೬. ಛಕ್ಕನಿಪಾತೋ
೧. ಅವಾರಿಯವಗ್ಗೋ
[೩೭೬] ೧. ಅವಾರಿಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಮಾಸು ಕುಜ್ಝ ಭೂಮಿಪತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ತಿತ್ಥನಾವಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಬಾಲೋ ಅಹೋಸಿ ಅಞ್ಞಾಣೋ, ನೇವ ಸೋ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ರತನಾನಂ, ನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಗುಣಂ ಜಾನಾತಿ, ಚಣ್ಡೋ ಫರುಸೋ ಸಾಹಸಿಕೋ। ಅಥೇಕೋ ಜಾನಪದೋ ಭಿಕ್ಖು ‘‘ಬುದ್ಧುಪಟ್ಠಾನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಾಯಂ ಅಚಿರವತೀತಿತ್ಥಂ ಪತ್ವಾ ತಂ ಏವಮಾಹ ‘‘ಉಪಾಸಕ, ಪರತೀರಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ನಾವಂ ಮೇ ದೇಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇದಾನಿ ಅಕಾಲೋ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಸಸ್ಸೂ’’ತಿ। ‘‘ಉಪಾಸಕ, ಇಧ ಕುಹಿಂ ವಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ। ಸೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ ರೇ ಸಮಣ, ವಹಾಮೀ’’ತಿ ಥೇರಂ ನಾವಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಉಜುಕಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ನಾವಂ ನೇತ್ವಾ ಉಲ್ಲೋಳಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಂ ತೇಮೇತ್ವಾ ಕಿಲಮೇತ್ವಾ ತೀರಂ ಪತ್ವಾ ಅನ್ಧಕಾರವೇಲಾಯಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ। ಅಥ ಸೋ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ದಿವಸಂ ಬುದ್ಧುಪಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಓಕಾಸಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಕತಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ‘‘ಕದಾ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಅಜ್ಜ ಬುದ್ಧುಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಖೋ ಭಿಕ್ಖು ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಚಣ್ಡೋ ಫರುಸೋ ಸಾಹಸಿಕೋ, ಇದಾನಿ ಪನ ತೇನ ತ್ವಂ ಕಿಲಮಿತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪೇಸ ಪಣ್ಡಿತೇ ಕಿಲಮೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ
೧.
‘‘ಮಾಸು ಕುಜ್ಝ ಭೂಮಿಪತಿ, ಮಾಸು ಕುಜ್ಝ ರಥೇಸಭ।
ಕುದ್ಧಂ ಅಪ್ಪಟಿಕುಜ್ಝನ್ತೋ, ರಾಜಾ ರಟ್ಠಸ್ಸ ಪೂಜಿತೋ॥
೨.
‘‘ಗಾಮೇ ವಾ ಯದಿ ವಾರಞ್ಞೇ, ನಿನ್ನೇ ವಾ ಯದಿ ವಾ ಥಲೇ।
ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅನುಸಾಸಾಮಿ, ಮಾಸು ಕುಜ್ಝ ರಥೇಸಭಾ’’ತಿ॥ – ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ।
ತತ್ಥ ರಟ್ಠಸ್ಸ ಪೂಜಿತೋತಿ ಏವರೂಪೋ ರಾಜಾ ರಟ್ಠಸ್ಸ ಪೂಜನೀಯೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅನುಸಾಸಾಮೀತಿ ಏತೇಸು ಗಾಮಾದೀಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ವಸನ್ತೋಪಾಹಂ ಮಹಾರಾಜ, ಇಮಾಯ ಏವ ಅನುಸಿಟ್ಠಿಯಾ ತಮನುಸಾಸಾಮಿ, ಏತೇಸು ವಾ ಗಾಮಾದೀಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಏಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಏಕಸತ್ತೇಪಿ ಅನುಸಾಸಾಮಿ। ಮಾಸು ಕುಜ್ಝ ರಥೇಸಭಾತಿ ಏವಮೇವಾಹಂ ತಂ ಅನುಸಾಸಾಮಿ, ರಞ್ಞಾ ನಾಮ ಕುಜ್ಝತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ರಾಜಾನೋ ನಾಮ ವಾಚಾವುಧಾ, ತೇಸಂ ಕುದ್ಧಾನಂ ವಚನಮತ್ತೇನೇವ ಬಹೂ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪುಣನ್ತೀತಿ।
ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ರಞ್ಞೋ ಆಗತಾಗತದಿವಸೇ ಇಮಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ। ರಾಜಾ ಅನುಸಿಟ್ಠಿಯಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಸತಸಹಸ್ಸುಟ್ಠಾನಕಂ ಏಕಂ ಗಾಮವರಂ ಅದಾಸಿ, ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ। ಇತಿ ಸೋ ತತ್ಥೇವ ದ್ವಾದಸಸಂವಚ್ಛರಂ ವಸಿತ್ವಾ ‘‘ಅತಿಚಿರಂ ನಿವುತ್ಥೋಮ್ಹಿ, ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ತಾವ ಚರಿತ್ವಾ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಅಕಥೇತ್ವಾವ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತರೂಪೋಸ್ಮಿ, ಜನಪದಂ ಚರಿತ್ವಾ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ತ್ವಂ ರಞ್ಞೋ ಕಥೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕನ್ತೋ
೩.
‘‘ಅವಾರಿಯಪಿತಾ
ಪುಬ್ಬೇ ಜನಂ ತಾರೇತ್ವಾನ, ಪಚ್ಛಾ ಯಾಚತಿ ವೇತನಂ।
ತೇನಸ್ಸ ಭಣ್ಡನಂ ಹೋತಿ, ನ ಚ ಭೋಗೇಹಿ ವಡ್ಢತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅವಾರಿಯಪಿತಾ ನಾಮಾತಿ ಅವಾರಿಯಾ ನಾಮ ತಸ್ಸ ಧೀತಾ, ತಸ್ಸಾ ವಸೇನ ಅವಾರಿಯಪಿತಾ ನಾಮ ಜಾತೋ। ತೇನಸ್ಸ ಭಣ್ಡನನ್ತಿ ತೇನ ಕಾರಣೇನ, ತೇನ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಯಾಚಿಯಮಾನೇನ ಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡನಂ ಹೋತಿ।
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ನಾವಿಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಆವುಸೋ, ಪರತೀರಂ ಮಂ ನೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋ ಆಹ ‘‘ಸಮಣ, ಕಿಂ ಮೇ ನಾವಾವೇತನಂ ದಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಹಂ ಭೋಗವಡ್ಢಿಂ ಅತ್ಥವಡ್ಢಿಂ ಧಮ್ಮವಡ್ಢಿಂ ನಾಮ ತೇ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ನಾವಿಕೋ ‘‘ಧುವಂ ಏಸ ಮಯ್ಹಂ ಕಿಞ್ಚಿ ದಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಂ ಪರತೀರಂ ನೇತ್ವಾ ‘‘ದೇಹಿ ಮೇ ನಾವಾಯ ವೇತನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸೋ ತಸ್ಸ ‘‘ಸಾಧು, ಆವುಸೋ’’ತಿ ಪಠಮಂ ಭೋಗವಡ್ಢಿಂ ಕಥೇನ್ತೋ –
೪.
‘‘ಅತಿಣ್ಣಂಯೇವ ಯಾಚಸ್ಸು, ಅಪಾರಂ ತಾತ ನಾವಿಕ।
ಅಞ್ಞೋ ಹಿ ತಿಣ್ಣಸ್ಸ ಮನೋ, ಅಞ್ಞೋ ಹೋತಿ ಪಾರೇಸಿನೋ’’ತಿ॥ – ಗಾಥಮಾಹ।
ತತ್ಥ ಅಪಾರನ್ತಿ ತಾತ, ನಾವಿಕ ಪರತೀರಂ ಅತಿಣ್ಣಮೇವ ಜನಂ ಓರಿಮತೀರೇ ಠಿತಞ್ಞೇವ ವೇತನಂ ಯಾಚಸ್ಸು, ತತೋ ಲದ್ಧಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಗುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಪರತೀರಂ ನೇಯ್ಯಾಸಿ, ಏವಂ ತೇ ಭೋಗವಡ್ಢಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಅಞ್ಞೋ ಹಿ ತಿಣ್ಣಸ್ಸ ಮನೋತಿ ತಾತ ನಾವಿಕ, ಪರತೀರಂ ಗತಸ್ಸ ಅಞ್ಞೋ ಮನೋ ಭವತಿ, ಅದತ್ವಾವ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ। ಯೋ ಪನೇಸ ಪಾರೇಸೀ ನಾಮ ಪರತೀರಂ ಏಸತಿ, ಪರತೀರಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಅತಿರೇಕಮ್ಪಿ ದತ್ವಾ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಇತಿ ಪಾರೇಸಿನೋ ಅಞ್ಞೋ ಮನೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತ್ವಂ ಅತಿಣ್ಣಮೇವ ಯಾಚೇಯ್ಯಾಸಿ, ಅಯಂ ತಾವ ತೇ ಭೋಗಾನಂ ವಡ್ಢಿ ನಾಮಾತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ನಾವಿಕೋ
೫.
‘‘ಗಾಮೇ
ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅನುಸಾಸಾಮಿ, ಮಾಸು ಕುಜ್ಝಿತ್ಥ ನಾವಿಕಾ’’ತಿ॥ – ಗಾಥಮಾಹ।
ಇತಿಸ್ಸ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ಥಧಮ್ಮವಡ್ಢಿಂ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ಅತ್ಥವಡ್ಢಿ ಚ ಧಮ್ಮವಡ್ಢಿ ಚಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಪನ ದನ್ಧಪುರಿಸೋ ತಂ ಓವಾದಂ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ‘‘ಇದಂ, ಸಮಣ, ತಯಾ ಮಯ್ಹಂ ದಿನ್ನಂ
ಸತ್ಥಾ ‘‘ಇತಿ ಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಾಪಸೋ ಯಂ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಗಾಮವರಂ ಲಭಿ, ತಮೇವ ಓವಾದಂ ಅನ್ಧಬಾಲಸ್ಸ ನಾವಿಕಸ್ಸ ಕಥೇತ್ವಾ ಮುಖಪೋಥನಂ ಪಾಪುಣಿ, ತಸ್ಮಾ ಓವಾದಂ ದೇನ್ತೇನ ಯುತ್ತಜನಸ್ಸೇವ ದಾತಬ್ಬೋ, ನ ಅಯುತ್ತಜನಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ತದನನ್ತರಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೬.
‘‘ಯಾಯೇವಾನುಸಾಸನಿಯಾ, ರಾಜಾ ಗಾಮವರಂ ಅದಾ।
ತಾಯೇವಾನುಸಾಸನಿಯಾ, ನಾವಿಕೋ ಪಹರೀ ಮುಖ’’ನ್ತಿ॥
ತಸ್ಸ ತಂ ಪಹರನ್ತಸ್ಸೇವ ಭರಿಯಾ ಭತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತಾ ಪಾಪಪುರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಯಂ ತಾಪಸೋ ನಾಮ ರಾಜಕುಲೂಪಕೋ, ಮಾ ಪಹರೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಮೇ ಇಮಂ ಕೂಟತಾಪಸಂ ಪಹರಿತುಂ ನ ದೇಸೀ’’ತಿ ಉಟ್ಠಾಯ ತಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಾತೇಸಿ। ಅಥ ಭತ್ತಪಾತಿ ಪತಿತ್ವಾ ಭಿಜ್ಜಿ, ತಸ್ಸಾ ಚ ಪನ ಗರುಗಬ್ಭಾಯ ಗಬ್ಭೋ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿ। ಅಥ ನಂ ಮನುಸ್ಸಾ ಸಮ್ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಪುರಿಸಘಾತಕಚೋರೋ’’ತಿ
೭.
‘‘ಭತ್ತಂ ಭಿನ್ನಂ ಹತಾ ಭರಿಯಾ, ಗಬ್ಭೋ ಚ ಪತಿತೋ ಛಮಾ।
ಮಿಗೋವ ಜಾತರೂಪೇನ, ನ ತೇನತ್ಥಂ ಅಬನ್ಧಿ ಸೂ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಭತ್ತಂ ಭಿನ್ನನ್ತಿ ಭತ್ತಪಾತಿ ಭಿನ್ನಾ। ಹತಾತಿ ಪಹತಾ। ಛಮಾತಿ ಭೂಮಿಯಂ। ಮಿಗೋವ ಜಾತರೂಪೇನಾತಿ ಯಥಾ ಮಿಗೋ ಸುವಣ್ಣಂ ವಾ ಹಿರಞ್ಞಂ ವಾ ಮುತ್ತಾಮಣಿಆದೀನಿ ವಾ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜನ್ತೋಪಿ ತೇನ ಜಾತರೂಪೇನ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಂ ವಡ್ಢೇತುಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಏವಮೇವ ಸೋ ಅನ್ಧಬಾಲೋ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ದಿನ್ನಂ ಓವಾದಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಂ ವಡ್ಢೇತುಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಬನ್ಧಿ ಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಅಬನ್ಧಿ ಸೋತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಸ-ಓಇತಿ ಇಮೇಸಂ ಪದಾನಞ್ಹಿ ಸೂತಿ ಸನ್ಧಿ ಹೋತಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ
ಅವಾರಿಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ।
[೩೭೭] ೨. ಸೇತಕೇತುಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಮಾ ತಾತ ಕುಜ್ಝಿ ನ ಹಿ ಸಾಧು ಕೋಧೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕುಹಕಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವತ್ಥು ಉದ್ದಾಲಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೧೪.೬೨ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತೇ ಮಾಣವೇ ಮನ್ತೇ ವಾಚೇಸಿ। ತೇಸಂ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಸೇತಕೇತು ನಾಮ ಉದಿಚ್ಚಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಮಾಣವೋ, ತಸ್ಸ ಜಾತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹನ್ತೋ ಮಾನೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಮಾಣವೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ನಗರಂ ಪವಿಸನ್ತಂ ಏಕಂ ಚಣ್ಡಾಲಂ
ಚಣ್ಡಾಲಪುತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಪರಿಸಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಾಣವ, ದಿಸಾ ನಾಮ ಕತರಾ’’ತಿ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ದಿಸಾ ನಾಮ ಪುರತ್ಥಿಮಾದಯೋ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ’’ತಿ। ಚಣ್ಡಾಲೋ ‘‘ನಾಹಂ ತಂ ಏತಂ ದಿಸಂ ಪುಚ್ಛಾಮಿ, ತ್ವಂ ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ಮಮ ಸರೀರೇ ಪಹಟವಾತಂ ಜಿಗುಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ತಂ ಖನ್ಧಟ್ಠಿಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಓನಮೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಾದನ್ತರೇನ ಗಮೇಸಿ। ಮಾಣವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖಿಂಸು। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಆಚರಿಯೋ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ, ತಾತ, ಸೇತಕೇತು ಚಣ್ಡಾಲೇನಾಸಿ ಪಾದನ್ತರೇನ ಗಮಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಆಚರಿಯ, ಸೋ ಮಂ ಚಣ್ಡಾಲದಾಸಿಪುತ್ತೋ ದಿಸಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಾದನ್ತರೇನ ಗಮೇಸಿ, ಇದಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಅಸ್ಸ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಕುದ್ಧೋ ಚಣ್ಡಾಲಪುತ್ತಂ ಅಕ್ಕೋಸಿ ಪರಿಭಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಆಚರಿಯೋ ‘ತಾತ, ಸೇತಕೇತು ಮಾ ತಸ್ಸ ಕುಜ್ಝಿ, ಪಣ್ಡಿತೋ ಚಣ್ಡಾಲದಾಸಿಪುತ್ತೋ
೮.
‘‘ಮಾ ತಾತ ಕುಜ್ಝಿ ನ ಹಿ ಸಾಧು ಕೋಧೋ, ಬಹುಮ್ಪಿ ತೇ ಅದಿಟ್ಠಮಸ್ಸುತಞ್ಚ।
ಮಾತಾ ಪಿತಾ
೯.
‘‘ಅಗಾರಿನೋ ಅನ್ನದಪಾನವತ್ಥದಾ, ಅವ್ಹಾಯಿಕಾ ತಮ್ಪಿ ದಿಸಂ ವದನ್ತಿ।
ಏಸಾ ದಿಸಾ ಪರಮಾ ಸೇತಕೇತು, ಯಂ ಪತ್ವಾ ದುಕ್ಖೀ ಸುಖಿನೋ ಭವನ್ತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನ ಹಿ ಸಾಧು ಕೋಧೋತಿ ಕೋಧೋ ನಾಮ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಸುಭಾಸಿತದುಬ್ಭಾಸಿತಂ ಅತ್ಥಾನತ್ಥಂ ಹಿತಾಹಿತಂ ಜಾನಿತುಂ ನ ದೇತೀತಿ ನ ಸಾಧು ನ ಲದ್ಧಕೋ। ಬಹುಮ್ಪಿ ತೇ ಅದಿಟ್ಠನ್ತಿ ತಯಾ ಚಕ್ಖುನಾ ಅದಿಟ್ಠಂ ಸೋತೇನ ಚ ಅಸ್ಸುತಮೇವ ಬಹುತರಂ। ದಿಸತಾತಿ ದಿಸಾ। ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪುತ್ತಾನಂ ಪುರಿಮತರಂ ಆಚರಿಯಮಾಹು ದಿಸತಂ ಪಸತ್ಥಾತಿ ಆಚರಿಯಾ ಪನ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ದಿಸತಂ ಪಸತ್ಥಾ ದಕ್ಖಿಣಾ ದಿಸಾತಿ ಬುದ್ಧಾದಯೋ ಅರಿಯಾ ಆಹು ಕಥೇನ್ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ।
ಅಗಾರಿನೋತಿ ಗಹಟ್ಠಾ। ಅನ್ನದಪಾನವತ್ಥದಾತಿ ಅನ್ನದಾ, ಪಾನದಾ, ವತ್ಥದಾ ಚ। ಅವ್ಹಾಯಿಕಾತಿ ‘‘ಏಥ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಪಕ್ಕೋಸನಕಾ। ತಮ್ಪಿ ದಿಸಂ ವದನ್ತೀತಿ ತಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧಾದಯೋ ಅರಿಯಾ ಏಕಂ ದಿಸಂ ವದನ್ತಿ। ಇಮಿನಾ ಚತುಪಚ್ಚಯದಾಯಕಾ ಗಹಟ್ಠಾ ಪಚ್ಚಯೇ ಅಪದಿಸಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಿಕಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ಉಪಗನ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ಏಕಾ ದಿಸಾ ನಾಮಾತಿ ದೀಪೇತಿ। ಅಪರೋ ನಯೋ – ಯೇ ಏತೇ ಅಗಾರಿನೋ ಅನ್ನಪಾನವತ್ಥದಾ, ತೇಸಂ ಛಕಾಮಸಗ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿದಾಯಕಟ್ಠೇನ ಉಪರೂಪರಿ ಅವ್ಹಾಯನತೋ ಯೇ ಅವ್ಹಾಯಿಕಾ ಧಮ್ಮಿಕಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ತಮ್ಪಿ ದಿಸಂ ವದನ್ತಿ, ಬುದ್ಧಾದಯೋ ಅರಿಯಾ ಉಪರಿಮದಿಸಂ ನಾಮ ವದನ್ತೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –
‘‘ಮಾತಾ ಪಿತಾ ದಿಸಾ ಪುಬ್ಬಾ, ಆಚರಿಯಾ ದಕ್ಖಿಣಾ ದಿಸಾ।
ಪುತ್ತದಾರಾ ದಿಸಾ ಪಚ್ಛಾ, ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಚ ಉತ್ತರಾ॥
‘‘ದಾಸಕಮ್ಮಕರಾ ಹೇಟ್ಠಾ, ಉದ್ಧಂ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ।
ಏತಾ ದಿಸಾ ನಮಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಅಲಮತ್ತೋ ಕುಲೇ ಗಿಹೀ’’ತಿ॥ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೨೭೩)।
ಏಸಾ ದಿಸಾತಿ ಇದಂ ಪನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಜಾತಿಆದಿನಾ ಹಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ದುಕ್ಖೇನ
‘‘ಸಮತಿತ್ತಿಕಂ
ಏವಂ ಸಚಿತ್ತಮನುರಕ್ಖೇ, ಪತ್ಥಯಾನೋ ದಿಸಂ ಅಗತಪುಬ್ಬ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧.೯೬)।
ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಮಾಣವಸ್ಸ ದಿಸಾ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಪನ ‘‘ಚಣ್ಡಾಲೇನಮ್ಹಿ ಪಾದನ್ತರೇನ ಗಮಿತೋ’’ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅವಸಿತ್ವಾ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ
ಸೇತಕೇತು ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಾಪಸೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ‘‘ಮಾರಿಸಾ, ಅಜ್ಜ ರಾಜಾ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ರಾಜಾನೋ ಚ ನಾಮ ಸಕಿಂ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಸುಖಂ ಜೀವಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ಅಜ್ಜ ಏಕಚ್ಚೇ ವಗ್ಗುಲಿವತಂ ಚರಥ, ಏಕಚ್ಚೇ ಕಣ್ಟಕಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇಥ, ಏಕಚ್ಚೇ ಪಞ್ಚಾತಪಂ ತಪ್ಪೇಥ, ಏಕಚ್ಚೇ ಉಕ್ಕುಟಿಕಪ್ಪಧಾನಮನುಯುಞ್ಜಥ, ಏಕಚ್ಚೇ ಉದಕೋರೋಹಣಕಮ್ಮಂ ಕರೋಥ, ಏಕಚ್ಚೇ ಮನ್ತೇ ಸಜ್ಝಾಯಥಾ’’ತಿ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಪಕ್ಕಸಾಲದ್ವಾರೇ ಅಪಸ್ಸಯಪೀಠಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚವಣ್ಣರಙ್ಗಸಮುಜ್ಜಲವಾಸನಂ ಏಕಂ ಪೋತ್ಥಕಂ ವಿಚಿತ್ರವಣ್ಣೇ ಆಧಾರಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸುಸಿಕ್ಖಿತೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಮಾಣವೇಹಿ ಪುಚ್ಛಿತೇ ಪುಚ್ಛಿತೇ ಪಞ್ಹೇ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ರಾಜಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ
೧೦.
‘‘ಖರಾಜಿನಾ ಜಟಿಲಾ ಪಙ್ಕದನ್ತಾ, ದುಮ್ಮಕ್ಖರೂಪಾ ಯೇಮೇ ಜಪ್ಪನ್ತಿ ಮನ್ತೇ।
ಕಚ್ಚಿ ನು ತೇ ಮಾನುಸಕೇ ಪಯೋಗೇ, ಇದಂ ವಿದೂ ಪರಿಮುತ್ತಾ ಅಪಾಯಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಖರಾಜಿನಾತಿ ಸಖುರೇಹಿ ಅಜಿನಚಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ಪಙ್ಕದನ್ತಾತಿ ದನ್ತಕಟ್ಠಸ್ಸ ಅಖಾದನೇನ ಮಲಗ್ಗಹಿತದನ್ತಾ। ದುಮ್ಮಕ್ಖರೂಪಾತಿ ಅನಞ್ಜಿತಾಮಣ್ಡಿತಲೂಖನಿವಾಸನಪಾರುಪನಾ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನವಜ್ಜಿತಾ ಯೇಮೇ ಜಪ್ಪನ್ತೀತಿ ಯೇ ಇಮೇ ಮನ್ತೇ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಿ। ಮಾನುಸಕೇ ಪಯೋಗೇತಿ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬಪಯೋಗೇ ಠಿತಾ। ಇದಂ ವಿದೂ ಪರಿಮುತ್ತಾ ಅಪಾಯಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಪುರೋಹಿತೋ ಚತುತ್ಥಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೧.
‘‘ಪಾಪಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕರಿತ್ವ ರಾಜ, ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಚೇ ನ ಚರೇಯ್ಯ ಧಮ್ಮಂ।
ಸಹಸ್ಸವೇದೋಪಿ ನ ತಂ ಪಟಿಚ್ಚ, ದುಕ್ಖಾ ಪಮುಞ್ಚೇ ಚರಣಂ ಅಪತ್ವಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕರಿತ್ವಾತಿ ಕತ್ವಾ। ಚರಣನ್ತಿ ಸಹ ಸೀಲೇನ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಮಹಾರಾಜ, ‘‘ಅಹಂ ಬಹುಸ್ಸುತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಸಹಸ್ಸವೇದೋಪಿ ಚೇ ತಿವಿಧಂ ಸುಚರಿತಧಮ್ಮಂ ನ ಚರೇಯ್ಯ, ಪಾಪಾನೇವ ಕರೇಯ್ಯ, ಸೋ ತಾನಿ ಪಾಪಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕತ್ವಾ ತಂ ಬಾಹುಸಚ್ಚಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಸೀಲಸಮಾಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಚರಣಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ದುಕ್ಖಾ ನ ಪಮುಞ್ಚೇ, ಅಪಾಯದುಕ್ಖತೋ ನ ಮುಚ್ಚತೇವಾತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ತಾಪಸೇಸು ಪಸಾದಂ ಹರಿ। ತತೋ ಸೇತಕೇತು ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ತಾಪಸೇಸು ಪಸಾದೋ ಉದಪಾದಿ, ತಂ ಪನೇಸ ಪುರೋಹಿತೋ ವಾಸಿಯಾ ಪಹರಿತ್ವಾ ವಿಯ ಛಿನ್ದಿ, ಮಯಾ ಏತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ಸೋ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಪಞ್ಚಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೨.
‘‘ಸಹಸ್ಸವೇದೋಪಿ
ಮಞ್ಞಾಮಿ ವೇದಾ ಅಫಲಾ ಭವನ್ತಿ, ಸಸಂಯಮಂ ಚರಣಮೇವ ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಪುರೋಹಿತೋ ಛಟ್ಠಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೩.
