೯. ನವಕನಿಪಾತೋ
[೪೨೭] ೧. ಗಿಜ್ಝಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಪರಿಸಙ್ಕುಪಥೋ ನಾಮಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ದುಬ್ಬಚಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಏಕೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾಪಿ ಅತ್ಥಕಾಮೇಹಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇಹಿ ಚೇವ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಹಿ ಚ ‘‘ಏವಂ ತೇ ಅಭಿಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ಪಟಿಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ಆಲೋಕಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ವಿಲೋಕಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ಸಮಿಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ಪಸಾರಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ನಿವಾಸೇತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ಪಾರುಪಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ಪತ್ತೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ಯಾಪನಮತ್ತಂ ಭತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರೇನ ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞುನಾ ಜಾಗರಿಯಮನುಯುತ್ತೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಇದಂ ಆಗನ್ತುಕವತ್ತಂ ನಾಮ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ, ಇದಂ ಗಮಿಕವತ್ತಂ ನಾಮ, ಇಮಾನಿ ಚುದ್ದಸ ಖನ್ಧಕವತ್ತಾನಿ, ಅಸೀತಿ ಮಹಾವತ್ತಾನಿ। ತತ್ಥ ತೇ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತಿತಬ್ಬಂ, ಇಮೇ ತೇರಸ ಧುತಙ್ಗಗುಣಾ ನಾಮ, ಏತೇ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಓವದಿಯಮಾನೋ ದುಬ್ಬಚೋ ಅಹೋಸಿ ಅಕ್ಖಮೋ ಅಪ್ಪದಕ್ಖಿಣಗ್ಗಾಹೀ ಅನುಸಾಸನಿಂ। ‘‘ಅಹಂ ತುಮ್ಹೇ ನ ವದಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಮಂ ಕಸ್ಮಾ ವದಥ, ಅಹಮೇವ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಂ ವಾ ಅನತ್ಥಂ ವಾ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಅವಚನೀಯಂ ಅಕಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ದುಬ್ಬಚಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಅಗುಣಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ದುಬ್ಬಚೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖು ಏವರೂಪೇ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ
ಅತೀತೇ ಗಿಜ್ಝಕೂಟೇ ಪಬ್ಬತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗಿಜ್ಝಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಪುತ್ತೋ ಪನಸ್ಸ ಸುಪತ್ತೋ ನಾಮ ಗಿಜ್ಝರಾಜಾ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಗಿಜ್ಝಪರಿವಾರೋ ಥಾಮಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪೋಸೇಸಿ, ಥಾಮಸಮ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಪನ ಅತಿದೂರಂ ಉಪ್ಪತತಿ। ಅಥ ನಂ ಪಿತಾ ‘‘ತಾತ, ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ಠಾನಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ನ ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಓವದಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ವತ್ವಾಪಿ ಏಕದಿವಸಂ ಪನ
೧.
‘‘ಪರಿಸಙ್ಕುಪಥೋ ನಾಮ, ಗಿಜ್ಝಪನ್ಥೋ ಸನನ್ತನೋ।
ತತ್ರಾಸಿ ಮಾತಾಪಿತರೋ, ಗಿಜ್ಝೋ ಪೋಸೇಸಿ ಜಿಣ್ಣಕೇ।
ತೇಸಂ ಅಜಗರಮೇದಂ, ಅಚ್ಚಹಾಸಿ ಬಹುತ್ತಸೋ॥
೨.
‘‘ಪಿತಾ ಚ ಪುತ್ತಂ ಅವಚ, ಜಾನಂ ಉಚ್ಚಂ ಪಪಾತಿನಂ।
ಸುಪತ್ತಂ ಥಾಮಸಮ್ಪನ್ನಂ, ತೇಜಸ್ಸಿಂ ದೂರಗಾಮಿನಂ॥
೩.
‘‘ಪರಿಪ್ಲವನ್ತಂ ಪಥವಿಂ, ಯದಾ ತಾತ ವಿಜಾನಹಿ।
ಸಾಗರೇನ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ಚಕ್ಕಂವ ಪರಿಮಣ್ಡಲಂ।
ತತೋ ತಾತ ನಿವತ್ತಸ್ಸು, ಮಾಸ್ಸು ಏತ್ತೋ ಪರಂ ಗಮಿ॥
೪.
‘‘ಉದಪತ್ತೋಸಿ ವೇಗೇನ, ಬಲೀ ಪಕ್ಖೀ ದಿಜುತ್ತಮೋ।
ಓಲೋಕಯನ್ತೋ ವಕ್ಕಙ್ಗೋ, ಪಬ್ಬತಾನಿ ವನಾನಿ ಚ॥
೫.
‘‘ಅದ್ದಸ್ಸ ಪಥವಿಂ ಗಿಜ್ಝೋ, ಯಥಾಸಾಸಿ ಪಿತುಸ್ಸುತಂ।
ಸಾಗರೇನ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ಚಕ್ಕಂವ ಪರಿಮಣ್ಡಲಂ॥
೬.
‘‘ತಞ್ಚ ಸೋ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಪರಮೇವಚ್ಚವತ್ತಥ।
ತಞ್ಚ ವಾತಸಿಖಾ ತಿಕ್ಖಾ, ಅಚ್ಚಹಾಸಿ ಬಲಿಂ ದಿಜಂ॥
೭.
‘‘ನಾಸಕ್ಖಾತಿಗತೋ ಪೋಸೋ, ಪುನದೇವ ನಿವತ್ತಿತುಂ।
ದಿಜೋ ಬ್ಯಸನಮಾಪಾದಿ, ವೇರಮ್ಭಾನಂ ವಸಂ ಗತೋ॥
೮.
‘‘ತಸ್ಸ
ಸಬ್ಬೇ ಬ್ಯಸನಮಾಪಾದುಂ, ಅನೋವಾದಕರೇ ದಿಜೇ॥
೯.
‘‘ಏವಮ್ಪಿ
ಅತಿಸೀಮಚರೋ ದಿತ್ತೋ, ಗಿಜ್ಝೋವಾತೀತಸಾಸನೋ।
ಸ ವೇ ಬ್ಯಸನಂ ಪಪ್ಪೋತಿ, ಅಕತ್ವಾ ವುಡ್ಢಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪರಿಸಙ್ಕುಪಥೋತಿ ಸಙ್ಕುಪಥೋ। ಮನುಸ್ಸಾ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಖಾಣುಕೇ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ತೇಸು ರಜ್ಜುಯೋ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇನ ಸೋ ಗಿಜ್ಝಪಬ್ಬತೇ ಜಙ್ಘಮಗ್ಗೋ ‘‘ಸಙ್ಕುಪಥೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಗಿಜ್ಝಪನ್ಥೋತಿ ಸನನ್ತನೋತಿ ಪೋರಾಣೋ। ತತ್ರಾಸೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಗಿಜ್ಝಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ಸಙ್ಕುಪಥೇ ಏಕೋ ಗಿಜ್ಝೋ ಆಸಿ, ಸೋ ಜಿಣ್ಣಕೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪೋಸೇಸಿ। ಅಜಗರಮೇದನ್ತಿ ಅಜಗರಾನಂ ಮೇದಂ। ಅಚ್ಚಹಾಸೀತಿ ಅತಿವಿಯ ಆಹರಿ। ಬಹುತ್ತಸೋತಿ ಬಹುಸೋ। ಜಾನಂ ಉಚ್ಚಂ ಪಪಾತಿನನ್ತಿ ‘‘ಪುತ್ತೋ ತೇ ಅತಿಉಚ್ಚಂ ಠಾನಂ ಲಙ್ಘತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಉಚ್ಚೇ ಪಪಾತೀ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಜಾನನ್ತೋ। ತೇಜಸ್ಸಿನ್ತಿ ಪುರಿಸತೇಜಸಮ್ಪನ್ನಂ। ದೂರಗಾಮಿನನ್ತಿ ತೇನೇವ ತೇಜೇನ ದೂರಗಾಮಿಂ। ಪರಿಪ್ಲವನ್ತನ್ತಿ ಉಪ್ಪಲಪತ್ತಂ ವಿಯ ಉದಕೇ ಉಪ್ಲವಮಾನಂ। ವಿಜಾನಹೀತಿ ವಿಜಾನಾಸಿ। ಚಕ್ಕಂವ ಪರಿಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ತೇ ಪದೇಸೇ ಠಿತಸ್ಸ ಸಮುದ್ದೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ ಜಮ್ಬುದೀಪೋ ಚಕ್ಕಮಣ್ಡಲಂವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತತೋ ತಾತ ನಿವತ್ತಾಹೀತಿ ಓವದನ್ತೋ ಏವಮಾಹ।
ಉದಪತ್ತೋಸೀತಿ ಪಿತು ಓವಾದಂ ಅಕತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ಗಿಜ್ಝೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪ್ಪತಿತೋ ತೇ ಓಹಾಯ ಪಿತರಾ ಕಥಿತಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಓಲೋಕಯನ್ತೋತಿ ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ। ವಕ್ಕಙ್ಗೋತಿ ವಙ್ಕಗೀವೋ। ಯಥಾಸಾಸಿ ಪಿತುಸ್ಸುತನ್ತಿ ಯಥಾಸ್ಸ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಾ ಸುತಂ ಆಸಿ, ತಥೇವ ಅದ್ದಸ, ‘‘ಯಥಾಸ್ಸಾಸೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಪರಮೇವಚ್ಚವತ್ತಥಾತಿ ಪಿತರಾ ಅಕ್ಖಾತಟ್ಠಾನತೋ ಪರಂ ಅತಿವತ್ತೋವ। ತಞ್ಚ ವಾತಸಿಖಾ ತಿಕ್ಖಾತಿ ತಂ ಅನೋವಾದಕಂ ಬಲಿಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ ದಿಜಂ ತಿಖಿಣವೇರಮ್ಭವಾತಸಿಖಾ ಅಚ್ಚಹಾಸಿ ಅತಿಹರಿ, ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಂ ಅಕಾಸಿ। ನಾಸಕ್ಖಾತಿಗತೋತಿ ನಾಸಕ್ಖಿ ಅತಿಗತೋ। ಪೋಸೋತಿ ಸತ್ತೋ। ಅನೋವಾದಕರೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ದಿಜೇ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಓವಾದಂ ಅಕರೋನ್ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ಅಕತ್ವಾ ವುಡ್ಢಸಾಸನನ್ತಿ ವುಡ್ಢಾನಂ ಹಿತಕಾಮಾನಂ ವಚನಂ ಅಕತ್ವಾ ಏವಮೇವ ಬ್ಯಸನಂ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ತಸ್ಮಾ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ದುಬ್ಬಚಗಿಜ್ಝೋ ಏತರಹಿ ದುಬ್ಬಚಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ಗಿಜ್ಝಪಿತಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಗಿಜ್ಝಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ।
[೪೨೮] ೨. ಕೋಸಮ್ಬಿಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಪುಥುಸದ್ದೋತಿ ಕೋಸಮ್ಬಕಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಮಹಾವ॰ ೪೫೧ ಆದಯೋ) ಆಗತಮೇವ, ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ। ತದಾ ಕಿರ ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ ವಸಿಂಸು ವಿನಯಧರೋ ಚ ಸುತ್ತನ್ತಿಕೋ ಚ। ತೇಸು ಸುತ್ತನ್ತಿಕೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸರೀರವಲಞ್ಜಂ ಕತ್ವಾ ಉದಕಕೋಟ್ಠಕೇ ಆಚಮನಉದಕಾವಸೇಸಂ ಭಾಜನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಪಚ್ಛಾ ವಿನಯಧರೋ ತತ್ಥ ಪವಿಟ್ಠೋ ತಂ ಉದಕಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಇತರಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಆವುಸೋ, ತಯಾ ಉದಕಂ ಠಪಿತ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಆಮಾವುಸೋ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಪನೇತ್ಥ ಆಪತ್ತಿಭಾವಂ ನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮಾವುಸೋ ನ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಹೋತಿ, ಆವುಸೋ, ಏತ್ಥ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪಟಿಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಸಚೇ ಪನ ತೇ, ಆವುಸೋ, ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಅಸತಿಯಾ ಕತಂ, ನತ್ಥಿ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ। ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿದಿಟ್ಠಿ ಅಹೋಸಿ। ವಿನಯಧರೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಿತಕಾನಂ ‘‘ಅಯಂ ಸುತ್ತನ್ತಿಕೋ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಮಾನೋಪಿ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸಿ। ತೇ ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಿತಕೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಭಾವಂ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಸೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಯಂ ವಿನಯಧರೋ ಪುಬ್ಬೇ ‘ಅನಾಪತ್ತೀ’ತಿ ವತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘ಆಪತ್ತೀ’ತಿ ವದತಿ, ಮುಸಾವಾದೀ ಏಸೋ’’ತಿ। ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಮುಸಾವಾದೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಲಹಂ ವಡ್ಢಯಿಂಸು। ತತೋ ವಿನಯಧರೋ ಓಕಾಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅದಸ್ಸನೇನ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯದಾಯಕಾ ಉಪಾಸಕಾಪಿ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಅಹೇಸುಂ। ಓವಾದಪಟಿಗ್ಗಾಹಿಕಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋಪಿ ಆರಕ್ಖದೇವತಾಪಿ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಅಹೇಸುಂ। ತಾಸಂ ಸನ್ದಿಟ್ಠಸಮ್ಭತ್ತಾ ಆಕಾಸಟ್ಠದೇವತಾಪಿ ಯಾವ
ಅಥೇಕೋ ಭಿಕ್ಖು ತಥಾಗತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಉಕ್ಖೇಪಕಾನಂ ‘‘ಧಮ್ಮಿಕೇನೇವ ಕಮ್ಮೇನ ಅಯಂ ಉಕ್ಖಿತ್ತೋ, ಉಕ್ಖಿತ್ತಾನುವತ್ತಕಾನಂ ಅಧಮ್ಮಿಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಉಕ್ಖಿತ್ತೋ’’ತಿ ಲದ್ಧಿಂ, ಉಕ್ಖೇಪಕೇಹಿ ವಾರಿಯಮಾನಾನಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ತಂ ಅನುಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಚರಣಭಾವಞ್ಚ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸಿ। ಭಗವಾ ‘‘ಸಮಗ್ಗಾ ಕಿರ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿ ದ್ವೇ ವಾರೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ ಭನ್ತೇ ಸಮಗ್ಗಾ ಭವಿತು’’ನ್ತಿ ಸುತ್ವಾ
ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ನಾಮ ಕಾಸಿರಾಜಾ ಅಹೋಸೀತಿ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇನ ದೀಘೀತಿಸ್ಸ ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ರಜ್ಜಂ ಅಚ್ಛನ್ದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಮಾರಿತಭಾವಞ್ಚೇವ ದೀಘಾವುಕುಮಾರೇನ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತೇ ದಿನ್ನೇ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇಸಂ ಸಮಗ್ಗಭಾವಞ್ಚ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ತೇಸಞ್ಹಿ ನಾಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರಾಜೂನಂ ಆದಿನ್ನದಣ್ಡಾನಂ ಆದಿನ್ನಸತ್ಥಾನಂ ಏವರೂಪಂ ಖನ್ತಿಸೋರಚ್ಚಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಇಧ ಖೋ ತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋಭೇಥ, ಯಂ ತುಮ್ಹೇ ಏವಂ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೇ ಧಮ್ಮವಿನಯೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಸಮಾನಾ ಖಮಾ ಚ ಭವೇಯ್ಯಾಥ ಸೋರತಾ ಚಾ’’ತಿ ಓವದಿತ್ವಾ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ತತಿಯಮ್ಪಿ ‘‘ಅಲಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಾ ಭಣ್ಡನ’’ನ್ತಿ ವಾರೇತ್ವಾ ಅನೋರಮನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪರಿಯಾದಿಣ್ಣರೂಪಾ ಖೋ ಇಮೇ ಮೋಘಪುರಿಸಾ, ನ ಯಿಮೇ ಸುಕರಾ ಸಞ್ಞಾಪೇತು’’ನ್ತಿ ಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಾ ಥೋಕಂ ವಿಸ್ಸಮಿತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಂ ಸಂಸಾಮೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೧೦.
‘‘ಪುಥುಸದ್ದೋ
ಸಙ್ಘಸ್ಮಿಂ ಭಿಜ್ಜಮಾನಸ್ಮಿಂ, ನಾಞ್ಞಂ ಭಿಯ್ಯೋ ಅಮಞ್ಞರುಂ॥
೧೧.
‘‘ಪರಿಮುಟ್ಠಾ ಪಣ್ಡಿತಾಭಾಸಾ, ವಾಚಾಗೋಚರಭಾಣಿನೋ।
ಯಾವಿಚ್ಛನ್ತಿ ಮುಖಾಯಾಮಂ, ಯೇನ ನೀತಾ ನ ತಂ ವಿದೂ॥
೧೨.
‘‘ಅಕ್ಕೋಚ್ಛಿ ಮಂ ಅವಧಿ ಮಂ, ಅಜಿನಿ ಮಂ ಅಹಾಸಿ ಮೇ।
ಯೇ ಚ ತಂ ಉಪನಯ್ಹನ್ತಿ, ವೇರಂ ತೇಸಂ ನ ಸಮ್ಮತಿ॥
೧೩.
‘‘ಅಕ್ಕೋಚ್ಛಿ
ಯೇ ಚ ತಂ ನುಪನಯ್ಹನ್ತಿ, ವೇರಂ ತೇಸೂಪಸಮ್ಮತಿ॥
೧೪.
‘‘ನ ಹಿ ವೇರೇನ ವೇರಾನಿ, ಸಮ್ಮನ್ತೀಧ ಕುದಾಚನಂ।
ಅವೇರೇನ ಚ ಸಮ್ಮನ್ತಿ, ಏಸ ಧಮ್ಮೋ ಸನನ್ತನೋ॥
೧೫.
‘‘ಪರೇ
ಯೇ ಚ ತತ್ಥ ವಿಜಾನನ್ತಿ, ತತೋ ಸಮ್ಮನ್ತಿ ಮೇಧಗಾ॥
೧೬.
‘‘ಅಟ್ಠಿಚ್ಛಿನ್ನಾ ಪಾಣಹರಾ, ಗವಾಸ್ಸಧನಹಾರಿನೋ।
ರಟ್ಠಂ ವಿಲುಮ್ಪಮಾನಾನಂ, ತೇಸಮ್ಪಿ ಹೋತಿ ಸಙ್ಗತಿ।
ಕಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹಾಕ ನೋ ಸಿಯಾ॥
೧೭.
‘‘ಸಚೇ ಲಭೇಥ ನಿಪಕಂ ಸಹಾಯಂ, ಸದ್ಧಿಂಚರಂ ಸಾಧುವಿಹಾರಿಧೀರಂ।
ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಸಬ್ಬಾನಿ ಪರಿಸ್ಸಯಾನಿ, ಚರೇಯ್ಯ ತೇನತ್ತಮನೋ ಸತೀಮಾ॥
೧೮.
‘‘ನೋ ಚೇ ಲಭೇಥ ನಿಪಕಂ ಸಹಾಯಂ, ಸದ್ಧಿಂಚರಂ ಸಾಧುವಿಹಾರಿಧೀರಂ।
ರಾಜಾವ ರಟ್ಠಂ ವಿಜಿತಂ ಪಹಾಯ, ಏಕೋ ಚರೇ ಮಾತಙ್ಗರಞ್ಞೇವ ನಾಗೋ॥
೧೯.
