॥ ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ॥
ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯೇ
ಜಾತಕ-ಅಟ್ಠಕಥಾ
(ಛಟ್ಠೋ ಭಾಗೋ)
೨೨. ಮಹಾನಿಪಾತೋ
[೫೩೮] ೧. ಮೂಗಪಕ್ಖಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಮಾ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚಯಂ ವಿಭಾವಯಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ ಭಗವತೋ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿಂ ವಣ್ಣಯನ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನಿ ಮಮ ಪೂರಿತಪಾರಮಿಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ
ಅತೀತೇ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಾಸಿರಾಜಾ ನಾಮ ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಸೋಳಸಸಹಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಅಹೇಸುಂ। ತಾಸು ಏಕಾಪಿ ಪುತ್ತಂ ವಾ ಧೀತರಂ ವಾ ನ ಲಭಿ। ನಾಗರಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ವಂಸಾನುರಕ್ಖಕೋ ಏಕೋಪಿ ಪುತ್ತೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಕುಸಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೨.೨೦.೧ ಆದಯೋ) ಆಗತನಯೇನೇವ ರಾಜಾನಂ ಏವಮಾಹಂಸು ‘‘ದೇವ, ಪುತ್ತಂ ಪತ್ಥೇಥಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ
ತಸ್ಸಾ ಸೀಲತೇಜೇನ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಭವನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಸಕ್ಕೋ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಚನ್ದಾದೇವೀ ಪುತ್ತಂ ಪತ್ಥೇತಿ, ಹನ್ದಾಹಂ ಪುತ್ತಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಸ್ಸಾನುಚ್ಛವಿಕಂ ಪುತ್ತಂ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪಸ್ಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ತದಾವೀಸತಿವಸ್ಸಾನಿ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ಉಸ್ಸದನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ತತ್ಥ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತತ್ಥಾಪಿ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಉಪರಿದೇವಲೋಕಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ। ಸಕ್ಕೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಾರಿಸ, ತಯಿ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪಾರಮಿಯೋ ಚ ತೇ ಪೂರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಹಾಜನಸ್ಸ ವುಡ್ಢಿ ಚ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಂ ಕಾಸಿರಞ್ಞೋ ಚನ್ದಾದೇವೀ ನಾಮ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ಪುತ್ತಂ ಪತ್ಥೇತಿ, ತಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ಚವನಧಮ್ಮಾನಂ ಪಞ್ಚಸತಾನಂ ದೇವಪುತ್ತಾನಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ದೇವಪುತ್ತಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದೇವಲೋಕತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಸಯಂ ಚನ್ದಾದೇವಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಇತರೇ ಪನ ದೇವಪುತ್ತಾ ಅಮಚ್ಚಭರಿಯಾನಂ ಕುಚ್ಛೀಸು ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು।
ತದಾ ಚನ್ದಾದೇವಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿ ವಜಿರಪುಣ್ಣಾ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪರಿಹಾರಂ ದಾಪೇಸಿ। ಸಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಗಬ್ಭಾ ದಸಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಧಞ್ಞಪುಞ್ಞಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನಂ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ। ತಂ ದಿವಸಮೇವ ಅಮಚ್ಚಗೇಹೇಸು ಪಞ್ಚ ಕುಮಾರಸತಾನಿ ಜಾಯಿಂಸು। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ರಾಜಾ ಅಮಚ್ಚಗಣಪರಿವುತೋ ಮಹಾತಲೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ
ರಾಜಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ದಾರಕಸತಾನಂ ಕುಮಾರಪಸಾಧನಾನಿ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪುನ ಪಞ್ಚ ಧಾತಿಸತಾನಿ ಚ ದಾಪೇಸಿ। ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಪನ ಅತಿದೀಘಾದಿದೋಸವಜ್ಜಿತಾ
ರಾಜಾ ಕುಮಾರಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಲಕ್ಖಣಪಾಠಕೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯಾಭಾವಂ ಪುಚ್ಛಿ। ತೇ ತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಧಞ್ಞಪುಞ್ಞಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅಯಂ ಕುಮಾರೋ, ತಿಟ್ಠತು ಏಕದೀಪೋ, ದ್ವಿಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಾನಂ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಮಹಾದೀಪಾನಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ನಾಸ್ಸ ಕೋಚಿ ಅನ್ತರಾಯೋ
ತಸ್ಮಿಂ
ಅಥಸ್ಸ ‘‘ಅಹಂ ವೀಸತಿವಸ್ಸಾನಿ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಅಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಉಸ್ಸದನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿಂ, ಇದಾನಿ ಪುನಪಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಚೋರಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಮ್ಹಿ, ಪಿತಾ ಮೇ ಹಿಯ್ಯೋ ಚತೂಸು ಚೋರೇಸು ಆನೀತೇಸು ತಥಾರೂಪಂ ಫರುಸಂ ನಿರಯಸಂವತ್ತನಿಕಂ ಕಥಂ ಕಥೇಸಿ, ಸಚಾಹಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮಿ, ಪುನಪಿ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಂ ಭಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಕಞ್ಚನವಣ್ಣಂ ಸರೀರಂ ಹತ್ಥೇನ ಪರಿಮದ್ದಿತಂ ಪದುಮಂ ವಿಯ ಮಿಲಾತಂ ದುಬ್ಬಣ್ಣಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ‘‘ಕಥಂ ನು ಖೋ ಇಮಮ್ಹಾ ಚೋರಗೇಹಾ ಮುಚ್ಚೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಅಥ ನಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಮಾತುಭೂತಪುಬ್ಬಾ ಛತ್ತೇ
೧.
‘‘ಮಾ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚಯಂ ವಿಭಾವಯ, ಬಾಲಮತೋ ಭವ ಸಬ್ಬಪಾಣಿನಂ।
ಸಬ್ಬೋ ತಂ ಜನೋ ಓಚಿನಾಯತು, ಏವಂ ತವ ಅತ್ಥೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚಯನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚಂ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ಬಾಲಮತೋತಿ ಬಾಲೋ ಇತಿ ಸಮ್ಮತೋ। ಸಬ್ಬೋ ಜನೋತಿ ಸಕಲೋ ಅನ್ತೋಜನೋ ಚೇವ ಬಹಿಜನೋ ಚ। ಓಚಿನಾಯತೂತಿ ‘‘ನೀಹರಥೇತಂ ಕಾಳಕಣ್ಣಿ’’ನ್ತಿ ಅವಮಞ್ಞತು, ಅವಜಾನಾತೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಸೋ ತಸ್ಸಾ ವಚನೇನ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ –
೨.
‘‘ಕರೋಮಿ
ಅತ್ಥಕಾಮಾಸಿ ಮೇ ಅಮ್ಮ, ಹಿತಕಾಮಾಸಿ ದೇವತೇ’’ತಿ॥ –
ಇಮಂ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ತಾನಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ಸಾ ಚ ದೇವಧೀತಾ ಅನ್ತರಧಾಯಿ। ರಾಜಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಅನುಕ್ಕಣ್ಠನತ್ಥಾಯ ತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಕುಮಾರಸತಾನಿ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇಯೇವ ಠಪೇಸಿ। ತೇ ದಾರಕಾ ಥಞ್ಞತ್ಥಾಯ ರೋದನ್ತಿ ಪರಿದೇವನ್ತಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ಪನ ನಿರಯಭಯತಜ್ಜಿತೋ ‘‘ರಜ್ಜತೋ ಮೇ ಸುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಮತಮೇವ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ನ ರೋದತಿ ನ ಪರಿದೇವತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಧಾತಿಯೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಚನ್ದಾದೇವಿಯಾ
ವೀಮಂಸನಕಣ್ಡಂ
ಸೋ
ತತೋ ಅಮಚ್ಚಾದಯೋ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ ‘‘ಏಕವಸ್ಸಿಕದಾರಕಾ ನಾಮ ಪೂವಖಜ್ಜಕಂ ಪಿಯಾಯನ್ತಿ, ತೇನ ನಂ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಞ್ಚ ಕುಮಾರಸತಾನಿ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇಯೇವ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ನಾನಾಪೂವಖಜ್ಜಕಾನಿ ಉಪನಾಮೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಯಥಾರುಚಿ ತಾನಿ ಪೂವಖಜ್ಜಕಾನಿ
ತತೋ ‘‘ದ್ವಿವಸ್ಸಿಕದಾರಕಾ ನಾಮ ಫಲಾಫಲಂ ಪಿಯಾಯನ್ತಿ, ತೇನ ನಂ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಾನಾಫಲಾನಿ ಉಪನಾಮೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ವೀಮಂಸಿಂಸು। ಸೇಸದಾರಕಾ
ತತೋ ‘‘ತಿವಸ್ಸಿಕದಾರಕಾ ನಾಮ ಕೀಳನಭಣ್ಡಕಂ ಪಿಯಾಯನ್ತಿ, ತೇನ ನಂ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಾನಾಸುವಣ್ಣಮಯಾನಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸರೂಪಕಾದೀನಿ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಠಪೇಸುಂ। ಸೇಸದಾರಕಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತಾ ಗಣ್ಹಿಂಸು। ಮಹಾಸತ್ತೋ ಪನ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಓಲೋಕೇಸಿ। ಏವಂ ಕೀಳನಭಣ್ಡಕೇನಪಿ ಏಕಸಂವಚ್ಛರಂ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ವೀಮಂಸನ್ತಾಪಿಸ್ಸ ನೇವ ಅನ್ತರಂ ಪಸ್ಸಿಂಸು।
ತತೋ
ತತೋ ‘‘ಪಞ್ಚವಸ್ಸಿಕದಾರಕಾ ನಾಮ ಅಗ್ಗಿನೋ ಭಾಯನ್ತಿ, ತೇನ ನಂ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಅನೇಕದ್ವಾರಯುತ್ತಂ ಮಹನ್ತಂ ಗೇಹಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತಾಲಪಣ್ಣೇಹಿ ಛಾದೇತ್ವಾ ತಂ ಸೇಸದಾರಕೇಹಿ ಪರಿವುತಂ ತಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ದೇನ್ತಿ। ಸೇಸದಾರಕಾ ಅಗ್ಗಿಂ ದಿಸ್ವಾ ವಿರವನ್ತಾ ಪಲಾಯಿಂಸು। ಮಹಾಸತ್ತೋ ಪನ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ನಿರಯಅಗ್ಗಿಸನ್ತಾಪನತೋ ಇದಮೇವ ಅಗ್ಗಿಸನ್ತಾಪನಂ ಸತಗುಣೇನ ಸಹಸ್ಸಗುಣೇನ ಸತಸಹಸ್ಸಗುಣೇನ ವರತರ’’ನ್ತಿ ನಿರೋಧಸಮಾಪನ್ನೋ ಮಹಾಥೇರೋ ವಿಯ ನಿಚ್ಚಲೋವ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ನಂ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಪನೇನ್ತಿ। ಏವಂ ಅಗ್ಗಿನಾಪಿ ಏಕಸಂವಚ್ಛರಂ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ವೀಮಂಸನ್ತಾಪಿಸ್ಸ ನೇವ ಅನ್ತರಂ ಪಸ್ಸಿಂಸು।
ತತೋ
ತತೋ ‘‘ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕದಾರಕಾ ನಾಮ ಸಪ್ಪಸ್ಸ ಭಾಯನ್ತಿ, ತೇನ ನಂ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಸೇಸದಾರಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಉದ್ಧಟದಾಠೇ ಕತಮುಖಬನ್ಧೇ ಸಪ್ಪೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸುಂ। ಸೇಸದಾರಕಾ ತೇ ದಿಸ್ವಾ ವಿರವನ್ತಾ ಪಲಾಯಿಂಸು। ಮಹಾಸತ್ತೋ ಪನ ನಿರಯಭಯಂ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ಚಣ್ಡಸಪ್ಪಸ್ಸ
ತತೋ ‘‘ಅಟ್ಠವಸ್ಸಿಕದಾರಕಾ ನಾಮ ನಟಸಮಜ್ಜಂ ಪಿಯಾಯನ್ತಿ, ತೇನ ನಂ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತಂ ಪಞ್ಚದಾರಕಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ನಟಸಮಜ್ಜಂ ಕಾರಾಪೇಸುಂ। ಸೇಸದಾರಕಾ ತಂ ನಟಸಮಜ್ಜಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧೂ’’ತಿ ವದನ್ತಾ ಮಹಾಹಸಿತಂ ಹಸನ್ತಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ಪನ ‘‘ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಕಾಲೇ ತವ ಖಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ಹಾಸೋ ವಾ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ವಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ನಿರಯಭಯಂ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಲೋವ ಅಹೋಸಿ, ತಂ ನ ಓಲೋಕೇಸಿ। ಏವಂ ನಟಸಮಜ್ಜೇನಪಿ ಏಕಸಂವಚ್ಛರಂ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ವೀಮಂಸನ್ತಾಪಿಸ್ಸ ನೇವ ಅನ್ತರಂ ಪಸ್ಸಿಂಸು।
ತತೋ ‘‘ನವವಸ್ಸಿಕದಾರಕಾ ನಾಮ ಅಸಿನೋ ಭಾಯನ್ತಿ, ತೇನ ನಂ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತಂ ಪಞ್ಚದಾರಕಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ದಾರಕಾನಂ ಕೀಳನಕಾಲೇ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ಫಲಿಕವಣ್ಣಂ ಅಸಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಬ್ಭಮನ್ತೋ ನದನ್ತೋ ವಗ್ಗನ್ತೋ ತಾಸೇನ್ತೋ ಲಙ್ಘನ್ತೋ ಅಪ್ಫೋಟೇನ್ತೋ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಕಾಸಿರಞ್ಞೋ ಕಿರ ಕಾಳಕಣ್ಣೀ ಏಕೋ ಪುತ್ತೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಕುಹಿಂ, ಸೀಸಮಸ್ಸ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಭಿಧಾವತಿ। ತಂ ಪುರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಸೇಸದಾರಕಾ ಭೀತತಸಿತಾ ಹುತ್ವಾ ವಿರವನ್ತಾ ದಿಸಾವಿದಿಸಾಸು ಪಲಾಯಿಂಸು। ಮಹಾಸತ್ತೋ ಪನ ನಿರಯಭಯಂ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅಜಾನನ್ತೋ ವಿಯ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ
ತತೋ ದಸವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ಪನಸ್ಸ ಬಧಿರಭಾವವೀಮಂಸನತ್ಥಂ ಸಿರಿಸಯನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಣಿಯಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಚತೂಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಛಿದ್ದಾನಿ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾಸಯನೇ ಸಙ್ಖಧಮಕೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಸಙ್ಖೇ ಧಮಾಪೇನ್ತಿ, ಏಕನಿನ್ನಾದಂ ಅಹೋಸಿ। ಅಮಚ್ಚಾ ಚತೂಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಠತ್ವಾ ಸಾಣಿಯಾ ಛಿದ್ದೇಹಿ ಓಲೋಕೇನ್ತಾಪಿ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಸತಿಸಮ್ಮೋಸಂ ವಾ ಹತ್ಥಪಾದವಿಕಾರಂ ವಾ ಫನ್ದನಮತ್ತಂ ವಾ ನ ಪಸ್ಸಿಂಸು। ಏವಂ ಏಕಸಂವಚ್ಛರಂ ಸಙ್ಖಸದ್ದೇನಪಿ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ವೀಮಂಸನ್ತಾಪಿಸ್ಸ ನೇವ ಅನ್ತರಂ ಪಸ್ಸಿಂಸು।
ತತೋ