‘‘ನ ಹೇವ ವೇದಾ ಅಫಲಾ ಭವನ್ತಿ, ಸಸಂಯಮಂ ಚರಣಮೇವ ಸಚ್ಚಂ।
ಕಿತ್ತಿಞ್ಹಿ ಪಪ್ಪೋತಿ ಅಧಿಚ್ಚ ವೇದೇ, ಸನ್ತಿಂ ಪುಣೇತಿ ಚರಣೇನ ದನ್ತೋ’’ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ತಯೋ ವೇದಾ ಅಫಲಾ ನ ಭವನ್ತಿ, ಸಸಂಯಮಂ ಚರಣಮೇವ ಸಚ್ಚಂ ಸೇಯ್ಯಂ ಉತ್ತಮಂ ಪವರಂ ನ ಹೇವ ಹೋತಿ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಕಿತ್ತಿಞ್ಹಿ ಪಪ್ಪೋತಿ ಅಧಿಚ್ಚ ವೇದೇತಿ ತಯೋ ವೇದೇ ಅಧಿಚ್ಚ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇ ಕಿತ್ತಿಮತ್ತಂ ಯಸಮತ್ತಂ ಲಾಭಮತ್ತಂ ಲಭತಿ, ಇತೋ ಪರಂ ಅಞ್ಞಂ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ತೇ ಅಫಲಾ। ಸನ್ತಿಂ ಪುಣೇತಿ ಚರಣೇನ ದನ್ತೋತಿ ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಪದಟ್ಠಾನಂ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇನ್ತೋ ಅಚ್ಚನ್ತಂ ಸನ್ತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ನಾಮ ತಂ ಏತಿ ಪಾಪುಣಾತಿ।
ಇತಿ ಪುರೋಹಿತೋ ಸೇತಕೇತುನೋ ವಾದಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಗಿಹೀ ಕಾರೇತ್ವಾ ಫಲಕಾವುಧಾನಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತತರಕೇ ಕತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಉಪಟ್ಠಾಕೇ ಕಾರೇಸಿ। ಅಯಂ ಕಿರ ಮಹನ್ತತರಕಾನಂ ವಂಸೋ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಸೇತಕೇತು ಕುಹಕಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ಚಣ್ಡಾಲೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ಪುರೋಹಿತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಸೇತಕೇತುಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ।
[೩೭೮] ೩. ದರೀಮುಖಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಪಙ್ಕೋ ಚ ಕಾಮಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವತ್ಥು ಹೇಟ್ಠಾ ಕಥಿತಮೇವ।
ಅತೀತೇ ರಾಜಗಹನಗರೇ ಮಗಧರಾಜಾ ನಾಮ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ। ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಕುಮಾರೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ತಸ್ಸ ಜಾತದಿವಸೇಯೇವ ಪುರೋಹಿತಸ್ಸಪಿ ಪುತ್ತೋ ಜಾಯಿ, ತಸ್ಸ ಮುಖಂ ಅತಿವಿಯ ಸೋಭತಿ, ತೇನಸ್ಸ ದರೀಮುಖೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ತೇ ಉಭೋಪಿ ರಾಜಕುಲೇಯೇವ ಸಂವಡ್ಢಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಿಯಸಹಾಯಾ ಹುತ್ವಾ ಸೋಳಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಾನಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬಸಮಯಸಿಪ್ಪಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ, ದೇಸಚಾರಿತ್ತಞ್ಚ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಗಾಮನಿಗಮಾದೀಸು ಚರನ್ತಾ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಪತ್ವಾ ದೇವಕುಲೇ ವಸಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಪವಿಸಿಂಸು। ತತ್ಥ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಭೋಜೇತ್ವಾ
ತದಾ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಮತಸ್ಸ ಸತ್ತಮೋ ದಿವಸೋ ಹೋತಿ। ಪುರೋಹಿತೋ ರಞ್ಞೋ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಅಪುತ್ತಕೇ ರಜ್ಜೇ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಫುಸ್ಸರಥಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಫುಸ್ಸರಥವಿಸ್ಸಜ್ಜನಕಿಚ್ಚಂ ಮಹಾಜನಕಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೧೨೩ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಫುಸ್ಸರಥೋ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಚತುರಙ್ಗಿನಿಯಾ
ತಸ್ಮಿಂ
ದರೀಮುಖಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋಪಿ ಪಞ್ಞಾಸವಸ್ಸಚ್ಚಯೇನ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ಮಂ ಖೋ ಸಹಾಯೋ ಸರತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಸೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಪುತ್ತಧೀತಾದೀಹಿ ವುದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತೋ, ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಇದ್ಧಿಯಾ ಆಕಾಸೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನೇ ಓತರಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಪಟಿಮಾ ವಿಯ ಸಿಲಾಪಟ್ಟೇ ನಿಸೀದಿ। ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕುತೋ ತುಮ್ಹೇ ಏಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ನನ್ದಮೂಲಕಪಬ್ಭಾರತೋ’’ತಿ। ‘‘ಕೇ ನಾಮ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ? ‘‘ದರೀಮುಖಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ನಾಮಾಹಂ, ಆವುಸೋ’’ತಿ। ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾನಂ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ ಜಾನಾಮಿ, ಗಿಹಿಕಾಲೇ ನೋ ಸಹಾಯೋ’’ತಿ। ‘‘ಭನ್ತೇ, ರಾಜಾ ತುಮ್ಹೇ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ, ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ ತಸ್ಸ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಆಗತಭಾವ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಗಚ್ಛ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತುರಿತತುರಿತೋವ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸಿಲಾಪಟ್ಟೇ ನಿಸಿನ್ನಭಾವಂ ರಞ್ಞೋ ಕಥೇಸಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಆಗತೋ ಕಿರ ಮೇ ಸಹಾಯೋ, ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ರಥಂ ಆರುಯ್ಹ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ‘‘ಕಿಂ, ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತ, ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ಅಗತಿಗಮನಂ ನ ಗಚ್ಛಸಿ, ಧನತ್ಥಾಯ
೧೪.
‘‘ಪಙ್ಕೋ ಚ ಕಾಮಾ ಪಲಿಪೋ ಚ ಕಾಮಾ, ಭಯಞ್ಚ ಮೇತಂ ತಿಮೂಲಂ ಪವುತ್ತಂ।
ರಜೋ ಚ ಧೂಮೋ ಚ ಮಯಾ ಪಕಾಸಿತಾ, ಹಿತ್ವಾ ತುವಂ ಪಬ್ಬಜ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಙ್ಕೋತಿ ಉದಕೇ ಜಾತಾನಿ ತಿಣಸೇವಾಲಕುಮುದಗಚ್ಛಾದೀನಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾನಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಉದಕಂ ತರನ್ತಂ ತಾನಿ ಲಗ್ಗಾಪೇನ್ತಿ ಸಜ್ಜಾಪೇನ್ತಿ, ತಥಾ ಸಂಸಾರಸಾಗರಂ ತರನ್ತಸ್ಸ ಯೋಗಾವಚರಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾ ಸಬ್ಬೇ ವಾ ಪನ ವತ್ಥುಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮಾ ಲಗ್ಗಾಪನವಸೇನ ಪಙ್ಕೋ ನಾಮ। ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಪಙ್ಕೇ ಆಸತ್ತಾ ವಿಸತ್ತಾ ದೇವಾಪಿ ಮನುಸ್ಸಾಪಿ ತಿರಚ್ಛಾನಾಪಿ ಕಿಲಮನ್ತಿ ರೋದನ್ತಿ ಪರಿದೇವನ್ತಿ। ಪಲಿಪೋ ಚ ಕಾಮಾತಿ ಪಲಿಪೋ ವುಚ್ಚತಿ ಮಹಾಕದ್ದಮೋ, ಯಮ್ಹಿ ಲಗ್ಗಾ ಸೂಕರಮಿಗಾದಯೋಪಿ ಸೀಹಾಪಿ ವಾರಣಾಪಿ ಅತ್ತಾನಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ವತ್ಥುಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮಾಪಿ ತಂಸರಿಕ್ಖತಾಯ ‘‘ಪಲಿಪಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ಪಞ್ಞವನ್ತೋಪಿ ಹಿ ಸತ್ತಾ ತೇಸು ಕಾಮೇಸು ಸಕಿಂ ಲಗ್ಗಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇ ಕಾಮೇ ಪದಾಲೇತ್ವಾ ಸೀಘಂ ಉಟ್ಠಾಯ ಅಕಿಞ್ಚನಂ ಅಪಲಿಬೋಧಂ ರಮಣೀಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಉಪಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಭಯಞ್ಚ ಮೇತನ್ತಿ ಭಯಞ್ಚ ಏತಂ, ಮ-ಕಾರೋ ಬ್ಯಞ್ಜನಸನ್ಧಿವಸೇನ ವುತ್ತೋ। ತಿಮೂಲನ್ತಿ ತೀಹಿ ಮೂಲೇಹಿ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ವಿಯ ಪವುತ್ತನ್ತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಏತೇ ಕಾಮಾ ನಾಮ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕಸ್ಸ ಅತ್ತಾನುವಾದಭಯಾದಿಕಸ್ಸ ಚೇವ ದ್ವತ್ತಿಂಸಕಮ್ಮಕರಣಛನವುತಿರೋಗವಸಪ್ಪವತ್ತಸ್ಸ ಚ ಭಯಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಟ್ಠೇನ ಬಲವಭಯನ್ತಿ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಬುದ್ಧಸಾವಕೇಹಿ ಚೇವ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತೇಹಿ ಚ ಪವುತ್ತಂ ಕಥಿತಂ, ದೀಪಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಭಯಞ್ಚ ಮೇತನ್ತಿ ಭಯಞ್ಚ ಮಯಾ ಏತಂ ತಿಮೂಲಂ ಪವುತ್ತನ್ತಿ ಏವಞ್ಚೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋಯೇವ।
ರಜೋ ಚ ಧೂಮೋ ಚಾತಿ ರಜಧೂಮಸದಿಸತ್ತಾ ‘‘ರಜೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ಧೂಮೋ’’ತಿ ಚ ಮಯಾ ಪಕಾಸಿತಾ। ಯಥಾ ಹಿ ಸುನ್ಹಾತಸ್ಸ ಸುವಿಲಿತ್ತಾಲಙ್ಕತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಸುಖುಮರಜಂ ಪತಿತಂ, ತಂ ಸರೀರಂ ದುಬ್ಬಣ್ಣಂ ಸೋಭಾರಹಿತಂ ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ಕರೋತಿ, ಏವಮೇವ ಇದ್ಧಿಬಲೇನ ಆಕಾಸೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚನ್ದೋ ವಿಯ ಚ ಸೂರಿಯೋ ವಿಯ
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಬದ್ಧಭಾವಂ ಕಥೇನ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೫.
‘‘ಗಧಿತೋ ಚ ರತ್ತೋ ಚ ಅಧಿಮುಚ್ಛಿತೋ ಚ, ಕಾಮೇಸ್ವಹಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಭಿಂಸರೂಪಂ।
ತಂ ನುಸ್ಸಹೇ ಜೀವಿಕತ್ಥೋ ಪಹಾತುಂ, ಕಾಹಾಮಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಅನಪ್ಪಕಾನೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಗಧಿತೋತಿ ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥೇನ ಬದ್ಧೋ। ರತ್ತೋತಿ ಪಕತಿಜಹಾಪನೇನ ರಾಗೇನ ರತ್ತೋ। ಅಧಿಮುಚ್ಛಿತೋತಿ ಅತಿವಿಯ ಮುಚ್ಛಿತೋ। ಕಾಮೇಸ್ವಹನ್ತಿ ದುವಿಧೇಸುಪಿ ಕಾಮೇಸು ಅಹಂ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿ ದರೀಮುಖಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಆಲಪತಿ। ಭಿಂಸರೂಪನ್ತಿ ಬಲವರೂಪಂ। ತಂ ನುಸ್ಸಹೇತಿ ತಂ ದುವಿಧಮ್ಪಿ ಕಾಮಂ ನ ಉಸ್ಸಹಾಮಿ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ। ಜೀವಿಕತ್ಥೋ ಪಹಾತುನ್ತಿ ಇಮಾಯ ಜೀವಿಕಾಯ ಅತ್ಥಿಕೋ ಅಹಂ ತಂ ಕಾಮಂ ಪಹಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮೀತಿ ವದತಿ। ಕಾಹಾಮಿ ಪುಞ್ಞಾನೀತಿ ಇದಾನಿ ದಾನಸೀಲಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಅನಪ್ಪಕಾನಿ ಬಹೂನಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ।
ಏವಂ ಕಿಲೇಸಕಾಮೋ ನಾಮೇಸ ಸಕಿಂ ಅಲ್ಲೀನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಪನೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಯೇನ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಚಿತ್ತೋ
‘‘ಇಮಂ
ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿತಂ ಗಚ್ಛ, ಯದಿ ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತುಮಿಚ್ಛಸಿ॥
‘‘ಯಥಾ ಅನ್ದುಘರೇ ಪುರಿಸೋ, ಚಿರವುತ್ಥೋ ದುಖಟ್ಟಿತೋ।
ನ ತತ್ಥ ರಾಗಂ ಜನೇತಿ, ಮುತ್ತಿಂಯೇವ ಗವೇಸತಿ॥
‘‘ತಥೇವ ತ್ವಂ ಸಬ್ಬಭವೇ, ಪಸ್ಸ ಅನ್ದುಘರೇ ವಿಯ।
ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಭಿಮುಖೋ ಹುತ್ವಾ, ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥ –
ಏವಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಗುಣಂ ಪರಿಕಿತ್ತೇಸಿ, ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇನ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ವಣ್ಣಂ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಿಲೇಸೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಸಮಣೋ ಹೋಹೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ‘‘ನಾಹಂ ಕಿಲೇಸೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಸಮಣೋ ಭವಿತುಂ ಸಕ್ಕೋಮೀ’’ತಿ ವದತಿ।
ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಲೋಕೇ ಅಟ್ಠ ಉಮ್ಮತ್ತಕಾ ನಾಮ। ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ ‘‘ಅಟ್ಠ ಪುಗ್ಗಲಾ ಉಮ್ಮತ್ತಕಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭನ್ತಿ, ಕಾಮುಮ್ಮತ್ತಕೋ ಲೋಭವಸಂ ಗತೋ
ಏವಂ ಅನತ್ಥಕಾರಕಂ ಪನ ಇಮಂ ಗುಣಪರಿಧಂಸಕಂ ಲೋಭಜಾತಂ ಕಸ್ಮಾ ಸತ್ತಾ ಪರಿಮುಞ್ಚಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತೀತಿ? ಅನಮತಗ್ಗೇ ಸಂಸಾರೇ ಅನೇಕಾನಿ ಕಪ್ಪಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಏಕತೋ ಬನ್ಧಿತಭಾವೇನ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ತಂ ಪಣ್ಡಿತಾ ‘‘ಅಪ್ಪಸ್ಸಾದಾ ಕಾಮಾ’’ತಿಆದೀನಂ ಅನೇಕೇಸಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾನಂ ವಸೇನ ಪಜಹನ್ತಿ। ತೇನೇವ ದರೀಮುಖಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಮಹಾಸತ್ತೇನ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಅಕತ್ವಾ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಓವದನ್ತೋ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಆಹ।
೧೬.
‘‘ಯೋ
ಇದಮೇವ ಸೇಯ್ಯೋ ಇತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಗಬ್ಭಮುಪೇತಿ ಮನ್ದೋ॥
೧೭.
‘‘ಸೋ
ಸತ್ತಾ ಸಕಾಯೇ ನ ಜಹನ್ತಿ ಗಿದ್ಧಾ, ಯೇ ಹೋನ್ತಿ ಕಾಮೇಸು ಅವೀತರಾಗಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅತ್ಥಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ವುಡ್ಢಿಕಾಮಸ್ಸ। ಹಿತಾನುಕಮ್ಪಿನೋತಿ ಹಿತೇನ ಮುದುಚಿತ್ತೇನ ಅನುಕಮ್ಪನ್ತಸ್ಸ। ಓವಜ್ಜಮಾನೋತಿ ಓವದಿಯಮಾನೋ। ಇದಮೇವ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ಯಂ ಅತ್ತನಾ ಗಹಿತಂ ಅಸೇಯ್ಯಂ ಅನುತ್ತಮಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ, ತಂ ಇದಮೇವ ಸೇಯ್ಯೋ ಇತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ। ಮನ್ದೋತಿ ಸೋ ಅಞ್ಞಾಣಪುಗ್ಗಲೋ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಯಂ ವಾಸಂ ನಾತಿಕ್ಕಮತಿ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಗಬ್ಭಂ ಉಪೇತಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಸೋ ಘೋರರೂಪನ್ತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಸೋ ಮನ್ದೋ ತಂ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಂ ಉಪೇನ್ತೋ ಘೋರರೂಪಂ ದಾರುಣಜಾತಿಕಂ ನಿರಯಂ ಉಪೇತಿ ನಾಮ। ಮಾತುಕುಚ್ಛಿ ಹಿ ನಿರಸ್ಸಾದಟ್ಠೇನ ಇಧ ‘‘ನಿರಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ‘‘ಚತುಕುಟ್ಟಿಕನಿರಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ‘‘ಚತುಕುಟ್ಟಿಕನಿರಯೋ ನಾಮ ಕತರೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಮೇವ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಅವೀಚಿಮಹಾನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಸತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಅಪರಾಪರಂ ಆಧಾವನಪರಿಧಾವನಂ ಹೋತಿಯೇವ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ‘‘ಚತುಕುಟ್ಟಿಕನಿರಯೋ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪನ ನವ
ಸುಭಾಸುಭನ್ತಿ ಸುಭಾನಂ ಅಸುಭಂ। ಸುಭಾನಞ್ಹಿ ಸಂಸಾರಭೀರುಕಾನಂ ಯೋಗಾವಚರಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿ ಏಕನ್ತಂ ಅಸುಭಸಮ್ಮತೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
‘‘ಅಜಞ್ಞಂ ಜಞ್ಞಸಙ್ಖಾತಂ, ಅಸುಚಿಂ ಸುಚಿಸಮ್ಮತಂ।
ನಾನಾಕುಣಪಪರಿಪೂರಂ, ಜಞ್ಞರೂಪಂ ಅಪಸ್ಸತೋ॥
‘‘ಧಿರತ್ಥುಮಂ ಆತುರಂ ಪೂತಿಕಾಯಂ, ಜೇಗುಚ್ಛಿಯಂ ಅಸ್ಸುಚಿಂ ಬ್ಯಾಧಿಧಮ್ಮಂ।
ಯತ್ಥಪ್ಪಮತ್ತಾ ಅಧಿಮುಚ್ಛಿತಾ ಪಜಾ, ಹಾಪೇನ್ತಿ ಮಗ್ಗಂ ಸುಗತೂಪಪತ್ತಿಯಾ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೩.೧೨೮-೧೨೯)।
ಸತ್ತಾತಿ ಆಸತ್ತಾ ವಿಸತ್ತಾ ಲಗ್ಗಾ ಲಗ್ಗಿತಾ ಸಕಾಯೇ ನ ಜಹನ್ತೀತಿ ತಂ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಂ ನ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತಿ ಗಿದ್ಧಾತಿ ಗಧಿತಾ। ಯೇ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೇ ಕಾಮೇಸು ಅವೀತರಾಗಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ಏತಂ ಗಬ್ಭವಾಸಂ ನ ಜಹನ್ತೀತಿ।
ಏವಂ
೧೮.
‘‘ಮೀಳ್ಹೇನ ಲಿತ್ತಾ ರುಹಿರೇನ ಮಕ್ಖಿತಾ, ಸೇಮ್ಹೇನ ಲಿತ್ತಾ ಉಪನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ।
ಯಂ ಯಞ್ಹಿ ಕಾಯೇನ ಫುಸನ್ತಿ ತಾವದೇ, ಸಬ್ಬಂ ಅಸಾತಂ ದುಖಮೇವ ಕೇವಲಂ॥
೧೯.
‘‘ದಿಸ್ವಾ ವದಾಮಿ ನ ಹಿ ಅಞ್ಞತೋ ಸವಂ, ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಬಹುಕಂ ಸರಾಮೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮೀಳ್ಹೇನ ಲಿತ್ತಾತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಇಮೇ ಸತ್ತಾ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಾ ನ ಚತುಜ್ಜಾತಿಗನ್ಧೇಹಿ ವಿಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ಸುರಭಿಮಾಲಂ ಪಿಳನ್ಧಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ಪುರಾಣಗೂಥೇನ ಪನ ಮಕ್ಖಿತಾ ಪಲಿಬುದ್ಧಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ। ರುಹಿರೇನ ಮಕ್ಖಿತಾತಿ ರತ್ತಲೋಹಿತಚನ್ದನಾನುಲಿತ್ತಾಪಿ ಚ ಹುತ್ವಾ ನ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ರತ್ತಲೋಹಿತಮಕ್ಖಿತಾ ಪನ ಹುತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ। ಸೇಮ್ಹೇನ ಲಿತ್ತಾತಿ ನ ಚಾಪಿ ಸೇತಚನ್ದನವಿಲಿತ್ತಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ಬಹಲಪಿಚ್ಛಿಲಸೇಮ್ಹಲಿತ್ತಾ ಪನ ಹುತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ। ಇತ್ಥೀನಞ್ಹಿ ತಾವದೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಮಹಾರಾಜ, ಇಮೇ ಸತ್ತಾ ತಸ್ಮಿಂ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮನಸಮಯೇ ಏವಂ ಮೀಳ್ಹಾದಿಲಿತ್ತಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಾ ಯಂ ಯಂ ನಿಕ್ಖಮನಮಗ್ಗಪದೇಸಂ ವಾ ಹತ್ಥಂ ವಾ ಪಾದಂ ವಾ ಫುಸನ್ತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅಸಾತಂ ಅಮಧುರಂ ಕೇವಲಂ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಂ ದುಕ್ಖಮೇವ ಫುಸನ್ತಿ, ಸುಖಂ ನಾಮ ತೇಸಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ನತ್ಥೀತಿ।
ದಿಸ್ವಾ ವದಾಮಿ ನ ಹಿ ಅಞ್ಞತೋ ಸವನ್ತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಅಹಂ ಇಮಂ ಏತ್ತಕಂ ವದನ್ತೋ ನ ಅಞ್ಞತೋ ಸವಂ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಸಮಣಸ್ಸ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ವಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ ನ ವದಾಮಿ, ಅತ್ತನೋ ಪನ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಞಾಣೇನ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ವದಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಬಹುಕನ್ತಿ ಇದಂ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಮಹಾರಾಜ, ಅಹಞ್ಹಿ ಪುಬ್ಬೇ ನಿವುತ್ಥಕ್ಖನ್ಧಪಟಿಪಾಟಿಸಙ್ಖಾತಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಬಹುಕಂ ಸರಾಮಿ, ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಾಧಿಕಾನಿ ದ್ವೇ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಸರಾಮೀತಿ।
ಇದಾನಿ ಸತ್ಥಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ರಾಜಾನಂ ಸುಭಾಸಿತಕಥಾಯ ಸಙ್ಗಣ್ಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಓಸಾನೇ ಉಪಡ್ಢಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಚಿತ್ರಾಹಿ
ತತ್ಥ ಚಿತ್ರಾಹೀತಿ ಅನೇಕತ್ಥಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಾಹಿ। ಸುಭಾಸಿತಾಹೀತಿ ಸುಕಥಿತಾಹಿ। ದರೀಮುಖೋ ನಿಜ್ಝಾಪಯಿ ಸುಮೇಧನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋ ದರೀಮುಖಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ತಂ ಸುಮೇಧಂ ಸುನ್ದರಪಞ್ಞಂ ಕಾರಣಾಕಾರಣಜಾನನಸಮತ್ಥಂ ರಾಜಾನಂ ನಿಜ್ಝಾಪೇಸಿ ಸಞ್ಞಾಪೇಸಿ, ಅತ್ತನೋ ವಚನಂ ಗಣ್ಹಾಪೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಕಾಮೇಸು ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಚನಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಇದಾನಿ ಪಬ್ಬಜ ವಾ ಮಾ ವಾ, ಮಯಾ ಪನ ತುಯ್ಹಂ ಕಾಮೇಸು ಆದೀನವೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಚ ಆನಿಸಂಸೋ ಕಥಿತೋ, ತ್ವಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹೋಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣರಾಜಹಂಸೋ ವಿಯ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ವಲಾಹಕಗಬ್ಭಂ ಮದ್ದನ್ತೋ ನನ್ದಮೂಲಕಪಬ್ಭಾರಮೇವ ಗತೋ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ದಸನಖಸಮೋಧಾನಸಮುಜ್ಜಲಂ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನಮಸ್ಸಮಾನೋ ತಸ್ಮಿಂ ದಸ್ಸನವಿಸಯೇ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ। ತದಾ ರಾಜಾ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ।
ದರೀಮುಖಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ।
[೩೭೯] ೪. ನೇರುಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಕಾಕೋಲಾ ಕಾಕಸಙ್ಘಾ ಚಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ತಸ್ಸ ಇರಿಯಾಪಥೇ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ತಂ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಸಾಪೇಸುಂ, ಅತಿವಿಯ ಚಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿಂಸು। ಅಥೇಕೇ ಸಸ್ಸತವಾದಾ ಆಗಮಂಸು। ತೇ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ವಾದಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಸ್ಸತವಾದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತೇಸಞ್ಞೇವ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿಂಸು। ತತೋ ಉಚ್ಛೇದವಾದಾ ಆಗಮಂಸು
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸುವಣ್ಣಹಂಸಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾಪಿಸ್ಸ
೨೦.
‘‘ಕಾಕೋಲಾ ಕಾಕಸಙ್ಘಾ ಚ, ಮಯಞ್ಚ ಪತತಂ ವರಾ।
ಸಬ್ಬೇವ ಸದಿಸಾ ಹೋಮ, ಇಮಂ ಆಗಮ್ಮ ಪಬ್ಬತಂ॥
೨೧.
‘‘ಇಧ ಸೀಹಾ ಚ ಬ್ಯಗ್ಘಾ ಚ, ಸಿಙ್ಗಾಲಾ ಚ ಮಿಗಾಧಮಾ।
ಸಬ್ಬೇವ ಸದಿಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅಯಂ ಕೋ ನಾಮ ಪಬ್ಬತೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಾಕೋಲಾತಿ ವನಕಾಕಾ। ಕಾಕಸಙ್ಘಾತಿ ಪಕತಿಕಾಕಸಙ್ಘಾ ಚ। ಪತತಂ ವರಾತಿ ಪಕ್ಖೀನಂ ಸೇಟ್ಠಾ। ಸದಿಸಾ ಹೋಮಾತಿ ಸದಿಸವಣ್ಣಾ ಹೋಮ।
ತಸ್ಸ
೨೨.
‘‘ಇಮಂ ನೇರೂತಿ ಜಾನನ್ತಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ಪಬ್ಬತುತ್ತಮಂ।
ಇಧ ವಣ್ಣೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಾ, ವಸನ್ತಿ ಸಬ್ಬಪಾಣಿನೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಇಧ ವಣ್ಣೇನಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನೇರುಪಬ್ಬತೇ ಓಭಾಸೇನ ವಣ್ಣಸಮ್ಪನ್ನಾ ಹುತ್ವಾ।
ತಂ
೨೩.
‘‘ಅಮಾನನಾ ಯತ್ಥ ಸಿಯಾ, ಅನ್ತಾನಂ ವಾ ವಿಮಾನನಾ।
ಹೀನಸಮ್ಮಾನನಾ ವಾಪಿ, ನ ತತ್ಥ ವಿಸತಿಂವಸೇ॥
೨೪.
‘‘ಯತ್ಥಾಲಸೋ ಚ ದಕ್ಖೋ ಚ, ಸೂರೋ ಭೀರು ಚ ಪೂಜಿಯಾ।
ನ ತತ್ಥ ಸನ್ತೋ ವಸನ್ತಿ, ಅವಿಸೇಸಕರೇ ನರೇ॥
೨೫.