‘‘ಏಕಸ್ಸ ಚರಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ನತ್ಥಿ ಬಾಲೇ ಸಹಾಯತಾ।
ಏಕೋ ಚರೇ ನ ಪಾಪಾನಿ ಕಯಿರಾ, ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕೋ ಮಾತಙ್ಗರಞ್ಞೇವ ನಾಗೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪುಥು ಮಹಾಸದ್ದೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಪುಥುಸದ್ದೋ। ಸಮಜನೋತಿ ಸಮಾನೋ ಏಕಸದಿಸೋ ಜನೋ, ಸಬ್ಬೋವಾಯಂ ಭಣ್ಡನಕಾರಕಜನೋ ಸಮನ್ತತೋ ಸದ್ದನಿಚ್ಛಾರಣೇನ ಪುಥುಸದ್ದೋ ಚೇವ ಸದಿಸೋ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ನ ಬಾಲೋ ಕೋಚಿ ಮಞ್ಞಥಾತಿ ತತ್ಥ ಕೋಚಿ ಏಕೋಪಿ ‘‘ಅಹಂ ಬಾಲೋ’’ತಿ ನಾಞ್ಞಂ ಭಿಯ್ಯೋ ಅಮಞ್ಞರುನ್ತಿ ಕೋಚಿ ಏಕೋಪಿ ‘‘ಅಹಂ ಬಾಲೋ’’ತಿ ನ ಮಞ್ಞಿತ್ಥ, ಭಿಯ್ಯೋ ಚ ಸಙ್ಘಸ್ಮಿಂ ಭಿಜ್ಜಮಾನೇ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಏಕಂ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕಾರಣಾ ಸಙ್ಘೋ ಭಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಕಾರಣಂ ನ ಮಞ್ಞಿತ್ಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಪರಿಮುಟ್ಠಾತಿ ಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿನೋ। ಪಣ್ಡಿತಾಭಾಸಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಡಿತಮಾನೇನ ವಾಚಾಗೋಚರಭಾಣಿನೋತಿ ರಾ-ಕಾರಸ್ಸ ರಸ್ಸಾದೇಸೋ ಕತೋ, ವಾಚಾಗೋಚರಾ ಚ ನ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದಿಅರಿಯಧಮ್ಮಗೋಚರಾ, ಭಾಣಿನೋ ಚ। ಕಥಂ ಭಾಣಿನೋ? ಯಾವಿಚ್ಛನ್ತಿ ಮುಖಾಯಾಮನ್ತಿ, ಯಾವ ಮುಖಂ ಪಸಾರೇತುಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ತಾವ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಪಾದೇಹಿ ಠತ್ವಾ ಭಾಣಿನೋ, ಏಕೋಪಿ ಸಙ್ಘಗಾರವೇನ ಮುಖಸಙ್ಕೋಚನಂ ನ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೇನ ನೀತಾತಿ ಯೇನ ಭಣ್ಡನೇನ ಇಮಂ ನಿಲ್ಲಜ್ಜಭಾವಂ ನೀತಾ। ನ ತಂ ವಿದೂತಿ ಏವಂ ‘‘ಆದೀನವಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ತಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ।
ಯೇ ಚ ತಂ ಉಪನಯ್ಹನ್ತೀತಿ ತಂ ‘‘ಅಕ್ಕೋಚ್ಛಿ ಮ’’ನ್ತಿಆದಿಕಂ ಆಕಾರಂ ಯೇ ಉಪನಯ್ಹನ್ತಿ। ಸನನ್ತನೋತಿ ಪೋರಾಣೋ। ಪರೇತಿ ಪಣ್ಡಿತೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತತೋ ಅಞ್ಞೇ ಭಣ್ಡನಕಾರಕಾ ಪರೇ ನಾಮ। ತೇ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಕೋಲಾಹಲಂ ಕರೋನ್ತಾ ‘‘ಮಯಂ ಯಮಾಮಸೇ ಉಪಯಮಾಮ ನಸ್ಸಾಮ, ಸತತಂ ಸಮಿತಂ ಮಚ್ಚುಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ನ ಜಾನನ್ತಿ। ಯೇ ಚ ತತ್ಥ ವಿಜಾನನ್ತೀತಿ ಯೇ ತತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತಾ ‘‘ಮಯಂ ಮಚ್ಚುಸಮೀಪಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ವಿಜಾನನ್ತಿ। ತತೋ ಸಮ್ಮನ್ತಿ ಮೇಧಗಾತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏವಞ್ಹಿ ತೇ ಜಾನನ್ತಾ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಮೇಧಗಾನಂ ಕಲಹಾನಂ ವೂಪಸಮಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ।
ಅಟ್ಠಿಚ್ಛಿನ್ನಾತಿ ಅಯಂ ಗಾಥಾ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಞ್ಚ ದೀಘಾವುಕುಮಾರಞ್ಚ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಾ। ತೇಸಮ್ಪಿ ಹೋತಿ ಸಙ್ಗತಿ। ಕಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ನ ಹೋತಿ? ಯೇಸಂ ವೋ ನೇವ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಅಟ್ಠೀನಿ ಛಿನ್ನಾನಿ, ನ ಪಾಣಾ ಹಟಾ, ನ ಗವಾಸ್ಸಧನಾನಿ ಹಟಾನಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಭಿಕ್ಖವೇ, ತೇಸಞ್ಹಿ ನಾಮ ಆದಿನ್ನದಣ್ಡಾನಂ ಆದಿನ್ನಸತ್ಥಾನಂ ರಾಜೂನಂ ಏವರೂಪಾ ಸಙ್ಗತಿ ಸಮಾಗಮೋ ಆವಾಹವಿವಾಹಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಏಕತೋ ಪಾನಭೋಜನಂ ಹೋತಿ, ತುಮ್ಹೇ ಏವರೂಪೇ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವೇರಮತ್ತಮ್ಪಿ ಜಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಥ, ಕೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೋತಿ।
ಸಚೇ ಲಭೇಥಾತಿಆದಿಗಾಥಾಯೋ ಪಣ್ಡಿತಸಹಾಯಸ್ಸ ಚ ಬಾಲಸಹಾಯಸ್ಸ ಚ ವಣ್ಣಾವಣ್ಣದೀಪನತ್ಥಂ ವುತ್ತಾ। ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಸಬ್ಬಾನಿ ಪರಿಸ್ಸಯಾನೀತಿ ಸಬ್ಬೇ ಪಾಕಟಪರಿಸ್ಸಯೇ ಚ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿಸ್ಸಯೇ ಚ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅತ್ತಮನೋ ಸತಿಮಾ ಚರೇಯ್ಯ। ರಾಜಾವ ರಟ್ಠಂ ವಿಜಿತಂ ಪಹಾಯಾತಿ ಯಥಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಜಿತಂ ರಟ್ಠಂ ಮಹಾಜನಕರಾಜಾ ಚ ಅರಿನ್ದಮರಾಜಾ ಚ ಪಹಾಯ ಏಕಕೋವ ಚರಿಂಸು, ಏವಂ ಚರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಾತಙ್ಗರಞ್ಞೇವ ನಾಗೋತಿ ಮಾತಙ್ಗೋ ಅರಞ್ಞೇ ನಾಗೋವ। ಮಾತಙ್ಗೋತಿ ಹತ್ಥೀ ವುಚ್ಚತಿ, ನಾಗೋತಿ ಮಹನ್ತಾಧಿವಚನಮೇತಂ। ಯಥಾ ಹಿ ಮಾತುಪೋಸಕೋ ಮಾತಙ್ಗನಾಗೋ ಅರಞ್ಞೇ ಏಕಕೋ ಚರಿ, ನ ಚ ಪಾಪಾನಿ ಅಕಾಸಿ, ಯಥಾ ಚ ಸೀಲವಹತ್ಥಿನಾಗೋ। ಯಥಾ ಚ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕೋ, ಏವಂ ಏಕೋ ಚರೇ, ನ ಚ ಪಾಪಾನಿ ಕಯಿರಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
ಸತ್ಥಾ ಏವಂ ಕಥೇತ್ವಾಪಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಮಗ್ಗೇ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಬಾಲಕಲೋಣಕಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗುತ್ಥೇರಸ್ಸ ಏಕೀಭಾವೇ ಆನಿಸಂಸಂ ಕಥೇತ್ವಾ ತತೋ ತಿಣ್ಣಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸಾಮಗ್ಗಿವಾಸೇ ಆನಿಸಂಸಂ ಕಥೇತ್ವಾ ತತೋ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕವನಸಣ್ಡಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ಪಿತಾ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ, ಮಾತಾ ಮಹಾಮಾಯಾ, ದೀಘಾವುಕುಮಾರೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಕೋಸಮ್ಬಿಯಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ।
[೪೨೯] ೩. ಮಹಾಸುವಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ದುಮೋ ಯದಾ ಹೋತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕೋಸಲಜನಪದೇ ಅಞ್ಞತರಂ ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹಾಸಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ತಸ್ಸ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಾನಿ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಗಮನಾಗಮನಸಮ್ಪನ್ನೇ ಠಾನೇ ಸೇನಾಸನಂ ಕತ್ವಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು। ತಸ್ಸ ವಸ್ಸೂಪಗತಸ್ಸ ಪಠಮಮಾಸೇಯೇವ ಸೋ ಗಾಮೋ ಝಾಯಿ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಬೀಜಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅವಸಿಟ್ಠಂ ನಾಹೋಸಿ। ತೇ ತಸ್ಸ ಪಣೀತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು। ಸೋ ಸಪ್ಪಾಯಸೇನಾಸನೇಪಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇನ ಕಿಲಮನ್ತೋ ಮಗ್ಗಂ ವಾ ಫಲಂ ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಅಥ ನಂ ತೇಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತುಂ ಆಗತಂ ಸತ್ಥಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕಚ್ಚಿ ಭಿಕ್ಖು ಪಿಣ್ಡಪಾತೇನ ನ ಕಿಲಮನ್ತೋಸಿ, ಸೇನಾಸನಸಪ್ಪಾಯಞ್ಚ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ತಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಂ ಸಪ್ಪಾಯ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಸಮಣೇನ ನಾಮ ಸೇನಾಸನಸಪ್ಪಾಯೇ ಸತಿ ಲೋಲುಪ್ಪಚಾರಂ ಪಹಾಯ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಯಥಾಲದ್ಧಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸನ್ತುಟ್ಠೇನ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಿವಾಸಸುಕ್ಖರುಕ್ಖೇ ಚುಣ್ಣಂ
ಅತೀತೇ ಹಿಮವನ್ತೇ ಗಙ್ಗಾತೀರೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಉದುಮ್ಬರವನೇ ಅನೇಕಸತಸಹಸ್ಸಾ ಸುಕಾ ವಸಿಂಸು। ತತ್ರ ಏಕೋ ಸುವರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ನಿವಾಸರುಕ್ಖಸ್ಸ ಫಲೇಸು ಖೀಣೇಸು ಯದೇವ ಅವಸಿಟ್ಠಂ ಹೋತಿ ಅಙ್ಕುರೋ ವಾ ಪತ್ತಂ ವಾ ತಚೋ ವಾ ಪಪಟಿಕಾ ವಾ, ತಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾಯ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಪರಮಪ್ಪಿಚ್ಛಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ನ ಗಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಸನ್ತುಟ್ಠಭಾವಗುಣೇನ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಭವನಂ ಕಮ್ಪಿ। ಸಕ್ಕೋ ಆವಜ್ಜಮಾನೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ವೀಮಂಸನತ್ಥಂ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ತಂ ರುಕ್ಖಂ ಸುಕ್ಖಾಪೇಸಿ। ರುಕ್ಖೋ
೨೦.
‘‘ದುಮೋ ಯದಾ ಹೋತಿ ಫಲೂಪಪನ್ನೋ, ಭುಞ್ಜನ್ತಿ ನಂ ವಿಹಙ್ಗಮಾ ಸಮ್ಪತನ್ತಾ।
ಖೀಣನ್ತಿ ಞತ್ವಾನ ದುಮಂ ಫಲಚ್ಚಯೇ, ದಿಸೋದಿಸಂ ಯನ್ತಿ ತತೋ ವಿಹಙ್ಗಮಾ’’ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಸುವರಾಜ, ರುಕ್ಖೋ ನಾಮ ಯದಾ ಫಲಸಮ್ಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ತದಾ ತಂ ಸಾಖತೋ ಸಾಖಂ ಸಮ್ಪತನ್ತಾವ ವಿಹಙ್ಗಮಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ, ತಂ ಪನ ಖೀಣಂ ಞತ್ವಾ ಫಲಾನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ತತೋ ರುಕ್ಖತೋ ದಿಸೋದಿಸಂ ವಿಹಙ್ಗಮಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ।
ಏವಞ್ಚ
೨೧.
‘‘ಚರ ಚಾರಿಕಂ ಲೋಹಿತತುಣ್ಡ ಮಾ ಮರಿ, ಕಿಂ ತ್ವಂ ಸುವ ಸುಕ್ಖದುಮಮ್ಹಿ ಝಾಯಸಿ।
ತದಿಙ್ಘ ಮಂ ಬ್ರೂಹಿ ವಸನ್ತಸನ್ನಿಭ, ಕಸ್ಮಾ ಸುವ ಸುಕ್ಖದುಮಂ ನ ರಿಞ್ಚಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಝಾಯಸೀತಿ ಕಿಂಕಾರಣಾ ಸುಕ್ಖಖಾಣುಮತ್ಥಕೇ ಝಾಯನ್ತೋ ಪಜ್ಝಾಯನ್ತೋ ತಿಟ್ಠಸಿ। ಇಙ್ಘಾತಿ ಚೋದನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ವಸನ್ತಸನ್ನಿಭಾತಿ ವಸನ್ತಕಾಲೇ ವನಸಣ್ಡೋ ಸುವಗಣಸಮೋಕಿಣ್ಣೋ ವಿಯ ನೀಲೋಭಾಸೋ ಹೋತಿ, ತೇನ ತಂ ‘‘ವಸನ್ತಸನ್ನಿಭಾ’’ತಿ ಆಲಪತಿ। ನ ರಿಞ್ಚಸೀತಿ ನ ಛಡ್ಡೇಸಿ।
ಅಥ ನಂ ಸುವರಾಜಾ ‘‘ಅಹಂ ಹಂಸ ಅತ್ತನೋ ಕತಞ್ಞುಕತವೇದಿತಾಯ ಇಮಂ ರುಕ್ಖಂ ನ ಜಹಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೨೨.
‘‘ಯೇ ವೇ ಸಖೀನಂ ಸಖಾರೋ ಭವನ್ತಿ, ಪಾಣಚ್ಚಯೇ ದುಕ್ಖಸುಖೇಸು ಹಂಸ।
ಖೀಣಂ ಅಖೀಣಮ್ಪಿ ನ ತಂ ಜಹನ್ತಿ, ಸನ್ತೋ ಸತಂ ಧಮ್ಮಮನುಸ್ಸರನ್ತಾ॥
೨೩.
‘‘ಸೋಹಂ
ತಂ ನುಸ್ಸಹೇ ಜೀವಿಕತ್ಥೋ ಪಹಾತುಂ, ಖೀಣನ್ತಿ ಞತ್ವಾನ ನ ಹೇಸ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯೇ ವೇ ಸಖೀನಂ ಸಖಾರೋ ಭವನ್ತೀತಿ ಯೇ ಸಹಾಯಾನಂ ಸಹಾಯಾ ಹೋನ್ತಿ। ಖೀಣಂ ಅಖೀಣಮ್ಪೀತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ಸಹಾಯಂ ಭೋಗಪರಿಕ್ಖಯೇನ ಖೀಣಮ್ಪಿ ಅಖೀಣಮ್ಪಿ ನ ಜಹನ್ತಿ। ಸತಂ ಧಮ್ಮಮನುಸ್ಸರನ್ತಾತಿ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಪವೇಣಿಂ ಅನುಸ್ಸರಮಾನಾ। ಞಾತೀ ಚ ಮೇತಿ ಹಂಸರಾಜ, ಅಯಂ ರುಕ್ಖೋ ಸಮ್ಪಿಯಾಯನತ್ಥೇನ ಮಯ್ಹಂ ಞಾತಿ ಚ ಸಮಾಚಿಣ್ಣಚರಣತಾಯ ಸಖಾ ಚ। ಜೀವಿಕತ್ಥೋತಿ ತಮಹಂ ಜೀವಿಕಾಯ ಅತ್ಥಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಪಹಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ।
ಸಕ್ಕೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತುಟ್ಠೋ ಪಸಂಸಿತ್ವಾ ವರಂ ದಾತುಕಾಮೋ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೨೪.
‘‘ಸಾಧು
ಸಚೇತಂ ಧಮ್ಮಂ ರೋಚೇಸಿ, ಪಾಸಂಸೋಸಿ ವಿಜಾನತಂ॥
೨೫.
‘‘ಸೋ ತೇ ಸುವ ವರಂ ದಮ್ಮಿ, ಪತ್ತಯಾನ ವಿಹಙ್ಗಮ।
ವರಂ ವರಸ್ಸು ವಕ್ಕಙ್ಗ, ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಮನಸಿಚ್ಛಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಾಧೂತಿ ಸಮ್ಪಹಂಸನಂ। ಸಕ್ಖಿ ಕತಂ ಹೋತಿ, ಮೇತ್ತಿ ಸಂಸತಿ ಸನ್ಥವೋತಿ ಸಖಿಭಾವೋ ಚ ಮೇತ್ತಿ ಚ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಸನ್ಥವೋ ಚಾತಿ ತಯಾ ಮಿತ್ತಂ ಕತಂ ಸಾಧು ಹೋತಿ ಲದ್ಧಕಂ ಭದ್ದಕಮೇವ। ಸಚೇತಂ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಸಚೇ ಏತಂ ಮಿತ್ತಧಮ್ಮಂ। ವಿಜಾನತನ್ತಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇ ವಿಞ್ಞೂನಂ ಪಸಂಸಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋ ತೇತಿ ಸೋ ಅಹಂ ತುಯ್ಹಂ। ವರಸ್ಸೂತಿ ಇಚ್ಛಸ್ಸು। ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಮನಸಿಚ್ಛಸೀತಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಮನಸಾ ಇಚ್ಛಸಿ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ವರಂ ದದಾಮಿ ತೇತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸುವರಾಜಾ ವರಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಸತ್ತಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೨೬.
‘‘ವರಞ್ಚ ಮೇ ಹಂಸ ಭವಂ ದದೇಯ್ಯ, ಅಯಞ್ಚ ರುಕ್ಖೋ ಪುನರಾಯುಂ ಲಭೇಥ।
ಸೋ ಸಾಖವಾ ಫಲಿಮಾ ಸಂವಿರೂಳ್ಹೋ, ಮಧುತ್ಥಿಕೋ ತಿಟ್ಠತು ಸೋಭಮಾನೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಾಖವಾತಿ ಸಾಖಸಮ್ಪನ್ನೋ। ಫಲಿಮಾತಿ ಫಲೇನ ಉಪೇತೋ। ಸಂವಿರೂಳ್ಹೋತಿ ಸಮನ್ತತೋ ವಿರೂಳ್ಹಪತ್ತೋ ಮಧುತ್ಥಿಕೋತಿ ಸಂವಿಜ್ಜಮಾನಮಧುರಫಲೇಸು ಪಕ್ಖಿತ್ತಮಧು ವಿಯ ಮಧುರಫಲೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಅಥಸ್ಸ
೨೭.
‘‘ತಂ ಪಸ್ಸ ಸಮ್ಮ ಫಲಿಮಂ ಉಳಾರಂ, ಸಹಾವ ತೇ ಹೋತು ಉದುಮ್ಬರೇನ।
ಸೋ ಸಾಖವಾ ಫಲಿಮಾ ಸಂವಿರೂಳ್ಹೋ, ಮಧುತ್ಥಿಕೋ ತಿಟ್ಠತು ಸೋಭಮಾನೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಹಾವ ತೇ ಹೋತು ಉದುಮ್ಬರೇನಾತಿ ತವ ಉದುಮ್ಬರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಹ ಏಕತೋವ ವಾಸೋ ಹೋತು।
ಏವಞ್ಚ
೨೮.
‘‘ಏವಂ ಸಕ್ಕ ಸುಖೀ ಹೋಹಿ, ಸಹ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಞಾತಿಭಿ।
ಯಥಾಹಮಜ್ಜ ಸುಖಿತೋ, ದಿಸ್ವಾನ ಸಫಲಂ ದುಮ’’ನ್ತಿ॥
ಸಕ್ಕೋಪಿ ತಸ್ಸ ವರಂ ದತ್ವಾ ಉದುಮ್ಬರಂ ಅಮತಫಲಂ ಕತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸುಜಾಯ ಅತ್ತನೋ ಠಾನಮೇವ ಗತೋ। ತಮತ್ಥಂ ದೀಪಯಮಾನಾ ಓಸಾನೇ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಗಾಥಾ ಠಪಿತಾ –
೨೯.
