಯಾತಿ ಹರೇಯ್ಯ, ಆದಾಯ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ। ಏವಂ ಸಚಿತ್ತಮನುರಕ್ಖೇತಿ ತಂ ತೇಲಭರಿತಂ ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಂ ಕಾಯಗತಾಸತಿಯಾ ಗೋಚರೇ ಚೇವ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಸತಿಯಾ ಚಾತಿ ಉಭಿನ್ನಂ ಅನ್ತರೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಯಥಾ ಮುಹುತ್ತಮ್ಪಿ ಬಹಿದ್ಧಾ ಗೋಚರೇ ನ ವಿಕ್ಖಿಪತಿ, ತಥಾ ಪಣ್ಡಿತೋ ಯೋಗಾವಚರೋ ರಕ್ಖೇಯ್ಯ ಗೋಪೇಯ್ಯ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಏತಸ್ಸ ಹಿ –
‘‘ದುನ್ನಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಲಹುನೋ, ಯತ್ಥಕಾಮನಿಪಾತಿನೋ।
ಚಿತ್ತಸ್ಸ ದಮಥೋ ಸಾಧು, ಚಿತ್ತಂ ದನ್ತಂ ಸುಖಾವಹ’’ನ್ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೫)।
ತಸ್ಮಾ –
‘‘ಸುದುದ್ದಸಂ ಸುನಿಪುಣಂ, ಯತ್ಥಕಾಮನಿಪಾತಿನಂ।
ಚಿತ್ತಂ ರಕ್ಖೇಥ ಮೇಧಾವೀ, ಚಿತ್ತಂ ಗುತ್ತಂ ಸುಖಾವಹಂ’’॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೬)।
ಇದಞ್ಹಿ –
‘‘ದೂರಙ್ಗಮಂ ಏಕಚರಂ, ಅಸರೀರಂ ಗುಹಾಸಯಂ।
ಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಂಯಮೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಮೋಕ್ಖನ್ತಿ ಮಾರಬನ್ಧನಾ’’॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೭)।
ಇತರಸ್ಸ ಪನ –
‘‘ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಸ್ಸ, ಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಅವಿಜಾನತೋ।
ಪರಿಪ್ಲವಪಸಾದಸ್ಸ, ಪಞ್ಞಾ ನ ಪರಿಪೂರತಿ’’॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೮)।
ಥಿರಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸಹಾಯಸ್ಸ ಪನ –
‘‘ಅನವಸ್ಸುತಚಿತ್ತಸ್ಸ
ಪುಞ್ಞಪಾಪಪಹೀನಸ್ಸ, ನತ್ಥಿ ಜಾಗರತೋ ಭಯಂ’’॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೯)।
ತಸ್ಮಾ ಏತಂ –
‘‘ಫನ್ದನಂ ಚಪಲಂ ಚಿತ್ತಂ, ದೂರಕ್ಖಂ ದುನ್ನಿವಾರಯಂ।
ಉಜುಂ ಕರೋತಿ ಮೇಧಾವೀ, ಉಸುಕಾರೋವ ತೇಜನಂ’’॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೩)।
ಏವಂ
ಪತ್ಥಯಾನೋ ದಿಸಂ ಅಗತಪುಬ್ಬನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಯಗತಾಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಕಮ್ಮಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಅನಮತಗ್ಗೇ ಸಂಸಾರೇ ಅಗತಪುಬ್ಬಂ ದಿಸಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೋ ಪಿಹೇನ್ತೋ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ ರಕ್ಖೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾ ಪನೇಸಾ ದಿಸಾ ನಾಮ? –
‘‘ಮಾತಾಪಿತಾ ದಿಸಾ ಪುಬ್ಬಾ, ಆಚರಿಯಾ ದಕ್ಖಿಣಾ ದಿಸಾ।
ಪುತ್ತದಾರಾ ದಿಸಾ ಪಚ್ಛಾ, ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಚ ಉತ್ತರಾ॥
‘‘ದಾಸಕಮ್ಮಕರಾ ಹೇಟ್ಠಾ, ಉದ್ಧಂ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ।
ಏತಾ ದಿಸಾ ನಮಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಅಲಮತ್ತೋ ಕುಲೇ ಗಿಹೀ’’ತಿ॥ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೨೭೩) –
ಏತ್ಥ ತಾವ ಪುತ್ತದಾರಾದಯೋ ‘‘ದಿಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ।
‘‘ದಿಸಾ ಚತಸ್ಸೋ ವಿದಿಸಾ ಚತಸ್ಸೋ, ಉದ್ಧಂ ಅಧೋ ದಸ ದಿಸಾ ಇಮಾಯೋ।
ಕತಮಂ ದಿಸಂ ತಿಟ್ಠತಿ ನಾಗರಾಜಾ, ಯಮದ್ದಸಾ ಸುಪಿನೇ ಛಬ್ಬಿಸಾಣ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೬.೧೦೪) –
ಏತ್ಥ ಪುರತ್ಥಿಮಾದಿಭೇದಾ ದಿಸಾವ ‘‘ದಿಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ।
‘‘ಅಗಾರಿನೋ
ಏಸಾ ದಿಸಾ ಪರಮಾ ಸೇತಕೇತು, ಯಂ ಪತ್ವಾ ದುಕ್ಖೀ ಸುಖಿನೋ ಭವನ್ತೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೬.೯) –
ಏತ್ಥ ಪನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ‘‘ದಿಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇಧಾಪಿ ತದೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ತಞ್ಹಿ ‘‘ಖಯಂ ವಿರಾಗ’’ನ್ತಿಆದೀಹಿ ದಿಸ್ಸತಿ ಅಪದಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದಿಸಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅನಮತಗ್ಗೇ ಪನ ಸಂಸಾರೇ ಕೇನಚಿ ಬಾಲಪುಥುಜ್ಜನೇನ ಸುಪಿನೇನಪಿ ಅಗತಪುಬ್ಬತಾಯ ಅಗತಪುಬ್ಬಾ ದಿಸಾ ನಾಮಾತಿ ವುತ್ತಂ। ತಂ ಪತ್ಥಯನ್ತೇನ ಕಾಯಗತಾಸತಿಯಾ ಯೋಗೋ ಕರಣೀಯೋತಿ।
ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ನಿಬ್ಬಾನೇನ ದೇಸನಾಯ ಕೂಟಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ರಾಜಪರಿಸಾ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ ಅಹೋಸಿ, ರಜ್ಜಪ್ಪತ್ತಕುಮಾರೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ತೇಲಪತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ।
[೯೭] ೭. ನಾಮಸಿದ್ಧಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಜೀವಕಞ್ಚ ಮತಂ ದಿಸ್ವಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ನಾಮಸಿದ್ಧಿಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕೋ ಕಿರ ಕುಲಪುತ್ತೋ ನಾಮೇನ ಪಾಪಕೋ ನಾಮ। ಸೋ ಸಾಸನೇ ಉರಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ
ಅತೀತೇ
ಅಥೇಕಂ
೯೭.
‘‘ಜೀವಕಞ್ಚ
ಪನ್ಥಕಞ್ಚ ವನೇ ಮೂಳ್ಹಂ, ಪಾಪಕೋ ಪುನರಾಗತೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪುನರಾಗತೋತಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಕಾರಣಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಪುನ ಆಗತೋ, ರ-ಕಾರೋ ಸನ್ಧಿವಸೇನ ವುತ್ತೋ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ನಾಮಸಿದ್ಧಿಕೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ನಾಮಸಿದ್ಧಿಕೋ ಇದಾನಿಪಿ ನಾಮಸಿದ್ಧಿಕೋಯೇವ, ಆಚರಿಯಪರಿಸಾ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ, ಆಚರಿಯೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ನಾಮಸಿದ್ಧಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ।
[೯೮] ೮. ಕೂಟವಾಣಿಜಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸಾಧು ಖೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ನಾಮಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಕೂಟವಾಣಿಜಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸಾವತ್ಥಿಯಞ್ಹಿ ದ್ವೇ ಜನಾ ಏಕತೋ ವಣಿಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತಾ ಭಣ್ಡಂ ಸಕಟೇನಾದಾಯ ಜನಪದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಲದ್ಧಲಾಭಾ ಪಚ್ಚಾಗಮಿಂಸು। ತೇಸು ಕೂಟವಾಣಿಜೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಬಹೂ ದಿವಸೇ ದುಬ್ಭೋಜನೇನ ದುಕ್ಖಸೇಯ್ಯಾಯ ಕಿಲನ್ತೋ, ಇದಾನಿ ಅತ್ತನೋ ಘರೇ ನಾನಗ್ಗರಸೇಹಿ ಯಾವದತ್ಥಂ ಸುಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅಜೀರಕೇನ ಮರಿಸ್ಸತಿ। ಅಥಾಹಂ ಇಮಂ ಭಣ್ಡಂ ತಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ಏಕಂ ತಸ್ಸ ದಾರಕಾನಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಅತ್ತನಾ ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಅಜ್ಜ ಭಾಜೇಸ್ಸಾಮ, ಸ್ವೇ ಭಾಜೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಭಣ್ಡಂ ಭಾಜೇತುಂ ನ ಇಚ್ಛಿ। ಅಥ ನಂ ಪಣ್ಡಿತವಾಣಿಜೋ ಅಕಾಮಕಂ ನಿಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಭಾಜಾಪೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಕತಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ‘‘ಅತಿಪಪಞ್ಚೋ ತೇ ಕತೋ, ಇಧಾಗನ್ತ್ವಾಪಿ ಚಿರೇನ ಬುದ್ಧುಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಖೋ ಸೋ, ಉಪಾಸಕ, ಇದಾನೇವ ಕೂಟವಾಣಿಜೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಕೂಟವಾಣಿಜೋಯೇವ। ಇದಾನಿ ಪನ ತಂ ವಞ್ಚೇತುಕಾಮೋ ಜಾತೋ, ಪುಬ್ಬೇ ಪಣ್ಡಿತೇಪಿ ವಞ್ಚೇತುಂ ಉಸ್ಸಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ
ತತೋ ಅತಿಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ಅತ್ಥೇಕೋ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಿತರಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸುಸಿರರುಕ್ಖೇ
೯೮.
‘‘ಸಾಧು ಖೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ನಾಮ, ನ ತ್ವೇವ ಅತಿಪಣ್ಡಿತೋ।
ಅತಿಪಣ್ಡಿತೇನ ಪುತ್ತೇನ, ಮನಮ್ಹಿ ಉಪಕೂಳಿತೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಾಧು ಖೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ನಾಮಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಕಾರಣಾಕಾರಣಞ್ಞೂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಾಧು ಸೋಭನೋ। ಅತಿಪಣ್ಡಿತೋತಿ ನಾಮಮತ್ತೇನ ಅತಿಪಣ್ಡಿತೋ ಕೂಟಪುರಿಸೋ ನ ತ್ವೇವ ವರಂ। ಮನಮ್ಹಿ ಉಪಕೂಳಿತೋತಿ ಥೋಕೇನಮ್ಹಿ ಝಾಮೋ, ಅಡ್ಢಜ್ಝಾಮಕೋವ ಮುತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇ ಉಭೋಪಿ ಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಮಞ್ಞೇವ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತಾ।
ಸತ್ಥಾ
ಕೂಟವಾಣಿಜಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ।
[೯೯] ೯. ಪರೋಸಹಸ್ಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಪರೋಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಸಮಾಗತಾನನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪುಥುಜ್ಜನಪುಚ್ಛಾಪಞ್ಚಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ ಸರಭಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೧೩.೧೩೪ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಮಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಆವುಸೋ, ದಸಬಲೇನ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಕಥಿತಂ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಬ್ಯಾಕಾಸೀ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಗುಣಂ ಕಥಯಮಾನಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಇದಾನೇವ ಮಯಾ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಭಾಸಿತಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉದಿಚ್ಚಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಾನಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಕಾಮೇ ಪಹಾಯ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಿಹಾಸಿ। ಪರಿವಾರೋಪಿಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ತಾಪಸಸತಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ಅಥಸ್ಸ ಜೇಟ್ಠನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ವಸ್ಸಾರತ್ತಸಮಯೇ ಉಪಡ್ಢಂ ಇಸಿಗಣಂ ಆದಾಯ ಲೋಣಮ್ಬಿಲಸೇವನತ್ಥಾಯ ಮನುಸ್ಸಪಥಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾಸಮಯೋ ಜಾತೋ। ಅಥ ನಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ‘‘ಆಚರಿಯ, ಕತರೋ ವೋ ಗುಣೋ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಅಧಿಗಮಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಸೋ ‘‘ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಆಭಸ್ಸರಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಹಿ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭಿನೋ ಹುತ್ವಾಪಿ ಅಭಬ್ಬಟ್ಠಾನತ್ತಾ ಆರುಪ್ಪೇ ನ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ‘‘ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಗಮೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಳಾಹನೇ ಸಕ್ಕಾರಂ ನ ಕರಿಂಸು।
ಜೇಟ್ಠನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ ಆಚರಿಯೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಕಾಲಕತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಪಿ ಆಚರಿಯಂ ಅಧಿಗಮಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಆಮ, ಪುಚ್ಛಿಮ್ಹಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚೀತಿ ತೇನ ವುತ್ತಂ, ಅಥಸ್ಸ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸಕ್ಕಾರೋ ನ ಕತೋ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಜೇಟ್ಠನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಚನತ್ಥಂ ನ ಜಾನಾಥ, ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಆಚರಿಯೋ’’ತಿ
೯೯.
‘‘ಪರೋಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ
ಏಕೋವ ಸೇಯ್ಯೋ ಪುರಿಸೋ ಸಪಞ್ಞೋ, ಯೋ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ವಿಜಾನಾತಿ ಅತ್ಥ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪರೋಸಹಸ್ಸಮ್ಪೀತಿ ಅತಿರೇಕಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ। ಸಮಾಗತಾನನ್ತಿ ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಜಾನಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾನಂ ಬಾಲಾನಂ। ಕನ್ದೇಯ್ಯುಂ ತೇ ವಸ್ಸಸತಂ ಅಪಞ್ಞಾತಿ ತೇ ಏವಂ ಸಮಾಗತಾ ಅಪಞ್ಞಾ ಇಮೇ ಬಾಲತಾಪಸಾ ವಿಯ ವಸ್ಸಸತಮ್ಪಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ರೋದೇಯ್ಯುಂ ಪರಿದೇವೇಯ್ಯುಂ, ರೋದಮಾನಾಪಿ ಪನ ಅತ್ಥಂ ವಾ ಕಾರಣಂ ವಾ ನೇವ ಜಾನೇಯ್ಯುನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ। ಏಕೋವ ಸೇಯ್ಯೋ ಪುರಿಸೋ ಸಪಞ್ಞೋತಿ ಏವರೂಪಾನಂ ಬಾಲಾನಂ ಪರೋಸಹಸ್ಸತೋಪಿ ಏಕೋ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೋವ ಸೇಯ್ಯೋ ವರತರೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೀದಿಸೋ ಸಪಞ್ಞೋತಿ? ಯೋ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ವಿಜಾನಾತಿ ಅತ್ಥಂ ಅಯಂ ಜೇಟ್ಠನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ವಿಯಾತಿ।
ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಆಕಾಸೇ ಠಿತೋವ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ತಾಪಸಗಣಂ ಬುಜ್ಝಾಪೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಮೇವ ಗತೋ। ತೇಪಿ ತಾಪಸಾ ಜೀವಿತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣಾ ಅಹೇಸುಂ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಜೇಟ್ಠನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಪರೋಸಹಸ್ಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ।
[೧೦೦] ೧೦. ಅಸಾತರೂಪಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಸಾತಂ ಸಾತರೂಪೇನಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಕುಣ್ಡಿಯನಗರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಕುಣ್ಡಧಾನವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೋಲಿಯರಾಜಧೀತರಂ ಸುಪ್ಪವಾಸಂ ಉಪಾಸಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸಾ ಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ಕುಚ್ಛಿನಾ ಗಬ್ಭಂ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಮೂಳ್ಹಗಬ್ಭಾ ಅಹೋಸಿ, ಅಧಿಮತ್ತಾ ವೇದನಾ ಪವತ್ತಿಂಸು। ಸಾ
ಸುಪ್ಪವಾಸಾಪಿ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ದಾತುಕಾಮಾ ಪುನ ನಿಮನ್ತನತ್ಥಾಯ ತಂ ಪೇಸೇಸಿ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕೇನ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖೋ ಸಙ್ಘೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ ಹೋತಿ। ಸತ್ಥಾ ಸುಪ್ಪವಾಸಾಯ ದಾನಸ್ಸ ಓಕಾಸದಾನತ್ಥಾಯ ಥೇರಂ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ತಂ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ತಸ್ಸಾ ದಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ। ಸತ್ತಮೇ ಪನ ದಿವಸೇ ಸುಪ್ಪವಾಸಾ ಪುತ್ತಂ ಸೀವಲಿಕುಮಾರಂ ಮಣ್ಡೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಞ್ಚೇವ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಞ್ಚ ವನ್ದಾಪೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ನೀತೇ ಥೇರೋ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ‘‘ಕಚ್ಚಿ ತೇ, ಸೀವಲಿ, ಖಮನೀಯ’’ನ್ತಿ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಮಕಾಸಿ। ಸೋ ‘‘ಕುತೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸುಖಂ, ಸ್ವಾಹಂ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ಲೋಹಿತಕುಮ್ಭಿಯಂ ವಸಿ’’ನ್ತಿ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏವರೂಪಂ ಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ಸುಪ್ಪಾವಾಸಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ತಾಹಜಾತೋ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ಅನುಬುದ್ಧೇನ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇತೀ’’ತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತಾ ಅಹೋಸಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅಪಿ ನು ಸುಪ್ಪವಾಸೇ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಏವರೂಪೇ ಪುತ್ತೇ ಇಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಸಚೇ, ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪೇ ಅಞ್ಞೇ ಸತ್ತ ಪುತ್ತೇ ಲಭೇಯ್ಯಂ, ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಮೇವಾಹ’’ನ್ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಸೀವಲಿಕುಮಾರೋಪಿ ಖೋ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇಯೇವ ಸಾಸನೇ ಉರಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪರಿಪುಣ್ಣವಸ್ಸೋ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪುಞ್ಞವಾ ಲಾಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಥವಿಂ ಉನ್ನಾದೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪುಞ್ಞವನ್ತಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನಂ ಪಾಪುಣಿ।
ಅಥೇಕದಿವಸಂ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಾನಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ರಜ್ಜಂ ಪತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಕೋಸಲಮಹಾರಾಜಾ ಮಹನ್ತೇನ ಬಲೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಂ ಅತ್ತನೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಂ ಅಕಾಸಿ। ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಪನ ಪುತ್ತೋ ಪಿತು ಮರಣಕಾಲೇ ನಿದ್ಧಮನದ್ವಾರೇನ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಬಲಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅವಿದೂರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಪಣ್ಣಂ ಪೇಸೇಸಿ ‘‘ರಜ್ಜಂ ವಾ ದೇತು ಯುದ್ಧಂ ವಾ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಯುದ್ಧಂ ದೇಮೀ’’ತಿ ಪಟಿಪಣ್ಣಂ ಪೇಸೇಸಿ। ರಾಜಕುಮಾರಸ್ಸ ಪನ ಮಾತಾ ತಂ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಯುದ್ಧೇನ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ಸಞ್ಚಾರಂ ಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿನಗರಂ ಪರಿವಾರೇತು, ತತೋ ದಾರೂದಕಭತ್ತಪರಿಕ್ಖಯೇನ ಕಿಲನ್ತಮನುಸ್ಸಂ ನಗರಂ ವಿನಾವ ಯುದ್ಧೇನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪಣ್ಣಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೋ ಮಾತು ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಸಞ್ಚಾರಂ ಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಗರಂ ರುನ್ಧಿ, ನಾಗರಾ ಸಞ್ಚಾರಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಸೀಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಅದಂಸು। ಕುಮಾರೋ ಪನ ನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಜೀವಿತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸೋ ಏತರಹಿ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಸಞ್ಚಾರಂ ಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಗರಂ ರುನ್ಧಿತ್ವಾ ಗಹಿತಕಮ್ಮನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ಲೋಹಿತಕುಮ್ಭಿಯಂ ವಸಿತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಮೂಳ್ಹಗಬ್ಭಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜಿ। ಯಂ ಪನ ಸೋ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಪಾದಮೂಲೇ ‘‘ಲಾಭೀನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ, ಯಞ್ಚ ವಿಪಸ್ಸಿಬುದ್ಧಕಾಲೇ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೦೦.
‘‘ಅಸಾತಂ ಸಾತರೂಪೇನ, ಪಿಯರೂಪೇನ ಅಪ್ಪಿಯಂ।
ದುಕ್ಖಂ ಸುಖಸ್ಸ ರೂಪೇನ, ಪಮತ್ತಮತಿವತ್ತತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಸಾತಂ ಸಾತರೂಪೇನಾತಿ ಅಮಧುರಮೇವ ಮಧುರಪತಿರೂಪಕೇನ। ಪಮತ್ತಮತಿವತ್ತತೀತಿ ಅಸಾತಂ ಅಪ್ಪಿಯಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಏತಂ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ಏತೇನ ಸಾತರೂಪಾದಿನಾ ಆಕಾರೇನ ಸತಿವಿಪ್ಪವಾಸವಸೇನ ಪಮತ್ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ನಗರಂ ರುನ್ಧಿತ್ವಾ ರಜ್ಜಪ್ಪತ್ತಕುಮಾರೋ ಸೀವಲಿ ಅಹೋಸಿ, ಮಾತಾ ಸುಪ್ಪವಾಸಾ, ಪಿತಾ ಪನ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಅಸಾತರೂಪಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ।
ಲಿತ್ತವಗ್ಗೋ ದಸಮೋ।
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ಲಿತ್ತತೇಜಂ ಮಹಾಸಾರಂ, ವಿಸ್ಸಾಸ ಲೋಮಹಂಸನಂ।
ಸುದಸ್ಸನ ತೇಲಪತ್ತಂ, ನಾಮಸಿದ್ಧಿ ಕೂಟವಾಣಿಜಂ।
ಪರೋಸಹಸ್ಸ ಅಸಾತರೂಪನ್ತಿ॥
ಮಜ್ಝಿಮಪಣ್ಣಾಸಕೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
೧೧. ಪರೋಸತವಗ್ಗೋ
[೧೦೧] ೧. ಪರೋಸತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
೧೦೧.
‘‘ಪರೋಸತಞ್ಚೇಪಿ
ಏಕೋವ ಸೇಯ್ಯೋ ಪುರಿಸೋ ಸಪಞ್ಞೋ, ಯೋ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ವಿಜಾನಾತಿ ಅತ್ಥ’’ನ್ತಿ॥ –
ಇದಂ
ಪರೋಸತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ।
[೧೦೨] ೨. ಪಣ್ಣಿಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯೋ ದುಕ್ಖಫುಟ್ಠಾಯ ಭವೇಯ್ಯ ತಾಣನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಪಣ್ಣಿಕಂ ಉಪಾಸಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀ ಉಪಾಸಕೋ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಿ ಮೂಲಪಣ್ಣಾದೀನಿ ಚೇವ ಲಾಬುಕುಮ್ಭಣ್ಡಾದೀನಿ ಚ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇತಿ। ತಸ್ಸೇಕಾ ಧೀತಾ ಅಭಿರೂಪಾ ಪಾಸಾದಿಕಾ ಆಚಾರಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನಾ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಸಮನ್ನಾಗತಾ ಕೇವಲಂ ನಿಚ್ಚಪ್ಪಹಸಿತಮುಖಾ। ತಸ್ಸಾ ಸಮಾನಕುಲೇಸು ವಾರೇಯ್ಯತ್ಥಾಯ ಆಗತೇಸು ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಇಮಿಸ್ಸಾ ವಾರೇಯ್ಯಂ ವತ್ತತಿ, ಅಯಞ್ಚ ನಿಚ್ಚಪ್ಪಹಸಿತಮುಖಾ। ಕುಮಾರಿಕಾಧಮ್ಮೇ ಪನ ಅಸತಿ ಕುಮಾರಿಕಾಯ ಪರಕುಲಂ ಗತಾಯ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಗರಹಾ ಹೋತಿ, ‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಕುಮಾರಿಕಾಧಮ್ಮೋ, ನತ್ಥೀ’ತಿ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಧೀತರಂ ಪಚ್ಛಿಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಣ್ಣತ್ಥಾಯ ಅರಞ್ಞಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವೀಮಂಸನವಸೇನ ಕಿಲೇಸಸನ್ನಿಸ್ಸಿತೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ರಹಸ್ಸಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ತಂ ಹತ್ಥೇ ಗಣ್ಹಿ। ಸಾ ಗಹಿತಮತ್ತಾವ ರೋದನ್ತೀ ಕನ್ದನ್ತೀ ‘‘ಅಯುತ್ತಮೇತಂ, ತಾತ, ಉದಕತೋ ಅಗ್ಗಿಪಾತುಭಾವಸದಿಸಂ, ಮಾ ಏವರೂಪಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಅಮ್ಮ, ಮಯಾ ವೀಮಂಸನತ್ಥಾಯ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ
೧೦೨.
‘‘ಯೋ ದುಕ್ಖಫುಟ್ಠಾಯ ಭವೇಯ್ಯ ತಾಣಂ, ಸೋ ಮೇ ಪಿತಾ ದುಬ್ಭಿ ವನೇ ಕರೋತಿ।
ಸಾ ಕಸ್ಸ ಕನ್ದಾಮಿ ವನಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ, ಯೋ ತಾಯಿತಾ ಸೋ ಸಹಸಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯೋ ದುಕ್ಖಫುಟ್ಠಾಯ ಭವೇಯ್ಯ ತಾಣನ್ತಿ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕೇಹಿ ದುಕ್ಖೇಹಿ ಫುಟ್ಠಾಯ ತಾಯಿತಾ ಪರಿತಾಯಿತಾ ಪತಿಟ್ಠಾ ಭವೇಯ್ಯ। ಸೋ ಮೇ ಪಿತಾ ದುಬ್ಭಿ ವನೇ ಕರೋತೀತಿ ಸೋ ಮಯ್ಹಂ ದುಕ್ಖಪರಿತಾಯಕೋ ಪಿತಾವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವನೇ ಏವರೂಪಂ ಮಿತ್ತದುಬ್ಭಿ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ಅತ್ತನೋ ಜಾತಾಯ ಧೀತರಿ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕಾತುಂ ಮಞ್ಞತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾ ಕಸ್ಸ ಕನ್ದಾಮೀತಿ ಕಸ್ಸ ರೋದಾಮಿ, ಕೋ ಮೇ ಪತಿಟ್ಠಾ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ಯೋ ತಾಯಿತಾ ಸೋ ಸಹಸಂ ಕರೋತೀತಿ ಯೋ ಮಯ್ಹಂ ತಾಯಿತಾ ರಕ್ಖಿತಾ ಅವಸ್ಸಯೋ ಭವಿತುಂ ಅರಹತಿ, ಸೋ ಪಿತಾಯೇವ ಸಾಹಸಿಕಕಮ್ಮಂ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಅಥ ನಂ ಪಿತಾ ಅಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಮ, ರಕ್ಖಿತತ್ತಾಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಆಮ, ತಾತ ರಕ್ಖಿತೋ ಮೇ ಅತ್ತಾ’’ತಿ। ಸೋ ತಂ ಘರಂ ನೇತ್ವಾ ಮಣ್ಡೇತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಂ ಕತ್ವಾ ಪರಕುಲಂ ಪೇಸೇಸಿ।
ಸತ್ಥಾ
ತದಾ
ಪಣ್ಣಿಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ।
[೧೦೩] ೩. ವೇರಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯತ್ಥ ವೇರೀ ನಿವಿಸತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಕಿರ ಭೋಗಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಚೋರೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ವಸಿತುಂ ನ ಯುತ್ತಂ, ಸಾವತ್ಥಿಮೇವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವೇಗೇನ ಗೋಣೇ ಪಾಜೇತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಮೇವ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಹಾವಿಭವೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಹುತ್ವಾ ಏಕಂ ಗಾಮಕಂ ನಿಮನ್ತನಂ ಭುಞ್ಜನತ್ಥಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಚೋರೇ ದಿಸ್ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಅವಸಿತ್ವಾವ ವೇಗೇನ ಗೋಣೇ ಪಾಜೇನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಮೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಾನಗ್ಗರಸೇಹಿ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಮಹಾಸಯನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘‘ಚೋರಾನಂ ಹತ್ಥತೋ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಭಯಟ್ಠಾನಂ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ಆಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಉದಾನವಸೇನ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೦೩.