ತತೋ ದ್ವಾದಸವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ‘‘ದೀಪೇನ ನಂ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ‘‘ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಅನ್ಧಕಾರೇ ಹತ್ಥಂ ವಾ ಪಾದಂ ವಾ ಫನ್ದಾಪೇತಿ ನು ಖೋ, ನೋ’’ತಿ ಘಟೇಸು ದೀಪೇ ಜಾಲೇತ್ವಾ ಸೇಸದೀಪೇ ನಿಬ್ಬಾಪೇತ್ವಾ ಥೋಕಂ ಅನ್ಧಕಾರೇ ಸಯಾಪೇತ್ವಾ ಘಟೇಹಿ ದೀಪೇ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಆಲೋಕಂ ಕತ್ವಾ ಇರಿಯಾಪಥಂ ಉಪಧಾರೇನ್ತಿ। ಏವಂ ದೀಪೇನಪಿ ಏಕಸಂವಚ್ಛರಂ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ವೀಮಂಸನ್ತಾಪಿಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿ ಫನ್ದನಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಪಸ್ಸಿಂಸು।
ತತೋ ತೇರಸವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ‘‘ಫಾಣಿತೇನ
ಅಥಸ್ಸ ಚುದ್ದಸವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ‘‘ಇದಾನಿ ಪನೇಸ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಜಾತೋ ಸುಚಿಕಾಮೋ ಅಸುಚಿಜಿಗುಚ್ಛಕೋ, ಅಸುಚಿನಾ ನಂ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಂ ನೇವ ನ್ಹಾಪೇನ್ತಿ ನ ಚ ಆಚಮಾಪೇನ್ತಿ। ಸೋ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಪಲಿಪನ್ನೋ ಸಯತಿ। ದುಗ್ಗನ್ಧಭಾವೇನ ಪನಸ್ಸ ಅನ್ತರುಧೀನಂ ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ, ಅಸುಚಿಗನ್ಧೇನ ಮಕ್ಖಿಕಾ ಖಾದನ್ತಿ। ಸೋ ನಿಚ್ಚಲೋವ ಅಹೋಸಿ
ತತೋ ಪನ್ನರಸವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ‘‘ಅಙ್ಗಾರೇನ ನಂ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅಥಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾಮಞ್ಚಕೇ ಅಗ್ಗಿಕಪಲ್ಲಾನಿ ಠಪಯಿಂಸು ‘‘ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ಉಣ್ಹೇನ ಪೀಳಿತೋ
ಅಥಸ್ಸ ಸೋಳಸವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ಅಮಚ್ಚಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಯೋ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು ‘‘ಪೀಠಸಪ್ಪೀ ವಾ ಹೋತು, ಮೂಗೋ ವಾ ಬಧಿರೋ ವಾ ಹೋತು, ವಯೇ ಪರಿಣತೇ ರಜನೀಯೇ ಅರಜ್ಜನ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ದುಸ್ಸನೀಯೇ ಅದುಸ್ಸನ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸಮಯೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಪುಪ್ಫವಿಕಸನಂ ವಿಯ ಹಿ ಧಮ್ಮತಾ ಏಸಾ, ನಾಟಕಾನಮ್ಪಿಸ್ಸ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತಾಹಿ ನಂ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ತತೋ ಉತ್ತಮರೂಪಧರಾ ದೇವಕಞ್ಞಾಯೋ ವಿಯ ವಿಲಾಸಸಮ್ಪನ್ನಾ ನಾಟಕಿತ್ಥಿಯೋ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಯಾ ಕುಮಾರಂ ಹಸಾಪೇತುಂ ವಾ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಬನ್ಧಿತುಂ ವಾ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಸಾ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕುಮಾರಂ ಗನ್ಧೋದಕೇನ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ದೇವಪುತ್ತಂ ವಿಯ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ದೇವವಿಮಾನಸದಿಸೇ ಸಿರಿಗಬ್ಭೇ ಸುಪಞ್ಞತ್ತೇ ಸಿರಿಸಯನೇ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಗನ್ಧದಾಮಪುಪ್ಫದಾಮಧೂಮವಾಸಚುಣ್ಣಾದೀಹಿ ಅನ್ತೋಗಬ್ಭಂ ಏಕಗನ್ಧಸಮೋದಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಕಮಿಂಸು। ಅಥ ನಂ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಚ್ಚಗೀತೇಹಿ ಚೇವ ಮಧುರವಚನಾದೀಹಿ ಚ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಅಭಿರಮಾಪೇತುಂ ವಾಯಮಿಂಸು। ಸೋ ಬುದ್ಧಿಸಮ್ಪನ್ನತಾಯ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಮಮ ಸರೀರಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಮಾ
ಏವಂ ಸೋಳಸ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಸೋಳಸಹಿ ಮಹಾವೀಮಂಸಾಹಿ ಚೇವ ಅನೇಕಾಹಿ ಖುದ್ದಕವೀಮಂಸಾಹಿ ಚ ವೀಮಂಸಮಾನಾಪಿ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು।
ವೀಮಂಸನಕಣ್ಡಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ।
ರಜ್ಜಯಾಚನಕಣ್ಡಂ
ತತೋ ರಾಜಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹುತ್ವಾ ಲಕ್ಖಣಪಾಠಕೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಜಾತಕಾಲೇ ‘ಧಞ್ಞಪುಞ್ಞಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅಯಂ ಕುಮಾರೋ, ನಾಸ್ಸ ಕೋಚಿ ಅನ್ತರಾಯೋ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’ತಿ ಮೇ ಕಥಯಿತ್ಥ, ಇದಾನಿ ಪನ ಸೋ ಪೀಠಸಪ್ಪೀ ಮೂಗಬಧಿರೋ ಜಾತೋ, ಕಥಾ ವೋ ನ ಸಮೇತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವದಿಂಸು ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಆಚರಿಯೇಹಿ ಅದಿಟ್ಠಕಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಪನ, ದೇವ, ‘ರಾಜಕುಲೇಹಿ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಲದ್ಧಪುತ್ತಕೋ ಕಾಳಕಣ್ಣೀ’ತಿ
ತದಾ ಚನ್ದಾದೇವೀ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ತುರಿತತುರಿತಾವ ಏಕಿಕಾ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ದೇವ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಯ್ಹಂ ವರೋ ದಿನ್ನೋ, ಮಯಾ ಚ ಗಹಿತಕೋ ಕತ್ವಾ ಠಪಿತೋ, ಇದಾನಿ ತಂ ಮೇ ದೇಥಾ’’ತಿ ಯಾಚಿ। ‘‘ಗಣ್ಹಾಹಿ, ದೇವೀ’’ತಿ। ‘‘ದೇವ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ರಜ್ಜಂ ದೇಥಾ’’ತಿ। ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ, ದೇವೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಪುತ್ತೋ, ತೇ ದೇವಿ, ಕಾಳಕಣ್ಣೀ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ, ದೇವ, ಯಾವಜೀವಂ ಅದದನ್ತಾಪಿ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ದೇಥಾ’’ತಿ। ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ, ದೇವೀ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ, ದೇವ, ಛ
ರಜ್ಜಯಾಚನಕಣ್ಡಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ।
ಅಥ ಛಟ್ಠೇ ದಿವಸೇ ರಾಜಾ ಸುನನ್ದಂ ನಾಮ ಸಾರಥಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ಸುನನ್ದಸಾರಥಿ ಸ್ವೇ ಪಾತೋವ ಅವಮಙ್ಗಲರಥೇ ಅವಮಙ್ಗಲಅಸ್ಸೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕುಮಾರಂ ತತ್ಥ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮದ್ವಾರೇನ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಆಮಕಸುಸಾನೇ ಚತುಬ್ಭಿತ್ತಿಕಂ ಆವಾಟಂ ಖಣಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕುದ್ದಾಲಪಿಟ್ಠೇನ ಮತ್ಥಕಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಪಂಸುಂ ದತ್ವಾ ಪಥವಿವಡ್ಢನಕಮ್ಮಂ
ಅಥಸ್ಸಾ ರತ್ತಿಯಾ ಅಚ್ಚಯೇನ ಪಾತೋವ ಸುನನ್ದೋ ಸಾರಥಿ ರಥಂ ಯೋಜೇನ್ತೋ ದೇವತಾನುಭಾವೇನ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಪಾರಮಿತಾನುಭಾವೇನ ಚ ಮಙ್ಗಲರಥೇ ಮಙ್ಗಲಅಸ್ಸೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ರಥಂ ರಾಜದ್ವಾರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಹಾತಲಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಸಿರಿಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದೇವಿಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ದೇವಿ, ಮಯ್ಹಂ ಮಾ ಕುಜ್ಝ, ರಞ್ಞೋ ಆಣಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಆಲಿಙ್ಗಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನಂ ದೇವಿಂ ಪಿಟ್ಠಿಹತ್ಥೇನ ಅಪನೇತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಕಲಾಪಂ ವಿಯ ಕುಮಾರಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಾ ಓತರಿ। ತದಾ ಚನ್ದಾದೇವೀ ಉರಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಸದ್ದೇನ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ ಮಹಾತಲೇ ಓಹೀಯಿ। ಅಥ ನಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯಿ ಅಕಥೇನ್ತೇ ಮಾತಾ ಹದಯೇನ ಫಲಿತೇನ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕಥೇತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾಪಿ ‘‘ಸಚೇ ಅಹಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ, ಸೋಳಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಕತೋ ವಾಯಾಮೋ ಮೇ ಮೋಘೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಕಥೇನ್ತೋ ಪನಾಹಂ ಅತ್ತನೋ ಚ ಮಾತಾಪಿತೂನಞ್ಚ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಚ ಪಚ್ಚಯೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ।
ಅಥ ನಂ ಸಾರಥಿ ರಥಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ‘‘ಪಚ್ಛಿಮದ್ವಾರಾಭಿಮುಖಂ ರಥಂ ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ರಥಂ ಪೇಸೇಸಿ। ತದಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಪಾರಮಿತಾನುಭಾವೇನ ದೇವತಾವಿಗ್ಗಹಿತೋ ಹುತ್ವಾ ರಥಂ ನಿವತ್ತಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಚೀನದ್ವಾರಾಭಿಮುಖಂ ರಥಂ ಪೇಸೇಸಿ, ಅಥ ರಥಚಕ್ಕಂ ಉಮ್ಮಾರೇ ಪತಿಹಞ್ಞಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋಪಿ ತಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮನೋರಥೋ ಮೇ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ಸುಟ್ಠುತರಂ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ರಥೋ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ದೇವತಾನುಭಾವೇನ ತಿಯೋಜನಿಕಂ ಠಾನಂ ಗತೋ। ತತ್ಥ ವನಘಟಂ ಸಾರಥಿಸ್ಸ ಆಮಕಸುಸಾನಂ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ ‘‘ಇದಂ ಠಾನಂ ಫಾಸುಕ’’ನ್ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ರಥಂ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮಾಪೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಪಸ್ಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ರಥಾ ಓರುಯ್ಹ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಆಭರಣಭಣ್ಡಂ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಕುದ್ದಾಲಂ ಆದಾಯ ರಥಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ಚತುಬ್ಭಿತ್ತಿಕಂ ಆವಾಟಂ ಖಣಿತುಂ ಆರಭಿ।
ತತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ವಾಯಾಮಕಾಲೋ, ಅಹಞ್ಹಿ ಸೋಳಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಹತ್ಥಪಾದೇ ನ ಚಾಲೇಸಿಂ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮೇ ಬಲಂ ಅತ್ಥಿ, ಉದಾಹು ನೋ’’ತಿ। ಸೋ ಉಟ್ಠಾಯ ವಾಮಹತ್ಥೇನ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥಂ, ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥೇನ ವಾಮಹತ್ಥಂ
ತಂಖಣಞ್ಞೇವ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಭವನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಸಕ್ಕೋ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ತೇಮಿಯಕುಮಾರಸ್ಸ ಮನೋರಥೋ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ, ಇದಾನಿ ಪಸಾಧನತ್ಥಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ಕಿಂ ಏತಸ್ಸ ಮಾನುಸಕೇನ ಪಸಾಧನೇನಾ’’ತಿ ದಿಬ್ಬಪಸಾಧನಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮದೇವಪುತ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮ ದೇವಪುತ್ತ, ತ್ವಂ ಗಚ್ಛ, ಕಾಸಿರಾಜಸ್ಸ ಪುತ್ತಂ ತೇಮಿಯಕುಮಾರಂ ಅಲಙ್ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸಭವನತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಸಹಿ ದುಸ್ಸಸಹಸ್ಸೇಹಿ ವೇಠನಂ ಕತ್ವಾ ದಿಬ್ಬೇಹಿ ಚೇವ ಮಾನುಸಕೇಹಿ ಚ ಅಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಸಕ್ಕಂ ವಿಯ ತಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಗತೋ। ಸೋ ದೇವರಾಜಲೀಲಾಯ ಸಾರಥಿಸ್ಸ ಖಣನೋಕಾಸಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆವಾಟತೀರೇ ಠತ್ವಾ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ತತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೩.
‘‘ಕಿಂ ನು ಸನ್ತರಮಾನೋವ, ಕಾಸುಂ ಖಣಸಿ ಸಾರಥಿ।
ಪುಟ್ಠೋ ಮೇ ಸಮ್ಮ ಅಕ್ಖಾಹಿ, ಕಿಂ ಕಾಸುಯಾ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಾಸುನ್ತಿ ಆವಾಟಂ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಾರಥಿ ಆವಾಟಂ ಖಣನ್ತೋ ಉದ್ಧಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾವ ಚತುತ್ಥಂ ಗಾಥಾಮಾಹ –
೪.
‘‘ರಞ್ಞೋ ಮೂಗೋ ಚ ಪಕ್ಖೋ ಚ, ಪುತ್ತೋ ಜಾತೋ ಅಚೇತಸೋ।
ಸೋಮ್ಹಿ ರಞ್ಞಾ ಸಮಜ್ಝಿಟ್ಠೋ, ಪುತ್ತಂ ಮೇ ನಿಖಣಂ ವನೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಕ್ಖೋತಿ ಪೀಠಸಪ್ಪೀ। ‘‘ಮೂಗೋ’’ತಿ ವಚನೇನೇವ ಪನಸ್ಸ ಬಧಿರಭಾವೋಪಿ ಸಿಜ್ಝತಿ ಬಧಿರಸ್ಸ ಹಿ ಪಟಿವಚನಂ ಕಥೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ। ಅಚೇತಸೋತಿ ಅಚಿತ್ತಕೋ ವಿಯ ಜಾತೋ। ಸೋಳಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಅಕಥಿತತ್ತಾ ಏವಮಾಹ ಸಮಜ್ಝಿಟ್ಠೋತಿ ಆಣತ್ತೋ, ಪೇಸಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಖಣಂ ವನೇತಿ ವನೇ ನಿಖಣೇಯ್ಯಾಸಿ।
ಅಥ ನಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಆಹ –
೫.
‘‘ನ
ಅಧಮ್ಮಂ ಸಾರಥಿ ಕಯಿರಾ, ಮಂ ಚೇ ತ್ವಂ ನಿಖಣಂ ವನೇ॥
೬.
‘‘ಊರೂ
ಅಧಮ್ಮಂ ಸಾರಥಿ ಕಯಿರಾ, ಮಂ ಚೇ ತ್ವಂ ನಿಖಣಂ ವನೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನ ಬಧಿರೋತಿ ಸಮ್ಮ ಸಾರಥಿ, ಸಚೇ ತಂ ರಾಜಾ ಏವರೂಪಂ ಪುತ್ತಂ ಮಾರಾಪೇತುಂ ಆಣಾಪೇಸಿ, ಅಹಂ ಪನ ಏವರೂಪೋ ನ ಭವಾಮೀತಿ ದೀಪೇತುಂ ಏವಮಾಹ। ಮಂ ಚೇ ತ್ವಂ ನಿಖಣಂ ವನೇತಿ ಸಚೇ ಬಧಿರಭಾವಾದಿವಿರಹಿತಂ ಏವರೂಪಂ ಮಂ ವನೇ ನಿಖಣೇಯ್ಯಾಸಿ, ಅಧಮ್ಮಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಊರೂ’’ತಿ ಇದಂ ಸೋ ಪುರಿಮಗಾಥಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ನಂ ಅನೋಲೋಕೇನ್ತಮೇವ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಲಙ್ಕತಸರೀರಮಸ್ಸ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಸಮ್ಮ ಸಾರಥಿ, ಇಮೇ ಕಞ್ಚನಕದಲಿಕ್ಖನ್ಧಸದಿಸೇ ಊರೂ, ಕನಕಚ್ಛವಿಂ ಬಾಹುಞ್ಚ ಮೇ ಪಸ್ಸ, ಮಧುರವಚನಞ್ಚ ಮೇ ಸುಣಾಹೀತಿ।
ತತೋ ಸಾರಥಿ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಏಸ, ಆಗತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತಾನಮೇವ ವಣ್ಣೇತೀ’’ತಿ। ಸೋ ಆವಾಟಖಣನಂ ಪಹಾಯ ಉದ್ಧಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಸ್ಸ ರೂಪಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ ಕೋ ನು ಖೋ, ಮನುಸ್ಸೋ ವಾ ದೇವೋ ವಾ’’ತಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೭.