‘‘ಸುವಸ್ಸ ಚ ವರಂ ದತ್ವಾ, ಕತ್ವಾನ ಸಫಲಂ ದುಮಂ।
ಪಕ್ಕಾಮಿ ಸಹ ಭರಿಯಾಯ, ದೇವಾನಂ ನನ್ದನಂ ವನ’’ನ್ತಿ॥
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ಭಿಕ್ಖು ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಪಿ ಅಲೋಲುಪ್ಪಚಾರಾ ಅಹೇಸುಂ। ತ್ವಂ ಪನ ಕಸ್ಮಾ ಏವರೂಪೇ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಲೋಲುಪ್ಪಚಾರಂ ಚರಸಿ, ಗಚ್ಛ ತತ್ಥೇವ ವಸಾಹೀ’’ತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮಸ್ಸ ಕಥೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ। ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತದಾ ಸಕ್ಕೋ ಅನುರುದ್ಧೋ ಅಹೋಸಿ, ಸುವರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ।
ಮಹಾಸುವಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ।
[೪೩೦] ೪. ಚೂಳಸುವಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸನ್ತಿ ರುಕ್ಖಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ವೇರಞ್ಜಕಣ್ಡಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸತ್ಥರಿ ವೇರಞ್ಜಾಯಂ ವಸ್ಸಂ ವಸಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಆವುಸೋ, ತಥಾಗತೋ ಖತ್ತಿಯಸುಖುಮಾಲೋ ಬುದ್ಧಸುಖುಮಾಲೋ ಮಹನ್ತೇನ ಇದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋಪಿ ವೇರಞ್ಜಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ನಿಮನ್ತಿತೋ ತೇಮಾಸಂ ವಸನ್ತೋ ಮಾರಾವಟ್ಟನವಸೇನ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಲೋಲುಪ್ಪಚಾರಂ ಪಹಾಯ ತೇಮಾಸಂ ಪತ್ಥಪುಲಕಪಿಟ್ಠೋದಕೇನ ಯಾಪೇನ್ತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ನ ಅಗಮಾಸಿ, ಅಹೋ ತಥಾಗತಾನಂ
೩೦.
‘‘ಸನ್ತಿ ರುಕ್ಖಾ ಹರಿಪತ್ತಾ, ದುಮಾ ನೇಕಫಲಾ ಬಹೂ।
ಕಸ್ಮಾ ನು ಸುಕ್ಖೇ ಕೋಳಾಪೇ, ಸುವಸ್ಸ ನಿರತೋ ಮನೋ॥
೩೧.
‘‘ಫಲಸ್ಸ ಉಪಭುಞ್ಜಿಮ್ಹಾ, ನೇಕವಸ್ಸಗಣೇ ಬಹೂ।
ಅಫಲಮ್ಪಿ ವಿದಿತ್ವಾನ, ಸಾವ ಮೇತ್ತಿ ಯಥಾ ಪುರೇ॥
೩೨.
‘‘ಸುಕ್ಖಞ್ಚ ರುಕ್ಖಂ ಕೋಳಾಪಂ, ಓಪತ್ತಮಫಲಂ ದುಮಂ।
ಓಹಾಯ ಸಕುಣಾ ಯನ್ತಿ, ಕಿಂ ದೋಸಂ ಪಸ್ಸಸೇ ದಿಜ॥
೩೩.
‘‘ಯೇ ಫಲತ್ಥಾ ಸಮ್ಭಜನ್ತಿ, ಅಫಲೋತಿ ಜಹನ್ತಿ ನಂ।
ಅತ್ತತ್ಥಪಞ್ಞಾ ದುಮ್ಮೇಧಾ, ತೇ ಹೋನ್ತಿ ಪಕ್ಖಪಾತಿನೋ॥
೩೪.
‘‘ಸಾಧು ಸಕ್ಖಿ ಕತಂ ಹೋತಿ, ಮೇತ್ತಿ ಸಂಸತಿ ಸನ್ಥವೋ।
ಸಚೇತಂ ಧಮ್ಮಂ ರೋಚೇಸಿ, ಪಾಸಂಸೋಸಿ ವಿಜಾನತಂ॥
೩೫.
‘‘ಸೋ ತೇ ಸುವ ವರಂ ದಮ್ಮಿ, ಪತ್ತಯಾನ ವಿಹಙ್ಗಮ।
ವರಂ ವರಸ್ಸು ವಕ್ಕಙ್ಗ, ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಮನಸಿಚ್ಛಸಿ॥
೩೬.
‘‘ಅಪಿ
ದಲಿದ್ದೋವ ನಿಧಿಂ ಲದ್ಧಾ, ನನ್ದೇಯ್ಯಾಹಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ॥
೩೭.
‘‘ತತೋ ಅಮತಮಾದಾಯ, ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿ ಮಹೀರುಹಂ।
ತಸ್ಸ ಸಾಖಾ ವಿರೂಹಿಂಸು, ಸೀತಚ್ಛಾಯಾ ಮನೋರಮಾ॥
೩೮.
‘‘ಏವಂ ಸಕ್ಕ ಸುಖೀ ಹೋಹಿ, ಸಹ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಞಾತಿಭಿ।
ಯಥಾಹಮಜ್ಜ ಸುಖಿತೋ, ದಿಸ್ವಾನ ಸಫಲಂ ದುಮಂ॥
೩೯.
‘‘ಸುವಸ್ಸ ಚ ವರಂ ದತ್ವಾ, ಕತ್ವಾನ ಸಫಲಂ ದುಮಂ।
ಪಕ್ಕಾಮಿ ಸಹ ಭರಿಯಾಯ, ದೇವಾನಂ ನನ್ದನಂ ವನ’’ನ್ತಿ॥ –
ಪಞ್ಹಪಟಿಪಞ್ಹಾಪಿ ಅತ್ಥೋಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಅನುತ್ತಾನಪದಮೇವ ಪನ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ।
ಹರಿಪತ್ತಾತಿ ನೀಲಪತ್ತಸಚ್ಛನ್ನಾ। ಕೋಳಾಪೇತಿ ವಾತೇ ಪಹರನ್ತೇ ಆಕೋಟಿತಸದ್ದಂ ಸುವಸ್ಸಾತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸುವರಾಜಸ್ಸ ಕಸ್ಮಾ ಏವರೂಪೇ ರುಕ್ಖೇ ಮನೋ ನಿರತೋ। ಫಲಸ್ಸಾತಿ ಫಲಂ ಅಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ। ನೇಕವಸ್ಸಗಣೇತಿ ಅನೇಕವಸ್ಸಗಣೇ। ಬಹೂತಿ ಸಮಾನೇಪಿ ಅನೇಕಸತೇ ನ ದ್ವೇ ತಯೋ, ಅಥ ಖೋ ಬಹೂವ। ವಿದಿತ್ವಾನಾತಿ ಹಂಸರಾಜ ಇದಾನಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಇಮಂ ರುಕ್ಖಂ ಅಫಲಂ ವಿದಿತ್ವಾಪಿ ಯಥಾ ಪುರೇ ಏತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮೇತ್ತಿ, ಸಾವ ಮೇತ್ತಿ, ತಞ್ಹಿ ಮಯಂ ನ ಭಿನ್ದಾಮ, ಮೇತ್ತಿಂ ಭಿನ್ದನ್ತಾ ಹಿ ಅನರಿಯಾ ಅಸಪ್ಪುರಿಸಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀತಿ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ।
ಓಪತ್ತನ್ತಿ ಅವಪತ್ತಂ ನಿಪ್ಪತ್ತಂ ಪತಿತಪತ್ತಂ। ಕಿಂ ದೋಸಂ ಪಸ್ಸಸೇತಿ ಅಞ್ಞೇ ಸಕುಣಾ ಏತಂ ಓಹಾಯ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತ್ವಂ ಏವಂ ಗಮನೇ ಕಿಂ ನಾಮ ದೋಸಂ ಪಸ್ಸಸಿ। ಯೇ ಫಲತ್ಥಾತಿ ಯೇ ಪಕ್ಖಿನೋ ಫಲತ್ಥಾಯ ಫಲಕಾರಣಾ ಸಮ್ಭಜನ್ತಿ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಅಫಲೋತಿ ಞತ್ವಾ ಏತಂ ಜಹನ್ತಿ। ಅತ್ತತ್ಥಪಞ್ಞಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಪಞ್ಞಾ, ಪರಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಿಯೇವ ವಾ ಠಿತಾ ಏತೇಸಂ ಪಞ್ಞಾತಿ ಅತ್ತತ್ಥಪಞ್ಞಾ। ಪಕ್ಖಪಾತಿನೋತಿ ತೇ ಅತ್ತನೋಯೇವ ವುಡ್ಢಿಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸಮಾನಾ ಮಿತ್ತಪಕ್ಖಂ ಪಾತೇನ್ತಿ ನಾಸೇನ್ತೀತಿ ಪಕ್ಖಪಾತಿನೋ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ಅತ್ತಪಕ್ಖೇಯೇವ ವಾ ಪತನ್ತೀತಿ ಪಕ್ಖಪಾತಿನೋ।
ಅಪಿ ನಾಮ ನನ್ತಿ ಹಂಸರಾಜ, ಸಚೇ ಮೇ ಮನೋರಥೋ ನಿಪ್ಫಜ್ಜೇಯ್ಯ, ತಯಾ ದಿನ್ನೋ ವರೋ ಸಮ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಅಪಿ ನಾಮ ಅಹಂ ಇಮಂ ರುಕ್ಖಂ ಸಪತ್ತಂ ಸಫಲಂ ಪುನ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಂ, ತತೋ ದಲಿದ್ದೋ ನಿಧಿಂ ಅಮತಮಾದಾಯಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ಠಿತೋ ಗಙ್ಗೋದಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಯೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಜಾತಕೇ ಇಮಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ದ್ವೇ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಗಾಥಾ ಹೋನ್ತಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಸಕ್ಕೋ ಅನುರುದ್ಧೋ ಅಹೋಸಿ, ಸುವರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಚೂಳಸುವಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ।
[೪೩೧] ೫. ಹರಿತಚಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸುತಂ ಮೇತಂ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ಏಕಂ ಅಲಙ್ಕತಮಾತುಗಾಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಂ ದೀಘಕೇಸನಖಲೋಮಂ ವಿಬ್ಭಮಿತುಕಾಮಂ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇಹಿ ಅರುಚಿಯಾ ಆನೀತಂ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಅಲಙ್ಕತಮಾತುಗಾಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಿಲೇಸವಸೇನ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ನಿಗಮೇ ಅಸೀತಿಕೋಟಿವಿಭವೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಕಞ್ಚನಛವಿತಾಯ ಪನಸ್ಸ ‘‘ಹರಿತಚಕುಮಾರೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಗ್ಗಹಿತಸಿಪ್ಪೋ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಸಣ್ಠಪೇತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ಧನವಿಲೋಕನಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಧನಮೇವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಧನಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಕಾ ನ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ಮಯಾಪಿ ಮರಣಮುಖೇ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಮರಣಭಯಭೀತೋ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಕುಪಿತಂ ವೂಪಸಮೇತುಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ
೪೦.
‘‘ಸುತಂ ಮೇತಂ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮೇ, ಕಾಮೇ ಭುಞ್ಜತಿ ಹಾರಿತೋ।
ಕಚ್ಚೇತಂ ವಚನಂ ತುಚ್ಛಂ, ಕಚ್ಚಿ ಸುದ್ಧೋ ಇರಿಯ್ಯಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಚ್ಚೇತನ್ತಿ ಕಚ್ಚಿ ಏತಂ ‘‘ಹಾರಿತೋ ಕಾಮೇ ಪರಿಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸುತಂ ವಚನಂ ತುಚ್ಛಂ ಅಭೂತಂ, ಕಚ್ಚಿ ತ್ವಂ ಸುದ್ಧೋ ಇರಿಯ್ಯಸಿ ವಿಹರಸೀತಿ।
ಸೋ
೪೧.
‘‘ಏವಮೇತಂ ಮಹಾರಾಜ, ಯಥಾ ತೇ ವಚನಂ ಸುತಂ।
ಕುಮ್ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪನ್ನೋಸ್ಮಿ, ಮೋಹನೇಯ್ಯೇಸು ಮುಚ್ಛಿತೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮೋಹನೇಯ್ಯೇಸೂತಿ ಕಾಮಗುಣೇಸು। ಕಾಮಗುಣೇಸು ಹಿ ಲೋಕೋ ಮುಯ್ಹತಿ, ತೇ ಚ ಲೋಕಂ ಮೋಹಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ‘‘ಮೋಹನೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ತತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೪೨.
‘‘ಅದು ಪಞ್ಞಾ ಕಿಮತ್ಥಿಯಾ, ನಿಪುಣಾ ಸಾಧುಚಿನ್ತಿನೀ।
ಯಾಯ ಉಪ್ಪತಿತಂ ರಾಗಂ, ಕಿಂ ಮನೋ ನ ವಿನೋದಯೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅದೂತಿ ನಿಪಾತೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಭನ್ತೇ, ಗಿಲಾನಸ್ಸ ನಾಮ ಭೇಸಜ್ಜಂ, ಪಿಪಾಸಿತಸ್ಸ ಪಾನೀಯಂ ಪಟಿಸರಣಂ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪನೇಸಾ ನಿಪುಣಾ ಸಾಧೂನಂ ಅತ್ಥಾನಂ ಚಿನ್ತಿನೀ ಪಞ್ಞಾ ಕಿಮತ್ಥಿಯಾ, ಯಾಯ ಪುನ ಉಪ್ಪತಿತಂ ರಾಗಂ ಕಿಂ ಮನೋ ನ ವಿನೋದಯೇ, ಕಿಂ ಚಿತ್ತಂ ವಿನೋದೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖೀತಿ।
ಅಥಸ್ಸ
೪೩.
‘‘ಚತ್ತಾರೋಮೇ ಮಹಾರಾಜ, ಲೋಕೇ ಅತಿಬಲಾ ಭುಸಾ।
ರಾಗೋ ದೋಸೋ ಮದೋ ಮೋಹೋ, ಯತ್ಥ ಪಞ್ಞಾ ನ ಗಾಧತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯತ್ಥಾತಿ ಯೇಸು ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ತೇಸು ಮಹೋಘೇ ಪತಿತಾ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾ ಗಾಧಂ ಪತಿಟ್ಠಂ ನ ಲಭತಿ।
ತಂ
೪೪.
‘‘ಅರಹಾ ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಸುದ್ಧೋ ಚರತಿ ಹಾರಿತೋ।
ಮೇಧಾವೀ ಪಣ್ಡಿತೋ ಚೇವ, ಇತಿ ನೋ ಸಮ್ಮತೋ ಭವ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಇತಿ ನೋ ಸಮ್ಮತೋತಿ ಏವಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಮ್ಮತೋ ಸಮ್ಭಾವಿತೋ ಭವಂ।
ತತೋ ಹಾರಿತೋ ಛಟ್ಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೪೫.
‘‘ಮೇಧಾವೀನಮ್ಪಿ ಹಿಂಸನ್ತಿ, ಇಸಿಂ ಧಮ್ಮಗುಣೇ ರತಂ।
ವಿತಕ್ಕಾ ಪಾಪಕಾ ರಾಜ, ಸುಭಾ ರಾಗೂಪಸಂಹಿತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸುಭಾತಿ ಸುಭನಿಮಿತ್ತಗ್ಗಹಣೇನ ಪವತ್ತಾತಿ।
ಅಥ ನಂ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನೇ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಕಾರೇನ್ತೋ ರಾಜಾ ಸತ್ತಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೪೬.
‘‘ಉಪ್ಪನ್ನಾಯಂ ಸರೀರಜೋ, ರಾಗೋ ವಣ್ಣವಿದೂಸನೋ ತವ।
ತಂ ಪಜಹ ಭದ್ದಮತ್ಥು ತೇ, ಬಹುನ್ನಾಸಿ ಮೇಧಾವಿಸಮ್ಮತೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವಣ್ಣವಿದೂಸನೋ ತವಾತಿ ತವ ಸರೀರವಣ್ಣಸ್ಸ ಚ ಗುಣವಣ್ಣಸ್ಸ ಚ ವಿದೂಸನೋ। ಬಹುನ್ನಾಸೀತಿ ಬಹೂನಂ ಆಸಿ ಮೇಧಾವೀತಿ ಸಮ್ಮತೋ।
ತತೋ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಸತಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಕಾಮೇಸು ಆದೀನವಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೪೭.
‘‘ತೇ ಅನ್ಧಕಾರಕೇ ಕಾಮೇ, ಬಹುದುಕ್ಖೇ ಮಹಾವಿಸೇ।
ತೇಸಂ ಮೂಲಂ ಗವೇಸಿಸ್ಸಂ, ಛೇಚ್ಛಂ ರಾಗಂ ಸಬನ್ಧನ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅನ್ಧಕಾರಕೇತಿ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುವಿನಾಸನತೋ ಅನ್ಧಭಾವಕರೇ। ಬಹುದುಕ್ಖೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಪ್ಪಸ್ಸಾದಾ ಕಾಮಾ’’ತಿಆದೀನಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩೪; ಪಾಚಿ॰ ೪೧೭; ಚೂಳವ॰ ೬೫) ಸುತ್ತಾನಿ ಹರಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಬಹುದುಕ್ಖತಾ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾ। ಮಹಾವಿಸೇತಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಿಲೇಸವಿಸಸ್ಸ ಚೇವ ವಿಪಾಕವಿಸಸ್ಸ ತೇಸಂ ಮೂಲನ್ತಿ ತೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇ ಕಾಮೇ ಪಹಾತುಂ ತೇಸಂ ಮೂಲಂ ಛೇಚ್ಛಂ ರಾಗಂ ಸಬನ್ಧನನ್ತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಇದಾನೇವ ಪಞ್ಞಾಖಗ್ಗೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ಸುಭನಿಮಿತ್ತಬನ್ಧನೇನ ಸಬನ್ಧನಂ ರಾಗಂ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀತಿ।
ಇದಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಓಕಾಸಂ ತಾವ ಮೇ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಓಕಾಸಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಕಸಿಣಮಣ್ಡಲಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಪುನ ನಟ್ಠಜ್ಝಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಅಹಂ ಅಟ್ಠಾನೇ ವುತ್ಥಕಾರಣಾ ಮಹಾಜನಮಜ್ಝೇ ಗರಹಪ್ಪತ್ತೋ, ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹೋಹಿ, ಪುನ ದಾನಿ ಅಹಂ ಅನಿತ್ಥಿಗನ್ಧವನಸಣ್ಡಮೇವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ರೋದನ್ತಸ್ಸ ಪರಿದೇವನ್ತಸ್ಸ ಹಿಮವನ್ತಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗೋ ಅಹೋಸಿ।
ಸತ್ಥಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ –
೪೮.