‘‘ಯತ್ಥ ವೇರೀ ನಿವಿಸತಿ, ನ ವಸೇ ತತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತೋ।
ಏಕರತ್ತಂ ದಿರತ್ತಂ ವಾ, ದುಕ್ಖಂ ವಸತಿ ವೇರಿಸೂ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವೇರೀತಿ ವೇರಚೇತನಾಸಮಙ್ಗಿಪುಗ್ಗಲೋ। ನಿವಿಸತೀತಿ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ। ನ ವಸೇ ತತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತೋತಿ ಸೋ ವೇರೀಪುಗ್ಗಲೋ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಹುತ್ವಾ ವಸತಿ, ತತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತೋ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ನ ವಸೇಯ್ಯ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಏಕರತ್ತಂ ದಿರತ್ತಂ ವಾ, ದುಕ್ಖಂ ವಸತಿ ವೇರಿಸೂತಿ, ವೇರೀನಞ್ಹಿ ಅನ್ತರೇ ವಸನ್ತೋ ಏಕಾಹಮ್ಪಿ ದ್ವೀಹಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಮೇವ ವಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಂ
ಸತ್ಥಾ
ವೇರಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ।
[೧೦೪] ೪. ಮಿತ್ತವಿನ್ದಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಚತುಬ್ಭಿ ಅಟ್ಠಜ್ಝಗಮಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ದುಬ್ಬಚಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ವತ್ಥು ಹೇಟ್ಠಾ ಮಿತ್ತವಿನ್ದಕಜಾತಕೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ। ಇದಂ ಪನ ಜಾತಕಂ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲಿಕಂ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ
೧೦೪.
‘‘ಚತುಬ್ಭಿ ಅಟ್ಠಜ್ಝಗಮಾ, ಅಟ್ಠಾಹಿಪಿ ಚ ಸೋಳಸ।
ಸೋಳಸಾಹಿ ಚ ಬಾತ್ತಿಂಸ, ಅತ್ರಿಚ್ಛಂ ಚಕ್ಕಮಾಸದೋ।
ಇಚ್ಛಾಹತಸ್ಸ ಪೋಸಸ್ಸ, ಚಕ್ಕಂ ಭಮತಿ ಮತ್ಥಕೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಚತುಬ್ಭಿ ಅಟ್ಠಜ್ಝಗಮಾತಿ ಸಮುದ್ದನ್ತರೇ ಚತಸ್ಸೋ ವಿಮಾನಪೇತಿಯೋ ಲಭಿತ್ವಾ ತಾಹಿ ಅಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಅತ್ರಿಚ್ಛತಾಯ ಪರತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಪರಾ ಅಟ್ಠ ಅಧಿಗತೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಪದದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅತ್ರಿಚ್ಛಂ ಚಕ್ಕಮಾಸದೋತಿ ಏವಂ ಸಕಲಾಭೇನ ಅಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಅತ್ರ ಅತ್ರ ಇಚ್ಛನ್ತೋ ಪರತೋ ಪರತೋ ಲಾಭಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೋ ಇದಾನಿ ಚಕ್ಕಮಾಸದೋ ಇದಂ ಉರಚಕ್ಕಂ ಪತ್ತೋಸಿ। ತಸ್ಸ ತೇ ಏವಂ ಇಚ್ಛಾಹತಸ್ಸ ಪೋಸಸ್ಸ ತಣ್ಹಾಯ ಹತಸ್ಸ ಉಪಹತಸ್ಸ ತವ ಚಕ್ಕಂ ಭಮತಿ ಮತ್ಥಕೇ। ಪಾಸಾಣಚಕ್ಕಂ, ಅಯಚಕ್ಕನ್ತಿ ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಖುರಧಾರಂ ಅಯಚಕ್ಕಂ ತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪತನವಸೇನ ಭಮನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಏವಮಾಹ। ವತ್ವಾ ಚ ಪನ ಅತ್ತನೋ ದೇವಲೋಕಮೇವ ಗತೋ। ಸೋಪಿ ನೇರಯಿಕಸತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಪಾಪೇ ಖೀಣೇ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ
ಮಿತ್ತವಿನ್ದಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ।
[೧೦೫] ೫. ದುಬ್ಬಲಕಟ್ಠಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಬಹುಮ್ಪೇತಂ ವನೇ ಕಟ್ಠನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಉತ್ತಸಿತಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀ ಏಕೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಮರಣಭೀರುಕೋ ಅಹೋಸಿ, ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನೇಸು ವಾತಸ್ಸ ವಾ ವೀಜನ್ತಸ್ಸ ಸುಕ್ಖದಣ್ಡಕಸ್ಸ ವಾ ಪತನ್ತಸ್ಸ ಪಕ್ಖಿಚತುಪ್ಪದಾನಂ ವಾ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತೋ ಮಹಾರವಂ ರವನ್ತೋ ಪಲಾಯತಿ। ತಸ್ಸ ಹಿ ‘‘ಮರಿತಬ್ಬಂ ಮಯಾ’’ತಿ ಸತಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ। ಸಚೇ ಹಿ ಸೋ ‘‘ಅಹಂ ಮರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಜಾನೇಯ್ಯ, ನ ಮರಣಂ ಭಾಯೇಯ್ಯ। ಮರಣಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಪನ ತಸ್ಸ ಅಭಾವಿತತ್ತಾವ ಭಾಯತಿ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖು ಮರಣಭೀರುಕೋ ಮರಣಂ ಭಾಯತಿ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ‘ಅವಸ್ಸಂ ಮಯಾ ಮರಿತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ಮರಣಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಭಾವೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಮರಣಭೀರುಕೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಾ ಏತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನತ್ತಮನಾ ಹೋಥ, ನಾಯಂ ಇದಾನೇವ ಮರಣಭೀರುಕೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಮರಣಭೀರುಕೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹಿಮವನ್ತೇ ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಂ ಆನೇಞ್ಜಕಾರಣಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತುಂ ಹತ್ಥಾಚರಿಯಾನಂ ಅದಾಸಿ। ತಂ ಆಳಾನೇ ನಿಚ್ಚಲಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ತೋಮರಹತ್ಥಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಆನೇಞ್ಜಕಾರಣಂ ಕಾರೇನ್ತಿ। ಸೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಕಾರಿಯಮಾನೋ ವೇದನಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಆಳಾನಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಂ
ರುಕ್ಖದೇವತಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಖನ್ಧವಿಟಪೇ ಠತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೦೫.
‘‘ಬಹುಮ್ಪೇತಂ
ತಸ್ಸ ಚೇ ಭಾಯಸಿ ನಾಗ, ಕಿಸೋ ನೂನ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥಾಯಂ ಪಿಣ್ಡತ್ಥೋ – ಯಂ ಏತಂ ದುಬ್ಬಲಂ ಕಟ್ಠಂ ಪುರತ್ಥಿಮಾದಿಭೇದೋ ವಾತೋ ಭಞ್ಜತಿ, ತಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವನೇ ಬಹುಂ ಸುಲಭಂ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸಂವಿಜ್ಜತಿ। ಸಚೇ ತ್ವಂ ತಸ್ಸ ಭಾಯಸಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ನಿಚ್ಚಂ ಭೀತೋ ಮಂಸಲೋಹಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ವಾ ಕಿಸೋ ನೂನ ಭವಿಸ್ಸಸಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ವನೇ ತವ ಭಯಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಾ ಭಾಯೀತಿ।
ಏವಂ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ‘‘ತದಾ ನಾಗೋ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ದುಬ್ಬಲಕಟ್ಠಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ।
[೧೦೬] ೬. ಉದಞ್ಚನೀಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸುಖಂ ವತ ಮಂ ಜೀವನ್ತನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಥುಲ್ಲಕುಮಾರಿಕಾಪಲೋಭನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ವತ್ಥು ತೇರಸಕನಿಪಾತೇ ಚೂಳನಾರದಕಸ್ಸಪಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೧೩.೪೦ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ತಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭಗವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕತ್ಥ ತೇ ಚಿತ್ತಂ ಪಟಿಬದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋ ‘‘ಏಕಿಸ್ಸಾ ಥುಲ್ಲಕುಮಾರಿಕಾಯಾ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇತಿ ಅತೀತವತ್ಥುಪಿ ಚೂಳನಾರದಕಸ್ಸಪಜಾತಕೇಯೇವ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ತದಾ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಾಯಂ ಫಲಾಫಲೇ ಆದಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಾದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಚೂಳತಾಪಸಂ ಏತದವೋಚ ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ದಾರೂನಿ ಆಹರಸಿ, ಪಾನೀಯಂ ಪರಿಭೋಜನೀಯಂ ಆಹರಸಿ, ಅಗ್ಗಿಂ ಕರೋಸಿ, ಅಜ್ಜ ಪನ ಏಕಮ್ಪಿ ಅಕತ್ವಾ ಕಸ್ಮಾ
೧೦೬.
‘‘ಸುಖಂ ವತ ಮಂ ಜೀವನ್ತಂ, ಪಚಮಾನಾ ಉದಞ್ಚನೀ।
ಚೋರೀ ಜಾಯಪ್ಪವಾದೇನ, ತೇಲಂ ಲೋಣಞ್ಚ ಯಾಚತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸುಖಂ ವತ ಮಂ ಜೀವನ್ತನ್ತಿ ತಾತ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಮಂ ಸುಖಂ ಜೀವನ್ತಂ। ಪಚಮಾನಾತಿ ತಾಪಯಮಾನಾ ಪೀಳಯಮಾನಾ, ಯಂ ಯಂ ವಾ ಖಾದಿತುಕಾಮಾ ಹೋತಿ, ತಂ ತಂ ಪಚಮಾನಾ। ಉದಕಂ ಅಞ್ಚನ್ತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಉದಞ್ಚನೀ, ಚಾಟಿತೋ ವಾ ಕೂಪತೋ ವಾ ಉದಕಉಸ್ಸಿಞ್ಚನಘಟಿಕಾಯೇತಂ ನಾಮಂ। ಸಾ ಪನ ಉದಞ್ಚನೀ ವಿಯ, ಉದಕಂ ವಿಯ ಘಟಿಕಾ, ಯೇನ ಯೇನತ್ಥಿಕಾ ಹೋತಿ, ತಂ ತಂ ಆಕಡ್ಢತಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ ಚೋರೀ ಜಾಯಪ್ಪವಾದೇನಾತಿ ‘‘ಭರಿಯಾ’’ತಿ ನಾಮೇನ ಏಕಾ ಚೋರೀ ಮಂ ಮಧುರವಚನೇನ ಉಪಲಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ನೇತ್ವಾ ತೇಲಂ ಲೋಣಞ್ಚ ಯಞ್ಚ ಅಞ್ಞಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಯಾಚತಿ, ದಾಸಂ ವಿಯ ಕಮ್ಮಕಾರಂ ವಿಯ ಚ ಕತ್ವಾ ಆಹರಾಪೇತೀತಿ ತಸ್ಸಾ ಅಗುಣಂ ಕಥೇಸಿ।
ಅಥ ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ಹೋತು, ತಾತ, ಏಹಿ ತ್ವಂ ಮೇತ್ತಂ ಭಾವೇಹಿ, ಕರುಣಂ ಭಾವೇಹೀ’’ತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಆಚಿಕ್ಖಿ, ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಸೋ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಿತರಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ।
‘‘ತದಾ
ಉದಞ್ಚನೀಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ।
[೧೦೭] ೭. ಸಾಲಿತ್ತಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸಾಧೂ ಖೋ ಸಿಪ್ಪಕಂ ನಾಮಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಹಂಸಪಹರನಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರೇಕೋ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸಾಲಿತ್ತಕಸಿಪ್ಪೇ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪತ್ತೋ। ‘‘ಸಾಲಿತ್ತಕಸಿಪ್ಪ’’ನ್ತಿ ಸಕ್ಖರಾಖಿಪನಸಿಪ್ಪಂ ವುಚ್ಚತಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸಾಸನೇ ಉರಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಲಭಿ, ನ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ, ನ ಪಟಿಪತ್ತಿಸಾಧಕೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಏಕಂ ದಹರಭಿಕ್ಖುಂ ಆದಾಯ ಅಚಿರವತಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ನದೀತೀರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ದ್ವೇ ಸೇತಹಂಸಾ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಸೋ ತಂ ದಹರಂ ಆಹ ‘‘ಇಮಂ ಪಚ್ಛಿಮಹಂಸಂ ಸಕ್ಖರಾಯ ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಿ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ಪಾತೇಮೀ’’ತಿ। ಇತರೋ ‘‘ಕಥಂ ಪಾತೇಸ್ಸಸಿ, ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ ಪಹರಿತು’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಇತರೋ ‘‘ತಿಟ್ಠತು ತಾವಸ್ಸ ಓರತೋ ಅಕ್ಖಿ, ಪರತೋ ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಿ ತಂ ಪಹರಾಮೀ’’ತಿ। ಇದಾನಿ ಪನ ತ್ವಂ ಅಸನ್ತಂ ಕಥೇಸೀತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಉಪಧಾರೇಹೀ’’ತಿ ಏಕಂ ತಿಖಿಣಸಕ್ಖರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಪರಿಯನ್ತೇ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಮಚ್ಚೋ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ರಞ್ಞೋ ಪುರೋಹಿತೋ ಅತಿಮುಖರೋ ಹೋತಿ ಬಹುಭಾಣೀ, ತಸ್ಮಿಂ ಕಥೇತುಂ ಆರದ್ಧೇ ಅಞ್ಞೇ ಓಕಾಸಮೇವ ನ ಲಭನ್ತಿ। ರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಕದಾ ನು ಖೋ ಏತಸ್ಸ ವಚನುಪಚ್ಛೇದಕಂ ಕಞ್ಚಿ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಥಾರೂಪಂ ಏಕಂ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ವಿಚರತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಏಕೋ ಪೀಠಸಪ್ಪೀ ಸಕ್ಖರಾಖಿಪನಸಿಪ್ಪೇ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪತ್ತೋ ಹೋತಿ। ಗಾಮದಾರಕಾ ತಂ ರಥಕಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ
ಅಥ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಂ ಠಾನಂ ಪಾಪುಣಿ। ಉಸ್ಸಾರಣಾಭಯೇನ ಸಬ್ಬೇ ದಾರಕಾ ಪಲಾಯಿಂಸು, ಪೀಠಸಪ್ಪೀ ತತ್ಥೇವ ನಿಪಜ್ಜಿ। ರಾಜಾ ನಿಗ್ರೋಧಮೂಲಂ ಪತ್ವಾ ರಥೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪತ್ತಾನಂ ಛಿದ್ದತಾಯ ಛಾಯಂ ಕಬರಕಬರಂ ದಿಸ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪತ್ತಾನಂ ಛಿದ್ದಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೇನೇತಾನಿ ಏವಂ ಕತಾನೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಪೀಠಸಪ್ಪಿನಾ, ದೇವಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಇಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ವಚನುಪಚ್ಛೇದಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ, ಭಣೇ, ಪೀಠಸಪ್ಪೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ವಿಚಿನನ್ತಾ ಮೂಲನ್ತರೇ ನಿಪನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ, ದೇವಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ರಾಜಾ ನಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪರಿಸಂ ಉಸ್ಸಾರೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಏಕೋ ಮುಖರಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅತ್ಥಿ, ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ ತಂ ನಿಸ್ಸದ್ದಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ। ನಾಳಿಮತ್ತಾ ಅಜಲಣ್ಡಿಕಾ ಲಭನ್ತೋ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ದೇವಾತಿ। ರಾಜಾ ಪೀಠಸಪ್ಪಿಂ ಘರಂ ನೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಸಾಣಿಯಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಣಿಯಂ ಛಿದ್ದಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಛಿದ್ದಾಭಿಮುಖಂ
ರಾಜಾ ತಾಸಂ ಪರಿಕ್ಖೀಣಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಆಚರಿಯ, ತುಮ್ಹೇ ಅತಿಮುಖರತಾಯ ನಾಳಿಮತ್ತಾ ಅಜಲಣ್ಡಿಕಾ ಗಿಲನ್ತಾ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಜಾನಿತ್ಥ, ಇತೋ ದಾನಿ ಉತ್ತರಿ ಜೀರಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥ। ಗಚ್ಛಥ, ಪಿಯಙ್ಗುದಕಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಅರೋಗಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ
೧೦೭.
‘‘ಸಾಧುಂ
ಪಸ್ಸ ಖಞ್ಜಪ್ಪಹಾರೇನ, ಲದ್ಧಾ ಗಾಮಾ ಚತುದ್ದಿಸಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಸ್ಸ ಖಞ್ಜಪ್ಪಹಾರೇನಾತಿ ಪಸ್ಸ, ಮಹಾರಾಜ, ಇಮಿನಾ ಖಞ್ಜಪೀಠಸಪ್ಪಿನಾ ಅಜಲಣ್ಡಿಕಾಪಹಾರೇನ ಚತುದ್ದಿಸಾ ಚತ್ತಾರೋ ಗಾಮಾ ಲದ್ಧಾ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸಿಪ್ಪಾನಂ ಕೋ ಆನಿಸಂಸಪರಿಚ್ಛೇದೋತಿ ಸಿಪ್ಪಗುಣಂ ಕಥೇಸಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಪೀಠಸಪ್ಪೀ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ಪಣ್ಡಿತಾಮಚ್ಚೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಸಾಲಿತ್ತಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ।
[೧೦೮] ೮. ಬಾಹಿಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸಿಕ್ಖೇಯ್ಯ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಸಾಲಿಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾವನೇ ಕೂಟಾಗಾರಸಾಲಾಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಲಿಚ್ಛವಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಲಿಚ್ಛವಿರಾಜಾ ಸದ್ಧೋ ಪಸನ್ನೋ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಿವೇಸನೇ ಮಹಾದಾನಂ ಪವತ್ತೇಸಿ। ಭರಿಯಾ ಪನಸ್ಸ ಥೂಲಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾ ಉದ್ಧುಮಾತಕನಿಮಿತ್ತಸದಿಸಾ ಅನಾಕಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ಅಹೋಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪಾವಿಸಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಆವುಸೋ, ತಸ್ಸ ನಾಮ ಲಿಚ್ಛವಿರಞ್ಞೋ ತಾವ ಅಭಿರೂಪಸ್ಸ ತಾದಿಸಾ ಭರಿಯಾ ಥೂಲಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾ ಅನಾಕಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಕಥಂ ಸೋ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಅಭಿರಮತೀ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಸ ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಥೂಲಸರೀರಾಯ ಏವ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಅಭಿರಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಹಿ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ತಥಾರೂಪಂ ವಚನೋಕಾಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ದೇವ, ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ನಾಮ ಸಿಪ್ಪಂ ಕಸ್ಮಾ ನ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ, ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮಾಯಂ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಅಪ್ಪಹಾಯ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಕಾರೇನ ಸರೀರವಳಞ್ಜಂ ಕುರುಮಾನಾ ತುಮ್ಹೇ
೧೦೮.
‘‘ಸಿಕ್ಖೇಯ್ಯ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾನಿ, ಸನ್ತಿ ಸಚ್ಛನ್ದಿನೋ ಜನಾ।
ಬಾಹಿಯಾ ಹಿ ಸುಹನ್ನೇನ, ರಾಜಾನಮಭಿರಾಧಯೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸನ್ತಿ ಸಚ್ಛನ್ದಿನೋ ಜನಾತಿ ತೇಸು ತೇಸು ಸಿಪ್ಪೇಸು ಸಚ್ಛನ್ದಾ ಜನಾ ಅತ್ಥಿಯೇವ। ಬಾಹಿಯಾತಿ ಬಹಿಜನಪದೇ ಜಾತಾ ಸಂವಡ್ಢಾ ಇತ್ಥೀ। ಸುಹನ್ನೇನಾತಿ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಅಪ್ಪಹಾಯ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇನಾಕಾರೇನ ಹನ್ನಂ ಸುಹನ್ನಂ ನಾಮ, ತೇನ ಸುಹನ್ನೇನ। ರಾಜಾನಮಭಿರಾಧಯೀತಿ ದೇವಂ ಅಭಿರಾಧಯಿತ್ವಾ ಇಮಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ತಾತಿ। ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಾನಂ ಸಿಪ್ಪಾನಂ ಗುಣಂ ಕಥೇಸಿ।
ಸತ್ಥಾ
ಬಾಹಿಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ।
[೧೦೯] ೯. ಕುಣ್ಡಕಪೂವಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯಥನ್ನೋ ಪುರಿಸೋ ಹೋತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾದುಗ್ಗತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸಾವತ್ಥಿಯಞ್ಹಿ ಕದಾಚಿ ಏಕಮೇವ ಕುಲಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ದೇತಿ, ಕದಾಚಿ ತೀಣಿ ಚತ್ತಾರಿ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ, ಕದಾಚಿ ಗಣಬನ್ಧನೇನ, ಕದಾಚಿ ವೀಥಿಸಭಾಗೇನ, ಕದಾಚಿ ಸಕಲನಗರಂ ಛನ್ದಕಂ
ತಸ್ಮಿಂಯೇವ
ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಆವುಸೋ, ಸತ್ಥಾ ಮಹಾದುಗ್ಗತೇನ ದಿನ್ನಂ ಕುಣ್ಡಕಪೂವಂ ಅಜಿಗುಚ್ಛನ್ತೋ ಅಮತಂ ವಿಯ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ, ಮಹಾದುಗ್ಗತೋಪಿ ಬಹುಧನಞ್ಚ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಞ್ಚ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಏರಣ್ಡರುಕ್ಖೇ ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತದಾ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮಕೇ ಮನುಸ್ಸಾ ದೇವತಾಮಙ್ಗಲಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ಛಣೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ರುಕ್ಖದೇವತಾನಂ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಅಕಂಸು। ಅಥೇಕೋ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸೋ ತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಏಕಂ ಏರಣ್ಡರುಕ್ಖಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ। ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ
೧೦೯.
‘‘ಯಥನ್ನೋ ಪುರಿಸೋ ಹೋತಿ, ತಥನ್ನಾ ತಸ್ಸ ದೇವತಾ।
ಆಹರೇತಂ ಕುಣ್ಡಪೂವಂ, ಮಾ ಮೇ ಭಾಗಂ ವಿನಾಸಯಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯಥನ್ನೋತಿ ಯಥಾರೂಪಭೋಜನೋ ಹೋತಿ। ತಥನ್ನಾತಿ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ದೇವತಾಪಿ ತಥಾರೂಪಭೋಜನಾವ ಹೋತಿ। ಆಹರೇತಂ ಕುಣ್ಡಪೂವನ್ತಿ ಏತಂ ಕುಣ್ಡಕೇನ ಪಕ್ಕಪೂವಂ ಆನೇಹಿ, ಮಯ್ಹಂ ಭಾಗಂ ಮಾ ವಿನಾಸೇಹೀತಿ।
ಸೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಬಲಿಕಮ್ಮಮಕಾಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತತೋ ಓಜಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಪುರಿಸ, ತ್ವಂ ಕಿಮತ್ಥಂ ಮಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ದುಗ್ಗತೋಮ್ಹಿ, ಸಾಮಿ, ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ದುಗ್ಗತಭಾವತೋ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮತಾಯ ಪಟಿಜಗ್ಗಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಭೋ ಪುರಿಸ, ಮಾ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ದುಗ್ಗತೋ ಏತರಹಿ ದುಗ್ಗತೋವ, ಏರಣ್ಡರುಕ್ಖದೇವತಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಕುಣ್ಡಕಪೂವಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ।
[೧೧೦] ೧೦. ಸಬ್ಬಸಂಹಾರಕಪಞ್ಹಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸಬ್ಬಸಂಹಾರಕೋ ನತ್ಥೀತಿ
ಸಬ್ಬಸಂಹಾರಕಪಞ್ಹಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ।
ಪರೋಸತವಗ್ಗೋ ಏಕಾದಸಮೋ।
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ಪರೋಸತಮ್ಪಿ ಪಣ್ಣಿಕಂ, ವೇರೀ ಚ ಮಿತ್ತವಿನ್ದಕಂ।
ದುಬ್ಬಲಞ್ಚ ಉದಞ್ಚನೀ, ಸಾಲಿತ್ತಮ್ಪಿ ಚ ಬಾಹಿಯಂ।
ಕುಣ್ಡಕಪೂವಸಬ್ಬಸಂಹಾರಕನ್ತಿ॥
೧೨. ಹಂಚಿವಗ್ಗೋ
[೧೧೧] ೧. ಗದ್ರಭಪಞ್ಹಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಹಂಚಿ ತುವಂ ಏವಮಞ್ಞಸೀತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಗದ್ರಭಪಞ್ಹೋ ಮಹಾಉಮಙ್ಗಜಾತಕೇಯೇವ (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೫೯೦ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
ಗದ್ರಭಪಞ್ಹಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ।
[೧೧೨] ೨. ಅಮರಾದೇವೀಪಞ್ಹಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯೇನ ಸತ್ತುಬಿಲಙ್ಗಾ ಚಾತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಅಮರಾದೇವಿಪಞ್ಹೋ ನಾಮ ತತ್ಥೇವ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
ಅಮರಾದೇವೀಪಞ್ಹಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ।
[೧೧೩] ೩. ಸಿಙ್ಗಾಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸದ್ದಹಾಸಿ ಸಿಙ್ಗಾಲಸ್ಸಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ
ಅತೀತೇ
೧೧೩.
‘‘ಸದ್ದಹಾಸಿ ಸಿಙ್ಗಾಲಸ್ಸ, ಸುರಾಪೀತಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ।
ಸಿಪ್ಪಿಕಾನಂ ಸತಂ ನತ್ಥಿ, ಕುತೋ ಕಂಸಸತಾ ದುವೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸದ್ದಹಾಸೀತಿ ಸದ್ದಹಸಿ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ, ಪತ್ತಿಯಾಯಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಿಪ್ಪಿಕಾನಂ ಸತಂ ನತ್ಥೀತಿ ಏತಸ್ಸ ಹಿ ಸಿಪ್ಪಿಕಾಸತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ। ಕುತೋ ಕಂಸಸತಾ ದುವೇತಿ ದ್ವೇ ಕಹಾಪಣಸತಾನಿ ಪನಸ್ಸ ಕುತೋ ಏವಾತಿ।
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಸಿಙ್ಗಾಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ।
[೧೧೪] ೪. ಮಿತಚಿನ್ತೀಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಬಹುಚಿನ್ತೀ ಅಪ್ಪಚಿನ್ತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದ್ವೇ ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರೇ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತೇ ಕಿರ ಜನಪದೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞಾವಾಸೇ ವಸ್ಸಂ ವಸಿತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥು ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಾಥೇಯ್ಯಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಗಚ್ಛಾಮ, ಸ್ವೇ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಮಾಸಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತ್ವಾ ಪುನ ಪಾಥೇಯ್ಯಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಥೇವ ಮಾಸಂ, ಪುನ ಮಾಸನ್ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ಕುಸೀತಭಾವೇನ ಚೇವ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನೇ ಚ ಅಪೇಕ್ಖಾಯ ತಯೋ ಮಾಸೇ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತ್ವಾ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬಾರಾಣಸಿನದಿಯಂ ತಯೋ ಮಚ್ಛಾ ಅಹೇಸುಂ, ಬಹುಚಿನ್ತೀ, ಅಪ್ಪಚಿನ್ತೀ, ಮಿತಚಿನ್ತೀತಿ ತೇಸಂ ನಾಮಾನಿ। ತೇ ಅರಞ್ಞತೋ ಮನುಸ್ಸಪಥಂ ಆಗಮಿಂಸು। ತತ್ಥ ಮಿತಚಿನ್ತೀ ಇತರೇ ದ್ವೇ ಏವಮಾಹ ‘‘ಅಯಂ ಮನುಸ್ಸಪಥೋ ನಾಮ ಸಾಸಙ್ಕೋ ಸಪ್ಪಟಿಭಯೋ, ಕೇವಟ್ಟಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಿ ಜಾಲಕುಮಿನಾದೀನಿ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮಚ್ಛೇ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಮಯಂ ಅರಞ್ಞಮೇವ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ। ಇತರೇ ದ್ವೇ ಜನಾ ಅಲಸತಾಯ ಚೇವ ಆಮಿಸಗಿದ್ಧತಾಯ ಚ ‘‘ಅಜ್ಜ ಗಚ್ಛಾಮ, ಸ್ವೇ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ತಯೋ
ಸತ್ಥಾ
೧೧೪.