‘‘ದೇವತಾ ನುಸಿ ಗನ್ಧಬ್ಬೋ, ಅದು ಸಕ್ಕೋ ಪುರಿನ್ದದೋ।
ಕೋ ವಾ ತ್ವಂ ಕಸ್ಸ ವಾ ಪುತ್ತೋ, ಕಥಂ ಜಾನೇಮು ತಂ ಮಯ’’ನ್ತಿ॥
ಅಥಸ್ಸ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಅತ್ತಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಆಹ –
೮.
‘‘ನಮ್ಹಿ ದೇವೋ ನ ಗನ್ಧಬ್ಬೋ, ನಮ್ಹಿ ಸಕ್ಕೋ ಪುರಿನ್ದದೋ।
ಕಾಸಿರಞ್ಞೋ ಅಹಂ ಪುತ್ತೋ, ಯಂ ಕಾಸುಯಾ ನಿಹಞ್ಞಸಿ॥
೯.
‘‘ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಅಹಂ ಪುತ್ತೋ, ಯಂ ತ್ವಂ ಸಮ್ಮೂಪಜೀವಸಿ।
ಅಧಮ್ಮಂ ಸಾರಥಿ ಕಯಿರಾ, ಮಂ ಚೇ ತ್ವಂ ನಿಖಣಂ ವನೇ॥
೧೦.
‘‘ಯಸ್ಸ
ನ ತಸ್ಸ ಸಾಖಂ ಭಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಮಿತ್ತದುಬ್ಭೋ ಹಿ ಪಾಪಕೋ॥
೧೧.
‘‘ಯಥಾ
ಯಥಾ ಛಾಯೂಪಗೋ ಪೋಸೋ, ಏವಂ ತ್ವಮಸಿ ಸಾರಥಿ।
ಅಧಮ್ಮಂ ಸಾರಥಿ ಕಯಿರಾ, ಮಂ ಚೇ ತ್ವಂ ನಿಖಣಂ ವನೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಿಹಞ್ಞಸೀತಿ ನಿಹನಿಸ್ಸಸಿ। ಯಂ ತ್ವಂ ಏತ್ಥ ನಿಹನಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಕಾಸುಂ ಖಣಸಿ, ಸೋ ಅಹನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ। ಸೋ ‘‘ರಾಜಪುತ್ತೋ ಅಹ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ನ ಸದ್ದಹತಿಯೇವ, ಮಧುರಕಥಾಯ ಪನಸ್ಸ ಬಜ್ಝಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಮಿತ್ತದುಬ್ಭೋತಿ ಪರಿಭುತ್ತಛಾಯಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ವಾ ಸಾಖಂ ವಾ ಅಙ್ಕುರಂ ವಾ ಭಞ್ಜನ್ತೋ ಮಿತ್ತಘಾತಕೋ ಹೋತಿ ಲಾಮಕಪುರಿಸೋ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ಸಾಮಿಪುತ್ತಘಾತಕೋ। ಛಾಯೂಪಗೋತಿ ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಛಾಯಂ ಉಪಗತೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ ರಾಜಾನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಮಾನೋ ತ್ವನ್ತಿ ವದತಿ।
ಸೋ ಏವಂ
೧೨.
‘‘ಪಹೂತಭಕ್ಖೋ ಭವತಿ, ವಿಪ್ಪವುಟ್ಠೋ ಸಕಂಘರಾ।
ಬಹೂ ನಂ ಉಪಜೀವನ್ತಿ, ಯೋ ಮಿತ್ತಾನಂ ನ ದುಬ್ಭತಿ॥
೧೩.
‘‘ಯಂ ಯಂ ಜನಪದಂ ಯಾತಿ, ನಿಗಮೇ ರಾಜಧಾನಿಯೋ।
ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪೂಜಿತೋ ಹೋತಿ, ಯೋ ಮಿತ್ತಾನಂ ನ ದುಬ್ಭತಿ॥
೧೪.
‘‘ನಾಸ್ಸ ಚೋರಾ ಪಸಾಹನ್ತಿ, ನಾತಿಮಞ್ಞನ್ತಿ ಖತ್ತಿಯಾ।
ಸಬ್ಬೇ ಅಮಿತ್ತೇ ತರತಿ, ಯೋ ಮಿತ್ತಾನಂ ನ ದುಬ್ಭತಿ॥
೧೫.
‘‘ಅಕ್ಕುದ್ಧೋ ಸಘರಂ ಏತಿ, ಸಭಾಯಂ ಪಟಿನನ್ದಿತೋ।
ಞಾತೀನಂ ಉತ್ತಮೋ ಹೋತಿ, ಯೋ ಮಿತ್ತಾನಂ ನ ದುಬ್ಭತಿ॥
೧೬.
‘‘ಸಕ್ಕತ್ವಾ ಸಕ್ಕತೋ ಹೋತಿ, ಗರು ಹೋತಿ ಸಗಾರವೋ।
ವಣ್ಣಕಿತ್ತಿಭತೋ ಹೋತಿ, ಯೋ ಮಿತ್ತಾನಂ ನ ದುಬ್ಭತಿ॥
೧೭.
‘‘ಪೂಜಕೋ
ಯಸೋಕಿತ್ತಿಞ್ಚ ಪಪ್ಪೋತಿ, ಯೋ ಮಿತ್ತಾನಂ ನ ದುಬ್ಭತಿ॥
೧೮.
‘‘ಅಗ್ಗಿ ಯಥಾ ಪಜ್ಜಲತಿ, ದೇವತಾವ ವಿರೋಚತಿ।
ಸಿರಿಯಾ ಅಜಹಿತೋ ಹೋತಿ, ಯೋ ಮಿತ್ತಾನಂ ನ ದುಬ್ಭತಿ॥
೧೯.
‘‘ಗಾವೋ ತಸ್ಸ ಪಜಾಯನ್ತಿ, ಖೇತ್ತೇ ವುತ್ತಂ ವಿರೂಹತಿ।
ವುತ್ತಾನಂ ಫಲಮಸ್ನಾತಿ, ಯೋ ಮಿತ್ತಾನಂ ನ ದುಬ್ಭತಿ॥
೨೦.
‘‘ದರಿತೋ ಪಬ್ಬತಾತೋ ವಾ, ರುಕ್ಖತೋ ಪತಿತೋ ನರೋ।
ಚುತೋ ಪತಿಟ್ಠಂ ಲಭತಿ, ಯೋ ಮಿತ್ತಾನಂ ನ ದುಬ್ಭತಿ॥
೨೧.
‘‘ವಿರೂಳ್ಹಮೂಲಸನ್ತಾನಂ, ನಿಗ್ರೋಧಮಿವ ಮಾಲುತೋ।
ಅಮಿತ್ತಾ ನಪ್ಪಸಾಹನ್ತಿ, ಯೋ ಮಿತ್ತಾನಂ ನ ದುಬ್ಭತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಕಂ ಘರಾತಿ ಸಕಘರಾ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ನ ದುಬ್ಭತೀತಿ ನ ದುಸ್ಸತಿ। ಮಿತ್ತಾನನ್ತಿ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಾನಂ ನ ದುಬ್ಭತಿ। ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪೂಜಿತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಸೀವಲಿವತ್ಥುನಾ ವಣ್ಣೇತಬ್ಬಂ। ನ ಪಸಾಹನ್ತೀತಿ ಪಸಯ್ಹಕಾರಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಇದಂ ಸಂಕಿಚ್ಚಸಾಮಣೇರವತ್ಥುನಾ ದೀಪೇತಬ್ಬಂ। ‘‘ನಾತಿಮಞ್ಞನ್ತಿ ಖತ್ತಿಯಾ’’ತಿ ಇದಂ ಜೋತಿಕಸೇಟ್ಠಿವತ್ಥುನಾ ದೀಪೇತಬ್ಬಂ। ತರತೀತಿ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ। ಸಘರನ್ತಿ ಅತ್ತಘರಂ। ಮಿತ್ತಾನಂ ದುಬ್ಭನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಘರಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ಘಟ್ಟಿತಚಿತ್ತೋ ಕುದ್ಧೋವ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಅಯಂ ಪನ ಅಕುದ್ಧೋವ ಸಕಘರಂ ಏತಿ। ಪಟಿನನ್ದಿತೋತಿ
ಸಕ್ಕತ್ವಾ ಸಕ್ಕತೋ ಹೋತೀತಿ ಪರಂ ಸಕ್ಕತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಪರೇಹಿ ಸಕ್ಕತೋ ಹೋತಿ। ಗರು ಹೋತಿ ಸಗಾರವೋತಿ ಪರೇಸು ಸಗಾರವೋ ಸಯಮ್ಪಿ ಪರೇಹಿ ಗರುಕೋ ಹೋತಿ। ವಣ್ಣಕಿತ್ತಿಭತೋತಿ ಭತವಣ್ಣಕಿತ್ತಿ, ಗುಣಞ್ಚೇವ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದಞ್ಚ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಚರನ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪೂಜಕೋತಿ ಮಿತ್ತಾನಂ ಪೂಜಕೋ ಹುತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಪೂಜಂ ಲಭತಿ। ವನ್ದಕೋತಿ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಾನಂ ವನ್ದಕೋ ಹುತ್ವಾ ಪುನಬ್ಭವೇ ಪಟಿವನ್ದನಂ ಲಭತಿ। ಯಸೋಕಿತ್ತಿಞ್ಚಾತಿ ಇಸ್ಸರಿಯಪರಿವಾರಞ್ಚೇವ ಗುಣಕಿತ್ತಿಞ್ಚ ಪಪ್ಪೋತಿ। ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಚಿತ್ತಗಹಪತಿನೋ ವತ್ಥು (ಧ॰ ಪ॰ ೭೩-೭೪) ಕಥೇತಬ್ಬಂ।
ಪಜ್ಜಲತೀತಿ ಸಿರಿಯಾ ಅಜಹಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ವತ್ಥು (ಧ॰ ಪ॰ ೧೧೯-೧೨೦) ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ಅಸ್ನಾತೀತಿ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ। ‘‘ಪತಿಟ್ಠಂ ಲಭತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಚೂಳಪದುಮಜಾತಕೇನ (ಜಾ॰ ೧.೨.೮೫-೮೬) ದೀಪೇತಬ್ಬಂ। ವಿರೂಳ್ಹಮೂಲಸನ್ತಾನನ್ತಿ ವಡ್ಢಿತಮೂಲಪಾರೋಹಂ। ಅಮಿತ್ತಾ ನಪ್ಪಸಾಹನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕುರರಘರಿಯಸೋಣತ್ಥೇರಸ್ಸ ಮಾತು ಗೇಹಂ ಪವಿಟ್ಠಚೋರವತ್ಥು ಕಥೇತಬ್ಬಂ।
ಸುನನ್ದೋ ಸಾರಥಿ ಏತ್ತಕಾಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಮ್ಪಿ ತಂ ಅಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಆವಾಟಖಣನಂ ಪಹಾಯ ರಥಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ತಞ್ಚ ಪಸಾಧನಭಣ್ಡಞ್ಚ ಉಭಯಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಪುನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಾದೇಸು ಪತಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಯಾಚನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೨೨.
‘‘ಏಹಿ ತಂ ಪಟಿನೇಸ್ಸಾಮಿ, ರಾಜಪುತ್ತ ಸಕಂ ಘರಂ।
ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಹಿ ಭದ್ದನ್ತೇ, ಕಿಂ ಅರಞ್ಞೇ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥
ಅಥ ನಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಆಹ –
೨೩.
‘‘ಅಲಂ ಮೇ ತೇನ ರಜ್ಜೇನ, ಞಾತಕೇಹಿ ಧನೇನ ವಾ।
ಯಂ ಮೇ ಅಧಮ್ಮಚರಿಯಾಯ, ರಜ್ಜಂ ಲಬ್ಭೇಥ ಸಾರಥೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಲನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಖೇಪವಚನಂ।
ಸಾರಥಿ ಆಹ –
೨೪.
‘‘ಪುಣ್ಣಪತ್ತಂ ಮಂ ಲಾಭೇಹಿ, ರಾಜಪುತ್ತ ಇತೋ ಗತೋ।
ಪಿತಾ ಮಾತಾ ಚ ಮೇ ದಜ್ಜುಂ, ರಾಜಪುತ್ತ ತಯೀ ಗತೇ॥
೨೫.
‘‘ಓರೋಧಾ ಚ ಕುಮಾರಾ ಚ, ವೇಸಿಯಾನಾ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ।
ತೇಪಿ ಅತ್ತಮನಾ ದಜ್ಜುಂ, ರಾಜಪುತ್ತ ತಯೀ ಗತೇ॥
೨೬.
‘‘ಹತ್ಥಾರೋಹಾ
ತೇಪಿ ಅತ್ತಮನಾ ದಜ್ಜುಂ, ರಾಜಪುತ್ತ ತಯೀ ಗತೇ॥
೨೭.
‘‘ಬಹುಧಞ್ಞಾ ಜಾನಪದಾ, ನೇಗಮಾ ಚ ಸಮಾಗತಾ।
ಉಪಾಯನಾನಿ ಮೇ ದಜ್ಜುಂ, ರಾಜಪುತ್ತ ತಯೀ ಗತೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪುಣ್ಣಪತ್ತನ್ತಿ ತುಟ್ಠಿದಾಯಂ। ದಜ್ಜುನ್ತಿ ಸತ್ತರತನವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸನ್ತಾ ವಿಯ ಮಮ ಅಜ್ಝಾಸಯಪೂರಣಂ ತುಟ್ಠಿದಾಯಂ ದದೇಯ್ಯುಂ। ಇದಂ ಸೋ ‘‘ಅಪ್ಪೇವ ವೇಸಿಯಾನಾ ಚಾತಿ ವೇಸ್ಸಾ ಚ। ಉಪಾಯನಾನೀತಿ ಪಣ್ಣಾಕಾರಾನಿ।
ಅಥ ನಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಆಹ –
೨೮.
‘‘ಪಿತು ಮಾತು ಚಹಂ ಚತ್ತೋ, ರಟ್ಠಸ್ಸ ನಿಗಮಸ್ಸ ಚ।
ಅಥೋ ಸಬ್ಬಕುಮಾರಾನಂ, ನತ್ಥಿ ಮಯ್ಹಂ ಸಕಂ ಘರಂ॥
೨೯.
‘‘ಅನುಞ್ಞಾತೋ ಅಹಂ ಮತ್ಯಾ, ಸಞ್ಚತ್ತೋ ಪಿತರಾ ಮಹಂ।
ಏಕೋರಞ್ಞೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ನ ಕಾಮೇ ಅಭಿಪತ್ಥಯೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಿತು ಮಾತು ಚಾತಿ ಪಿತರಾ ಚ ಮಾತರಾ ಚ ಅಹಂ ಚತ್ತೋ। ಇತರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಮತ್ಯಾತಿ ಸಮ್ಮ ಸಾರಥಿ, ಅಹಂ ಸತ್ತಾಹಂ ರಜ್ಜಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವರಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿಯಾ ಮಾತರಾ ಅನುಞ್ಞಾತೋ ನಾಮ। ಸಞ್ಛತ್ತೋತಿ ಸುಟ್ಠು ಚತ್ತೋ। ಪಬ್ಬಜಿತೋತಿ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಸನತ್ಥಾಯ ನಿಕ್ಖನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ತತೋ ಪೀತಿವೇಗೇನ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತೋ ಆಹ –
೩೦.
‘‘ಅಪಿ ಅತರಮಾನಾನಂ, ಫಲಾಸಾವ ಸಮಿಜ್ಝತಿ।
ವಿಪಕ್ಕಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೋಸ್ಮಿ, ಏವಂ ಜಾನಾಹಿ ಸಾರಥಿ॥
೩೧.