‘‘ಇದಂ ವತ್ವಾನ ಹಾರಿತೋ, ಇಸಿ ಸಚ್ಚಪರಕ್ಕಮೋ।
ಕಾಮರಾಗಂ ವಿರಾಜೇತ್ವಾ, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗೋ ಅಹೂ’’ತಿ॥ –
ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ।
ತದಾ ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ಹರಿತಚತಾಪಸೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ।
ಹರಿತಚಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ।
[೪೩೨] ೬. ಪದಕುಸಲಮಾಣವಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಬಹುಸ್ಸುತನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ದಾರಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಪುತ್ತೋ ಸತ್ತವಸ್ಸಕಾಲೇಯೇವ ಪದಕುಸಲೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ‘‘ಇಮಂ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸೇವ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ಅತಿಚರಿತ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ಪುಚ್ಛಿತಾ ‘‘ಸಚೇ ಅಹಂ ತುಮ್ಹೇ ಅತಿಚರಾಮಿ, ಅಸ್ಸಮುಖೀ ಯಕ್ಖಿನೀ ಹೋಮೀ’’ತಿ ಸಪಥಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಅಸ್ಸಮುಖೀ ಯಕ್ಖಿನೀ ಹುತ್ವಾ ಲೇಣಗುಹಾಯಂ ವಸಮಾನಾ ಮಹಾಅಟವಿಯಂ ಪುಬ್ಬನ್ತತೋ ಅಪರನ್ತಂ ಗಮನಮಗ್ಗೇ ಅನುಸಞ್ಚರನ್ತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದತಿ। ಸಾ ಕಿರ ತೀಣಿ ವಸ್ಸಾನಿ ವೇಸ್ಸವಣಂ ಉಪಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಆಯಾಮತೋ ತಿಂಸಯೋಜನೇ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪಞ್ಚಯೋಜನೇ ಠಾನೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಖಾದಿತುಂ ಲಭಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಏಕೋ ಅಡ್ಢೋ ಮಹದ್ಧನೋ ಮಹಾಭೋಗೋ ಅಭಿರೂಪೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಬಹೂಹಿ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ತಂ ಮಗ್ಗಂ ಅಭಿರುಹಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಯಕ್ಖಿನೀ ತುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪಕ್ಖನ್ದಿ, ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪರಿವಾರಮನುಸ್ಸಾ ಪಲಾಯಿಂಸು। ಸಾ ವಾತವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಯಾ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಮಾತು ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇನ ಓಕಾಸೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಆಣಾಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನಸೀಮಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಂ, ಅಥ ನಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಮಾತರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘‘ಅಮ್ಮ, ಮಾತುಸನ್ತಕಂ ನಾಮ ಪುತ್ತಾನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಅಕ್ಖಾಹಿ ತಾವ ಮೇ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಪರಿಚ್ಛೇದ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸಾ ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ಪಬ್ಬತನದೀನಿಮಿತ್ತಾದೀನಿ ಕಥೇತ್ವಾ ಆಯಾಮತೋ ತಿಂಸಯೋಜನಂ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪಞ್ಚಯೋಜನಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಏತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಹಿ ಪುತ್ತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನದಿಯಾ ಠಿತಕೋವ ಮಾತರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅತಿಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಸುತಂ ಕತ್ವಾ ಮನ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಾತರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ತಾತ, ತುಮ್ಹೇಸು ಅನಿವತ್ತನ್ತೇಸು ಮಯ್ಹಂ ಜೀವಿತಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ –
‘‘ಏಹಿ ಪುತ್ತ ನಿವತ್ತಸ್ಸು, ಮಾ ಅನಾಥಂ ಕರೋಹಿ ಮೇ।
ಅಜ್ಜ ಪುತ್ತಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೀ, ಯಕ್ಖಿನೀ ಮರಣಂ ಗತಾ’’ತಿ॥
ಯಕ್ಖಿನೀ ಉರಂ ಪಹರಿ, ತಾವದೇವಸ್ಸಾ ಪುತ್ತಸೋಕೇನ ಹದಯಂ ಫಲಿ। ಸಾ ಮರಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಪತಿತಾ। ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸಾ ಮತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪಿತರಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಮಾತು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಚಿತಕಂ ಕತ್ವಾ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಆಳಾಹನಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇತ್ವಾ ನಾನಾವಣ್ಣೇಹಿ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ರೋದಿತ್ವಾ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ ಪಿತರಂ ಆದಾಯ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಪದಕುಸಲೋ ಮಾಣವೋ ದ್ವಾರೇ ಠಿತೋ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಪಟಿವೇದೇತ್ವಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಆಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ಕಿಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ದೇವ, ದ್ವಾದಸಸಂವಚ್ಛರಮತ್ಥಕೇ ಹಟಭಣ್ಡಂ ಪದಾನುಪದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಂ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಪುರೋಹಿತೋ ರಾಜಾನಂ ಆಹ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಮಯಂ ತಸ್ಸ ಮಾಣವಸ್ಸ ಸಿಪ್ಪಾನುಭಾವೇನ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಕತತ್ತಾ ‘ಸಿಪ್ಪಂ ಅತ್ಥಿ ವಾ ನತ್ಥಿ ವಾ’ತಿ ನ ಜಾನಾಮ, ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮ ತಾವ ನ’’ನ್ತಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಉಭೋಪಿ ಜನಾ ನಾನಾರತನಗೋಪಕಾನಂ ಸಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ರತನಸಾರಭಣ್ಡಿಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾಸಾದಾ ಓರುಯ್ಹ ರಾಜನಿವೇಸನನ್ತರೇ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಆವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಪಾಕಾರಮತ್ಥಕೇನ ಬಹಿ ಓತರಿತ್ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಪಾಕಾರಮತ್ಥಕೇನ ಓತರಿತ್ವಾ ಅನ್ತೇಪುರೇ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ತೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಓತರಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಾಸಾದಂ ಅಭಿರುಹಿಂಸು। ಪುನದಿವಸೇ ‘‘ರಾಜನಿವೇಸನತೋ
ರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಮಾಣವೋ ಪದಾನುಸಾರೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಚೋರೇಹಿ ಠಪಿತಭಣ್ಡಟ್ಠಾನಮೇವ ಮಞ್ಞೇ ಜಾನಾತಿ, ಚೋರೇ ಪನ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ। ಅಥ ನಂ ಆಹ ‘‘ಚೋರೇಹಿ ಹಟಭಣ್ಡಂ ತಾವ ನೋ ತಯಾ ಆಹಟಂ, ಚೋರಾ ಪನ ನ ಆಹಟಾ’’ತಿ। ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಇಧೇವ ಚೋರಾ, ನ ದೂರೇ’’ತಿ। ‘‘ಕೋ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿತೋ ಅವಿದೂರೇ ನದೀತೀರಗಾಮಕೇ ಪಾಟಲಿ ನಾಮ ಏಕೋ ನಟೋ ವಸತಿ। ಸೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಉಸ್ಸವದಿವಸೇ ಭರಿಯಮಾದಾಯ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಚ್ಚಿತ್ವಾ ವೀಣಂ ವಾದಿತ್ವಾ ಗಾಯಿತ್ವಾ ಧನಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಉಸ್ಸವಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹುಂ ಸುರಾಭತ್ತಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗಾಮಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ನದೀತೀರಂ ಪತ್ವಾ ನವೋದಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಸುರಂ ಪಿವನ್ತೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಬಲಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಮಹಾವೀಣಂ ಗೀವಾಯ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನದಿಂ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭರಿಯಂ ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ನದಿಂ ಓತರಿ। ವೀಣಾಛಿದ್ದೇಹಿ ಉದಕಂ ಪಾವಿಸಿ। ಅಥ ನಂ ಸಾ ವೀಣಾ ಉದಕೇ ಓಸೀದಾಪೇಸಿ
೪೯.
‘‘ಬಹುಸ್ಸುತಂ
ವುಯ್ಹಮಾನಕ ಭದ್ದನ್ತೇ, ಏಕಂ ಮೇ ದೇಹಿ ಗಾಥಕ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಗಾಥಕನ್ತಿ ಖುದ್ದಕಂ ಗಾಥಂ।
ಅಥ
೫೦.
‘‘ಯೇನ ಸಿಞ್ಚನ್ತಿ ದುಕ್ಖಿತಂ, ಯೇನ ಸಿಞ್ಚನ್ತಿ ಆತುರಂ।
ತಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಮರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಜಾತಂ ಸರಣತೋ ಭಯ’’ನ್ತಿ॥
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಯಥಾ ಉದಕಂ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪಟಿಸರಣಂ, ತಥಾ ರಾಜಾನೋಪಿ, ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಭಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತಂ ಭಯಂ ಕೋ ಪಟಿಬಾಹಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಇದಂ ಕಾರಣಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ, ಮಯಾ ಪನ ಪಣ್ಡಿತವೇದನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ಕಥಿತಂ, ಜಾನಾಹಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ತಾತ ಅಹಂ ಏವರೂಪಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕಥಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಚೋರೇ ಮೇ ಗಹೇತ್ವಾ ದೇಹೀ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಇದಂ ಸುತ್ವಾ ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ ಅಪರಮ್ಪಿ ಕಾರಣಂ ಆಹರಿ। ದೇವ, ಪುಬ್ಬೇ ಇಮಿಸ್ಸಾವ ಬಾರಾಣಸಿಯಾ ದ್ವಾರಗಾಮೇ ಏಕೋ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಭಾಜನತ್ಥಾಯ ಮತ್ತಿಕಂ ಆಹರನ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ನಿಬದ್ಧಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಪಬ್ಭಾರಂ ಮಹನ್ತಂ ಆವಾಟಂ ಖಣಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ತಸ್ಸ ಮತ್ತಿಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಅಕಾಲಮಹಾಮೇಘೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಮಹಾವುಟ್ಠಿಂ ಪಾತೇಸಿ। ಉದಕಂ ಅವತ್ಥರಮಾನಂ ಆವಾಟಂ ಪಾತೇಸಿ, ತೇನಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೋ ಭಿಜ್ಜಿ। ಸೋ ಪರಿದೇವನ್ತೋ ಗಾಥಮಾಹ –
೫೧.
‘‘ಯತ್ಥ ಬೀಜಾನಿ ರೂಹನ್ತಿ, ಸತ್ತಾ ಯತ್ಥ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ।
ಸಾ ಮೇ ಸೀಸಂ ನಿಪೀಳೇತಿ, ಜಾತಂ ಸರಣತೋ ಭಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಿಪೀಳೇತೀತಿ ನಿಪತಿತ್ವಾ ಪೀಳೇತಿ ಭಿನ್ದತಿ।
ಯಥಾ ಹಿ ದೇವ, ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪಟಿಸರಣಭೂತಾ ಮಹಾಪಥವೀ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಭಿನ್ದಿ, ಏವಮೇವ ಮಹಾಪಥವೀಸಮೇ ಸಬ್ಬಲೋಕಸ್ಸ ಪಟಿಸರಣೇ ನರಿನ್ದೇ ಉಟ್ಠಾಯ ಚೋರಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೇ ಕೋ ಬಾಹಿಸ್ಸತಿ, ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಏವಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ
೫೨.
‘‘ಯೇನ ಭತ್ತಾನಿ ಪಚ್ಚನ್ತಿ, ಸೀತಂ ಯೇನ ವಿಹಞ್ಞತಿ।
ಸೋ ಮಂ ಡಹತಿ ಗತ್ತಾನಿ, ಜಾತಂ ಸರಣತೋ ಭಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸೋ ಮಂ ಡಹತೀತಿ ಸೋ ಮೇ ಡಹತಿ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ।
‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಅಗ್ಗಿ ವಿಯ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪಟಿಸರಣಭೂತೋ ಏಕೋ ಮನುಸ್ಸೋ ರತನಭಣ್ಡಿಕಂ ಹರಿ, ಮಾ ಮಂ ಚೋರಂ ಪುಚ್ಛಾ’’ತಿ। ‘‘ತಾತ, ಮಯ್ಹಂ ಚೋರಂ ದೇಹಿಯೇವಾ’’ತಿ। ಸೋ ರಾಜಾನಂ ‘‘ತ್ವಂ ಚೋರೋ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಅಪರಮ್ಪಿ ಉದಾಹರಣಂ ಆಹರಿ। ದೇವ, ಪುಬ್ಬೇ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಗರೇ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ಅತಿಬಹುಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಜೀರಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ವೇದನಾಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಪರಿದೇವನ್ತೋ ಗಾಥಮಾಹ –
೫೩.
‘‘ಯೇನ ಭುತ್ತೇನ ಯಾಪನ್ತಿ, ಪುಥೂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಖತ್ತಿಯಾ।
ಸೋ ಮಂ ಭುತ್ತೋ ಬ್ಯಾಪಾದೇತಿ, ಜಾತಂ ಸರಣತೋ ಭಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸೋ ಮಂ ಭುತ್ತೋ ಬ್ಯಾಪಾದೇತೀತಿ ಸೋ ಓದನೋ ಭುತ್ತೋ ಮಂ ಬ್ಯಾಪಾದೇತಿ ಮಾರೇತಿ।
‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಭತ್ತಂ ವಿಯ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪಟಿಸರಣಭೂತೋ ಏಕೋ ಭಣ್ಡಂ ಹರಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಲದ್ಧೇ ಕಿಂ ಚೋರಂ ಪುಚ್ಛಸೀ’’ತಿ? ‘‘ತಾತ, ಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಚೋರಂ ಮೇ ದೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ಸಞ್ಞಾಪನತ್ಥಂ ಅಪರಮ್ಪಿ ಉದಾಹರಣಂ ಆಹರಿ। ಮಹಾರಾಜ
೫೪.
‘‘ಗಿಮ್ಹಾನಂ
ಸೋ ಮಂ ಭಞ್ಜತಿ ಗತ್ತಾನಿ, ಜಾತಂ ಸರಣತೋ ಭಯ’’ನ್ತಿ॥
ಇತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಸರಣತೋ ಭಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ಜಾನಾಹಿ ತಂ ಕಾರಣನ್ತಿ। ತಾತ, ಚೋರಂ ಮೇ ದೇಹೀತಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ಸಞ್ಞಾಪನತ್ಥಂ ಅಪರಮ್ಪಿ ಉದಾಹರಣಂ ಆಹರಿ। ದೇವ, ಅತೀತೇ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಸಾಖಾವಿಟಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಮಹಾರುಕ್ಖೋ ಅಹೋಸಿ ಪುಪ್ಫಫಲಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಾನಂ ಸಕುಣಾನಂ ನಿವಾಸೋ
೫೫.
‘‘ಯಂ ನಿಸ್ಸಿತಾ ಜಗತಿರುಹಂ, ಸ್ವಾಯಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಪಮುಞ್ಚತಿ।
ದಿಸಾ ಭಜಥ ವಕ್ಕಙ್ಗಾ, ಜಾತಂ ಸರಣತೋ ಭಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಜಗತಿರುಹನ್ತಿ ಮಹೀರುಹಂ।
ಯಥಾ ಹಿ, ದೇವ, ರುಕ್ಖೋ ಪಕ್ಖೀನಂ ಪಟಿಸರಣಂ, ಏವಂ ರಾಜಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪಟಿಸರಣಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಚೋರಿಕಂ ಕರೋನ್ತೇ ಕೋ ಪಟಿಬಾಹಿಸ್ಸತಿ, ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಹಿ, ದೇವಾತಿ। ತಾತ, ಮಯ್ಹಂ ಚೋರಮೇವ ದೇಹೀತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸೋ ಅಪರಮ್ಪಿ ಉದಾಹರಣಂ ಆಹರಿ। ಮಹಾರಾಜ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಸಿಗಾಮೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಕುಲಘರಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಭಾಗೇ ಕಕ್ಖಳಾ ಸುಸುಮಾರನದೀ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಚ ಕುಲಸ್ಸ ಏಕೋವ ಪುತ್ತೋ। ಸೋ ಪಿತರಿ ಕಾಲಕತೇ ಮಾತರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ। ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ಅನಿಚ್ಛಮಾನಸ್ಸೇವ ಏಕಂ ಕುಲಧೀತರಂ ಆನೇಸಿ। ಸಾ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಸಸ್ಸುಂ ಸಮ್ಪಿಯಾಯಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಪುತ್ತಧೀತಾಹಿ ವಡ್ಢಮಾನಾ ತಂ ನೀಹರಿತುಕಾಮಾ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸಾ ಪನ ಮಾತಾಪಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಘರೇ ವಸತಿ। ಸಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಸ್ಸುಯಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ದೋಸಂ ವತ್ವಾ ಪರಿಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ತೇ ಮಾತರಂ ಪೋಸೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಮಾರೇಹಿ ನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಮನುಸ್ಸಮಾರಣಂ ನಾಮ
ಸಾ
ಅಥ ನಂ ಸಾ ಆಹ ‘‘ನಾಹಂ ಯಕ್ಖಿನೀ, ಏಹಿ ಉಭೋಪಿ ಇಮಂ ಧನಂ ಭಾಜೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಥಂ ಸದ್ದಹಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ? ‘‘ತವ ಜಿವ್ಹಂ ಮಮ ಜಿವ್ಹಾಯ ಠಪೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸಾ ಜಿವ್ಹಂ ಡಂಸಿತ್ವಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಾತೇಸಿ। ಭೂತವೇಜ್ಜೋ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಏಸಾ ಯಕ್ಖಿನೀ’’ತಿ ಜಿವ್ಹಾಯ ಲೋಹಿತಂ ಪಗ್ಘರನ್ತಿಯಾ ವಿರವಮಾನೋ
೫೬.
‘‘ಯಮಾನಯಿಂ ಸೋಮನಸ್ಸಂ, ಮಾಲಿನಿಂ ಚನ್ದನುಸ್ಸದಂ।
ಸಾ ಮಂ ಘರಾ ನಿಚ್ಛುಭತಿ, ಜಾತಂ ಸರಣತೋ ಭಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸೋಮನಸ್ಸನ್ತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ। ‘‘ಸೋಮನಸ್ಸಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋಮನಸ್ಸವತೀ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಮಹಂ ‘‘ಇಮಂ
‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಸುಣಿಸಾ ವಿಯ ಸಸ್ಸುಯಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ರಾಜಾ ಪಟಿಸರಣಂ, ತತೋ ಭಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಕಿಂ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುಂ, ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಹಿ, ದೇವಾ’’ತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ‘‘ತಾತ, ನಾಹಂ ತಯಾ ಆನೀತಕಾರಣಾನಿ ಜಾನಾಮಿ, ಚೋರಮೇವ ಮೇ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ರಾಜಾನಂ ರಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಪರಮ್ಪಿ ಉದಾಹರಣಂ ಆಹರಿ। ದೇವ, ಪುಬ್ಬೇ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಗರೇ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿ। ಸೋ ಪುತ್ತಜಾತಕಾಲೇ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಜಾತೋ ತಂ ಪೋಸೇತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ದಾರೇನ ಸಂಯೋಜೇತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಜರಂ ಪತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಅಥ ನಂ ಪುತ್ತೋ ‘‘ತ್ವಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಸಿ, ಇತೋ ನಿಕ್ಖಮಾ’’ತಿ ಗೇಹತೋ ನೀಹರಿ
೫೭.
‘‘ಯೇನ ಜಾತೇನ ನನ್ದಿಸ್ಸಂ, ಯಸ್ಸ ಚ ಭವಮಿಚ್ಛಿಸಂ।
ಸೋ ಮಂ ಘರಾ ನಿಚ್ಛುಭತಿ, ಜಾತಂ ಸರಣತೋ ಭಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸೋ ಮನ್ತಿ ಸೋ ಪುತ್ತೋ ಮಂ ಘರತೋ ನಿಚ್ಛುಭತಿ ನೀಹರತಿ। ಸ್ವಾಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಚರಿತ್ವಾ ದುಕ್ಖೇನ ಜೀವಾಮಿ, ಸರಣತೋಯೇವ ಮೇ ಭಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ।
‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಯಥಾ ಪಿತಾ ನಾಮ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಪಟಿಬಲೇನ ಪುತ್ತೇನ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬೋ, ಏವಂ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಜನಪದೋ ರಞ್ಞಾ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬೋ, ಇದಞ್ಚ ಭಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಸಬ್ಬಸತ್ತೇ ರಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ‘ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಚೋರೋ’ತಿ ಜಾನಾಹಿ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ತಾತ, ನಾಹಂ ಕಾರಣಂ ವಾ ಅಕಾರಣಂ ವಾ ಜಾನಾಮಿ, ಚೋರಂ ವಾ ಮೇ ದೇಹಿ, ತ್ವಞ್ಞೇವ ವಾ ಚೋರೋ ಹೋಹೀ’’ತಿ ಏವಂ ರಾಜಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಮಾಣವಂ ಅನುಯುಞ್ಜಿ। ಅಥ ನಂ ಸೋ ಏವಮಾಹ ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಮಹಾರಾಜ, ಏಕಂಸೇನ ಚೋರಗಹಣಂ ರೋಚೇಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ತಾತಾ’’ತಿ। ತೇನ ಹಿ ‘‘ಅಸುಕೋ ಚ ಅಸುಕೋ ಚ ಚೋರೋ’’ತಿ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಪಕಾಸೇಮೀತಿ। ‘‘ಏವಂ ಕರೋಹಿ, ತಾತಾ’’ತಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಾ ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ನ ದೇತಿ, ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ ದಾನಿ ಚೋರ’’ನ್ತಿ ಸನ್ನಿಪತಿತೇ ಮಹಾಜನೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಆಹ –
೫೮.
‘‘ಸುಣನ್ತು
ಯತೋದಕಂ ತದಾದಿತ್ತಂ, ಯತೋ ಖೇಮಂ ತತೋ ಭಯಂ॥
೫೯.
‘‘ರಾಜಾ
ಅತ್ತಗುತ್ತಾ ವಿಹರಥ, ಜಾತಂ ಸರಣತೋ ಭಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯತೋದಕಂ ತದಾದಿತ್ತನ್ತಿ ಯಂ ಉದಕಂ ತದೇವ ಆದಿತ್ತಂ। ಯತೋ ಖೇಮನ್ತಿ ಯತೋ ರಾಜತೋ ಖೇಮೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ತತೋವ ಭಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ। ಅತ್ಥಗುತ್ತಾ ವಿಹರಥಾತಿ ತುಮ್ಹೇ ಇದಾನಿ ಅನಾಥಾ ಜಾತಾ, ಅತ್ತಾನಂ ಮಾ ವಿನಾಸೇಥ, ಅತ್ತನಾವ
ತೇ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಾ ರಕ್ಖಣಾರಹೋಪಿ ಸಮಾನೋ ಇದಾನಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಉಪರಿ ದೋಸಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಸಯಮೇವ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಚೋರಂ ಪರಿಯೇಸಾಪೇತಿ, ಇತೋ ದಾನಿ ಪಟ್ಠಾಯ ಪುನ ಚೋರಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಕರಣತ್ಥಾಯ ಮಾರೇಮ ನಂ ಪಾಪರಾಜಾನ’’ನ್ತಿ। ತೇ ದಣ್ಡಮುಗ್ಗರಾದಿಹತ್ಥಾ ಉಟ್ಠಾಯ ತತ್ಥೇವ ರಾಜಾನಞ್ಚ ಪುರೋಹಿತಞ್ಚ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತಂ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ರಜ್ಜೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇಸುಂ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಅನಚ್ಛರಿಯಂ, ಉಪಾಸಕ, ಪಥವಿಯಂ ಪದಸಞ್ಜಾನನಂ, ಪೋರಾಣಕಪಣ್ಡಿತಾ ಏವಂ ಆಕಾಸೇ ಪದಂ ಸಞ್ಜಾನಿಂಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಪಾಸಕೋ ಚ ಪುತ್ತೋ ಚ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ। ತದಾ ಪಿತಾ ಕಸ್ಸಪೋ ಅಹೋಸಿ, ಪದಕುಸಲಮಾಣವೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ।
ಪದಕುಸಲಮಾಣವಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಛಟ್ಠಾ।
[೪೩೩] ೭. ಲೋಮಸಕಸ್ಸಪಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಸ್ಸ ಇನ್ದಸಮೋ ರಾಜಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಸಿನೇರುಕಮ್ಪನವಾತೋ ಕಿಂ
ಅತೀತೇ
೬೦.