‘‘ನಾಯಂ
ಅವಿಸೇಸಕರೋ ನೇರು, ಹನ್ದ ನೇರುಂ ಜಹಾಮಸೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ಅಯಮತ್ಥೋ – ಯತ್ಥ ಸನ್ತಾನಂ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ಮಾನನಸ್ಸ ಅಭಾವೇನ ಅಮಾನನಾ ಅವಮಞ್ಞನಾ ಚ ಅವಮಾನವಸೇನ ವಿಮಾನನಾ ವಾ ಹೀನಾನಂ ವಾ ದುಸ್ಸೀಲಾನಂ ಸಮ್ಮಾನನಾ ಸಿಯಾ, ತತ್ಥ ನಿವಾಸೇ ನ ವಸೇಯ್ಯ। ಪೂಜಿಯಾತಿ ಏತೇ ಏತ್ಥ ಏಕಸದಿಸಾಯ ಪೂಜಾಯ ಪೂಜನೀಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಮಕಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಲಭನ್ತಿ। ಹೀನಉಕ್ಕಟ್ಠಮಜ್ಝಿಮೇತಿ ಜಾತಿಗೋತ್ತಕುಲಪ್ಪದೇಸಸೀಲಾಚಾರಞಾಣಾದೀಹಿ ಹೀನೇ ಚ ಮಜ್ಝಿಮೇ ಚ ಉಕ್ಕಟ್ಠೇ ಚ ಅಯಂ ನ ವಿಭಜತಿ। ಹನ್ದಾತಿ ವವಸ್ಸಗ್ಗತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಜಹಾಮಸೇತಿ ಪರಿಚ್ಚಜಾಮ। ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಉಭೋಪಿ ತೇ ಹಂಸಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಚಿತ್ತಕೂಟಮೇವ ಗತಾ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ತದಾ ಕನಿಟ್ಠಹಂಸೋ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಜೇಟ್ಠಕಹಂಸೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ।
ನೇರುಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ।
[೩೮೦] ೫. ಆಸಙ್ಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಆಸಾವತೀ ನಾಮ ಲತಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾಪಲೋಭನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ವತ್ಥು ಇನ್ದ್ರಿಯಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೮.೬೦ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಇಧ ಪನ ಸತ್ಥಾ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕೇನ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಾಸಿಗಾಮೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ
ಸೋ ಪಾಸಾದೋ ತಸ್ಸಾ ಅಭಿರುಹನಕಾಲೇ ಓತರಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ, ಅಭಿರುಳ್ಹಕಾಲೇ ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ತಿಟ್ಠತಿ। ಸಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ
ರಞ್ಞೋ ಚ ನಾಮಂ ಉಪಧಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಸಂವಚ್ಛರೋ ಅತೀತೋ। ತದಾ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಮನುಸ್ಸೇ ಸೀಹಾದಯೋ ವಾಳಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ದೀಘಜಾತಿಕಪರಿಪನ್ಥೋ ಹೋತಿ, ಮಕ್ಖಿಕಪರಿಪನ್ಥೋ ಹೋತಿ, ಸೀತೇನ ಕಿಲಮಿತ್ವಾ ಬಹೂ ಮನುಸ್ಸಾ ಮರನ್ತಿ। ಅಥ ರಾಜಾ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಏತಾಯಾ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಕಥೇತ್ವಾ ಪಾಯಾಸಿ। ಆಸಙ್ಕಾ ಕುಮಾರಿಕಾ ತಂ ದಿವಸಂ ಫಲಿಕವಾತಪಾನಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೀ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ರಾಜಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ ತವ ನಾಮಂ ಜಾನಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮ, ತ್ವಂ ಹಿಮವನ್ತೇಯೇವ ವಸ, ಮಯಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಕಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಮಾದಿಸಂ ಇತ್ಥಿಂ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ, ಮಮ ವಚನಂ ಸುಣಾಹಿ, ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕೇ ಚಿತ್ತಲತಾವನೇ ಆಸಾವತೀ ನಾಮ ಲತಾ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸಾ ಫಲಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ದಿಬ್ಬಪಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ, ತಂ ಏಕವಾರಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಮತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಸಯನೇ ಸಯನ್ತಿ, ಸಾ ಪನ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸೇನ
೨೬.
‘‘ಆಸಾವತೀ ನಾಮ ಲತಾ, ಜಾತಾ ಚಿತ್ತಲತಾವನೇ।
ತಸ್ಸಾ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸೇನ, ಏಕಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತೇ ಫಲಂ॥
೨೭.
‘‘ತಂ ದೇವಾ ಪಯಿರುಪಾಸನ್ತಿ, ತಾವ ದೂರಫಲಂ ಸತಿಂ।
ಆಸೀಸೇವ ತುವಂ ರಾಜ, ಆಸಾ ಫಲವತೀ ಸುಖಾ॥
೨೮.
‘‘ಆಸೀಸತೇವ ಸೋ ಪಕ್ಖೀ, ಆಸೀಸತೇವ ಸೋ ದಿಜೋ।
ತಸ್ಸ ಚಾಸಾ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ತಾವ ದೂರಗತಾ ಸತೀ।
ಆಸೀಸೇವ ತುವಂ ರಾಜ, ಆಸಾ ಫಲವತೀ ಸುಖಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಆಸಾವತೀತಿ ಏವಂನಾಮಿಕಾ। ಸಾ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ತಸ್ಸಾ ಫಲೇ ಆಸಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏತಂ ಚಿತ್ತಲತಾವನೇತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ಉಯ್ಯಾನೇ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಉಯ್ಯಾನೇ ತಿಣರುಕ್ಖಲತಾದೀನಂ ಪಭಾ ತತ್ಥ ಪವಿಟ್ಠಪವಿಟ್ಠಾನಂ ದೇವತಾನಂ ಸರೀರವಣ್ಣಂ ಚಿತ್ತಂ ಕರೋತಿ, ತೇನಸ್ಸ ‘‘ಚಿತ್ತಲತಾವನ’’ನ್ತಿ ನಾಮಂ ಜಾತಂ। ಪಯಿರುಪಾಸನ್ತೀತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪೇನ್ತಿ। ಆಸೀಸೇವಾತಿ ಆಸೀಸಾಹಿಯೇವ ಪತ್ಥೇಹಿಯೇವ, ಮಾ ಆಸಚ್ಛೇದಂ ಕರೋಹೀತಿ।
ರಾಜಾ ತಸ್ಸಾ ಕಥಾಯ ಬಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪುನ ಅಮಚ್ಚೇ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ದಸನಾಮಕಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ನಾಮಂ ಗವೇಸನ್ತೋ ಅಪರಮ್ಪಿ ಸಂವಚ್ಛರಂ ವಸಿ। ತಸ್ಸಾ ದಸನಾಮಕಮ್ಪಿ ನಾಮಂ ನಾಹೋಸಿ, ‘‘ಅಸುಕಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೇವ। ಪುನ ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಇಮಾಯಾ’’ತಿ ತುರಙ್ಗಂ ಆರುಯ್ಹ ಪಾಯಾಸಿ। ಸಾಪಿ ಪುನ ವಾತಪಾನೇ ಠತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ರಾಜಾ ‘‘ತಿಟ್ಠ ತ್ವಂ, ಮಯಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ‘‘ಆಸೀಸತೇವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
ತತ್ಥ ಆಸೀಸತೇವಾತಿ ಆಸೀಸತಿಯೇವ ಪತ್ಥೇತಿಯೇವ। ಪಕ್ಖೀತಿ ಪಕ್ಖೇಹಿ ಯುತ್ತತಾಯ ಪಕ್ಖೀ। ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಜಾತತಾಯ ದಿಜೋ। ತಾವ ದೂರಗತಾ ಸತೀತಿ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕತೋ ಮಚ್ಛಾನಞ್ಚ ಉದಕಸ್ಸ ಚ ದೂರಭಾವಂ ಪಸ್ಸ, ಏವಂ ದೂರಗತಾ ಸಮಾನಾ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಆನುಭಾವೇನ ಬಕಸ್ಸ ಆಸಾ ಪೂರಿಯೇವಾತಿ।
ಅಥ ರಾಜಾ ತಸ್ಸಾ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ರೂಪೇ ಬಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕಥಾಯ ಅಲ್ಲೀನೋ ಗನ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಅಮಚ್ಚೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಸತನಾಮಂ ಕಾರೇಸಿ, ಸತನಾಮವಸೇನ
೨೯.
‘‘ಸಮ್ಪೇಸಿ ಖೋ ಮಂ ವಾಚಾಯ, ನ ಚ ಸಮ್ಪೇಸಿ ಕಮ್ಮುನಾ।
ಮಾಲಾ ಸೇರೇಯ್ಯಕಸ್ಸೇವ, ವಣ್ಣವನ್ತಾ ಅಗನ್ಧಿಕಾ॥
೩೦.
‘‘ಅಫಲಂ
ಅದದಂ ಅವಿಸ್ಸಜಂ ಭೋಗಂ, ಸನ್ಧಿ ತೇನಸ್ಸ ಜೀರತಿ॥
೩೧.
‘‘ಯಞ್ಹಿ ಕಯಿರಾ ತಞ್ಹಿ ವದೇ, ಯಂ ನ ಕಯಿರಾ ನ ತಂ ವದೇ।
ಅಕರೋನ್ತಂ ಭಾಸಮಾನಂ, ಪರಿಜಾನನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ॥
೩೨.
‘‘ಬಲಞ್ಚ ವತ ಮೇ ಖೀಣಂ, ಪಾಥೇಯ್ಯಞ್ಚ ನ ವಿಜ್ಜತಿ।
ಸಙ್ಕೇ ಪಾಣೂಪರೋಧಾಯ, ಹನ್ದ ದಾನಿ ವಜಾಮಹ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಮ್ಪೇಸೀತಿ ಸನ್ತಪ್ಪೇಸಿ ಪೀಣೇಸಿ। ಸೇರೇಯ್ಯಕಸ್ಸಾತಿ ಸುವಣ್ಣಕುರಣ್ಡಕಸ್ಸ। ದೇಸನಾಸೀಸಮೇವೇತಂ, ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಪನ ಸುವಣ್ಣಕುರಣ್ಡಕಜಯಸುಮನಾದಿಕಂ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಪುಪ್ಫಂ ವಣ್ಣಸಮ್ಪನ್ನಂ ಅಗನ್ಧಕಂ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇವಮಾಹ। ವಣ್ಣವನ್ತಾ ಅಗನ್ಧಿಕಾತಿ ಯಥಾ ಸೇರೇಯ್ಯಕಾದೀನಂ ಮಾಲಾ ವಣ್ಣವನ್ತತಾಯ ದಸ್ಸನೇನ ತಪ್ಪೇತಿ, ಅಗನ್ಧತಾಯ ಗನ್ಧೇನ ನ ತಪ್ಪೇತಿ, ಏವಂ ತ್ವಮ್ಪಿ ದಸ್ಸನೇನ ಪಿಯವಚನೇನ ಚ ಸನ್ತಪ್ಪೇಸಿ, ನ ಕಮ್ಮುನಾತಿ ದೀಪೇತಿ। ಅದದನ್ತಿ ಭದ್ದೇ, ಯೋ ‘‘ಇಮಂ ನಾಮ ವೋ ಭೋಗಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಧುರವಚನೇನ ವತ್ವಾ ತಂ ಭೋಗಂ ಅದದನ್ತೋ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ಕೇವಲಂ ಮಧುರವಚನಮೇವ ಕರೋತಿ, ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಸ್ಸ ಮಿತ್ತಸ್ಸ ಪಾಥೇಯ್ಯಞ್ಚಾತಿ ಭದ್ದೇ, ಮಯ್ಹಂ ತವ ಮಧುರವಚನೇನ ಬಜ್ಝಿತ್ವಾ ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ವಸನ್ತಸ್ಸೇವ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸರಥಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಬಲಞ್ಚ ಖೀಣಂ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಭತ್ತವೇತನಸಙ್ಖಾತಂ ಪಾಥೇಯ್ಯಞ್ಚ ನತ್ಥಿ। ಸಙ್ಕೇ ಪಾಣೂಪರೋಧಾಯಾತಿ ಸ್ವಾಹಂ ಇಧೇವ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತವಿನಾಸಂ ಆಸಙ್ಕಾಮಿ, ಹನ್ದ ದಾನಾಹಂ ಗಚ್ಛಾಮೀತಿ।
ಆಸಙ್ಕಾ
೩೩.
‘‘ಏತದೇವ ಹಿ ಮೇ ನಾಮಂ, ಯಂನಾಮಸ್ಮಿ ರಥೇಸಭ।
ಆಗಮೇಹಿ ಮಹಾರಾಜ, ಪಿತರಂ ಆಮನ್ತಯಾಮಹ’’ನ್ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯಂನಾಮಾ ಅಹಂ ಅಸ್ಮಿ, ತಂ ಏತಂ ಆಸಙ್ಕಾತ್ವೇವ ಮಮ ನಾಮನ್ತಿ।
ತಂ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ತದಾ ಆಸಙ್ಕಾ ಕುಮಾರಿಕಾ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾ ಅಹೋಸಿ, ರಾಜಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು, ತಾಪಸೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ।
ಆಸಙ್ಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ।
[೩೮೧] ೬. ಮಿಗಾಲೋಪಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನ ಮೇ ರುಚ್ಚೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ದುಬ್ಬಚಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ದುಬ್ಬಚೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ ಖೋ ಭಿಕ್ಖು ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತ್ವಂ ದುಬ್ಬಚೋಯೇವ, ದುಬ್ಬಚಭಾವಞ್ಚ ಪನ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ವಚನಂ ಅಕರೋನ್ತೋ ವೇರಮ್ಭವಾತಮುಖೇ ಬ್ಯಸನಂ ಗತೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ
೩೪.
‘‘ನ ಮೇ ರುಚ್ಚಿ ಮಿಗಾಲೋಪ, ಯಸ್ಸ ತೇ ತಾದಿಸೀ ಗತೀ।
ಅತುಚ್ಚಂ ತಾತ ಪತಸಿ, ಅಭೂಮಿಂ ತಾತ ಸೇವಸಿ॥
೩೫.
‘‘ಚತುಕ್ಕಣ್ಣಂವ ಕೇದಾರಂ, ಯದಾ ತೇ ಪಥವೀ ಸಿಯಾ।
ತತೋ ತಾತ ನಿವತ್ತಸ್ಸು, ಮಾಸ್ಸು ಏತ್ತೋ ಪರಂ ಗಮಿ॥
೩೬.
‘‘ಸನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಸಕುಣಾ, ಪತ್ತಯಾನಾ ವಿಹಙ್ಗಮಾ।
ಅಕ್ಖಿತ್ತಾ ವಾತವೇಗೇನ, ನಟ್ಠಾ ತೇ ಸಸ್ಸತೀಸಮಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಿಗಾಲೋಪಾತಿ ಪುತ್ತಂ ನಾಮೇನ ಆಲಪತಿ। ಅತುಚ್ಚಂ ತಾತ ಪತಸೀತಿ ತಾತ, ತ್ವಂ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಗಿಜ್ಝಾನಂ ಸೀಮಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅತಿಉಚ್ಚಂ ಗಚ್ಛಸಿ। ಚತುಕ್ಕಣ್ಣಂವ ಕೇದಾರನ್ತಿ ಇಮಿನಾಸ್ಸ ಸೀಮಂ ಆಚಿಕ್ಖತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ತಾತ, ಯದಾ ತೇ ಅಯಂ ಮಹಾಪಥವೀ ಚತುಕ್ಕಣ್ಣಂ ಕೇದಾರಂ ವಿಯ ಸಿಯಾ, ಏವಂ ಖುದ್ದಿಕಾ ಸನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇಪೀತಿ ನ ಕೇವಲಂ ತ್ವಮೇವ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಗಿಜ್ಝಾ ಏವಂ ಕರಿಂಸೂತಿ ದೀಪೇತಿ। ಅಕ್ಖಿತ್ತಾತಿ ತೇಪಿ ಗಿಜ್ಝಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸೀಮಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗತಾ ವಾತವೇಗೇನ ಆಕಡ್ಢಿತಾ ನಸ್ಸಿಂಸು। ಸಸ್ಸತೀಸಮಾತಿ ಸಸ್ಸತೀಹಿ ಪಥವೀಪಬ್ಬತಾದೀಹಿ ಸಮಂ ಅತ್ತಾನಂ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಅತ್ತನೋ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಪರಿಮಾಣಂ ಆಯುಂ ಅಪೂರೇತ್ವಾಪಿ ಅನ್ತರಾ ನಟ್ಠಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಮಿಗಾಲೋಪೋ ಅನೋವಾದಕತ್ತಾ ಪಿತು ವಚನಂ ಅಕತ್ವಾ ಲಙ್ಘನ್ತೋ ಪಿತರಾ ಅಕ್ಖಾತಂ ಸೀಮಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಕಾಲವಾತೇ ಪತ್ವಾ ತೇಪಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತೋ ವೇರಮ್ಭವಾತಮುಖಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ, ಅಥ ನಂ ವೇರಮ್ಭವಾತಾ ಪಹರಿಂಸು। ಸೋ ತೇಹಿ ಪಹಟಮತ್ತೋವ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಂ ಹುತ್ವಾ ಆಕಾಸೇಯೇವ ಅನ್ತರಧಾಯಿ।
೩೭.
‘‘ಅಕತ್ವಾ
ಕಾಲವಾತೇ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ, ವೇರಮ್ಭಾನಂ ವಸಂ ಅಗಾ॥
೩೮.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಾ ಚ ದಾರಾ ಚ, ಯೇ ಚಞ್ಞೇ ಅನುಜೀವಿನೋ।
ಸಬ್ಬೇ ಬ್ಯಸನಮಾಪಾದುಂ, ಅನೋವಾದಕರೇ ದಿಜೇ॥
೩೯.
‘‘ಏವಮ್ಪಿ
ಅತಿಸೀಮಚರೋ ದಿತ್ತೋ, ಗಿಜ್ಝೋವಾತೀತಸಾಸನೋ।
ಸಬ್ಬೇ ಬ್ಯಸನಂ ಪಪ್ಪೋನ್ತಿ, ಅಕತ್ವಾ ವುದ್ಧಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥ –
ಇಮಾ ತಿಸ್ಸೋ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಗಾಥಾ।
ತತ್ಥ ಅನುಜೀವಿನೋತಿ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವನಕಾ। ಅನೋವಾದಕರೇ ದಿಜೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಮಿಗಾಲೋಪೇ ಗಿಜ್ಝೇ ಓವಾದಂ ಅಗಣ್ಹನ್ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅತಿಸೀಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ಏವಮ್ಪೀತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಥಾ ಸೋ ಗಿಜ್ಝೋ, ಏವಂ ಯೋ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಗಹಟ್ಠೋ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಾ ಹಿತಾನುಕಮ್ಪಕಾನಂ ವುದ್ಧಾನಂ ವಚನಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋಪಿ ಅಯಂ ಸೀಮಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಚರನ್ತೋ ದಿತ್ತೋ ಗಬ್ಬಿತೋ ಗಿಜ್ಝೋವ ಬ್ಯಸನಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಮಿಗಾಲೋಪೋ ದುಬ್ಬಚಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ಅಪನನ್ದೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಮಿಗಾಲೋಪಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ।
[೩೮೨] ೭. ಸಿರಿಕಾಳಕಣ್ಣಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಕಾ ನು ಕಾಳೇನ ವಣ್ಣೇನಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಹಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಖಣ್ಡಾನಿ ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ರಕ್ಖಿ, ಭರಿಯಾಪಿಸ್ಸ ಪುತ್ತಧೀತರೋಪಿ ದಾಸಾಪಿ ಭತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾ ಕಮ್ಮಕರಾಪಿ ಸಬ್ಬೇ ರಕ್ಖಿಂಸುಯೇವ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಆವುಸೋ, ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಸುಚಿಯೇವ ಸುಚಿಪರಿವಾರೋ ಹುತ್ವಾ ಚರತೀ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ
ಅತೀತೇ
ತತ್ರಿಮಾ ದ್ವೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಪಠಮಂ ನ್ಹಾಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಪಠಮ’’ನ್ತಿ ತಿತ್ಥಾಯ ಕಲಹಂ ಕರಿಂಸು। ಕಾಳಕಣ್ಣೀ ‘‘ಅಹಂ ಲೋಕಂ ಪಾಲೇಮಿ ವಿಚಾರೇಮಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಠಮಂ ನಾಯಿತುಂ ಯುತ್ತಾಮ್ಹೀ’’ತಿ ವದತಿ। ಸಿರೀ ‘‘ಅಹಂ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಿಯದಾಯಿಕಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಠಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ಪಠಮಂ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ಯುತ್ತಾಮ್ಹೀ’’ತಿ ವದತಿ। ತಾ ‘‘ಅಮ್ಹೇಸು ಪಠಮಂ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ಯುತ್ತರೂಪಂ ವಾ ಅಯುತ್ತರೂಪಂ ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹೇಸು ಕಾ ಪಠಮಂ ಅನೋತತ್ತದಹೇ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ಯುತ್ತರೂಪಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಧತರಟ್ಠವಿರೂಪಕ್ಖಾ ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತು’’ನ್ತಿ ವಿರೂಳ್ಹಕವೇಸ್ಸವಣಾನಂ ಭಾರಮಕಂಸು। ತೇ ‘‘ಅಮ್ಹೇಪಿ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ, ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತಾ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇಸುಂ। ಸಕ್ಕೋ ತಾಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಇಮಾ ದ್ವೇಪಿ ಮಮ ಪುರಿಸಾನಞ್ಞೇವ ಧೀತರೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಮಯಾ ಇಮಂ ಅಡ್ಡಂ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತು’’ನ್ತಿ। ಅಥ ತಾ ಸಕ್ಕೋ ಆಹ ‘‘ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಸುಚಿಪರಿವಾರೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಘರೇ ಅನುಚ್ಛಿಟ್ಠಸಯನಞ್ಚ ಪಞ್ಞತ್ತಂ, ಯಾ ತತ್ಥ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಾ ಸಯಿತುಂ ವಾ ಲಭತಿ, ಸಾ ಪಠಮಂ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ಯುತ್ತರೂಪಾ’’ತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಕಾಳಕಣ್ಣೀ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇಯೇವ
೪೦.
‘‘ಕಾ ನು ಕಾಳೇನ ವಣ್ಣೇನ, ನ ಚಾಪಿ ಪಿಯದಸ್ಸನಾ।
ಕಾ ವಾ ತ್ವಂ ಕಸ್ಸ ವಾ ಧೀತಾ, ಕಥಂ ಜಾನೇಮು ತಂ ಮಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಾಳೇನಾತಿ ನೀಲೇನ। ವಣ್ಣೇನಾತಿ ಸರೀರವತ್ಥಾಭರಣವಣ್ಣೇನ। ನ ಚಾಪಿ ಪಿಯದಸ್ಸನಾತಿ ಧಾತುಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತ್ತಾ ಸಂಸನ್ದನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ, ಅಯಞ್ಚ ದೇವಧೀತಾ ಅನಾಚಾರಾ ದುಸ್ಸೀಲಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಾ ಸಹದಸ್ಸನೇನೇವಸ್ಸ ಅಪ್ಪಿಯಾ ಜಾತಾ, ತೇನೇವಮಾಹ। ಕಾ ವಾ ತ್ವನ್ತಿ ‘‘ಕಾ ಚ ತ್ವಂ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಕಾಳಕಣ್ಣೀ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೪೧.
‘‘ಮಹಾರಾಜಸ್ಸಹಂ ಧೀತಾ, ವಿರೂಪಕ್ಖಸ್ಸ ಚಣ್ಡಿಯಾ।
ಅಹಂ ಕಾಳೀ ಅಲಕ್ಖಿಕಾ, ಕಾಳಕಣ್ಣೀತಿ ಮಂ ವಿದೂ।
ಓಕಾಸಂ ಯಾಚಿತೋ ದೇಹಿ, ವಸೇಮು ತವ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಚಣ್ಡಿಯಾತಿ ಕೋಧನಾ। ಕೋಧಭಾವೇನ ಹಿ ಮಯ್ಹಂ ಚಣ್ಡೀತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು। ಅಲಕ್ಖಿಕಾತಿ ನಿಪ್ಪಞ್ಞಾ। ಮಂ ವಿದೂತಿ ಏವಂ ಮಂ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕದೇವಲೋಕೇ ಜಾನನ್ತಿ। ವಸೇಮೂತಿ ಮಯಂ ಅಜ್ಜ ಏಕರತ್ತಂ ತವ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸೇಯ್ಯಾಮ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಮೇ ಅನುಚ್ಛಿಟ್ಠಾಸನಸಯನೇ ಓಕಾಸಂ ದೇಹೀತಿ।
ತತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೪೨.
‘‘ಕಿಂಸೀಲೇ ಕಿಂಸಮಾಚಾರೇ, ಪುರಿಸೇ ನಿವಿಸಸೇ ತುವಂ।
ಪುಟ್ಠಾ ಮೇ ಕಾಳಿ ಅಕ್ಖಾಹಿ, ಕಥಂ ಜಾನೇಮು ತಂ ಮಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಿವಿಸಸೇತಿ ತವ ಚಿತ್ತೇನ ನಿವಿಸಸಿ ಪತಿಟ್ಠಹಸೀತಿ।
ತತೋ
೪೩.
‘‘ಮಕ್ಖೀ
ಸೋ ಮಯ್ಹಂ ಪುರಿಸೋ ಕನ್ತೋ, ಲದ್ಧಂ ಯಸ್ಸ ವಿನಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯೋ ಪುರಿಸೋ ಅತ್ತನೋ ಕತಗುಣಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಗುಣಮಕ್ಖೀ ಹೋತಿ, ಅತ್ತನೋ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಕಾರಣೇ ಕಥಿತೇ ‘‘ಕಿಂ ಅಹಂ ಏತಂ ನ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ಯುಗಗ್ಗಾಹಂ ಗಣ್ಹಾತಿ
ಸಾಯೇವ ಪಞ್ಚಮಛಟ್ಠಸತ್ತಮಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೪೪.
‘‘ಕೋಧನೋ ಉಪನಾಹೀ ಚ, ಪಿಸುಣೋ ಚ ವಿಭೇದಕೋ।
ಕಣ್ಡಕವಾಚೋ ಫರುಸೋ, ಸೋ ಮೇ ಕನ್ತತರೋ ತತೋ॥
೪೫.
‘‘ಅಜ್ಜ ಸುವೇತಿ ಪುರಿಸೋ, ಸದತ್ಥಂ ನಾವಬುಜ್ಝತಿ।
ಓವಜ್ಜಮಾನೋ ಕುಪ್ಪತಿ, ಸೇಯ್ಯಂ ಸೋ ಅತಿಮಞ್ಞತಿ॥
೪೬.
‘‘ದವಪ್ಪಲುದ್ಧೋ ಪುರಿಸೋ, ಸಬ್ಬಮಿತ್ತೇಹಿ ಧಂಸತಿ।
ಸೋ ಮಯ್ಹಂ ಪುರಿಸೋ ಕನ್ತೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಹೋಮಿ ಅನಾಮಯಾ’’ತಿ॥
ತಾಪಿ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಾ। ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ ಪನೇತ್ಥ – ಕೋಧನೋತಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇನಾಪಿ ಕುಜ್ಝನಕೋ। ಉಪನಾಹೀತಿ ಪರಸ್ಸ ಅಪರಾಧಂ ಹದಯೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸುಚಿರೇನಪಿ ತಸ್ಸ ಅನತ್ಥಕಾರಕೋ। ಪಿಸುಣೋತಿ ಪಿಸುಣವಾಚೋ। ವಿಭೇದಕೋತಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇನಪಿ ಮಿತ್ತಭಿನ್ದನಕೋ। ಕಣ್ಡಕವಾಚೋತಿ ಸದೋಸವಾಚೋ। ಫರುಸೋತಿ ಥದ್ಧವಾಚೋ। ಕನ್ತತರೋತಿ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಮಯ್ಹಂ ಪುರಿಮಾಪಿ ಕನ್ತತರೋ ಪಿಯತರೋ। ಅಜ್ಜ ಸುವೇತಿ ‘‘ಇದಂ ಕಮ್ಮಂ ಅಜ್ಜ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಇದಂ ಸ್ವೇ ಓವಜ್ಜಮಾನೋತಿ ಓವದಿಯಮಾನೋ। ಸೇಯ್ಯಂ ಸೋ ಅತಿಮಞ್ಞತೀತಿ ಜಾತಿಗೋತ್ತಕುಲಪ್ಪದೇಸಸೀಲಾಚಾರಗುಣೇಹಿ ಉತ್ತರಿತರಂ ಉತ್ತಮಪುಗ್ಗಲಂ ‘‘ತ್ವಂ ಮಯ್ಹಂ ದವಪ್ಪಲುದ್ಧೋತಿ ರೂಪಾದೀಸು ಕಾಮಗುಣೇಸು ನಿರನ್ತರದವೇನ ಪಲುದ್ಧೋ ಅಭಿಭೂತೋ ವಸಂ ಗತೋ। ಧಂಸತೀತಿ ‘‘ತಯಾ ಮಯ್ಹಂ ಕಿಂ ಕತ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಹೇವ ಮಿತ್ತೇಹಿ ಧಂಸತಿ ಪರಿಹಾಯತಿ। ಅನಾಮಯಾತಿ ಅಯಂ ಏತೇಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ನಿದ್ದುಕ್ಖಾ ನಿಸ್ಸೋಕಾ ಹೋಮಿ, ತಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅನಾಲಯಾ ಹುತ್ವಾ ವಸಾಮೀ’’ತಿ।
ಅಥ
೪೭.