‘‘ಬಹುಚಿನ್ತೀ
ಮಿತಚಿನ್ತೀ ಪಮೋಚೇಸಿ, ಉಭೋ ತತ್ಥ ಸಮಾಗತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಬಹುಚಿನ್ತೀತಿ ಬಹುಚಿನ್ತನತಾಯ ವಿತಕ್ಕಬಹುಲತಾಯ ಏವಂಲದ್ಧನಾಮೋ। ಇತರೇಸುಪಿ ದ್ವೀಸು ಅಯಮೇವ ನಯೋ। ಉಭೋ ತತ್ಥ ಸಮಾಗತಾತಿ ಮಿತಚಿನ್ತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಲದ್ಧಜೀವಿತಾ ತತ್ಥ ಉದಕೇ ಪುನ ಉಭೋಪಿ ಜನಾ ಮಿತಚಿನ್ತಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಾಗತಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಮಹಲ್ಲಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು। ತದಾ ಬಹುಚಿನ್ತೀ ಚ ಅಪ್ಪಚಿನ್ತೀ ಚ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಅಹೇಸುಂ, ಮಿತಚಿನ್ತೀ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ।
ಮಿತಚಿನ್ತೀಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ।
[೧೧೫] ೫. ಅನುಸಾಸಿಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯಾಯಞ್ಞೇ ಮನುಸಾಸತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಅನುಸಾಸಿಕಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸಾ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೀ ಏಕಾ ಕುಲಧೀತಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಮಣಧಮ್ಮೇ ಅನನುಯುತ್ತಾ ಆಮಿಸಗಿದ್ಧಾ ಹುತ್ವಾ ಯತ್ಥ ಅಞ್ಞಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಾದಿಸೇ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅರಞ್ಞೇ ಸಕುಣಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಸಕುಣಜೇಟ್ಠಕೋ ಹುತ್ವಾ ಅನೇಕಸಕುಣಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪಾವಿಸಿ। ತಸ್ಸ ತತ್ಥ ವಸನಕಾಲೇ ಏಕಾ ಚಣ್ಡಸಕುಣಿಕಾ ಮಹಾವತ್ತನಿಮಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಗೋಚರಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಸಾ ತತ್ಥ ಸಕಟೇಹಿ ಪತಿತಾನಿ ವೀಹಿಮುಗ್ಗಬೀಜಾದೀನಿ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಯಥಾ ಇದಾನಿ ಇಮಂ ಪದೇಸಂ ಅಞ್ಞೇ ಸಕುಣಾ ನಾಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಥಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಕುಣಸಙ್ಘಸ್ಸ ಓವಾದಂ ದೇತಿ ‘‘ವತ್ತನಿಮಹಾಮಗ್ಗೋ ನಾಮ ಸಪ್ಪಟಿಭಯೋ, ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಯೋ ಚೇವ ಚಣ್ಡಗೋಣಯುತ್ತಯಾನಾದೀನಿ ಚ ಸಞ್ಚರನ್ತಿ, ಸಹಸಾ ಉಪ್ಪತಿತುಮ್ಪಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ, ನ ತತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ಸಕುಣಸಙ್ಘೋ ತಸ್ಸಾ ‘‘ಅನುಸಾಸಿಕಾ’’ತೇವ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ।
ಸಾ ಏಕದಿವಸಂ ವತ್ತನಿಮಹಾಮಗ್ಗೇ ಚರನ್ತೀ ಅತಿಮಹಾವೇಗೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಯಾನಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ
೧೧೫.
‘‘ಯಾಯಞ್ಞೇ
ಸಾಯಂ ವಿಪಕ್ಖಿಕಾ ಸೇತಿ, ಹತಾ ಚಕ್ಕೇನ ಸಾಸಿಕಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯಾಯಞ್ಞೇ ಮನುಸಾಸತೀತಿ ಯಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ, ಯಾ ಅಞ್ಞೇ ಅನುಸಾಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಯಂ ಲೋಲುಪ್ಪಚಾರಿನೀತಿ ಅತ್ತನಾ ಲೋಲುಪ್ಪಚಾರಿನೀ ಸಮಾನಾ। ಸಾಯಂ ವಿಪಕ್ಖಿಕಾ ಸೇತೀತಿ ಸಾ ಏಸಾ ವಿಹತಪಕ್ಖಾ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾಮಗ್ಗೇ ಸಯತಿ। ಹತಾ ಚಕ್ಕೇನ ಸಾಸಿಕಾತಿ ಯಾನಚಕ್ಕೇನ ಹತಾ ಸಾಸಿಕಾ ಸಕುಣಿಕಾತಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಅನುಸಾಸಿಕಾ ಸಕುಣಿಕಾ ಅಯಂ ಅನುಸಾಸಿಕಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಅಹೋಸಿ, ಸಕುಣಜೇಟ್ಠಕೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಅನುಸಾಸಿಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ।
[೧೧೬] ೬. ದುಬ್ಬಚಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅತಿಕರಮಕರಾಚರಿಯಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ದುಬ್ಬಚಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಸ ವತ್ಥು ನವಕನಿಪಾತೇ ಗಿಜ್ಝಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೯.೧ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸತ್ಥಾ ಪನ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ನ ತ್ವಂ ಇದಾನೇವ ದುಬ್ಬಚೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ದುಬ್ಬಚೋಯೇವ। ದುಬ್ಬಚಭಾವೇನೇವ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಓವಾದಂ ಅಕರೋನ್ತೋ ಸತ್ತಿಪ್ಪಹಾರೇನ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಲಙ್ಘನಟಕಯೋನಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಪಞ್ಞವಾ ಉಪಾಯಕುಸಲೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಏಕಸ್ಸ ಲಙ್ಘನಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸತ್ತಿಲಙ್ಘನಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಆಚರಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಿಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ವಿಚರತಿ। ಆಚರಿಯೋ ಪನಸ್ಸ ಚತುನ್ನಂಯೇವ
೧೧೬.
‘‘ಅತಿಕರಮಕರಾಚರಿಯ
ಚತುತ್ಥೇ ಲಙ್ಘಯಿತ್ವಾನ, ಪಞ್ಚಮಾಯಸಿ ಆವುತೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅತಿಕರಮಕರಾಚರಿಯಾತಿ ಆಚರಿಯ ಅಜ್ಜ ತ್ವಂ ಅತಿಕರಂ ಅಕರಿ, ಅತ್ತನೋ ಕರಣತೋ ಅತಿರೇಕಂ ಕರಣಂ ಅಕರೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಯ್ಹಮ್ಪೇತಂ ನ ರುಚ್ಚತೀತಿ ಮಯ್ಹಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸಪಿ ಸಮಾನಸ್ಸ ಏತಂ ತವ ಕರಣಂ ನ ರುಚ್ಚತಿ, ತೇನ ತೇ ಅಹಂ ಪಠಮಮೇವ ಕಥೇಸಿನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ। ಚತುತ್ಥೇ ಲಙ್ಘಯಿತ್ವಾನಾತಿ ಚತುತ್ಥೇ ಸತ್ತಿಥಲೇ ಅಪತಿತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಲಙ್ಘಯಿತ್ವಾ। ಪಞ್ಚಮಾಯಸಿ ಆವುತೋತಿ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ವಚನಂ ಅಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಇದಾನಿ ಪಞ್ಚಮಾಯ ಸತ್ತಿಯಾ ಆವುತೋಸೀತಿ। ಇದಂ ವತ್ವಾ ಆಚರಿಯಂ ಸತ್ತಿತೋ ಅಪನೇತ್ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಅಕಾಸಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಆಚರಿಯೋ ಅಯಂ ದುಬ್ಬಚೋ ಅಹೋಸಿ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ದುಬ್ಬಚಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ।
[೧೧೭] ೭. ತಿತ್ತಿರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಚ್ಚುಗ್ಗತಾತಿಬಲತಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೋಕಾಲಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಸ ವತ್ಥು ತೇರಸಕನಿಪಾತೇ ತಕ್ಕಾರಿಯಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೧೩.೧೦೪ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸತ್ಥಾ ಪನ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕೋಕಾಲಿಕೋ ಇದಾನೇವ ಅತ್ತನೋ ವಾಚಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ನಟ್ಠೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ನಟ್ಠೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಅಸುಣನ್ತೋ ‘‘ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ತಿತ್ತಿರೋ ವಸತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ತಸ್ಸ ಸದ್ದೋ ನ ಸೂಯತೀ’’ತಿ ತಾಪಸೇ ಪುಚ್ಛಿ। ತೇ ತಸ್ಸ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಸೋ ಉಭೋಪಿ ತಾನಿ ಕಾರಣಾನಿ ಸಂಸನ್ದೇತ್ವಾ ಇಸಿಗಣಮಜ್ಝೇ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೧೭.
‘‘ಅಚ್ಚುಗ್ಗತಾತಿಬಲತಾ, ಅತಿವೇಲಂ ಪಭಾಸಿತಾ।
ವಾಚಾ ಹನತಿ ದುಮ್ಮೇಧಂ, ತಿತ್ತಿರಂ ವಾತಿವಸ್ಸಿತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಚ್ಚುಗ್ಗತಾತಿ ಅತಿಉಗ್ಗತಾ। ಅತಿಬಲತಾತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಭಾಸನೇನ ಅತಿಬಲಸಭಾವಾ। ಅತಿವೇಲಂ ಪಭಾಸಿತಾತಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತವೇಲಾ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕಮೇನ ಭಾಸಿತಾ। ತಿತ್ತಿರಂ ವಾತಿವಸ್ಸಿತನ್ತಿ ಯಥಾ ತಿತ್ತಿರಂ ಅತಿವಸ್ಸಿತಂ ಹನತಿ, ತಥಾ ಏವರೂಪಾ ವಾಚಾ ದುಮ್ಮೇಧಂ ಬಾಲಪುಗ್ಗಲಂ ಹನತೀತಿ।
ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಸಿಗಣಸ್ಸ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಅಹೋಸಿ।
ಸತ್ಥಾ
ತಿತ್ತಿರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ।
[೧೧೮] ೮. ವಟ್ಟಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನಾಚಿನ್ತಯನ್ತೋ ಪುರಿಸೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಉತ್ತರಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಉತ್ತರಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ ಮಹಾವಿಭವೋ। ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾಯ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಏಕೋ ಪುಞ್ಞವಾ ಸತ್ತೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಚವಿತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಅಭಿರೂಪೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ ಅಹೋಸಿ
ತಂ ತಸ್ಸ ಘರಾ ಓತಿಣ್ಣಂ ಏಕೋ ಇಸ್ಸರೋ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಪರಿಬ್ಬಯಂ ದತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಘರಂ ನೇಸಿ, ಸತ್ತಾಹೇ ವೀತಿವತ್ತೇ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಓಸಿತಂ। ವಣ್ಣದಾಸಿಯಾ
ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಇದಂ ಮಯ್ಹಂ ಏವರೂಪಂ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಆವುಸೋ, ಉತ್ತರಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಭಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಸಾಸನಸ್ಸ ಗುಣಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ‘ಇಮಮ್ಹಾ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಮಾನೋ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತೇನ ಸುಚಿನ್ತಿತೇನ ಮರಣಮುತ್ತೋ ಚೇವ, ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಚ ಅಗ್ಗಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಗುಣಕಥಂ ಕಥೇಸುಂ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ಪರಿವತ್ತನ್ತೋ ವಟ್ಟಕಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತದಾ ಏಕೋ ವಟ್ಟಕಲುದ್ದಕೋ ಅರಞ್ಞಾ ಬಹೂ ವಟ್ಟಕೇ ಆಹರಿತ್ವಾ ಗೇಹೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಗೋಚರಂ ದತ್ವಾ ಮೂಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತಾಗತಾನಂ ಹತ್ಥೇ ವಟ್ಟಕೇ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತೋ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇತಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಬಹೂಹಿ ವಟ್ಟಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಮ್ಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಆನೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಇಮಿನಾ ದಿನ್ನಂ ಗೋಚರಞ್ಚ ಪಾನೀಯಞ್ಚ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಯಂ ಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ದಸ್ಸತಿ। ಸಚೇ ಪನ ನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಮಿಲಾಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಥ ಮಂ ಮಿಲಾಯನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಏವಂ ಮೇ ಸೋತ್ಥಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಂ ಉಪಾಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ
೧೧೮.
‘‘ನಾಚಿನ್ತಯನ್ತೋ ಪುರಿಸೋ, ವಿಸೇಸಮಧಿಗಚ್ಛತಿ।
ಚಿನ್ತಿತಸ್ಸ ಫಲಂ ಪಸ್ಸ, ಮುತ್ತೋಸ್ಮಿ ವಧಬನ್ಧನಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥಾಯಂ ಪಿಣ್ಡತ್ಥೋ – ಪುರಿಸೋ ದುಕ್ಖಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಉಪಾಯೇನ ಇಮಮ್ಹಾ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಚಿನ್ತಯನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ದುಕ್ಖಾ ಮೋಕ್ಖಸಙ್ಖಾತಂ ವಿಸೇಸಂ ನಾಧಿಗಚ್ಛತಿ। ಇದಾನಿ ಪನ ಮಯಾ ಚಿನ್ತಿತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಫಲಂ ಪಸ್ಸ। ತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನ ಮುತ್ತೋಸ್ಮಿ ವಧಬನ್ಧನಾ, ಮರಣತೋ ಚ ಬನ್ಧನತೋ ಚ ಮುತ್ತೋಸ್ಮಿ ಅಹನ್ತಿ। ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಾರಣಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಮರಣಮುತ್ತೋ ವಟ್ಟಕೋ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ವಟ್ಟಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ।
[೧೧೯] ೯. ಅಕಾಲರಾವಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಮಾತಾಪಿತರಸಂವದ್ಧೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಅಕಾಲರಾವಿಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವತ್ತಂ ವಾ ಸಿಕ್ಖಂ ವಾ ನ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿ। ಸೋ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಮಯಾ ವತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಉಪಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸಜ್ಝಾಯಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ಪಠಮಯಾಮೇಪಿ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇಪಿ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇಪಿ ಪಬುದ್ಧಪಬುದ್ಧಕ್ಖಣೇಯೇವ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಕರೋತಿ, ಭಿಕ್ಖೂ ನಿದ್ದಂ ನ ಲಭನ್ತಿ। ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖು ಏವರೂಪೇ ರತನಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವತ್ತಂ ವಾ ಸಿಕ್ಖಂ ವಾ ಕಾಲಂ ವಾ ಅಕಾಲಂ ವಾ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಅಗುಣಕಥಂ ಕಥೇಸುಂ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ
ಅತೀತೇ
೧೧೯.
‘‘ಅಮಾತಾಪಿತರ-ಸಂವದ್ಧೋ, ಅನಾಚೇರಕುಲೇ ವಸಂ।
ನಾಯಂ ಕಾಲಂ ಅಕಾಲಂ ವಾ, ಅಭಿಜಾನಾತಿ ಕುಕ್ಕುಟೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಮಾತಾಪಿತರಸಂವದ್ಧೋತಿ ಮಾತಾಪಿತರೋ ನಿಸ್ಸಾಯ ತೇಸಂ ಓವಾದಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಂವಡ್ಢೋ। ಅನಾಚೇರಕುಲೇ ವಸನ್ತಿ ಆಚರಿಯಕುಲೇಪಿ ಅವಸಮಾನೋ, ಆಚಾರಸಿಕ್ಖಾಪಕಂ ಕಞ್ಚಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅವಸಿತತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಾಯಂ ಕಾಲಂ ಅಕಾಲಂ ವಾತಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ವಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ನ ವಸ್ಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ವಸ್ಸಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ವಾ ಅಕಾಲಂ ವಾ ಏಸ ಕುಕ್ಕುಟೋ ನ ಜಾನಾತಿ, ಅಜಾನನಭಾವೇನೇವ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತೋತಿ। ಇದಂ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ
ಅಕಾಲರಾವಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ।
[೧೨೦] ೧೦. ಬನ್ಧನಮೋಕ್ಖಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಬದ್ಧಾ ತತ್ಥ ಬಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಚಿಞ್ಚಮಾಣವಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಸಾ ವತ್ಥು ದ್ವಾದಸಕನಿಪಾತೇ ಮಹಾಪದುಮಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೧೨.೧೦೬ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ತದಾ ಪನ ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚಿಞ್ಚಮಾಣವಿಕಾ ಇದಾನೇವ ಮಂ ಅಭೂತೇನ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ
ಅಥಸ್ಸ ಪಚ್ಚನ್ತೋ ಕುಪ್ಪಿ, ಪಚ್ಚನ್ತೇ ಠಿತಾ ಯೋಧಾ ಚೋರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದ್ವೇ ತಯೋ ಸಙ್ಗಾಮೇ ಕತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಉತ್ತರಿ ಮಯಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಾ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಪಣ್ಣಂ ಪೇಸೇಸುಂ। ರಾಜಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಬಲಕಾಯಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಭದ್ದೇ, ಅಹಂ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ತತ್ಥ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಿ ಯುದ್ಧಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಜಯಪರಾಜಯೋಪಿ ಅನಿಬದ್ಧೋ, ತಾದಿಸೇಸು ಠಾನೇಸು ಮಾತುಗಾಮೋ ದುಪ್ಪರಿಹಾರೋ, ತ್ವಂ ಇಧೇವ ನಿವತ್ತಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ, ದೇವ, ಮಯಾ ನಿವತ್ತಿತು’’ನ್ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ರಞ್ಞಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಆಹ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಕೇಕಂ ಯೋಜನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಸುಖದುಕ್ಖಜಾನನತ್ಥಂ ಏಕೇಕಂ ಮನುಸ್ಸಂ ಪೇಸೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ನಗರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಬಲಕಾಯೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಯೋಜನೇ ಯೋಜನೇ ಏಕೇಕಂ ಪುರಿಸಂ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆರೋಗ್ಯಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ದೇವಿಯಾ ಸುಖದುಕ್ಖಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ। ಸಾ ಆಗತಾಗತಂ ಪುರಿಸಂ ‘‘ರಾಜಾ ಕಿಮತ್ಥಂ ತಂ ಪೇಸೇತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸುಖದುಕ್ಖಜಾನನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಹೀ’’ತಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ
ರಾಜಾ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಜನಪದಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಪುನ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ತಥೇವ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಜನೇ ಪೇಸೇಸಿ, ಸಾ ತೇಹಿಪಿ ಸದ್ಧಿಂ ತಥೇವ ವಿಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜಿಯೇವ। ರಾಜಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಜಯಕ್ಖನ್ಧಾವಾರಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ನಗರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಾಪೇತೂ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಕಲನಗರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜನಿವೇಸನಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಾಪೇನ್ತೋ ದೇವಿಯಾ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ರೂಪಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ಕಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಣ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ‘‘ಏಹಿ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ರಞ್ಞೋ ಪಟಿಪಥಂ ಅಗಮಾಸಿ। ರಾಜಾ ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಾಸಾದಂ ಆರುಯ್ಹ ದೇವಿಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘‘ಕಹಂ, ದೇವೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಗಿಲಾನಾ, ದೇವಾ’’ತಿ। ಸೋಪಿ ಸಿರಿಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಪರಿಮಜ್ಜನ್ತೋ ‘‘ಕಿಂ ತೇ, ಭದ್ದೇ, ಅಫಾಸುಕ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ತತಿಯವಾರೇ ರಾಜಾನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಮ್ಪಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಜೀವಸಿ ನಾಮ, ಮಾದಿಸಾಪಿ ಇತ್ಥಿಯೋ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಾಯೇವ ನಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಕಿಂ ಏತಂ, ಭದ್ದೇ’’ತಿ? ತುಮ್ಹೇಹಿ ನಗರಂ ರಕ್ಖನತ್ಥಾಯ ಠಪಿತೋ ಪುರೋಹಿತೋ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ನಿವೇಸನಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಾಮೀ’’ತಿ ಇಧಾಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಚನಂ ಅಕರೋನ್ತಿಂ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ
ಅಥ ನಂ
೧೨೦.
‘‘ಅಬದ್ಧಾ ತತ್ಥ ಬಜ್ಝನ್ತಿ, ಯತ್ಥ ಬಾಲಾ ಪಭಾಸರೇ।
ಬದ್ಧಾಪಿ ತತ್ಥ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ, ಯತ್ಥ ಧೀರಾ ಪಭಾಸರೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಬದ್ಧಾತಿ ಅಬನ್ಧಿತಬ್ಬಯುತ್ತಾ। ಪಭಾಸರೇತಿ ಪಭಾಸನ್ತಿ ವದನ್ತಿ ಕಥೇನ್ತಿ।
ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ರಞ್ಞೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯಾ ಇಮಂ ದುಕ್ಖಂ ಅಗಾರೇ ವಸನಭಾವೇನ ಲದ್ಧಂ, ಇದಾನಿ ಮೇ ಅಗಾರೇನ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಮೇ ಅನುಜಾನ, ದೇವಾ’’ತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅನುಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸುಮುಖಂ ಞಾತಿಜನಂ ಮಹನ್ತಞ್ಚ ವಿಭವಂ ಪಹಾಯ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಸನ್ತೋ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಅಹೋಸಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ದುಟ್ಠದೇವೀ ಚಿಞ್ಚಮಾಣವಿಕಾ ಅಹೋಸಿ, ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ಪುರೋಹಿತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಬನ್ಧನಮೋಕ್ಖಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ।
ಹಂಚಿವಗ್ಗೋ ದ್ವಾದಸಮೋ।
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ಗದ್ರಭಪಞ್ಹಾ ಅಮರಾ, ಸಿಙ್ಗಾಲಂ ಮಿತಚಿನ್ತಿ ಚ।
ಅನುಸಾಸಿಕದುಬ್ಬಚಂ, ತಿತ್ತಿರಂ ವಟ್ಟಕಂ ಪುನ।
ಅಕಾಲರಾವಿ ಬನ್ಧನನ್ತಿ॥
೧೩. ಕುಸನಾಳಿವಗ್ಗೋ
[೧೨೧] ೧. ಕುಸನಾಳಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಕರೇ ಸರಿಕ್ಖೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಮಿತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಹಿ ಮಿತ್ತಸುಹಜ್ಜಞಾತಿಬನ್ಧವಾ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಅಯಂ ತಯಾ ಜಾತಿಗೋತ್ತಧನಧಞ್ಞಾದೀಹಿ ನೇವ ಸದಿಸೋ, ನ ಉತ್ತರಿತರೋ, ಕಸ್ಮಾ ಏತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ಥವಂ ಕರೋಸಿ, ಮಾ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಿವಾರೇಸುಂ। ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಪನ ‘‘ಮಿತ್ತಸನ್ಥವೋ ನಾಮ ಹೀನೇಹಿಪಿ ಸಮೇಹಿಪಿ ಅತಿರೇಕೇಹಿಪಿ ಕತ್ತಬ್ಬೋಯೇವಾ’’ತಿ ತೇಸಂ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ರಞ್ಞೋ ಉಯ್ಯಾನೇ ಕುಸನಾಳಿಗಚ್ಛೇ ದೇವತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಚ ಉಯ್ಯಾನೇ ಮಙ್ಗಲಸಿಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಜುಗತಕ್ಖನ್ಧೋ ಪರಿಮಣ್ಡಲಸಾಖಾವಿಟಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಲದ್ಧಸಮ್ಮಾನೋ ರುಚಮಙ್ಗಲರುಕ್ಖೋ ಅತ್ಥಿ, ‘‘ಮುಖಕೋ’’ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಏಕೋ ಮಹೇಸಕ್ಖೋ ದೇವರಾಜಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವೋ ಅಹೋಸಿ। ತದಾ ರಾಜಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಏಕತ್ಥಮ್ಭಕೇ ಪಾಸಾದೇ ವಸತಿ, ತಸ್ಸ ಸೋ ಥಮ್ಭೋ ಚಲಿ। ಅಥಸ್ಸ ಚಲಿತಭಾವಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ। ರಾಜಾ ವಡ್ಢಕೀ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತಾ, ಮಮ ಏಕತ್ಥಮ್ಭಕಸ್ಸ ಮಙ್ಗಲಪಾಸಾದಸ್ಸ ಥಮ್ಭೋ ಚಲಿತೋ, ಏಕಂ ಸಾರತ್ಥಮ್ಭಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ತಂ ನಿಚ್ಚಲಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ತೇ ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಾ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತದನುಚ್ಛವಿಕಂ
ರುಕ್ಖದೇವತಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸ್ವೇ ಮಯ್ಹಂ ವಿಮಾನಂ ನಾಸೇಸ್ಸನ್ತಿ, ದಾರಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಕುಹಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೀ ಪುತ್ತಕೇ ಗೀವಾಯ
ತಸ್ಸಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರತ್ಥಾಯ ಸನ್ದಿಟ್ಠಸಮ್ಭತ್ತಾ
೧೨೧.
‘‘ಕರೇ ಸರಿಕ್ಖೋ ಅಥ ವಾಪಿ ಸೇಟ್ಠೋ, ನಿಹೀನಕೋ ವಾಪಿ ಕರೇಯ್ಯ ಏಕೋ।
ಕರೇಯ್ಯುಮೇತೇ ಬ್ಯಸನೇ ಉತ್ತಮತ್ಥಂ, ಯಥಾ ಅಹಂ ಕುಸನಾಳಿ ರುಚಾಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕರೇ ಸರಿಕ್ಖೋತಿ ಜಾತಿಆದೀಹಿ ಸದಿಸೋಪಿ ಮಿತ್ತಧಮ್ಮಂ ಕರೇಯ್ಯ। ಅಥ ವಾಪಿ ಸೇಟ್ಠೋತಿ ಜಾತಿಆದೀಹಿ ಅಧಿಕೋಪಿ ಕರೇಯ್ಯ। ನಿಹೀನಕೋ ವಾಪಿ ಕರೇಯ್ಯ ಏಕೋತಿ ಏಕೋ ಜಾತಿಆದೀಹಿ ಹೀನೋಪಿ ಮಿತ್ತಧಮ್ಮಂ ಕರೇಯ್ಯ। ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಏತೇ ಮಿತ್ತಾ ಕಾತಬ್ಬಾಯೇವಾತಿ ದೀಪೇತಿ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಕರೇಯ್ಯುಮೇತೇ ಬ್ಯಸನೇ ಉತ್ತಮತ್ಥನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಪೇತೇ ಸಹಾಯಸ್ಸ ಬ್ಯಸನೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಭಾರಂ ವಹಮಾನಾ ಉತ್ತಮತ್ಥಂ ಕರೇಯ್ಯುಂ, ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕದುಕ್ಖತೋ ತಂ ಸಹಾಯಕಂ ಮೋಚೇಯ್ಯುಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಸ್ಮಾ ಹೀನೋಪಿ ಮಿತ್ತೋ ಕಾತಬ್ಬೋಯೇವ, ಪಗೇವ ಇತರೇ। ತತ್ರಿದಂ ಓಪಮ್ಮಂ – ಯಥಾ ಅಹಂ ಕುಸನಾಳಿ ರುಚಾಯನ್ತಿ, ಯಥಾ ಅಹಂ ರುಚಾಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತದೇವತಾ ಅಯಞ್ಚ ಕುಸನಾಳಿದೇವತಾ, ಅಪ್ಪೇಸಕ್ಖಾಪಿ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವಂ ಕರಿಮ್ಹ, ತತ್ರಪಾಹಂ ಮಹೇಸಕ್ಖಾಪಿ ಸಮಾನಾ ಅತ್ತನೋ ಉಪ್ಪನ್ನದುಕ್ಖಂ ಬಾಲತಾಯ ಅನುಪಾಯಕುಸಲತಾಯ ಹರಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂ, ಇಮಂ ಪನ ಅಪ್ಪೇಸಕ್ಖಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ ಪಣ್ಡಿತದೇವತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ದುಕ್ಖತೋ ಮುತ್ತೋಮ್ಹಿ। ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞೇಹಿಪಿ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮೇಹಿ ಸಮವಿಸಿಟ್ಠಭಾವಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಹೀನೋಪಿ ಪಣ್ಡಿತೋ ಮಿತ್ತೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ।
ರುಚಾದೇವತಾ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ದೇವಸಙ್ಘಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕುಸನಾಳಿದೇವತಾಯ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತಾ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ರುಚಾದೇವತಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಕುಸನಾಳಿದೇವತಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಕುಸನಾಳಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ।
[೧೨೨] ೨. ದುಮ್ಮೇಧಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯಸಂ ಲದ್ಧಾನ ದುಮ್ಮೇಧೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಧಮ್ಮಸಭಾಯಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಆವುಸೋ ದೇವದತ್ತೋ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುಣ್ಣಚನ್ದಸಸ್ಸಿರಿಕಮುಖಂ ಅಸೀತಾನುಬ್ಯಞ್ಜನದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಆವೇಳಾವೇಳಾಭೂತಾ ಯಮಕಯಮಕಭೂತಾ ಘನಬುದ್ಧರಸ್ಮಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಂ ಪರಮಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ಅತ್ತಭಾವಞ್ಚ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಉಸೂಯಮೇವ ಕರೋತಿ। ‘ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಏವರೂಪೇನ ಸೀಲೇನ ಸಮಾಧಿನಾ ಪಞ್ಞಾಯ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ವಣ್ಣಂ ಸಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಉಸೂಯಮೇವ ಕರೋತೀ’’ತಿ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಅಗುಣಕಥಂ ಕಥಯಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ
ಅತೀತೇ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ರಾಜಗಹನಗರೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಮಗಧರಾಜೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹತ್ಥಿಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸೇತೋ ಅಹೋಸಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವಣ್ಣಿತಸದಿಸಾಯ ರೂಪಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಅಥ ನಂ ‘‘ಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಸೋ ರಾಜಾ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಂ ಅಕಾಸಿ। ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ಛಣದಿವಸೇ ಸಕಲನಗರಂ ದೇವನಗರಂ ವಿಯ ಅಲಙ್ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ರಾಜಾನುಭಾವೇನ ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಅಕಾಸಿ। ಮಹಾಜನೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿನೋ ರೂಪಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ಸರೀರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ರೂಪಂ, ಅಹೋ ಗತಿ, ಅಹೋ ಲೀಳಾ, ಅಹೋ ಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಏವರೂಪೋ ನಾಮ ಸಬ್ಬಸೇತವರವಾರಣೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಞ್ಞೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ’’ತಿ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಮೇವ ವಣ್ಣೇಸಿ।
ರಾಜಾ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಸುತ್ವಾ ಸಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಉಸೂಯಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜೇವ ತಂ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಪಾತೇತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಹತ್ಥಾಚರಿಯಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ತಯಾ ಅಯಂ ನಾಗೋ ಸಿಕ್ಖಾಪಿತೋ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಸುಸಿಕ್ಖಾಪಿತೋ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ನ ಸುಸಿಕ್ಖಿತೋ, ದುಸಿಕ್ಖಿತೋ’’ತಿ। ‘‘ಸುಸಿಕ್ಖಿತೋ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಯದಿ ಸುಸಿಕ್ಖಿತೋ
ಆಚರಿಯೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಇಮಿನಾ ಸದಿಸೋ ಸುಸಿಕ್ಖಿತೋ ಹತ್ಥೀ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ನಿಸ್ಸಂಸಯಂ ಪನೇತಂ ಏಸ ಪಪಾತೇ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇತುಕಾಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ಕಣ್ಣಮೂಲೇ ಮನ್ತೇಸಿ ‘‘ತಾತ, ಅಯಂ ರಾಜಾ ತಂ ಪಪಾತೇ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇತುಕಾಮೋ, ನ ತ್ವಂ ಏತಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ। ಸಚೇ ತೇ ಆಕಾಸೇನ ಗನ್ತುಂ ಬಲಂ ಅತ್ಥಿ, ಮಂ ಯಥಾನಿಸಿನ್ನಂಯೇವ ಆದಾಯ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಂ
೧೨೨.