‘‘ಅಪಿ
ವಿಪಕ್ಕಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೋಸ್ಮಿ, ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಅಕುತೋಭಯೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಫಲಾಸಾವಾತಿ ಅತರಮಾನಸ್ಸ ಮಮ ಸೋಳಸವಸ್ಸೇಹಿ ಕತವಾಯಾಮಸ್ಸ ಸಮಿದ್ಧಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಫಲಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಏವಮಾಹ। ವಿಪಕ್ಕಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೋಸ್ಮೀತಿ ನಿಟ್ಠಪ್ಪತ್ತಮನೋರಥೋ। ಸಮ್ಮದತ್ಥೋ ವಿಪಚ್ಚತೀತಿ ಸಮ್ಮಾ ಉಪಾಯೇನ ಕಾರಣೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ।
ಸಾರಥಿ ಆಹ –
೩೨.
‘‘ಏವಂ ವಗ್ಗುಕಥೋ ಸನ್ತೋ, ವಿಸಟ್ಠವಚನೋ ಚಸಿ।
ಕಸ್ಮಾ ಪಿತು ಚ ಮಾತುಚ್ಚ, ಸನ್ತಿಕೇ ನ ಭಣೀ ತದಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವಗ್ಗುಕಥೋತಿ ಸಖಿಲಕಥೋ।
ತತೋ
೩೩.
‘‘ನಾಹಂ ಅಸನ್ಧಿತಾ ಪಕ್ಖೋ, ನ ಬಧಿರೋ ಅಸೋತತಾ।
ನಾಹಂ ಅಜಿವ್ಹತಾ ಮೂಗೋ, ಮಾ ಮಂ ಮೂಗಮಧಾರಯಿ॥
೩೪.
‘‘ಪುರಿಮಂ ಸರಾಮಹಂ ಜಾತಿಂ, ಯತ್ಥ ರಜ್ಜಮಕಾರಯಿಂ।
ಕಾರಯಿತ್ವಾ ತಹಿಂ ರಜ್ಜಂ, ಪಾಪತ್ಥಂ ನಿರಯಂ ಭುಸಂ॥
೩೫.
‘‘ವೀಸತಿಞ್ಚೇವ ವಸ್ಸಾನಿ, ತಹಿಂ ರಜ್ಜಮಕಾರಯಿಂ।
ಅಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ, ನಿರಯಮ್ಹಿ ಅಪಚ್ಚಿಸಂ॥
೩೬.
‘‘ತಸ್ಸ
ತಸ್ಮಾ ಪಿತು ಚ ಮಾತುಚ್ಚ, ಸನ್ತಿಕೇ ನ ಭಣಿಂ ತದಾ॥
೩೭.
‘‘ಉಚ್ಛಙ್ಗೇ
ಏಕಂ ಹನಥ ಬನ್ಧಥ, ಏಕಂ ಖಾರಾಪತಚ್ಛಿಕಂ।
ಏಕಂ ಸೂಲಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪೇಥ, ಇಚ್ಚಸ್ಸ ಮನುಸಾಸತಿ॥
೩೮.
‘‘ತಾಯಾಹಂ ಫರುಸಂ ಸುತ್ವಾ, ವಾಚಾಯೋ ಸಮುದೀರಿತಾ।
ಅಮೂಗೋ ಮೂಗವಣ್ಣೇನ, ಅಪಕ್ಖೋ ಪಕ್ಖಸಮ್ಮತೋ।
ಸಕೇ ಮುತ್ತಕರೀಸಸ್ಮಿಂ, ಅಚ್ಛಾಹಂ ಸಮ್ಪರಿಪ್ಲುತೋ॥
೩೯.
‘‘ಕಸಿರಞ್ಚ ಪರಿತ್ತಞ್ಚ, ತಞ್ಚ ದುಕ್ಖೇನ ಸಂಯುತಂ।
ಕೋಮಂ ಜೀವಿತಮಾಗಮ್ಮ, ವೇರಂ ಕಯಿರಾಥ ಕೇನಚಿ॥
೪೦.
‘‘ಪಞ್ಞಾಯ ಚ ಅಲಾಭೇನ, ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ಅದಸ್ಸನಾ।
ಕೋಮಂ ಜೀವಿತಮಾಗಮ್ಮ, ವೇರಂ ಕಯಿರಾಥ ಕೇನಚಿ॥
೪೧.
‘‘ಅಪಿ ಅತರಮಾನಾನಂ, ಫಲಾಸಾವ ಸಮಿಜ್ಝತಿ।
ವಿಪಕ್ಕಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೋಸ್ಮಿ, ಏವಂ ಜಾನಾಹಿ ಸಾರಥಿ॥
೪೨.
‘‘ಅಪಿ ಅತರಮಾನಾನಂ, ಸಮ್ಮದತ್ಥೋ ವಿಪಚ್ಚತಿ।
ವಿಪಕ್ಕಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೋಸ್ಮಿ, ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಅಕುತೋಭಯೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಸನ್ಧಿತಾತಿ ಸನ್ಧೀನಂ ಅಭಾವೇನ। ಅಸೋತತಾತಿ ಸೋತಾನಂ ಅಭಾವೇನ। ಅಜಿವ್ಹತಾತಿ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತನಜಿವ್ಹಾಯ ಅಭಾವೇನ ಮೂಗೋ ಅಹಂ ನ ಯತ್ಥಾತಿ ಯಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಬಾರಾಣಸಿನಗರೇ ರಜ್ಜಂ ಅಕಾರಯಿಂ। ಪಾಪತ್ಥನ್ತಿ ಪಾಪತಂ। ಪತಿತೋ ಅಸ್ಮೀತಿ ವದತಿ। ರಜ್ಜಾಭಿಸೇಚಯುನ್ತಿ ರಜ್ಜೇ ಅಭಿಸೇಚಯುಂ। ನಿಸಾದೇತ್ವಾತಿ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ। ಅತ್ಥಾನುಸಾಸತೀತಿ ಅತ್ಥಂ ಅನುಸಾಸತಿ। ಖಾರಾಪತಚ್ಛಿಕನ್ತಿ ಸತ್ತೀಹಿ ಪಹರಿತ್ವಾ ಖಾರಾಹಿ ಪತಚ್ಛಿಕಂ ಕರೋಥ। ಉಪ್ಪೇಥಾತಿ ಆವುನಥ। ಇಚ್ಚಸ್ಸ ಮನುಸಾಸತೀತಿ ಏವಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಅನುಸಾಸತಿ। ತಾಯಾಹನ್ತಿ ತಾಯೋ ವಾಚಾಯೋ ಅಹಂ। ಪಕ್ಖಸಮ್ಮತೋತಿ ಪಕ್ಖೋ ಇತಿ ಸಮ್ಮತೋ ಅಹೋಸಿಂ। ಅಚ್ಛಾಹನ್ತಿ ಅಚ್ಛಿಂ ಅಹಂ, ಅವಸಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮ್ಪರಿಪ್ಲುತೋತಿ ಸಮ್ಪರಿಕಿಣ್ಣೋ, ನಿಮುಗ್ಗೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಕಸಿರನ್ತಿ ದುಕ್ಖಂ। ಪರಿತ್ತನ್ತಿ ಅಪ್ಪಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಸಮ್ಮಸಾರಥಿ, ಸಚೇಪಿ ಸತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಂ ಕೋಮನ್ತಿ ಕೋ ಇಮಂ। ವೇರನ್ತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿಪಞ್ಚವಿಧಂ ವೇರಂ। ಕೇನಚೀತಿ ಕೇನಚಿ ಕಾರಣೇನ ಪಞ್ಞಾಯಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಯ ಅಲಾಭೇನ। ಧಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅದಸ್ಸನೇನ। ಪುನ ಉದಾನಗಾಥಾಯೋ ಅಗನ್ತುಕಾಮತಾಯ ಥಿರಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಕಥೇಸಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸುನನ್ದೋ ಸಾರಥಿ ‘‘ಅಯಂ ಕುಮಾರೋ ಏವರೂಪಂ ರಜ್ಜಸಿರಿಂ ಕುಣಪಂ ವಿಯ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಅಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಟ್ಠೋ, ಮಮ ಇಮಿನಾ ದುಜ್ಜೀವಿತೇನ ಕೋ ಅತ್ಥೋ, ಅಹಮ್ಪಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೪೩.
‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ರಾಜಪುತ್ತ ತವನ್ತಿಕೇ।
ಅವ್ಹಾಯಸ್ಸು ಮಂ ಭದ್ದನ್ತೇ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಮಮ ರುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ತವನ್ತಿಕೇತಿ ತವ ಸನ್ತಿಕೇ। ಅವ್ಹಾಯಸ್ಸೂತಿ ‘‘ಏಹಿ ಪಬ್ಬಜಾಹೀ’’ತಿ ಪಕ್ಕೋಸಸ್ಸು।
ಏವಂ ತೇನ ಯಾಚಿತೋಪಿ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಇದಾನೇವ ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸಾಮಿ, ಮಾತಾಪಿತರೋ ಇಧ ನಾಗಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಥ ನೇಸಂ ಪರಿಹಾನಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇಮೇ ಅಸ್ಸಾ ಚ ರಥೋ ಚ ಪಸಾಧನಭಣ್ಡಞ್ಚ ಇಧೇವ ನಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ‘ಯಕ್ಖೋ ಸೋ, ಖಾದಿತೋ ನು ಖೋ ತೇನ ಸಾರಥೀ’ತಿ ಗರಹಾಪಿ
೪೪.
‘‘ರಥಂ ನಿಯ್ಯಾದಯಿತ್ವಾನ, ಅನಣೋ ಏಹಿ ಸಾರಥಿ।
ಅನಣಸ್ಸ ಹಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ, ಏತಂ ಇಸೀಹಿ ವಣ್ಣಿತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಏತನ್ತಿ ಏತಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕರಣಂ ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ಇಸೀಹಿ ವಣ್ಣಿತಂ ಪಸತ್ಥಂ ಥೋಮಿತಂ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಾರಥಿ ‘‘ಸಚೇ ಮಯಿ ನಗರಂ ಗತೇ ಏಸ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಪಿತಾ ಚಸ್ಸ ಇಮಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ‘ಪುತ್ತಂ ಮೇ ದಸ್ಸೇಹೀ’ತಿ ಪುನ ಆಗತೋ ಇಮಂ ನ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ರಾಜದಣ್ಡಂ ಮೇ ಕರೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ಅಹಂ ಅತ್ತನೋ ಗುಣಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥಾಗಮನತ್ಥಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ –
೪೫.
‘‘ಯದೇವ
ತದೇವ ಮೇ ತ್ವಂ ವಚನಂ, ಯಾಚಿತೋ ಕತ್ತುಮರಹಸಿ॥
೪೬.
‘‘ಇಧೇವ ತಾವ ಅಚ್ಛಸ್ಸು, ಯಾವ ರಾಜಾನಮಾನಯೇ।
ಅಪ್ಪೇವ ತೇ ಪಿತಾ ದಿಸ್ವಾ, ಪತೀತೋ ಸುಮನೋ ಸಿಯಾ’’ತಿ॥
ತತೋ
೪೭.
‘‘ಕರೋಮಿ ತೇ ತಂ ವಚನಂ, ಯಂ ಮಂ ಭಣಸಿ ಸಾರಥಿ।
ಅಹಮ್ಪಿ ದಟ್ಠುಕಾಮೋಸ್ಮಿ, ಪಿತರಂ ಮೇ ಇಧಾಗತಂ॥
೪೮.
‘‘ಏಹಿ ಸಮ್ಮ ನಿವತ್ತಸ್ಸು, ಕುಸಲಂ ವಜ್ಜಾಸಿ ಞಾತಿನಂ।
ಮಾತರಂ ಪಿತರಂ ಮಯ್ಹಂ, ವುತ್ತೋ ವಜ್ಜಾಸಿ ವನ್ದನ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕರೋಮಿ ತೇತನ್ತಿ ಕರೋಮಿ ತೇ ಏತಂ ವಚನಂ। ಏಹಿ ಸಮ್ಮ ನಿವತ್ತಸ್ಸೂತಿ ಸಮ್ಮ ಸಾರಥಿ, ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಹಿ, ಏತ್ತೋವ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ನಿವತ್ತಸ್ಸು। ವುತ್ತೋ ವಜ್ಜಾಸೀತಿ ಮಯಾ ವುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಪುತ್ತೋ ವೋ ತೇಮಿಯಕುಮಾರೋ ವನ್ದತೀ’’ತಿ ವನ್ದನಂ ವದೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಇತಿ ವತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಸುವಣ್ಣಕದಲಿ ವಿಯ ಓನಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ಬಾರಾಣಸಿನಗರಾಭಿಮುಖೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಾರಥಿಸ್ಸ ಸಾಸನಂ
೪೯.
‘‘ತಸ್ಸ ಪಾದೇ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಕತ್ವಾ ಚ ನಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ।
ಸಾರಥಿ ರಥಮಾರುಯ್ಹ, ರಾಜದ್ವಾರಂ ಉಪಾಗಮೀ’’ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಸೋ ಸಾರಥಿ, ತಸ್ಸ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಪಾದೇ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ರಥಂ ಆರುಯ್ಹ ರಾಜದ್ವಾರಂ ಉಪಾಗಮೀತಿ।
ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಚನ್ದಾದೇವೀ ಸೀಹಪಞ್ಜರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ‘‘ಕಾ ನು ಖೋ ಮೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಪವತ್ತೀ’’ತಿ ಸಾರಥಿಸ್ಸ
೫೦.
‘‘ಸುಞ್ಞಂ ಮಾತಾ ರಥಂ ದಿಸ್ವಾ, ಏಕಂ ಸಾರಥಿಮಾಗತಂ।
ಅಸ್ಸುಪುಣ್ಣೇಹಿ ನೇತ್ತೇಹಿ, ರೋದನ್ತೀ ನಂ ಉದಿಕ್ಖತಿ॥
೫೧.
‘‘ಅಯಂ ಸೋ ಸಾರಥಿ ಏತಿ, ನಿಹನ್ತ್ವಾ ಮಮ ಅತ್ರಜಂ।
ನಿಹತೋ ನೂನ ಮೇ ಪುತ್ತೋ, ಪಥಬ್ಯಾ ಭೂಮಿವಡ್ಢನೋ॥
೫೨.
‘‘ಅಮಿತ್ತಾ ನೂನ ನನ್ದನ್ತಿ, ಪತೀತಾ ನೂನ ವೇರಿನೋ।
ಆಗತಂ ಸಾರಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ, ನಿಹನ್ತ್ವಾ ಮಮ ಅತ್ರಜಂ॥
೫೩.
‘‘ಸುಞ್ಞಂ ಮಾತಾ ರಥಂ ದಿಸ್ವಾ, ಏಕಂ ಸಾರಥಿಮಾಗತಂ।
ಅಸ್ಸುಪುಣ್ಣೇಹಿ ನೇತ್ತೇಹಿ, ರೋದನ್ತೀ ಪರಿಪುಚ್ಛಿ ನಂ॥
೫೪.
‘‘ಕಿಂ ನು ಮೂಗೋ ಕಿಂನು ಪಕ್ಖೋ, ಕಿಂನು ಸೋ ವಿಲಪೀ ತದಾ।
ನಿಹಞ್ಞಮಾನೋ ಭೂಮಿಯಾ, ತಂ ಮೇ ಅಕ್ಖಾಹಿ ಸಾರಥಿ॥
೫೫.
‘‘ಕಥಂ ಹತ್ಥೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ, ಮೂಗಪಕ್ಖೋ ವಿವಜ್ಜಯಿ।
ನಿಹಞ್ಞಮಾನೋ ಭೂಮಿಯಾ, ತಂ ಮೇ ಅಕ್ಖಾಹಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಾತಾತಿ ತೇಮಿಯಕುಮಾರಸ್ಸ ಮಾತಾ। ಪಥಬ್ಯಾ ಭೂಮಿವಡ್ಢನೋತಿ ಸೋ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಭೂಮಿವಡ್ಢನೋ ಹುತ್ವಾ ಪಥಬ್ಯಾ ನಿಹತೋ ನೂನ। ರೋದನ್ತೀ ಪರಿಪುಚ್ಛಿ ನನ್ತಿ ತಂ ರಥಂ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಹಾತಲಂ ಕಿನ್ನೂತಿ ಕಿಂ ನು ಸೋ ಮಮ ತದಾತಿ ಯದಾ ನಂ ತ್ವಂ ಕಾಸುಯಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕುದ್ದಾಲೇನ ಮತ್ಥಕೇ ಪಹರಿ, ತದಾ। ನಿಹಞ್ಞಮಾನೋ ಭೂಮಿಯಾತಿ ತಯಾ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಹಞ್ಞಮಾನೋ ಕಿಂ ನು ವಿಲಪಿ। ತಂ ಮೇತಿ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅಪರಿಹಾಪೇತ್ವಾ ಮೇ ಅಕ್ಖಾಹಿ। ವಿವಜ್ಜಯೀತಿ ‘‘ಅಪೇಹಿ ಸಾರಥಿ, ಮಾ ಮಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಕಥಂ ಹತ್ಥೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಚ ಫನ್ದನ್ತೋ ತಂ ಅಪನುದಿ, ತಂ ಮೇ ಕಥೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ತತೋ ಸಾರಥಿ ಆಹ –
೫೬.