‘‘ಅಪೇಹಿ ಏತ್ತೋ ತ್ವಂ ಕಾಳಿ, ನೇತಂ ಅಮ್ಹೇಸು ವಿಜ್ಜತಿ।
ಅಞ್ಞಂ ಜನಪದಂ ಗಚ್ಛ, ನಿಗಮೇ ರಾಜಧಾನಿಯೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಪೇಹೀತಿ ಅಪಗಚ್ಛ। ನೇತಂ ಅಮ್ಹೇಸೂತಿ ಏತಂ ಮಕ್ಖಾದಿಕಂ ತವ ಪಿಯಭಾವಕರಣಂ ಅಮ್ಹೇಸುಪಿ ನ ವಿಜ್ಜತಿ ನತ್ಥಿ। ನಿಗಮೇ ರಾಜಧಾನಿಯೋತಿ ಅಞ್ಞೇ ನಿಗಮೇಪಿ ಅಞ್ಞಾ ರಾಜಧಾನಿಯೋಪಿ ಗಚ್ಛ, ಯತ್ಥ ಮಯಂ ತಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮ, ತತ್ಥ ಗಚ್ಛಾತಿ ದೀಪೇತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಕಾಳಕಣ್ಣೀ ಅದ್ದಿತಾ ಹುತ್ವಾ ಅನನ್ತರಗಾಥಮಾಹ –
೪೮.
‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಖೋ ತಂ ಜಾನಾಮಿ, ನೇತಂ ತುಮ್ಹೇಸು ವಿಜ್ಜತಿ।
ಸನ್ತಿ ಲೋಕೇ ಅಲಕ್ಖಿಕಾ, ಸಙ್ಘರನ್ತಿ ಬಹುಂ ಧನಂ।
ಅಹಂ ದೇವೋ ಚ ಮೇ ಭಾತಾ, ಉಭೋ ನಂ ವಿಧಮಾಮಸೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನೇತಂ ತುಮ್ಹೇಸೂತಿ ಯಂ ಮಮ ಪಿಯಭಾವಕರಣಂ ಮಕ್ಖಾದಿಕಂ ಯೇನ ಅಹಂ ಅತ್ತನಾಪಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ, ತಂ ತುಮ್ಹೇಸು ನತ್ಥೀತಿ ಅಹಮ್ಪಿ ಏತಂ ಜಾನಾಮಿ। ಸನ್ತಿ ಲೋಕೇ ಅಲಕ್ಖಿಕಾತಿ ಅಞ್ಞೇ ಪನ ಲೋಕೇ ನಿಸ್ಸೀಲಾ ನಿಪ್ಪಞ್ಞಾ ಸನ್ತಿ। ಸಙ್ಘರನ್ತೀತಿ ತೇ ನಿಸ್ಸೀಲಾ ನಿಪ್ಪಞ್ಞಾಪಿ ಸಮಾನಾ ಏತೇಹಿ ಮಕ್ಖಾದೀಹಿ ಬಹುಂ ಧನಂ ಸಙ್ಘರನ್ತಿ ಪಿಣ್ಡಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಉಭೋ ನನ್ತಿ ತಂ ಪನ ಏತೇಹಿ ಸಙ್ಘರಿತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಧನಂ ಅಹಞ್ಚ ಮಯ್ಹಮೇವ ಭಾತಾ ದೇವೋ ಚ ನಾಮ ದೇವಪುತ್ತೋತಿ ಉಭೋ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಧಮಾಮಸೇ ನಾಸೇಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ದೇವಲೋಕೇ ಬಹೂ ದಿಬ್ಬಪರಿಭೋಗಾ
ತಸ್ಸಾ ಪಕ್ಕನ್ತಕಾಲೇ ಸಿರೀ ದೇವಧೀತಾ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೇಹಿ ವತ್ಥವಿಲೇಪನೇಹಿ ಸುವಣ್ಣಾಲಙ್ಕಾರೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ
೪೯.
‘‘ಕಾ ನು ದಿಬ್ಬೇನ ವಣ್ಣೇನ, ಪಥಬ್ಯಾ ಸುಪತಿಟ್ಠಿತಾ।
ಕಾ ವಾ ತ್ವಂ ಕಸ್ಸ ವಾ ಧೀತಾ, ಕಥಂ ಜಾನೇಮು ತಂ ಮಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ದಿಬ್ಬೇನಾತಿ ವಿಸಿಟ್ಠೇನ ಉತ್ತಮೇನ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಿರೀ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೫೦.
‘‘ಮಹಾರಾಜಸ್ಸಹಂ ಧೀತಾ, ಧತರಟ್ಠಸ್ಸ ಸಿರೀಮತೋ।
ಅಹಂ ಸಿರೀ ಚ ಲಕ್ಖೀ ಚ, ಭೂರಿಪಞ್ಞಾತಿ ಮಂ ವಿದೂ।
ಓಕಾಸಂ ಯಾಚಿತೋ ದೇಹಿ, ವಸೇಮು ತವ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಿರೀ ಚ ಲಕ್ಖೀ ಚಾತಿ ಸಿರೀತಿ ಚ ಲಕ್ಖೀತಿ ಚ ಅಹಮೇವಂನಾಮಾ, ನ ಅಞ್ಞಾ। ಭೂರಿಪಞ್ಞಾತಿ ಮಂ ವಿದೂತಿ ಮಂ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕದೇವಲೋಕೇ ಪಥವೀಸಮಾಯ ವಿಪುಲಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾತಿ ಜಾನನ್ತಿ। ವಸೇಮು ತವ ಸನ್ತಿಕೇತಿ ತವ ಅನುಚ್ಛಿಟ್ಠಾಸನೇ ಚೇವ ಅನುಚ್ಛಿಟ್ಠಸಯನೇ ಚ ಏಕರತ್ತಿಂ ವಸೇಯ್ಯಾಮ, ಓಕಾಸಂ ಮೇ ದೇಹೀತಿ।
ತತೋ ಪರಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಹ –
೫೧.
‘‘ಕಿಂಸೀಲೇ ಕಿಂಸಮಾಚಾರೇ, ಪುರಿಸೇ ನಿವಿಸಸೇ ತುವಂ।
ಪುಟ್ಠಾ ಮೇ ಲಕ್ಖಿ ಅಕ್ಖಾಹಿ, ಕಥಂ ಜಾನೇಮು ತಂ ಮಯಂ॥
೫೨.
‘‘ಯೋ ಚಾಪಿ ಸೀತೇ ಅಥ ವಾಪಿ ಉಣ್ಹೇ, ವಾತಾತಪೇ ಡಂಸಸರೀಸಪೇ ಚ।
ಖುಧಂ ಪಿಪಾಸಂ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಸಬ್ಬಂ, ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಯೋ ಸತತಂ ನಿಯುತ್ತೋ॥
೫೩.
‘‘ಕಾಲಾಗತಞ್ಚ
ಅಕ್ಕೋಧನೋ ಮಿತ್ತವಾ ಚಾಗವಾ ಚ, ಸೀಲೂಪಪನ್ನೋ ಅಸಠೋಜುಭೂತೋ॥
೫೪.
‘‘ಸಙ್ಗಾಹಕೋ
ತಸ್ಮಿಂಹಂ ಪೋಸೇ ವಿಪುಲಾ ಭವಾಮಿ, ಊಮಿ ಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಯಥಾಪಿ ವಣ್ಣಂ॥
೫೫.
‘‘ಯೋ ಚಾಪಿ ಮಿತ್ತೇ ಅಥ ವಾ ಅಮಿತ್ತೇ, ಸೇಟ್ಠೇ ಸರಿಕ್ಖೇ ಅಥ ವಾಪಿ ಹೀನೇ।
ಅತ್ಥಂ ಚರನ್ತಂ ಅಥ ವಾ ಅನತ್ಥಂ, ಆವೀ ರಹೋ ಸಙ್ಗಹಮೇವ ವತ್ತೇ॥
೫೬.
‘‘ವಾಚಂ
ಏತೇಸಂ ಯೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಲಭಿತ್ವಾ, ಕನ್ತಾ ಸಿರೀ ಮಜ್ಜತಿ ಅಪ್ಪಪಞ್ಞೋ।
ತಂ ದಿತ್ತರೂಪಂ ವಿಸಮಂ ಚರನ್ತಂ, ಕರೀಸಠಾನಂವ ವಿವಜ್ಜಯಾಮಿ॥
೫೭.
‘‘ಅತ್ತನಾ ಕುರುತೇ ಲಕ್ಖಿಂ, ಅಲಕ್ಖಿಂ ಕುರುತತ್ತನಾ।
ನ ಹಿ ಲಕ್ಖಿಂ ಅಲಕ್ಖಿಂ ವಾ, ಅಞ್ಞೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಕಾರಕೋ’’ತಿ॥
ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಪುಚ್ಛಾ ಹೋತಿ, ಸಿರಿಯಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾ।
ತತ್ಥ ಡಂಸಸರೀಸಪೇ ಚಾತಿ ಡಂಸಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಪಿಙ್ಗಲಮಕ್ಖಿಕಾ, ಸಬ್ಬಾಪಿ ವಾ ಮಕ್ಖಿಕಾಜಾತಿಕಾ ಇಧ ‘‘ಡಂಸಾ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಸರೀಸಪಾತಿ ದೀಘಜಾತಿಕಾ। ಡಂಸಾ ಚ ಸರೀಸಪಾ ಚ ಡಂಸಸರೀಸಪಾ, ತಸ್ಮಿಂ ಡಂಸಸರೀಸಪೇ ಸತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯೋ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಸೀತೇ ವಾ ಉಣ್ಹೇ ವಾ ವಾತಾತಪೇ ವಾ ಡಂಸಸರೀಸಪೇ ವಾ ಸತಿ ಏತೇಹಿ ಸೀತಾದೀಹಿ ಪೀಳಿಯಮಾನೋಪಿ ಏತಾನಿ ಚೇವ ಸೀತಾದೀನಿ ಖುಧಞ್ಚ ಪಿಪಾಸಞ್ಚಾತಿ ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ಪರಿಸ್ಸಯಂ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ತಿಣಂ ವಿಯ ಅಗಣೇತ್ವಾ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಕಸಿವಣಿಜ್ಜಾದೀಸು ಚೇವ ದಾನಸೀಲಾದೀಸು ಚ ಸತತಂ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮೇಸು ನಿಯುತ್ತೋ ಅತ್ತಾನಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವತ್ತತಿ।
ಕಾಲಾಗತಞ್ಚಾತಿ ಅಕ್ಕೋಧನೋತಿ ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಮಿತ್ತವಾತಿ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಚಾಗವಾತಿ ಧನಪರಿಚ್ಚಾಗಯುತ್ತೋ।
ಸಙ್ಗಾಹಕೋತಿ ಮಿತ್ತಸಙ್ಗಹಆಮಿಸಸಙ್ಗಹಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹಾನಂ ಕಾರಕೋ। ಸಖಿಲೋತಿ ಮುದುವಾಚೋ। ಸಣ್ಹವಾಚೋತಿ ಮಹತ್ತಪತ್ತೋಪಿ ನಿವಾತವುತ್ತೀತಿ ಮಹನ್ತಂ ಠಾನಂ ವಿಪುಲಂ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಪತ್ತೋಪಿ ಯಸೇನ ಅನುದ್ಧತೋ ನೀಚವುತ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಓವಾದಕರೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಿಂಹಂ ಪೋಸೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅಹಂ ಪುರಿಸೇ। ವಿಪುಲಾ ಭವಾಮೀತಿ ಅಖುದ್ದಕಾ ಹೋಮಿ। ಸೋ ಹಿ ಮಹತಿಯಾ ಸಿರಿಯಾ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಊಮಿ ಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಯಥಾಪಿ ವಣ್ಣನ್ತಿ ಯಥಾ ನಾಮ ಸಮುದ್ದಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಾನಂ ಉಪರೂಪರಿ ಆಗಚ್ಛಮಾನಾ ಊಮಿ ವಿಪುಲಾ ವಿಯ ಖಾಯತಿ, ಏವಮಹಂ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ವಿಪುಲಾ ಹೋಮೀತಿ ದೀಪೇತಿ।
ಆವೀ ರಹೋತಿ ಸಮ್ಮುಖಾ ಚ ಪರಮ್ಮುಖಾ ಚ। ಸಙ್ಗಹಮೇವ ವತ್ತೇತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಮಿತ್ತಾದಿಭೇದೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಸಙ್ಗಹಮೇವ ವತ್ತೇತಿ ಪವತ್ತೇತಿ।
ನ ವಜ್ಜಾತಿ ಯೋ ಕದಾಚಿ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಕಾಲೇ ಫರುಸವಚನಂ ನ ವದೇಯ್ಯ, ಮಧುರವಚನೋವ ಹೋತಿ। ಮತಸ್ಸ ಜೀವಸ್ಸ ಚಾತಿ ಏತೇಸಂ ಯೋತಿ ಏತೇಸಂ ಸೀತಾಭಿಭವನಾದೀನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಗುಣಾನಂ ಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಏಕಮ್ಪಿ ಗುಣಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪಮಜ್ಜತಿ ಪಮುಸ್ಸತಿ, ಪುನ ನಾನುಯುಞ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕನ್ತಾ ಸಿರೀ, ಕನ್ತಸಿರಿಂ, ಕನ್ತಂ ಸಿರಿನ್ತಿ ತಯೋಪಿ ಪಾಠಾ, ತೇಸಂ ವಸೇನ ಅಯಂ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ – ಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಿರಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಕನ್ತಾ ಮೇ ಸಿರಿ ಯಥಾಠಾನೇ ಠಿತಾ’’ತಿ ಏತೇಸಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಗುಣಂ ಪಮಜ್ಜತಿ, ಯೋ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕನ್ತಸಿರಿಂ ಪಿಯಸಿರಿಂ ಇಚ್ಛನ್ತೋ ಏತೇಸಂ ಗುಣಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪಮಜ್ಜತಿ, ಯೋ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಿರಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಕನ್ತಂ ಮನಾಪಂ ಸಿರಿಂ ಏತೇಸಂ ಗುಣಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಪಮಜ್ಜತಿ। ಅಪ್ಪಪಞ್ಞೋತಿ ನಿಪ್ಪಞ್ಞೋ। ತಂ ದಿತ್ತರೂಪಂ ವಿಸಮಂ ಚರನ್ತನ್ತಿ ತಂ ಅಹಂ ದಿತ್ತಸಭಾವಂ ಗಬ್ಬಿತಸಭಾವಂ
ಅಞ್ಞೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಕಾರಕೋತಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಲಕ್ಖಿಂ ವಾ ಅಲಕ್ಖಿಂ ವಾ ಅಞ್ಞೋ ಪುರಿಸೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಕಾರಕೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಯೋ ಕೋಚಿ ಅತ್ತನಾ ಅತ್ತನೋ ಲಕ್ಖಿಂ ವಾ ಅಲಕ್ಖಿಂ ವಾ ಕರೋತೀತಿ।
ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ದೇವಿಯಾ ವಚನಂ ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಅನುಚ್ಛಿಟ್ಠಂ ಆಸನಞ್ಚ ಸಯನಞ್ಚ ತುಯ್ಹಂಯೇವ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ, ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ಚ ಸಯನೇ ಚ ನಿಸೀದ ಚೇವ ನಿಪಜ್ಜ ಚಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ತತ್ಥ ವಸಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕದೇವಲೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನೋತತ್ತದಹೇ ಪಠಮಂ ನಹಾಯಿ। ತಮ್ಪಿ ಸಯನಂ ಸಿರಿದೇವತಾಯ ಪರಿಭುತ್ತಭಾವಾ ಸಿರಿಸಯನಂ ನಾಮ ಜಾತಂ। ಸಿರಿಸಯನಸ್ಸ ಅಯಂ ವಂಸೋ, ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಯಾವಜ್ಜತನಾ ‘‘ಸಿರಿಸಯನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
ಸತ್ಥಾ
ಸಿರಿಕಾಳಕಣ್ಣಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ।
[೩೮೩] ೮. ಕುಕ್ಕುಟಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸುಚಿತ್ತಪತ್ತಛದನಾತಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅರಞ್ಞೇ ಕುಕ್ಕುಟಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅನೇಕಸತಕುಕ್ಕುಟಪರಿವಾರೋ ಅರಞ್ಞೇ
೫೮.
‘‘ಸುಚಿತ್ತಪತ್ತಛದನ, ತಮ್ಬಚೂಳ ವಿಹಙ್ಗಮ।
ಓರೋಹ ದುಮಸಾಖಾಯ, ಮುಧಾ ಭರಿಯಾ ಭವಾಮಿ ತೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸುಚಿತ್ತಪತ್ತಛದನಾತಿ ಸುಚಿತ್ತೇಹಿ ಪತ್ತೇಹಿ ಕತಚ್ಛದನ। ಮುಧಾತಿ ವಿನಾ ಮೂಲೇನ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಹಂ ಭರಿಯಾ ತೇ ಭವಾಮಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಇಮಾಯ ಮಮ ಸಬ್ಬೇ ಞಾತಕಾ ಖಾದಿತಾ, ಇದಾನಿ ಮಂ ಉಪಲಾಪೇತ್ವಾ ಖಾದಿತುಕಾಮಾ ಅಹೋಸಿ, ಉಯ್ಯೋಜೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೫೯.
‘‘ಚತುಪ್ಪದೀ
ಮಿಗೀ ಪಕ್ಖೀ ಅಸಞ್ಞುತ್ತಾ, ಅಞ್ಞಂ ಪರಿಯೇಸ ಸಾಮಿಕ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಿಗೀತಿ ಬಿಳಾರಿಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ಅಸಞ್ಞುತ್ತಾತಿ ಜಯಮ್ಪತಿಕಾ ಭವಿತುಂ ಅಯುತ್ತಾ ಅಸಮ್ಬನ್ಧಾ, ನತ್ಥಿ ತೇಸಂ ಈದಿಸೋ ಸಮ್ಬನ್ಧೋತಿ ದೀಪೇತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ತತೋ ಸಾ ‘‘ಅಯಂ ಅತಿವಿಯ ಸಠೋ, ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ನಂ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೬೦.
‘‘ಕೋಮಾರಿಕಾ ತೇ ಹೇಸ್ಸಾಮಿ, ಮಞ್ಜುಕಾ ಪಿಯಭಾಣಿನೀ।
ವಿನ್ದ ಮಂ ಅರಿಯೇನ ವೇದೇನ, ಸಾವಯ ಮಂ ಯದಿಚ್ಛಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕೋಮಾರಿಕಾತಿ ಅಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅಞ್ಞಂ ಪುರಿಸಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ತವ ಕೋಮಾರಿಕಾ ಭರಿಯಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವದತಿ। ಮಞ್ಜುಕಾ ಪಿಯಭಾಣಿನೀತಿ ತವ ಮಧುರಕಥಾ ಪಿಯಭಾಣಿನೀಯೇವ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ। ವಿನ್ದ ಮನ್ತಿ ಪಟಿಲಭ ಮಂ। ಅರಿಯೇನ ವೇದೇನಾತಿ ಸುನ್ದರೇನ ಪಟಿಲಾಭೇನ। ಅಹಮ್ಪಿ ಹಿ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪುರಿಸಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಇತ್ಥಿಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ನ ಜಾನಾಸಿ, ಇತಿ ಪಕತಿಯಾ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ
ತತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಇಮಂ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಲಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಚತುತ್ಥಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೬೧.
‘‘ಕುಣಪಾದಿನಿ ಲೋಹಿತಪೇ, ಚೋರಿ ಕುಕ್ಕುಟಪೋಥಿನಿ।
ನ ತ್ವಂ ಅರಿಯೇನ ವೇದೇನ, ಮಮಂ ಭತ್ತಾರಮಿಚ್ಛಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನ ತ್ವಂ ಅರಿಯೇನಾತಿ ತ್ವಂ ಅರಿಯೇನ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸಲಾಭೇನ ಮಂ ಭತ್ತಾರಂ ನ ಇಚ್ಛಸಿ, ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಪನ ಮಂ ಖಾದಿತುಕಾಮಾಸಿ, ನಸ್ಸ ಪಾಪೇತಿ ತಂ ಪಲಾಪೇಸಿ। ಸಾ ಪನ ಪಲಾಯಿತ್ವಾವ ಗತಾ, ನ ಪುನ ಓಲೋಕೇತುಮ್ಪಿ ವಿಸಹಿ।
೬೨.
‘‘ಏವಮ್ಪಿ
ನೇನ್ತಿ ಸಣ್ಹಾಹಿ ವಾಚಾಹಿ, ಬಿಳಾರೀ ವಿಯ ಕುಕ್ಕುಟಂ॥
೬೩.
‘‘ಯೋ ಚ ಉಪ್ಪತಿತಂ ಅತ್ಥಂ, ನ ಖಿಪ್ಪಮನುಬುಜ್ಝತಿ।
ಅಮಿತ್ತವಸಮನ್ವೇತಿ, ಪಚ್ಛಾ ಚ ಅನುತಪ್ಪತಿ॥
೬೪.
‘‘ಯೋ
ಮುಚ್ಚತೇ ಸತ್ತುಸಮ್ಬಾಧಾ, ಕುಕ್ಕುಟೋವ ಬಿಳಾರಿಯಾ’’ತಿ॥ – ಇಮಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಗಾಥಾ।
ತತ್ಥ ಚತುರಾತಿ ಚಾತುರಿಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ನಾರೀತಿ ಇತ್ಥಿಯೋ। ನೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ವಸಂ ಉಪನೇನ್ತಿ। ಬಿಳಾರೀ ವಿಯಾತಿ ಯಥಾ ಸಾ ಬಿಳಾರೀ ತಂ ಕುಕ್ಕುಟಂ ನೇತುಂ ವಾಯಮತಿ, ಏವಂ ಅಞ್ಞಾಪಿ ನಾರಿಯೋ ನೇನ್ತಿಯೇವ। ಉಪ್ಪತಿತಂ ಅತ್ಥನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಅತ್ಥಂ। ನ ಅನುಬುಜ್ಝತೀತಿ ಯಥಾಸಭಾವೇನ ನ ಜಾನಾತಿ, ಪಚ್ಛಾ ಚ ಅನುತಪ್ಪತಿ। ಕುಕ್ಕುಟೋವಾತಿ ಯಥಾ ಸೋ ಞಾಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ಕುಕ್ಕುಟೋ ಬಿಳಾರಿತೋ ಮುತ್ತೋ, ಏವಂ ಸತ್ತುಸಮ್ಬಾಧತೋ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಸತ್ಥಾ
ಕುಕ್ಕುಟಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ।
[೩೮೪] ೯. ಧಮ್ಮಧಜಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಧಮ್ಮಂ ಚರಥ ಞಾತಯೋತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಕುಹಕಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತದಾ ಹಿ ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಯಂ ಇದಾನೇವ ಕುಹಕೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಕುಹಕೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಕುಣಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಸಕುಣಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಸಮುದ್ದಮಜ್ಝೇ ದೀಪಕೇ ವಸಿ। ಅಥೇಕಚ್ಚೇ ಕಾಸಿರಟ್ಠವಾಸಿನೋ ವಾಣಿಜಾ ದಿಸಾಕಾಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಾವಾಯ ಸಮುದ್ದಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿಂಸು, ಸಮುದ್ದಮಜ್ಝೇ ನಾವಾ ಭಿಜ್ಜಿ। ಸೋ ದಿಸಾಕಾಕೋ ತಂ ದೀಪಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಮಹಾಸಕುಣಸಙ್ಘೋ, ಮಯಾ ಕುಹಕಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಏತೇಸಂ ಅಣ್ಡಕಾನಿ
೬೫.
‘‘ಧಮ್ಮಂ ಚರಥ ಞಾತಯೋ, ಧಮ್ಮಂ ಚರಥ ಭದ್ದಂ ವೋ।
ಧಮ್ಮಚಾರೀ ಸುಖಂ ಸೇತಿ, ಅಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಪರಮ್ಹಿ ಚಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಧಮ್ಮಂ ಚರಥಾತಿ ಕಾಯಸುಚರಿತಾದಿಭೇದಂ ಧಮ್ಮಂ ಕರೋಥ। ಞಾತಯೋತಿ ತೇ ಆಲಪತಿ। ಧಮ್ಮಂ ಚರಥ ಭದ್ದಂ ವೋತಿ ಏಕವಾರಂ ಚರಿತ್ವಾ ಮಾ ಓಸಕ್ಕಥ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಚರಥ, ಏವಂ ಭದ್ದಂ ವೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸುಖಂ ಸೇತೀತಿ ದೇಸನಾಸೀಸಮೇತಂ, ಧಮ್ಮಚಾರೀ ಪನ ಸುಖಂ ತಿಟ್ಠತಿ ಗಚ್ಛತಿ ನಿಸೀದತಿ ಸೇತಿ, ಸಬ್ಬಿರಿಯಾಪಥೇಸು ಸುಖಿತೋ ಹೋತೀತಿ ದೀಪೇತಿ।
ಸಕುಣಾ
೬೬.
‘‘ಭದ್ದಕೋ ವತಯಂ ಪಕ್ಖೀ, ದಿಜೋ ಪರಮಧಮ್ಮಿಕೋ।
ಏಕಪಾದೇನ ತಿಟ್ಠನ್ತೋ, ಧಮ್ಮಮೇವಾನುಸಾಸತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಧಮ್ಮಮೇವಾತಿ ಸಭಾವಮೇವ। ಅನುಸಾಸತೀತಿ ಕಥೇಸಿ।
ಸಕುಣಾ ತಸ್ಸ ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಕಿರ ಸಾಮಿ ಅಞ್ಞಂ ಗೋಚರಂ ನ ಗಣ್ಹಸಿ, ವಾತಮೇವ ಭಕ್ಖಸಿ, ತೇನ ಹಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಣ್ಡಕಾನಿ ಚ ಛಾಪಕೇ ಚ ಓಲೋಕೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗೋಚರಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಸೋ ಪಾಪೋ ತೇಸಂ ಗತಕಾಲೇ ಅಣ್ಡಕಾನಿ ಚ ಛಾಪಕೇ ಚ ಕುಚ್ಛಿಪೂರಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಆಗಮನಕಾಲೇ ಉಪಸನ್ತೂಪಸನ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಏಕೇನ ಪಾದೇನ ತಿಟ್ಠತಿ। ಸಕುಣಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತಕೇ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಖಾದತೀ’’ತಿ ಮಹಾಸದ್ದೇನ ವಿರವನ್ತಿ, ‘‘ಅಯಂ ಕಾಕೋ ಧಮ್ಮಿಕೋ’’ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಆಸಙ್ಕಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಕರೋನ್ತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಇಧ ಪುಬ್ಬೇ ಕೋಚಿ
ಸಕುಣರಾಜಾ ಸಕುಣೇಸು ಆಗತೇಸು ಸಬ್ಬೇ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ವೋ ಅಜ್ಜ ಪುತ್ತಕಾನಂ ಪರಿಪನ್ಥಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಇಮಂ ಪಾಪಕಾಕಂ ಖಾದನ್ತಂ ಅದ್ದಸಂ, ಏಥ ನಂ ಗಣ್ಹಾಮಾ’’ತಿ ಸಕುಣಸಙ್ಘಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಪಲಾಯತಿ, ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಥ ನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಸೇಸಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೬೭.
‘‘ನಾಸ್ಸ ಸೀಲಂ ವಿಜಾನಾಥ, ಅನಞ್ಞಾಯ ಪಸಂಸಥ।
ಭುತ್ವಾ ಅಣ್ಡಞ್ಚ ಪೋತಞ್ಚ, ಧಮ್ಮೋ ಧಮ್ಮೋತಿ ಭಾಸತಿ॥
೬೮.
‘‘ಅಞ್ಞಂ ಭಣತಿ ವಾಚಾಯ, ಅಞ್ಞಂ ಕಾಯೇನ ಕುಬ್ಬತಿ।
ವಾಚಾಯ ನೋ ಚ ಕಾಯೇನ, ನ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಿತೋ॥
೬೯.
‘‘ವಾಚಾಯ
ಧಮ್ಮಧಜೋ ಗಾಮನಿಗಮಾಸು ಸಾಧು, ದುಜ್ಜಾನೋ ಪುರಿಸೇನ ಬಾಲಿಸೇನ॥
೭೦.