‘‘ಯಸಂ ಲದ್ಧಾನ ದುಮ್ಮೇಧೋ, ಅನತ್ಥಂ ಚರತಿ ಅತ್ತನೋ।
ಅತ್ತನೋ ಚ ಪರೇಸಞ್ಚ, ಹಿಂಸಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ರಾಯಂ
ಏವಂ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ರಞ್ಞೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ತಿಟ್ಠ ದಾನಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿನಗರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಆಕಾಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸಕಲನಗರಂ ಸಙ್ಖುಭಿತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ಆಕಾಸೇನ ಸೇತವರವಾರಣೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಠಿತೋ’’ತಿ ಏಕಕೋಲಾಹಲಂ ಅಹೋಸಿ। ವೇಗೇನ ರಞ್ಞೋಪಿ ಆರೋಚೇಸುಂ। ರಾಜಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಮಯ್ಹಂ ಉಪಭೋಗತ್ಥಾಯ ಆಗತೋಸಿ, ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ಆಚರಿಯೋ ಓತರಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ ಆಗತೋಸಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ರಾಜಗಹತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಮನಾಪಂ ತೇ, ತಾತ, ಕತಂ ಇಧಾಗಚ್ಛನ್ತೇನಾ’’ತಿ ತುಟ್ಠಹಟ್ಠೋ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಮಗಧರಾಜಾ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಹತ್ಥಾಚರಿಯೋ ಆನನ್ದೋ, ಹತ್ಥೀ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ದುಮ್ಮೇಧಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ।
[೧೨೩] ೩. ನಙ್ಗಲೀಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಸಬ್ಬತ್ಥಗಾಮಿಂ ವಾಚನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಲಾಳುದಾಯಿತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತೋ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಇದಂ ಕಥೇತಬ್ಬಂ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಇದಂ ನ ಕಥೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಯುತ್ತಾಯುತ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಮಙ್ಗಲೇ ಅವಮಙ್ಗಲಂ ವದನ್ತೋ ‘‘ತಿರೋಕುಟ್ಟೇಸು ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಸನ್ಧಿಸಿಙ್ಘಾಟಕೇಸು ಚಾ’’ತಿ ಇದಂ ಅವಮಙ್ಗಲಂ ಮಙ್ಗಲಂ ಕತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕಥೇತಿ। ಅವಮಙ್ಗಲೇಸು ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಬಹೂ ದೇವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಚ, ಮಙ್ಗಲಾನಿ ಅಚಿನ್ತಯು’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಏವರೂಪಾನಂ ಮಙ್ಗಲಾನಂ ಸತಮ್ಪಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಾನಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಚ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಉಟ್ಠಾಯ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ತಾತ, ನಿಸಿನ್ನೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಆಚರಿಯ, ಏಕಸ್ಸ ಮಞ್ಚಪಾದಸ್ಸ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಊರುಮ್ಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋಮ್ಹೀ’’ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಂವಿಗ್ಗಮಾನಸೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಅತಿ ವಿಯ ಮಯ್ಹಂ ಉಪಕಾರೋ, ಏತ್ತಕಾನಂ ಪನ ಮಾಣವಕಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಅಯಮೇವ ದನ್ಧೋ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಕಥಂ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಇಮಂ ಪಣ್ಡಿತಂ ಕರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಅತ್ಥೇಕೋ ಉಪಾಯೋ, ಅಹಂ ಇಮಂ ಮಾಣವಂ ದಾರುಅತ್ಥಾಯ ಪಣ್ಣತ್ಥಾಯ ಚ ವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಗತಂ ‘ಅಜ್ಜ ತೇ ಕಿಂ ದಿಟ್ಠಂ, ಕಿಂ ಕತ’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ। ಅಥ ಮೇ ‘ಇದಂ ನಾಮ ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ದಿಟ್ಠಂ, ಇದಂ ಕತ’ನ್ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ। ಅಥ ನಂ
ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ಮಾಣವೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದಾರುಅತ್ಥಾಯ ಅರಞ್ಞಂ ಗತೋ ತತ್ಥ ಸಪ್ಪಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಆಚರಿಯ, ಸಪ್ಪೋ ಮೇ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸಿ। ‘‘ಸಪ್ಪೋ ನಾಮ, ತಾತ, ಕೀದಿಸೋ ಹೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಙ್ಗಲೀಸಾ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ತಾತ, ಮನಾಪಾ ತೇ ಉಪಮಾ ಆಹಟಾ, ಸಪ್ಪಾ ನಾಮ ನಙ್ಗಲೀಸಸದಿಸಾವ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ। ಅಥ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಮಾಣವಕೇನ ಮನಾಪಾ ಉಪಮಾ ಆಹಟಾ, ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ ನಂ ಪಣ್ಡಿತಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ಮಾಣವೋ ಪುನ ಏಕದಿವಸಂ ಅರಞ್ಞೇ ಹತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಹತ್ಥೀ ಮೇ ಆಚರಿಯ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಹತ್ಥೀ ನಾಮ, ತಾತ, ಕೀದಿಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ನಙ್ಗಲೀಸಾ’’ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಹತ್ಥಿಸ್ಸ
ಪುನೇಕದಿವಸಂ ನಿಮನ್ತನೇ ಏಕಚ್ಚೇ ಮಾಣವಾ ಗುಳಂ ದಧಿನಾ ಭುಞ್ಜಿಂಸು, ಏಕಚ್ಚೇ ಖೀರೇನ। ಸೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಆಚರಿಯ, ಅಜ್ಜ ಮಯಂ ದಧಿನಾ ಖೀರೇನ ಚ ಭುಞ್ಜಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ದಧಿಖೀರಂ ನಾಮ ಕೀದಿಸಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಙ್ಗಲೀಸಾ’’ತಿ ಆಹ। ಆಚರಿಯೋ ‘‘ಅಯಂ ಮಾಣವೋ ‘ಸಪ್ಪೋ ನಙ್ಗಲೀಸಸದಿಸೋ’ತಿ ಕಥೇನ್ತೋ ತಾವ ಸುಕಥಿತಂ ಕಥೇಸಿ, ‘ಹತ್ಥೀ ನಙ್ಗಲೀಸಸದಿಸೋ’ತಿ ಕಥೇನ್ತೇನಾಪಿ ಸೋಣ್ಡಂ ಸನ್ಧಾಯ ಲೇಸೇನ ಕಥಿತಂ। ‘ಉಚ್ಛು ನಙ್ಗಲೀಸಸದಿಸ’ನ್ತಿ ಕಥನೇಪಿ ಲೇಸೋ ಅತ್ಥಿ, ‘ದಧಿಖೀರಾನಿ ಪನ ನಿಚ್ಚಂ ಪಣ್ಡರಾನಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತಭಾಜನಸಣ್ಠಾನಾನೀ’ತಿ ಇಧ
೧೨೩.
‘‘ಅಸಬ್ಬತ್ಥಗಾಮಿಂ ವಾಚಂ, ಬಾಲೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಭಾಸತಿ।
ನಾಯಂ ದಧಿಂ ವೇದಿ ನ ನಙ್ಗಲೀಸಂ, ದಧಿಪ್ಪಯಂ ಮಞ್ಞತಿ ನಙ್ಗಲೀಸ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ರಾಯಂ ಅಸಬ್ಬತ್ಥಗಾಮಿಂ ವಾಚಂ ಬಾಲೋ ದನ್ಧಪುಗ್ಗಲೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಭಾಸತಿ, ‘‘ದಧಿ ನಾಮ ಕೀದಿಸ’’ನ್ತಿ ಪುಟ್ಠೋಪಿ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ನಙ್ಗಲೀಸಾ’’ತಿ ವದತೇವ। ಏವಂ ವದನ್ತೋ ನಾಯಂ ದಧಿಂ ವೇದಿ ನ ನಙ್ಗಲೀಸಂ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ದಧಿಪ್ಪಯಂ ಮಞ್ಞತಿ ನಙ್ಗಲೀಸಂ, ಯಸ್ಮಾ ಅಯಂ ದಧಿಮ್ಪಿ ನಙ್ಗಲೀಸಮೇವ ಮಞ್ಞತಿ। ಅಥ ವಾ ದಧೀತಿ ದಧಿಮೇವ, ಪಯನ್ತಿ ಖೀರಂ, ದಧಿ ಚ ಪಯಞ್ಚ ದಧಿಪ್ಪಯಂ। ಯಸ್ಮಾ ದಧಿಖೀರಾನಿಪಿ ಅಯಂ ನಙ್ಗಲೀಸಮೇವ ಮಞ್ಞತಿ, ಏದಿಸೋ ಚಾಯಂ ಬಾಲೋ, ಕಿಂ ಇಮಿನಾತಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪರಿಬ್ಬಯಂ ದತ್ವಾ ತಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಲಾಳಕಮಾಣವೋ ಲಾಳುದಾಯೀ ಅಹೋಸಿ, ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ನಙ್ಗಲೀಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ।
[೧೨೪] ೪. ಅಮ್ಬಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ವಾಯಮೇಥೇವ ಪುರಿಸೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ವತ್ತಸಮ್ಪನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸಾಸನೇ ಉರಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ವತ್ತಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅಹೋಸಿ, ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಾನಿ ಪಾನೀಯಪರಿಭೋಜನೀಯಉಪೋಸಥಾಗಾರಜನ್ತಾಘರಾದಿವತ್ತಾನಿ ಚ ಸಾಧುಕಂ ಕರೋತಿ, ಚುದ್ದಸಸು ಮಹಾವತ್ತೇಸು ಅಸೀತಿಖನ್ಧಕವತ್ತೇಸು ಚ ಪರಿಪೂರಕಾರೀಯೇವ ಹೋತಿ, ವಿಹಾರಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜತಿ, ಪರಿವೇಣಂ ವಿತಕ್ಕಮಾಳಕಂ ವಿಹಾರಮಗ್ಗಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜತಿ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಾನೀಯಂ ದೇತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ತಸ್ಸ ವತ್ತಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತಮತ್ತಾನಿ ಧುವಭತ್ತಾನಿ ಅದಂಸು, ಮಹಾಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬಹೂನಂ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ಜಾತೋ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖು ಅತ್ತನೋ ವತ್ತಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮಹನ್ತಂ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ, ಏತಂ ಏಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬಹೂನಂ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ಜಾತೋ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ
ಅತೀತೇ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಕಂ ನಾಮ ವತ್ತಸಮ್ಪನ್ನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏತ್ತಕಾನಂ ತಾಪಸಾನಂ ಫಲಾಫಲತ್ಥಾಯ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಯಾಪನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ವೀರಿಯಂ ನಾಮ ಕಾತಬ್ಬಮೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೨೪.
‘‘ವಾಯಮೇಥೇವ ಪುರಿಸೋ, ನ ನಿಬ್ಬಿನ್ದೇಯ್ಯ ಪಣ್ಡಿತೋ।
ವಾಯಾಮಸ್ಸ ಫಲಂ ಪಸ್ಸ, ಭುತ್ತಾ ಅಮ್ಬಾ ಅನೀತಿಹ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ರಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಪಣ್ಡಿತೋ ಅತ್ತನೋ ವತ್ತಪೂರಣಾದಿಕೇ ಕಮ್ಮಸ್ಮಿಂ ವಾಯಮೇಥೇವ, ನ ಉಕ್ಕಣ್ಠೇಯ್ಯ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ವಾಯಾಮಸ್ಸ ನಿಪ್ಫಲತಾಯ ಅಭಾವತೋ। ಇತಿ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ವಾಯಾಮಸ್ಸ ಫಲಂ ಪಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಹ। ಕೀದಿಸಂ? ಭುತ್ತಾ ಅಮ್ಬಾ ಅನೀತಿಹಂ। ತತ್ಥ ಅಮ್ಬಾತಿ ದೇಸನಾಮತ್ತಂ, ತೇಹಿ ಪನ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಿ ಫಲಾಫಲಾನಿ ಆಭತಾನಿ। ತೇಸು ಸಮ್ಪನ್ನತರಾನಂ ಉಸ್ಸನ್ನತರಾನಂ ವಾ ವಸೇನ ‘‘ಅಮ್ಬಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯೇ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಇಸಿಸತೇಹಿ ಸಯಂ ಅರಞ್ಞಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಆನೀತಾ ಅಮ್ಬಾ ಭುತ್ತಾ, ಇದಂ ವಾಯಾಮಸ್ಸ ಫಲಂ। ತಞ್ಚ ಖೋ ಪನ ಅನೀತಿಹಂ, ‘‘ಇತಿ ಆಹ ಇತಿ ಆಹಾ’’ತಿ ಏವಂ ಇತಿಹೀತಿಹೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ನ ಹೋತಿ, ಪಚ್ಚಕ್ಖಮೇವ ತಂ ಫಲಂ ಪಸ್ಸಾತಿ। ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಇಸಿಗಣಸ್ಸ ಓವಾದಂ ಅದಾಸಿ।
ಸತ್ಥಾ
ಅಮ್ಬಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ।
[೧೨೫] ೫. ಕಟಾಹಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಬಹುಮ್ಪಿ ಸೋ ವಿಕತ್ಥೇಯ್ಯಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ವಿಕತ್ಥಕಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಸ ವತ್ಥು ಹೇಟ್ಠಾ ಕಥಿತಸದಿಸಮೇವ।
ಅತೀತೇ ಪನ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಹಾವಿಭವೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ, ದಾಸೀಪಿಸ್ಸ ತಂ ದಿವಸಞ್ಞೇವ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ। ತೇ ಏಕತೋವ ವಡ್ಢಿಂಸು। ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೇ ಲೇಖಂ ಸಿಕ್ಖನ್ತೇ ದಾಸೋಪಿಸ್ಸ ಫಲಕಂ ವಹಮಾನೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಲೇಖಂ ಸಿಕ್ಖಿ, ಗಣನಂ ಸಿಕ್ಖಿ, ದ್ವೇ ತಯೋ ವೋಹಾರೇ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ವಚನಕುಸಲೋ ವೋಹಾರಕುಸಲೋ ಯುವಾ ಅಭಿರೂಪೋ ಅಹೋಸಿ, ನಾಮೇನ ಕಟಾಹೇಕೋ ನಾಮ। ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿಘರೇ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ನ ಮಂ ಇಮೇ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಕಮ್ಮಂ ಕಾರೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ದೋಸಂ ದಿಸ್ವಾ ತಾಳೇತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಲಕ್ಖಣೇನ ಅಙ್ಕೇತ್ವಾ ದಾಸಪರಿಭೋಗೇನಪಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಪಚ್ಚನ್ತೇ ಖೋ ಪನ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸಹಾಯಕೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಅತ್ಥಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ವಚನೇನ ಲೇಖಂ ಆದಾಯ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ‘ಅಹಂ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಸೇಟ್ಠಿಂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಧೀತರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸುಖಂ ವಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ಸಯಮೇವ ಪಣ್ಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ
ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಕುತೋ ಆಗತೋಸಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಬಾರಾಣಸಿತೋ’’ತಿ। ‘‘ಕಸ್ಸ ಪುತ್ತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸಾ’’ತಿ। ‘‘ಕೇನತ್ಥೇನಾಗತೋಸೀ’’ತಿ? ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಕಟಾಹಕೋ ‘‘ಇದಂ ದಿಸ್ವಾ ಜಾನಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಪಣ್ಣಂ ಅದಾಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿ ಪಣ್ಣಂ ವಾಚೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಾಹಂ ಜೀವಾಮಿ ನಾಮಾ’’ತಿ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಧೀತರಂ ದತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಪರಿವಾರೋ ಮಹನ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಾದೀಸು ವಾ ವತ್ಥಗನ್ಧಾದೀಸು
ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ದಾಸಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘‘ಕಟಾಹಕೋ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ಕಹಂ ಗತೋ, ಪರಿಯೇಸಥ ನ’’ನ್ತಿ ಸಮನ್ತಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಪಯೋಜೇಸಿ। ತೇಸು ಏಕೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಅಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಯುತ್ತಂ ತೇನ ಕತಂ, ಗನ್ತ್ವಾ ನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರಾಜಾನಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿ। ‘‘ಸೇಟ್ಠಿ ಕಿರ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಾಕಟೋ ಜಾತೋ। ಕಟಾಹಕೋ ‘‘ಸೇಟ್ಠಿ ಕಿರ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ನ ಸೋ ಅಞ್ಞೇನ ಕಾರಣೇನ ಆಗಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ, ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯೇವಸ್ಸ ಆಗಮನೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಪನಾಹಂ ಪಲಾಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪುನ ಆಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಅತ್ಥಿ ಪನೇಸ ಉಪಾಯೋ। ಮಮ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಪಟಿಪಥಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಾಸಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಮೇವ ಆರಾಧೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಏವಂ ಭಾಸತಿ ‘‘ಅಞ್ಞೇ ಬಾಲಮನುಸ್ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಬಾಲಭಾವೇನ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ
ಸೋ ಏವಂ ಪರಿಸಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚನ್ತಸಮೀಪಂ ಆಗತಕಾಲೇ ಸಸುರಂ ಅವೋಚ ‘‘ತಾತ, ಮಮ ಕಿರ ಪಿತಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಆಗಚ್ಛತಿ, ತುಮ್ಹೇ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ಪಟಿಯಾದಾಪೇಥ, ಅಹಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಟಿಪಥಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ತಾತಾ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ಕಟಾಹಕೋ ಬಹುಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಮಾದಾಯ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಅದಾಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಪಾತರಾಸಕಾಲೇ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಸರೀರವಳಞ್ಜನತ್ಥಾಯ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಪಾವಿಸಿ। ಕಟಾಹಕೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವಾರಂ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತರಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ಅಮ್ಮ, ಸೀಸೇ ಮೇ ಊಕಾ ವಿಚಿನಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಊಕಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಂ ಪಿಯವಚನಂ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಥೇಹಿ, ಅಮ್ಮ, ಕಚ್ಚಿ ತೇ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಸುಖದುಕ್ಖೇಸು ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ
೧೨೫.
‘‘ಬಹುಮ್ಪಿ ಸೋ ವಿಕತ್ಥೇಯ್ಯ, ಅಞ್ಞಂ ಜನಪದಂ ಗತೋ।
ಅನ್ವಾಗನ್ತ್ವಾನ ದೂಸೇಯ್ಯ, ಭುಞ್ಜ ಭೋಗೇ ಕಟಾಹಕಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಬಹುಮ್ಪಿ ಸೋ ವಿಕತ್ಥೇಯ್ಯ, ಅಞ್ಞಂ ಜನಪದಂ ಗತೋತಿ ಯೋ ಅತ್ತನೋ ಜಾತಿಭೂಮಿತೋ ಅಞ್ಞಂ ಜನಪದಂ ಗತೋ ಹೋತಿ, ಯತ್ಥಸ್ಸ ಜಾತಿಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಸೋ ಅನ್ವಾಗನ್ತ್ವಾನ ದೂಸೇಯ್ಯಾತಿ ಇಮಂ ತಾವ ವಾರಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಪಟಿಪಥಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಾಸಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಕಸಾಹಿ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಚಮ್ಮುಪ್ಪಾಟನತೋ ಚ ಲಕ್ಖಣಾಹನನತೋ ಚ ಮುತ್ತೋಸಿ। ಸಚೇ ಅನಾಚಾರಂ ಕರೋಸಿ, ಪುನ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಆಗಮನವಾರೇ ತವ ಸಾಮಿಕೋ ಅನ್ವಾಗನ್ತ್ವಾನ ದೂಸೇಯ್ಯ, ಇಮಂ ಗೇಹಂ ಅನುಆಗನ್ತ್ವಾ ಕಸಾಭಿಘಾತೇಹಿ ಚೇವ ಲಕ್ಖಣಾಹನನೇನ ಚ ಜಾತಿಪ್ಪಕಾಸನೇನ ಚ ತಂ ದೂಸೇಯ್ಯ ಉಪಹನೇಯ್ಯ। ತಸ್ಮಾ ಇಮಂ ಅನಾಚಾರಂ ಪಹಾಯ ಭುಞ್ಜ ಭೋಗೇ ಕಟಾಹಕ, ಮಾ ಪಚ್ಛಾ ಅತ್ತನೋ ದಾಸಭಾವಂ ಪಾಕಟಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಅಹೋಸೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ
ಸತ್ಥಾ
ಕಟಾಹಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ।
[೧೨೬] ೬. ಅಸಿಲಕ್ಖಣಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ತಥೇವೇಕಸ್ಸ ಕಲ್ಯಾಣನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಅಸಿಲಕ್ಖಣಪಾಠಕಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಕಮ್ಮಾರೇಹಿ ರಞ್ಞೋ ಅಸೀನಂ ಆಹಟಕಾಲೇ ಅಸಿಂ ಉಪಸಿಙ್ಘಿತ್ವಾ ಅಸಿಲಕ್ಖಣಂ ಉದಾಹರತಿ। ಸೋ ಯೇಸಂ ಹತ್ಥತೋ ಲಾಭಂ ಲಭತಿ, ತೇಸಂ ಅಸಿಂ ‘‘ಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ಮಙ್ಗಲಸಂಯುತ್ತೋ’’ತಿ ವದತಿ। ಯೇಸಂ ಹತ್ಥತೋ ಲಾಭಂ ನ ಲಭತಿ, ತೇಸಂ ಅಸಿಂ ‘‘ಅವಲಕ್ಖಣೋ’’ತಿ ಗರಹತಿ। ಅಥೇಕೋ ಕಮ್ಮಾರೋ ಅಸಿಂ ಕತ್ವಾ ಕೋಸಿಯಂ ಸುಖುಮಂ ಮರಿಚಚುಣ್ಣಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಅಸಿಂ ಆಹರಿ। ರಾಜಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಸಿಂ ವೀಮಂಸಾ’’ತಿ ಆಹ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಅಸಿಂ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಉಪಸಿಙ್ಘನ್ತಸ್ಸ ಮರಿಚಚುಣ್ಣಾನಿ ನಾಸಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ತಸ್ಸ ಅಸಿಲಕ್ಖಣಪಾಠಕೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವತ್ಥುಸದಿಸಮೇವ। ರಾಜಾ ಪನ ತಸ್ಸ ವೇಜ್ಜೇ ದತ್ವಾ ನಾಸಿಕಾಕೋಟಿಂ ಫಾಸುಕಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಲಾಖಾಯ ಪಟಿನಾಸಿಕಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಪುನ ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಮೇವ ಅಕಾಸಿ। ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಪನ ಪುತ್ತೋ ನತ್ಥಿ, ಏಕಾ ಧೀತಾ ಚೇವ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋ ಚ ಅಹೇಸುಂ। ಸೋ ಉಭೋಪಿ ತೇ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕೇಯೇವ ವಡ್ಢಾಪೇಸಿ। ತೇ ಏಕತೋ ವಡ್ಢನ್ತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ। ರಾಜಾಪಿ
ತೇ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಭಾವಂ ಪತ್ತಾ ಅತಿವಿಯ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ। ರಾಜಕುಮಾರೋ ‘‘ಕೇನ ನು ಖೋ ಉಪಾಯೇನ ಮಾತುಲಧೀತರಂ ರಾಜಗೇಹಾ ನೀಹರಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ‘‘ಅತ್ಥೇಕೋ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ಮಹಾಇಕ್ಖಣಿಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಸಹಸ್ಸಭಣ್ಡಿಕಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಮಯಾ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಮ್ಮ, ತಯಿ ಕರೋನ್ತಿಯಾ ಅನಿಪ್ಫತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಕಾರಣಂ ವತ್ವಾ ಯಥಾ ಮಮ ಮಾತುಲೋ ರಾಜಾ ಧೀತರಂ ಅನ್ತೋಗೇಹಾ ನೀಹರಾಪೇತಿ, ತಥಾ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾಧು, ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಂ ವಕ್ಖಾಮಿ ‘‘ದೇವ, ರಾಜಧೀತಾಯ ಉಪರಿ ಕಾಳಕಣ್ಣೀ ಅತ್ಥಿ, ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋಪಿ ನತ್ಥಿ, ಅಹಂ ರಾಜಧೀತರಂ ಅಸುಕದಿವಸೇ
ಸಾಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ, ರಾಜಾಪಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ರಾಜಧೀತಾಯಪಿ ತಂ ಅನ್ತರಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ, ಸಾಪಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ಸಾ ನಿಕ್ಖಮನದಿವಸೇ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಸಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಸುಸಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಆರಕ್ಖಮನುಸ್ಸಾನಂ ಭಯಜನನತ್ಥಂ ಆಹ – ‘‘ಮಯಾ ರಾಜಧೀತಾಯ ಮಞ್ಚೇ ಠಪಿತಕಾಲೇ ಹೇಟ್ಠಾಮಞ್ಚೇ ಮತಪುರಿಸೋ ಖಿಪಿಸ್ಸತಿ, ಖಿಪಿತ್ವಾ ಚ ಹೇಟ್ಠಾಮಞ್ಚಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಯಂ ಪಠಮಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ
ಇಕ್ಖಣಿಕಾ
೧೨೬.