‘‘ಅಸ್ಸ ಇನ್ದಸಮೋ ರಾಜ, ಅಚ್ಚನ್ತಂ ಅಜರಾಮರೋ।
ಸಚೇ ತ್ವಂ ಯಞ್ಞಂ ಯಾಜೇಯ್ಯ, ಇಸಿಂ ಲೋಮಸಕಸ್ಸಪ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಸ್ಸಾತಿ ಭವಿಸ್ಸಸಿ। ಯಾಜೇಯ್ಯಾತಿ ಸಚೇ ತ್ವಂ ಅರಞ್ಞಾಯತನತೋ ಇಸಿಂ ಲೋಮಸಕಸ್ಸಪಂ ಆನೇತ್ವಾ ಯಞ್ಞಂ ಯಜೇಯ್ಯಾಸೀತಿ।
ತಸ್ಸ
೬೧.
‘‘ಸಸಮುದ್ದಪರಿಯಾಯಂ, ಮಹಿಂ ಸಾಗರಕುಣ್ಡಲಂ।
ನ ಇಚ್ಛೇ ಸಹ ನಿನ್ದಾಯ, ಏವಂ ಸೇಯ್ಯ ವಿಜಾನಹಿ॥
೬೨.
‘‘ಧಿರತ್ಥು ತಂ ಯಸಲಾಭಂ, ಧನಲಾಭಞ್ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ।
ಯಾ ವುತ್ತಿ ವಿನಿಪಾತೇನ, ಅಧಮ್ಮಚರಣೇನ ವಾ॥
೬೩.
‘‘ಅಪಿ ಚೇ ಪತ್ತಮಾದಾಯ, ಅನಗಾರೋ ಪರಿಬ್ಬಜೇ।
ಸಾಯೇವ ಜೀವಿಕಾ ಸೇಯ್ಯೋ, ಯಾ ಚಾಧಮ್ಮೇನ ಏಸನಾ॥
೬೪.
‘‘ಅಪಿ ಚೇ ಪತ್ತಮಾದಾಯ, ಅನಗಾರೋ ಪರಿಬ್ಬಜೇ।
ಅಞ್ಞಂ ಅಹಿಂಸಯಂ ಲೋಕೇ, ಅಪಿ ರಜ್ಜೇನ ತಂ ವರ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಸಮುದ್ದಪರಿಯಾಯನ್ತಿ ಸಸಮುದ್ದಪರಿಕ್ಖೇಪಂ। ಸಾಗರಕುಣ್ಡಲನ್ತಿ ಚತ್ತಾರೋ ದೀಪೇ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಿತಸಾಗರೇಹಿ ಕಣ್ಣವಲಿಯಾ ಠಪಿತಕುಣ್ಡಲೇಹಿ ವಿಯ ಸಮನ್ನಾಗತಂ। ಸಹ ನಿನ್ದಾಯಾತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಪಸುಘಾತಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಇಮಾಯ ನಿನ್ದಾಯ ಸಹ ಚಕ್ಕವಾಳಪರಿಯನ್ತಂ ಮಹಾಪಥವಿಂ ನ ಇಚ್ಛಾಮೀತಿ ವದತಿ। ಯಾ ವುತ್ತಿ ವಿನಿಪಾತೇನಾತಿ ನರಕೇ ವಿನಿಪಾತಕಮ್ಮೇನ ಯಾ ಚ ಜೀವಿತವುತ್ತಿ ಹೋತಿ, ತಂ ಧಿರತ್ಥು, ಗರಹಾಮಿ ತಂ ವುತ್ತಿನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ। ಸಾಯೇವ ಜೀವಿಕಾತಿ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ಪರಘರಾನಿ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಹಾರಪರಿಯೇಸನಜೀವಿಕಾವ ಯಸಧನಲಾಭತೋ ಸತಗುಣೇನ ಸಹಸ್ಸಗುಣೇನ ವರತರಾತಿ ಅತ್ಥೋ ಅಪಿ ರಜ್ಜೇನ ತಂ ವರನ್ತಿ ತಂ ಅನಗಾರಸ್ಸ ಸತೋ ಅಞ್ಞಂ ಅವಿಹಿಂಸನ್ತಸ್ಸ ಪರಿಬ್ಬಜನಂ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪರಜ್ಜೇನಪಿ ವರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಅಮಚ್ಚೋ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ‘‘ಅನಾಗಚ್ಛನ್ತೇ ಕಿಂ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ಪುನ ಸಕ್ಕೋ ಅಡ್ಢರತ್ತಸಮಯೇ
೬೫.
‘‘ಬಲಂ
ಬಲಂ ವೇಲಾ ಸಮುದ್ದಸ್ಸ, ಬಲಾತಿಬಲಮಿತ್ಥಿಯೋ॥
೬೬.
‘‘ಯಥಾ ಉಗ್ಗತಪಂ ಸನ್ತಂ, ಇಸಿಂ ಲೋಮಸಕಸ್ಸಪಂ।
ಪಿತು ಅತ್ಥಾ ಚನ್ದವತೀ, ವಾಜಪೇಯ್ಯಂ ಅಯಾಜಯೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಬಲಂ ಚನ್ದೋ ಬಲಂ ಸುರಿಯೋತಿ ಮಹನ್ಧಕಾರವಿಧಮನೇ ಅಞ್ಞಂ ಬಲಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾವೇತ್ಥ ಬಲವನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠವಿಸಯವೇಗಸಹನೇ ಖನ್ತಿಬಲಞಾಣಬಲೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಸಮಿತಪಾಪಬಾಹಿತಪಾಪಾ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ। ಬಲಂ ವೇಲಾ ಸಮುದ್ದಸ್ಸಾತಿ ಮಹಾಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಉತ್ತರಿತುಂ ಅದತ್ವಾ ಉದಕಂ ಆವರಿತ್ವಾ ವಿನಾಸೇತುಂ ಸಮತ್ಥತಾಯ ವೇಲಾ ಬಲಂ ನಾಮ। ಬಲಾತಿಬಲಮಿತ್ಥಿಯೋತಿ ಇತ್ಥಿಯೋ ಪನ ವಿಸದಞಾಣೇಪಿ ಅವೀತರಾಗೇ ಅತ್ತನೋ ವಸಂ ಆನೇತ್ವಾ ವಿನಾಸೇತುಂ ಸಮತ್ಥತಾಯ ತೇಹಿ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಬಲೇಹಿಪಿ ಅತಿಬಲಾ ನಾಮ, ಸಬ್ಬಬಲೇಹಿ ಇತ್ಥಿಬಲಮೇವ ಮಹನ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾತಿ ಯಸ್ಮಾ। ಪಿತು ಅತ್ಥಾತಿ ಪಿತು ವುಡ್ಢಿಅತ್ಥಾಯ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಸ್ಮಾ ಇಮಂ ಉಗ್ಗತಪಂ ಸಮಾನಂ
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಕಸ್ಸಪೋ ಯಞ್ಞಂ ಯಜನತ್ಥಾಯ ‘‘ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಂ ಗೀವಾಯಂ ಪಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಖಗ್ಗರತನಂ ಉಕ್ಖಿಪಿ। ಹತ್ಥೀ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತೋ ಮಹಾರವಂ ರವಿ। ತಸ್ಸ ರವಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇಸಾಪಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಉಸಭಾದಯೋ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತಾ ಭಯೇನ ವಿರವಿಂಸು। ಮಹಾಜನೋಪಿ ವಿರವಿ। ಕಸ್ಸಪೋ ತಂ ಮಹಾವಿರವಂ ಸುತ್ವಾ ಸಂವೇಗಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಜಟಾದೀನಿ ಓಲೋಕೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಜಟಾಮಸ್ಸುಕಚ್ಛಲೋಮಾನಿ ಪಾಕಟಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ಸೋ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅನನುರೂಪಂ ವತ ಮೇ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಸಂವೇಗಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೬೭.
‘‘ತಂ
ತಸ್ಸ ಮೂಲಂ ಗವೇಸಿಸ್ಸಂ, ಛೇಚ್ಛಂ ರಾಗಂ ಸಬನ್ಧನ’’ನ್ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಮಹಾರಾಜ, ಯಂ ಏತಂ ಮಯಾ ಚನ್ದವತಿಯಾ ಲೋಭಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತೇನ ಲೋಭೇನ ಪಕತಂ ಕಾಮಹೇತುಕಂ ಪಾಪಕಂ, ತಂ ಕಟುಕಂ ತಿಖಿಣವಿಪಾಕಂ। ತಸ್ಸಾಹಂ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಸಙ್ಖಾತಂ ಮೂಲಂ ಗವೇಸಿಸ್ಸಂ, ಅಲಂ
ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ ಸಮ್ಮ, ಇದಾನಿ ತೇ ಚನ್ದವತಿಂ ಕುಮಾರಿಞ್ಚ ರಟ್ಠಞ್ಚ ಸತ್ತರತನರಾಸಿಞ್ಚ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಯಜಾಹಿ ಯಞ್ಞ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಕಸ್ಸಪೋ ‘‘ನ ಮೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಇಮಿನಾ ಕಿಲೇಸೇನ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಓಸಾನಗಾಥಮಾಹ –
೬೮.
‘‘ಧಿರತ್ಥು ಕಾಮೇ ಸುಬಹೂಪಿ ಲೋಕೇ, ತಪೋವ ಸೇಯ್ಯೋ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ರಾಜ।
ತಪೋ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಹಾಯ ಕಾಮೇ, ತವೇವ ರಟ್ಠಂ ಚನ್ದವತೀ ಚ ಹೋತೂ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸುಬಹೂಪೀತಿ ಅತಿಬಹುಕೇಪಿ। ತಪೋ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸೀಲಸಂಯಮತಪಮೇವ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ।
ಸೋ ಏವಂ ವತ್ವಾ ಕಸಿಣಂ ಸಮನ್ನಾಹರಿತ್ವಾ ನಟ್ಠಂ ವಿಸೇಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹೋಹೀ’’ತಿ ಓವದಿತ್ವಾ ಯಞ್ಞಾವಾಟಂ ವಿದ್ಧಂಸಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ತದಾ ಸೇಯ್ಯೋ ಮಹಾಅಮಚ್ಚೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಲೋಮಸಕಸ್ಸಪೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ।
ಲೋಮಸಕಸ್ಸಪಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಸತ್ತಮಾ।
[೪೩೪] ೮. ಚಕ್ಕವಾಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಕಾಸಾಯವತ್ಥೇತಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಏಕೋ ಲೋಲಕಾಕೋ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಹತ್ಥಿಕುಣಪಾದೀನಿ ಖಾದಿತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೋ ತೇಹಿ ಅತಿತ್ತೋ ‘‘ಗಙ್ಗಾಕೂಲೇ ಮಚ್ಛಮತಂ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ಮತಮಚ್ಛೇ ಖಾದನ್ತೋ ಕತಿಪಾಹಂ ವಸಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಾನಾಫಲಾಫಲಾನಿ ಖಾದನ್ತೋ ಬಹುಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಂ ಮಹನ್ತಂ ಪದುಮಸರಂ ಪತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೇ ದ್ವೇ ಚಕ್ಕವಾಕೇ ಸೇವಾಲಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ವಸನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಅತಿವಿಯ ವಣ್ಣಸಮ್ಪನ್ನಾ ಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ, ಇಮೇಸಂ ಭೋಜನಂ ಮನಾಪಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇಮೇಸಂ ಭೋಜನಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅಹಮ್ಪಿ ತದೇವ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಾಖಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಪಸಂಸನಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೬೯.
‘‘ಕಾಸಾಯವತ್ಥೇ
ಕಂ ಅಣ್ಡಜಂ ಅಣ್ಡಜಾ ಮಾನುಸೇಸು, ಜಾತಿಂ ಪಸಂಸನ್ತಿ ತದಿಙ್ಘ ಬ್ರೂಥಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಾಸಾಯವತ್ಥೇತಿ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೇ ಕಾಸಾಯವತ್ಥೇ ವಿಯ। ದುವೇ ದುವೇತಿ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಹುತ್ವಾ। ನನ್ದಮನೇತಿ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೇ। ಕಂ ಅಣ್ಡಜಂ ಅಣ್ಡಜಾ ಮಾನುಸೇಸು ಜಾತಿಂ ಪಸಂಸನ್ತೀತಿ ಅಮ್ಭೋ ಅಣ್ಡಜಾ ತುಮ್ಹೇ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಪಸಂಸನ್ತಾ ಕಂ ಅಣ್ಡಜಂ ಜಾತಿಂ ಕತರಂ ನಾಮ ಅಣ್ಡಜನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪಸಂಸನ್ತಿ, ಕಂ ಸಕುಣಂ
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಚಕ್ಕವಾಕೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೭೦.
‘‘ಅಮ್ಹೇ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಹಿಂಸ, ಅನುಬ್ಬತೇ ಚಕ್ಕವಾಕೇ ವದನ್ತಿ।
ಕಲ್ಯಾಣಭಾವಮ್ಹೇ ದಿಜೇಸು ಸಮ್ಮತಾ, ಅಭಿರೂಪಾ ವಿಚರಾಮ ಅಣ್ಣವೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಹಿಂಸಾತಿ ಕಾಕೋ ಮನುಸ್ಸೇ ಹಿಂಸತಿ ವಿಹೇಠೇತಿ, ತೇನ ನಂ ಏವಂ ಆಲಪತಿ। ಅನುಬ್ಬತೇತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅನುಗತೇ ಸಮ್ಮೋದಮಾನೇ ವಿಯಸಂವಾಸೇ। ಚಕ್ಕವಾಕೇತಿ ಚಕ್ಕವಾಕಾ ನಾಮ ಸಾ ಅಣ್ಡಜಜಾತೀತಿ ಪಸಂಸನ್ತಿ ವಣ್ಣೇನ್ತಿ ಕಥೇನ್ತಿ। ದಿಜೇಸೂತಿ ಯತ್ತಕಾ ಪಕ್ಖಿನೋ ನಾಮ, ತೇಸು ಮಯಂ ‘‘ಕಲ್ಯಾಣಭಾವಾ’’ತಿಪಿ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಮ್ಮತಾ। ದುತಿಯೇ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪೇ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಅಮ್ಹೇ ‘‘ಚಕ್ಕವಾಕಾ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ, ದಿಜೇಸು ಪನ ಮಯಂ ‘‘ಕಲ್ಯಾಣಭಾವಾ’’ತಿ ಸಮ್ಮತಾ, ‘‘ಕಲ್ಯಾಣಭಾವಾ’’ತಿ ನೋ ದಿಜಾ ವದನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಣ್ಣವೇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸರೋ ‘‘ಅಣ್ಣವೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪದುಮಸರೇ ಮಯಮೇವ ದ್ವೇ ಜನಾ ಪರೇಸಂ ಅಹಿಂಸನತೋ ಅಭಿರೂಪಾ ವಿಚರಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಿಸ್ಸಾಯ ಪನ ಗಾಥಾಯ ಚತುತ್ಥಪದಂ ‘‘ನ ಘಾಸಹೇತೂಪಿ ಕರೋಮ ಪಾಪ’’ನ್ತಿ ಪಠನ್ತಿ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯಸ್ಮಾ ಮಯಂ ಘಾಸಹೇತೂಪಿ ಪಾಪಂ ನ ಕರೋಮ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕಲ್ಯಾಣಭಾವಾ’’ತಿ ಅಮ್ಹೇ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ದಿಜೇಸು ಚ ಸಮ್ಮತಾ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಕಾಕೋ ತತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೭೧.
‘‘ಕಿಂ ಅಣ್ಣವೇ ಕಾನಿ ಫಲಾನಿ ಭುಞ್ಜೇ, ಮಂಸಂ ಕುತೋ ಖಾದಥ ಚಕ್ಕವಾಕಾ।
ಕಿಂ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಥ ವೋ ಅನೋಮಾ, ಬಲಞ್ಚ ವಣ್ಣೋ ಚ ಅನಪ್ಪರೂಪಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಿನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಾವಸೇನ ಆಲಪನಂ, ಕಿಂ ಭೋ ಚಕ್ಕವಾಕಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಣ್ಣವೇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸರೇ। ಭುಞ್ಜೇತಿ ಭುಞ್ಜಥ, ಕಿಂ ಭುಞ್ಜಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ ಮಂಸಂ ಕುತೋ ಖಾದಥಾತಿ ಕತರಪಾಣಾನಂ ಸರೀರತೋ ಮಂಸಂ ಖಾದಥ। ಭುಞ್ಜಥ ವೋತಿ ವೋಕಾರೋ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ಪರಪದೇನ ವಾಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ‘‘ಬಲಞ್ಚ ವಾ ವಣ್ಣೋ ಚ ಅನಪ್ಪರೂಪಾ’’ತಿ।
ತತೋ ಚಕ್ಕವಾಕೋ ಚತುತ್ಥಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೭೨.
‘‘ನ ಅಣ್ಣವೇ ಸನ್ತಿ ಫಲಾನಿ ಧಙ್ಕ, ಮಂಸಂ ಕುತೋ ಖಾದಿತುಂ ಚಕ್ಕವಾಕೇ।
ಸೇವಾಲಭಕ್ಖಮ್ಹ ಅಪಾಣಭೋಜನಾ, ನ ಘಾಸಹೇತೂಪಿ ಕರೋಮ ಪಾಪ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಚಕ್ಕವಾಕೇತಿ ಚಕ್ಕವಾಕಸ್ಸ। ಅಪಾಣಭೋಜನಾತಿ ಪಾಣಕರಹಿತಉದಕಭೋಜನಾ। ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಹಿ ಸೇವಾಲಞ್ಚೇವ ಉದಕಞ್ಚ ಭೋಜನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ನ ಘಾಸಹೇತೂತಿ ತುಮ್ಹಾದಿಸಾ ವಿಯ ಮಯಂ ಘಾಸಹೇತು ಪಾಪಂ ನ ಕರೋಮಾತಿ।
ತತೋ ಕಾಕೋ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೭೩.
‘‘ನ ಮೇ ಇದಂ ರುಚ್ಚತಿ ಚಕ್ಕವಾಕ, ಅಸ್ಮಿಂ ಭವೇ ಭೋಜನಸನ್ನಿಕಾಸೋ।
ಅಹೋಸಿ ಪುಬ್ಬೇ ತತೋ ಮೇ ಅಞ್ಞಥಾ, ಇಚ್ಚೇವ ಮೇ ವಿಮತಿ ಏತ್ಥ ಜಾತಾ॥
೭೪.
‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಮಂಸಾನಿ ಫಲಾನಿ ಭುಞ್ಜೇ, ಅನ್ನಾನಿ ಚ ಲೋಣಿಯತೇಲಿಯಾನಿ।
ರಸಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಲಭಾಮಿ ಭೋತ್ತುಂ, ಸೂರೋವ ಸಙ್ಗಾಮಮುಖಂ ವಿಜೇತ್ವಾ।
ನ ಚ ಮೇ ತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ಚಕ್ಕವಾಕ ಯಥಾ ತವಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಇದನ್ತಿ ಇದಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಭುಞ್ಜನಭೋಜನಂ ಮಯ್ಹಂ ನ ರುಚ್ಚತಿ। ಅಸ್ಮಿಂ ಭವೇ ಭೋಜನಸನ್ನಿಕಾಸೋತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಭವೇ ಭೋಜನಸನ್ನಿಕಾಸೋ ಯಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚಕ್ಕವಾಕಭವೇ ಭೋಜನಂ, ತ್ವಂ ತೇನ ಸನ್ನಿಕಾಸೋ ತಂಸದಿಸೋ ತದನುರೂಪೋ ಅಹೋಸಿ, ಅತಿವಿಯ ಪಸನ್ನಸರೀರೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತೋ ಮೇ ಅಞ್ಞಥಾತಿ ಇಚ್ಚೇವ ಮೇತಿ ಏತೇನೇವ ಮೇ ಕಾರಣೇನ ಏತ್ಥ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸರೀರವಣ್ಣೇ ಅಹಮ್ಪೀತಿ ಅಹಞ್ಹಿ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ ಭುಞ್ಜೇತಿ ಭುಞ್ಜಾಮಿ। ಅನ್ನಾನಿ ಚಾತಿ ಭೋಜನಾನಿ ಚ। ಲೋಣಿಯತೇಲಿಯಾನೀತಿ ಲೋಣತೇಲಯುತ್ತಾನಿ। ರಸನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಪರಿಭೋಗಂ ಪಣೀತರಸಂ। ವಿಜೇತ್ವಾತಿ ಯಥಾ ಸೂರೋ ವೀರಯೋಧೋ ಸಙ್ಗಾಮಮುಖಂ ವಿಜೇತ್ವಾ ವಿಲುಮ್ಪಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ತಥಾ ವಿಲುಮ್ಪಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾ ತವಾತಿ ಏವಂ ಪಣೀತಂ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸಪಿ ಮಮ ತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ ನತ್ಥಿ, ಯಾದಿಸೋ ತವ ವಣ್ಣೋ, ತೇನ ತವ ವಚನಂ ನ ಸದ್ದಹಾಮೀತಿ ದೀಪೇತಿ।
ಅಥಸ್ಸ ವಣ್ಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವಕಾರಣಂ ಅತ್ತನೋ ಚ ಭಾವಕಾರಣಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಚಕ್ಕವಾಕೋ ಸೇಸಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೭೫.
‘‘ಅಸುದ್ಧಭಕ್ಖೋಸಿ ಖಣಾನುಪಾತೀ, ಕಿಚ್ಛೇನ ತೇ ಲಬ್ಭತಿ ಅನ್ನಪಾನಂ।
ನ ತುಸ್ಸಸೀ ರುಕ್ಖಫಲೇಹಿ ಧಙ್ಕ, ಮಂಸಾನಿ ವಾ ಯಾನಿ ಸುಸಾನಮಜ್ಝೇ॥
೭೬.
‘‘ಯೋ ಸಾಹಸೇನ ಅಧಿಗಮ್ಮ ಭೋಗೇ, ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ ಧಙ್ಕ ಖಣಾನುಪಾತೀ।
ತತೋ ಉಪಕ್ಕೋಸತಿ ನಂ ಸಭಾವೋ, ಉಪಕ್ಕುಟ್ಠೋ ವಣ್ಣಬಲಂ ಜಹಾತಿ॥
೭೭.
‘‘ಅಪ್ಪಮ್ಪಿ ಚೇ ನಿಬ್ಬುತಿಂ ಭುಞ್ಜತೀ ಯದಿ, ಅಸಾಹಸೇನ ಅಪರೂಪಘಾತೀ।
ಬಲಞ್ಚ ವಣ್ಣೋ ಚ ತದಸ್ಸ ಹೋತಿ, ನ ಹಿ ಸಬ್ಬೋ ಆಹಾರಮಯೇನ ವಣ್ಣೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಸುದ್ಧಭಕ್ಖೋಸೀತಿ ತ್ವಂ ಥೇನೇತ್ವಾ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಭಕ್ಖನತೋ ಅಸುದ್ಧಭಕ್ಖೋ ಅಸಿ। ಖಣಾನುಪಾತೀತಿ ಪಮಾದಕ್ಖಣೇ ಅನುಪತನಸೀಲೋ। ಕಿಚ್ಛೇನ ತೇತಿ ತಯಾ ದುಕ್ಖೇನ ಅನ್ನಪಾನಂ ಲಬ್ಭತಿ। ಮಂಸಾನಿ ವಾ ಯಾನೀತಿ ಯಾನಿ ವಾ ಸುಸಾನಮಜ್ಝೇ ಮಂಸಾನಿ, ತೇಹಿ ನ ತುಸ್ಸಸಿ। ತತೋತಿ ಪಚ್ಛಾ। ಉಪಕ್ಕೋಸತಿ ನಂ ಸಭಾವೋತಿ ಅತ್ತಾವ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಗರಹಿ। ಉಪಕ್ಕುಟ್ಠೋತಿ ಅತ್ತನಾಪಿ ಪರೇಹಿಪಿ ಉಪಕ್ಕುಟ್ಠೋ ಗರಹಿತೋ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿತಾಯ ವಣ್ಣಞ್ಚ ಬಲಞ್ಚ ಜಹಾಸಿ। ನಿಬ್ಬುತಿಂ ಭುಞ್ಜತೀ ಯದೀತಿ ಯದಿ ಪನ ಪರಂ ಅವಿಹೇಠೇತ್ವಾ ಅಪ್ಪಕಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮಲದ್ಧಂ ನಿಬ್ಬುತಿಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜತಿ। ತದಸ್ಸ ಹೋತೀತಿ ತದಾ ಅಸ್ಸ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಬಲಞ್ಚ ಆಹಾರಮಯೇನಾತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ಆಹಾರೇನೇವ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಭೋ ಕಾಕ, ವಣ್ಣೋ ನಾಮೇಸ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನೋ, ಸೋ ನ ಆಹಾರಮತ್ತೇನೇವ ಹೋತಿ, ಉತುಚಿತ್ತಕಮ್ಮೇಹಿಪಿ ಹೋತಿಯೇವಾತಿ।
ಏವಂ ಚಕ್ಕವಾಕೋ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಕಾಕಂ ಗರಹಿ। ಕಾಕೋ ಹರಾಯಿತ್ವಾ ‘‘ನ ಮಯ್ಹಂ ತವ ವಣ್ಣೇನ ಅತ್ಥೋ, ಕಾ ಕಾ’’ತಿ ವಸ್ಸನ್ತೋ ಪಲಾಯಿ।
ಸತ್ಥಾ
ಚಕ್ಕವಾಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಅಟ್ಠಮಾ।
[೪೩೫] ೯. ಹಲಿದ್ದಿರಾಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಸುತಿತಿಕ್ಖನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಥುಲ್ಲಕುಮಾರಿಕಾಪಲೋಭನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ವತ್ಥು ತೇರಸಕನಿಪಾತೇ ಚೂಳನಾರದಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೧೩.೪೦ ಆದಯೋ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಅತೀತವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಪನ ಸಾ ಕುಮಾರಿಕಾ ತಸ್ಸ ತಾಪಸಕುಮಾರಸ್ಸ ಸೀಲಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ಠಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಪಥಂ ನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ರೂಪಾದಿಕಾಮಗುಣವಿರಹಿತೇ ಅರಞ್ಞೇ ರಕ್ಖಿತಸೀಲಂ ನಾಮ ನ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಹೋತಿ, ಮನುಸ್ಸಪಥೇ ರೂಪಾದೀನಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೇ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಹೋತಿ, ಏಹಿ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಾಹಿ, ಕಿಂ ತೇ ಅರಞ್ಞೇನಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೭೮.
‘‘ಸುತಿತಿಕ್ಖಂ
ಯೇ ಚ ಗಾಮೇ ತಿತಿಕ್ಖನ್ತಿ, ತೇ ಉಳಾರತರಾ ತಯಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸುತಿತಿಕ್ಖನ್ತಿ ಸುಟ್ಠು ಅಧಿವಾಸನಂ। ತಿತಿಕ್ಖನ್ತೀತಿ ಸೀತಾದೀನಿ ಅಧಿವಾಸೇನ್ತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ತಾಪಸಕುಮಾರೋ ‘‘ಪಿತಾ ಮೇ ಅರಞ್ಞಂ ಗತೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಆಗತೇ ತಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಪಿತಾ ಕಿರಸ್ಸ
೭೯.
‘‘ಅರಞ್ಞಾ ಗಾಮಮಾಗಮ್ಮ, ಕಿಂಸೀಲಂ ಕಿಂವತಂ ಅಹಂ।
ಪುರಿಸಂ ತಾತ ಸೇವೇಯ್ಯಂ, ತಂ ಮೇ ಅಕ್ಖಾಹಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ’’ತಿ॥
ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ಕಥೇನ್ತೋ ಸೇಸಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೮೦.
‘‘ಯೋ ತೇ ವಿಸ್ಸಾಸಯೇ ತಾತ, ವಿಸ್ಸಾಸಞ್ಚ ಖಮೇಯ್ಯ ತೇ।
ಸುಸ್ಸೂಸೀ ಚ ತಿತಿಕ್ಖೀ ಚ, ತಂ ಭಜೇಹಿ ಇತೋ ಗತೋ॥
೮೧.
‘‘ಯಸ್ಸ ಕಾಯೇನ ವಾಚಾಯ, ಮನಸಾ ನತ್ಥಿ ದುಕ್ಕಟಂ।
ಉರಸೀವ ಪತಿಟ್ಠಾಯ, ತಂ ಭಜೇಹಿ ಇತೋ ಗತೋ॥
೮೨.
‘‘ಯೋ ಚ ಧಮ್ಮೇನ ಚರತಿ, ಚರನ್ತೋಪಿ ನ ಮಞ್ಞತಿ।
ವಿಸುದ್ಧಕಾರಿಂ ಸಪ್ಪಞ್ಞಂ, ತಂ ಭಜೇಹಿ ಇತೋ ಗತೋ॥
೮೩.
‘‘ಹಲಿದ್ದಿರಾಗಂ
ತಾದಿಸಂ ತಾತ ಮಾ ಸೇವಿ, ನಿಮ್ಮನುಸ್ಸಮ್ಪಿ ಚೇ ಸಿಯಾ॥
೮೪.
‘‘ಆಸೀವಿಸಂವ ಕುಪಿತಂ, ಮೀಳ್ಹಲಿತ್ತಂ ಮಹಾಪಥಂ।
ಆರಕಾ ಪರಿವಜ್ಜೇಹಿ, ಯಾನೀವ ವಿಸಮಂ ಪಥಂ॥
೮೫.
‘‘ಅನತ್ಥಾ
ಮಾಸ್ಸು ಬಾಲೇನ ಸಂಗಚ್ಛಿ, ಅಮಿತ್ತೇನೇವ ಸಬ್ಬದಾ॥
೮೬.
‘‘ತಂ ತಾಹಂ ತಾತ ಯಾಚಾಮಿ, ಕರಸ್ಸು ವಚನಂ ಮಮ।
ಮಾಸ್ಸು ಬಾಲೇನ ಸಂಗಚ್ಛಿ, ದುಕ್ಖೋ ಬಾಲೇಹಿ ಸಙ್ಗಮೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯೋ ತೇ ವಿಸ್ಸಾಸಯೇತಿ ಯೋ ತವ ವಿಸ್ಸಾಸೇಯ್ಯ। ಖಮೇಯ್ಯ ತೇತಿ ಯೋ ಚ ತವ ಅತ್ತನಿ ತಯಾ ಕತಂ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಖಮೇಯ್ಯ। ಸುಸ್ಸೂಸೀ ಚ ತಿತಿಕ್ಖೀ ಚಾತಿ ತವ ವಚನಂ ಸುಸ್ಸೂಸಾಯ ಚೇವ ವಚನಾಧಿವಾಸನೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉರಸೀವ ಪತಿಟ್ಠಾಯಾತಿ ಯಥಾ ಮಾತು ಉರಸಿ ಪುತ್ತೋ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ, ಏವಂ ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಮಾತರಂ ವಿಯ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ತಂ ಭಜೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ವದತಿ। ಯೋ ಚ ಧಮ್ಮೇನ ಚರತೀತಿ ಯೋ ತಿವಿಧೇನ ಸುಚರಿತೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಇರಿಯತಿ। ನ ಮಞ್ಞತೀತಿ ತಥಾ ಚರನ್ತೋಪಿ ‘‘ಅಹಂ ಧಮ್ಮಂ ಚರಾಮೀ’’ತಿ ಮಾನಂ ನ ಕರೋತಿ। ವಿಸುದ್ಧಕಾರಿನ್ತಿ ವಿಸುದ್ಧಾನಂ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾನಂ ಕಾರಕಂ।
ರಾಗವಿರಾಗಿನನ್ತಿ ರಾಗಿನಞ್ಚ ವಿರಾಗಿನಞ್ಚ ರಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಂಖಣಞ್ಞೇವ ವಿರಜ್ಜನಸಭಾವಂ। ನಿಮ್ಮನುಸ್ಸಮ್ಪಿ ಚೇ ಸಿಯಾತಿ ಸಚೇಪಿ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪತಲಂ ನಿಮ್ಮನುಸ್ಸಂ ಹೋತಿ, ಸೋಯೇವ ಏಕೋ ಮನುಸ್ಸೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಥಾಪಿ ತಾದಿಸಂ ಮಾ ಸೇವಿ। ಮಹಾಪಥನ್ತಿ ಗೂಥಮಕ್ಖಿತಂ ಮಗ್ಗಂ ವಿಯ। ಯಾನೀವಾತಿ ಯಾನೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ। ವಿಸಮನ್ತಿ ನಿನ್ನಉನ್ನತಖಾಣುಪಾಸಾಣಾದಿವಿಸಮಂ। ಬಾಲಂ ಅಚ್ಚುಪಸೇವತೋತಿ ಬಾಲಂ ಅಪ್ಪಞ್ಞಂ ಅತಿಸೇವನ್ತಸ್ಸ। ಸಬ್ಬದಾತಿ ತಾತ, ಬಾಲೇನ ಸಹ ಸಂವಾಸೋ ನಾಮ ಅಮಿತ್ತಸಂವಾಸೋ ವಿಯ ಸಬ್ಬದಾ ನಿಚ್ಚಕಾಲಮೇವ ದುಕ್ಖೋ। ತಂ ತಾಹನ್ತಿ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ತಂ ಅಹಂ।
ಸೋ ಏವಂ ಪಿತರಾ ಓವದಿತೋ ‘‘ತಾತ, ಅಹಂ ಮನುಸ್ಸಪಥಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾದಿಸೇ ಪಣ್ಡಿತೇ ನ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ತತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ಭಾಯಾಮಿ, ಇಧೇವ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಪಿ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ।
ತದಾ ತಾಪಸಕುಮಾರೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ಕುಮಾರಿಕಾ ಥುಲ್ಲಕುಮಾರಿಕಾವ, ಪಿತಾ ತಾಪಸೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ।
ಹಲಿದ್ದಿರಾಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ನವಮಾ।
[೪೩೬] ೧೦. ಸಮುಗ್ಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಕುತೋ ನು ಆಗಚ್ಛಥಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಞ್ಹಿ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖು ಮಾತುಗಾಮಂ ಪತ್ಥೇಸಿ, ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮೇಸ ಅಸಬ್ಭೋ ಅಕತಞ್ಞೂ, ಪುಬ್ಬೇ ದಾನವರಕ್ಖಸಾ ಗಿಲಿತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿನಾ ಪರಿಹರನ್ತಾಪಿ ಮಾತುಗಾಮಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ಏಕಪುರಿಸನಿಸ್ಸಿತಂ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು, ತ್ವಂ ಕಥಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಾಮೇ ಪಹಾಯ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಫಲಾಫಲೇನ ಯಾಪೇನ್ತೋ ವಿಹಾಸಿ। ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ಅವಿದೂರೇ ಏಕೋ ದಾನವರಕ್ಖಸೋ ವಸತಿ। ಸೋ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಮಹಾಸತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಾತಿ, ಅಟವಿಯಂ ಪನ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸಞ್ಚರಣಮಗ್ಗೇ ಠತ್ವಾ ಆಗತಾಗತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಏಕಾ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಕುಲಧೀತಾ ಉತ್ತಮರೂಪಧರಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮೇ ನಿವುತ್ಥಾ ಹೋತಿ। ತಸ್ಸಾ ಏಕದಿವಸಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಗಮನಕಾಲೇ ಪರಿವಾರಮನುಸ್ಸೇ ದಿಸ್ವಾ ಸೋ ದಾನವೋ ಭೇರವರೂಪೇನ ಪಕ್ಖನ್ದಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ಭೀತಾ ಗಹಿತಗಹಿತಾವುಧಾನಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿಂಸು। ದಾನವೋ ಯಾನೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಅಭಿರೂಪಂ ಮಾತುಗಾಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಗುಹಂ ನೇತ್ವಾ ಭರಿಯಂ ಅಕಾಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಪ್ಪಿತೇಲತಣ್ಡುಲಮಚ್ಛಮಂಸಾದೀನಿ ಚೇವ ಮಧುರಫಲಾಫಲಾನಿ ಚ ಆಹರಿತ್ವಾ ತಂ ಪೋಸೇಸಿ, ವತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಚ ನಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕರಣ್ಡಕೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ವಾಯುಸ್ಸಪುತ್ತೋ ನಾಮ ವಿಜ್ಜಾಧರೋ ಸನ್ನದ್ಧಖಗ್ಗೋ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛತಿ। ಸಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಹೀ’’ತಿ ಹತ್ಥಮುದ್ದಂ ಅಕಾಸಿ, ವಿಜ್ಜಾಧರೋ ಖಿಪ್ಪಂ ಓತರಿ। ಅಥ ನಂ ಸಾ ಕರಣ್ಡಕೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದಾನವಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಕರಣ್ಡಕೂಪರಿ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಕರಣ್ಡಕಸಮೀಪಂ ಅಸಮ್ಪತ್ತೇಯೇವ ಕರಣ್ಡಕಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಿಜ್ಜಾಧರಸ್ಸ ಉಪರಿ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಾಟಕಂ ಪಾರುಪಿ। ದಾನವೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಕರಣ್ಡಕಂ ಅಸೋಧೇತ್ವಾ ‘‘ಮಾತುಗಾಮೋಯೇವ ಮೇ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಕರಣ್ಡಕಂ ಗಿಲಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗುಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ
೮೭.
‘‘ಕುತೋ ನು ಆಗಚ್ಛಥ ಭೋ ತಯೋ ಜನಾ, ಸ್ವಾಗತಾ ಏಥ ನಿಸೀದಥಾಸನೇ।
ಕಚ್ಚಿತ್ಥ, ಭೋನ್ತೋ ಕುಸಲಂ ಅನಾಮಯಂ, ಚಿರಸ್ಸಮಬ್ಭಾಗಮನಞ್ಹಿ ವೋ ಇಧಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಭೋತಿ ಆಲಪನಂ। ಕಚ್ಚಿತ್ಥಾತಿ ಕಚ್ಚಿ ಹೋಥ ಭವಥ ವಿಜ್ಜಥ। ಭೋನ್ತೋತಿ ಪುನ ಆಲಪನ್ತೋ ಆಹ। ಕುಸಲಂ ಅನಾಮಯನ್ತಿ ಕಚ್ಚಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕುಸಲಂ ಆರೋಗ್ಯಂ। ಚಿರಸ್ಸಮಬ್ಭಾಗಮನಞ್ಹಿ ವೋ ಇಧಾತಿ ಅಜ್ಜ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇಧ ಅಬ್ಭಾಗಮನಞ್ಚ ಚಿರಂ ಜಾತಂ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ದಾನವೋ ‘‘ಅಹಂ ಇಮಸ್ಸ ತಾಪಸಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಏಕಕೋವ ಆಗತೋ, ಅಯಞ್ಚ ತಾಪಸೋ ‘ತಯೋ ಜನಾ’ತಿ ವದತಿ, ಕಿಂ ನಾಮೇಸ ಕಥೇತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಸಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಕಥೇತಿ, ಉದಾಹು ಉಮ್ಮತ್ತಕೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಲಪತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಾಪಸಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಲ್ಲಪನ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೮೮.
‘‘ಅಹಮೇವ
ಕಿಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ತೇ ಭಾಸಿತಂ ಇಸೇ, ಕುತೋ ನು ಆಗಚ್ಛಥ ಭೋ ತಯೋ ಜನಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಇಧ ಮಜ್ಜಾತಿ ಇಧ ಅಜ್ಜ। ಕಿಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ತೇ ಭಾಸಿತಂ ಇಸೇತಿ ಭನ್ತೇ, ಇಸಿ ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ಸನ್ಧಾಯ ತಯಾ ಭಾಸಿತಂ, ಪಾಕಟಂ ತಾವ ಮೇ ಕತ್ವಾ ಕಥೇಹೀತಿ।
ತಾಪಸೋ ‘‘ಏಕಂಸೇನೇವಾವುಸೋ ಸೋತುಕಾಮೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೮೯.