‘‘ಇಮಂ ತುಣ್ಡೇಹಿ ಪಕ್ಖೇಹಿ, ಪಾದಾ ಚಿಮಂ ವಿಹೇಠಥ।
ಛವಞ್ಹಿಮಂ ವಿನಾಸೇಥ, ನಾಯಂ ಸಂವಾಸನಾರಹೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಾಸ್ಸ ಸೀಲನ್ತಿ ನ ಅಸ್ಸ ಸೀಲಂ। ಅನಞ್ಞಾಯಾತಿ ಅಜಾನಿತ್ವಾ। ಭುತ್ವಾತಿ ಖಾದಿತ್ವಾ। ವಾಚಾಯ ನೋ ಚ ಕಾಯೇನಾತಿ ಅಯಞ್ಹಿ ವಚನೇನೇವ ಧಮ್ಮಂ ಚರತಿ, ಕಾಯೇನ ಪನ ನ ಕರೋತಿ। ನ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಿತೋತಿ ತಸ್ಮಾ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ ಯಥಾಯಂ ಧಮ್ಮಂ ಭಣತಿ, ನ ತಂ ಅಧಿಟ್ಠಿತೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮೇ ನ ಅಧಿಟ್ಠಿತೋ। ವಾಚಾಯ ಸಖಿಲೋತಿ ವಚನೇನ ಮುದು। ಮನೋವಿದುಗ್ಗೋತಿ ಮನಸಾ ವಿದುಗ್ಗೋ ದುಪ್ಪವೇಸೋ ವಿಸಮೋ। ಛನ್ನೋತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಬಿಲೇ ಸಯತಿ, ತೇನ ಛನ್ನೋ। ಕೂಪಸಯೋತಿ ಬಿಲಾಸಯೋ। ಧಮ್ಮಧಜೋತಿ ಸುಚರಿತಧಮ್ಮಂ ಧಜಂ ಕತ್ವಾ ವಿಚರಣೇನ ಧಮ್ಮದ್ಧಜೋ। ಗಾಮನಿಗಮಾಸು ಸಾಧೂತಿ ಗಾಮೇಸು ಚ ನಿಗಮೇಸು ಚ ಸಾಧು ಭದ್ದಕೋ ಸಮ್ಭಾವಿತೋ। ದುಜ್ಜಾನೋತಿ ಅಯಂ ಏವರೂಪೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕಮ್ಮನ್ತೋ ಬಾಲಿಸೇನ ಅಞ್ಞಾಣೇನ ಪುರಿಸೇನ ನ ಸಕ್ಕಾ ಜಾನಿತುಂ। ಪಾದಾ ಚಿಮನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಾದೇನ ಚ ಇಮಂ। ವಿಹೇಠಥಾತಿ ಪಹರಥ ಹನಥ। ಛವನ್ತಿ ಲಾಮಕಂ। ನಾಯನ್ತಿ ಅಯಂ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸಂವಾಸಂ ನ ಅರಹತೀತಿ।
ಏವಞ್ಚ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಕುಹಕಕಾಕೋ ಇದಾನಿ ಕುಹಕಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ಸಕುಣರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಧಮ್ಮಧಜಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ।
[೩೮೫] ೧೦. ನನ್ದಿಯಮಿಗರಾಜಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸಚೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಗಚ್ಛೇಸೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಮಾತುಪೋಸಕಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಞ್ಹಿ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಗಿಹೀ ಪೋಸೇಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಾತಾಪಿತರೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧು ಭಿಕ್ಖು ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾನಂ ವಂಸಂ ಪಾಲೇಸಿ, ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾ ಹಿ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾಪಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಜೀವಿತಂ ಅದಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಕೋಸಲರಟ್ಠೇ ಸಾಕೇತೇ ಕೋಸಲರಾಜೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಿಗಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ನನ್ದಿಯಮಿಗೋ ನಾಮ ಹುತ್ವಾ ಸೀಲಾಚಾರಸಮ್ಪನ್ನೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪೋಸೇಸಿ। ತದಾ ಕೋಸಲರಾಜಾ ಮಿಗವಿತ್ತಕೋವ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಪನ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಕಸಿಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಕಾತುಂ ಅದತ್ವಾ ಮಹಾಪರಿವಾರೋ ದೇವಸಿಕಂ ಮಿಗವಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯ್ಯಾ, ಅಯಂ ರಾಜಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಮ್ಮಚ್ಛೇದಂ ಕರೋತಿ, ಘರಾವಾಸೋಪಿ ನಸ್ಸತಿ, ಯಂನೂನ ಮಯಂ ಅಜ್ಜುನವನಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪೋರಕ್ಖಣಿಂ ಖಣಿತ್ವಾ ತಿಣಾನಿ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ದಣ್ಡಮುಗ್ಗರಾದಿಹತ್ಥಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಗುಮ್ಬೇ ಪಹರನ್ತಾ ಮಿಗೇ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಗೋರೂಪಾನಿ ವಿಯ ವಜಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಂ ಕರೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ ಮನ್ತಯಿಂಸು। ‘‘ಅತ್ಥೇಸೋ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇ ಏಕಚ್ಛನ್ದಾ ಹುತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಯೋಜನಮತ್ತಟ್ಠಾನಂ
ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ನನ್ದಿಯೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಖುದ್ದಕಗುಮ್ಬೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ನಾನಾಫಲಕಾವುಧಹತ್ಥಾ ಬಾಹುನಾ ಬಾಹುಂ ಪೀಳೇತ್ವಾ ತಂ ಗುಮ್ಬಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿಂಸು। ಅಥೇಕಚ್ಚೇ ಮಿಗೇ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ತಂ ಗುಮ್ಬಂ ಪವಿಸಿಂಸು। ನನ್ದಿಯೋ ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ
ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ರಾಜಾ ಸಯಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಮಿಗಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಹೀತಿ ಏಕಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಆಹರಾಪೇಸಿ। ಮಿಗಾ ವಾರಂ ಠಪಯಿಂಸು, ಪತ್ತವಾರೋ ಮಿಗೋ ಏಕಮನ್ತೇ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ನನ್ದಿಯೋ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವತಿ, ತಿಣಾನಿ ಖಾದತಿ, ವಾರೋ ಪನಸ್ಸ ನ ತಾವ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಅಥ ಬಹೂನಂ ದಿವಸಾನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ತಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ತಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ ನನ್ದಿಯಮಿಗರಾಜಾ ನಾಗಬಲೋ ಥಾಮಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಸಚೇ ಜೀವತಿ, ಅವಸ್ಸಂ ವತಿಂ ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಸಾಸನಮಸ್ಸ ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ
೭೧.
‘‘ಸಚೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಗಚ್ಛೇಸಿ, ಸಾಕೇತೇ ಅಜ್ಜುನಂ ವನಂ।
ವಜ್ಜಾಸಿ ನನ್ದಿಯಂ ನಾಮ, ಪುತ್ತಂ ಅಸ್ಮಾಕಮೋರಸಂ।
ಮಾತಾ ಪಿತಾ ಚ ತೇ ವುದ್ಧಾ, ತೇ ತಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ ಪಸ್ಸಿತು’’ನ್ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಸಚೇ, ತ್ವಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಸಾಕೇತಂ ಗಚ್ಛಸಿ, ಸಾಕೇತೇ ಅಜ್ಜುನವನಂ ನಾಮ ಉಯ್ಯಾನಂ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ ನನ್ದಿಯೋ ನಾಮ ಮಿಗೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ವದೇಯ್ಯಾಸಿ ‘‘ಮಾತಾಪಿತರೋ ತೇ ವುಡ್ಢಾ ಯಾವ ನ ಮರನ್ತಿ, ತಾವ ತಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಇಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ।
ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಾಕೇತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ನನ್ದಿಯಮಿಗೋ ನಾಮ ಕತರೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಮಿಗೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಅಹ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ನನ್ದಿಯೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಮಹಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ವತಿಂ ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ
೭೨.
‘‘ಭುತ್ತಾ ಮಯಾ ನಿವಾಪಾನಿ, ರಾಜಿನೋ ಪಾನಭೋಜನಂ।
ತಂ ರಾಜಪಿಣ್ಡಂ ಅವಭೋತ್ತುಂ, ನಾಹಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮುಸ್ಸಹೇ॥
೭೩.
‘‘ಓದಹಿಸ್ಸಾಮಹಂ ಪಸ್ಸಂ, ಖುರಪ್ಪಾನಿಸ್ಸ ರಾಜಿನೋ।
ತದಾಹಂ ಸುಖಿತೋ ಮುತ್ತೋ, ಅಪಿ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ ಮಾತರ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಿವಾಪಾನೀತಿ ತೇಸು ತೇಸು ಠಾನೇಸು ನಿವುತಾನಿ ನಿವಾಪಾನಿ। ಪಾನಭೋಜನನ್ತಿ ಪಾನೀಯಞ್ಚ ಅವಸೇಸತಿಣಞ್ಚ। ತಂ ರಾಜಪಿಣ್ಡನ್ತಿ ತಂ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಕಂ ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಸಮೋಧಾನಕಟ್ಠೇನ ಪಿಣ್ಡಂ। ಅವಭೋತ್ತುನ್ತಿ ದುಬ್ಭುತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮುಸ್ಸಹೇತಿ ಚೇತ್ಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿ ಆಲಪನಂ, ಮ-ಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿವಸೇನ ವುತ್ತೋ।
ಓದಹಿಸ್ಸಾಮಹಂ ಪಸ್ಸಂ, ಖುರಪ್ಪಾನಿಸ್ಸ ರಾಜಿನೋತಿ ಅಹಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಅತ್ತನೋ ವಾರೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಖುರಪ್ಪಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ ಆಗತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಮಿಗಯೂಥತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಮಂ ವಿಜ್ಝ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಮಹಾಫಾಸುಕಪಸ್ಸಂ ಓದಹಿಸ್ಸಾಮಿ ಓಡ್ಡೇಸ್ಸಾಮಿ। ಸುಖಿತೋ ಮುತ್ತೋತಿ ತದಾ ಅಹಂ ಮರಣಭಯಾ ಮುತ್ತೋ ಸುಖಿತೋ ನಿದ್ದುಕ್ಖೋ ರಞ್ಞಾ ಅನುಞ್ಞಾತೋ ಅಪಿ ನಾಮ ಮಾತರಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯನ್ತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ತಸ್ಸ ವಾರದಿವಸೇ ರಾಜಾ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಉಯ್ಯಾನಂ ಆಗಚ್ಛಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ಏಕಮನ್ತೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಮಿಗಂ ವಿಜ್ಝಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಖುರಪ್ಪಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತಾ ಪಲಾಯನ್ತಿ, ಏವಂ ಅಪಲಾಯಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಭಯೋ ಹುತ್ವಾ ಮೇತ್ತಂ ಪುರೇಚಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಫಾಸುಕಪಸ್ಸಂ ಓದಹಿತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಲೋವ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಮೇತ್ತಾನುಭಾವೇನ ಸರಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ಕಿಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಸರಂ ನ ಮುಚ್ಚೇಸಿ, ಮುಞ್ಚಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಮಿಗರಾಜಾ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗುಣವನ್ತಾನಂ ಗುಣಂ ಜಾನ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ತದಾ ನಿಗ್ರೋಧಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೧.೧೨) ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅರಞ್ಞೇ ಮಿಗಾನಂ ಆಕಾಸಗತಸಕುಣಾನಂ ಜಲಚರಮಚ್ಛಾನಞ್ಚ ಅಭಯಂ ದಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ರಞ್ಞಾ ನಾಮ ಅಗತಿಗಮನಂ ಪಹಾಯ ದಸ ರಾಜಧಮ್ಮೇ ಅಕೋಪೇನ್ತೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ।
‘‘ದಾನಂ
ಅಕ್ಕೋಧಂ ಅವಿಹಿಂಸಞ್ಚ, ಖನ್ತಿಞ್ಚ ಅವಿರೋಧನಂ॥
‘‘ಇಚ್ಚೇತೇ ಕುಸಲೇ ಧಮ್ಮೇ, ಠಿತೇ ಪಸ್ಸಾಮಿ ಅತ್ತನಿ।
ತತೋ ಮೇ ಜಾಯತೇ ಪೀತಿ, ಸೋಮನಸ್ಸಞ್ಚನಪ್ಪಕ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೨.೨೧.೧೭೬-೧೭೭) –
ಏವಂ ವುತ್ತೇ ರಾಜಧಮ್ಮೇ ಗಾಥಾಬನ್ಧೇನೇವ ದೇಸೇತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹಂ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಿತ್ವಾ ನಗರೇ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಅಭಯದಾನಪಕಾಸನತ್ಥಂ ಸುವಣ್ಣಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹೋಹಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಗತೋ।
೭೪.
‘‘ಮಿಗರಾಜಾ ಪುರೇ ಆಸಿಂ, ಕೋಸಲಸ್ಸ ನಿಕೇತನೇ।
ನನ್ದಿಯೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ, ಅಭಿರೂಪೋ ಚತುಪ್ಪದೋ॥
೭೫.
‘‘ತಂ ಮಂ ವಧಿತುಮಾಗಚ್ಛಿ, ದಾಯಸ್ಮಿಂ ಅಜ್ಜುನೇ ವನೇ।
ಧನುಂ ಆರಜ್ಜಂ ಕತ್ವಾನ, ಉಸುಂ ಸನ್ನಯ್ಹ ಕೋಸಲೋ॥
೭೬.
‘‘ತಸ್ಸಾಹಂ ಓದಹಿಂ ಪಸ್ಸಂ, ಖುರಪ್ಪಾನಿಸ್ಸ ರಾಜಿನೋ।
ತದಾಹಂ ಸುಖಿತೋ ಮುತ್ತೋ, ಮಾತರಂ ದಟ್ಠುಮಾಗತೋ’’ತಿ॥ –
ಇಮಾ ತಿಸ್ಸೋ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಗಾಥಾ ಹೋನ್ತಿ।
ತತ್ಥ ಕೋಸಲಸ್ಸ ನಿಕೇತನೇತಿ ಕೋಸಲಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ನಿಕೇತನೇ ವಸನಟ್ಠಾನೇ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಅರಞ್ಞಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಾಯಸ್ಮಿನ್ತಿ ಮಿಗಾನಂ ವಸನತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನಉಯ್ಯಾನೇ। ಆರಜ್ಜಂ ಕತ್ವಾನಾತಿ ಜಿಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಸನ್ನಯ್ಹಾತಿ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ ಯೋಜೇತ್ವಾ। ಓದಹಿನ್ತಿ ಓಡ್ಡೇಸಿಂ। ಮಾತರಂ ದಟ್ಠುಮಾಗತೋತಿ ದೇಸನಾಸೀಸಮೇತಂ, ರಞ್ಞೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಅಭಯತ್ಥಾಯ ಸುವಣ್ಣಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ದಟ್ಠುಂ ಆಗತೋಸ್ಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಮಾತುಪೋಸಕಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ತದಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಮಹಾರಾಜಕುಲಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ, ನನ್ದಿಯಮಿಗರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ।
ನನ್ದಿಯಮಿಗರಾಜಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ।
ಅವಾರಿಯವಗ್ಗೋ ಪಠಮೋ।
೨. ಖರಪುತ್ತವಗ್ಗೋ
[೩೮೬] ೧. ಖರಪುತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸಚ್ಚಂ ಕಿರೇವಮಾಹಂಸೂತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾಪಲೋಭನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕೇನ ಉಕ್ಕಣ್ಠಾಪಿತೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಅಯಂ ತೇ ಇತ್ಥೀ ಅನತ್ಥಕಾರಿಕಾ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತ್ವಂ ಇಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಗ್ಗಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮರನ್ತೋ ಪಣ್ಡಿತೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿತಂ ಲಭೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಸೇನಕೇ ನಾಮ ರಞ್ಞೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಕ್ಕತ್ತಂ ಕಾರೇಸಿ। ತದಾ ಸೇನಕಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಏಕೇನ ನಾಗರಾಜೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಿತ್ತಭಾವೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ಕಿರ ನಾಗರಾಜಾ ನಾಗಭವನಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಥಲೇ ಗೋಚರಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಚರತಿ। ಅಥ ನಂ ಗಾಮದಾರಕಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಪ್ಪೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಲೇಡ್ಡುದಣ್ಡಾದೀಹಿ ಪಹರಿಂಸು। ಅಥ ರಾಜಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಕೀಳಿತುಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಏತೇ ದಾರಕಾ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಏಕಂ ಸಪ್ಪಂ ಪಹರನ್ತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಪಹರಿತುಂ ಮಾ ದೇಥ, ಪಲಾಪೇಥ ನೇ’’ತಿ ಪಲಾಪೇಸಿ। ನಾಗರಾಜಾ ಜೀವಿತಂ
ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಾಗಮಾಣವಿಕಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ಉದಕಕೀಳಂ ಕೀಳಿ। ನಾಗಮಾಣವಿಕಾ ಏಕಂ ಉದಕಸಪ್ಪಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತಭಾವಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವಿ। ರಾಜಾ ತಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘‘ಕಹಂ ನು
ತಸ್ಸೇಕದಿವಸಂ
ಸಾ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಯನಂ ಆರುಯ್ಹ ನಿಪಜ್ಜನಕಾಲೇ ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ ದೇವ, ಹಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಮಮ ಹಸಿತಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಿಬದ್ಧೋ ಕಥೇಸಿ। ಅಥ ನಂ ಸಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಜಾನನಮನ್ತಂ ಮಯ್ಹಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ದಾತು’’ನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾಪಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಿಬನ್ಧಿ
ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಕ್ಕೋ ಲೋಕಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಬಾಲರಾಜಾ ಮಾತುಗಾಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ‘ಅಗ್ಗಿಂ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಗಚ್ಛತಿ, ಜೀವಿತಮಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸುಜಂ ಅಸುರಕಞ್ಞಂ ಆದಾಯ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಅಜಿಕಂ
೭೭.
‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರೇವಮಾಹಂಸು, ವಸ್ತಂ ಬಾಲೋತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ।
ಪಸ್ಸ ಬಾಲೋ ರಹೋಕಮ್ಮಂ, ಆವಿಕುಬ್ಬಂ ನ ಬುಜ್ಝತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವಸ್ತನ್ತಿ ಅಜಂ। ಪಣ್ಡಿತಾತಿ ಞಾಣಸಮ್ಪನ್ನಾ ತಂ ಬಾಲೋತಿ ವದನ್ತಿ, ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ವದನ್ತಿ। ಪಸ್ಸಾತಿ ಆಲಪನಂ, ಪಸ್ಸಥಾಹಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಏವಂ ಕಾತುಂ ಅಯುತ್ತನ್ತಿ ನ ಜಾನಾತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಅಜೋ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೭೮.
‘‘ತ್ವಂ ಖೋಪಿ ಸಮ್ಮ ಬಾಲೋಸಿ, ಖರಪುತ್ತ ವಿಜಾನಹಿ।
ರಜ್ಜುಯಾ ಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ, ವಙ್ಕೋಟ್ಠೋ ಓಹಿತೋಮುಖೋ॥
೭೯.
‘‘ಅಪರಮ್ಪಿ ಸಮ್ಮ ತೇ ಬಾಲ್ಯಂ, ಯೋ ಮುತ್ತೋ ನ ಪಲಾಯಸಿ।
ಸೋ ಚ ಬಾಲತರೋ ಸಮ್ಮ, ಯಂ ತ್ವಂ ವಹತಿ ಸೇನಕ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ತ್ವಂ ಖೋಪಿ ಸಮ್ಮಾತಿ ಸಮ್ಮ ಸಿನ್ಧವ ಮಯಾಪಿ ಖೋ ತ್ವಂ ಬಾಲತರೋ। ಖರಪುತ್ತಾತಿ ಸೋ ಕಿರ ಗದ್ರಭಸ್ಸ ಜಾತಕೋ, ತೇನ ತಂ ಏವಮಾಹ। ವಿಜಾನಹೀತಿ ಅಹಮೇವ ಬಾಲೋತಿ ಏವಂ ಜಾನಾಹಿ। ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋತಿ ವಙ್ಕೋಟ್ಠೋತಿ ವಙ್ಕಓಟ್ಠೋ। ಓಹಿತೋಮುಖೋತಿ ಮುಖಬನ್ಧನೇನ ಪಿಹಿತಮುಖೋ। ಯೋ ಮುತ್ತೋ ನ ಪಲಾಯಸೀತಿ ಯೋ ತ್ವಂ ರಥತೋ ಮುತ್ತೋ ಸಮಾನೋ ಮುತ್ತಕಾಲೇ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ನ ಪವಿಸಸಿ, ತಂ ತೇ ಅಪಲಾಯನಂ ಅಪರಮ್ಪಿ ಬಾಲ್ಯಂ ಸೋ ಚ ಬಾಲತರೋತಿ ಯಂ ತ್ವಂ ಸೇನಕಂ ವಹಸಿ, ಸೋ ಸೇನಕೋ ತಯಾಪಿ ಬಾಲತರೋ।
ರಾಜಾ ತೇಸಂ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಕಥಂ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸಣಿಕಂ ರಥಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸಿನ್ಧವೋಪಿ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪುನ ಚತುತ್ಥಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೮೦.
‘‘ಯಂ ನು ಸಮ್ಮ ಅಹಂ ಬಾಲೋ, ಅಜರಾಜ ವಿಜಾನಹಿ।
ಅಥ ಕೇನ ಸೇನಕೋ ಬಾಲೋ, ತಂ ಮೇ ಅಕ್ಖಾಹಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯನ್ತಿ ಕರಣತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ। ನೂತಿ ಅನುಸ್ಸವತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಸಮ್ಮ ಅಜರಾಜ, ಯೇನ ತಾವ ತಿರಚ್ಛಾನಗತತ್ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಅಹಂ ಬಾಲೋ, ತಂ ತ್ವಂ ಕಾರಣಂ ಜಾನಾಹಿ, ಸಕ್ಕಾ ಏತಂ ತಯಾ ಞಾತುಂ, ಅಹಞ್ಹಿ ತಿರಚ್ಛಾನಗತತ್ತಾವ ಬಾಲೋ, ತಸ್ಮಾ ಮಂ ಖರಪುತ್ತಾತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತೋ ಸುಟ್ಠು ವದಸಿ, ಅಯಂ ಪನ ಸೇನಕೋ ರಾಜಾ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಬಾಲೋ, ತಂ ಮೇ ಕಾರಣಂ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಅಕ್ಖಾಹೀತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಅಜೋ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ಪಞ್ಚಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೮೧.
‘‘ಉತ್ತಮತ್ಥಂ ಲಭಿತ್ವಾನ, ಭರಿಯಾಯ ಯೋ ಪದಸ್ಸತಿ।
ತೇನ ಜಹಿಸ್ಸತತ್ತಾನಂ, ಸಾ ಚೇವಸ್ಸ ನ ಹೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಉತ್ತಮತ್ಥನ್ತಿ ಸಬ್ಬರುತಜಾನನಮನ್ತಂ। ತೇನಾತಿ ತಸ್ಸಾ ಮನ್ತಪ್ಪದಾನಸಙ್ಖಾತೇನ ಕಾರಣೇನ ತಂ ದತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ಅತ್ತಾನಞ್ಚ ಜಹಿಸ್ಸತಿ, ಸಾ ಚಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಸ ತಯಾಪಿ ಬಾಲತರೋ, ಯೋ ಲದ್ಧಂ ಯಸಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ।
ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಜರಾಜ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸೋತ್ಥಿಂ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ತ್ವಞ್ಞೇವ ಕರಿಸ್ಸಸಿ, ಕಥೇಹಿ ತಾವ ನೋ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಅಥ ನಂ ಅಜರಾಜಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಅತ್ತನಾ ಅಞ್ಞೋ ಪಿಯತರೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಏಕಂ ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ನಿಸ್ಸಾಯ
೮೨.
‘‘ನ
ಅತ್ತಾವ ಸೇಯ್ಯೋ ಪರಮಾ ಚ ಸೇಯ್ಯೋ, ಲಬ್ಭಾ ಪಿಯಾ ಓಚಿತತ್ಥೇನ ಪಚ್ಛಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಿಯಮ್ಮೇತಿ ಪಿಯಂ ಮೇ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಜನಿನ್ದ, ತಾದಿಸೋ ತುಮ್ಹಾದಿಸೋ ಯಸಮಹತ್ತೇ ಠಿತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಏಕಂ ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ‘‘ಇದಂ ಪಿಯಂ ಮೇ’’ತಿ ಅತ್ತಂ ನಿರಂಕತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ತಾನಿ ಪಿಯಾನಿ ನ ಸೇವತೇವ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಅತ್ತಾವ ಸೇಯ್ಯೋ ಪರಮಾ ಚ ಸೇಯ್ಯೋತಿ, ಯಸ್ಮಾ ಸತಗುಣೇನ ಸಹಸ್ಸಗುಣೇನ ಅತ್ತಾವ ಸೇಯ್ಯೋ ವರೋ ಲಬ್ಭಾ ಪಿಯಾ ಓಚಿತತ್ಥೇನ ಪಚ್ಛಾತಿ ಓಚಿತತ್ಥೇನ ವಡ್ಢಿತತ್ಥೇನ ಯಸಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಪುರಿಸೇನ ಪಚ್ಛಾ ಪಿಯಾ ನಾಮ ಸಕ್ಕಾ ಲದ್ಧುಂ, ನ ತಸ್ಸಾ ಕಾರಣಾ ಅತ್ತಾ ನಾಸೇತಬ್ಬೋತಿ।
ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ರಞ್ಞೋ ಓವಾದಂ ಅದಾಸಿ। ರಾಜಾ ತುಸ್ಸಿತ್ವಾ ‘‘ಅಜರಾಜ, ಕುತೋ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸಕ್ಕೋ ಅಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ತವ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ತಂ ಮರಣಾ ಮೋಚೇತುಂ ಆಗತೋಮ್ಹೀತಿ। ದೇವರಾಜ, ಅಹಂ ಏತಿಸ್ಸಾ ‘‘ಮನ್ತಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅವಚಂ, ಇದಾನಿ ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ವಿನಾಸೇನ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ‘ಸಿಪ್ಪಸ್ಸ ಉಪಚಾರೋ’ತಿ ವತ್ವಾ ಏತಂ ಕತಿಪಯೇ ಪಹಾರೇ ಪಹರಾಪೇಹಿ, ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ರಞ್ಞೋ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಗತೋ। ರಾಜಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದೇವಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಹ ‘‘ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಸಿ ಭದ್ದೇ, ಮನ್ತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಉಪಚಾರಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಕೋ ಉಪಚಾರೋ’’ತಿ? ‘‘ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಪಹಾರಸತೇ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ತದಾ ರಾಜಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ದೇವೀ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾ, ಅಸ್ಸೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಸಕ್ಕೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ।
ಖರಪುತ್ತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ।
[೩೮೭] ೨. ಸೂಚಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಕಕ್ಕಸಂ ಅಫರುಸನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ವತ್ಥು ಮಹಾಉಮಙ್ಗಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೫೯೦ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ತದಾ ಪನ ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತಥಾಗತೋ ಪಞ್ಞವಾ ಉಪಾಯಕುಸಲೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಕಮ್ಮಾರಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಪರಿಯೋದಾತಸಿಪ್ಪೋ ಅಹೋಸಿ। ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪನಸ್ಸ ದಲಿದ್ದಾ, ತೇಸಂ ಗಾಮತೋ ಅವಿದೂರೇ ಅಞ್ಞೋ ಸಹಸ್ಸಕುಟಿಕೋ ಕಮ್ಮಾರಗಾಮೋ। ತತ್ಥ ಕಮ್ಮಾರಸಹಸ್ಸಜೇಟ್ಠಕೋ ಕಮ್ಮಾರೋ ರಾಜವಲ್ಲಭೋ ಅಡ್ಢೋ ಮಹದ್ಧನೋ, ತಸ್ಸೇಕಾ ಧೀತಾ ಅಹೋಸಿ ಉತ್ತಮರೂಪಧರಾ ದೇವಚ್ಛರಾಪಟಿಭಾಗಾ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣಿಲಕ್ಖಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ಸಾಮನ್ತಗಾಮೇಸು ಮನುಸ್ಸಾ ವಾಸಿಫರಸುಫಾಲಪಾಚನಾದಿಕಾರಾಪನತ್ಥಾಯ ತಂ ಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ತಂ ಕುಮಾರಿಕಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಾದೀಸು ತಸ್ಸಾ ರೂಪಂ
೮೩.