‘‘ತಥೇವೇಕಸ್ಸ ಕಲ್ಯಾಣಂ, ತಥೇವೇಕಸ್ಸ ಪಾಪಕಂ।
ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಂ ನ ಕಲ್ಯಾಣಂ, ಸಬ್ಬಂ ವಾಪಿ ನ ಪಾಪಕ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ತಥೇವೇಕಸ್ಸಾತಿ ತದೇವೇಕಸ್ಸ। ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ದುತಿಯಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
ಇತಿ ಸೋ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ತಂ ಕಾರಣಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಾಯ ದೇಸನಾಯ ಲೋಕಸಮ್ಮತಾನಂ ಕಲ್ಯಾಣಪಾಪಕಾನಂ ಅನೇಕಂಸಿಕಭಾವಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಅಸಿಲಕ್ಖಣಪಾಠಕೋವ ಏತರಹಿ ಅಸಿಲಕ್ಖಣಪಾಠಕೋ, ಭಾಗಿನೇಯ್ಯರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಅಸಿಲಕ್ಖಣಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ।
[೧೨೭] ೭. ಕಲಣ್ಡುಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ತೇ ದೇಸಾ ತಾನಿ ವತ್ಥೂನೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ವಿಕತ್ಥಕಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತತ್ಥ ದ್ವೇಪಿ ವತ್ಥೂನಿ ಕಟಾಹಕಜಾತಕಸದಿಸಾನೇವ।
ಇಧ
೧೨೭.
‘‘ತೇ ದೇಸಾ ತಾನಿ ವತ್ಥೂನಿ, ಅಹಞ್ಚ ವನಗೋಚರೋ।
ಅನುವಿಚ್ಚ ಖೋ ತಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯುಂ, ಪಿವ ಖೀರಂ ಕಲಣ್ಡುಕಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ತೇ ದೇಸಾ ತಾನಿ ವತ್ಥೂನೀತಿ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯತ್ಥ ತೇ ವಸಿತಂ, ನ ತೇ ಖತ್ತಿಯಧೀತಾದೀನಂ ಕುಚ್ಛಿದೇಸಾ। ಯತ್ಥ ವಾಸಿ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ನ ತಾನಿ ಖತ್ತಿಯಧೀತಾದೀನಂ ಕುಚ್ಛಿವತ್ಥೂನಿ। ಅಥ ಖೋ ದಾಸಿಕುಚ್ಛಿಯಂ ತ್ವಂ ವಸಿ ಚೇವ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಚಾತಿ। ಅಹಞ್ಚ ವನಗೋಚರೋತಿ ತಿರಚ್ಛಾನಭೂತೋಪಿ ಏತಮತ್ಥಂ ಜಾನಾಮೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ಅನುವಿಚ್ಚ ಖೋ ತಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಏವಂ ಅನಾಚಾರಂ ಚರಮಾನಂ ಮಯಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚಿತೇ ಅನುವಿಚ್ಚ ಜಾನಿತ್ವಾ ತವ ಸಾಮಿಕಾ ತಾಳೇತ್ವಾ ಚೇವ ಲಕ್ಖಣಾಹತಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ತಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯುಂ, ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ತನೋ ಪಮಾಣಂ ಞತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಯ ಸೀಸೇ ಅನುಟ್ಠುಭಿತ್ವಾ ಪಿವ ಖೀರಂ। ಕಲಣ್ಡುಕಾತಿ ತಂ ನಾಮೇನಾಲಪತಿ।
ಕಲಣ್ಡುಕೋಪಿ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಕಲಣ್ಡುಕೋ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಕಲಣ್ಡುಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ।
[೧೨೮] ೮. ಬಿಳಾರವತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯೋ ವೇ ಧಮ್ಮಂ ಧಜಂ ಕತ್ವಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಕುಹಕಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತದಾ ಹಿ ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಕುಹಕಭಾವೇ ಆರೋಚಿತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಕುಹಕೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮೂಸಿಕಯೋನಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವುಡ್ಢಿಮನ್ವಾಯ ಮಹಾಸರೀರೋ ಸೂಕರಚ್ಛಾಪಕಸದಿಸೋ ಹುತ್ವಾ ಅನೇಕಸತಮೂಸಿಕಾಹಿ ಪರಿವುತೋ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರತಿ। ಅಥೇಕೋ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಚರನ್ತೋ ತಂ ಮೂಸಿಕಯೂಥಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಾ ಮೂಸಿಕಾ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಮೂಸಿಕಾನಂ ಆಸಯಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಸೂರಿಯಾಭಿಮುಖೋ ವಾತಂ ಪಿವನ್ತೋ ಏಕೇನ ಪಾದೇನ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗೋಚರಾಯ ಚರಮಾನೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸೀಲವಾ ಏಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ತ್ವಂ ಕೋ ನಾಮೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಧಮ್ಮಿಕೋ ನಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಪಾದೇ ಭೂಮಿಯಂ ಅಠಪೇತ್ವಾ ಕಸ್ಮಾ ಏಕೇನೇವ ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ। ‘‘ಮಯಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪಾದೇ ಪಥವಿಯಂ ಠಪೇನ್ತೇ ಪಥವೀ ವಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಕೇನೇವ ತಿಟ್ಠಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಕಸ್ಮಾ ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಯಂ ಅಞ್ಞಂ ನ ಭಕ್ಖಯಾಮ, ವಾತಮೇವ ಭಕ್ಖಯಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಸೂರಿಯಾಭಿಮುಖೋ
ಅಥಸ್ಸ
೧೨೮.
‘‘ಯೋ ವೇ ಧಮ್ಮಂ ಧಜಂ ಕತ್ವಾ, ನಿಗೂಳ್ಹೋ ಪಾಪಮಾಚರೇ।
ವಿಸ್ಸಾಸಯಿತ್ವಾ ಭೂತಾನಿ, ಬಿಳಾರಂ ನಾಮ ತಂ ವತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯೋ ವೇತಿ ಖತ್ತಿಯಾದೀಸು ಯೋ ಕೋಚಿದೇವ। ಧಮ್ಮಂ ಧಜಂ ಕತ್ವಾತಿ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಧಮ್ಮಂ ಧಜಂ ಕರಿತ್ವಾ, ಕೂಟಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಯ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಸ್ಸಾಸಯಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಸೀಲವಾ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಸಞ್ಜಾತವಿಸ್ಸಾಸಾನಿ ಕತ್ವಾ। ಬಿಳಾರಂ ನಾಮ ತಂ ವತನ್ತಿ ತಂ ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ಧಜಂ ಕತ್ವಾ ರಹೋ ಪಾಪಾನಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ವತಂ ಕೇರಾಟಿಕವತಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಮೂಸಿಕರಾಜಾ ಕಥೇನ್ತೋವ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಗೀವಾಯಂ ಪತಿತ್ವಾ ಹನುಕಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಅನ್ತೋಗಲನಾಳಿಯಂ ಡಂಸಿತ್ವಾ ಗಲನಾಳಿಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇಸಿ। ಮೂಸಿಕಗಣೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಸಿಙ್ಗಾಲಂ ‘‘ಮುರು ಮುರೂ’’ತಿ ಖಾದಿತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ। ಪಠಮಾಗತಾವ ಕಿರಸ್ಸ ಮಂಸಂ ಲಭಿಂಸು, ಪಚ್ಛಾ ಆಗತಾ ನ ಲಭಿಂಸು। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮೂಸಿಕಗಣೋ ನಿಬ್ಭಯೋ ಜಾತೋ।
ಸತ್ಥಾ
ಬಿಳಾರವತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ।
[೧೨೯] ೯. ಅಗ್ಗಿಕಭಾರದ್ವಾಜಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನಾಯಂ ಸಿಖಾ ಪುಞ್ಞಹೇತೂತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕುಹಕಞ್ಞೇವ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಅತೀತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮೂಸಿಕರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಸತಿ। ಅಥೇಕೋ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ದವಡಾಹೇ ಉಟ್ಠಿತೇ ಪಲಾಯಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖೇ ಸೀಸಂ
ಇಧ ಪನ ಮೂಸಿಕರಾಜಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ‘‘ಭೋ ಅಗ್ಗಿಕಭಾರದ್ವಾಜ, ನಾಯಂ ತವ ಧಮ್ಮಸುಧಮ್ಮತಾಯ ಮತ್ಥಕೇ ಚೂಳಾ ಠಪಿತಾ, ಕುಚ್ಛಿಕಾರಣಾ ಪನ ಠಪಿತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೨೯.
‘‘ನಾಯಂ
ನಾಗುಟ್ಠಿಗಣನಂ ಯಾತಿ, ಅಲಂ ತೇ ಹೋತು ಅಗ್ಗಿಕಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಾಗುಟ್ಠಿಗಣನಂ ಯಾತೀತಿ ‘‘ಅಙ್ಗುಟ್ಠಿಗಣನಾ’’ತಿ ಅಙ್ಗುಟ್ಠಗಣನಾ ವುಚ್ಚತಿ, ಅಯಂ ಮೂಸಿಕಗಣೋ ಅಙ್ಗುಟ್ಠಗಣನಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ ನ ಉಪೇತಿ ನ ಪೂರೇತಿ, ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಲಂ ತೇ ಹೋತು ಅಗ್ಗಿಕಾತಿ ಸಿಙ್ಗಾಲಂ ನಾಮೇನ ಆಲಪನ್ತೋ ಆಹ। ಏತ್ತಾವತಾ ತೇ ಅಲಂ ಹೋತು, ನ ಇತೋ ಪರಂ ಮೂಸಿಕೇ ಖಾದಿಸ್ಸಸಿ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ ‘‘ತದಾ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ಮೂಸಿಕರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಅಗ್ಗಿಕಭಾರದ್ವಾಜಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ।
[೧೩೦] ೧೦. ಕೋಸಿಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯಥಾ ವಾಚಾ ಚ ಭುಞ್ಜಸ್ಸೂತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಮಾತುಗಾಮಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸಾ ಕಿರೇಕಸ್ಸ ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಉಪಾಸಕಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ದುಸ್ಸೀಲಾ ಪಾಪಧಮ್ಮಾ ರತ್ತಿಂ ಅತಿಚರಿತ್ವಾ ದಿವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಅಕತ್ವಾ ಗಿಲಾನಾಲಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ನಿತ್ಥುನಮಾನಾ ನಿಪಜ್ಜತಿ। ಅಥ ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಭದ್ದೇ ಅಫಾಸುಕ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ವಾತಾ ಮೇ ವಿಜ್ಝನ್ತೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಥ ಕಿಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಿನಿದ್ಧಮಧುರಾನಿ ಪಣೀತಪಣೀತಾನಿ ಯಾಗುಭತ್ತತೇಲಾದೀನೀ’’ತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಯಂ ಯಂ ಸಾ ಇಚ್ಛತಿ, ತಂ ತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ದೇತಿ, ದಾಸೋ ವಿಯ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕರೋತಿ। ಸಾ ಪನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ ನಿಪಜ್ಜತಿ, ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಕಾಲೇ ಜಾರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವೀತಿನಾಮೇತಿ।
ಅಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಇಮಿಸ್ಸಾ ಸರೀರೇ ವಿಜ್ಝನವಾತಾನಂ ಪರಿಯನ್ತೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ಏಕದಿವಸಂ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀನಿ ಆದಾಯ ಜೇತವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ನ ಪಞ್ಞಾಯಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಕಿರ ಮೇ ಸರೀರೇ ವಾತಾ ವಿಜ್ಝನ್ತಿ, ಸ್ವಾಹಂ ತಸ್ಸಾ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪನ ‘‘ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಓವಾದಗಹಣಾಯ ಓಕಾಸಂ ನ ಲಭಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾ ಮಾಣವಿಕಾ ಇಮಂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ತಸ್ಸಾ ರೋಗಾನುಚ್ಛವಿಕಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಆಚಿಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಸ್ಸಾ ಸಪ್ಪಿಖೀರರಸಾದೀನಿ ಮಾ ಅದಾಸಿ, ಗೋಮುತ್ತೇ ಪನ ಪಞ್ಚಪಣ್ಣಾನಿ ಫಲಾದೀನಿ ಚ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ನವತಮ್ಬಲೋಹಭಾಜನೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಲೋಹಗನ್ಧಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ರಜ್ಜುಂ ವಾ ಯೋತ್ತಂ ವಾ ರುಕ್ಖಂ ವಾ ಲತಂ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ‘ಇದಂ ತೇ ರೋಗಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಭೇಸಜ್ಜಂ, ಇದಂ ವಾ ಪಿವ, ಉಟ್ಠಾಯ ವಾ ತಯಾ ಭುತ್ತಭತ್ತಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ವದೇಯ್ಯಾಸಿ। ‘‘ಸಚೇ ಭೇಸಜ್ಜಂ ನ ಪಿವತಿ, ಅಥ ನಂ ರಜ್ಜುಯಾ ವಾ ಯೋತ್ತೇನ ವಾ ರುಕ್ಖೇನ ವಾ ಲತಾಯ ವಾ ಕತಿಚಿ ಪಹಾರೇ ಪಹರಿತ್ವಾ ಕೇಸೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಕಪ್ಪರೇನ ಪೋಥೇಯ್ಯಾಸಿ, ಸಾ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಉಟ್ಠಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ವುತ್ತನಿಯಾಮೇನೇವ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಭದ್ದೇ, ಇಮಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಪಿವಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಕೇನ ತೇ ಇದಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ’’ನ್ತಿ?
೧೩೦.
‘‘ಯಥಾವಾಚಾ ಚ ಭುಞ್ಜಸ್ಸು, ಯಥಾಭುತ್ತಞ್ಚ ಬ್ಯಾಹರ।
ಉಭಯಂ ತೇ ನ ಸಮೇತಿ, ವಾಚಾ ಭುತ್ತಞ್ಚ ಕೋಸಿಯೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯಥಾವಾಚಾ ಚ ಭುಞ್ಜಸ್ಸೂತಿ ಯಥಾ ತೇ ವಾಚಾ, ತಥಾ ಭುಞ್ಜಸ್ಸು, ‘‘ವಾತಾ ಮೇ ವಿಜ್ಝನ್ತೀ’’ತಿ ವಾಚಾಯ ಅನುಚ್ಛವಿಕಮೇವ ಕತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಸ್ಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಯಥಾವಾಚಂ ವಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ ಯುಜ್ಜತಿ, ‘‘ಯಥಾವಾಚಾಯಾ’’ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಯಮೇವ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾಭುತ್ತಞ್ಚ ಬ್ಯಾಹರಾತಿ ಯಂ ಯಥಾ ತೇ ಭುತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಮೇವ ಉಭಯಂ ತೇ ನ ಸಮೇತಿ, ವಾಚಾಭುತ್ತಞ್ಚ ಕೋಸಿಯೇತಿ ಯಾ ಚ ತೇ ಅಯಂ ವಾಚಾ ‘‘ವಾತಾ ಮಂ ವಿಜ್ಝನ್ತೀ’’ತಿ ಯಞ್ಚ ತೇ ಇದಂ ಪಣೀತಭೋಜನಂ ಭುತ್ತಂ, ಇದಂ ಉಭಯಮ್ಪಿ ತುಯ್ಹಂ ನ ಸಮೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಹಿ। ‘‘ಕೋಸಿಯೇ’’ತಿ ತಂ ಗೋತ್ತೇನಾಲಪತಿ।
ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಕೋಸಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಧೀತಾ ‘‘ಆಚರಿಯೇನ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಆಪನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ಸಕ್ಕಾ ಮಯಾ ಏಸ ವಞ್ಚೇತುಂ, ಉಟ್ಠಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಟ್ಠಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ। ‘‘ಆಚರಿಯೇನ ಮೇ ದುಸ್ಸೀಲಭಾವೋ ಞಾತೋ, ಇದಾನಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪುನ ಏವರೂಪಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಆಚರಿಯೇ ಗಾರವೇನ ಪಾಪಕಮ್ಮತೋಪಿ ವಿರಮಿತ್ವಾ ಸೀಲವತೀ ಅಹೋಸಿ। ಸಾಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಕಿರಮ್ಹಿ ಞಾತಾ’’ತಿ ಸತ್ಥರಿಪಿ ಗಾರವೇನ ನ ಪುನ ಅನಾಚಾರಂ ಅಕಾಸಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಜಯಮ್ಪತಿಕಾ ಇದಾನಿ ಜಯಮ್ಪತಿಕಾವ, ಆಚರಿಯೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಕೋಸಿಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ।
ಕುಸನಾಳಿವಗ್ಗೋ ತೇರಸಮೋ।
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ಕುಸನಾಳಿ
ಅಸಿಲಕ್ಖಣಕಲಣ್ಡುಕಂ, ಬಿಳಾರಗ್ಗಿಕಕೋಸಿಯನ್ತಿ॥
೧೪. ಅಸಮ್ಪದಾನವಗ್ಗೋ
[೧೩೧] ೧. ಅಸಮ್ಪದಾನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಸಮ್ಪದಾನೇನಿತರೀತರಸ್ಸಾತಿ
ಅತೀತೇ
ಅಪರಭಾಗೇ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಅಸಪ್ಪುರಿಸೋ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಾ ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿಧನಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪಲಾಪತುಮ್ಬಂ ದಾಪೇಸಿ, ಗಣ್ಹಾಮಿ ನು ಖೋ, ನ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ? ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಅಯಂ ತಾವ ಅಕತಞ್ಞೂ ಮಿತ್ತದುಬ್ಭೀ ಕತವಿನಾಸಕಭಾವೇನ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಮಿತ್ತಭಾವಂ ಭಿನ್ದಿ। ಸಚಾಹಂ ಏತೇನ ದಿನ್ನಂ ಪಲಾಪತುಮ್ಬಂ ಲಾಮಕತ್ತಾ ನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ಮಿತ್ತಭಾವಂ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮಿ। ಅನ್ಧಬಾಲಾ ಪರಿತ್ತಕಂ ಲದ್ಧಂ ಅಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಮಿತ್ತಭಾವಂ ವಿನಾಸೇನ್ತಿ, ಅಹಂ ಪನ ಏತೇನ ದಿನ್ನಂ ಪಲಾಪತುಮ್ಬಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಮ ವಸೇನ ಮಿತ್ತಭಾವಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ಪಲಾಪತುಮ್ಬಂ ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಾ ಓರುಯ್ಹ ಸಾಲಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಭರಿಯಾ ‘‘ಕಿಂ ತೇ, ಅಯ್ಯ, ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಭದ್ದೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯೋ ಪೀಳಿಯಸೇಟ್ಠಿ ಪಲಾಪತುಮ್ಬಂ ದತ್ವಾ ಅಮ್ಹೇ ಅಜ್ಜೇವ
೧೩೧.
‘‘ಅಸಮ್ಪದಾನೇನಿತರೀತರಸ್ಸ, ಬಾಲಸ್ಸ ಮಿತ್ತಾನಿ ಕಲೀಭವನ್ತಿ।
ತಸ್ಮಾ
ತತ್ಥ ಅಸಮ್ಪದಾನೇನಾತಿ ಅಸಮ್ಪಾದಾನೇನ। ಅಕಾರಲೋಪೇ ಸನ್ಧಿ, ಅಗ್ಗಹಣೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇತರೀತರಸ್ಸಾತಿ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಲಾಮಕಾಲಾಮಕಸ್ಸ। ಬಾಲಸ್ಸ ಮಿತ್ತಾನಿ ಕಲೀಭವನ್ತೀತಿ ದನ್ಧಸ್ಸ ಅಪಞ್ಞಸ್ಸ ಮಿತ್ತಾನಿ ಕಲೀನಿ ಕಾಳಕಣ್ಣಿಸದಿಸಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಭಿಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಸ್ಮಾ ಹರಾಮಿ ಭುಸಂ ಅಡ್ಢಮಾನನ್ತಿ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಅಹಂ ಸಹಾಯೇನ ದಿನ್ನಂ ಏಕಪಲಾಪತುಮ್ಬಂ ಹರಾಮಿ ಗಣ್ಹಾಮೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಮಾನ’’ನ್ತಿ ಹಿ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ನಾಳೀನಂ ನಾಮಂ, ಚತುನ್ನಂ ಅಡ್ಢಮಾನಂ, ಚತಸ್ಸೋ ಚ ನಾಳಿಯೋ ತುಮ್ಬೋ ನಾಮ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಲಾಪತುಮ್ಬ’’ನ್ತಿ। ಮಾ ಮೇ ಮಿತ್ತಿ ಜೀಯಿತ್ಥ ಸಸ್ಸತಾಯನ್ತಿ ಮಮ ಸಹಾಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಿತ್ತಿ ಮಾ ಭಿಜ್ಜಿತ್ಥ, ಸಸ್ಸತಾವ ಅಯಂ ಹೋತೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಂ ವುತ್ತೇಪಿ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾ ರೋದತೇವ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಙ್ಖಸೇಟ್ಠಿನಾ ಪೀಳಿಯಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ದಿನ್ನೋ ಕಮ್ಮನ್ತದಾಸೋ ಸಾಲಾದ್ವಾರೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾಯ ರೋದನಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕೇ ದಿಸ್ವಾ ಪಾದೇಸು ನಿಪತಿತ್ವಾ ರೋದಿತ್ವಾ ಕನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಮತ್ಥಂ ಇಧಾಗತತ್ಥ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೇಟ್ಠಿ ಸಬ್ಬಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಕಮ್ಮನ್ತದಾಸೋ ‘‘ಹೋತು, ಸಾಮಿ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಉಭೋಪಿ ಅಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ನೇತ್ವಾ ಗನ್ಧೋದಕೇನ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಭೋಜೇತ್ವಾ ‘‘ಸಾಮಿಕಾ, ವೋ ಆಗತಾ’’ತಿ ಸೇಸದಾಸೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ದಾಸೇ ಗಹೇತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಪರವಂ ಅಕಾಸಿ। ರಾಜಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಏತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ, ತೇ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ।
ರಾಜಾ
ಸತ್ಥಾ
ಅಸಮ್ಪದಾನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ।
[೧೩೨] ೨. ಭೀರುಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಕುಸಲೂಪದೇಸೇ ಧಿತಿಯಾ ದಳ್ಹಾಯ ಚಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೇ ಮಾರಧೀತಾನಂ ಪಲೋಭನಸುತ್ತನ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಭಗವತಾ ಹಿ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವುತ್ತಂ –
‘‘ದದ್ದಲ್ಲಮಾನಾ ಆಗಞ್ಛುಂ, ತಣ್ಹಾ ಚ ಅರತೀ ರಗಾ।
ತಾ ತತ್ಥ ಪನುದೀ ಸತ್ಥಾ, ತೂಲಂ ಭಟ್ಠಂವ ಮಾಲುತೋ’’ತಿ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೬೧)।
ಏವಂ ಯಾವ ಪರಿಯೋಸಾನಾ ತಸ್ಸ ಸುತ್ತನ್ತಸ್ಸ ಕಥಿತಕಾಲೇ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಆವುಸೋ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಮಾರಧೀತರೋ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಭಾತಿಕಸತಸ್ಸ ಕನಿಟ್ಠೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಸಬ್ಬಂ ಹೇಟ್ಠಾ ತಕ್ಕಸಿಲಾಜಾತಕೇ
೧೩೨.
‘‘ಕುಸಲೂಪದೇಸೇ ಧಿತಿಯಾ ದಳ್ಹಾಯ ಚ, ಅನಿವತ್ತಿತತ್ತಾ ಭಯಭೀರುತಾಯ ಚ।
ನ ರಕ್ಖಸೀನಂ ವಸಮಾಗಮಿಮ್ಹಸೇ, ಸ ಸೋತ್ಥಿಭಾವೋ ಮಹತಾ ಭಯೇನ ಮೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕುಸಲೂಪದೇಸೇತಿ ಕುಸಲಾನಂ ಉಪದೇಸೇ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಓವಾದೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧಿತಿಯಾ ದಳ್ಹಾಯ ಚಾತಿ ದಳ್ಹಾಯ ಧಿತಿಯಾ ಚ, ಥಿರೇನ ಅಬ್ಬೋಚ್ಛಿನ್ನನಿರನ್ತರವೀರಿಯೇನ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನಿವತ್ತಿತತ್ತಾ ಭಯಭೀರುತಾಯ ಚಾತಿ ಭಯಭೀರುತಾಯ ಅನಿವತ್ತಿತತಾಯ ಚ। ತತ್ಥ ಭಯನ್ತಿ ಚಿತ್ತುತ್ರಾಸಮತ್ತಂ ಪರಿತ್ತಭಯಂ। ಭೀರುತಾತಿ ಸರೀರಕಮ್ಪನಪ್ಪತ್ತಂ ಮಹಾಭಯಂ। ಇದಂ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ‘‘ಯಕ್ಖಿನಿಯೋ ನಾಮೇತಾ ಮನುಸ್ಸಖಾದಿಕಾ’’ತಿ ಭೇರವಾರಮ್ಮಣಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ನಾಹೋಸಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅನಿವತ್ತಿತತ್ತಾ ಭಯಭೀರುತಾಯ ಚಾ’’ತಿ। ಭಯಭೀರುತಾಯ ಅಭಾವೇನೇವ ಭೇರವಾರಮ್ಮಣಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಅನಿವತ್ತನಭಾವೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ರಕ್ಖಸೀನಂ ವಸಮಾಗಮಿಮ್ಹಸೇತಿ ಯಕ್ಖಕನ್ತಾರೇ ತಾಸಂ ರಕ್ಖಸೀನಂ ವಸಂ ನ ಅಗಮಿಮ್ಹ। ಯಸ್ಮಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕುಸಲೂಪದೇಸೇ ಧಿತಿ ಚ ದಳ್ಹಾ ಅಹೋಸಿ, ಭಯಭೀರುತಾಭಾವೇನ ಚ ಅನಿವತ್ತನಸಭಾವಾ ಅಹುಮ್ಹಾ, ತಸ್ಮಾ ರಕ್ಖಸೀನಂ ವಸಂ ಸ ಸೋತ್ಥಿಭಾವೋ ಮಹತಾ ಭಯೇನ ಮೇತಿ ಸೋ ಮಯ್ಹಂ ಅಯಂ ಅಜ್ಜ ಮಹತಾ ಭಯೇನ ರಕ್ಖಸೀನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಪತ್ತಬ್ಬೇನ ದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸೇನ ಸೋತ್ಥಿಭಾವೋ ಖೇಮಭಾವೋ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಭಾವೋಯೇವ ಜಾತೋತಿ।
ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ತೇನ ಸಮಯೇನ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಜ್ಜಪ್ಪತ್ತಕುಮಾರೋ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಭೀರುಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ।
[೧೩೩] ೩. ಘತಾಸನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಖೇಮಂ ಯಹಿನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಗಾಮಕಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಅರಞ್ಞಸೇನಾಸನೇ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗಞ್ಛಿ। ತಸ್ಸ ಪಠಮಮಾಸೇಯೇವ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಪಣ್ಣಸಾಲಾ ಝಾಯಿತ್ಥ। ಸೋ ವಸನಟ್ಠಾನಾಭಾವೇನ ಕಿಲಮನ್ತೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ತೇ ‘‘ಹೋತು, ಭನ್ತೇ, ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಕಸಾಮ ತಾವ, ವಪಾಮ ತಾವಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತಾ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಕುಣಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಸಕುಣರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ಜಾತಸ್ಸರತೀರೇ ಸಾಖಾವಿಟಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಬಹಲಪತ್ತಪಲಾಸಂ ಮಹಾರುಕ್ಖಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಸಪರಿವಾರೋ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ। ಬಹೂ ಸಕುಣಾ ತಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ
೧೩೩.