‘‘ಅಕ್ಖೇಯ್ಯಂ
ಯಂ ಮೇ ಸುತಂ ವಾ ದಿಟ್ಠಂ ವಾ, ರಾಜಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ದಜ್ಜಾಸೀತಿ ಸಚೇ ಅಭಯಂ ದದೇಯ್ಯಾಸಿ, ಸೋ ಇದಂ ‘‘ಸಚಾಹಂ ‘ತವ ಪುತ್ತೋ ನೇವ ಮೂಗೋ ನ ಪಕ್ಖೋ ಮಧುರಕಥೋ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ’ತಿ ವಕ್ಖಾಮಿ, ಅಥ ‘ಕಸ್ಮಾ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಾಗತೋಸೀ’ತಿ ರಾಜಾ ಕುದ್ಧೋ ರಾಜದಣ್ಡಮ್ಪಿ ಮೇ ಕರೇಯ್ಯ, ಅಭಯಂ ತಾವ ಯಾಚಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ।
ಅಥ ನಂ ಚನ್ದಾದೇವೀ ಆಹ –
೫೭.
‘‘ಅಭಯಂ ಸಮ್ಮ ತೇ ದಮ್ಮಿ, ಅಭೀತೋ ಭಣ ಸಾರಥಿ।
ಯಂ ತೇ ಸುತಂ ವಾ ದಿಟ್ಠಂ ವಾ, ರಾಜಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ॥
ತತೋ ಸಾರಥಿ ಆಹ –
೫೮.
‘‘ನ ಸೋ ಮೂಗೋ ನ ಸೋ ಪಕ್ಖೋ, ವಿಸಟ್ಠವಚನೋ ಚ ಸೋ।
ರಜ್ಜಸ್ಸ ಕಿರ ಸೋ ಭೀತೋ, ಅಕರಾ ಆಲಯೇ ಬಹೂ॥
೫೯.
‘‘ಪುರಿಮಂ ಸರತಿ ಸೋ ಜಾತಿಂ, ಯತ್ಥ ರಜ್ಜಮಕಾರಯಿ।
ಕಾರಯಿತ್ವಾ ತಹಿಂ ರಜ್ಜಂ, ಪಾಪತ್ಥ ನಿರಯಂ ಭುಸಂ॥
೬೦.
‘‘ವೀಸತಿಞ್ಚೇವ ವಸ್ಸಾನಿ, ತಹಿಂ ರಜ್ಜಮಕಾರಯಿ।
ಅಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ, ನಿರಯಮ್ಹಿ ಅಪಚ್ಚಿ ಸೋ॥
೬೧.
‘‘ತಸ್ಸ ರಜ್ಜಸ್ಸ ಸೋ ಭೀತೋ, ಮಾ ಮಂ ರಜ್ಜಾಭಿಸೇಚಯುಂ।
ತಸ್ಮಾ ಪಿತು ಚ ಮಾತುಚ್ಚ, ಸನ್ತಿಕೇ ನ ಭಣೀ ತದಾ॥
೬೨.
‘‘ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನೋ
ವಿಸಟ್ಠವಚನೋ ಪಞ್ಞೋ, ಮಗ್ಗೇ ಸಗ್ಗಸ್ಸ ತಿಟ್ಠತಿ॥
೬೩.
‘‘ಸಚೇ
ಏಹಿ ತಂ ಪಾಪಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯತ್ಥ ಸಮ್ಮತಿ ತೇಮಿಯೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವಿಸಟ್ಠವಚನೋತಿ ಅಪಲಿಬುದ್ಧಕಥೋ। ಅಕರಾ ಆಲಯೇ ಬಹೂತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಞ್ಚನಾನಿ ಬಹೂನಿ ಅಕಾಸಿ। ಪಞ್ಞೋತಿ ಪಞ್ಞವಾ। ಸಚೇ ತ್ವನ್ತಿ ರಾಜಾನಂ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ ಉಭೋಪಿ ತೇ ಏವಮಾಹ। ಯತ್ಥ ಸಮ್ಮತಿ ತೇಮಿಯೋತಿ ಯತ್ಥ ವೋ ಪುತ್ತೋ ಮಯಾ ಗಹಿತಪಟಿಞ್ಞೋ ಹುತ್ವಾ ಅಚ್ಛತಿ, ತತ್ಥ ಪಾಪಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಇದಾನಿ ಪಪಞ್ಚಂ ಅಕತ್ವಾ ಲಹುಂ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಹ।
ಕುಮಾರೋ
ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಮಹಾಸತ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಕ್ಕದತ್ತಿಯಭಾವಂ ಞತ್ವಾ, ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವತ್ಥಾನಿ ಅಪನೇತ್ವಾ, ರತ್ತವಾಕಚೀರಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಅಜಿನಚಮ್ಮಂ ಏಕಂಸೇ ಕತ್ವಾ ಜಟಾಮಣ್ಡಲಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕಾಜಂ ಅಂಸೇ ಕತ್ವಾ ಕತ್ತರದಣ್ಡಮಾದಾಯ ಪಣ್ಣಸಾಲತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಸಿರಿಂ ಸಮುಬ್ಬಹನ್ತೋ ಅಪರಾಪರಂ ಚಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ಸುಖಂ, ಅಹೋ ಸುಖ’’ನ್ತಿ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಕಟ್ಠತ್ಥರಣೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಪಣ್ಣಸಾಲತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಚಙ್ಕಮನಕೋಟಿಯಂ ಠಿತಕಾರರುಕ್ಖತೋ ಪಣ್ಣಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ
ಕಾಸಿರಾಜಾಪಿ ಸುನನ್ದಸಾರಥಿಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಸೇನಗುತ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ತರಮಾನರೂಪೋವ ಗಮನಸಜ್ಜಂ ಕಾರೇತುಂ ಆಹ –
೬೪.
‘‘ಯೋಜಯನ್ತು
ಉದೀರಯನ್ತು ಸಙ್ಖಪಣವಾ, ವಾದನ್ತು ಏಕಪೋಕ್ಖರಾ॥
೬೫.
‘‘ವಾದನ್ತು ಭೇರೀ ಸನ್ನದ್ಧಾ, ವಗ್ಗೂ ವಾದನ್ತು ದುನ್ದುಭೀ।
ನೇಗಮಾ ಚ ಮಂ ಅನ್ವೇನ್ತು, ಗಚ್ಛಂ ಪುತ್ತನಿವೇದಕೋ॥
೬೬.
‘‘ಓರೋಧಾ ಚ ಕುಮಾರಾ ಚ, ವೇಸಿಯಾನಾ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ।
ಖಿಪ್ಪಂ ಯಾನಾನಿ ಯೋಜೇನ್ತು, ಗಚ್ಛಂ ಪುತ್ತನಿವೇದಕೋ॥
೬೭.
‘‘ಹತ್ಥಾರೋಹಾ ಅನೀಕಟ್ಠಾ, ರಥಿಕಾ ಪತ್ತಿಕಾರಕಾ।
ಖಿಪ್ಪಂ ಯಾನಾನಿ ಯೋಜೇನ್ತು, ಗಚ್ಛಂ ಪುತ್ತನಿವೇದಕೋ॥
೬೮.
‘‘ಸಮಾಗತಾ ಜಾನಪದಾ, ನೇಗಮಾ ಚ ಸಮಾಗತಾ।
ಖಿಪ್ಪಂ ಯಾನಾನಿ ಯೋಜೇನ್ತು, ಗಚ್ಛಂ ಪುತ್ತನಿವೇದಕೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಉದೀರಯನ್ತೂತಿ ಸದ್ದಂ ಮುಞ್ಚನ್ತು। ವಾದನ್ತೂತಿ ವಜ್ಜನ್ತು। ಏಕಪೋಕ್ಖರಾತಿ ಏಕಮುಖಭೇರಿಯೋ। ಸನ್ನದ್ಧಾತಿ ಸುಟ್ಠು ನದ್ಧಾ। ವಗ್ಗೂತಿ ಮಧುರಸ್ಸರಾ। ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ। ಪುತ್ತನಿವೇದಕೋತಿ ಪುತ್ತಸ್ಸ ನಿವೇದಕೋ ಓವಾದಕೋ ಹುತ್ವಾ ಗಚ್ಛಾಮಿ। ತಂ ಓವದಿತ್ವಾ ಮಮ ವಚನಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ತಂ ರತನರಾಸಿಮ್ಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಆನೇತುಂ ಗಚ್ಛಾಮೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನೇವಮಾಹ। ನೇಗಮಾತಿ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಜನಾ। ಸಮಾಗತಾತಿ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಹುತ್ವಾ।
ಏವಂ ರಞ್ಞಾ ಆಣತ್ತಾ ಸಾರಥಿನೋ ಅಸ್ಸೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ರಥೇ ರಾಜದ್ವಾರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ। ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಆಹ –
೬೯.
‘‘ಅಸ್ಸೇ ಚ ಸಾರಥೀ ಯುತ್ತೇ, ಸಿನ್ಧವೇ ಸೀಘವಾಹನೇ।
ರಾಜದ್ವಾರಂ ಉಪಾಗಚ್ಛುಂ, ಯುತ್ತಾ ದೇವ ಇಮೇ ಹಯಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಸ್ಸೇತಿ ಸಿನ್ಧವೇ ಸಿನ್ಧವಜಾತಿಕೇ ಸೀಘವಾಹನೇ ಜವಸಮ್ಪನ್ನೇ ಅಸ್ಸೇ ಆದಾಯ। ಸಾರಥೀತಿ ಸಾರಥಿನೋ। ಯುತ್ತೇತಿ ರಥೇಸು ಯೋಜಿತೇ। ಉಪಾಗಚ್ಛುನ್ತಿ ತೇ ರಥೇಸು ಯುತ್ತೇ ಅಸ್ಸೇ ಆದಾಯ ಆಗಮಂಸು, ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚ ಪನ ‘‘ಯುತ್ತಾ, ದೇವ, ಇಮೇ ಹಯಾ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸುಂ।
ತತೋ
೭೦.
‘‘ಥೂಲಾ ಜವೇನ ಹಾಯನ್ತಿ, ಕಿಸಾ ಹಾಯನ್ತಿ ಥಾಮುನಾ’’ತಿ॥
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಾರಥಿನೋಪಿ ಉಪಡ್ಢಗಾಥಮಾಹಂಸು –
‘‘ಕಿಸೇ ಥೂಲೇ ವಿವಜ್ಜೇತ್ವಾ, ಸಂಸಟ್ಠಾ ಯೋಜಿತಾ ಹಯಾ’’ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ದೇವ, ಕಿಸೇ ಚ ಥೂಲೇ ಚ ಏವರೂಪೇ ಅಸ್ಸೇ ಅಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ವಯೇನ ವಣ್ಣೇನ ಜವೇನ ಬಲೇನ ಸದಿಸಾ ಹಯಾ ಯೋಜಿತಾತಿ।
ಅಥ ರಾಜಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣೇ ಅಟ್ಠಾರಸ ಸೇನಿಯೋ ಸಬ್ಬಞ್ಚ ಬಲಕಾಯಂ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಸನ್ನಿಪಾತೇನ್ತಸ್ಸೇವ ತಯೋ ದಿವಸಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ। ಅಥ ಚತುತ್ಥೇ ದಿವಸೇ ಕಾಸಿರಾಜಾ ನಗರತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸಮಪದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿನನ್ದಿತೋ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಮಕಾಸಿ। ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಆಹ –
೭೧.
‘‘ತತೋ ರಾಜಾ ತರಮಾನೋ, ಯುತ್ತಮಾರುಯ್ಹ ಸನ್ದನಂ।
ಇತ್ಥಾಗಾರಂ ಅಜ್ಝಭಾಸಿ, ಸಬ್ಬಾವ ಅನುಯಾಥ ಮಂ॥
೭೨.
‘‘ವಾಳಬೀಜನಿಮುಣ್ಹೀಸಂ, ಖಗ್ಗಂ ಛತ್ತಞ್ಚ ಪಣ್ಡರಂ।
ಉಪಾಧೀ ರಥಮಾರುಯ್ಹ, ಸುವಣ್ಣೇಹಿ ಅಲಙ್ಕತಾ॥
೭೩.
‘‘ತತೋ ಸ ರಾಜಾ ಪಾಯಾಸಿ, ಪುರಕ್ಖತ್ವಾನ ಸಾರಥಿಂ।
ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಉಪಾಗಚ್ಛಿ, ಯತ್ಥ ಸಮ್ಮತಿ ತೇಮಿಯೋ॥
೭೪.
‘‘ತಞ್ಚ
ಖತ್ತಸಙ್ಘಪರಿಬ್ಯೂಳ್ಹಂ, ತೇಮಿಯೋ ಏತದಬ್ರವಿ॥
೭೫.
‘‘ಕಚ್ಚಿ ನು ತಾತ ಕುಸಲಂ, ಕಚ್ಚಿ ತಾತ ಅನಾಮಯಂ।
ಸಬ್ಬಾ ಚ ರಾಜಕಞ್ಞಾಯೋ, ಅರೋಗಾ ಮಯ್ಹ ಮಾತರೋ॥
೭೬.
‘‘ಕುಸಲಞ್ಚೇವ
ಸಬ್ಬಾ ಚ ರಾಜಕಞ್ಞಾಯೋ, ಅರೋಗಾ ತುಯ್ಹ ಮಾತರೋ॥
೭೭.
‘‘ಕಚ್ಚಿ ಅಮಜ್ಜಪೋ ತಾತ, ಕಚ್ಚಿ ತೇ ಸುರಮಪ್ಪಿಯಂ।
ಕಚ್ಚಿ ಸಚ್ಚೇ ಚ ಧಮ್ಮೇ ಚ, ದಾನೇ ತೇ ರಮತೇ ಮನೋ॥
೭೮.
‘‘ಅಮಜ್ಜಪೋ ಅಹಂ ಪುತ್ತ, ಅಥೋ ಮೇ ಸುರಮಪ್ಪಿಯಂ।
ಅಥೋ ಸಚ್ಚೇ ಚ ಧಮ್ಮೇ ಚ, ದಾನೇ ಮೇ ರಮತೇ ಮನೋ॥
೭೯.
‘‘ಕಚ್ಚಿ ಅರೋಗಂ ಯೋಗ್ಗಂ ತೇ, ಕಚ್ಚಿ ವಹತಿ ವಾಹನಂ।
ಕಚ್ಚಿ ತೇ ಬ್ಯಾಧಯೋ ನತ್ಥಿ, ಸರೀರಸ್ಸುಪತಾಪನಾ॥
೮೦.
‘‘ಅಥೋ ಅರೋಗಂ ಯೋಗ್ಗಂ ಮೇ, ಅಥೋ ವಹತಿ ವಾಹನಂ।
ಅಥೋ ಮೇ ಬ್ಯಾಧಯೋ ನತ್ಥಿ, ಸರೀರಸ್ಸುಪತಾಪನಾ॥
೮೧.
‘‘ಕಚ್ಚಿ ಅನ್ತಾ ಚ ತೇ ಫೀತಾ, ಮಜ್ಝೇ ಚ ಬಹಲಾ ತವ।
ಕೋಟ್ಠಾಗಾರಞ್ಚ ಕೋಸಞ್ಚ, ಕಚ್ಚಿ ತೇ ಪಟಿಸನ್ಥತಂ॥
೮೨.