‘‘ಅಕಕ್ಕಸಂ ಅಫರುಸಂ, ಖರಧೋತಂ ಸುಪಾಸಿಯಂ।
ಸುಖುಮಂ ತಿಖಿಣಗ್ಗಞ್ಚ, ಕೋ ಸೂಚಿಂ ಕೇತುಮಿಚ್ಛತೀ’’ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಮಮ ಪಟಲಸ್ಸ ವಾ ತಿಲಕಸ್ಸ ವಾ ಓಧಿನೋ ವಾ ಅಭಾವೇನ ಅಕಕ್ಕಸಂ, ಸುಮಟ್ಠತಾಯ ಅಫರುಸಂ, ಖರೇನ ಪಾಸಾಣೇನ ಧೋತತ್ತಾ ಖರಧೋತಂ, ಸುನ್ದರೇನ ಸುವಿದ್ಧೇನ ಪಾಸೇನ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಸುಪಾಸಿಯಂ ಸುಖುಮಂ, ಅಗ್ಗಸ್ಸ ತಿಖಿಣತಾಯ ತಿಖಿಣಗ್ಗಂ ಸೂಚಿಂ ಮಮ ಹತ್ಥತೋ ಮೂಲಂ ದತ್ವಾ ಕೋ ಕಿಣಿತುಂ ಇಚ್ಛತೀತಿ।
ಏವಞ್ಚ
೮೪.
‘‘ಸುಮಜ್ಜಞ್ಚ ಸುಪಾಸಞ್ಚ, ಅನುಪುಬ್ಬಂ ಸುವಟ್ಟಿತಂ।
ಘನಘಾತಿಮಂ ಪಟಿಥದ್ಧಂ, ಕೋ ಸೂಚಿಂ ಕೇತುಮಿಚ್ಛತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸುಮಜ್ಜಞ್ಚಾತಿ ಕುರುವಿನ್ದಕಚುಣ್ಣೇನ ಸುಟ್ಠು ಮಜ್ಜಿತಂ। ಸುಪಾಸಞ್ಚಾತಿ ಸಣ್ಹೇನ ಪಾಸವೇಧಕೇನ ವಿದ್ಧತ್ತಾ ಸುನ್ದರಪಾಸಂ। ಘನಘಾತಿಮನ್ತಿ ಯಾ ಘಾತಿಯಮಾನಾ ಅಧಿಕರಣಿಂ ಅನುಪವಿಸತಿ, ಅಯಂ ‘‘ಘನಘಾತಿಮಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಾದಿಸಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಟಿಥದ್ಧನ್ತಿ ಥದ್ಧಂ ಅಮುದುಕಂ।
ತಸ್ಮಿಂ
೮೪.
‘‘ಇತೋದಾನಿ ಪತಾಯನ್ತಿ, ಸೂಚಿಯೋ ಬಳಿಸಾನಿ ಚ।
ಕೋಯಂ ಕಮ್ಮಾರಗಾಮಸ್ಮಿಂ, ಸೂಚಿಂ ವಿಕ್ಕೇತುಮಿಚ್ಛತಿ॥
೮೫.
‘‘ಇತೋ ಸತ್ಥಾನಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಕಮ್ಮನ್ತಾ ವಿವಿಧಾ ಪುಥೂ।
ಕೋಯಂ ಕಮ್ಮಾರಗಾಮಸ್ಮಿಂ, ಸೂಚಿಂ ವಿಕ್ಕೇತುಮಿಚ್ಛತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಇತೋದಾನೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ರಟ್ಠೇ ಇದಾನಿ ಸೂಚಿಯೋ ಚ ಬಳಿಸಾನಿ ಚ ಅಞ್ಞಾನಿ ಚ ಉಪಕರಣಾನಿ ಇಮಮ್ಹಾ ಕಮ್ಮಾರಗಾಮಾ ಪತಾಯನ್ತಿ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ತಂ ತಂ ದಿಸಂ ಪತ್ಥರನ್ತಾ ನಿಗ್ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಕೋಯನ್ತಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಕೋ ಅಯಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮಾರಗಾಮೇ ಸತ್ಥಾನೀತಿ ಬಾರಾಣಸಿಂ ವಿವಿಧಾ ಪುಥೂತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ಬಹೂ ಕಮ್ಮನ್ತಾಪಿ ಸಕಲರಟ್ಠವಾಸೀನಂ ಇತೋ ಗಹಿತಉಪಕರಣೇಹೇವ ಪವತ್ತನ್ತಿ।
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಭದ್ದೇ, ತ್ವಂ ಅಜಾನನ್ತೀ ಅಞ್ಞಾಣೇನ ಏವಂ ವದೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೮೬.
‘‘ಸೂಚಿಂ
ಆಚರಿಯಾವ ಜಾನನ್ತಿ, ಕಮ್ಮಂ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಂ॥
೮೭.
‘‘ಇಮಞ್ಚೇ ತೇ ಪಿತಾ ಭದ್ದೇ, ಸೂಚಿಂ ಜಞ್ಞಾ ಮಯಾ ಕತಂ।
ತಯಾ ಚ ಮಂ ನಿಮನ್ತೇಯ್ಯ, ಯಞ್ಚತ್ಥಞ್ಞಂ ಘರೇ ಧನ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸೂಚಿನ್ತಿ ವಿಭತ್ತಿವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಕತೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಸೂಚಿ ನಾಮ ಪಜಾನತಾ ಪಣ್ಡಿತೇನ ಪುರಿಸೇನ ಕಮ್ಮಾರಗಾಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಿಕ್ಕೇತಬ್ಬಾ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಆಚರಿಯಾವ ಜಾನನ್ತಿ, ಕಮ್ಮಂ ಸುಕತದುಕ್ಕಟನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಸಿಪ್ಪಸ್ಸ ಆಚರಿಯಾವ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಿಪ್ಪೇ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಕಮ್ಮಂ ಜಾನನ್ತಿ, ಸ್ವಾಹಂ ಕಮ್ಮಾರಕಮ್ಮಂ ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ಗಹಪತಿಕಾನಂ ಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಮ ಸೂಚಿಯಾ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಭಾವಂ ಕಥಂ ಜಾನಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಗಾಮೇ ಮಮ ಬಲಂ ಜಾನಾಪೇಸ್ಸಾಮೀತಿ। ಏವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ತನೋ ಬಲಂ ವಣ್ಣೇಸಿ।
ತಯಾ ಚ ಮಂ ನಿಮನ್ತೇಯ್ಯಾತಿ ಭದ್ದೇ ಸಚೇ ತವ ಪಿತಾ ಇಮಂ ಮಯಾ ಕತಂ ಸೂಚಿಂ ‘‘ಈದಿಸಾ ವಾ ಏಸಾ, ಏವಂ ವಾ ಕತಾ’’ತಿ ಜಾನೇಯ್ಯ, ‘‘ಇಮಂ ಮೇ ಧೀತರಂ ತವ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಂ ದಮ್ಮಿ, ಗಣ್ಹಾಹಿ ನ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ತಯಾ ಚ ಮಂ ನಿಮನ್ತೇಯ್ಯ। ಯಞ್ಚತ್ಥಞ್ಞಂ ಘರೇ ಧನನ್ತಿ ಯಞ್ಚ ಅಞ್ಞಂ ಸವಿಞ್ಞಾಣಕಂ ವಾ ಅವಿಞ್ಞಾಣಕಂ ವಾ ಘರೇ ಧನಂ ಅತ್ಥಿ, ತೇನ ಮಂ ನಿಮನ್ತೇಯ್ಯ। ‘‘ಯಞ್ಚಸ್ಸಞ್ಞ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಯಞ್ಚ ಅಸ್ಸ ಘರೇ ಅಞ್ಞಂ ಧನಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಕಮ್ಮಾರಜೇಟ್ಠಕೋ ಸಬ್ಬಂ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ಧೀತರಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ‘‘ಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಲ್ಲಪಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ತಾತ, ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ಸೂಚಿಂ ವಿಕ್ಕಿಣಾತಿ, ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಲ್ಲಪೇಮೀತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪಕ್ಕೋಸಾಹಿ ನ’’ನ್ತಿ। ಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಾರಜೇಟ್ಠಕಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ
ಅಥ ನಂ ಕಮ್ಮಾರಜೇಟ್ಠಕೋ ‘‘ತಾತ, ಇಮಾಯ ಸೂಚಿಯಾ ಕಿಂ ಬಲ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಆಚರಿಯ ಬಲವತಾ ಪುರಿಸೇನ ಅಧಿಕರಣಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಅಧಿಕರಣಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಉದಕಪಾತಿಂ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ಅಧಿಕರಣಿಯಾ ಮಜ್ಝೇ ಇಮಂ ಸೂಚಿಂ ಪಹರಥಾ’’ತಿ। ಸೋ ತಥಾ ಕಾರೇತ್ವಾ ಅಧಿಕರಣಿಯಾ ಮಜ್ಝೇ ಸೂಚಿಂ ಅಗ್ಗೇನ ಪಹರಿ। ಸಾ ಅಧಿಕರಣಿಂ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಉದಕಪಿಟ್ಠೇ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಉದ್ಧಂ ವಾ ಅಧೋ ವಾ ಅಹುತ್ವಾ ತಿರಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ಸಬ್ಬೇ ಕಮ್ಮಾರಾ ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ‘ಕಮ್ಮಾರಾ ನಾಮ ಏದಿಸಾ ಹೋನ್ತೀ’ತಿ ಸುತಿವಸೇನಪಿ ನ ಸುತಪುಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಫೋಟೇತ್ವಾ ಚೇಲುಕ್ಖೇಪಸಹಸ್ಸಂ ಪವತ್ತಯಿಂಸು
ಸತ್ಥಾ
ಸೂಚಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ।
[೩೮೮] ೩. ತುಣ್ಡಿಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನವಛನ್ನಕೇತಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸೂಕರಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಸೂಕರೀ ಪರಿಣತಗಬ್ಭಾ ದ್ವೇ ಪುತ್ತೇ ವಿಜಾಯಿ। ಸಾ ಏಕದಿವಸಂ ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಆವಾಟೇ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಅಥೇಕಾ ಬಾರಾಣಸಿದ್ವಾರಗಾಮವಾಸಿನೀ ಮಹಲ್ಲಿಕಾ ಕಪ್ಪಾಸಖೇತ್ತತೋ ಪಚ್ಛಿಪುಣ್ಣಂ ಕಪ್ಪಾಸಂ ಆದಾಯ
ಸಾ ಕಹಾಪಣೇ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತಾ, ಮಹಾತುಣ್ಡಿಲಂ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ। ಚೂಳತುಣ್ಡಿಲಂ ಪನ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ
೮೮.
‘‘ನವಛನ್ನಕೇದಾನಿ ದಿಯ್ಯತಿ, ಪುಣ್ಣಾಯಂ ದೋಣಿ ಸುವಾಮಿನೀ ಠಿತಾ।
ಬಹುಕೇ ಜನೇ ಪಾಸಪಾಣಿಕೇ, ನೋ ಚ ಖೋ ಮೇ ಪಟಿಭಾತಿ ಭುಞ್ಜಿತು’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ನವಛನ್ನಕೇದಾನಿ ದಿಯ್ಯತೀತಿ ಭಾತಿಕ, ಪುಬ್ಬೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕುಣ್ಡಕಯಾಗು ವಾ ಝಾಮಭತ್ತಂ ವಾ ದಿಯ್ಯತಿ, ಅಜ್ಜ ಪನ ನವಛನ್ನಕಂ ನವಾಕಾರಂ ದಾನಂ ದಿಯ್ಯತಿ। ಪುಣ್ಣಾಯಂ ದೋಣೀತಿ ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭತ್ತದೋಣಿ ಸುದ್ಧಭತ್ತಸ್ಸ ಪುಣ್ಣಾ। ಸುವಾಮಿನೀ ಠಿತಾತಿ ಅಯ್ಯಾಪಿ ನೋ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕೇ ಠಿತಾ। ಬಹುಕೇ ಜನೇತಿ ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಅಯ್ಯಾವ, ಅಞ್ಞೋಪಿ ಬಹುಕೋ ಜನೋ ಪಾಸಪಾಣಿಕೋ ಠಿತೋ। ನೋ ಚ ಖೋ ಮೇ ಪಟಿಭಾತೀತಿ ಅಯಂ ಏವಂ ಏತೇಸಂ ಠಿತಭಾವೋಪಿ ಇದಂ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತುಮ್ಪಿ ಮಯ್ಹಂ ನ ಪಟಿಭಾತಿ, ನ ರುಚ್ಚತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ತಾತ ಚೂಳತುಣ್ಡಿಲ, ಮಮ ಕಿರ ಮಾತಾ ಏತ್ಥೇವ ಸೂಕರೇ ಪೋಸೇನ್ತೀ ನಾಮ ಯದತ್ಥಂ ಪೋಸೇತಿ, ಸ್ವಾಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೋ
೮೯.
‘‘ತಸಸಿ ಭಮಸಿ ಲೇಣಮಿಚ್ಛಸಿ, ಅತ್ತಾಣೋಸಿ ಕುಹಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ।
ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕೋ ಭುಞ್ಜ ತುಣ್ಡಿಲ, ಮಂಸತ್ಥಾಯ ಹಿ ಪೋಸಿತಾಮ್ಹಸೇ॥
೯೦.
‘‘ಓಗಹ
ಗಣ್ಹಾಹಿ ನವಂ ವಿಲೇಪನಂ, ಯಸ್ಸ ಗನ್ಧೋ ನ ಕದಾಚಿ ಛಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ತಸಸಿ ಭಮಸೀತಿ ಮರಣಭಯೇನ ಉತ್ತಸಸಿ, ತೇನೇವ ಕಿಲಮನ್ತೋ ಭಮಸಿ। ಲೇಣಮಿಚ್ಛಸೀತಿ ಪತಿಟ್ಠಂ ಓಲೋಕೇಸಿ। ಅತ್ತಾಣೋಸೀತಿ ತಾತ, ಪುಬ್ಬೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮಾತಾ ಪಟಿಸರಣಂ ಅಹೋಸಿ, ಸಾ ಅಜ್ಜ ಪನ ನಿರಪೇಕ್ಖಾ ಅಮ್ಹೇ ಛಡ್ಡೇಸಿ, ಇದಾನಿ ಕುಹಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ। ಓಗಹಾತಿ ಓಗಾಹ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ಪವಾಹಯಾತಿ ಪವಾಹೇಹಿ, ಹಾರೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಛಿಜ್ಜತೀತಿ ನ ನಸ್ಸತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ತಾತ, ಸಚೇ ಮರಣತೋ ತಸಸಿ, ಅಕದ್ದಮಂ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಓತರಿತ್ವಾ ತವ ಸರೀರೇ ಸಬ್ಬಂ ಸೇದಞ್ಚ ಮಲಞ್ಚ ಪವಾಹೇತ್ವಾ ಸುರಭಿಗನ್ಧವಿಲೇಪನಂ ವಿಲಿಮ್ಪಾತಿ।
ತಸ್ಸ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಮೇತ್ತಾಪಾರಮಿಂ ಪುರೇಚಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಪದಂ ಉದಾಹರನ್ತಸ್ಸೇವ ಸದ್ದೋ ಸಕಲಂ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕಂ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಗತೋ। ಸುತಸುತಕ್ಖಣೇಯೇವ ರಾಜಉಪರಾಜಾದಯೋ ಆದಿಂ
೯೧.
‘‘ಕತಮೋ ರಹದೋ ಅಕದ್ದಮೋ, ಕಿಂಸು ಸೇದಮಲನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
ಕತಮಞ್ಚ ನವಂ ವಿಲೇಪನಂ, ಯಸ್ಸ ಗನ್ಧೋ ನ ಕದಾಚಿ ಛಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ॥
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಕನಿಟ್ಠ ಓಹಿತಸೋತೋ ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ ಬುದ್ಧಲೀಳಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೯೨.
‘‘ಧಮ್ಮೋ ರಹದೋ ಅಕದ್ದಮೋ, ಪಾಪಂ ಸೇದಮಲನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
ಸೀಲಞ್ಚ ನವಂ ವಿಲೇಪನಂ, ತಸ್ಸ ಗನ್ಧೋ ನ ಕದಾಚಿ ಛಿಜ್ಜತಿ॥
೯೩.
‘‘ನನ್ದನ್ತಿ
ಪುಣ್ಣಾಯ ಚ ಪುಣ್ಣಮಾಸಿಯಾ, ರಮಮಾನಾವ ಜಹನ್ತಿ ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಧಮ್ಮೋತಿ ಪಞ್ಚಸೀಲಅಟ್ಠಸೀಲದಸಸೀಲಾನಿ ತೀಣಿ ಸುಚರಿತಾನಿ ಸತ್ತತಿಂಸಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಾ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಸಬ್ಬೋಪೇಸ ಧಮ್ಮೋ ನಾಮ। ಅಕದ್ದಮೋತಿ ರಾಗದೋಸಮೋಹಮಾನದಿಟ್ಠಿಕಿಲೇಸಕದ್ದಮಾನಂ ಅಭಾವೇನ ಅಕದ್ದಮೋ। ಇಮಿನಾ ಸೇಸಧಮ್ಮತೋ ವಿನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಯಾವತಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಾ ಸಙ್ಖತಾ ವಾ ಅಸಙ್ಖತಾ ವಾ, ವಿರಾಗೋ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯತಿ, ಯದಿದಂ ಮದನಿಮ್ಮದನೋ ಪಿಪಾಸವಿನಯೋ ಆಲಯಸಮುಗ್ಘಾತೋ ವಟ್ಟುಪಚ್ಛೇದೋ ತಣ್ಹಕ್ಖಯೋ ವಿರಾಗೋ ನಿರೋಧೋ ನಿಬ್ಬಾನ’’ನ್ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೩೪; ಇತಿವು॰ ೯೦) ಹಿ ವುತ್ತಂ, ತದೇವ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ತಾತ ಚೂಳತುಣ್ಡಿಲ, ಅಹಂ ನಿಬ್ಬಾನತಳಾಕಂ ‘‘ರಹದೋ’’ತಿ ಕಥೇಮಿ। ಜಾತಿಜರಾಬ್ಯಾಧಿಮರಣಾದೀನಿ ಹಿ ತತ್ಥ ನತ್ಥಿ, ಸಚೇ ಮರಣತೋ ಮುಞ್ಚಿತುಕಾಮೋ, ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನಿಂ ಪಟಿಪದಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯವಸೇನ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏವಂ ಕಥೇಸಿ।
ಪಾಪಂ ಸೇದಮಲನ್ತಿ
ಸೀಲನ್ತಿ ಪಞ್ಚಸೀಲಂ ದಸಸೀಲಂ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಂ। ‘‘ಇದಂ, ತಾತ, ಸೀಲಂ ಚತುಜ್ಜಾತಿಗನ್ಧವಿಲೇಪನಸದಿಸ’’ನ್ತಿ ವದತಿ। ತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ಸಿಲಸ್ಸ ಗನ್ಧೋ ತೀಸು ವಯೇಸು ಕದಾಚಿ ನ ಛಿಜ್ಜತಿ, ಸಕಲಲೋಕಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ।
‘‘ನ ಪುಪ್ಫಗನ್ಧೋ ಪಟಿವಾತಮೇತಿ, ನ ಚನ್ದನಂ ತಗ್ಗರಮಲ್ಲಿಕಾ ವಾ।
ಸತಞ್ಚ ಗನ್ಧೋ ಪಟಿವಾತಮೇತಿ, ಸಬ್ಬಾ ದಿಸಾ ಸಪ್ಪುರಿಸೋ ಪವಾಯತಿ॥
‘‘ಚನ್ದನಂ
ಏತೇಸಂ ಗನ್ಧಜಾತಾನಂ, ಸೀಲಗನ್ಧೋ ಅನುತ್ತರೋ॥
‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಅಯಂ ಗನ್ಧೋ, ಯ್ವಾಯಂ ತಗರಚನ್ದನಂ।
ಯೋ ಚ ಸೀಲವತಂ ಗನ್ಧೋ, ವಾತಿ ದೇವೇಸು ಉತ್ತಮೋ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೫೪-೫೬)।
ನನ್ದನ್ತಿ ಸರೀರಘಾತಿನೋತಿ ತಾತ ಚೂಳತುಣ್ಡಿಲ, ಇಮೇ ಅಞ್ಞಾಣಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಮಧುರಮಂಸಂ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮ, ಪುತ್ತದಾರಮ್ಪಿ ಖಾದಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ಕರೋನ್ತಾ ನನ್ದನ್ತಿ ತುಸ್ಸನ್ತಿ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಆಸೇವಿತೋ ಭಾವಿತೋ ಬಹುಲೀಕತೋ ನಿರಯಸಂವತ್ತನಿಕೋ ಹೋತಿ, ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿ…ಪೇ॰… ಪೇತ್ತಿವಿಸಯಸಂವತ್ತನಿಕೋ ಹೋತಿ, ಯೋ ಸಬ್ಬಲಹುಕೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ ವಿಪಾಕೋ, ಸೋ ಮನುಸ್ಸಭೂತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಾಯುಕಸಂವತ್ತನಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ಇಮಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತೇ ಆದೀನವಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ। ಅಜಾನನ್ತಾ –
‘‘ಮಧುವಾ
ಯದಾ ಚ ಪಚ್ಚತಿ ಪಾಪಂ, ಬಾಲೋ ದುಕ್ಖಂ ನಿಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೬೯) –
ಮಧುರಸಞ್ಞಿನೋ ಹುತ್ವಾ –
‘‘ಚರನ್ತಿ ಬಾಲಾ ದುಮ್ಮೇಧಾ, ಅಮಿತ್ತೇನೇವ ಅತ್ತನಾ।
ಕರೋನ್ತಾ ಪಾಪಕಂ ಕಮ್ಮಂ, ಯಂ ಹೋತಿ ಕಟುಕಪ್ಫಲ’’ನ್ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೬೬) –
ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ನ ಜಾನನ್ತಿ।
‘‘ನ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಸಾಧು, ಯಂ ಕತ್ವಾ ಅನುತಪ್ಪತಿ।
ಯಸ್ಸ ಅಸ್ಸುಮುಖೋ ರೋದಂ, ವಿಪಾಕಂ ಪಟಿಸೇವತೀ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೬೭)।
ನ ಚ ನನ್ದನ್ತಿ ಸರೀರಧಾರಿನೋತಿ ತಾತ ಚೂಳತುಣ್ಡಿಲ, ಯೇ ಪನೇತೇ ಸರೀರಧಾರಿನೋ ಸತ್ತಾ, ತೇ ಅತ್ತನೋ ಮರಣೇ
‘‘ಸಬ್ಬೇ
ಅತ್ತಾನಂ ಉಪಮಂ ಕತ್ವಾ, ನ ಹನೇಯ್ಯ ನ ಘಾತಯೇ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೨೯)।
ಪುಣ್ಣಾಯಾತಿ ಗುಣಪುಣ್ಣಾಯ। ಪುಣ್ಣಮಾಸಿಯಾತಿ ಪುಣ್ಣಚನ್ದಯುತ್ತಾಯ, ಮಾಸಂ ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ಠಿತಾಯ। ತದಾ ಕಿರ ಪುಣ್ಣಮಾಸೀ ಉಪೋಸಥದಿವಸೋ ಹೋತಿ। ರಮಮಾನಾವ ಜಹನ್ತಿ ಜೀವಿತನ್ತಿ ತಾತ ಚೂಳತುಣ್ಡಿಲ, ಮಾ ಸೋಚಿ ಮಾ ಪರಿದೇವಿ, ಮರಣಸ್ಸ ನಾಮ ತೇ ಭಾಯನ್ತಿ, ಯೇಸಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಸೀಲಾದಿಗುಣಾ ನತ್ಥಿ। ಮಯಂ ಪನ ಸೀಲಾಚಾರಸಮ್ಪನ್ನಾ ಪುಞ್ಞವನ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ಅಮ್ಹಾದಿಸಾ ಸತ್ತಾ ರಮಮಾನಾವ ಜಹನ್ತಿ ಜೀವಿತನ್ತಿ।
ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಮಧುರೇನ ಸರೇನ ಬುದ್ಧಲೀಳಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ಮಹಾಜನಕಾಯಾ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಫೋಟೇಸುಂ, ಚೇಲುಕ್ಖೇಪಾ ಚ ಪವತ್ತಿಂಸು, ಸಾಧುಕಾರಸದ್ದಪುಣ್ಣಂ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖಂ ಅಹೋಸಿ। ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ರಜ್ಜೇನ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಮಹಲ್ಲಿಕಾಯ ಯಸಂ ದತ್ವಾ ಉಭೋಪಿ ತೇ ಗನ್ಧೋದಕೇನ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಾದೀಹಿ ವಿಲಿಮ್ಪಾಪೇತ್ವಾ ಗೀವಾಸು ಮಣಿರತನಾನಿ ಪಿಳನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ಘರಂ ನೇತ್ವಾ ಪುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ರಞ್ಞೋ
ಸತ್ಥಾ
ತದಾ ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಚೂಳತುಣ್ಡಿಲೋ ಮರಣಭೀರುಕೋ ಭಿಕ್ಖು, ಪರಿಸಾ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ, ಮಹಾತುಣ್ಡಿಲೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ।
ತುಣ್ಡಿಲಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ।
[೩೮೯] ೪. ಸುವಣ್ಣಕಕ್ಕಟಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸಿಙ್ಗೀಮಿಗೋತಿ ಖಣ್ಡಹಾಲಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೯೮೨ ಆದಯೋ) ಧನಪಾಲವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಚೂಳಹಂಸಮಹಾಹಂಸಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೧೩೩ ಆದಯೋ) ಕಥಿತಂ। ತದಾ ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಆವುಸೋ, ಧಮ್ಮಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಸೇಕ್ಖಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಧನಪಾಲಕೇ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜೀ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಆನನ್ದೋ ಮಯ್ಹಂ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ರಾಜಗಹಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಪಸ್ಸೇ ಸಾಲಿನ್ದಿಯೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮೋ ಹೋತಿ। ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಕಸ್ಸಕಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನಿಬದ್ಧಂ ಖೇತ್ತಂ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಅಕ್ಖೀಸು ಚ ಪನಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಪಸಾದಾ ತೀಣಿ ಮಣ್ಡಲಾನಿ ವಿಸುದ್ಧಾನಿ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಖೇತ್ತಕೋಟಿಯಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ತಾಲೇ ಕಾಕಕುಲಾವಕೇ ಕಾಕೀ ಅಕ್ಖೀನಿ ದಿಸ್ವಾ ಖಾದಿತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಕಾಕಂ ಆಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ದೋಹಳೋ ಮೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ದೋಹಳೋ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಏತಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಅಕ್ಖೀನಿ ಖಾದಿತುಕಾಮಾಮ್ಹೀ’’ತಿ। ‘‘ದುದ್ದೋಹಳೋ ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಕೋ ಏತಾನಿ ಆಹರಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ‘‘ತ್ವಂ ನ ಸಕ್ಕೋಸೀ’’ತಿ ಅಹಮ್ಪೇತಂ ಜಾನಾಮಿ, ಯೋ ಪನೇಸ ತಾಲಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ವಮ್ಮಿಕೋ, ಏತ್ಥ ಕಣ್ಹಸಪ್ಪೋ ವಸತಿ। ‘‘ತಂ ಉಪಟ್ಠಹ, ಸೋ ಏತಂ ಡಂಸಿತ್ವಾ ಮಾರೇಸ್ಸತಿ, ಅಥಸ್ಸ ಅಕ್ಖೀನಿ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ತ್ವಂ ಆಹರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಸೋಬ್ಭಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಸಿನೇಹಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಕಕ್ಕಟಕಂ ಆಲಿಙ್ಗೇತ್ವಾ ಉತ್ತರಿಸಾಟಕನ್ತರೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಖೇತ್ತಂ ಪಾವಿಸಿ। ಸಪ್ಪೋ ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ವೇಗೇನ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಿಕಮಂಸೇ ಡಂಸಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಪಾತೇತ್ವಾ ವಮ್ಮಿಕಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪಲಾಯಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪತನಞ್ಚ ಕಕ್ಕಟಕಸ್ಸ ಸಾಟಕನ್ತರತೋ ಲಙ್ಘನಞ್ಚ ಕಾಕಸ್ಸ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಉರೇ ನಿಲೀಯನಞ್ಚ ಅಪಚ್ಛಾಅಪುರಿಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಕಾಕೋ ನಿಲೀಯಿತ್ವಾ ಅಕ್ಖೀನಿ ತುಣ್ಡೇನ ಪಹರಿ। ಕಕ್ಕಟಕೋ ‘‘ಇಮಂ ಕಾಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಮ ಸಹಾಯಸ್ಸ ಭಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಗಹಿತೇ ಸಪ್ಪೋ ಆಗಚ್ಛಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಣ್ಡಾಸೇನ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ವಿಯ ಕಾಕಂ ಗೀವಾಯಂ ಅಳೇನ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಿಲಮೇತ್ವಾ ಥೋಕಂ ಸಿಥಿಲಮಕಾಸಿ। ಕಾಕೋ ‘‘ಕಿಸ್ಸ ಮಂ ಸಮ್ಮ, ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಸಿ, ಏಸ ಮಂ ಕಕ್ಕಟಕೋ ಭಿಯ್ಯೋ ವಿಹೇಠೇತಿ, ಯಾವ ನ ಮರಾಮಿ, ತಾವ ಏಹೀ’’ತಿ ಸಪ್ಪಂ ಪಕ್ಕೋಸನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೯೪.