‘‘ಖೇಮಂ ಯಹಿಂ ತತ್ಥ ಅರೀ ಉದೀರಿತೋ, ದಕಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಜಲತೇ ಘತಾಸನೋ।
ನ ಅಜ್ಜ ವಾಸೋ ಮಹಿಯಾ ಮಹೀರುಹೇ, ದಿಸಾ ಭಜವ್ಹೋ ಸರಣಾಜ್ಜ ನೋಭಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಖೇಮಂ ಯಹಿಂ ತತ್ಥ ಅರೀ ಉದೀರಿತೋತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಉದಕಪಿಟ್ಠೇ ಖೇಮಭಾವೋ ನಿಬ್ಭಯಭಾವೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೋ ಸಪತ್ತೋ ಉಟ್ಠಿತೋ। ದಕಸ್ಸಾತಿ ಉದಕಸ್ಸ। ಘತಾಸನೋತಿ ಅಗ್ಗಿ। ಸೋ ಹಿ ಘತಂ ಅಸ್ನಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಘತಾಸನೋ’’ತಿ ನ ಅಜ್ಜ ವಾಸೋತಿ ಅಜ್ಜ ನೋ ವಾಸೋ ನತ್ಥಿ। ಮಹಿಯಾ ಮಹೀರುಹೇತಿ ಮಹಿರುಹೋ ವುಚ್ಚತಿ ರುಕ್ಖೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಮಹಿಯಾ ಜಾತೇ ರುಕ್ಖೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಿಸಾ ಭಜವ್ಹೋತಿ ದಿಸಾ ಭಜಥ ಗಚ್ಛಥ। ಸರಣಾಜ್ಜ ನೋ ಭಯನ್ತಿ ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸರಣತೋ ಭಯಂ ಜಾತಂ, ಪಟಿಸರಣಟ್ಠಾನತೋ ಭಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಂ ವತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ವಚನಕರೇ ಸಕುಣೇ ಆದಾಯ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗತೋ। ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಸಕುಣಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತಾ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ।
ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಚನಕರಾ ಸಕುಣಾ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ ಅಹೇಸುಂ, ಸಕುಣರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ।
ಘತಾಸನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ।
[೧೩೪] ೪. ಝಾನಸೋಧನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯೇ ಸಞ್ಞಿನೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಙ್ಕಸ್ಸನಗರದ್ವಾರೇ ಅತ್ತನಾ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಪುಚ್ಛಿತಪಞ್ಹಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನೋ ವಿತ್ಥಾರಬ್ಯಾಕರಣಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತತ್ರಿದಂ ಅತೀತವತ್ಥು – ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಹಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ ‘‘ನೇವಸಞ್ಞೀನಾಸಞ್ಞೀ’’ತಿ ಆಹ…ಪೇ॰… ತಾಪಸಾ ಜೇಟ್ಠನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಕಥಂ ನ ಗಣ್ಹಿಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಭಸ್ಸರತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೩೪.
‘‘ಯೇ ಸಞ್ಞಿನೋ ತೇಪಿ ದುಗ್ಗತಾ, ಯೇಪಿ ಅಸಞ್ಞಿನೋ ತೇಪಿ ದುಗ್ಗತಾ।
ಏತಂ ಉಭಯಂ ವಿವಜ್ಜಯ, ತಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖಂ ಅನಙ್ಗಣ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯೇ ಸಞ್ಞಿನೋತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಲಾಭಿನೋ ಅವಸೇಸೇ ಸಚಿತ್ತಕಸತ್ತೇ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇಪಿ ದುಗ್ಗತಾತಿ ತಸ್ಸಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಲಾಭತೋ ತೇಪಿ ದುಗ್ಗತಾ ನಾಮ। ಯೇಪಿ ಅಸಞ್ಞಿನೋತಿ ಅಸಞ್ಞಭವೇ ತೇಪಿ ದುಗ್ಗತಾತಿ ತೇಪಿ ಇಮಿಸ್ಸಾಯೇವ ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಲಾಭತೋ ದುಗ್ಗತಾಯೇವ ನಾಮ। ಏತಂ ಉಭಯಂ ವಿವಜ್ಜಯಾತಿ ಏತಂ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಸಞ್ಞಿಭವಞ್ಚ ಅಸಞ್ಞಿಭವಞ್ಚ ವಿವಜ್ಜಯ ಪಜಹಾತಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಂ ಓವದತಿ। ತಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖಂ ಅನಙ್ಗಣನ್ತಿ ತಂ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭಿನೋ ಸನ್ತಟ್ಠೇನ ‘‘ಸುಖ’’ನ್ತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತಂ ಝಾನಸುಖಂ ಅನಙ್ಗಣಂ ನಿದ್ದೋಸಂ ಬಲವಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಭಾವೇನಪಿ ತಂ ಅನಙ್ಗಣಂ ನಾಮ ಜಾತಂ।
ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಗುಣಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ। ತದಾ ಸೇಸತಾಪಸಾ ಜೇಟ್ಠನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಸದ್ದಹಿಂಸು।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಜೇಟ್ಠನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಝಾನಸೋಧನಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ।
[೧೩೫] ೫. ಚನ್ದಾಭಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಚನ್ದಾಭನ್ತಿ
೧೩೫.
‘‘ಚನ್ದಾಭಂ ಸೂರಿಯಾಭಞ್ಚ, ಯೋಧ ಪಞ್ಞಾಯ ಗಾಧತಿ।
ಅವಿತಕ್ಕೇನ ಝಾನೇನ, ಹೋತಿ ಆಭಸ್ಸರೂಪಗೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಚನ್ದಾಭನ್ತಿ ಓದಾತಕಸಿಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೂರಿಯಾಭನ್ತಿ ಪೀತಕಸಿಣಂ। ಯೋಧ ಪಞ್ಞಾಯ ಗಾಧತೀತಿ ಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಇಧ ಸತ್ತಲೋಕೇ ಇದಂ ಕಸಿಣದ್ವಯಂ ಪಞ್ಞಾಯ ಗಾಧತಿ, ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಅನುಪವಿಸತಿ, ತತ್ಥೇವ ಪತಿಟ್ಠಹತಿ ಚನ್ದಾಭಂ ಸೂರಿಯಾಭಞ್ಚ, ಯೋಧ ಪಞ್ಞಾಯ ಗಾಧತೀತಿ ಯತ್ತಕಂ ಅವಿತಕ್ಕೇನ ಝಾನೇನ, ಹೋತಿ ಆಭಸ್ಸರೂಪಗೋತಿ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧೇನ ದುತಿಯೇನ ಝಾನೇನ ಆಭಸ್ಸರಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗೋ ಹೋತೀತಿ।
ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಾಪಸೇ ಬೋಧೇತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಗುಣಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಮೇವ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಜೇಟ್ಠನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಚನ್ದಾಭಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ।
[೧೩೬] ೬. ಸುವಣ್ಣಹಂಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯಂ ಲದ್ಧಂ ತೇನ ತುಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಥುಲ್ಲನನ್ದಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸಾವತ್ಥಿಯಞ್ಹಿ ಅಞ್ಞತರೋ ಉಪಾಸಕೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಂ ಲಸುಣೇನ ಪವಾರೇತ್ವಾ ಖೇತ್ತಪಾಲಂ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘‘ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏಕೇಕಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ದ್ವೇ ತಯೋ ಭಣ್ಡಿಕೇ ದೇಹೀ’’ತಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ತಸ್ಸ ಗೇಹಮ್ಪಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ವಯಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಸಮಾನಜಾತಿಕಾ ಕುಲಾ ಪಜಾಪತಿಂ ಆಹರಿಂಸು। ತಸ್ಸಾ ನನ್ದಾ ನನ್ದಾವತೀ ಸುನ್ದರೀನನ್ದಾತಿ ತಿಸ್ಸೋ ಧೀತರೋ ಅಹೇಸುಂ। ತಾಸು ಪತಿಕುಲಂ ಅಗತಾಸುಯೇವ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಹಂಸಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಜಾತಿಸ್ಸರಞಾಣಞ್ಚಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಸುವಣ್ಣಸಞ್ಛನ್ನಂ ಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ಮಹನ್ತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ ನು ಖೋ ಚವಿತ್ವಾ ಅಹಂ ಇಧೂಪಪನ್ನೋ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ಮನುಸ್ಸಲೋಕತೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ಕಥಂ ನು ಖೋ ಮೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಚ ಧೀತರೋ ಚ ಜೀವನ್ತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಪರೇಸಂ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಕಿಚ್ಛೇನ ಜೀವನ್ತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸರೀರೇ ಸೋವಣ್ಣಮಯಾನಿ ಪತ್ತಾನಿ ಕೋಟ್ಟನಘಟ್ಟನಖಮಾನಿ, ಇತೋ ತಾಸಂ ಏಕೇಕಂ ಪತ್ತಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ತೇನ ಮೇ ಪಜಾಪತಿ ಚ ಧೀತರೋ ಚ ಸುಖಂ ಜೀವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ಸೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿವಂಸಕೋಟಿಯಂ ನಿಲೀಯಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಚ ಧೀತರೋ ಚ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಧೀತರೋ ಆಮನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಮ್ಮಾ, ತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ನಾಮ ಚಿತ್ತಂ ದುಜ್ಜಾನಂ। ಕದಾಚಿ ವೋ ಪಿತಾ ಇಧ ನಾಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಇದಾನಿಸ್ಸ ಆಗತಕಾಲೇ ಸಬ್ಬಾನಿ ಪತ್ತಾನಿಪಿ ಲುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಮಾ’’ತಿ। ತಾ ‘‘ಏವಂ ನೋ ಪಿತಾ ಕಿಲಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಂಸು। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಪನ ಮಹಿಚ್ಛತಾಯ ಪುನ ಏಕದಿವಸಂ ಸುವಣ್ಣಹಂಸರಾಜಸ್ಸ ಆಗತಕಾಲೇ ‘‘ಏಹಿ ತಾವ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಗತಂ ಉಭೋಹಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಗಹೇತ್ವಾ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಥುಲ್ಲನನ್ದಾ ಇದಾನೇವ ಮಹಿಚ್ಛಾ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಮಹಿಚ್ಛಾಯೇವ
೧೩೬.
‘‘ಯಂ ಲದ್ಧಂ ತೇನ ತುಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಅತಿಲೋಭೋ ಹಿ ಪಾಪಕೋ।
ಹಂಸರಾಜಂ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಸುವಣ್ಣಾ ಪರಿಹಾಯಥಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ತುಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ ತುಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ।
ಇದಂ ಪನ ವತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಗರಹಿತ್ವಾ ‘‘ಯಾ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಲಸುಣಂ ಖಾದೇಯ್ಯ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ೭೯೪) ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ
ಸುವಣ್ಣಹಂಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ।
[೧೩೭] ೭. ಬಬ್ಬುಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯತ್ಥೇಕೋ ಲಭತೇ ಬಬ್ಬೂತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕಾಣಮಾತುಸಿಕ್ಖಾಪದಂ (ಪಾಚಿ॰ ೨೩೦ ಆದಯೋ) ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸಾವತ್ಥಿಯಞ್ಹಿ ಕಾಣಮಾತಾ ನಾಮ
ಸತ್ಥಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಕಾಣಮಾತಾಯ ನಿವೇಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕಾಣಮಾತರಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಕಿಸ್ಸಾಯಂ ಕಾಣಾ ರೋದತೀ’’ತಿ? ‘‘ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ ಚ ಸುತ್ವಾ ಕಾಣಮಾತರಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥ ತೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ತಯೋ ವಾರೇ ಯಥಾಪಟಿಯತ್ತಪೂವಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಾಣಾಯ ಗಮನಸ್ಸ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನಭಾವೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಪಾಕಟೋ ಜಾತೋ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಆವುಸೋ, ಚತೂಹಿ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ತಯೋ ವಾರೇ ಕಾಣಮಾತಾಯ ಪಕ್ಕಪೂವಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಕಾಣಾಯ ಗಮನನ್ತರಾಯಂ ಕತ್ವಾ ಸಾಮಿಕೇನ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ಧೀತರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾಯ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಾದಿತ’’ನ್ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ
ಅತೀತೇ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ತಂ ಮೂಸಿಕಂ ಬಿಳಾರೋ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ। ಅಥ ನಂ ಸಾ ಏವಮಾಹ ‘‘ಮಾ, ಸಮ್ಮ, ಮಂ ಮಾರೇಸೀ’’ತಿ। ಕಿಂಕಾರಣಾ ನ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಿ? ಅಹಞ್ಹಿ ಛಾತೋ ಮಂಸಂ ಖಾದಿತುಕಾಮೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಮಯಾ ನ ಮಾರೇತುನ್ತಿ। ಕಿಂ ಪನ ಏಕದಿವಸಮೇವ ಮಂಸಂ ಖಾದಿತುಕಾಮೋಸಿ, ಉದಾಹು ನಿಚ್ಚಕಾಲನ್ತಿ? ‘‘ಲಭಮಾನೋ ನಿಚ್ಚಕಾಲಮ್ಪಿ ಖಾದಿತುಕಾಮೋಮ್ಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಯದಿ ಏವಂ ಅಹಂ ತೇ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಮಂಸಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಹಿ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಮ, ಕಸ್ಮಾ ಮಿಲಾತಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತ್ವಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಕಸ್ಮಾ ಮಯ್ಹಂ ನಾಚಿಕ್ಖಿ, ಅಹಮೇತ್ಥ ಕಾತಬ್ಬಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಸುದ್ಧಫಲಿಕಪಾಸಾಣೇನ ಗುಹಂ ಕತ್ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಮ, ತ್ವಂ ಇಮಂ ಗುಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಆಗತಾಗತಾನಂ ಫರುಸಾಹಿ ವಾಚಾಹಿ ಸನ್ತಜ್ಜೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ಗುಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಅಥೇಕೋ ಬಿಳಾರೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ದೇಹಿ, ಅಜ್ಜ ಮೇ ಮಂಸ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಅಥ ನಂ ಮೂಸಿಕಾ ‘‘ಅರೇ, ದುಟ್ಠಬಿಳಾರ, ಕಿಂ ತೇ ಅಹಂ ಮಂಸಹಾರಿಕಾ, ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಾನಂ ಮಂಸಂ ಖಾದಾ’’ತಿ ತಜ್ಜೇಸಿ। ಬಿಳಾರೋ ಫಲಿಕಗುಹಾಯ ನಿಪನ್ನಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಕೋಧವಸೇನ ಮೂಸಿಕಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಹಸಾವ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ಹದಯೇನ ಫಲಿಕಗುಹಾಯಂ ಪಹರಿ। ತಾವದೇವಸ್ಸ ಹದಯಂ ಭಿಜ್ಜಿ, ಅಕ್ಖೀನಿ ನಿಕ್ಖಮನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಾನಿ ಜಾತಾನಿ। ಸೋ ತತ್ಥೇವ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಪತಿ। ಏತೇನೂಪಾಯೇನ ಅಪರೋಪಿ ಅಪರೋಪೀತಿ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಜನಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮೂಸಿಕಾ ನಿಬ್ಭಯಾ ಹುತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ದೇವಸಿಕಂ ದ್ವೇ ತಯೋ ಕಹಾಪಣೇ ದೇತಿ। ಏವಂ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಧನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸೇವ ಅದಾಸಿ। ತೇ ಉಭೋಪಿ ಯಾವಜೀವಂ ಮೇತ್ತಿಂ ಅಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತಾ।
ಸತ್ಥಾ
೧೩೭.
‘‘ಯತ್ಥೇಕೋ
ತತಿಯೋ ಚ ಚತುತ್ಥೋ ಚ, ಇದಂ ತೇ ಬಬ್ಬುಕಾ ಬಿಲ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ। ಬಬ್ಬೂತಿ ಬಿಳಾರೋ। ದುತಿಯೋ ತತ್ಥ ಜಾಯತೀತಿ ಯತ್ಥ ಏಕೋ ಮೂಸಿಕಂ ವಾ ಮಂಸಂ ವಾ ಲಭತಿ, ದುತಿಯೋಪಿ ತತ್ಥ ಬಿಳಾರೋ ಜಾಯತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಥಾ ತತಿಯೋ ಚ ಚತುತ್ಥೋ ಚ। ಏವಂ ತೇ ತದಾ ಚತ್ತಾರೋ ಬಿಳಾರಾ ಅಹೇಸುಂ। ಹುತ್ವಾ ಚ ಪನ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಮಂಸಂ ಖಾದನ್ತಾ ತೇ ಬಬ್ಬುಕಾ ಇದಂ ಫಲಿಕಮಯಂ ಬಿಲಂ ಉರೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತಾತಿ।
ಏವಂ
ಬಬ್ಬುಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ।
[೧೩೮] ೮. ಗೋಧಾಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಕಿಂ ತೇ ಜಟಾಹಿ ದುಮ್ಮೇಧಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಕುಹಕಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವತ್ಥು ಹೇಟ್ಠಾ ಕಥಿತಸದಿಸಮೇವ।
ಅತೀತೇ ಪನ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗೋಧಾಯೋನಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ತದಾ ಏಕೋ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞೋ ಉಗ್ಗತಪೋ ತಾಪಸೋ ಏಕಂ ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯಂ ವಸತಿ, ಗಾಮವಾಸಿನೋ ತಾಪಸಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಚಙ್ಕಮನಕೋಟಿಯಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಮ್ಮಿಕೇ ವಸತಿ, ವಸನ್ತೋ ಚ ಪನ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ದ್ವೇ ತಯೋ ವಾರೇ ತಾಪಸಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮೂಪಸಂಹಿತಂ ಅತ್ಥೂಪಸಂಹಿತಞ್ಚ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತಾಪಸಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ತಾಪಸೋ ಗಾಮವಾಸಿನೋ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಪಕ್ಕಮನ್ತೇ ಚ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಸೀಲವತಸಮ್ಪನ್ನೇ ತಾಪಸೇ ಅಞ್ಞೋ ಕೂಟತಾಪಸೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅಸ್ಸಮಪದೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಅಯಮ್ಪಿ ಸೀಲವಾ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ।
ಅಥೇಕದಿವಸಂ
ತಾಪಸೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅನಾಗಮನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ‘ಅಯಂ ಮಂ ಪಹರಿತುಕಾಮೋ’ತಿ ಞಾತಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತೇನ ಕಾರಣೇನ ನಾಗಚ್ಛತಿ, ಅನಾಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾಪಿಸ್ಸ ಕುತೋ ಮುತ್ತೀ’’ತಿ ಮುಗ್ಗರಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಖಿಪಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗನಙ್ಗುಟ್ಠಮೇವ ಆಸಾದೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ವೇಗೇನ ವಮ್ಮಿಕಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಛಿದ್ದೇನ ಸೀಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಭೋ ಕೂಟಜಟಿಲ, ಅಹಂ ತವ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೋ ‘ಸೀಲವಾ’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಂ, ಇದಾನಿ ಪನ ತೇ ಮಯಾ ಕೂಟಭಾವೋ ಞಾತೋ, ತಾದಿಸಸ್ಸ ಮಹಾಚೋರಸ್ಸ ಕಿಂ ಇಮಿನಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಲಿಙ್ಗೇನಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಗರಹನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೩೮.
‘‘ಕಿಂ ತೇ ಜಟಾಹಿ ದುಮ್ಮೇಧ, ಕಿಂ ತೇ ಅಜಿನಸಾಟಿಯಾ।
ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ತೇ ಗಹನಂ, ಬಾಹಿರಂ ಪರಿಮಜ್ಜಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಿಂ ತೇ ಜಟಾಹಿ ದುಮ್ಮೇಧಾತಿ ಅಮ್ಭೋ ದುಮ್ಮೇಧ, ನಿಪ್ಪಞ್ಞ ಏತಾ ಪಬ್ಬಜಿತೇನ ಧಾರೇತಬ್ಬಾ ಜಟಾ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಗುಣರಹಿತಸ್ಸ ಕಿಂ ತೇ ತಾಹಿ ಜಟಾಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಂ ತೇ ಅಜಿನಸಾಟಿಯಾತಿ ಅಜಿನಸಾಟಿಯಾ ಅನುಚ್ಛವಿಕಸ್ಸ ಸಂವರಸ್ಸ ಅಭಾವಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಿಂ ತೇ ಅಜಿನಸಾಟಿಯಾ। ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ತೇ ಗಹನನ್ತಿ ತವ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಹದಯಂ ರಾಗದೋಸಮೋಹಗಹನೇನ ಗಹನಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ। ಬಾಹಿರಂ ಪರಿಮಜ್ಜಸೀತಿ ಸೋ ತ್ವಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಗಹನೇ ನ್ಹಾನಾದೀಹಿ ಚೇವ ಲಿಙ್ಗಗಹನೇನ ಚ ಬಾಹಿರಂ ಪರಿಮಜ್ಜಸಿ, ತಂ
ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕೂಟತಾಪಸಂ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ವಮ್ಮಿಕಮೇವ ಪಾವಿಸಿ, ಕೂಟತಾಪಸೋಪಿ ತತೋ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಕೂಟತಾಪಸೋ ಅಯಂ ಕುಹಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಪುರಿಮೋ ಸೀಲವನ್ತತಾಪಸೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಗೋಧಾಪಣ್ಡಿತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಗೋಧಾಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ।
[೧೩೯] ೯. ಉಭತೋಭಟ್ಠಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಕ್ಖೀ ಭಿನ್ನಾ ಪಟೋ ನಟ್ಠೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತದಾ ಕಿರ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಆವುಸೋ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಛವಾಲಾತಂ ಉಭತೋಪದಿತ್ತಂ ಮಜ್ಝೇ ಗೂಥಗತಂ ನೇವಾರಞ್ಞೇ ಕಟ್ಠತ್ಥಂ ಫರತಿ, ನ ಗಾಮೇ ಕಟ್ಠತ್ಥಂ ಫರತಿ, ಏವಮೇವ ದೇವದತ್ತೋ ಏವರೂಪೇ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಉಭತೋ ಭಟ್ಠೋ ಉಭತೋ ಪರಿಬಾಹಿರೋ ಜಾತೋ, ಗಿಹಿಪರಿಭೋಗಾ ಚ ಪರಿಹೀನೋ, ಸಾಮಞ್ಞತ್ಥಞ್ಚ ನ ಪರಿಪೂರೇತೀ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಇದಾನೇವ ಉಭತೋ ಭಟ್ಠೋ ಹೋತಿ, ಅತೀತೇಪಿ ಉಭತೋ ಭಟ್ಠೋ ಅಹೋಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತದಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಾಮಕೇ ಬಾಳಿಸಿಕಾ ವಸನ್ತಿ। ಅಥೇಕೋ ಬಾಳಿಸಿಕೋ ಬಳಿಸಂ ಆದಾಯ ದಹರೇನ ಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಸೋಬ್ಭೇ ಪಕತಿಯಾಪಿ ಬಾಳಿಸಿಕಾ ಮಚ್ಛೇ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಬಳಿಸಂ ಖಿಪಿ। ಬಳಿಸೋ ಉದಕಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ
ಸಾಪಿಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ‘‘ಕಲಹಂ ಕತ್ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನಭಾವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಕಣ್ಣೇ ತಾಲಪಣ್ಣಂ ಪಿಳನ್ಧಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಅಕ್ಖಿಂ ಉಕ್ಖಲಿಮಸಿಯಾ ಅಞ್ಜೇತ್ವಾ ಕುಕ್ಕುರಂ ಅಙ್ಕೇನಾದಾಯ ಪಟಿವಿಸ್ಸಕಘರಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಏಕಾ ಸಹಾಯಿಕಾ ಏವಮಾಹ ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ತೇ ಕಣ್ಣೇ ತಾಲಪಣ್ಣಂ ಪಿಳನ್ಧಿತಂ, ಏಕಂ ಅಕ್ಖಿ ಅಞ್ಜಿತಂ, ಪಿಯಪುತ್ತಂ ವಿಯ ಕುಕ್ಕುರಂ ಅಙ್ಕೇನಾದಾಯ ಘರತೋ ಘರಂ ಗಚ್ಛಸಿ, ಕಿಂ ಉಮ್ಮತ್ತಿಕಾಸಿ ಜಾತಾ’’ತಿ। ‘‘ನಾಹಂ ಉಮ್ಮತ್ತಿಕಾ, ತ್ವಂ ಪನ ಮಂ ಅಕಾರಣೇನ ಅಕ್ಕೋಸಸಿ ಪರಿಭಾಸಸಿ, ಇದಾನಿ ತಂ ಗಾಮಭೋಜಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಕಹಾಪಣೇ ದಣ್ಡಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಕಲಹಂ ಕತ್ವಾ ಉಭೋಪಿ ಗಾಮಭೋಜಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಂಸು। ಕಲಹೇ ವಿಸೋಧಿಯಮಾನೇ ತಸ್ಸಾಯೇವ ಮತ್ಥಕೇ ದಣ್ಡೋ ಪತಿ। ಅಥ ನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ‘‘ದಣ್ಡಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಪೋಥೇತುಂ ಆರಭಿಂಸು।
ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಗಾಮೇ ತಸ್ಸಾ ಇಮಂ ಪವತ್ತಿಂ, ಅರಞ್ಞೇ ಚಸ್ಸಾ ಪತಿನೋ ತಂ ಬ್ಯಸನಂ ದಿಸ್ವಾ ಖನ್ಧನ್ತರೇ ಠಿತಾ ‘‘ಭೋ ಪುರಿಸ, ತುಯ್ಹಂ ಉದಕೇಪಿ ಕಮ್ಮನ್ತೋ ಪದುಟ್ಠೋ ಥಲೇಪಿ, ಉಭತೋಭಟ್ಠೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೩೯.
‘‘ಅಕ್ಖೀ ಭಿನ್ನಾ ಪಟೋ ನಟ್ಠೋ, ಸಖಿಗೇಹೇ ಚ ಭಣ್ಡನಂ।
ಉಭತೋ ಪದುಟ್ಠಾ ಕಮ್ಮನ್ತಾ, ಉದಕಮ್ಹಿ ಥಲಮ್ಹಿ ಚಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಖಿಗೇಹೇ ಚ ಭಣ್ಡನನ್ತಿ ಸಖೀ ನಾಮ ಸಹಾಯಿಕಾ, ತಸ್ಸಾ ಚ ಗೇಹೇ ತವ ಭರಿಯಾಯ ಭಣ್ಡನಂ ಕತಂ, ಭಣ್ಡನಂ ಕತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪೋಥೇತ್ವಾ ದಣ್ಡಂ ದಾಪಿಯತಿ। ಉಭತೋ ಪದುಟ್ಠಾ ಕಮ್ಮನ್ತಾತಿ ಏವಂ ತವ ದ್ವೀಸುಪಿ ಠಾನೇಸು ಕಮ್ಮನ್ತಾ ಪದುಟ್ಠಾಯೇವ ಭಿನ್ನಾಯೇವ। ಕತರೇಸು ದ್ವೀಸು? ಉದಕಮ್ಹಿ ಥಲಮ್ಹಿ ಚಾತಿ, ಅಕ್ಖಿಭೇದೇನ ಪಟನಾಸೇನ ಚ ಉದಕೇ ಕಮ್ಮನ್ತಾ ಪದುಟ್ಠಾ, ಸಖಿಗೇಹೇ ಭಣ್ಡನೇನ ಥಲೇ ಕಮ್ಮನ್ತಾ ಪದುಟ್ಠಾತಿ।
ಸತ್ಥಾ
ಉಭತೋಭಟ್ಠಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ।
[೧೪೦] ೧೦. ಕಾಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನಿಚ್ಚಂ ಉಬ್ಬಿಗ್ಗಹದಯಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಞಾತತ್ಥಚರಿಯಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವತ್ಥು ದ್ವಾದಸಕನಿಪಾತೇ ಭದ್ದಸಾಲಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೧೨.೧೩ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಾಕಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಞ್ಞೋ ಪುರೋಹಿತೋ ಬಹಿನಗರೇ ನದಿಯಂ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಗನ್ಧೇ ವಿಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ಮಾಲಂ ಪಿಳನ್ಧಿತ್ವಾ ವರವತ್ಥನಿವತ್ಥೋ ನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ। ನಗರದ್ವಾರತೋರಣೇ ದ್ವೇ ಕಾಕಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೇಸು ಏಕೋ ಏಕಂ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ಅಹಂ ಇಮಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಸರೀರವಳಞ್ಜಂ ಪಾತೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಇತರೋ ‘‘ಮಾ ತೇ ಏತಂ ರುಚ್ಚಿ, ಅಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಇಸ್ಸರೋ, ಇಸ್ಸರಜನೇನ ಚ ಸದ್ಧಿಂ ವೇರಂ ನಾಮ ಪಾಪಕಂ। ಅಯಞ್ಹಿ ಕುದ್ಧೋ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕಾಕೇ ವಿನಾಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಮಯಾ ನ ಕಾತು’’ನ್ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇತರೋ ಕಾಕೋ ಪಲಾಯಿ। ಸೋ ತೋರಣಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗಂ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಓಲಮ್ಬಕಂ ಚಾಲೇನ್ತೋ ವಿಯ ತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ವಚ್ಚಂ ಪಾತೇಸಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕಾಕೇಸು ವೇರಂ ಬನ್ಧಿ।
ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಏಕಾ ಭತಿಯಾ ವೀಹಿಕೋಟ್ಟಿಕದಾಸೀ ವೀಹಿಂ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಆತಪೇ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ರಕ್ಖನ್ತೀ ನಿಸಿನ್ನಾವ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿ। ತಸ್ಸಾ ಪಮಾದಂ ಞತ್ವಾ ಏಕೋ ದೀಘಲೋಮಕೋ ಏಳಕೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವೀಹಿಂ ಖಾದಿ, ಸಾ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಲಾಪೇಸಿ। ಏಳಕೋ ದುತಿಯಮ್ಪಿ, ತತಿಯಮ್ಪಿ ತಸ್ಸಾ ತಥೇವ ನಿದ್ದಾಯನಕಾಲೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವೀಹಿಂ ಖಾದಿ। ಸಾಪಿ
ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಸೀತಿಕಾಕಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಮಹಾಸುಸಾನೇ ವಸತಿ। ಅಥೇಕೋ ಕಾಕೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಾಕಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಭಯಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಮಂ ಅಞ್ಞೋ ಮಯ್ಹಂ ಞಾತಕಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಭಯಂ ಹರಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಹರಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಮೇತ್ತಾಪಾರಮಿಂ ಪುರೇಚಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಏಕವೇಗೇನ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ವಿವಟಮಹಾವಾತಪಾನೇನ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆಸನಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಾವಿಸಿ। ಅಥ ನಂ ಏಕೋ ಮನುಸ್ಸೋ ಗಹಿತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಸರಣಂ ಪವಿಟ್ಠೋ, ಮಾ ಗಣ್ಹೀ’’ತಿ ವಾರೇಸಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ಥೋಕಂ ವಿಸ್ಸಮಿತ್ವಾ ಮೇತ್ತಾಪಾರಮಿಂ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾಸನಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಆಹ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ರಞ್ಞಾ ನಾಮ ಛನ್ದಾದಿವಸೇನ ಅಗನ್ತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಯಂ ಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ಸಬ್ಬಂ ನಿಸಮ್ಮ ಉಪಧಾರೇತ್ವಾ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಯಞ್ಚ ಕಯಿರಮಾನಂ ನಿಪ್ಫಜ್ಜತಿ, ತದೇವ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಇತರಂ। ಸಚೇ ಹಿ ರಾಜಾನೋ ಯಂ ಕಯಿರಮಾನಂ ನ ನಿಪ್ಫಜ್ಜತಿ, ತಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಮರಣಭಯಪರಿಯೋಸಾನಂ ಮಹಾಭಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ
೧೪೦.