‘‘ಅಥೋ ಅನ್ತಾ ಚ ಮೇ ಫೀತಾ, ಮಜ್ಝೇ ಚ ಬಹಲಾ ಮಮ।
ಕೋಟ್ಠಾಗಾರಞ್ಚ ಕೋಸಞ್ಚ, ಸಬ್ಬಂ ಮೇ ಪಟಿಸನ್ಥತಂ॥
೮೩.
‘‘ಸ್ವಾಗತಂ ತೇ ಮಹಾರಾಜ, ಅಥೋ ತೇ ಅದುರಾಗತಂ।
ಪತಿಟ್ಠಪೇನ್ತು ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ, ಯತ್ಥ ರಾಜಾ ನಿಸಕ್ಕತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಉಪಾಧೀ ರಥಮಾರುಯ್ಹಾತಿ ಸುವಣ್ಣಪಾದುಕಾ ಚ ರಥಂ ಆರೋಪೇನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮೇ ತಯೋ ಪಾದೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ತತ್ಥೇವ ಅಭಿಸೇಕಕರಣತ್ಥಾಯ ‘‘ಪಞ್ಚ ರಾಜಕಕುಧಭಣ್ಡಾನಿ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇನ್ತೋ ರಾಜಾ ಆಹ। ಸುವಣ್ಣೇಹಿ ಅಲಙ್ಕತಾತಿ ಇದಂ ಪಾದುಕಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ಉಪಾಗಚ್ಛೀತಿ ಉಪಾಗತೋ ಅಹೋಸಿ। ಕಾಯ ವೇಲಾಯಾತಿ? ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಕಾರಪಣ್ಣಾನಿ ಪಚಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ನಿಸಿನ್ನವೇಲಾಯ। ಜಲನ್ತಮಿವ ತೇಜಸಾತಿ ರಾಜತೇಜೇನ ಜಲನ್ತಂ ವಿಯ। ಖತ್ತಸಙ್ಘಪರಿಬ್ಯೂಳ್ಹನ್ತಿ ಕಥಾಫಾಸುಕೇನ ಅಮಚ್ಚಸಙ್ಘೇನ ಪರಿವುತಂ, ಖತ್ತಿಯಸಮೂಹೇಹಿ ಏತದಬ್ರವೀತಿ ಕಾಸಿರಾಜಾನಂ ಬಹಿ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ನಿವಾಸಾಪೇತ್ವಾ
ಕುಸಲಂ ಅನಾಮಯನ್ತಿ ಉಭಯೇನಪಿ ಪದೇನ ಆರೋಗ್ಯಮೇವ ಪುಚ್ಛತಿ। ಕಚ್ಚಿ ಅಮಜ್ಜಪೋತಿ ಕಚ್ಚಿ ಮಜ್ಜಂ ನ ಪಿವಸೀತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಕುಸಲಧಮ್ಮೇಸು ನಪ್ಪಮಜ್ಜಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುರಮಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ಸುರಾಪಾನಂ ಅಪ್ಪಿಯಂ। ‘‘ಸುರಮಪ್ಪಿಯಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸುರಾ ಅಪ್ಪಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧಮ್ಮೇತಿ ದಸವಿಧೇ ರಾಜಧಮ್ಮೇ। ಯೋಗ್ಗನ್ತಿ ಯುಗೇ ಯುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ ತೇ ತವ ಅಸ್ಸಗೋಣಾದಿಕಂ। ಕಚ್ಚಿ ವಹತೀತಿ ಕಚ್ಚಿ ಅರೋಗಂ ಹುತ್ವಾ ವಹತಿ। ವಾಹನನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ವಾಹನಂ। ಸರೀರಸ್ಸುಪತಾಪನಾತಿ ಸರೀರಸ್ಸ ಉಪತಾಪಕರಾ। ಅನ್ತಾತಿ ಪಚ್ಚನ್ತಜನಪದಾ। ಫೀತಾತಿ ಇದ್ಧಾ ಸುಭಿಕ್ಖಾ, ವತ್ಥಾಭರಣೇಹಿ ವಾ ಅನ್ನಪಾನೇಹಿ ವಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಗಾಳ್ಹವಾಸಾ। ಮಜ್ಝೇ ಚಾತಿ ರಟ್ಠಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ। ಬಹಲಾತಿ ಗಾಮನಿಗಮಾ ಘನವಾಸಾ। ಪಟಿಸನ್ಥತನ್ತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಂ ಗುತ್ತಂ, ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ವಾ। ಯತ್ಥ ರಾಜಾ ನಿಸಕ್ಕತೀತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ರಾಜಾ ನಿಸೀದಿಸ್ಸತಿ, ತಂ ಪಞ್ಞಾಪೇನ್ತೂತಿ ವದತಿ।
ರಾಜಾ ಮಹಾಸತ್ತೇ ಗಾರವೇನ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನ ನಿಸೀದತಿ। ಅಥ
೮೪.
‘‘ಇಧೇವ ತೇ ನಿಸೀದಸ್ಸು, ನಿಯತೇ ಪಣ್ಣಸನ್ಥರೇ।
ಏತ್ತೋ ಉದಕಮಾದಾಯ, ಪಾದೇ ಪಕ್ಖಾಲಯಸ್ಸು ತೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಿಯತೇತಿ ಸುಸನ್ಥತೇ। ಏತ್ತೋತಿ ಪರಿಭೋಗಉದಕಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ।
ರಾಜಾ ಮಹಾಸತ್ತೇ ಗಾರವೇನ ಪಣ್ಣಸನ್ಥಾರೇಪಿ ಅನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಏವ ನಿಸೀದಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋಪಿ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತಂ ಕಾರಪಣ್ಣಕಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ತೇನ ನಿಮನ್ತೇನ್ತೋ ಗಾಥಮಾಹ –
೮೫.
‘‘ಇದಮ್ಪಿ ಪಣ್ಣಕಂ ಮಯ್ಹಂ, ರನ್ಧಂ ರಾಜ ಅಲೋಣಕಂ।
ಪರಿಭುಞ್ಜ ಮಹಾರಾಜ, ಪಾಹುನೋ ಮೇಸಿಧಾಗತೋ’’ತಿ॥
ಅಥ
೮೬.
‘‘ನ
ಸಾಲೀನಂ ಓದನಂ ಭುಞ್ಜೇ, ಸುಚಿಂ ಮಂಸೂಪಸೇಚನ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ನ ಚಾಹನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಖೇಪವಚನಂ।
ರಾಜಾ ತಥಾರೂಪಂ ಅತ್ತನೋ ರಾಜಭೋಜನಂ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಮಹಾಸತ್ತೇ ಗಾರವೇನ ಥೋಕಂ ಪಣ್ಣಕಂ ಹತ್ಥತಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಏವರೂಪಂ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಸೀ’’ತಿ ಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಿಯಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಚನ್ದಾದೇವೀ ಓರೋಧೇನ ಪರಿವುತಾ ಏಕಮಗ್ಗೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅಸ್ಸಮಪದಂ ಪತ್ವಾ ಪಿಯಪುತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಪತಿತ್ವಾ ವಿಸಞ್ಞೀ ಅಹೋಸಿ। ತತೋ ಪಟಿಲದ್ಧಸ್ಸಾಸಾ ಪತಿತಟ್ಠಾನತೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಾದೇ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸುಪುಣ್ಣೇಹಿ ನೇತ್ತೇಹಿ ರೋದಿತ್ವಾ ವನ್ದನಟ್ಠಾನತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ‘‘ಭದ್ದೇ, ತವ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಭೋಜನಂ ಪಸ್ಸಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಥೋಕಂ ಪಣ್ಣಕಂ ತಸ್ಸಾ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಇತ್ಥೀನಮ್ಪಿ ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ಅದಾಸಿ। ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ‘‘ಸಾಮಿ, ಏವರೂಪಂ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಸೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿಯೋ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಸೀಸೇ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅತಿದುಕ್ಕರಂ ಕರೋಸಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನಮಸ್ಸಮಾನಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ರಾಜಾ ಪುನ ‘‘ತಾತ, ಇದಂ ಮಯ್ಹಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೮೭.
‘‘ಅಚ್ಛೇರಕಂ ಮಂ ಪಟಿಭಾತಿ, ಏಕಕಮ್ಪಿ ರಹೋಗತಂ।
ಏದಿಸಂ ಭುಞ್ಜಮಾನಾನಂ, ಕೇನ ವಣ್ಣೋ ಪಸೀದತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಏಕಕನ್ತಿ ತಾತ, ತಂ ಏಕಕಮ್ಪಿ ರಹೋಗತಂ ಇಮಿನಾ ಭೋಜನೇನ ಯಾಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಮ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ಏದಿಸನ್ತಿ ಏವರೂಪಂ ಅಲೋಣಕಂ ಅತಕ್ಕಂ ನಿಧೂಪನಂ ರನ್ಧಂ ಪತ್ತಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಾನಂ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ವಣ್ಣೋ ಪಸೀದತೀತಿ ನಂ ಪುಚ್ಛಿ।
ಅಥಸ್ಸ
೮೮.
‘‘ಏಕೋ ರಾಜ ನಿಪಜ್ಜಾಮಿ, ನಿಯತೇ ಪಣ್ಣಸನ್ಥರೇ।
ತಾಯ ಮೇ ಏಕಸೇಯ್ಯಾಯ, ರಾಜ ವಣ್ಣೋ ಪಸೀದತಿ॥
೮೯.
‘‘ನ
ತಾಯ ಮೇ ಸುಖಸೇಯ್ಯಾಯ, ರಾಜವಣ್ಣೋ ಪಸೀದತಿ॥
೯೦.
‘‘ಅತೀತಂ
ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇನ ಯಾಪೇಮಿ, ತೇನ ವಣ್ಣೋ ಪಸೀದತಿ॥
೯೧.
‘‘ಅನಾಗತಪ್ಪಜಪ್ಪಾಯ, ಅತೀತಸ್ಸಾನುಸೋಚನಾ।
ಏತೇನ ಬಾಲಾ ಸುಸ್ಸನ್ತಿ, ನಳೋವ ಹರಿತೋ ಲುತೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನೇತ್ತಿಂಸಬನ್ಧಾತಿ ಖಗ್ಗಬನ್ಧಾ। ರಾಜರಕ್ಖಾತಿ ರಾಜಾನಂ ರಕ್ಖಿತಾ। ನಪ್ಪಜಪ್ಪಾಮೀತಿ ನ ಪತ್ಥೇಮಿ। ಹರಿತೋತಿ ಹರಿತವಣ್ಣೋ। ಲುತೋತಿ ಲುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಆತಪೇ ಖಿತ್ತನಳೋ ವಿಯ।
ಅಥ ರಾಜಾ ‘‘ಇಧೇವ ನಂ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಆದಾಯ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ರಜ್ಜೇನ ನಿಮನ್ತೇನ್ತೋ ಆಹ –
೯೨.
‘‘ಹತ್ಥಾನೀಕಂ ರಥಾನೀಕಂ, ಅಸ್ಸೇ ಪತ್ತೀ ಚ ವಮ್ಮಿನೋ।
ನಿವೇಸನಾನಿ ರಮ್ಮಾನಿ, ಅಹಂ ಪುತ್ತ ದದಾಮಿ ತೇ॥
೯೩.
‘‘ಇತ್ಥಾಗಾರಮ್ಪಿ ತೇ ದಮ್ಮಿ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತಂ।
ತಾ ಪುತ್ತ ಪಟಿಪಜ್ಜಸ್ಸು, ತ್ವಂ ನೋ ರಾಜಾ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥
೯೪.
‘‘ಕುಸಲಾ ನಚ್ಚಗೀತಸ್ಸ, ಸಿಕ್ಖಿತಾ ಚಾತುರಿತ್ಥಿಯೋ।
ಕಾಮೇ ತಂ ರಮಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕಿಂ ಅರಞ್ಞೇ ಕರಿಸ್ಸಸಿ॥
೯೫.
‘‘ಪಟಿರಾಜೂಹಿ ತೇ ಕಞ್ಞಾ, ಆನಯಿಸ್ಸಂ ಅಲಙ್ಕತಾ।
ತಾಸು ಪುತ್ತೇ ಜನೇತ್ವಾನ, ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಸಿ॥
೯೬.
‘‘ಯುವಾ ಚ ದಹರೋ ಚಾಸಿ, ಪಠಮುಪ್ಪತ್ತಿಕೋ ಸುಸು।
ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಹಿ ಭದ್ದನ್ತೇ, ಕಿಂ ಅರಞ್ಞೇ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಹತ್ಥಾನೀಕನ್ತಿ ದಸಹತ್ಥಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹತ್ಥಾನೀಕಂ ನಾಮ, ತಥಾ ರಥಾನೀಕಂ। ವಮ್ಮಿನೋತಿ ವಮ್ಮಬದ್ಧಸೂರಯೋಧೇ। ಕುಸಲಾತಿ ಛೇಕಾ। ಸಿಕ್ಖಿತಾತಿ ಅಞ್ಞೇಸುಪಿ ಇತ್ಥಿಕಿಚ್ಚೇಸು ಸಿಕ್ಖಿತಾ। ಚಾತುರಿತ್ಥಿಯೋತಿ ಚತುರಾ ವಿಲಾಸಾ ಇತ್ಥಿಯೋ, ಅಥ ವಾ ಚತುರಾ ನಾಗರಾ ಇತ್ಥಿಯೋ, ಅಥ ವಾ ಚತುರಾ ಪಟಿರಾಜೂಹಿ ತೇ ಕಞ್ಞಾತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ರಾಜೂಹಿ ತವ ರಾಜಕಞ್ಞಾಯೋ ಆನಯಿಸ್ಸಾಮಿ। ಯುವಾತಿ ಯೋಬ್ಬನಪ್ಪತ್ತೋ। ದಹರೋತಿ ತರುಣೋ। ಪಠಮುಪ್ಪತ್ತಿಕೋತಿ ಪಠಮವಯೇನ ಉಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಸಮುಗ್ಗತೋ। ಸುಸೂತಿ ಅತಿತರುಣೋ।
ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಾ ಹೋತಿ –
೯೭.
‘‘ಯುವಾ ಚರೇ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ, ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಯುವಾ ಸಿಯಾ।
ದಹರಸ್ಸ ಹಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ, ಏತಂ ಇಸೀಹಿ ವಣ್ಣಿತಂ॥
೯೮.
‘‘ಯುವಾ
ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಿಸ್ಸಾಮಿ, ನಾಹಂ ರಜ್ಜೇನ ಮತ್ಥಿಕೋ॥
೯೯.
‘‘ಪಸ್ಸಾಮಿ ವೋಹಂ ದಹರಂ, ಅಮ್ಮ ತಾತ ವದನ್ತರಂ।
ಕಿಚ್ಛಾಲದ್ಧಂ ಪಿಯಂ ಪುತ್ತಂ, ಅಪ್ಪತ್ವಾವ ಜರಂ ಮತಂ॥
೧೦೦.
‘‘ಪಸ್ಸಾಮಿ ವೋಹಂ ದಹರಿಂ, ಕುಮಾರಿಂ ಚಾರುದಸ್ಸನಿಂ।
ನವವಂಸಕಳೀರಂವ, ಪಲುಗ್ಗಂ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ॥
೧೦೧.
‘‘ದಹರಾಪಿ ಹಿ ಮೀಯನ್ತಿ, ನರಾ ಚ ಅಥ ನಾರಿಯೋ।
ತತ್ಥ ಕೋ ವಿಸ್ಸಸೇ ಪೋಸೋ, ‘ದಹರೋಮ್ಹೀ’ತಿ ಜೀವಿತೇ॥
೧೦೨.
‘‘ಯಸ್ಸ ರತ್ಯಾ ವಿವಸಾನೇ, ಆಯು ಅಪ್ಪತರಂ ಸಿಯಾ।
ಅಪ್ಪೋದಕೇವ ಮಚ್ಛಾನಂ, ಕಿಂ ನು ಕೋಮಾರಕಂ ತಹಿಂ॥
೧೦೩.
‘‘ನಿಚ್ಚಮಬ್ಭಾಹತೋ ಲೋಕೋ, ನಿಚ್ಚಞ್ಚ ಪರಿವಾರಿತೋ।
ಅಮೋಘಾಸು ವಜನ್ತೀಸು, ಕಿಂ ಮಂ ರಜ್ಜೇಭಿಸಿಞ್ಚಸೀ’’ತಿ॥
ಕಾಸಿರಾಜಾ ಆಹ –
೧೦೪.