‘‘ಸಿಙ್ಗೀಮಿಗೋ ಆಯತಚಕ್ಖುನೇತ್ತೋ, ಅಟ್ಠಿತ್ತಚೋ ವಾರಿಸಯೋ ಅಲೋಮೋ।
ತೇನಾಭಿಭೂತೋ ಕಪಣಂ ರುದಾಮಿ, ಹರೇ ಸಖಾ ಕಿಸ್ಸ ನು ಮಂ ಜಹಾಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಿಙ್ಗೀಮಿಗೋತಿ ಸಿಙ್ಗೀಸುವಣ್ಣವಣ್ಣತಾಯ ವಾ ಅಳಸಙ್ಖಾತಾನಂ ವಾ ಸಿಙ್ಗಾನಂ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಕಕ್ಕಟಕೋ ವುತ್ತೋ। ಆಯತಚಕ್ಖುನೇತ್ತೋತಿ ದೀಘೇಹಿ ಚಕ್ಖುಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ನೇತ್ತೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಅಟ್ಠಿಮೇವ ತಚೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅಟ್ಠಿತ್ತಚೋ। ಹರೇ ಸಖಾತಿ ಆಲಪನಮೇತಂ, ಅಮ್ಭೋ ಸಹಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಸಪ್ಪೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಫಣಂ ಕತ್ವಾ ಕಾಕಂ ಅಸ್ಸಾಸೇನ್ತೋ ಅಗಮಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಇಮಮತ್ಥಂ ದೀಪೇನ್ತೋ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೯೫.
‘‘ಸೋ
ಸಖಾ ಸಖಾರಂ ಪರಿತಾಯಮಾನೋ, ಭುಜಙ್ಗಮಂ ಕಕ್ಕಟಕೋ ಗಹೇಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಕ್ಕಟಮಜ್ಝಪತ್ತೋತಿ ಕಕ್ಕಟಕಂ ಸಮ್ಪತ್ತೋ। ಸಖಾ ಸಖಾರನ್ತಿ ಸಹಾಯೋ ಸಹಾಯಂ। ‘‘ಸಕಂ ಸಖಾರ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅತ್ತನೋ ಸಹಾಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪರಿತಾಯಮಾನೋತಿ ರಕ್ಖಮಾನೋ। ಗಹೇಸೀತಿ ದುತಿಯೇನ ಅಳೇನ ಗೀವಾಯಂ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇಸಿ।
ಅಥ ನಂ ಕಿಲಮೇತ್ವಾ ಥೋಕಂ ಸಿಥಿಲಮಕಾಸಿ। ಅಥ ಸಪ್ಪೋ ‘‘ಕಕ್ಕಟಕಾ ನಾಮ ನೇವ ಕಾಕಮಂಸಂ ಖಾದನ್ತಿ, ನ ಸಪ್ಪಮಂಸಂ, ಅಥ ಕೇನ ನು ಖೋ ಕಾರಣೇನ ಅಯಂ ಅಮ್ಹೇ ಗಣ್ಹೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ತತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೯೬.
‘‘ನ ವಾಯಸಂ ನೋ ಪನ ಕಣ್ಹಸಪ್ಪಂ, ಘಾಸತ್ಥಿಕೋ ಕಕ್ಕಟಕೋ ಅದೇಯ್ಯ।
ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಆಯತಚಕ್ಖುನೇತ್ತ, ಅಥ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತುಮ್ಹ ಉಭೋ ಗಹೀತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಘಾಸತ್ಥಿಕೋತಿ ಆಹಾರತ್ಥಿಕೋ ಹುತ್ವಾ। ಅದೇಯ್ಯಾತಿಆದಿಯೇಯ್ಯ, ನ-ಕಾರೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ನ ಗಣ್ಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಕಕ್ಕಟಕೋ ಗಹಣಕಾರಣಂ ಕಥೇನ್ತೋ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೯೭.
‘‘ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ ಮಮ ಅತ್ಥಕಾಮೋ, ಯೋ ಮಂ ಗಹೇತ್ವಾನ ದಕಾಯ ನೇತಿ।
ತಸ್ಮಿಂ ಮತೇ ದುಕ್ಖಮನಪ್ಪಕಂ ಮೇ, ಅಹಞ್ಚ ಏಸೋ ಚ ಉಭೋ ನ ಹೋಮ॥
೯೮.
‘‘ಮಮಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾನ ಪವದ್ಧಕಾಯಂ, ಸಬ್ಬೋ ಜನೋ ಹಿಂಸಿತುಮೇವ ಮಿಚ್ಛೇ।
ಸಾದುಞ್ಚ ಥೂಲಞ್ಚ ಮುದುಞ್ಚ ಮಂಸಂ, ಕಾಕಾಪಿ ಮಂ ದಿಸ್ವ ವಿಹೇಠಯೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಯನ್ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ನಿದ್ದಿಸತಿ। ಅತ್ಥಕಾಮೋತಿ ಹಿತಕಾಮೋ। ದಕಾಯ ನೇತೀತಿ ಯೋ ಮಂ ಸಮ್ಪಿಯಾಯಮಾನೋ ಉತ್ತರಿಸಾಟಕೇನ ಗಹೇತ್ವಾನ ಉದಕಾಯ ನೇತಿ, ಅತ್ತನೋ ವಸನಕಸೋಬ್ಭಂ ಪಾಪೇತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಮತೇತಿ ಸಚೇ ಸೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಮರಿಸ್ಸತಿ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಮತೇ ಮಮ ಕಾಯಿಕಂ ಚೇತಸಿಕಂ ಮಹನ್ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ಉಭೋ ನ ಹೋಮಾತಿ ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ನ ಭವಿಸ್ಸಾಮ। ಮಮಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾನಾತಿ ಗಾಥಾಯ ಅಯಮತ್ಥೋ – ಇದಞ್ಚ ಅಪರಂ ಕಾರಣಂ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮತೇ ಅನಾಥಂ ನಿಪ್ಪಚ್ಚಯಂ ಮಂ ಪವಡ್ಢಿತಕಾಯಂ
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಪ್ಪೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಏಕೇನುಪಾಯೇನ ಇಮಂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಕಾಕಞ್ಚ ಅತ್ತಾನಞ್ಚ ಮೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಅಥ ನಂ ವಞ್ಚೇತುಕಾಮೋ ಛಟ್ಠಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೯೯.
‘‘ಸಚೇತಸ್ಸ ಹೇತುಮ್ಹ ಉಭೋ ಗಹೀತಾ, ಉಟ್ಠಾತು ಪೋಸೇ ವಿಸಮಾವಮಾಮಿ।
ಮಮಞ್ಚ ಕಾಕಞ್ಚ ಪಮುಞ್ಚ ಖಿಪ್ಪಂ, ಪುರೇ ವಿಸಂ ಗಾಳ್ಹಮುಪೇತಿ ಮಚ್ಚ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಚೇತಸ್ಸ ಹೇತೂತಿ ಸಚೇ ಏತಸ್ಸ ಕಾರಣಾ। ಉಟ್ಠಾತೂತಿ ನಿಬ್ಬಿಸೋ ಹೋತು। ವಿಸಮಾವಮಾಮೀತಿ ಅಹಮಸ್ಸ ವಿಸಂ ಆಕಡ್ಢಾಮಿ, ನಿಬ್ಬಿಸಂ ನಂ ಕರೋಮಿ। ಪುರೇ ವಿಸಂ ಗಾಳ್ಹಮುಪೇತಿ ಮಚ್ಚನ್ತಿ ಇಮಞ್ಹಿ ಮಚ್ಚಂ ಮಯಾ ಅನಾವಮಿಯಮಾನಂ ವಿಸಂ ಗಾಳ್ಹಂ ಬಲವಂ ಹುತ್ವಾ ಉಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ತಂ ಯಾವ ನ ಉಪಗಚ್ಛತಿ, ತಾವದೇವ ಅಮ್ಹೇ ದ್ವೇಪಿ ಜನೇ ಖಿಪ್ಪಂ ಮುಞ್ಚಾತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಕಕ್ಕಟಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಏಕೇನುಪಾಯೇನ ಮಂ ದ್ವೇಪಿ ಜನೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತುಕಾಮೋ, ಮಯ್ಹಂ ಉಪಾಯಕೋಸಲ್ಲಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಅಹಂ ದಾನಿ ಯಥಾ ಸಪ್ಪೋ ಸಞ್ಚರಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಏವಂ ಅಳಂ ಸಿಥಿಲಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕಾಕಂ ಪನ ನೇವ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ತಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೦೦.
‘‘ಸಪ್ಪಂ
ಪುರಿಸಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾನ ಸುಖಿಂ ಅರೋಗಂ, ಕಾಕಂ ಪಮೋಕ್ಖಾಮಿ ಯಥೇವ ಸಪ್ಪ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಟಿಬನ್ಧಕೋತಿ ಪಾಟಿಭೋಗೋ। ಯಥೇವ ಸಪ್ಪನ್ತಿ ಯಥಾ ಭವನ್ತಂ ಸಪ್ಪಂ ಮುಞ್ಚಾಮಿ, ತಥಾ ಕಾಕಂ ಪಮೋಕ್ಖಾಮಿ, ಕೇವಲಂ ತ್ವಂ ಇಮಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸರೀರತೋ ಸೀಘಂ ವಿಸಂ ಆವಮಾಹೀತಿ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸುಖಸಞ್ಚಾರಣತ್ಥಂ ಅಳಂ ಸಿಥಿಲಮಕಾಸಿ। ಸಪ್ಪೋ ವಿಸಂ ಆವಮಿತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಸರೀರಂ ನಿಬ್ಬಿಸಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ನಿದ್ದುಕ್ಖೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಪಕತಿವಣ್ಣೇನೇವ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಕಕ್ಕಟಕೋ ‘‘ಸಚೇ ಇಮೇ ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ಅರೋಗಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಯ್ಹಂ ಸಹಾಯಸ್ಸ ವಡ್ಢಿ ನಾಮ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ವಿನಾಸೇಸ್ಸಾಮಿ ನೇ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕತ್ತರಿಕಾಯ ಉಪ್ಪಲಮಕುಳಂ ವಿಯ ಅಳೇಹಿ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇನ್ತೋ ಓಸಾನಗಾಥಮಾಹ –
೧೦೧.
‘‘ಕಾಕೋ ತದಾ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಮಾರೋ ಪನ ಕಣ್ಹಸಪ್ಪೋ ಅಹೋಸಿ।
ಆನನ್ದಭದ್ದೋ ಕಕ್ಕಟಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಅಹಂ ತದಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಹೋಮಿ ಸತ್ಥಾ’’ತಿ॥
ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುಂ। ಕಾಕೀ ಪನ ಗಾಥಾಯ ನ ವುತ್ತಾ, ಸಾ ಚಿಞ್ಚಮಾಣವಿಕಾ ಅಹೋಸೀತಿ।
ಸುವಣ್ಣಕಕ್ಕಟಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ।
[೩೯೦] ೫. ಮಯ್ಹಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸಕುಣೋ ಮಯ್ಹಕೋ ನಾಮಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಆಗನ್ತುಕಸೇಟ್ಠಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸಾವತ್ಥಿಯಞ್ಹಿ ಆಗನ್ತುಕಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಅಡ್ಢೋ ಅಹೋಸಿ ಮಹದ್ಧನೋ। ಸೋ ನೇವ ಅತ್ತನಾ ಭೋಗೇ ಭುಞ್ಜಿ, ನ ಪರೇಸಂ ಅದಾಸಿ, ನಾನಗ್ಗರಸೇ ಪಣೀತೇ ಭೋಜನೇ ಉಪನೀತೇ ತಂ ನ ಭುಞ್ಜತಿ, ಬಿಲಙ್ಗದುತಿಯಂ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿ ಅಸ್ಸದ್ಧೋ ಅಹೋಸಿ ಮಚ್ಛರೀ, ನ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ದೇತಿ, ನ ಕಞ್ಚಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ರಾಜುಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಗರಸಿಖಿಂ ನಾಮ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಲದ್ಧಾ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ನನು ಚರಾಮ ಮಹಾಸೇಟ್ಠೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪುರಿಸಂ
‘‘ಪುಬ್ಬೇವ ದಾನಾ ಸುಮನಾ ಭವಾಮ, ದದಮ್ಪಿ ವೇ ಅತ್ತಮನಾ ಭವಾಮ।
ದತ್ವಾಪಿ ವೇ ನಾನುತಪ್ಪಾಮ ಪಚ್ಛಾ, ತಸ್ಮಾ ಹಿ ಅಮ್ಹಂ ದಹರಾ ನಮಿಯ್ಯರೇ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೦.೯೫)।
‘‘ಪುಬ್ಬೇವ ದಾನಾ ಸುಮನೋ, ದದಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದಯೇ।
ದತ್ವಾ ಅತ್ತಮನೋ ಹೋತಿ, ಏಸಾ ಯಞ್ಞಸ್ಸ ಸಮ್ಪದಾ’’॥ (ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೩೭; ಪೇ॰ ವ॰ ೩೦೫)।
ಇತಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಆಗನ್ತುಕಸೇಟ್ಠಿ ತಗರಸಿಖಿಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ದಿನ್ನಪಚ್ಚಯೇನ ಬಹುಂ ಧನಂ ಲಭಿ, ದತ್ವಾ ಅಪರಚೇತನಂ ಪಣೀತಂ ಕಾತುಂ ಅಸಮತ್ಥತಾಯ ಭೋಗೇ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖೀತಿ। ‘‘ಪುತ್ತಂ ಪನ ಕಸ್ಮಾ ನ ಲಭಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ಸತ್ಥಾ ‘‘ಪುತ್ತಸ್ಸ ಅಲಭನಕಾರಣಮ್ಪಿ ತೇನೇವ ಕತಂ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ
೧೦೨.
‘‘ಸಕುಣೋ ಮಯ್ಹಕೋ ನಾಮ, ಗಿರಿಸಾನುದರೀಚರೋ।
ಪಕ್ಕಂ ಪಿಪ್ಫಲಿಮಾರುಯ್ಹ, ‘ಮಯ್ಹಂ ಮಯ್ಹ’ನ್ತಿ ಕನ್ದತಿ॥
೧೦೩.
‘‘ತಸ್ಸೇವಂ
ಭುತ್ವಾನ ಪಿಪ್ಫಲಿಂ ಯನ್ತಿ, ವಿಲಪತ್ವೇವ ಸೋ ದಿಜೋ॥
೧೦೪.
‘‘ಏವಮೇವ
ನೇವತ್ತನೋ ನ ಞಾತೀನಂ, ಯಥೋಧಿಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ॥
೧೦೫.
‘‘ನ ಸೋ ಅಚ್ಛಾದನಂ ಭತ್ತಂ, ನ ಮಾಲಂ ನ ವಿಲೇಪನಂ।
ಅನುಭೋತಿ ಸಕಿಂ ಕಿಞ್ಚಿ, ನ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಞಾತಕೇ॥
೧೦೬.
‘‘ತಸ್ಸೇವಂ ವಿಲಪನ್ತಸ್ಸ, ಮಯ್ಹಂ ಮಯ್ಹನ್ತಿ ರಕ್ಖತೋ।
ರಾಜಾನೋ ಅಥ ವಾ ಚೋರಾ, ದಾಯಾದಾ ಯೇವ ಅಪ್ಪಿಯಾ।
ಧನಮಾದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ವಿಲಪತ್ವೇವ ಸೋ ನರೋ॥
೧೦೭.
‘‘ಧೀರೋ ಭೋಗೇ ಅಧಿಗಮ್ಮ, ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಚ ಞಾತಕೇ।
ತೇನ ಸೋ ಕಿತ್ತಿಂ ಪಪ್ಪೋತಿ, ಪೇಚ್ಚ ಸಗ್ಗೇ ಪಮೋದತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಯ್ಹಕೋತಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ವಿರವನವಸೇನ ಏವಂಲದ್ಧನಾಮೋ। ಗಿರಿಸಾನುದರೀಸು ಚರತೀತಿ ಗಿರಿಸಾನುದರೀಚರೋ। ಪಕ್ಕಂ ಪಿಪ್ಫಲಿನ್ತಿ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಏಕಂ ಫಲಭರಿತಂ ಪಿಪ್ಫಲಿರುಕ್ಖಂ। ಕನ್ದತೀತಿ ದಿಜಗಣೇ ತಂ ರುಕ್ಖಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾನಿ ಖಾದನ್ತೇ ವಾರೇತುಂ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ಪರಿದೇವನ್ತೋ ವಿಚರತಿ। ತಸ್ಸೇವಂ ವಿಲಪನ್ತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ವಿಲಪನ್ತಸ್ಸೇವ। ಭುತ್ವಾನ ವಿಪ್ಫಲಿಂ ಯನ್ತೀತಿ ತಂ ಪಿಪ್ಫಲಿರುಕ್ಖಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಫಲಸಮ್ಪನ್ನಂ ರುಕ್ಖಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ವಿಲಪತ್ವೇವಾತಿ ಸೋ ಪನ ದಿಜೋ ವಿಲಪತಿಯೇವ। ಯಥೋಧಿನ್ತಿ ಯಥಾಕೋಟ್ಠಾಸಂ, ಮಾತಾಪಿತಾಭಾತುಭಗಿನೀಪುತ್ತಧೀತಾದೀನಂ ಉಪಭೋಗಪರಿಭೋಗವಸೇನ ಯೋ ಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ದಾತಬ್ಬೋ, ತಂ ತಂ ನ ದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಸಕಿನ್ತಿ ಏಕವಾರಮ್ಪಿ ನಾನುಭೋತಿ। ‘‘ಸಕ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಮ್ಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಭತ್ತಚ್ಛಾದನಬೀಜನಙ್ಗಲಾದಿದಾನವಸೇನ ನ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ವಿಲಪತ್ವೇವ ಸೋ ನರೋತಿ ಏತೇಸು ರಾಜಾದೀಸು ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ಕೇವಲಂ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಲಪತಿಯೇವ। ಧೀರೋತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ। ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತೇ ದುಬ್ಬಲಞಾತಕೇ ಭತ್ತಚ್ಛಾದನಬೀಜನಙ್ಗಲಾದಿದಾನೇನ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ತೇನಾತಿ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ತೇನ ಞಾತಿಸಙ್ಗಹೇನ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಕಿತ್ತಿಞ್ಚ ಅತ್ತನೋ ವಣ್ಣಭಣನಞ್ಚ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಪೇಚ್ಚ ಸಗ್ಗೇ ದೇವನಗರೇ ಪಮೋದತಿ।
ಏವಂ
ಸತ್ಥಾ
ಮಯ್ಹಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ।
[೩೯೧] ೬. ವಿಜ್ಜಾಧರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ದುಬ್ಬಣ್ಣರೂಪನ್ತಿ ಮಹಾಕಣ್ಹಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೧೨.೬೧ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ತದಾ ಪನ ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತಥಾಗತೋ ಲೋಕತ್ಥಚರಿಯಂ ಚರಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಕ್ಕೋ ಅಹೋಸಿ। ತದಾ ಏಕೋ ವಿಜ್ಜಾಧರೋ ವಿಜ್ಜಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಅಡ್ಢರತ್ತಸಮಯೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಅತಿಚರತಿ, ತಸ್ಸಾ ಪರಿಚಾರಿಕಾಯೋ ಸಞ್ಜಾನಿಂಸು। ಸಾ ಸಯಮೇವ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ದೇವ, ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ಅಡ್ಢರತ್ತಸಮಯೇ ಸಿರಿಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮಂ ದೂಸೇತೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ ಪನ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಞ್ಞಾಣಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಕ್ಕೋಮಿ, ದೇವಾ’’ತಿ ಸಾ ಜಾತಿಹಿಙ್ಗುಲಿಕಪಾತಿಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ರತ್ತಿಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅಭಿರಮಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಪಞ್ಚಙ್ಗುಲಿಕಂ ದತ್ವಾ ಪಾತೋವ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ। ರಾಜಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಕತಜಾತಿಹಿಙ್ಗುಲಪಞ್ಚಙ್ಗುಲಿಕಪುರಿಸಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ। ವಿಜ್ಜಾಧರೋಪಿ ರತ್ತಿಂ ಅನಾಚಾರಂ ಕತ್ವಾ ದಿವಾ ಸುಸಾನೇ ಸೂರಿಯಂ ನಮಸ್ಸನ್ತೋ ಏಕಪಾದೇನ ತಿಟ್ಠತಿ। ರಾಜಪುರಿಸಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪರಿವಾರಯಿಂಸು। ಸೋ ‘‘ಪಾಕಟಂ ಮೇ ಕಮ್ಮಂ ಜಾತ’’ನ್ತಿ
ರಾಜಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಗತಪುರಿಸೇ ‘‘ಅದ್ದಸಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಆಮ, ಅದ್ದಸಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಕೋ ನಾಮೇಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಸೋ ಹಿ ರತ್ತಿಂ ಅನಾಚಾರಂ ಕತ್ವಾ ದಿವಾ ಪಬ್ಬಜಿತವೇಸೇನ ವಸತಿ’’। ರಾಜಾ ‘‘ಇಮೇ ದಿವಾ ಸಮಣವೇಸೇನ ಚರಿತ್ವಾ ರತ್ತಿಂ ಅನಾಚಾರಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಿಚ್ಛಾಗಹಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ವಿಜಿತಾ ಇಮೇ ಸಬ್ಬೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಪಲಾಯನ್ತು, ದಿಟ್ಠದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ ರಾಜಾಣಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೂ’’ತಿ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ। ತಿಯೋಜನಸತಿಕಾ ಕಾಸಿರಟ್ಠಾ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಅಞ್ಞರಾಜಧಾನಿಯೋ ಅಗಮಿಂಸು। ಸಕಲಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಓವಾದದಾಯಕೋ
ಸಕ್ಕೋ
೧೦೮.
‘‘ದುಬ್ಬಣ್ಣರೂಪಂ ತುವಮರಿಯವಣ್ಣೀ, ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಪಞ್ಜಲಿಕೋ ನಮಸ್ಸಸಿ।
ಸೇಯ್ಯೋ ನು ತೇಸೋ ಉದವಾ ಸರಿಕ್ಖೋ, ನಾಮಂ ಪರಸ್ಸತ್ತನೋ ಚಾಪಿ ಬ್ರೂಹೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅರಿಯವಣ್ಣೀತಿ ಸುನ್ದರರೂಪೋ। ಸೇಯ್ಯೋ ನು ತೇಸೋತಿ ಏಸೋ ವಿರೂಪೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಕಿಂ ನು ತಯಾ ಉತ್ತರಿತರೋ, ಉದಾಹು ಸರಿಕ್ಖೋ। ನಾಮಂ ಪರಸ್ಸತ್ತನೋ ಚಾಪೀತಿ ಏತಸ್ಸ ಪರಸ್ಸ ಚ ಅತ್ತನೋ ಚ ನಾಮಂ ಬ್ರೂಹೀತಿ ಪುಚ್ಛತಿ।
ಅಥ ನಂ ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಸಮಣಾ ನಾಮ ಗರುಟ್ಠಾನಿಯಾ, ತೇನ ಮೇ ನಾಮಂ ಲಪಿತುಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ತೇ ನಾಮಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೦೯.
‘‘ನ ನಾಮಗೋತ್ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ ರಾಜ, ಸಮ್ಮಗ್ಗತಾನುಜ್ಜುಗತಾನ ದೇವಾ।
ಅಹಞ್ಚ ತೇ ನಾಮಧೇಯ್ಯಂ ವದಾಮಿ, ಸಕ್ಕೋಹಮಸ್ಮೀ ತಿದಸಾನಮಿನ್ದೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಮ್ಮಗ್ಗತಾನುಜ್ಜುಗತಾನ ದೇವಾತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರೇ ಯಥಾ ಸಭಾವಸರಸವಸೇನ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಅಹಞ್ಚ ತೇ ನಾಮಧೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅಪಿಚ ಅಹಂ ಅತ್ತನೋ ನಾಮಧೇಯ್ಯಂ ತುಯ್ಹಂ ಕಥೇಮಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ತತಿಯಗಾಥಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಮಸ್ಸನೇ ಆನಿಸಂಸಂ ಪುಚ್ಛಿ –
೧೧೦.
‘‘ಯೋ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಂ ಚರಣೂಪಪನ್ನಂ, ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಪಞ್ಜಲಿಕೋ ನಮಸ್ಸತಿ।
ಪುಚ್ಛಾಮಿ
ಸಕ್ಕೋ ಚತುತ್ಥಗಾಥಾಯ ಕಥೇಸಿ –
೧೧೧.
‘‘ಯೋ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಂ ಚರಣೂಪಪನ್ನಂ, ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಪಞ್ಜಲಿಕೋ ನಮಸ್ಸತಿ।
ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಲಭತೇ ಪಸಂಸಂ, ಸಗ್ಗಞ್ಚ ಸೋ ಯಾತಿ ಸರೀರಭೇದಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖುನ್ತಿ ಭಿನ್ನಕಿಲೇಸಂ ಪರಿಸುದ್ಧಪುಗ್ಗಲಂ। ಚರಣೂಪಪನ್ನನ್ತಿ ಸೀಲಚರಣೇನ ಉಪೇತಂ। ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇತಿ ನ ಕೇವಲಂ ಇತೋ ಚುತೋಯೇವ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅತ್ತಭಾವೇ ಸೋ ಪಸಂಸಂ ಲಭತಿ, ಪಸಂಸಾಸುಖಂ ವಿನ್ದತೀತಿ।
ರಾಜಾ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಮಿಚ್ಛಾಗಹಣಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಪಞ್ಚಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೧೨.