‘‘ನಿಚ್ಚಂ ಉಬ್ಬಿಗ್ಗಹದಯಾ, ಸಬ್ಬಲೋಕವಿಹೇಸಕಾ।
ತಸ್ಮಾ ನೇಸಂ ವಸಾ ನತ್ಥಿ, ಕಾಕಾನಮ್ಹಾಕ ಞಾತಿನ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ರಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಕಾ ನಾಮ ನಿಚ್ಚಂ ಉಬ್ಬಿಗ್ಗಮಾನಸಾ ಭಯಪ್ಪತ್ತಾವ ವಿಹರನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಲೋಕಸ್ಸ ಚ ವಿಹೇಸಕಾ, ಖತ್ತಿಯಾದಯೋ ಮನುಸ್ಸೇಪಿ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸೇಪಿ ಕುಮಾರಕುಮಾರಿಕಾದಯೋಪಿ ವಿಹೇಠೇನ್ತಾ ಕಿಲಮೇನ್ತಾವ ವಿಚರನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ನೇಸಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತೀನಂ ಕಾಕಾನಂ ವಸಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಅತೀತೇಪಿ ನ ಭೂತಪುಬ್ಬಾ, ಅನಾಗತೇಪಿ ನ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ।
ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ಉತ್ತಾನಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ರಞ್ಞಾ ನಾಮ ಅನಿಸಮ್ಮ ಅನುಪಧಾರೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ರಾಜಾನಂ ಬೋಧೇಸಿ। ರಾಜಾ ತುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ರಜ್ಜೇನ ಪೂಜೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ರಜ್ಜಂ ರಞ್ಞೋಯೇವ ಪಟಿದತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಅಭಯಂ ಯಾಚಿ। ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಅಭಯಂ ದತ್ವಾ ಕಾಕಾನಂ ನಿಬದ್ಧದಾನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ। ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ತಣ್ಡುಲಮ್ಬಣಸ್ಸ ಭತ್ತಂ ಪಚಿತ್ವಾ ನಾನಗ್ಗರಸೇಹಿ ಓಮದ್ದಿತ್ವಾ ಕಾಕಾನಂ ದೀಯತಿ, ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಪನ ರಾಜಭೋಜನಮೇವ ದೀಯಿತ್ಥ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಕಾಕರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಕಾಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ।
ಅಸಮ್ಪದಾನವಗ್ಗೋ ಚುದ್ದಸಮೋ।
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ಅಸಮ್ಪದಾನಭೀರುಕಂ, ಘತಾಸನಝಾನಸೋಧಂ।
ಚನ್ದಾಭಂ ಸುವಣ್ಣಹಂಸಂ, ಬಬ್ಬುಗೋಧುಭತೋಭಟ್ಠಂ।
ಕಾಕರಾಜಾತಿ ತೇ ದಸಾತಿ॥
೧೫. ಕಕಣ್ಟಕವಗ್ಗೋ
[೧೪೧] ೧. ಗೋಧಾಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನ ಪಾಪಜನಸಂಸೇವೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ವಿಪಕ್ಖಸೇವಿಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವತ್ಥು ಮಹಿಳಾಮುಖಜಾತಕೇ ಕಥಿತಸದಿಸಮೇವ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗೋಧಾಯೋನಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ನದೀತೀರೇ ಮಹಾಬಿಲೇ ಅನೇಕಗೋಧಾಸತಪರಿವಾರೋ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಗೋಧಾಪಿಲ್ಲಕೋ ಏಕೇನ ಕಕಣ್ಟಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ಥವಂ ಕತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದಮಾನೋ ವಿಹರನ್ತೋ ‘‘ಕಕಣ್ಟಕಂ ಪರಿಸ್ಸಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅವತ್ಥರತಿ। ತಸ್ಸ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಗೋಧಾರಾಜಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಗೋಧಾರಾಜಾ ಪುತ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಅಟ್ಠಾನೇ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಕರೋಸಿ, ಕಕಣ್ಟಕಾ ನಾಮ ನೀಚಜಾತಿಕಾ, ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸೋ ನ ಕತ್ತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ತ್ವಂ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಕರಿಸ್ಸಸಿ, ತಂ ಕಕಣ್ಟಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ಗೋಧಾಕುಲಂ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತಿ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಮಾ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಕರೋತಿಯೇವ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥೇನ್ತೋಪಿ ತಸ್ಸ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ವಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ಅವಸ್ಸಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏತಂ ಕಕಣ್ಟಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪಲಾಯನಮಗ್ಗಂ ಸಮ್ಪಾದೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ವಾತಬಿಲಂ ಕಾರಾಪೇಸಿ।
ಪುತ್ತೋಪಿಸ್ಸ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಮಹಾಸರೀರೋ ಅಹೋಸಿ, ಕಕಣ್ಟಕೋ ಪನ ಪುರಿಮಪ್ಪಮಾಣೋಯೇವ। ಇತರೋ ‘‘ಕಕಣ್ಟಕಂ ಪರಿಸ್ಸಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಅವತ್ಥರತಿಯೇವ, ಕಕಣ್ಟಕಸ್ಸ ಪಬ್ಬತಕೂಟೇನ ಅವತ್ಥರಣಕಾಲೋ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಸೋ ಕಿಲಮನ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಸಚೇ ಅಯಂ ಅಞ್ಞಾನಿ ಕತಿಪಯಾನಿ ದಿವಸಾನಿ ಮಂ ಏವಂ ಪರಿಸ್ಸಜಿಸ್ಸತಿ, ಜೀವಿತಂ ಮೇ ನತ್ಥಿ, ಏಕೇನ ಲುದ್ದಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಗೋಧಾಕುಲಂ ವಿನಾಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ನಿದಾಘಸಮಯೇ ಮೇಘೇ ವುಟ್ಠೇ ವಮ್ಮಿಕಮಕ್ಖಿಕಾ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು, ತತೋ ತತೋ ಗೋಧಾ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಕಕಣ್ಟಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಪಾಪಪುರಿಸಸಂಸಗ್ಗೋ ನಾಮ ನ ಕತ್ತಬ್ಬೋ, ಪಾಪೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಹಿತಸುಖಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಏಕಸ್ಸ ಪಾಪಕಕಣ್ಟಕಸ್ಸ ವಸೇನ ಏತ್ತಕಾನಂ ಗೋಧಾನಂ ವಿನಾಸೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ವಾತಬಿಲೇನ ಪಲಾಯನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೪೧.
‘‘ನ ಪಾಪಜನಸಂಸೇವೀ, ಅಚ್ಚನ್ತಸುಖಮೇಧತಿ।
ಗೋಧಾಕುಲಂ ಕಕಣ್ಟಾವ, ಕಲಿಂ ಪಾಪೇತಿ ಅತ್ತಾನ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ರಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಪಾಪಜನಸಂಸೇವೀ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಚ್ಚನ್ತಸುಖಂ ಏಕನ್ತಸುಖಂ ನಿರನ್ತರಸುಖಂ ನಾಮ ನ ಏಧತಿ ನ ವಿನ್ದತಿ ನ ಪಟಿಲಭತಿ। ಯಥಾ ಕಿಂ? ಗೋಧಾಕುಲಂ ಕಕಣ್ಟಾವ। ಯಥಾ ಕಕಣ್ಟಕತೋ ಗೋಧಾಕುಲಂ ಸುಖಂ ನ ಲಭತಿ, ಏವಂ ಪಾಪಜನಸಂಸೇವೀ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸುಖಂ ನ ಲಭತಿ। ಪಾಪಜನಂ ಪನ ಸೇವನ್ತೋ ಏಕನ್ತೇನೇವ ಕಲಿಂ ಪಾಪೇತಿ ಅತ್ತಾನಂ, ಕಲಿ ವುಚ್ಚತಿ ವಿನಾಸೋ, ಏಕನ್ತೇನೇವ ಪಾಪಸೇವೀ ಅತ್ತಾನಞ್ಚ ಅಞ್ಞೇ ಚ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ವಸನ್ತೇ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪೇತಿ। ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ‘‘ಫಲಂ ಪಾಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಲಿಖನ್ತಿ। ತಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ನತ್ಥಿ, ಅತ್ಥೋಪಿಸ್ಸ ನ ಯುಜ್ಜತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯಥಾವುತ್ತಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ।
ಸತ್ಥಾ
ಗೋಧಾಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ।
[೧೪೨] ೨. ಸಿಙ್ಗಾಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಏತಞ್ಹಿ ತೇ ದುರಾಜಾನನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಧಮ್ಮಸಭಾಯಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಇದಾನೇವ ಮಯ್ಹಂ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪರಿಸಕ್ಕಿಯೇವ, ನ ಚ ಮಂ ಮಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಖಿ, ಸಯಮೇವ ಪನ ಕಿಲನ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಿಙ್ಗಾಲಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸಿಙ್ಗಾಲರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಸಿಙ್ಗಾಲಗಣಪರಿವುತೋ ಸುಸಾನವನೇ ವಿಹಾಸಿ। ತೇನ ಸಮಯೇನ ರಾಜಗಹೇ ಉಸ್ಸವೋ ಅಹೋಸಿ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಮನುಸ್ಸಾ ಸುರಂ ಪಿವನ್ತಿ, ಸುರಾಛಣೋಯೇವ ಕಿರೇಸೋ। ಅಥೇತ್ಥ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಧುತ್ತಾ ಬಹುಂ ಸುರಞ್ಚ ಮಂಸಞ್ಚ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಮಣ್ಡಿತಪಸಾಧಿತಾ ಗಾಯಿತ್ವಾ ಗಾಯಿತ್ವಾ ಸುರಞ್ಚ ಪಿವನ್ತಿ, ಮಂಸಞ್ಚ ಖಾದನ್ತಿ। ತೇಸಂ ಪಠಮಯಾಮಾವಸಾನೇ ಮಂಸಂ ಖೀಯಿ, ಸುರಾ ಪನ ಬಹುಕಾವ। ಅಥೇಕೋ ಧುತ್ತೋ ‘‘ಮಂಸಖಣ್ಡಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಮಂಸಂ ಖೀಣ’’ನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಯಿ ಠಿತೇ ಮಂಸಕ್ಖಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಆಮಕಸುಸಾನೇ ಮತಮನುಸ್ಸಮಂಸಂ ಖಾದನತ್ಥಾಯ ಆಗತೇ ಸಿಙ್ಗಾಲೇ ಮಾರೇತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮುಗ್ಗರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿದ್ಧಮನಮಗ್ಗೇನ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸುಸಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮುಗ್ಗರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮತಕೋ ವಿಯ ಉತ್ತಾನೋ ನಿಪಜ್ಜಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಿಙ್ಗಾಲಗಣಪರಿವುತೋ ತತ್ಥ ಗತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ನಾಯಂ ಮತಕೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾಪಿ ‘‘ಸುಟ್ಠುತರಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಅಧೋವಾತೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸರೀರಗನ್ಧಂ ಘಾಯಿತ್ವಾ ತಥತೋವಸ್ಸ ಅಮತಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಲಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ನಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಮುಗ್ಗರಕೋಟಿಯಂ ಡಂಸಿತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢಿ, ಧುತ್ತೋ ಮುಗ್ಗರಂ ನ ವಿಸ್ಸಜಿ, ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತಮ್ಪಿ ನ
೧೪೨.
‘‘ಏತಞ್ಹಿ ತೇ ದುರಾಜಾನಂ, ಯಂ ಸೇಸಿ ಮತಸಾಯಿಕಂ।
ಯಸ್ಸ ತೇ ಕಡ್ಢಮಾನಸ್ಸ, ಹತ್ಥಾ ದಣ್ಡೋ ನ ಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಏತಞ್ಹಿ ತೇ ದುರಾಜಾನನ್ತಿ ಏತಂ ಕಾರಣಂ ತವ ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ। ಯಂ ಸೇಸಿ ಮತಸಾಯಿಕನ್ತಿ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ತ್ವಂ ಮತಸಾಯಿಕಂ ಸೇಸಿ, ಮತಕೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಸಯಸಿ। ಯಸ್ಸ ತೇ ಕಡ್ಢಮಾನಸ್ಸಾತಿ ಯಸ್ಸ ತವ ದಣ್ಡಕೋಟಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಡ್ಢಿಯಮಾನಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ದಣ್ಡೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ, ಸೋ ತ್ವಂ ತಥತೋ ಮತಕೋ ನಾಮ ನ ಹೋಸೀತಿ।
ಏವಂ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಧುತ್ತೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಸಿಙ್ಗಾಲರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಸಿಙ್ಗಾಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ।
[೧೪೩] ೩. ವಿರೋಚಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಲಸೀ ಚ ತೇ ನಿಪ್ಫಲಿತಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಗಯಾಸೀಸೇ ಸುಗತಾಲಯಸ್ಸ ದಸ್ಸಿತಭಾವಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ದೇವದತ್ತೋ ಹಿ ಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಪರಿಹೀನೋ ‘‘ಅತ್ಥೇಕೋ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥೂನಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಅಲಭಮಾನೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇ ಅಧುನಾ ಪಬ್ಬಜಿತೇ ಧಮ್ಮವಿನಯಮ್ಹಿ ಅಕೋವಿದೇ ಪಞ್ಚಸತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಯಾಸೀಸಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಙ್ಘಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಸೀಮಾಯಂ ಆವೇಣಿಕಂ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಞಾಣಪರಿಪಾಕಕಾಲಂ ಞತ್ವಾ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ಪೇಸೇಸಿ। ತೇ ದಿಸ್ವಾ ದೇವದತ್ತೋ
ಕೋಕಾಲಿಕೋ ವಿಹಾರಂ ತುಚ್ಛಂ ದಿಸ್ವಾ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಆವುಸೋ ದೇವದತ್ತ, ಪರಿಸಂ ತೇ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ವಿಹಾರಂ ತುಚ್ಛಂ ಕತ್ವಾ ಗತಾ, ತ್ವಂ ಪನ ನಿದ್ದಾಯಸಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಮಸ್ಸ ಅಪನೇತ್ವಾ ಭಿತ್ತಿಯಂ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕಂ ಫುಸನ್ತೋ ವಿಯ ಪಣ್ಹಿಯಾ ನಂ ಹದಯೇ ಪಹರಿ। ತಾವದೇವಸ್ಸ ಮುಖತೋ ಲೋಹಿತಂ ಉಗ್ಗಞ್ಛಿ। ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗಿಲಾನೋ ಅಹೋಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಥೇರಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗತಕಾಲೇ ದೇವದತ್ತೋ ಕಿಂ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ? ಭನ್ತೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಅಮ್ಹೇ ದಿಸ್ವಾ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕೇಸರಸೀಹೋ ಹುತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಪ್ಪದೇಸೇ ಕಞ್ಚನಗುಹಾಯಂ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಕಞ್ಚನಗುಹಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವಿಜಮ್ಭಿತ್ವಾ ಚತುದ್ದಿಸಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿತ್ವಾ ಗೋಚರಾಯ ಪಕ್ಕನ್ತೋ ಮಹಾಮಹಿಂಸಂ ವಧಿತ್ವಾ ವರಮಂಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಸರಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಮಣಿವಣ್ಣಸ್ಸ ಉದಕಸ್ಸ ಕುಚ್ಛಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಗುಹಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪಾಯಾಸಿ। ಅಥೇಕೋ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಗೋಚರಪ್ಪಸುತೋ ಸಹಸಾವ ಸೀಹಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಲಾಯಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸೀಹಸ್ಸ ಪುರತೋ ಪಾದೇಸು ಪತಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ। ‘‘ಕಿಂ, ಜಮ್ಬುಕಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ ತೇ, ಸಾಮಿ, ಪಾದೇ ಉಪಟ್ಠಾತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಆಹ। ಸೀಹೋ ‘‘ಸಾಧು ಏಹಿ, ಮಂ ಉಪಟ್ಠಹ, ವರಮಂಸಾನಿ ತಂ ಖಾದಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಿಙ್ಗಾಲಂ ಆದಾಯ ಕಞ್ಚನಗುಹಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೀಹವಿಘಾಸಂ ಖಾದತಿ। ಸೋ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನೇವ ಥೂಲಸರೀರೋ ಅಹೋಸಿ।
ಅಥ ನಂ ಏಕದಿವಸಂ ಗುಹಾಯ ನಿಪನ್ನಕೋವ ಸೀಹೋ ಆಹ ‘‘ಗಚ್ಛ ಜಮ್ಬುಕ, ಪಬ್ಬತಸಿಖರೇ ಠತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಸಞ್ಚರನ್ತೇಸು ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಮಹಿಂಸಾದೀಸು ಯಸ್ಸ
ಸೋ ಸೀಹಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏತದವೋಚ ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಯಾ ದೀಘರತ್ತಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ವಧಿತವರವಾರಣಾನಂ ಮಂಸಂ ಖಾದಿತಂ, ಅಹಮ್ಪಿ ಏಕಂ ವರವಾರಣಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಖಾದಿತುಕಾಮೋ, ತಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹೇಹಿ ನಿಪನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಕಞ್ಚನಗುಹಾಯಂ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಮಂ ಪವತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ವಿರೋಚ, ಜಮ್ಬುಕಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೪೩.
‘‘ಲಸೀ
ಸಬ್ಬಾ ತೇ ಫಾಸುಕಾ ಭಗ್ಗಾ, ಅಜ್ಜ ಖೋ ತ್ವಂ ವಿರೋಚಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಲಸೀತಿ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗಂ। ನಿಪ್ಫಲಿತಾತಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ। ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೀಹೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ವಿರೋಚಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ।
[೧೪೪] ೪. ನಙ್ಗುಟ್ಠಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಬಹುಮ್ಪೇತಂ ಅಸಬ್ಭಿ ಜಾತವೇದಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಆಜೀವಕಾನಂ ಮಿಚ್ಛಾತಪಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತದಾ ಕಿರ ಆಜೀವಕಾ ಜೇತವನಪಿಟ್ಠಿಯಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಮಿಚ್ಛಾತಪಂ ಚರನ್ತಿ। ಸಮ್ಬಹುಲಾ
ಅತೀತೇ
ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಙ್ಗುಟ್ಠಾದಿಮತ್ತಮೇವ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಅಗ್ಗಿಭಗವಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಮ್ಪಿ ರಕ್ಖಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಮಂ ಪನ ಕದಾ ರಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ। ಇಮಿನಾ ಅಗ್ಗಿಪರಿಚರಣೇನ ನಿರತ್ಥಕೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ನತ್ಥಿ ಇತೋನಿದಾನಂ ಕುಸಲಂ ವಾ ವುಡ್ಢಿ ವಾ’’ತಿ। ಸೋ ಅಗ್ಗಿಪರಿಚರಿಯಾಯ ವಿಗತಚ್ಛನ್ದೋ ‘‘ಹಮ್ಭೋ ಅಗ್ಗಿಭಗವಾ, ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋಪಿ ಸನ್ತಕಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಮಂ ಕದಾ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ಮಂಸಂ ನತ್ಥಿ, ಏತ್ತಕೇನಪಿ ತುಸ್ಸಾಹೀ’’ತಿ ನಙ್ಗುಟ್ಠಾದೀನಿ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೪೪.
‘‘ಬಹುಮ್ಪೇತಂ ಅಸಬ್ಭಿ ಜಾತವೇದ, ಯಂ ತಂ ವಾಲಧಿನಾಭಿಪೂಜಯಾಮ।
ಮಂಸಾರಹಸ್ಸ
ತತ್ಥ ಬಹುಮ್ಪೇತನ್ತಿ ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ಬಹುಂ। ಅಸಬ್ಭೀತಿ ಅಸಪ್ಪುರಿಸ ಅಸಾಧುಜಾತಿಕ। ಜಾತವೇದಾತಿ ಅಗ್ಗಿಂ ಆಲಪತಿ। ಅಗ್ಗಿ ಹಿ ಜಾತಮತ್ತೋವ ವೇದಿಯತಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಜಾತವೇದೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಂ ತಂ ವಾಲಧಿನಾಭಿಪೂಜಯಾಮಾತಿ ಯಂ ಅಜ್ಜ ಮಯಂ ಅತ್ತನೋಪಿ ಸನ್ತಕಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ಅಸಮತ್ಥಂ ಭಗವನ್ತಂ ವಾಲಧಿನಾ ಅಭಿಪೂಜಯಾಮ, ಏತಮ್ಪಿ ತವ ಬಹುಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಮಂಸಾರಹಸ್ಸಾತಿ ಮಂಸಂ ಅರಹಸ್ಸ ತುಯ್ಹಂ ನತ್ಥಿ ಅಜ್ಜ ಮಂಸಂ। ನಙ್ಗುಟ್ಠಮ್ಪಿ ಭವಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಾತೂತಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಭವಂ ಇಮಂ ಸಜಙ್ಘಚಮ್ಮಂ ನಙ್ಗುಟ್ಠಮ್ಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೂತಿ।
ಏವಂ ವತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಅಗ್ಗಿಂ ಉದಕೇನ ನಿಬ್ಬಾಪೇತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಅಹೋಸಿ।
ಸತ್ಥಾ
ನಙ್ಗುಟ್ಠಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ।
[೧೪೫] ೫. ರಾಧಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನ ತ್ವಂ ರಾಧ ವಿಜಾನಾಸೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾಪಲೋಭನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವತ್ಥು ಇನ್ದ್ರಿಯಜಾತಕೇ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸತ್ಥಾ ಪನ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ಅರಕ್ಖಿಯೋ, ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ರಕ್ಖನ್ತಾಪಿ ರಕ್ಖಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ತ್ವಮ್ಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ಏತಂ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ರಕ್ಖನ್ತೋಪಿ ರಕ್ಖಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಇದಾನಿ ಕಥಂ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸುಕಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಏಕೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಞ್ಚ ಕನಿಟ್ಠಭಾತರಞ್ಚಸ್ಸ ಪುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಪೋಸೇಸಿ। ತೇಸು ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ‘‘ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ, ಇತರಸ್ಸ ‘‘ರಾಧೋ’’ತಿ। ತಸ್ಸ ಪನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಅನಾಚಾರಾ ಹೋತಿ ದುಸ್ಸೀಲಾ। ಸೋ ವೋಹಾರತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಉಭೋಪಿ ಭಾತರೋ ಆಹ – ‘‘ತಾತಾ, ಸಚೇ ವೋ ಮಾತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಅನಾಚಾರಂ ಆಚರತಿ, ವಾರೇಯ್ಯಾಥ ನ’’ನ್ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಾಧು, ತಾತ, ವಾರೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ವಾರೇಯ್ಯಾಮ, ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ
ತಸ್ಸ
೧೪೫.
‘‘ನ
ಅಬ್ಯಯತಂ ವಿಲಪಸಿ, ವಿರತ್ತಾ ಕೋಸಿಯಾಯನೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನ ತ್ವಂ ರಾಧ ವಿಜಾನಾಸಿ, ಅಡ್ಢರತ್ತೇ ಅನಾಗತೇತಿ ತಾತ ರಾಧ, ತ್ವಂ ನ ಜಾನಾಸಿ, ಅಡ್ಢರತ್ತೇ ಅನಾಗತೇ ಪಠಮಯಾಮೇಯೇವ ಏತ್ತಕಾ ಜನಾ ಆಗತಾ, ಇದಾನಿ ಕೋ ಜಾನಾತಿ, ಕಿತ್ತಕಾಪಿ ಆಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಅಬ್ಯಯತಂ ವಿಲಪಸೀತಿ ತ್ವಂ ಅಬ್ಯತ್ತವಿಲಾಪಂ ವಿಲಪಸಿ। ವಿರತ್ತಾ ಕೋಸಿಯಾಯನೇತಿ ಮಾತಾ ನೋ ಕೋಸಿಯಾಯನೀ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ವಿರತ್ತಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಿತರಿ ನಿಪ್ಪೇಮಾ ಜಾತಾ। ಸಚಸ್ಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಿನೇಹೋ ವಾ ಪೇಮಂ ವಾ ಭವೇಯ್ಯ, ನ ಏವರೂಪಂ ಅನಾಚಾರಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಏತೇಹಿ ಬ್ಯಞ್ಜನೇಹಿ ಪಕಾಸೇಸಿ।
ಏವಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಚ ಪನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ರಾಧಸ್ಸ ವತ್ತುಂ ನ ಅದಾಸಿ। ಸಾಪಿ ಯಾವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಅನಾಗಮನಾ ಯಥಾರುಚಿಯಾ ವಿಚರಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪೋಟ್ಠಪಾದಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತಾತ, ಕೀದಿಸೀ ವೋ ಮಾತಾ’’ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸಬ್ಬಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ತೇ, ತಾತ, ಏವರೂಪಾಯ ದುಸ್ಸೀಲಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಮಾತುಯಾ ದೋಸಸ್ಸ ಕಥಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ಸಕ್ಕಾ ಇಧ ವಸಿತು’’ನ್ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ರಾಧೇನ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಅಗಮಾಸಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ‘‘ತದಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಚ ಏತೇಯೇವ ದ್ವೇ ಜನಾ ಅಹೇಸುಂ, ರಾಧೋ ಆನನ್ದೋ, ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ರಾಧಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ।
[೧೪೬] ೬. ಸಮುದ್ದಕಾಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಪಿ ನು ಹನುಕಾ ಸನ್ತಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಮಹಲ್ಲಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತೇ ಕಿರ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಾ ಅಡ್ಢಾ ಮಹದ್ಧನಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸಹಾಯಕಾ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ ಮಹಲ್ಲಕಾ, ಕಿಂ ನೋ ಘರಾವಾಸೇನ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ರಮಣೀಯೇ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ
ತೇಸಂ ತಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಆವುಸೋ, ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಕಾರಣೇನ ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಗೀವಾಸು ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಪಚ್ಚನ್ತೇ ರೋದನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತೀ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವೇತೇ ತಸ್ಸಾ ಕಾಲಕಿರಿಯಾಯ ರೋದನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ಪುಬ್ಬೇಪೇತೇ ಇಮಂ ಕಾಕಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸಮುದ್ದೇ ಮತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ‘ಸಮುದ್ದಉದಕಂ ಉಸ್ಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಏತಂ ನೀಹರಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ವಾಯಮನ್ತಾ ಪಣ್ಡಿತೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿತಂ ಲಭಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಮುದ್ದದೇವತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಅಥೇಕೋ ಕಾಕೋ ಅತ್ತನೋ ಭರಿಯಂ ಕಾಕಿಂ ಆದಾಯ ಗೋಚರಂ ಪರಿಯೇಸಮಾನೋ ಸಮುದ್ದತೀರಂ ಅಗಮಾಸಿ
ತೇ ಹನೂಸು ಕಿಲನ್ತೇಸು ಮುಖೇಸು ಸುಕ್ಖನ್ತೇಸು ಅಕ್ಖೀಸು ರತ್ತೇಸು ದೀನಾ ಕಿಲನ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಮಯಂ ಸಮುದ್ದಉದಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬಹಿ ಪಾತೇಮ, ಗಹಿತಗಹಿತಟ್ಠಾನಂ ಪುನ ಉದಕೇನ ಪೂರತಿ, ಸಮುದ್ದಂ ತುಚ್ಛಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹಂಸು –
೧೪೬.