‘‘ತುವಞ್ಚ ಏಕೋ ಭರಿಯಾ ಚ ತೇ ಪಿಯಾ, ಸಮುಗ್ಗಪಕ್ಖಿತ್ತನಿಕಿಣ್ಣಮನ್ತರೇ।
ಸಾ ರಕ್ಖಿತಾ ಕುಚ್ಛಿಗತಾವ ತೇ ಸದಾ, ವಾಯುಸ್ಸಪುತ್ತೇನ ಸಹಾ ತಹಿಂ ರತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ತುವಞ್ಚ ಏಕೋತಿ ಪಠಮಂ ತಾವ ತ್ವಂ ಏಕೋ ಜನೋ। ಪಕ್ಖಿತ್ತನಿಕಿಣ್ಣಮನ್ತರೇತಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾನಿಕಿಣ್ಣಅನ್ತರೇ ತಂ ತತ್ಥ ಭರಿಯಂ ರಕ್ಖಿತುಕಾಮೇನ ಸದಾ ತಯಾ ಸಮುಗ್ಗೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮುಗ್ಗೇನ ವಾಯುಸ್ಸಪುತ್ತೇನ ಸಹಾತಿ ಏವಂನಾಮಕೇನ ವಿಜ್ಜಾಧರೇನ ಸದ್ಧಿಂ। ತಹಿಂ ರತಾತಿ ತತ್ಥ ತವ ಅನ್ತೋಕುಚ್ಛಿಯಞ್ಞೇವ ಕಿಲೇಸರತಿಯಾ ರತಾ। ಸೋ ದಾನಿ ತ್ವಂ ಮಾತುಗಾಮಂ ‘‘ಏಕಂ ಪುರಿಸನಿಸ್ಸಿತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕುಚ್ಛಿನಾಪಿ ಪರಿಹರನ್ತೋ ತಸ್ಸಾ ಜಾರಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಚರಸೀತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ದಾನವೋ ‘‘ವಿಜ್ಜಾಧರಾ ನಾಮ ಬಹುಮಾಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಚಸ್ಸ ಖಗ್ಗೋ ಹತ್ಥಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕುಚ್ಛಿಂ ಮೇ ಫಾಲೇತ್ವಾಪಿ ಪಲಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಭೀತತಸಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಖಿಪ್ಪಂ ಕರಣ್ಡಕಂ ಉಗ್ಗಿಲಿತ್ವಾ ಪುರತೋ ಠಪೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಚತುತ್ಥಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೯೦.
‘‘ಸಂವಿಗ್ಗರೂಪೋ
ಅದ್ದಕ್ಖಿ
ತತ್ಥ ಅದ್ದಕ್ಖೀತಿ ಸೋ ಕರಣ್ಡಕಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅದ್ದಸ।
ಕರಣ್ಡಕೇ ಪನ ವಿವಟಮತ್ತೇಯೇವ ವಿಜ್ಜಾಧರೋ ವಿಜ್ಜಂ ಜಪ್ಪಿತ್ವಾ ಖಗ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಾಸಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ದಾನವೋ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ತುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಥುತಿಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಸೇಸಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೯೧.
‘‘ಸುದಿಟ್ಠರೂಪಮುಗ್ಗತಪಾನುವತ್ತಿನಾ, ಹೀನಾ ನರಾ ಯೇ ಪಮದಾವಸಂ ಗತಾ।
ಯಥಾ ಹವೇ ಪಾಣರಿವೇತ್ಥ ರಕ್ಖಿತಾ, ದುಟ್ಠಾ ಮಯೀ ಅಞ್ಞಮಭಿಪ್ಪಮೋದಯಿ॥
೯೨.
‘‘ದಿವಾ ಚ ರತ್ತೋ ಚ ಮಯಾ ಉಪಟ್ಠಿತಾ, ತಪಸ್ಸಿನಾ ಜೋತಿರಿವಾ ವನೇ ವಸಂ।
ಸಾ ಧಮ್ಮಮುಕ್ಕಮ್ಮ ಅಧಮ್ಮಮಾಚರಿ, ಅಕಿರಿಯರೂಪೋ ಪಮದಾಹಿ ಸನ್ಥವೋ॥
೯೩.
‘‘ಸರೀರಮಜ್ಝಮ್ಹಿ ಠಿತಾತಿ ಮಞ್ಞಹಂ, ಮಯ್ಹಂ ಅಯನ್ತಿ ಅಸತಿಂ ಅಸಞ್ಞತಂ।
ಸಾ ಧಮ್ಮಮುಕ್ಕಮ್ಮ ಅಧಮ್ಮಮಾಚರಿ, ಅಕಿರಿಯರೂಪೋ ಪಮದಾಹಿ ಸನ್ಥವೋ॥
೯೪.
‘‘ಸುರಕ್ಖಿತಂ ಮೇತಿ ಕಥಂ ನು ವಿಸ್ಸಸೇ, ಅನೇಕಚಿತ್ತಾಸು ನ ಹತ್ಥಿ ರಕ್ಖಣಾ।
ಏತಾ ಹಿ ಪಾತಾಲಪಪಾತಸನ್ನಿಭಾ, ಏತ್ಥಪ್ಪಮತ್ತೋ ಬ್ಯಸನಂ ನಿಗಚ್ಛತಿ॥
೯೫.
‘‘ತಸ್ಮಾ
ಏತಂ ಸಿವಂ ಉತ್ತಮಮಾಭಿಪತ್ಥಯಂ, ನ ಮಾತುಗಾಮೇಹಿ ಕರೇಯ್ಯ ಸನ್ಥವ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸುದಿಟ್ಠರೂಪಮುಗ್ಗತಪಾನುವತ್ತಿನಾತಿ ಭನ್ತೇ, ಇಸಿ ಉಗ್ಗತಪಾನುವತ್ತಿನಾ ತಯಾ ಸುದಿಟ್ಠರೂಪಂ ಇದಂ ಕಾರಣಂ। ಹೀನಾತಿ ನೀಚಾ। ಯಥಾ ಹವೇ ಪಾಣರಿವೇತ್ಥ ರಕ್ಖಿತಾತಿ ಅಯಂ ಮಯಾ ಅತ್ತನೋ ಪಾಣಾ ವಿಯ ಏತ್ಥ ಅನ್ತೋಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪರಿಹರನ್ತೇನ ರಕ್ಖಿತಾ। ದುಟ್ಠಾ ಮಯೀತಿ ಇದಾನಿ ಮಯಿ ಮಿತ್ತದುಬ್ಭಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ದುಟ್ಠಾ ಅಞ್ಞಂ ಪುರಿಸಂ ಅಭಿಪ್ಪಮೋದತಿ। ಜೋತಿರಿವಾ ವನೇ ವಸನ್ತಿ ವನೇ ವಸನ್ತೇನ ತಪಸ್ಸಿನಾ ಅಗ್ಗಿ ವಿಯ ಮಯಾ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಪರಿಚರಿತಾ। ಸಾ ಧಮ್ಮಮುಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ಸಾ ಏಸಾ ಧಮ್ಮಂ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ। ಅಕಿರಿಯರೂಪೋತಿ ಅಕತ್ತಬ್ಬರೂಪೋ। ಸರೀರಮಜ್ಝಮ್ಹಿ ಠಿತಾತಿ ಮಞ್ಞಹಂ, ಮಯ್ಹಂ ಅಯನ್ತಿ ಅಸತಿಂ ಅಸಞ್ಞತನ್ತಿ ಇಮಂ ಅಸತಿಂ ಅಸಪ್ಪುರಿಸಧಮ್ಮಸಮನ್ನಾಗತಂ ಅಸಞ್ಞತಂ ದುಸ್ಸೀಲಂ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸರೀರಮಜ್ಝಮ್ಹಿ ಠಿತಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಚ ಮಞ್ಞಾಮಿ।
ಸುರಕ್ಖಿತಂ ಮೇತಿ ಕಥಂ ನು ವಿಸ್ಸಸೇತಿ ಅಯಂ ಮಯಾ ಸುರಕ್ಖಿತಾತಿ ಕಥಂ ಪಣ್ಡಿತೋ ವಿಸ್ಸಾಸೇಯ್ಯ, ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮ ಮಾದಿಸೋಪಿ ಅನ್ತೋಕುಚ್ಛಿಯಂ ರಕ್ಖನ್ತೋ ರಕ್ಖಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಪಾತಾಲಪಪಾತಸನ್ನಿಭಾತಿ ಲೋಕಸ್ಸಾದೇನ ದುಪ್ಪೂರಣೀಯತ್ತಾ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಪಾತಾಲಸಙ್ಖಾತೇನ ಪಪಾತೇನ ಸದಿಸಾ। ಏತ್ಥಪ್ಪಮತ್ತೋತಿ ಏತಾಸು ಏವರೂಪಾಸು ನಿಗ್ಗುಣಾಸು ಪಮತ್ತೋ ಪುರಿಸೋ ಮಹಾಬ್ಯಸನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ತಸ್ಮಾ ಹೀತಿ ಯಸ್ಮಾ ಮಾತುಗಾಮವಸಂ ಗತಾ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯೇ ಮಾತುಗಾಮೇಹಿ ನಿಸ್ಸಟಾ ಹುತ್ವಾ ಚರನ್ತಿ, ತೇ ಸುಖಿನೋ। ಏತಂ ಸಿವನ್ತಿ ಯದೇತಂ ಮಾತುಗಾಮತೋ ನಿಸ್ಸಟಾನಂ ವಿಸಂಸಟ್ಠಾನಂ ಚರಣಂ, ಏತಂ ಝಾನಸುಖಮೇವ ಸಿವಂ ಖೇಮಂ ಉತ್ತಮಂ ಅಭಿಪತ್ಥೇತಬ್ಬಂ, ಏತಂ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ ಮಾತುಗಾಮೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ಥವಂ ನ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ದಾನವೋ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಪಾದೇಸು ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಯಾ ಜೀವಿತಂ ಲದ್ಧಂ, ಅಹಂ ಇಮಾಯ ಪಾಪಧಮ್ಮಾಯ ವಿಜ್ಜಾಧರೇನ ಮಾರಾಪಿತೋ’’ತಿ ಮಹಾಸತ್ತಂ ಅಭಿತ್ಥವಿ। ಸೋಪಿಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿಸ್ಸಾ ಮಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಾಪಂ ಅಕಾಸಿ, ಸೀಲಾನಿ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ತಂ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ದಾನವೋ ‘‘ಅಹಂ ಕುಚ್ಛಿನಾ ಪರಿಹರನ್ತೋಪಿ ತಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಅಞ್ಞೋ ಕೋ ರಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅರಞ್ಞಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ।
ಸತ್ಥಾ
ಸಮುಗ್ಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದಸಮಾ।
[೪೩೭] ೧೧. ಪೂತಿಮಂಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ನ ಖೋ ಮೇ ರುಚ್ಚತೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಅಸಂವರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಬಹೂ ಭಿಕ್ಖೂ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಅಗುತ್ತದ್ವಾರಾ ಅಹೇಸುಂ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಓವದಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ವತ್ವಾ ಅನಿಯಮವಸೇನ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಪಲ್ಲಙ್ಕವರಮಜ್ಝಗತೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ರೂಪಾದೀಸು ಸುಭನಿಮಿತ್ತವಸೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸಚೇ ಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಕಾಲಂ ಕರೋತಿ, ನಿರಯಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ರೂಪಾದೀಸು ಸುಭನಿಮಿತ್ತಂ ಮಾ ಗಣ್ಹಥ। ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ರೂಪಾದಿಗೋಚರೇನ ನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ರೂಪಾದಿಗೋಚರಾ ಹಿ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತತ್ತಾಯ ಅಯೋಸಲಾಕಾಯ ಆದಿತ್ತಾಯ ಸಮ್ಪಜ್ಜಲಿತಾಯ ಸಜೋತಿಭೂತಾಯ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ ಸಮ್ಪಲಿಮಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ರೂಪಂ ಓಲೋಕನಕಾಲೋಪಿ ಅತ್ಥಿ ಅನೋಲೋಕನಕಾಲೋಪಿ। ಓಲೋಕನಕಾಲೇ ಸುಭವಸೇನ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಅಸುಭವಸೇನೇವ ಓಲೋಕೇಯ್ಯಾಥ, ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ಗೋಚರಾ ನ ಪರಿಹಾಯಿಸ್ಸಥ। ಕೋ ಪನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗೋಚರೋತಿ? ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಇದ್ಧಿಪಾದಾ, ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ, ನವ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾ। ಏತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ವೋ ಗೋಚರೇ ಚರನ್ತಾನಂ ನ ಲಚ್ಛತಿ ಮಾರೋ ಓತಾರಂ, ಸಚೇ ಪನ ಕಿಲೇಸವಸಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಸುಭನಿಮಿತ್ತವಸೇನ ಓಲೋಕೇಸ್ಸಥ, ಪೂತಿಮಂಸಸಿಙ್ಗಾಲೋ ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ಗೋಚರಾ ಪರಿಹಾಯಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ಪಬ್ಬತಗುಹಾಯಂ ಅನೇಕಸತಾ ಏಳಕಾ ವಸನ್ತಿ। ತೇಸಂ ವಸನಟ್ಠಾನತೋ ಅವಿದೂರೇ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಗುಹಾಯ ಪೂತಿಮಂಸೋ ನಾಮ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ವೇಣಿಯಾ ನಾಮ ಭರಿಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ವಸತಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಭರಿಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಚರನ್ತೋ
ಸಾ
೯೬.
‘‘ನ
ಏತಾದಿಸಾ ಸಖಾರಸ್ಮಾ, ಆರಕಾ ಪರಿವಜ್ಜಯೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಆಳೀತಿ ಆಲಪನಂ, ಸಖಿ ಸಹಾಯಿಕೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತಾದಿಸಾ ಸಖಾರಸ್ಮಾತಿ ಏವರೂಪಾ ಸಹಾಯಕಾ ಅಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಂ ಸಹಾಯಕಂ ಆರಕಾ ಪರಿವಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಸಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಗತಾ। ಸಿಙ್ಗಾಲೀ ತಂ ನಿವತ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ತಸ್ಸಾ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಜ್ಝಾಯಮಾನಾ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ನಂ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಗರಹನ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೯೭.
‘‘ಉಮ್ಮತ್ತಿಕಾ ಅಯಂ ವೇಣೀ, ವಣ್ಣೇತಿ ಪತಿನೋ ಸಖಿಂ।
ಪಜ್ಝಾಯಿ ಪಟಿಗಚ್ಛನ್ತಿಂ, ಆಗತಂ ಮೇಣ್ಡಮಾತರ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ವೇಣೀತಿ ತಸ್ಸಾ ನಾಮಂ। ವಣ್ಣೇತಿ ಪತಿನೋ ಸಖಿನ್ತಿ ಪಠಮಮೇವ ಅತ್ತನೋ ಸಖಿಂ ಏಳಿಕಂ ‘‘ಮಯಿ ಸಿನೇಹಾ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕಾ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ ನೋ ಸನ್ತಿಕಂ, ಮತಾಲಯಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಪತಿನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ವಣ್ಣೇತಿ। ಅಥ ನಂ ಸಾ ಇದಾನಿ ಆಗತಂ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಅನಾಗನ್ತ್ವಾವ ಪಟಿಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ಮೇಣ್ಡಮಾತರಂ ಪಜ್ಝಾಯತಿ ಅನುಸೋಚತೀತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಿಙ್ಗಾಲೀ ತತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೯೮.
‘‘ತ್ವಂ
ಯೋ ತ್ವಂ ಮತಾಲಯಂ ಕತ್ವಾ, ಅಕಾಲೇನ ವಿಪೇಕ್ಖಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅವಿಚಕ್ಖಣೋತಿ ವಿಚಾರಣಪಞ್ಞಾರಹಿತೋ। ಅಕಾಲೇನ ವಿಪೇಕ್ಖಸೀತಿ ಏಳಿಕಾಯ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಅನಾಗತಾಯೇವ ಓಲೋಕೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
೯೯.
‘‘ನ ಅಕಾಲೇ ವಿಪೇಕ್ಖಯ್ಯ, ಕಾಲೇ ಪೇಕ್ಖೇಯ್ಯ ಪಣ್ಡಿತೋ।
ಪೂತಿಮಂಸೋವ ಪಜ್ಝಾಯಿ, ಯೋ ಅಕಾಲೇ ವಿಪೇಕ್ಖತೀ’’ತಿ॥ – ಅಯಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಗಾಥಾ।
ತತ್ಥ ಅಕಾಲೇತಿ ಕಾಮಗುಣೇ ಆರಬ್ಭ ಸುಭವಸೇನ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಕಾಲೇ। ಅಯಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ರೂಪಂ ಓಲೋಕೇತುಂ ಅಕಾಲೋ ನಾಮ। ಕಾಲೇತಿ ಅಸುಭವಸೇನ ಅನುಸ್ಸತಿವಸೇನ ಕಸಿಣವಸೇನ ವಾ ರೂಪಗ್ಗಹಣಕಾಲೇ। ಅಯಞ್ಹಿ ಪೂತಿಮಂಸೋವ ಪಜ್ಝಾಯೀತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಥಾ ಪೂತಿಮಂಸಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಅಕಾಲೇ ಏಳಿಕಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ
ವೇಣೀಪಿ ಖೋ ಸಿಙ್ಗಾಲೀ ಪೂತಿಮಂಸಂ ಅಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ಅಹಂ ತಂ ಪುನಪಿ ಉಪಾಯೇನ ಆನೇಸ್ಸಾಮಿ, ತ್ವಂ ಆಗತಕಾಲೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಆಳಿ, ತವ ಆಗತಕಾಲೇಯೇವ ನೋ ಅತ್ಥೋ ಜಾತೋ, ತವ ಆಗತಕಾಲಸ್ಮಿಂಯೇವ ಹಿ ಮೇ ಸಾಮಿಕೋ ಸತಿಂ ಪಟಿಲಭಿ, ಇದಾನಿ ಜೀವತಿ, ಏಹಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಞ್ಚಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೦೦.
‘‘ಪಿಯಂ ಖೋ ಆಳಿ ಮೇ ಹೋತು, ಪುಣ್ಣಪತ್ತಂ ದದಾಹಿ ಮೇ।
ಪತಿ ಸಞ್ಜೀವಿತೋ ಮಯ್ಹಂ, ಏಯ್ಯಾಸಿ ಪಿಯಪುಚ್ಛಿಕಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪುಣ್ಣಪತ್ತಂ ದದಾಹಿ ಮೇತಿ ಪಿಯಕ್ಖಾನಂ ಅಕ್ಖಾಯಿಕಾ ಮಯ್ಹಂ ತುಟ್ಠಿದಾನಂ ದೇಹಿ। ಪತಿ ಸಞ್ಜೀವಿತೋ ಮಯ್ಹನ್ತಿ ಮಮ ಸಾಮಿಕೋ ಸಞ್ಜೀವಿತೋ ಉಟ್ಠಿತೋ ಅರೋಗೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಯ್ಯಾಸೀತಿ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛ।
ಏಳಿಕಾ
೧೦೧.
‘‘ಪಿಯಂ ಖೋ ಆಳಿ ತೇ ಹೋತು, ಪುಣ್ಣಪತ್ತಂ ದದಾಮಿ ತೇ।
ಮಹತಾ ಪರಿವಾರೇನ, ಏಸ್ಸಂ ಕಯಿರಾಹಿ ಭೋಜನ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಏಸ್ಸನ್ತಿ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ। ಆಗಚ್ಛಮಾನಾ ಚ ಅತ್ತನೋ ಆರಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ।
ಅಥ
೧೦೨.
‘‘ಕೀದಿಸೋ ತುಯ್ಹಂ ಪರಿವಾರೋ, ಯೇಸಂ ಕಾಹಾಮಿ ಭೋಜನಂ।
ಕಿಂ ನಾಮಕಾ ಚ ತೇ ಸಬ್ಬೇ, ತೇ ಮೇ ಅಕ್ಖಾಹಿ ಪುಚ್ಛಿತಾ’’ತಿ॥
ಸಾ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೀ ಅಟ್ಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೦೩.
‘‘ಮಾಲಿಯೋ ಚತುರಕ್ಖೋ ಚ, ಪಿಙ್ಗಿಯೋ ಅಥ ಜಮ್ಬುಕೋ।
ಏದಿಸೋ ಮಯ್ಹಂ ಪರಿವಾರೋ, ತೇಸಂ ಕಯಿರಾಹಿ ಭೋಜನ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ತೇ ಮೇತಿ ತೇ ಪರಿವಾರೇ ಮಯ್ಹಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಮಾಲಿಯೋತಿಆದೀನಿ ಚತುನ್ನಂ ಸುನಖಾನಂ ನಾಮಾನಿ। ‘‘ತತ್ಥ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ಸುನಖಸತಾನಿ ಪರಿವಾರೇನ್ತಿ, ಏವಂ ದ್ವೀಹಿ ಸುನಖಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪರಿವಾರಿತಾ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ತೇ ಭೋಜನಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತುಮ್ಹೇ ದ್ವೇಪಿ ಜನೇ ಮಾರೇತ್ವಾ ಖಾದಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಿಙ್ಗಾಲೀ ಭೀತಾ ‘‘ಅಲಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ತತ್ಥ ಗಮನೇನ, ಉಪಾಯೇನಸ್ಸಾ ಅನಾಗಮನಮೇವ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ನವಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೦೪.