‘‘ಲಕ್ಖೀ ವತ ಮೇ ಉದಪಾದಿ ಅಜ್ಜ, ಯಂ ವಾಸವಂ ಭೂತಪತಿದ್ದಸಾಮ।
ಭಿಕ್ಖುಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾನ ತುವಞ್ಚ ಸಕ್ಕ, ಕಾಹಾಮಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಅನಪ್ಪಕಾನೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಲಕ್ಖೀತಿ ಸಿರೀ, ಪಞ್ಞಾತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಅಜ್ಜ ಮಮ ತವ ವಚನಂ ಸುಣನ್ತಸ್ಸೇವ ಕುಸಲಾಕುಸಲವಿಪಾಕಜಾನನಪಞ್ಞಾ ಉದಪಾದೀತಿ। ಯನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಭೂತಪತಿದ್ದಸಾಮಾತಿ ಭೂತಪತಿಂ ಅದ್ದಸಾಮ।
ತಂ
೧೧೩.
‘‘ಅದ್ಧಾ
ಭಿಕ್ಖುಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾನ ಮಮಞ್ಚ ರಾಜ, ಕರೋಹಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಅನಪ್ಪಕಾನೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಬಹುಠಾನಚಿನ್ತಿನೋತಿ ಬಹೂನಿ ಕಾರಣಾನಿ ಚಿನ್ತನಸಮತ್ಥಾ।
ತಂ
೧೧೪.
‘‘ಅಕ್ಕೋಧನೋ ನಿಚ್ಚಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ, ಸಬ್ಬಾತಿಥೀಯಾಚಯೋಗೋ ಭವಿತ್ವಾ।
ನಿಹಚ್ಚ ಮಾನಂ ಅಭಿವಾದಯಿಸ್ಸಂ, ಸುತ್ವಾನ ದೇವಿನ್ದ ಸುಭಾಸಿತಾನೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಾತಿಥೀಯಾಚಯೋಗೋ ಭವಿತ್ವಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅತಿಥೀನಂ ಆಗತಾನಂ ಆಗನ್ತುಕಾನಂ ಯಂ ಯಂ ತೇ ಯಾಚನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಯುತ್ತೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ ಭವಿತ್ವಾ, ಸಬ್ಬಂ ತೇಹಿ ಯಾಚಿತಯಾಚಿತಂ ದದಮಾನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುತ್ವಾನ ದೇವಿನ್ದ ಸುಭಾಸಿತಾನೀತಿ ತವ ಸುಭಾಸಿತಾನಿ ಸುತ್ವಾ ಅಹಂ ಏವರೂಪೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವದತಿ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಪಾಸಾದಾ ಓರುಯ್ಹ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಆಕಾಸೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ವಿಜ್ಜಾಧರೋ ನ ಸಮಣೋ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘ಅತುಚ್ಛೋ ಲೋಕೋ, ಅತ್ಥಿ ಧಮ್ಮಿಕಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’ತಿ ಞತ್ವಾ ದಾನಂ ದೇಹಿ, ಸೀಲಂ ರಕ್ಖ, ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ರಾಜಾನಂ ಓವದಿ। ಸಕ್ಕೋಪಿ ಸಕ್ಕಾನುಭಾವೇನ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ ನಾಗರಾನಂ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಪಲಾತಾ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ। ಅಥ ತೇ ಉಭೋಪಿ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಅಗಮಂಸು। ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಅಕಾಸಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ, ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಸಕ್ಕೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ವಿಜ್ಜಾಧರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ।
[೩೯೨] ೭. ಸಿಙ್ಘಪುಪ್ಫಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯಮೇತನ್ತಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಸಿಕಗಾಮೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಉಗ್ಗಹಿತಸಿಪ್ಪೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಪದುಮಸರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪವಸನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸರಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಸುಪುಪ್ಫಿತಪದುಮಂ ಉಪಸಿಙ್ಘಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಏಕಾ ದೇವಧೀತಾ ರುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧವಿವರೇ ಠತ್ವಾ ಸಂವೇಜಯಮಾನಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೧೫.
‘‘ಯಮೇತಂ ವಾರಿಜಂ ಪುಪ್ಫಂ, ಅದಿನ್ನಂ ಉಪಸಿಙ್ಘಸಿ।
ಏಕಙ್ಗಮೇತಂ ಥೇಯ್ಯಾನಂ, ಗನ್ಧಥೇನೋಸಿ ಮಾರಿಸಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಏಕಙ್ಗಮೇತನ್ತಿ ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಏಸ।
ತತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೧೬.
‘‘ನ ಹರಾಮಿ ನ ಭಞ್ಜಾಮಿ, ಆರಾ ಸಿಙ್ಘಾಮಿ ವಾರಿಜಂ।
ಅಥ ಕೇನ ನು ವಣ್ಣೇನ, ಗನ್ಧಥೇನೋತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಆರಾ ಸಿಙ್ಘಾಮೀತಿ ದೂರೇ ಠಿತೋ ಘಾಯಾಮಿ। ವಣ್ಣೇನಾತಿ ಕಾರಣೇನ।
ತಸ್ಮಿಂ
೧೧೭.
‘‘ಯೋಯಂ ಭಿಸಾನಿ ಖಣತಿ, ಪುಣ್ಡರೀಕಾನಿ ಭಞ್ಜತಿ।
ಏವಂ ಆಕಿಣ್ಣಕಮ್ಮನ್ತೋ, ಕಸ್ಮಾ ಏಸೋ ನ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಆಕಿಣ್ಣಕಮ್ಮನ್ತೋತಿ ಕಕ್ಖಳಕಮ್ಮನ್ತೋ ದಾರುಣಕಮ್ಮನ್ತೋ।
ಅಥಸ್ಸ ಅವಚನಕಾರಣಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೀ ದೇವತಾ ಚತುತ್ಥಪಞ್ಚಮಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೧೧೮.
‘‘ಆಕಿಣ್ಣಲುದ್ದೋ ಪುರಿಸೋ, ಧಾತಿಚೇಲಂವ ಮಕ್ಖಿತೋ।
ತಸ್ಮಿಂ ಮೇ ವಚನಂ ನತ್ಥಿ, ತಞ್ಚಾರಹಾಮಿ ವತ್ತವೇ॥
೧೧೯.
‘‘ಅನಙ್ಗಣಸ್ಸ ಪೋಸಸ್ಸ, ನಿಚ್ಚಂ ಸುಚಿಗವೇಸಿನೋ।
ವಾಲಗ್ಗಮತ್ತಂ ಪಾಪಸ್ಸ, ಅಬ್ಭಾಮತ್ತಂವ ಖಾಯತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಧಾತಿಚೇಲಂವಾತಿ ಖೇಳಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಮುತ್ತಗೂಥಮಕ್ಖಿತಂ ಧಾತಿದಾಸಿಯಾ ನಿವತ್ಥಚೇಲಂ ವಿಯ ಅಯಂ ಪಾಪಮಕ್ಖಿತೋಯೇವ, ತೇನ ಕಾರಣೇನ ತಸ್ಮಿಂ ಮಮ ವಚನಂ ನತ್ಥಿ। ತಞ್ಚಾರಹಾಮೀತಿ ಸಮಣಾ ಪನ ಓವಾದಕ್ಖಮಾ ಹೋನ್ತಿ ಪಿಯಸೀಲಾ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಅಯುತ್ತಂ ಕರೋನ್ತಂ ವತ್ತುಂ ಅರಹಾಮಿ ಸಮಣಾತಿ। ಅನಙ್ಗಣಸ್ಸಾತಿ ನಿದ್ದೋಸಸ್ಸ ತುಮ್ಹಾದಿಸಸ್ಸ। ಅಬ್ಭಾಮತ್ತಂವ ಖಾಯತೀತಿ ಮಹಾಮೇಘಪ್ಪಮಾಣಂ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಇದಾನಿ ಕಸ್ಮಾ ಏವರೂಪಂ ದೋಸಂ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಂ ಕರೋಸೀತಿ।
ತಾಯ ಪನ ಸಂವೇಜಿತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಂವೇಗಪ್ಪತ್ತೋ ಛಟ್ಠಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೨೦.
‘‘ಅದ್ಧಾ ಮಂ ಯಕ್ಖ ಜಾನಾಸಿ, ಅಥೋ ಮಂ ಅನುಕಮ್ಪಸಿ।
ಪುನಪಿ ಯಕ್ಖ ವಜ್ಜಾಸಿ, ಯದಾ ಪಸ್ಸಸಿ ಏದಿಸ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯಕ್ಖಾತಿ ದೇವತಂ ಆಲಪತಿ। ವಜ್ಜಾಸೀತಿ ವದೇಯ್ಯಾಸಿ। ಯದಾ ಪಸ್ಸಸಿ ಏದಿಸನ್ತಿ ಯದಾ ಮಮ ಏವರೂಪಂ ದೋಸಂ ಪಸ್ಸಸಿ, ತದಾ ಏವಂ ಮಮ ವದೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ವದತಿ।
ಅಥಸ್ಸ
೧೨೧.
‘‘ನೇವ ತಂ ಉಪಜೀವಾಮಿ, ನಪಿ ತೇ ಭತಕಾಮ್ಹಸೇ।
ತ್ವಮೇವ ಭಿಕ್ಖು ಜಾನೇಯ್ಯ, ಯೇನ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ ಸುಗ್ಗತಿ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಭತಕಾಮ್ಹಸೇತಿ ತವ ಭತಿಹತಾ ಕಮ್ಮಕರಾಪಿ ನ ಹೋಮ। ಕಿಂಕಾರಣಾ ತಂ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ರಕ್ಖಮಾನಾ ವಿಚರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ದೀಪೇತಿ। ಯೇನ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಭಿಕ್ಖು ಯೇನ ಕಮ್ಮೇನ ತ್ವಂ ಸುಗತಿಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸಿ, ತ್ವಮೇವ ತಂ ಜಾನೇಯ್ಯಾಸೀತಿ।
ಏವಂ ಸಾ ತಸ್ಸ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಮಾನಮೇವ ಪವಿಟ್ಠಾ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಅಹೋಸಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ।
ತದಾ ದೇವಧೀತಾ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾ ಅಹೋಸಿ, ತಾಪಸೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ।
ಸಿಙ್ಘಪುಪ್ಫಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ।
[೩೯೩] ೮. ವಿಘಾಸಾದಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸುಸುಖಂ ವತ ಜೀವನ್ತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೇಳಿಸೀಲಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತೇಸು ಹಿ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೇನ ಪಾಸಾದಂ ಕಮ್ಪೇತ್ವಾ ಸಂವೇಜಿತೇಸು ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ತೇಸಂ ಅಗುಣಂ ಕಥೇನ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪೇತೇ ಕೇಳಿಸೀಲಕಾಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಕ್ಕೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಕಾಸಿಕಗಾಮೇ ಸತ್ತ ಭಾತರೋ ಕಾಮೇಸು ದೋಸಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝಾರಞ್ಞೇ ವಸನ್ತಾ ಯೋಗೇ ಯೋಗಂ ಅಕತ್ವಾ ಕಾಯದಳ್ಹೀಬಹುಲಾ ಹುತ್ವಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಕೀಳಂ
೧೨೨.
‘‘ಸುಸುಖಂ
ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಪಾಸಂಸಾ, ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಚ ಸುಗ್ಗತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವಿಘಾಸಾದಿನೋತಿ ಭುತ್ತಾತಿರೇಕಂ ಭುಞ್ಜನ್ತೇ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇತಿ ಯೇ ಏವರೂಪಾ, ತೇ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಪಾಸಂಸಾ, ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಚ ತೇಸಂ ಸುಗತಿ ಹೋತಿ, ಸಗ್ಗೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವದತಿ।
ಅಥ ತೇಸು ಏಕೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಅವಸೇಸೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೨೩.
‘‘ಸುಕಸ್ಸ ಭಾಸಮಾನಸ್ಸ, ನ ನಿಸಾಮೇಥ ಪಣ್ಡಿತಾ।
ಇದಂ ಸುಣಾಥ ಸೋದರಿಯಾ, ಅಮ್ಹೇವಾಯಂ ಪಸಂಸತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಭಾಸಮಾನಸ್ಸಾತಿ ಮಾನುಸಿಕಾಯ ವಾಚಾಯ ಭಣನ್ತಸ್ಸ। ನ ನಿಸಾಮೇಥಾತಿ ನ ಸುಣಾಥ। ಇದಂ ಸುಣಾಥಾತಿ ಇದಮಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುಣಾಥ। ಸೋದರಿಯಾತಿ ಸಮಾನೇ ಉದರೇ ವುತ್ಥಭಾವೇನ ತೇ ಆಲಪನ್ತೋ ಆಹ।
ಅಥ ನೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಸುಕೋ ತತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೨೪.
‘‘ನಾಹಂ ತುಮ್ಹೇ ಪಸಂಸಾಮಿ, ಕುಣಪಾದಾ ಸುಣಾಥ ಮೇ।
ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಭೋಜಿನೋ ತುಮ್ಹೇ, ನ ತುಮ್ಹೇ ವಿಘಾಸಾದಿನೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕುಣಪಾದಾತಿ ಕುಣಪಖಾದಕಾತಿ ತೇ ಆಲಪತಿ।
ತೇ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಚತುತ್ಥಂ ಗಾಥಮಾಹಂಸು –
೧೨೫.
‘‘ಸತ್ತವಸ್ಸಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ಮಜ್ಝಾರಞ್ಞೇ ಸಿಖಣ್ಡಿನೋ।
ವಿಘಾಸೇನೇವ ಯಾಪೇನ್ತಾ, ಮಯಞ್ಚೇ ಭೋತೋ ಗಾರಯ್ಹಾ।
ಕೇ ನು ಭೋತೋ ಪಸಂಸಿಯಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಿಖಣ್ಡಿನೋತಿ ಚೂಳಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ವಿಘಾಸೇನೇವಾತಿ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘವಿಘಾಸೇನೇವ ಯಾಪೇನ್ತಾ ಯದಿ ಭೋತೋ ಗಾರಯ್ಹಾ, ಅಥ ಕೇ ನು ತೇ ಪಸಂಸಿಯಾತಿ।
ತೇ
೧೨೬.
‘‘ತುಮ್ಹೇ ಸೀಹಾನಂ ಬ್ಯಗ್ಘಾನಂ, ವಾಳಾನಞ್ಚಾವಸಿಟ್ಠಕಂ।
ಉಚ್ಛಿಟ್ಠೇನೇವ ಯಾಪೇನ್ತಾ, ಮಞ್ಞಿವ್ಹೋ ವಿಘಾಸಾದಿನೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವಾಳಾನಞ್ಚಾವಸಿಟ್ಠಕನ್ತಿ ಸೇಸವಾಳಮಿಗಾನಞ್ಚ ಅವಸಿಟ್ಠಕಂ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಭೋಜನಂ।
ತಂ
೧೨೭.
‘‘ಯೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸಮಣಸ್ಸ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ವನಿಬ್ಬಿನೋ।
ದತ್ವಾವ ಸೇಸಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ, ತೇ ಜನಾ ವಿಘಾಸಾದಿನೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವನಿಬ್ಬಿನೋತಿ ತಂ ತಂ ಭಣ್ಡಂ ಯಾಚನಕಸ್ಸ। ಏವಂ ತೇ ಲಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಗತೋ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಸತ್ತ ಭಾತರೋ ಇಮೇ ಕೇಳಿಸೀಲಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಹೇಸುಂ, ಸಕ್ಕೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ವಿಘಾಸಾದಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ।
[೩೯೪] ೯. ವಟ್ಟಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಪಣೀತನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಲೋಲಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಞ್ಹಿ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಲೋಲೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ ಖೋ ಭಿಕ್ಖು ಇದಾನೇವ ಲೋಲೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತ್ವಂ ಲೋಲೋಯೇವ, ಲೋಲತಾಯ ಪನ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಹತ್ಥಿಗವಾಸ್ಸಪುರಿಸಕುಣಪೇಹಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ವಟ್ಟಕಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ಲೂಖತಿಣಬೀಜಾಹಾರೋ ವಸಿ। ತದಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಏಕೋ ಲೋಲಕಾಕೋ ಹತ್ಥಿಕುಣಪಾದೀಹಿ ಅತಿತ್ತೋ ‘‘ಇತೋ ಉತ್ತರಿತರಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಫಲಾಫಲಂ ಖಾದನ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ
೧೨೮.
‘‘ಪಣೀತಂ ಭುಞ್ಜಸೇ ಭತ್ತಂ, ಸಪ್ಪಿತೇಲಞ್ಚ ಮಾತುಲ।
ಅಥ ಕೇನ ನು ವಣ್ಣೇನ, ಕಿಸೋ ತ್ವಮಸಿ ವಾಯಸಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಭತ್ತನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಭೋಜನನಿಯಾಮೇನ ಪಟಿಯಾದಿತಭತ್ತಂ। ಮಾತುಲಾತಿ ತಂ ಪಿಯಸಮುದಾಚಾರೇನ ಆಲಪತಿ। ಕಿಸೋತಿ ಅಪ್ಪಮಂಸಲೋಹಿತೋ।
ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಕಾಕೋ ತಿಸ್ಸೋ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೧೨೯.
‘‘ಅಮಿತ್ತಮಜ್ಝೇ ವಸತೋ, ತೇಸು ಆಮಿಸಮೇಸತೋ।
ನಿಚ್ಚಂ ಉಬ್ಬಿಗ್ಗಹದಯಸ್ಸ, ಕುತೋ ಕಾಕಸ್ಸ ದಳ್ಹಿಯಂ॥
೧೩೦.
‘‘ನಿಚ್ಚಂ ಉಬ್ಬೇಗಿನೋ ಕಾಕಾ, ಧಙ್ಕಾ ಪಾಪೇನ ಕಮ್ಮುನಾ।
ಲದ್ಧೋ ಪಿಣ್ಡೋ ನ ಪೀಣೇತಿ, ಕಿಸೋ ತೇನಸ್ಮಿ ವಟ್ಟಕ॥
೧೩೧.
‘‘ಲೂಖಾನಿ ತಿಣಬೀಜಾನಿ, ಅಪ್ಪಸ್ನೇಹಾನಿ ಭುಞ್ಜಸಿ।
ಅಥ ಕೇನ ನು ವಣ್ಣೇನ, ಥೂಲೋ ತ್ವಮಸಿ ವಟ್ಟಕಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ದಳ್ಹಿಯನ್ತಿ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ ಕಾಕಸ್ಸ ಕುತೋ ದಳ್ಹೀಭಾವೋ, ಕುತೋ ಥೂಲನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಬ್ಬೇಗಿನೋತಿ ಧಙ್ಕಾತಿ ಕಾಕಾನಮೇವ ನಾಮಂ। ಪಾಪೇನ ಕಮ್ಮುನಾ ಲದ್ಧೋತಿ ಕಾಕೇನ ಮನುಸ್ಸಸನ್ತಕವಿಲುಮ್ಪನಸಙ್ಖಾತೇನ ಪಾಪೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಲದ್ಧೋ ಪಿಣ್ಡೋ। ನ ಪೀಣೇತೀತಿ ನ ತಪ್ಪೇತಿ। ತೇನಸ್ಮೀತಿ ತೇನ ಕಾರಣೇನಾಹಂ ಕಿಸೋ ಅಸ್ಮಿ। ಅಪ್ಪಸ್ನೇಹಾನೀತಿ ಮನ್ದೋಜಾನಿ। ಇದಂ ಕಾಕೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ‘‘ಪಣೀತಭೋಜನಂ ಖಾದತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾಪಿ ವಟ್ಟಕಾನಂ ಗಹಿತಗೋಚರಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಆಹ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಥೂಲಭಾವಕಾರಣಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೧೩೨.
‘‘ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಾ
ಲದ್ಧಾಲದ್ಧೇನ ಯಾಪೇನ್ತೋ, ಥೂಲೋ ತೇನಸ್ಮಿ ವಾಯಸ॥
೧೩೩.
‘‘ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಸ್ಸ ಹಿ ಪೋಸಸ್ಸ, ಅಪ್ಪಚಿನ್ತಸುಖಸ್ಸ ಚ।
ಸುಸಙ್ಗಹಿತಮಾನಸ್ಸ, ವುತ್ತೀ ಸುಸಮುದಾನಯಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಾತಿ ಆಹಾರೇಸು ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಯ ನಿತ್ತಣ್ಹತಾಯ, ಕೇವಲಂ ಸರೀರಯಾಪನವಸೇನೇವ ಆಹಾರಾಹರಣತಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪ್ಪಚಿನ್ತಾಯಾತಿ ‘‘ಅಜ್ಜ ಕಹಂ ಆಹಾರಂ ಅದೂರಗಮನೇನ ಚಾತಿ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಠಾನೇ ಮಧುರಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅವಿದೂರಗಮನೇನ ಚ। ಲದ್ಧಾಲದ್ಧೇನಾತಿ ಲೂಖಂ ವಾ ಹೋತು ಪಣೀತಂ ವಾ, ಯಂ ಲದ್ಧಂ, ತೇನೇವ। ಥೂಲೋ ತೇನಸ್ಮೀತಿ ತೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧೇನ ಕಾರಣೇನ ಥೂಲೋ ಅಸ್ಮಿ। ವಾಯಸಾತಿ ಕಾಕಂ ಆಲಪತಿ। ಅಪ್ಪಚಿನ್ತಸುಖಸ್ಸಾತಿ ಆಹಾರಚಿನ್ತಾರಹಿತಾನಂ ಅಪ್ಪಚಿನ್ತಾನಮರಿಯಾನಂ ಸುಖಂ ಅಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಅಪ್ಪಚಿನ್ತಸುಖೋ, ತಸ್ಸ ತಾದಿಸೇನ ಸುಖೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ। ಸುಸಙ್ಗಹಿತಮಾನಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಜೀರಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಸುಟ್ಠು ಸಙ್ಗಹಿತಾಹಾರಮಾನಸ್ಸ। ವುತ್ತೀ ಸುಸಮುದಾನಯಾತಿ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಜೀವಿತವುತ್ತಿ ಸುಖೇನ ಸಕ್ಕಾ ಸಮುದಾನೇತುಂ ಸುಸಮುದಾನಯಾ ಸುನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಾ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಲೋಲಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ।
ತದಾ ಕಾಕೋ ಲೋಲಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ವಟ್ಟಕೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ।
ವಟ್ಟಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ।
[೩೯೫] ೧೦. ಪಾರಾವತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಚಿರಸ್ಸಂ ವತ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಲೋಲಭಿಕ್ಖುಂಯೇವ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವತ್ಥು ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಾರಾವತೋ ಹುತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿನೋ ಮಹಾನಸೇ ನೀಳಪಚ್ಛಿಯಂ ವಸತಿ। ಕಾಕೋಪಿ
೧೩೪.
‘‘ಚಿರಸ್ಸಂ ವತ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಸಹಾಯಂ ಮಣಿಧಾರಿನಂ।
ಸುಕತಾ ಮಸ್ಸುಕುತ್ತಿಯಾ, ಸೋಭತೇ ವತ ಮೇ ಸಖಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಸ್ಸುಕುತ್ತಿಯಾತಿ ಇಮಾಯ ಮಸ್ಸುಕಿರಿಯಾಯ।
ತಂ
೧೩೫.
‘‘ಪರೂಳ್ಹಕಚ್ಛನಖಲೋಮೋ, ಅಹಂ ಕಮ್ಮೇಸು ಬ್ಯಾವಟೋ।
ಚಿರಸ್ಸಂ ನ್ಹಾಪಿತಂ ಲದ್ಧಾ, ಲೋಮಂ ತಂ ಅಜ್ಜ ಹಾರಯಿ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಹಂ ಕಮ್ಮೇಸು ಬ್ಯಾವಟೋತಿ ಅಹಂ ಸಮ್ಮ ಪಾರಾವತ, ರಾಜಕಮ್ಮೇಸು ಬ್ಯಾವಟೋ ಓಕಾಸಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಪರೂಳ್ಹಕಚ್ಛನಖಲೋಮೋ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ ವದತಿ। ಅಜ್ಜ ಹಾರಯಿನ್ತಿ ಅಜ್ಜ ಹಾರೇಸಿಂ।
ತತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೩೬.
‘‘ಯಂ ನು ಲೋಮಂ ಅಹಾರೇಸಿ, ದುಲ್ಲಭಂ ಲದ್ಧ ಕಪ್ಪಕಂ।
ಅಥ ಕಿಞ್ಚರಹಿ ತೇ ಸಮ್ಮ, ಕಣ್ಠೇ ಕಿಣಿಕಿಣಾಯತೀ’’ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ
ತತೋ ಕಾಕೋ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೧೩೭.
‘‘ಮನುಸ್ಸಸುಖುಮಾಲಾನಂ, ಮಣಿ ಕಣ್ಠೇಸು ಲಮ್ಬತಿ।
ತೇಸಾಹಂ ಅನುಸಿಕ್ಖಾಮಿ, ಮಾ ತ್ವಂ ಮಞ್ಞಿ ದವಾ ಕತಂ॥
೧೩೮.
‘‘ಸಚೇಪಿಮಂ ಪಿಹಯಸಿ, ಮಸ್ಸುಕುತ್ತಿಂ ಸುಕಾರಿತಂ।
ಕಾರಯಿಸ್ಸಾಮಿ ತೇ ಸಮ್ಮ, ಮಣಿಞ್ಚಾಪಿ ದದಾಮಿ ತೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಣೀತಿ ಏವರೂಪಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಏಕಂ ಮಣಿರತನಂ ಕಣ್ಠೇಸು ಲಮ್ಬತಿ। ತೇಸಾಹನ್ತಿ ತೇಸಂ ಅಹಂ। ಮಾ ತ್ವಂ ಮಞ್ಞೀತಿ ತ್ವಂ ಪನ ‘‘ಏತಂ ಮಯಾ ದವಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ಸಚೇಪಿಮಂ ಪಿಹಯಸೀತಿ ಸಚೇ ಇಮಂ ಮಮ ಕತಂ ಮಸ್ಸುಕುತ್ತಿಂ ತ್ವಂ ಇಚ್ಛಸಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಛಟ್ಠಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೩೯.
‘‘ತ್ವಞ್ಞೇವ ಮಣಿನಾ ಛನ್ನೋ, ಸುಕತಾಯ ಚ ಮಸ್ಸುಯಾ।
ಆಮನ್ತ ಖೋ ತಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಪಿಯಂ ಮೇ ತವದಸ್ಸನ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಣಿನಾತಿ ಮಣಿನೋ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಸಮ್ಮ ವಾಯಸ, ತ್ವಞ್ಞೇವ ಇಮಸ್ಸ ಮಣಿನೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಚ ಸುಕತಾಯ ಮಸ್ಸುಯಾ
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗತೋ। ಕಾಕೋ ತತ್ಥೇವ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತೋ।
ಸತ್ಥಾ
ಪಾರಾವತಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ।
ಖರಪುತ್ತವಗ್ಗೋ ದುತಿಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
ಜಾತಕುದ್ದಾನಂ –
ಅವಾರಿಯಂ ಸೇತಕೇತು, ದರೀಮುಖಞ್ಚ ನೇರು ಚ।
ಆಸಙ್ಕಮಿಗಾಲೋಪಞ್ಚ, ಕಾಳಕಣ್ಣೀ ಚ ಕುಕ್ಕುಟಂ॥
ಧಮ್ಮಧಜಞ್ಚ ನನ್ದಿಯಂ, ಖರಪುತ್ತಂ ಸೂಚಿ ಚೇವ।
ತುಣ್ಡಿಲಂ ಸೋಣ್ಣಕಕ್ಕಟಂ, ಮಯ್ಹಕಂ ವಿಜ್ಜಾಧರಞ್ಚೇವ॥
ಸಿಙ್ಘಪುಪ್ಫಂ ವಿಘಾಸಾದಂ, ವಟ್ಟಕಞ್ಚ ಪಾರಾವತಂ।
ಸಙ್ಗಾಯಿಂಸು ಮಹಾಥೇರಾ, ಛಕ್ಕೇ ವೀಸತಿ ಜಾತಕೇ॥
ಛಕ್ಕನಿಪಾತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।