‘‘ಅಪಿ ನು ಹನುಕಾ ಸನ್ತಾ, ಮುಖಞ್ಚ ಪರಿಸುಸ್ಸತಿ।
ಓರಮಾಮ ನ ಪಾರೇಮ, ಪೂರತೇವ ಮಹೋದಧೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಪಿ ನು ಹನುಕಾ ಸನ್ತಾತಿ ಅಪಿ ನೋ ಹನುಕಾ ಸನ್ತಾ, ಅಪಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಹನುಕಾ ಕಿಲನ್ತಾ। ಓರಮಾಮ ನ ಪಾರೇಮಾತಿ ಮಯಂ ಅತ್ತನೋ ಬಲೇನ ಮಹಾಸಮುದ್ದಉದಕಂ ಆಕಡ್ಢಾಮ ಓಸಾರೇಮ, ತುಚ್ಛಂ ಪನ ನಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮ। ಅಯಞ್ಹಿ ಪೂರತೇವ ಮಹೋದಧೀತಿ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಕಾಕಾ ‘‘ತಸ್ಸಾ ಕಾಕಿಯಾ ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ತುಣ್ಡಂ ಅಹೋಸಿ, ಏವರೂಪಾನಿ ವಟ್ಟಕ್ಖೀನಿ, ಏವರೂಪಂ ಛವಿಸಣ್ಠಾನಂ, ಏವರೂಪೋ ಮಧುರಸದ್ದೋ। ಸಾ ನೋ ಇಮಂ ಚೋರಸಮುದ್ದಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ನಟ್ಠಾ’’ತಿ ಬಹುಂ ವಿಪ್ಪಲಪಿಂಸು। ತೇ ಏವಂ ವಿಪ್ಪಲಪಮಾನೇ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಕಾಕೀ ಅಯಂ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾ ಅಹೋಸಿ, ಕಾಕೋ ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರೋ, ಸೇಸಕಾಕಾ ಸೇಸಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರಾ, ಸಮುದ್ದದೇವತಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಸಮುದ್ದಕಾಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ।
[೧೪೭] ೭. ಪುಪ್ಫರತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನಯಿದಂ ದುಕ್ಖಂ ಅದುಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಹಿ ಭಗವತಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕೇನ ಉಕ್ಕಣ್ಠಾಪಿತೋಸೀ’’ತಿ ಚ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಮಧುರಹತ್ಥರಸಾ, ಭನ್ತೇ, ಸಾ ಇತ್ಥೀ, ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ ತಂ ವಿನಾ ವಸಿತು’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏಸಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಅನತ್ಥಕಾರಿಕಾ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತ್ವಂ ಏತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸೂಲೇ ಉತ್ತಾಸಿತೋ ಏತಞ್ಞೇವ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಇದಾನಿ ನಂ ಕಸ್ಮಾ ಪುನ ಪತ್ಥೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಕಾಸಟ್ಠದೇವತಾ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕತ್ತಿಕರತ್ತಿವಾರಛಣೋ ಸಮ್ಪತ್ತೋ ಹೋತಿ, ನಗರಂ ದೇವನಗರಂ ವಿಯ ಅಲಙ್ಕರಿಂಸು। ಸಬ್ಬೋ ಜನೋ ಖಣಕೀಳಾನಿಸ್ಸಿತೋ ಅಹೋಸಿ। ಏಕಸ್ಸ ಪನ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸಸ್ಸ ಏಕಮೇವ ಘನಸಾಟಕಯುಗಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ತಂ ಸುಧೋತಂ ಧೋವಾಪೇತ್ವಾ ಓಭಞ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಸತವಲಿಕಂ ಸಹಸ್ಸವಲಿಕಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ। ಅಥ ನಂ ಭರಿಯಾ ಏವಮಾಹ ‘‘ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ಸಾಮಿ, ಏಕಂ ಕುಸುಮ್ಭರತ್ತಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ತವ ಕಣ್ಠೇ ಲಗ್ಗಾ ಕತ್ತಿಕರತ್ತಿವಾರಂ ಚರಿತು’’ನ್ತಿ। ‘‘ಭದ್ದೇ, ಕುತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಲಿದ್ದಾನಂ ಕುಸುಮ್ಭಂ, ಸುದ್ಧವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಕೀಳಾಹೀ’’ತಿ? ‘‘ಕುಸುಮ್ಭರತ್ತಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಛಣಕೀಳಂ ನ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮಿ, ತ್ವಂ ಅಞ್ಞಂ ಇತ್ಥಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕೀಳಸ್ಸೂ’’ತಿ। ‘‘ಭದ್ದೇ, ಕಿಂ ಮಂ ಪೀಳೇಸಿ, ಕುತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕುಸುಮ್ಭ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಾಮಿ, ಪುರಿಸಸ್ಸ ಇಚ್ಛಾಯ ಸತಿ ಕಿಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ನನು ರಞ್ಞೋ ಕುಸುಮ್ಭವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಬಹು ಕುಸುಮ್ಭ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಭದ್ದೇ
ಸೋ
೧೪೭.
‘‘ನಯಿದಂ ದುಕ್ಖಂ ಅದುಂ ದುಕ್ಖಂ, ಯಂ ಮಂ ತುದತಿ ವಾಯಸೋ।
ಯಂ ಸಾಮಾ ಪುಪ್ಫರತ್ತೇನ, ಕತ್ತಿಕಂ ನಾನುಭೋಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಯಿದಂ ದುಕ್ಖಂ ಅದುಂ ದುಕ್ಖಂ, ಯಂ ಮಂ ತುದತಿ ವಾಯಸೋತಿ ಯಞ್ಚ ಇದಂ ಸೂಲೇ ಲಗ್ಗನಪಚ್ಚಯಂ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕದುಕ್ಖಂ, ಯಞ್ಚ ಲೋಹಮಯೇಹಿ ವಿಯ ತುಣ್ಡೇಹಿ ವಾಯಸೋ ತುದತಿ, ಇದಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಮಯ್ಹಂ ನ ದುಕ್ಖಂ, ಅದುಂ ದುಕ್ಖಂ ಏತಂಯೇವ ಪನ ಮೇ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕತರಂ? ಯಂ ಸಾಮಾ ಪುಪ್ಫರತ್ತೇನ, ಕತ್ತಿಕಂ ನಾನುಭೋಸ್ಸತೀತಿ, ಯಂ ಸಾ ಪಿಯಙ್ಗುಸಾಮಾ ಮಮ ಭರಿಯಾ ಏಕಂ ಕುಸುಮ್ಭರತ್ತಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಏವಂ ಘನಪುಪ್ಫರತ್ತೇನ ವತ್ಥಯುಗೇನ ಅಚ್ಛನ್ನಾ ಮಮ ಕಣ್ಠೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಕತ್ತಿಕರತ್ತಿವಾರಂ ನಾನುಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇದಂ ಮಯ್ಹಂ ದುಕ್ಖಂ, ಏತದೇವ ಹಿ ಮಂ ಬಾಧತೀತಿ? ಸೋ ಏವಂ ಮಾತುಗಾಮಂ ಆರಬ್ಭ ವಿಪ್ಪಲಪನ್ತೋಯೇವ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಜಯಮ್ಪತಿಕಾವ ಇದಾನಿ ಜಯಮ್ಪತಿಕಾ, ತಂ ಕಾರಣಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ಠಿತಾ ಆಕಾಸಟ್ಠದೇವತಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಪುಪ್ಫರತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ।
[೧೪೮] ೮. ಸಿಙ್ಗಾಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನಾಹಂ ಪುನಂ ನ ಚ ಪುನನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕಿಲೇಸನಿಗ್ಗಹಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಪಞ್ಚಸತಮತ್ತಾ ಸಹಾಯಕಾ ಮಹಾವಿಭವಾ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಸಾಸನೇ ಉರಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಜೇತವನೇ ಅನ್ತೋಕೋಟಿಸನ್ಥಾರೇ ವಿಹರಿಂಸು। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ತೇಸಂ ಅಡ್ಢರತ್ತಸಮಯೇ ಕಿಲೇಸನಿಸ್ಸಿತೋ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ತೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ
ಸತ್ಥಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ಉಜುಂ ಕಾಯಂ ಪಣಿಧಾಯ ಸಿಲಾಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಹಮಾನೋ ಸಿನೇರು ವಿಯ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ ಆವೇಳಾವೇಳಾ ಯಮಕಯಮಕಾ ಛಬ್ಬಣ್ಣಘನಬುದ್ಧರಸ್ಮಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ। ತಾಪಿ ರಸ್ಮಿಯೋ ಪಾತಿಮತ್ತಾ ಛತ್ತಮತ್ತಾ ಕೂಟಾಗಾರಕುಚ್ಛಿಮತ್ತಾ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಗಗನತಲೇ ವಿಜ್ಜುಲತಾ ವಿಯ ಸಞ್ಚರಿಂಸು, ಅಣ್ಣವಕುಚ್ಛಿಂ ಖೋಭೇತ್ವಾ ಬಾಲಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನಕಾಲೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಗರುಚಿತ್ತಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಸಾಣಿಯಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ವಿಯ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಸತ್ಥಾ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ಸರಂ ನಿಚ್ಛಾರೇನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಿಙ್ಗಾಲಯೋನಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ
ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಇದಂ ಹತ್ಥಿಸರೀರಂ ಮಯ್ಹಂ ನಿವಾಸಸುಖತಾಯ ಗೇಹಸದಿಸಂ, ಖಾದಿತುಕಾಮತಾಯ ಸತಿ ಪಹೂತಮಂಸಂ, ಕಿಂ ದಾನಿ ಮೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ
೧೪೮.
‘‘ನಾಹಂ ಪುನಂ ನ ಚ ಪುನಂ, ನ ಚಾಪಿ ಅಪುನಪ್ಪುನಂ।
ಹತ್ಥಿಬೋನ್ದಿಂ ಪವೇಕ್ಖಾಮಿ, ತಥಾ ಹಿ ಭಯತಜ್ಜಿತೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನ ಚಾಪಿ ಅಪುನಪ್ಪುನನ್ತಿ ಅ-ಕಾರೋ ನಿಪಾತಮತ್ತೋ। ಅಯಂ ಪನೇತಿಸ್ಸಾ ಸಕಲಾಯಪಿ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ಥೋ – ಅಹಞ್ಹಿ ಇತೋ ಪುನ, ತತೋ ಚ ಪುನಾತಿ ವುತ್ತವಾರತೋ ಪುನ ತತೋಪಿ ಚ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಾರಣಸರೀರಸಙ್ಖಾತಂ ಹತ್ಥಿಬೋನ್ದಿಂ ನ ಪವೇಕ್ಖಾಮಿ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ತಥಾ ಹಿ ಭಯತಜ್ಜಿತೋ, ತಥಾ ಹಿ ಅಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ಪವೇಸನೇ ಭಯತಜ್ಜಿತೋ ಮರಣಭಯೇನ ಸನ್ತಾಸಂ ಸಂವೇಗಂ ಆಪಾದಿತೋತಿ।
ಏವಞ್ಚ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನ್ತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಕಿಲೇಸಸ್ಸ ನಾಮ ವಡ್ಢಿತುಂ ಅದತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ನಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ
ಸಿಙ್ಗಾಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ।
[೧೪೯] ೯. ಏಕಪಣ್ಣಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಏಕಪಣ್ಣೋ ಅಯಂ ರುಕ್ಖೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಸಾಲಿಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾವನೇ ಕೂಟಾಗಾರಸಾಲಾಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ವೇಸಾಲಿಕಂ ದುಟ್ಠಲಿಚ್ಛವಿಕುಮಾರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕಾಲೇ ವೇಸಾಲಿನಗರಂ ಗಾವುತಗಾವುತನ್ತರೇ ತೀಹಿ ಪಾಕಾರೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ತೀಸು ಠಾನೇಸು ಗೋಪುರಟ್ಟಾಲಕಯುತ್ತಂ ಪರಮಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ। ತತ್ಥ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವಸನ್ತಾನಞ್ಞೇವ ರಾಜೂನಂ ಸತ್ತ ಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸತ್ತ ಸತಾನಿ ಸತ್ತ ಚ ರಾಜಾನೋ ಹೋನ್ತಿ, ತತ್ತಕಾಯೇವ ಉಪರಾಜಾನೋ, ತತ್ತಕಾ ಸೇನಾಪತಿನೋ, ತತ್ತಕಾ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಾ। ತೇಸಂ ರಾಜಕುಮಾರಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಏಕೋ ದುಟ್ಠಲಿಚ್ಛವಿಕುಮಾರೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ ಕೋಧನೋ ಚಣ್ಡೋ ಫರುಸೋ ಸಾಹಸಿಕೋ, ದಣ್ಡೇನ ಘಟ್ಟಿತಆಸೀವಿಸೋ ವಿಯ ನಿಚ್ಚಂ ಪಜ್ಜಲಿತೋ ಕೋಧೇನ। ತಸ್ಸ ಪುರತೋ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ವಚನಾನಿ ಕಥೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ತಂ ನೇವ ಮಾತಾಪಿತರೋ, ನ ಞಾತಯೋ, ನ ಮಿತ್ತಸುಹಜ್ಜಾ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಂಸು। ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಕುಮಾರೋ ಅತಿಫರುಸೋ ಸಾಹಸಿಕೋ, ಠಪೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅಞ್ಞೋ ಇಮಂ ವಿನೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಬುದ್ಧವೇನೇಯ್ಯೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ತೇ ತಂ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹಂಸು ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ಕುಮಾರೋ ಚಣ್ಡೋ ಫರುಸೋ ಕೋಧೇನ ಪಜ್ಜಲತಿ, ಇಮಸ್ಸ ಓವಾದಂ ದೇಥಾ’’ತಿ।
ಸತ್ಥಾ
ತಸ್ಸ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಆವುಸೋ, ದುಟ್ಠಲಿಚ್ಛವಿಕುಮಾರಂ ಸುಚಿರಮ್ಪಿ ಓವದಿತ್ವಾ ನೇವ ಮಾತಾಪಿತರೋ, ನ ಞಾತಿಮಿತ್ತಾದಯೋ ದಮೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಂಸು, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಪನ ತಂ ಏಕೋವಾದೇನೇವ ದಮೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನಂ ಕತ್ವಾ ಮತ್ತವರವಾರಣಂ ವಿಯ ಸಮುಗ್ಗಹಿತಾನೇಞ್ಜಕಾರಣಂ ಅಕಾಸಿ। ಯಾವ ಸುಭಾಸಿತಂ ಚಿದಂ – ‘ಹತ್ಥಿದಮಕೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಹತ್ಥಿದಮ್ಮೋ ಸಾರಿತೋ ಏಕಂಯೇವ ದಿಸಂ ಧಾವತಿ ಪುರತ್ಥಿಮಂ ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಂ ವಾ ಉತ್ತರಂ ವಾ ದಕ್ಖಿಣಂ ವಾ। ಅಸ್ಸದಮಕೇನ…ಪೇ॰… ಗೋದಮಕೇನ…ಪೇ॰… ದಕ್ಖಿಣಂ ವಾ। ತಥಾಗತೇನ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಪುರಿಸದಮ್ಮೋ ಸಾರಿತೋ ಅಟ್ಠ ದಿಸಾ ವಿಧಾವತಿ, ರೂಪೀ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ। ಅಯಮೇಕಾ ದಿಸಾ…ಪೇ॰… ಸೋ
ಅತೀತೇ
ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಮುಸ್ಸಿತಸೇತಚ್ಛತ್ತೇ ಕಞ್ಚನಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಯತ್ತಂ ನಾನಗ್ಗರಸಭೋಜನಂ ಭೋಜೇತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ, ಭನ್ತೇ, ವಸಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಹೇಮವನ್ತಿಕಾ ಮಯಂ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ‘‘ಇದಾನಿ ಕಹಂ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ? ‘‘ವಸ್ಸಾರತ್ತಾನುರೂಪಂ ಸೇನಾಸನಂ ಉಪಧಾರೇಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಞೇವ ಉಯ್ಯಾನೇ ವಸಥಾ’’ತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ
ತಸ್ಸ ಪನ ರಞ್ಞೋ ದುಟ್ಠಕುಮಾರೋ ನಾಮ ಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ ಚಣ್ಡೋ ಫರುಸೋ, ನೇವ ನಂ ರಾಜಾ ದಮೇತುಂ ಅಸಕ್ಖಿ, ನ ಸೇಸಞಾತಕಾ। ಅಮಚ್ಚಾಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾಪಿ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಾ ಏವಂ ಕರಿ, ಏವಂ ಕಾತುಂ ನ ಲಬ್ಭಾ’’ತಿ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತಾಪಿ ಕಥಂ ಗಾಹಾಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು। ರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಮಮ ಅಯ್ಯಂ ಹಿಮವನ್ತತಾಪಸಂ ಅಞ್ಞೋ ಇಮಂ ಕುಮಾರಂ ದಮೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸೋಯೇವ ನಂ ದಮೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಸೋ ಕುಮಾರಂ ಆದಾಯ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ಕುಮಾರೋ ಚಣ್ಡೋ ಫರುಸೋ
೧೪೯.
‘‘ಏಕಪಣ್ಣೋ ಅಯಂ ರುಕ್ಖೋ, ನ ಭೂಮ್ಯಾ ಚತುರಙ್ಗುಲೋ।
ಫಲೇನ ವಿಸಕಪ್ಪೇನ, ಮಹಾಯಂ ಕಿಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಏಕಪಣ್ಣೋತಿ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಏಕೇಕಪಣ್ಣೋ। ನ ಭೂಮ್ಯಾ ಚತುರಙ್ಗುಲೋತಿ ಭೂಮಿತೋ ಚತುರಙ್ಗುಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ವಡ್ಢಿತೋ। ಫಲೇನಾತಿ ಫಲರಸೇನ। ವಿಸಕಪ್ಪೇನಾತಿ ಹಲಾಹಲವಿಸಸದಿಸೇನ। ಏವಂ ಖುದ್ದಕೋಪಿ ಸಮಾನೋ ಏವರೂಪೇನ ತಿತ್ತಕೇನ ಪಣ್ಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಹಾಯಂ ಕಿಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಯದಾ ಪನಾಯಂ ವುದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತೋ ಮಹಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತದಾ ಕಿಂ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅದ್ಧಾ ಮನುಸ್ಸಮಾರಕೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏತಂ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇಸಿನ್ತಿ ಆಹ।
ಅಥ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವೇಸ ದುಟ್ಠಲಿಚ್ಛವಿಕುಮಾರೋ ಮಯಾ ದಮಿತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಾಹಂ ಏತಂ ದಮೇಸಿಂಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ದುಟ್ಠಕುಮಾರೋ ಅಯಂ ಲಿಚ್ಛವಿಕುಮಾರೋ ಅಹೋಸಿ, ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ಓವಾದದಾಯಕತಾಪಸೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಏಕಪಣ್ಣಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ।
[೧೫೦] ೧೦. ಸಞ್ಜೀವಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಸನ್ತಂ ಯೋ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಜಾತಸತ್ತುಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಅಸನ್ತಪಗ್ಗಹಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಹಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಪಟಿಕಣ್ಟಕಭೂತೇ ದುಸ್ಸೀಲೇ ಪಾಪಧಮ್ಮೇ ದೇವದತ್ತೇ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ತಂ ಅಸನ್ತಂ ಅಸಪ್ಪುರಿಸಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ‘‘ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬಹುಂ ಧನಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಗಯಾಸೀಸೇ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ವಚನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಿತರಂ ಧಮ್ಮರಾಜಾನಂ ಸೋತಾಪನ್ನಂ ಅರಿಯಸಾವಕಂ ಘಾತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪತ್ತೋ। ಸೋ ಹಿ ‘‘ದೇವದತ್ತೋ ಪಥವಿಯಂ ಪವಿಟ್ಠೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಚ್ಚಿ ನು ಖೋ ಮಮ್ಪಿ ಪಥವೀ ಗಿಲೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಭೀತತಸಿತೋ ರಜ್ಜಸುಖಂ ನ ಲಭತಿ, ಸಯನೇ ಅಸ್ಸಾದಸುಖಂ ನ ವಿನ್ದತಿ, ತಿಬ್ಬಕಾರಣಾಭಿತುನ್ನೋ ಹತ್ಥಿಪೋತೋ ವಿಯ ಕಮ್ಪಮಾನೋ ವಿಚರತಿ। ಸೋ ಪಥವಿಂ ಫಲಮಾನಂ
ಅಥಸ್ಸ ರಾಜಗಹನಗರೇ ಕತ್ತಿಕರತ್ತಿವಾರೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ದೇವನಗರಂ ವಿಯ ನಗರೇ ಅಲಙ್ಕತೇ ಮಹಾತಲೇ ಅಮಚ್ಚಗಣಪರಿವುತಸ್ಸ ಕಞ್ಚನಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಜೀವಕಂ ಕೋಮಾರಭಚ್ಚಂ ಅವಿದೂರೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಜೀವಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ನ ಖೋ ಪನ ಸಕ್ಕಾ ಮಯಾ ಉಜುಕಮೇವ ವತ್ತುಂ ‘ಅಹಂ, ಸಮ್ಮ ಜೀವಕ, ಸಯಂ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಏಹಿ ಮಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ನೇಹೀ’ತಿ, ಪರಿಯಾಯೇನ ಪನ ರತ್ತಿಸಮ್ಪದಂ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ‘ಕಂ ನು ಖ್ವಜ್ಜ ಮಯಂ
ಅಥೇಕೋ ಅಮಚ್ಚೋ ಪೂರಣಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇಸಿ, ಏಕೋ ಮಕ್ಖಲಿಗೋಸಾಲಸ್ಸ, ಏಕೋ ಅಜಿತಕೇಸಕಮ್ಬಲಸ್ಸ, ಏಕೋ ಪಕುಧಕಚ್ಚಾಯನಸ್ಸ, ಏಕೋ ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಬೇಲಟ್ಠಪುತ್ತಸ್ಸ, ಏಕೋ ನಾಟಪುತ್ತನಿಗಣ್ಠಸ್ಸಾತಿ
ರಾಜಾ ಸಮ್ಪುಣ್ಣಮನೋರಥೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ ಜೀವಕ, ಹತ್ಥಿಯಾನಾನಿ ಕಪ್ಪಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಯಾನಾನಿ ಕಪ್ಪಾಪೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ರಾಜಾನುಭಾವೇನ ಜೀವಕಮ್ಬವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ಮಣ್ಡಲಮಾಳೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತಂ ತಥಾಗತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸನ್ತವೀಚಿಮಜ್ಝೇ ಮಹಾನಾವಂ ವಿಯ ನಿಚ್ಚಲಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಅನುವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಏವರೂಪಾ ನಾಮ ಮೇ ಪರಿಸಾ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾ’’ತಿ ಇರಿಯಾಪಥೇಯೇವ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಥುತಿಂ ಕತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ದ್ವೀಹಿ ಭಾಣವಾರೇಹಿ ಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಸುತ್ತಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೧೫೦ ಆದಯೋ) ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಸುತ್ತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅತ್ತಮನೋ ಭಗವನ್ತಂ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಸತ್ಥಾ ಅಚಿರಪಕ್ಕನ್ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಖತಾಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರಾಜಾ, ಉಪಹತಾಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರಾಜಾ। ಸಚಾಯಂ
ಪುನದಿವಸೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಜಾತಸತ್ತು ಕಿರ ಅಸನ್ತಪಗ್ಗಹಂ ಕತ್ವಾ ದುಸ್ಸೀಲಂ ಪಾಪಧಮ್ಮಂ ದೇವದತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಿತುಘಾತಕಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾ ಪರಿಹೀನೋ, ದೇವದತ್ತೇನ ನಾಸಿತೋ ರಾಜಾ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಜಾತಸತ್ತು ಇದಾನೇವ ಅಸನ್ತಪಗ್ಗಹಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪತ್ತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಅಸನ್ತಪಗ್ಗಹೇನೇವ ಅತ್ತಾನಂ ನಾಸೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ
ಮಾಣವಾ ದಾರೂನಿ ಆದಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಆಚರಿಯೋ ಮಾಣವೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತಾ, ಅಸನ್ತಪಗ್ಗಹಕಾರಾ ನಾಮ ಅಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಕರೋನ್ತಾ ಏವರೂಪಂ ದುಕ್ಖಂ ಪಟಿಲಭನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೫೦.
‘‘ಅಸನ್ತಂ
ತಮೇವ ಘಾಸಂ ಕುರುತೇ, ಬ್ಯಗ್ಘೋ ಸಞ್ಜೀವಿಕೋ ಯಥಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಸನ್ತನ್ತಿ ತೀಹಿ ದುಚ್ಚರಿತೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ದುಸ್ಸೀಲಂ ಪಾಪಧಮ್ಮಂ। ಯೋ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಖತ್ತಿಯಾದೀಸು ಯೋ ಕೋಚಿ ಏವರೂಪಂ ದುಸ್ಸೀಲಂ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ವಾ ಚೀವರಾದಿಸಮ್ಪದಾನೇನ, ಗಹಟ್ಠಂ ವಾ ಉಪರಜ್ಜಸೇನಾಪತಿಟ್ಠಾನಾದಿಸಮ್ಪದಾನೇನ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಸನ್ತಂ ಚೂಪಸೇವತೀತಿ ಯೋ ಚ ಏವರೂಪಂ ಅಸನ್ತಂ ದುಸ್ಸೀಲಂ ಉಪಸೇವತಿ ಭಜತಿ ಪಯಿರುಪಾಸತಿ। ತಮೇವ ಘಾಸಂ ಕುರುತೇತಿ ತಮೇವ ಅಸನ್ತಪಗ್ಗಣ್ಹಕಂ ಸೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ ಪಾಪಪುಗ್ಗಲೋ ಘಸತಿ ಸಂಖಾದತಿ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪೇತಿ। ಕಥಂ? ಬ್ಯಗ್ಘೋ ಸಞ್ಜೀವಿಕೋ ಯಥಾತಿ, ಯಥಾ ಸಞ್ಜೀವೇನ ಮಾಣವೇನ ಮನ್ತಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಮತಬ್ಯಗ್ಘೋ ಸಞ್ಜೀವಿಕೋ ಜೀವಿತಸಮ್ಪದಾನೇನ ಸಮ್ಪಗ್ಗಹಿತೋ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತದಾಯಕಂ ಸಞ್ಜೀವಮೇವ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಪಾತೇಸಿ, ಏವಂ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಯೋ ಅಸನ್ತಪಗ್ಗಹಂ ಕರೋತಿ, ಸೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪಗ್ಗಾಹಕಮೇವ ವಿನಾಸೇತಿ। ಏವಂ ಅಸನ್ತಸಮ್ಪಗ್ಗಾಹಕಾ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣನ್ತೀತಿ।
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಮತಬ್ಯಗ್ಘುಟ್ಠಾಪನಕೋ ಮಾಣವೋ ಅಜಾತಸತ್ತು ಅಹೋಸಿ, ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಸಞ್ಜೀವಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ।
ಕಕಣ್ಟಕವಗ್ಗೋ ಪನ್ನರಸಮೋ।
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ಗೋಧಸಿಙ್ಗಾಲವಿರೋಚಂ, ನಙ್ಗುಟ್ಠರಾಧಕಾಕಞ್ಚ।
ಪುಪ್ಫರತ್ತಞ್ಚ ಸಿಙ್ಗಾಲಂ, ಏಕಪಣ್ಣಞ್ಚ ಸಞ್ಜೀವಂ॥
ಅಥ ವಗ್ಗುದ್ದಾನಂ –
ಅಪಣ್ಣಕೋ ಸೀಲವಗ್ಗೋ, ಕುರುಙ್ಗೋ ಚ ಕುಲಾವಕೋ।
ಅತ್ಥಕಾಮೋ ಚ ಆಸೀಸೋ, ಇತ್ಥೀವರುಣಪಾಯಿಮ್ಹಾ॥
ಲಿತ್ತೋ ಪರೋಸತಂ ಹಂಚಿ, ಕುಸನಾಳಾ ಸಮ್ಪದಾನೋ।
ಕಕಣ್ಟಕೋ ಪನ್ನರಸ, ಸತಪಣ್ಣಾಸ ಜಾತಕಾತಿ॥
ಏಕಕನಿಪಾತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
(ಪಠಮೋ ಭಾಗೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ)।