‘‘ನಿಕ್ಖನ್ತಾಯ ಅಗಾರಸ್ಮಾ, ಭಣ್ಡಕಮ್ಪಿ ವಿನಸ್ಸತಿ।
ಆರೋಗ್ಯಂ ಆಳಿನೋ ವಜ್ಜಂ, ಇಧೇವ ವಸ ಮಾಗಮಾ’’ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಮರಣಭಯಭೀತಾ ವೇಗೇನ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿ। ತೇ ಪುನ ತಂ ಠಾನಂ ಆಗನ್ತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ ‘‘ತದಾ ಅಹಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವನಜೇಟ್ಠಕರುಕ್ಖೇ ನಿಬ್ಬತ್ತದೇವತಾ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಪೂತಿಮಂಸಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಏಕಾದಸಮಾ।
[೪೩೮] ೧೨. ದದ್ದರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಯೋ ತೇ ಪುತ್ತಕೇತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಗಿಜ್ಝಕೂಟೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಅಹೋ ಆವುಸೋ ದೇವದತ್ತೋ ನಿಲ್ಲಜ್ಜೋ ಅನರಿಯೋ ಏವಂ ಉತ್ತಮಗುಣಧರಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಜಾತಸತ್ತುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಧನುಗ್ಗಹಪಯೋಜನಸಿಲಾಪವಿಜ್ಝನನಾಳಾಗಿರಿವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇಹಿ ವಧಾಯ ಉಪಾಯಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೇ ಏಕೋ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಪಞ್ಚಸತಾನಂ ಮಾಣವಕಾನಂ ಸಿಪ್ಪಂ ವಾಚೇನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಇಧ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಪಲಿಬೋಧೋ ಹೋತಿ, ಮಾಣವಕಾನಮ್ಪಿ ಸಿಪ್ಪಂ ನ ನಿಟ್ಠಾತಿ, ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಅರಞ್ಞಾಯತನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಸನ್ತೋ ವಾಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ಮಾಣವಕಾನಂ ಕಥೇತ್ವಾ ತಿಲತಣ್ಡುಲತೇಲವತ್ಥಾದೀನಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗತೋ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ನಿವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ, ಮಾಣವಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಕರಿಂಸು। ಮಾಣವಕಾನಂ ಞಾತಕಾ ತೇಲತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ಪೇಸೇನ್ತಿ। ರಟ್ಠವಾಸಿನೋಪಿ ‘‘ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಕಿರ ಅರಞ್ಞೇ ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ನಾಮ ವಸನ್ತೋ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ಅಭಿಹರನ್ತಿ, ಕನ್ತಾರಪ್ಪಟಿಪನ್ನಾಪಿ ದೇನ್ತಿ, ಅಞ್ಞತರೋಪಿ ಪುರಿಸೋ ಖೀರಪಾನತ್ಥಾಯ ಸವಚ್ಛಂ
ಅಪರಭಾಗೇ ಮಾಣವೇಸು ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಅಪ್ಪತ್ತೇಸುಯೇವ ಆಚರಿಯೋ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ಮಾಣವಾ ತಸ್ಸ ಸರೀರಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ವಾಲುಕಾಯ ಥೂಪಂ ಕತ್ವಾ ನಾನಾಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ರೋದನ್ತಿ ಪರಿದೇವನ್ತಿ। ಅಥ ನೇ ತಿತ್ತಿರೋ ‘‘ಕಸ್ಮಾ
ತದಾ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಗಿರಗ್ಗಸಮಜ್ಜಸದಿಸಂ ಮಹನ್ತಂ ಛಣಂ ಘೋಸಯಿಂಸು। ಮಾಣವಾನಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ ‘‘ಛಣದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಪೇಸೇಸುಂ। ಮಾಣವಾ ತಿತ್ತಿರಸ್ಸ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ತಿತ್ತಿರಪಣ್ಡಿತಂ ಸಬ್ಬಞ್ಚ ಅಸ್ಸಮಪದಂ ಗೋಧಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ನಗರಮೇವ ಅಗಮಿಂಸು। ತದಾ ಏಕೋ ನಿಕ್ಕಾರುಣಿಕೋ ದುಟ್ಠತಾಪಸೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಿಚರನ್ತೋ ತಂ ಠಾನಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ಗೋಧಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ತಣ್ಡುಲಾ, ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ತೇಲಾದೀನಿ ಅತ್ಥಿ, ಭತ್ತಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗೋಚರತ್ಥಾಯ ಗತಾ। ತಾಪಸೋ ಪಾತೋವ ಭತ್ತಂ ಪಚಿತ್ವಾ ದ್ವೇ ಗೋಧಾಪುತ್ತಕೇ ಮಾರೇತ್ವಾ ಖಾದಿ, ದಿವಾ ತಿತ್ತಿರಪಣ್ಡಿತಞ್ಚ ವಚ್ಛಕಞ್ಚ ಮಾರೇತ್ವಾ ಖಾದಿ, ಸಾಯಂ ಧೇನುಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಮ್ಪಿ ಮಾರೇತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಘುರುಘುರಾಯನ್ತೋ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿ। ಗೋಧಾ ಸಾಯಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತಕೇ ಅಪಸ್ಸನ್ತೀ ಉಪಧಾರಯಮಾನಾ ವಿಚರಿ। ರುಕ್ಖದೇವತಾ ಗೋಧಂ ಪುತ್ತಕೇ ಅದಿಸ್ವಾ ಕಮ್ಪಮಾನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಖನ್ಧವಿಟಪಬ್ಭನ್ತರೇ ದಿಬ್ಬಾನುಭಾವೇನ ಠತ್ವಾ ‘‘ಗೋಧೇ ಮಾ ಕಮ್ಪಿ, ಇಮಿನಾ ಪಾಪಪುರಿಸೇನ ತವ ಪುತ್ತಕಾ ಚ ತಿತ್ತಿರೋ ಚ ವಚ್ಛೋ ಚ ಧೇನು ಚ ಮಾರಿತಾ, ಗೀವಾಯ ನಂ ಡಂಸಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಪನ್ತೀ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೦೫.
‘‘ಯೋ
ತಸ್ಮಿಂ ದಾಠಂ ನಿಪಾತೇಹಿ, ಮಾ ತೇ ಮುಚ್ಚಿತ್ಥ ಜೀವತೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ದಿನ್ನಭತ್ತೋತಿ ಭತ್ತಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಾಹೀತಿ ತಯಾ ದಿನ್ನಭತ್ತೋ। ಅದೂಸಕೇತಿ ನಿದ್ದೋಸೇ ನಿರಪರಾಧೇ। ತಸ್ಮಿಂ ದಾಠಂ ನಿಪಾತೇಹೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಪಪುರಿಸೇ ಚತಸ್ಸೋಪಿ ದಾಠಾ ನಿಪಾತೇಹೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಮಾ ತೇ ಮುಚ್ಚಿತ್ಥ ಜೀವತೋತಿ ಜೀವನ್ತೋ ಸಜೀವೋ ಹುತ್ವಾ ತವ ಹತ್ಥತೋ ಏಸೋ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ ಮಾ ಮುಚ್ಚಿತ್ಥ, ಮೋಕ್ಖಂ ಮಾ ಲಭತು, ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ತತೋ ಗೋಧಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೧೦೬.
‘‘ಆಕಿಣ್ಣಲುದ್ದೋ ಪುರಿಸೋ, ಧಾತಿಚೇಲಂವ ಮಕ್ಖಿತೋ।
ಪದೇಸಂ ತಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಯತ್ಥ ದಾಠಂ ನಿಪಾತಯೇ॥
೧೦೭.
‘‘ಅಕತಞ್ಞುಸ್ಸ ಪೋಸಸ್ಸ, ನಿಚ್ಚಂ ವಿವರದಸ್ಸಿನೋ।
ಸಬ್ಬಂ ಚೇ ಪಥವಿಂ ದಜ್ಜಾ, ನೇವ ನಂ ಅಭಿರಾಧಯೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಆಕಿಣ್ಣಲುದ್ದೋತಿ ಗಾಳ್ಹಲುದ್ದೋ। ವಿವರದಸ್ಸಿನೋತಿ ಛಿದ್ದಂ ಓತಾರಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತಸ್ಸ। ನೇವ ನಂ ಅಭಿರಾಧಯೇತಿ ಏವರೂಪಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಸಕಲಪಥವಿಂ ದೇನ್ತೋಪಿ ತೋಸೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನಾಹಂ ಭತ್ತಮತ್ತದಾಯಿಕಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
ಗೋಧಾ ಏವಂ ವತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಮ್ಪಿ ಖಾದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಂ ರಕ್ಖಮಾನಾ ಪಲಾಯಿ। ತೇಪಿ ಪನ ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಾ ತಿತ್ತಿರಸ್ಸ ಸಹಾಯಕಾವ, ಕದಾಚಿ ತೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಿತ್ತಿರಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಕದಾಚಿ ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ದಿವಸೇ ಸೀಹೋ ಬ್ಯಗ್ಘಂ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ಚಿರಂ ದಿಟ್ಠೋ ನೋ ತಿತ್ತಿರೋ, ಅಜ್ಜ ಸತ್ತಟ್ಠದಿವಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ಗಚ್ಛ, ತಾವಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ। ಬ್ಯಗ್ಘೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗೋಧಾಯ ಪಲಾಯನಕಾಲೇ ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ತಂ ಪಾಪಪುರಿಸಂ ನಿದ್ದಾಯನ್ತಂ ಪಸ್ಸಿ। ತಸ್ಸ ಜಟನ್ತರೇ ತಿತ್ತಿರಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಲೋಮಾನಿ
೧೦೮.
‘‘ಕಿಂ ನು ಸುಬಾಹು ತರಮಾನರೂಪೋ, ಪಚ್ಚಾಗತೋಸಿ ಸಹ ಮಾಣವೇನ।
ಕಿಂ ಕಿಚ್ಚಮತ್ಥಂ ಇಧಮತ್ಥಿ ತುಯ್ಹಂ, ಅಕ್ಖಾಹಿ ಮೇ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಏತಮತ್ಥ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸುಬಾಹೂತಿ ಬ್ಯಗ್ಘಂ ನಾಮೇನಾಲಪತಿ। ಬ್ಯಗ್ಘಸ್ಸ ಹಿ ಪುರಿಮಕಾಯೋ ಮನಾಪೋ ಹೋತಿ, ತೇನ ತಂ ಏವಮಾಹ। ಕಿಂ ಕಿಚ್ಚಮತ್ಥಂ ಇಧಮತ್ಥಿ ತುಯ್ಹನ್ತಿ ಕಿಂ ಕರಣೀಯಂ ಅತ್ಥಸಞ್ಞಿತಂ ಇಮಿನಾ ಮಾಣವೇನ ಇಧ ಅತ್ಥಿ। ‘‘ತುಯ್ಹಂ ಕಿಂ ಕಿಚ್ಚಮತ್ಥ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅಯಮೇವತ್ಥೋ।
ತಂ
೧೦೯.
‘‘ಯೋ ತೇ ಸಖಾ ದದ್ದರೋ ಸಾಧುರೂಪೋ, ತಸ್ಸ ವಧಂ ಪರಿಸಙ್ಕಾಮಿ ಅಜ್ಜ।
ಪುರಿಸಸ್ಸ ಕಮ್ಮಾಯತನಾನಿ ಸುತ್ವಾ, ನಾಹಂ ಸುಖಿಂ ದದ್ದರಂ ಅಜ್ಜ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ದದ್ದರೋತಿ ತಿತ್ತಿರೋ। ತಸ್ಸ ವಧನ್ತಿ ತಸ್ಸ ತಿತ್ತಿರಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಇಮಮ್ಹಾ ಪುರಿಸಮ್ಹಾ ಅಜ್ಜ ವಧಂ ಪರಿಸಙ್ಕಾಮಿ। ನಾಹಂ ಸುಖಿನ್ತಿ ಅಹಂ ಅಜ್ಜ ದದ್ದರಂ ಸುಖಿಂ ಅರೋಗಂ ನ ಮಞ್ಞಾಮಿ।
ಅಥ ನಂ ಸೀಹೋ ಛಟ್ಠಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೧೦.
‘‘ಕಾನಿಸ್ಸ ಕಮ್ಮಾಯತನಾನಿ ಅಸ್ಸು, ಪುರಿಸಸ್ಸ ವುತ್ತಿಸಮೋಧಾನತಾಯ।
ಕಂ ವಾ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸುತ್ವಾ, ಪರಿಸಙ್ಕಸಿ ದದ್ದರಂ ಮಾಣವೇನಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಸ್ಸೂತಿ ಅಸ್ಸೋಸಿ। ವುತ್ತಿಸಮೋಧಾನತಾಯಾತಿ ಜೀವಿತವುತ್ತಿಸಮೋಧಾನತಾಯ, ಕಾನಿ ನಾಮ ಇಮಿನಾ ಮಾಣವೇನಾತಿ ಕಿಂ ಸುತ್ವಾ ಇಮಿನಾ ಮಾಣವೇನ ಮಾರಿತಂ ಪರಿಸಙ್ಕಸಿ।
ಅಥಸ್ಸ ಕಥೇನ್ತೋ ಬ್ಯಗ್ಘರಾಜಾ ಸೇಸಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೧೧೧.
‘‘ಚಿಣ್ಣಾ ಕಲಿಙ್ಗಾ ಚರಿತಾ ವಣಿಜ್ಜಾ, ವೇತ್ತಾಚರೋ ಸಙ್ಕುಪಥೋಪಿ ಚಿಣ್ಣೋ।
ನಟೇಹಿ ಚಿಣ್ಣಂ ಸಹ ವಾಕುರೇಹಿ, ದಣ್ಡೇನ ಯುದ್ಧಮ್ಪಿ ಸಮಜ್ಜಮಜ್ಝೇ॥
೧೧೨.
‘‘ಬದ್ಧಾ ಕುಲೀಕಾ ಮಿತಮಾಳಕೇನ, ಅಕ್ಖಾ ಜಿತಾ ಸಂಯಮೋ ಅಬ್ಭತೀತೋ।
ಅಬ್ಬಾಹಿತಂ ಪುಬ್ಬಕಂ ಅಡ್ಢರತ್ತಂ, ಹತ್ಥಾ ದಡ್ಢಾ ಪಿಣ್ಡಪಟಿಗ್ಗಹೇನ॥
೧೧೩.
‘‘ತಾನಿಸ್ಸ
ಯಥಾ ಅಯಂ ದಿಸ್ಸತಿ ಲೋಮಪಿಣ್ಡೋ, ಗಾವೋ ಹತಾ ಕಿಂ ಪನ ದದ್ದರಸ್ಸಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಚಿಣ್ಣಾ ಕಲಿಙ್ಗಾತಿ ವಾಣಿಜಕಾನಂ ಭಣ್ಡಂ ವಹನ್ತೇನ ಕಿರ ತೇನ ಕಲಿಙ್ಗರಟ್ಠೇ ಚಿಣ್ಣಾ। ಚರಿತಾ ವಣಿಜ್ಜಾತಿ ವಣಿಜ್ಜಾಪಿ ತೇನ ಕತಾ। ವೇತ್ತಾಚರೋತಿ ವೇತ್ತೇಹಿ ಸಞ್ಚರಿತಬ್ಬೋ। ಸಙ್ಕುಪಥೋಪಿ ಚಿಣ್ಣೋತಿ ಖಾಣುಕಮಗ್ಗೋಪಿ ವಲಞ್ಜಿತೋ। ನಟೇಹೀತಿ ಜೀವಿಕಹೇತುಯೇವ ನಟೇಹಿಪಿ ಸದ್ಧಿಂ। ಚಿಣ್ಣಂ ಸಹ ವಾಕುರೇಹೀತಿ ವಾಕುರಂ ವಹನ್ತೇನ ವಾಕುರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಚರಿತಂ। ದಣ್ಡೇನ ಯುದ್ಧನ್ತಿ ದಣ್ಡೇನ ಯುದ್ಧಮ್ಪಿ ಕಿರ ತೇನ ಯುಜ್ಝಿತಂ।
ಬದ್ಧಾ ಕುಲೀಕಾತಿ ಸಕುಣಿಕಾಪಿ ಕಿರ ತೇನ ಬದ್ಧಾ। ಮಿತಮಾಳಕೇನಾತಿ ಧಞ್ಞಮಾಪಕಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಕಿರ ತೇನ ಕತಂ। ಅಕ್ಖಾ ಜಿತಾತಿ ಅಕ್ಖಧುತ್ತಾನಂ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಸಂಯಮೋ ಅಬ್ಭತೀತೋತಿ ಜೀವಿತವುತ್ತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಬ್ಬಜನ್ತೇನೇವ ಸೀಲಸಂಯಮೋ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ। ಅಬ್ಬಾಹಿತನ್ತಿ ಅಪಗ್ಘರಣಂ ಕತಂ। ಪುಬ್ಬಕನ್ತಿ ಲೋಹಿತಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಇಮಿನಾ ಕಿರ ಜೀವಿಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ರಾಜಾಪರಾಧಿಕಾನಂ ಹತ್ಥಪಾದೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತೇ ಆನೇತ್ವಾ ಸಾಲಾಯ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ವಣಮುಖೇಹಿ ಪಗ್ಘರನ್ತಂ ಲೋಹಿತಂ ಅಡ್ಢರತ್ತಸಮಯೇ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಣ್ಡಕಧೂಮಂ ದತ್ವಾ ಠಪಿತನ್ತಿ। ಹತ್ಥಾ ದಡ್ಢಾತಿ ಆಜೀವಿಕಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲೇ ಉಣ್ಹಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಹತ್ಥಾಪಿ ಕಿರಸ್ಸ ದಡ್ಢಾ।
ತಾನಿಸ್ಸ ಕಮ್ಮಾಯತನಾನೀತಿ ತಾನಿ ಅಸ್ಸ ಕಮ್ಮಾನಿ। ಅಸ್ಸೂತಿ ಅಸ್ಸೋಸಿಂ। ಯಥಾ ಅಯನ್ತಿ ಯಥಾ ಏಸ ಏತಸ್ಸ ಜಟನ್ತರೇ ತಿತ್ತಿರಲೋಮಪಿಣ್ಡೋಪಿ ದಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಮೇತಂ ‘‘ಏತೇನೇವ ಗಾವೋ ಹತಾ ಕಿಂ ಪನ ದದ್ದರಸ್ಸಾತಿ ಗಾವೋಪಿ ಏತೇನ ಹತಾ, ದದ್ದರಸ್ಸ ಪನ ಕಿಂ ನ ಹನಿತಬ್ಬಂ, ಕಸ್ಮಾ ಏಸ ತಂ ನ ಮಾರೇಸ್ಸತೀತಿ।
ಸೀಹೋ ತಂ ಪುರಿಸಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಮಾರಿತೋ ತೇ ತಿತ್ತಿರಪಣ್ಡಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸಚ್ಚವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸೀಹೋ ತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ। ಬ್ಯಗ್ಘರಾಜಾ ಪನ ‘‘ಮಾರೇತಬ್ಬಯುತ್ತಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ನಂ ದಾಠಾಹಿ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಾರೇತ್ವಾ ಆವಾಟಂ ಖಣಿತ್ವಾ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇವದತ್ತೋ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಮಯ್ಹಂ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಕೂಟಜಟಿಲೋ ದೇವದತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಗೋಧಾ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾ, ಬ್ಯಗ್ಘೋ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ, ಸೀಹೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ, ತಿತ್ತಿರಪಣ್ಡಿತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ದದ್ದರಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದ್ವಾದಸಮಾ।
ಜಾತಕುದ್ದಾನಂ –
ಗಿಜ್ಝಕೋಸಮ್ಬೀ
ಕುಸಲಂ ಲೋಮಕಸ್ಸಪಂ, ಚಕ್ಕವಾಕಂ ಹಲಿದ್ದಿ ಚ॥
ಸಮುಗ್ಗಂ ಪೂತಿಮಂಸಞ್ಚ, ದದ್ದರಞ್ಚೇವ ದ್ವಾದಸ।
ಜಾತಕೇ ನವನಿಪಾತೇ, ಗೀಯಿಂಸು ಗೀತಿಕಾರಕಾ॥
ನವಕನಿಪಾತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
(ತತಿಯೋ ಭಾಗೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।)