‘‘ಕೇನ
ಕಾಯೋ ಅಮೋಘಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಂ ಮೇ ಅಕ್ಖಾಹಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ’’ತಿ॥
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಹ –
೧೦೫.
‘‘ಮಚ್ಚುನಾಬ್ಭಾಹತೋ ಲೋಕೋ, ಜರಾಯ ಪರಿವಾರಿತೋ।
ರತ್ಯೋ ಅಮೋಘಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏವಂ ಜಾನಾಹಿ ಖತ್ತಿಯ॥
೧೦೬.
‘‘ಯಥಾಪಿ
ಅಪ್ಪಕಂ ಹೋತಿ ವೇತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ಮಚ್ಚಾನ ಜೀವಿತಂ॥
೧೦೭.
‘‘ಯಥಾ ವಾರಿವಹೋ ಪೂರೋ, ಗಚ್ಛಂ ನುಪನಿವತ್ತತಿ।
ಏವಮಾಯು ಮನುಸ್ಸಾನಂ, ಗಚ್ಛಂ ನುಪನಿವತ್ತತಿ॥
೧೦೮.
‘‘ಯಥಾ ವಾರಿವಹೋ ಪೂರೋ, ವಹೇ ರುಕ್ಖೇಪಕೂಲಜೇ।
ಏವಂ ಜರಾಮರಣೇನ, ವುಯ್ಹನ್ತೇ ಸಬ್ಬಪಾಣಿನೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಯುವಾ ಸಿಯಾತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರನ್ತೋ ಯುವಾ ಭವೇಯ್ಯ। ಇಸೀಹಿ ವಣ್ಣಿತನ್ತಿ ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ಇಸೀಹಿ ಥೋಮಿತಂ ಪಸತ್ಥಂ। ನಾಹಂ ರಜ್ಜೇನ ಮತ್ಥಿಕೋತಿ ಅಹಂ ರಜ್ಜೇನ ಅತ್ಥಿಕೋ ನ ಹೋಮಿ। ಅಮ್ಮ ತಾತ ವದನ್ತರನ್ತಿ ‘‘ಅಮ್ಮ, ತಾತಾ’’ತಿ ವದನ್ತಂ। ಪಲುಗ್ಗನ್ತಿ ಮಚ್ಚುನಾ ಲುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಗಹಿತಂ। ಯಸ್ಸ ರತ್ಯಾ ವಿವಸಾನೇತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಯಸ್ಸ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ರತ್ತಿದಿವಾತಿಕ್ಕಮೇನ ಅಪ್ಪತರಂ ಆಯು ಹೋತಿ। ಕೋಮಾರಕಂ ತಹಿನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ವಯೇ ತರುಣಭಾವೋ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ।
ಕೇನ ಮಬ್ಭಾಹತೋತಿ ಕೇನ ಅಬ್ಭಾಹತೋ। ಇದಂ ರಾಜಾ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಅಜಾನನ್ತೋವ ಪುಚ್ಛತಿ। ರತ್ಯೋತಿ ರತ್ತಿಯೋ। ತಾ ಹಿ ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಆಯುಞ್ಚ ವಣ್ಣಞ್ಚ ಬಲಞ್ಚ ಖೇಪೇನ್ತಿಯೋ ಏವ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅಮೋಘಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಯಂ ಯದೇವೂಪವೀಯತೀತಿ ಯಂ ಯಂ ತನ್ತಂ ಉಪವೀಯತಿ। ವೇತಬ್ಬನ್ತಿ ತನ್ತಸ್ಮಿಂ ವೀತೇ ಸೇಸಂ ವೇತಬ್ಬಂ ಯಥಾ ಅಪ್ಪಕಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಂ। ನುಪನಿವತ್ತತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಗತಂ ಗತಮೇವ ಹೋತಿ, ನ ಉಪನಿವತ್ತತಿ। ವಹೇ ರುಕ್ಖೇಪಕೂಲಜೇತಿ ಉಪಕೂಲಜೇ ರುಕ್ಖೇ ವಹೇಯ್ಯ।
ರಾಜಾ
೧೦೯.
‘‘ಹತ್ಥಾನೀಕಂ ರಥಾನೀಕಂ, ಅಸ್ಸೇ ಪತ್ತೀ ಚ ವಮ್ಮಿನೋ।
ನಿವೇಸನಾನಿ ರಮ್ಮಾನಿ, ಅಹಂ ಪುತ್ತ ದದಾಮಿ ತೇ॥
೧೧೦.
‘‘ಇತ್ಥಾಗಾರಮ್ಪಿ
ತಾ ಪುತ್ತ ಪಟಿಪಜ್ಜಸ್ಸು, ತ್ವಂ ನೋ ರಾಜಾ ಭವಿಸ್ಸಸಿ॥
೧೧೧.
‘‘ಕುಸಲಾ ನಚ್ಚಗೀತಸ್ಸ, ಸಿಕ್ಖಿತಾ ಚಾತುರಿತ್ಥಿಯೋ।
ಕಾಮೇ ತಂ ರಮಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕಿಂ ಅರಞ್ಞೇ ಕರಿಸ್ಸಸಿ॥
೧೧೨.
‘‘ಪಟಿರಾಜೂಹಿ ತೇ ಕಞ್ಞಾ, ಆನಯಿಸ್ಸಂ ಅಲಙ್ಕತಾ।
ತಾಸು ಪುತ್ತೇ ಜನೇತ್ವಾನ, ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಸಿ॥
೧೧೩.
‘‘ಯುವಾ ಚ ದಹರೋ ಚಾಸಿ, ಪಠಮುಪ್ಪತ್ತಿಕೋ ಸುಸು।
ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಹಿ ಭದ್ದನ್ತೇ, ಕಿಂ ಅರಞ್ಞೇ ಕರಿಸ್ಸಸಿ॥
೧೧೪.
‘‘ಕೋಟ್ಠಾಗಾರಞ್ಚ ಕೋಸಞ್ಚ, ವಾಹನಾನಿ ಬಲಾನಿ ಚ।
ನಿವೇಸನಾನಿ ರಮ್ಮಾನಿ, ಅಹಂ ಪುತ್ತ ದದಾಮಿ ತೇ॥
೧೧೫.
‘‘ಗೋಮಣ್ಡಲಪರಿಬ್ಯೂಳ್ಹೋ, ದಾಸಿಸಙ್ಘಪುರಕ್ಖತೋ।
ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಹಿ ಭದ್ದನ್ತೇ, ಕಿಂ ಅರಞ್ಞೇ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಗೋಮಣ್ಡಲಪರಿಬ್ಯೂಳ್ಹೋತಿ ಸುಭಙ್ಗೀನಂ ರಾಜಕಞ್ಞಾನಂ ಮಣ್ಡಲೇನ ಪುರಕ್ಖತೋ।
ಅಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ ರಜ್ಜೇನ ಅನತ್ಥಿಕಭಾವಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಆಹ –
೧೧೬.
‘‘ಕಿಂ
ಕಿಂ ಯೋಬ್ಬನೇನ ಜಿಣ್ಣೇನ, ಯಂ ಜರಾಯಾಭಿಭುಯ್ಯತಿ॥
೧೧೭.
‘‘ತತ್ಥ ಕಾ ನನ್ದಿ ಕಾ ಖಿಡ್ಡಾ, ಕಾ ರತೀ ಕಾ ಧನೇಸನಾ।
ಕಿಂ ಮೇ ಪುತ್ತೇಹಿ ದಾರೇಹಿ, ರಾಜ ಮುತ್ತೋಸ್ಮಿ ಬನ್ಧನಾ॥
೧೧೮.
‘‘ಯೋಹಂ ಏವಂ ಪಜಾನಾಮಿ, ಮಚ್ಚು ಮೇ ನಪ್ಪಮಜ್ಜತಿ।
ಅನ್ತಕೇನಾಧಿಪನ್ನಸ್ಸ, ಕಾ ರತೀ ಕಾ ಧನೇಸನಾ॥
೧೧೯.
‘‘ಫಲಾನಮಿವ
ಏವಂ ಜಾತಾನ ಮಚ್ಚಾನಂ, ನಿಚ್ಚಂ ಮರಣತೋ ಭಯಂ॥
೧೨೦.
‘‘ಸಾಯಮೇಕೇ ನ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಪಾತೋ ದಿಟ್ಠಾ ಬಹೂ ಜನಾ।
ಪಾತೋ ಏತೇ ನ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸಾಯಂ ದಿಟ್ಠಾ ಬಹೂ ಜನಾ॥
೧೨೧.
‘‘ಅಜ್ಜೇವ
ನ ಹಿ ನೋ ಸಙ್ಗರಂ ತೇನ, ಮಹಾಸೇನೇನ ಮಚ್ಚುನಾ॥
೧೨೨.
‘‘ಚೋರಾ ಧನಸ್ಸ ಪತ್ಥೇನ್ತಿ, ರಾಜ ಮುತ್ತೋಸ್ಮಿ ಬನ್ಧನಾ।
ಏಹಿ ರಾಜ ನಿವತ್ತಸ್ಸು, ನಾಹಂ ರಜ್ಜೇನ ಮತ್ಥಿಕೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯಂ ಖೀಯೇಥಾತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಕಿಂ ತ್ವಂ ಮಂ ಧನೇನ ನಿಮನ್ತೇಸಿ, ಯಂ ಖೀಯೇಥ ಖಯಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ। ಧನಂ ವಾ ಹಿ ಪುರಿಸಂ ಚಜತಿ, ಪುರಿಸೋ ವಾ ತಂ ಧನಂ ಚಜಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಖಯಗಾಮೀಯೇವ ಹೋತಿ, ಕಿಂ ತ್ವಂ ಮಂ ತೇನ ಧನೇನ ನಿಮನ್ತೇಸಿ। ಕಿಂ ಭರಿಯಾಯಾತಿ ಭರಿಯಾಯ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯಾ ಮಯಿ ಠಿತೇಯೇವ ಮರಿಸ್ಸತಿ। ಜಿಣ್ಣೇನಾತಿ ಜರಾಯ ಅನುಪರಿತೇನ ಅನುಭೂತೇನ। ಅಭಿಭುಯ್ಯತೀತಿ ಅಭಿಭವಿಯ್ಯತಿ। ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಏವಂ ಜರಾಮರಣಧಮ್ಮೇ ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸೇ। ಕಾ ನನ್ದೀತಿ ಕಾ ನಾಮ ತುಟ್ಠಿ। ಖಿಡ್ಡಾತಿ ಕೀಳಾ। ರತೀತಿ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣರತಿ। ಬನ್ಧನಾತಿ ಕಾಮಬನ್ಧನಾ ಮುತ್ತೋ ಅಸ್ಮಿ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ ಝಾನೇನ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತತ್ತಾ ಏವಮಾಹ। ಮಚ್ಚು ಮೇತಿ ಮಮ ಮಚ್ಚು ನಪ್ಪಮಜ್ಜತಿ, ನಿಚ್ಚಂ ಮಮ ವಧಾಯ ಅಪ್ಪಮತೋಯೇವಾತಿ। ಯೋ ಅಹಂ ಏವಂ ಪಜಾನಾಮಿ, ತಸ್ಸ ಮಮ ಅನ್ತಕೇನ ಅಧಿಪನ್ನಸ್ಸ ವಧಿತಸ್ಸ ನಿಚ್ಚನ್ತಿ ಜಾತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸದಾ ಜರಾಮರಣತೋ ಭಯಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ।
ಆತಪನ್ತಿ ಕುಸಲಕಮ್ಮವೀರಿಯಂ। ಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ಕತ್ತಬ್ಬಂ। ಕೋ ಜಞ್ಞಾ ಮರಣಂ ಸುವೇತಿ ಸುವೇ ವಾ ಪರಸುವೇ ವಾ ಮರಣಂ ವಾ ಜೀವಿತಂ ವಾ ಕೋ ಜಾನೇಯ್ಯ। ಸಙ್ಗರನ್ತಿ ಸಙ್ಕೇತಂ। ಮಹಾಸೇನೇನಾತಿ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಭಯಬಾತ್ತಿಂಸಕಮ್ಮಕರಣಛನ್ನವುತಿರೋಗಪ್ಪಮುಖಾದಿವಸೇನ ಪುಥುಸೇನೇನ। ಚೋರಾ ಧನಸ್ಸಾತಿ ಧನತ್ಥಾಯ ಜೀವಿತಂ ಚಜನ್ತಾ ಚೋರಾ ಧನಸ್ಸ ಪತ್ಥೇನ್ತಿ ನಾಮ, ಅಹಂ ಪನ ಧನಪತ್ಥನಾಸಙ್ಖಾತಾ ಬನ್ಧನಾ ಮುತ್ತೋ ಅಸ್ಮಿ, ನ ಮೇ ಧನೇನತ್ಥೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿವತ್ತಸ್ಸೂತಿ ಮಮ ವಚನೇನ ಸಮ್ಮಾ ನಿವತ್ತಸ್ಸು, ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ಪಟಿಸರಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಸ್ಸು। ಯಂ ಪನ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಇಮಂ ರಜ್ಜೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ, ತಂ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ನಾಹಂ ರಜ್ಜೇನ ಅತ್ಥಿಕೋತಿ। ಇತಿ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಸಹಾನುಸನ್ಧಿನಾ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತಾ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾನಞ್ಚ ಚನ್ದಾದೇವಿಞ್ಚ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸೋಳಸಸಹಸ್ಸಾ ಓರೋಧಾ ಚ ಅಮಚ್ಚಾದಯೋ ಚ ಸಬ್ಬೇ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮಾ ಅಹೇಸುಂ। ರಾಜಾಪಿ ನಗರೇ
ತದಾ ಏಕೋ ಸಾಮನ್ತರಾಜಾ ‘‘ಕಾಸಿರಾಜಾ ಕಿರ ಬಾರಾಣಸಿನಗರತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಪತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತನಗರಂ ದಿಸ್ವಾ ರಾಜನಿವೇಸನಂ ಆರುಯ್ಹ ಸತ್ತವಿಧಂ ವರರತನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ
ಮಹಾಸತ್ತೋಪಿ ತಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಞತ್ವಾ ವನನ್ತರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮಧುರಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ಸೋ ಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇಯೇವ ಪಬ್ಬಜಿ। ಏವಂ ಅಪರೇಪಿ ಸತ್ತ ರಾಜಾನೋ ‘‘ಬಾರಾಣಸಿನಗರಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಗತಾ। ತೇಪಿ ರಾಜಾನೋ ಸತ್ತ ರಜ್ಜಾನಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇಯೇವ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು। ಹತ್ಥೀಪಿ ಅರಞ್ಞಹತ್ಥೀ ಜಾತಾ, ಅಸ್ಸಾಪಿ ಅರಞ್ಞಅಸ್ಸಾ ಜಾತಾ, ರಥಾಪಿ ಅರಞ್ಞೇಯೇವ ವಿನಟ್ಠಾ, ಭಣ್ಡಾಗಾರೇಸು ಕಹಾಪಣೇ ಅಸ್ಸಮಪದೇ ವಾಲುಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಕಿರಿಂಸು। ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಜೀವಿತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣಾ ಅಹೇಸುಂ। ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾಪಿ ಇಸಿಗಣೇ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಛಕಾಮಾವಚರಲೋಕೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ನಿಕ್ಖನ್ತೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ – ‘‘ತದಾ ಛತ್ತೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವಧೀತಾ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾ
ಮೂಗಪಕ್ಖಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಠಮಾ।
[೫೩೯] ೨. ಮಹಾಜನಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಕೋಯಂ ಸಮುದ್ದಸ್ಮಿನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ವಣ್ಣಯನ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತಥಾಗತೋ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಹಿ ಯಾಚಿತೋ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ವಿದೇಹರಟ್ಠೇ ಮಿಥಿಲಾಯಂ ಮಹಾಜನಕೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ। ತಸ್ಸ ದ್ವೇ ಪುತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ ಅರಿಟ್ಠಜನಕೋ ಚ ಪೋಲಜನಕೋ ಚಾತಿ। ತೇಸು ರಾಜಾ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಸ್ಸ ಉಪರಜ್ಜಂ ಅದಾಸಿ, ಕನಿಟ್ಠಸ್ಸ ಸೇನಾಪತಿಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ಮಹಾಜನಕೋ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ತಸ್ಸ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಅಚ್ಚಯೇನ ಅರಿಟ್ಠಜನಕೋ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಇತರಸ್ಸ ಉಪರಜ್ಜಂ ಅದಾಸಿ। ತಸ್ಸೇಕೋ ಪಾದಮೂಲಿಕೋ ಅಮಚ್ಚೋ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ದೇವ, ಉಪರಾಜಾ ತುಮ್ಹೇ ಘಾತೇತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಕನಿಟ್ಠಸ್ಸ ಸಿನೇಹಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪೋಲಜನಕಂ ಸಙ್ಖಲಿಕಾಹಿ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜನಿವೇಸನತೋ ಅವಿದೂರೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ವಸಾಪೇತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ। ಕುಮಾರೋ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಭಾತು ವೇರೀಮ್ಹಿ, ಸಙ್ಖಲಿಕಾಪಿ ಮೇ ಹತ್ಥಪಾದಾ ಮಾ ಮುಚ್ಚನ್ತು, ದ್ವಾರಮ್ಪಿ ಮಾ ವಿವರೀಯತು, ಸಚೇ ನೋ ವೇರೀಮ್ಹಿ, ಸಙ್ಖಲಿಕಾಪಿ ಮೇ ಹತ್ಥಪಾದಾ ಮುಚ್ಚನ್ತು, ದ್ವಾರಮ್ಪಿ ವಿವರೀಯತೂ’’ತಿ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಮಕಾಸಿ। ತಾವದೇವ
ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮವಾಸಿನೋ ತಂ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು। ರಾಜಾಪಿ ತಂ ಗಾಹಾಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಸೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಪಚ್ಚನ್ತಜನಪದಂ ಹತ್ಥಗತಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಪರಿವಾರೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ಭಾತು ನ ವೇರೀ, ಇದಾನಿ ಪನ ವೇರೀಮ್ಹೀ’’ತಿ ಮಹಾಜನಪರಿವುತೋ ಮಿಥಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬಹಿನಗರೇ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ಕತ್ವಾ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ। ನಗರವಾಸಿನೋ ಯೋಧಾ ‘‘ಕುಮಾರೋ ಕಿರ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸವಾಹನಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಂಸು, ಅಞ್ಞೇಪಿ ನಾಗರಾ ಆಗಮಿಂಸು। ಸೋ ಭಾತು ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ ‘‘ನಾಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವೇರೀ, ಇದಾನಿ ಪನ ವೇರೀಮ್ಹಿ, ಛತ್ತಂ ವಾ ಮೇ ದೇಥ, ಯುದ್ಧಂ ವಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ
ಅಥ ನಂ ಯುದ್ಧೇ ಪೋಲಜನಕಸ್ಸ ಯೋಧಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇಸುಂ। ತದಾ ‘‘ರಾಜಾ ಮತೋ’’ತಿ ಸಕಲನಗರೇ ಏಕಕೋಲಾಹಲಂ ಜಾತಂ। ದೇವೀಪಿ ತಸ್ಸ ಮತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸೀಘಂ ಸೀಘಂ ಸುವಣ್ಣಸಾರಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಯಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮತ್ಥಕೇ ಕಿಲಿಟ್ಠಪಿಲೋತಿಕಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ತಣ್ಡುಲೇ ಓಕಿರಿತ್ವಾ ಕಿಲಿಟ್ಠಪಿಲೋತಿಕಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಸರೀರಂ ವಿರೂಪಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಂ ಸೀಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದಿವಾ ದಿವಸ್ಸೇವ ನಿಕ್ಖಮಿ, ನ ಕೋಚಿ ನಂ ಸಞ್ಜಾನಿ। ಸಾ ಉತ್ತರದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಕತ್ಥಚಿ ಅಗತಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಮಗ್ಗಂ ಅಜಾನನ್ತೀ ದಿಸಂ ವವತ್ಥಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ಕೇವಲಂ ‘‘ಕಾಲಚಮ್ಪಾನಗರಂ ನಾಮ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಸುತತ್ತಾ ‘‘ಕಾಲಚಮ್ಪಾನಗರಂ ಗಮಿಕಾ ನಾಮ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಮಾನಾ ಏಕಿಕಾ ಸಾಲಾಯಂ ನಿಸೀದಿ। ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪನಸ್ಸಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಸತ್ತೋ ನ ಯೋ ವಾ ಸೋ ವಾ, ಪೂರಿತಪಾರಮೀ ಮಹಾಸತ್ತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ।
ತಸ್ಸ ತೇಜೇನ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಭವನಂ ಕಮ್ಪಿ। ಸಕ್ಕೋ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ತಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಸತ್ತೋ ಮಹಾಪುಞ್ಞೋ, ಮಯಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಯೋಗ್ಗಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಮಞ್ಚಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಲ್ಲಕಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಯೋಗ್ಗಂ ಪಾಜೇನ್ತೋ ತಾಯ ನಿಸಿನ್ನಸಾಲಾಯ ದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಕಾಲಚಮ್ಪಾನಗರಂ ಗಮಿಕಾ ನಾಮ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಅಹಂ, ತಾತ, ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ
ಅಥ
ದೇವೀಪಿ ಏಕಿಕಾವ ಸಾಲಾಯಂ ನಿಸೀದಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಏಕೋ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಆಚರಿಯೋ ಕಾಲಚಮ್ಪಾನಗರವಾಸೀ ಮನ್ತಜ್ಝಾಯಕೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಮಾಣವಕಸತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ನ್ಹಾನತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದೂರತೋವ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತಂ ಅಭಿರೂಪಂ ಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ ಸಹ ದಸ್ಸನೇನೇವ ಕನಿಟ್ಠಭಗಿನಿಸಿನೇಹಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಮಾಣವಕೇ ಬಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಕೋವ ಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ಭಗಿನಿ, ಕತರಗಾಮವಾಸಿಕಾ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ತಾತ, ಮಿಥಿಲಾಯಂ ಅರಿಟ್ಠಜನಕರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀಮ್ಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಮ್ಮ, ಇಧ ಕಸ್ಮಾ ಆಗತಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ತಾತ, ಪೋಲಜನಕೇನ ರಾಜಾ ಮಾರಿತೋ, ಅಥಾಹಂ ಭೀತಾ ‘ಗಬ್ಭಂ ಅನುರಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಆಗತಾ’’ತಿ। ‘‘ಅಮ್ಮ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ತೇ ನಗರೇ ಕೋಚಿ ಞಾತಕೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ, ತಾತಾ’’ತಿ। ತೇನ ಹಿ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಅಹಂ ಉದಿಚ್ಚಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮಹಾಸಾಲೋ ದಿಸಾಪಾಮೋಕ್ಖಆಚರಿಯೋ, ಅಹಂ ತಂ ಭಗಿನಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮಿ, ತ್ವಂ ‘‘ಭಾತಿಕಾ’’ತಿ ಮಂ ವತ್ವಾ ಪಾದೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿದೇವಾತಿ। ಸಾ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ
ಅಥಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಖಿಪ್ಪಂ ಉಪಧಾವಿತ್ವಾ ‘‘ಆಚರಿಯ, ಕಿಂ ತೇ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಕನಿಟ್ಠಭಗಿನೀ ಮೇ ಏಸಾ, ಅಸುಕಕಾಲೇ ನಾಮ ಮಯಾ ವಿನಾ ಜಾತಾ’’ತಿ। ಅಥ ಮಾಣವಾ ‘‘ತವ ಭಗಿನಿಂ ದಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಸೋ ಮಾಣವೇ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಯೋಗ್ಗಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ತತ್ಥ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತಾ, ವೋ
ಸಾ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ, ‘‘ಮಹಾಜನಕಕುಮಾರೋ’’ತಿಸ್ಸ ಅಯ್ಯಕಸನ್ತಕಂ ನಾಮಮಕಾಸಿ। ಸೋ ವಡ್ಢಮಾನೋ ದಾರಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕೀಳನ್ತೋ ಯೇ ತಂ ರೋಸೇನ್ತಿ, ತೇ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಖತ್ತಿಯಕುಲೇ ಜಾತತ್ತಾ ಮಹಾಬಲವತಾಯ ಚೇವ ಮಾನಥದ್ಧತಾಯ ಚ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಹರತಿ। ತದಾ ತೇ ಮಹಾಸದ್ದೇನ ರೋದನ್ತಾ ‘‘ಕೇನ ಪಹಟಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ವಿಧವಾಪುತ್ತೇನಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅಥ ಕುಮಾರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಇಮೇ ಮಂ ‘ವಿಧವಾಪುತ್ತೋ’ತಿ ಅಭಿಣ್ಹಂ ವದನ್ತಿ, ಹೋತು, ಮಮ ಮಾತರಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ
ಸೋ ಸೋಳಸವಸ್ಸಬ್ಭನ್ತರೇಯೇವ ತಯೋ ವೇದೇ ಚ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಾನಿ ಚ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿ
ತಂ ದಿವಸಮೇವ ಪೋಲಜನಕಸ್ಸ ಸರೀರೇ ರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಅನುಟ್ಠಾನಸೇಯ್ಯಂ ಸಯಿ। ತದಾ ಸತ್ತ ಜಙ್ಘಸತಾನಿ ನಾವಂ ಅಭಿರುಹಿಂಸು। ನಾವಾ ಸತ್ತದಿವಸೇಹಿ ಸತ್ತ ಯೋಜನಸತಾನಿ ಗತಾ। ಸಾ ಅತಿಚಣ್ಡವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ವಹಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಫಲಕಾನಿ ಭಿನ್ನಾನಿ, ತತೋ ತತೋ ಉದಕಂ ಉಗ್ಗತಂ, ನಾವಾ ಸಮುದ್ದಮಜ್ಝೇ ನಿಮುಗ್ಗಾ। ಮಹಾಜನಾ ರೋದನ್ತಿ ಪರಿದೇವನ್ತಿ, ನಾನಾದೇವತಾಯೋ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ಪನ ನೇವ ರೋದತಿ ನ ಪರಿದೇವತಿ, ನ ದೇವತಾಯೋ ನಮಸ್ಸತಿ, ನಾವಾಯ ಪನ ನಿಮುಜ್ಜನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸಪ್ಪಿನಾ ಸಕ್ಖರಂ ಓಮದ್ದಿತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿಪೂರಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ದ್ವೇ ಮಟ್ಠಕಸಾಟಕೇ ತೇಲೇನ ತೇಮೇತ್ವಾ ದಳ್ಹಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಕೂಪಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತೋ ನಾವಾಯ ನಿಮುಜ್ಜನಸಮಯೇ ಕೂಪಕಂ ಅಭಿರುಹಿ। ಮಹಾಜನಾ
ತದಾ
೧೨೩.
‘‘ಕೋಯಂ ಮಜ್ಝೇ ಸಮುದ್ದಸ್ಮಿಂ, ಅಪಸ್ಸಂ ತೀರಮಾಯುಹೇ।
ಕಂ ತ್ವಂ ಅತ್ಥವಸಂ ಞತ್ವಾ, ಏವಂ ವಾಯಮಸೇ ಭುಸ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಪಸ್ಸಂ ತೀರಮಾಯುಹೇತಿ ತೀರಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋವ ಆಯೂಹತಿ ವೀರಿಯಂ ಕರೋತಿ।
ಅಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮೇ ಸತ್ತಮೋ ದಿವಸೋ ಸಮುದ್ದಂ ತರನ್ತಸ್ಸ, ನ ಮೇ ದುತಿಯೋ ಸತ್ತೋ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ, ಕೋ ನು ಮಂ ವದತೀ’’ತಿ ಆಕಾಸಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೨೪.
‘‘ನಿಸಮ್ಮ ವತ್ತಂ ಲೋಕಸ್ಸ, ವಾಯಾಮಸ್ಸ ಚ ದೇವತೇ।
ತಸ್ಮಾ ಮಜ್ಝೇ ಸಮುದ್ದಸ್ಮಿಂ, ಅಪಸ್ಸಂ ತೀರಮಾಯುಹೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಿಸಮ್ಮ ವತ್ತಂ ಲೋಕಸ್ಸಾತಿ ಅಹಂ ಲೋಕಸ್ಸ ವತ್ತಕಿರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪಧಾರೇತ್ವಾ ವಿಹರಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಾಯಾಮಸ್ಸ ಚಾತಿ ವಾಯಾಮಸ್ಸ ಚ ಆನಿಸಂಸಂ ನಿಸಾಮೇತ್ವಾ ವಿಹರಾಮೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ
ಸಾ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಉತ್ತರಿ ಸೋತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಪುನ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೨೫.
‘‘ಗಮ್ಭೀರೇ
ಮೋಘೋ ತೇ ಪುರಿಸವಾಯಾಮೋ, ಅಪ್ಪತ್ವಾವ ಮರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಪ್ಪತ್ವಾತಿ ತೀರಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾಯೇವ।
ಅಥ ನಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ದೇವತೇ, ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ಕಥೇಸಿ, ವಾಯಾಮಂ ಕತ್ವಾ ಮರನ್ತೋಪಿ ಗರಹತೋ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೨೬.
‘‘ಅನಣೋ
ಕರಂ ಪುರಿಸಕಿಚ್ಚಾನಿ, ನ ಚ ಪಚ್ಛಾನುತಪ್ಪತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅನಣೋತಿ ವಾಯಾಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಞಾತೀನಞ್ಚೇವ ದೇವತಾನಞ್ಚ ಬ್ರಹ್ಮಾನಞ್ಚ ಅನ್ತರೇ ಅನಣೋ ಹೋತಿ ಅಗರಹಿತೋ ಅನಿನ್ದಿತೋ। ಕರಂ ಪುರಿಸಕಿಚ್ಚಾನೀತಿ ಯಥಾ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪುರಿಸೇಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕರಂ ಪಚ್ಛಾಕಾಲೇ ನ ಚ ಅನುತಪ್ಪತಿ, ಯಥಾ ನಾನುಸೋಚತಿ, ಏವಾಹಮ್ಪಿ ವೀರಿಯಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಚ್ಛಾಕಾಲೇ ನಾನುತಪ್ಪಾಮಿ ನಾನುಸೋಚಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಅಥ ನಂ ದೇವಧೀತಾ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೨೭.
‘‘ಅಪಾರನೇಯ್ಯಂ ಯಂ ಕಮ್ಮಂ, ಅಫಲಂ ಕಿಲಮಥುದ್ದಯಂ।
ತತ್ಥ ಕೋ ವಾಯಾಮೇನತ್ಥೋ, ಮಚ್ಚು ಯಸ್ಸಾಭಿನಿಪ್ಪತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಪಾರನೇಯ್ಯನ್ತಿ ವಾಯಾಮೇನ ಮತ್ಥಕಂ ಅಪಾಪೇತಬ್ಬಂ। ಮಚ್ಚು ಯಸ್ಸಾಭಿನಿಪ್ಪತನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಅಟ್ಠಾನೇ ವಾಯಾಮಕರಣಸ್ಸ ಮರಣಮೇವ ನಿಪ್ಫನ್ನಂ, ತತ್ಥ ಕೋ ವಾಯಾಮೇನತ್ಥೋತಿ।
ಏವಂ ದೇವಧೀತಾಯ ವುತ್ತೇ ತಂ ಅಪ್ಪಟಿಭಾನಂ ಕರೋನ್ತೋ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಉತ್ತರಿ ಗಾಥಾ ಆಹ –
೧೨೮.
‘‘ಅಪಾರನೇಯ್ಯಮಚ್ಚನ್ತಂ
ನ ರಕ್ಖೇ ಅತ್ತನೋ ಪಾಣಂ, ಜಞ್ಞಾ ಸೋ ಯದಿ ಹಾಪಯೇ॥
೧೨೯.
‘‘ಅಧಿಪ್ಪಾಯಫಲಂ ಏಕೇ, ಅಸ್ಮಿಂ ಲೋಕಸ್ಮಿ ದೇವತೇ।
ಪಯೋಜಯನ್ತಿ ಕಮ್ಮಾನಿ, ತಾನಿ ಇಜ್ಝನ್ತಿ ವಾ ನ ವಾ॥
೧೩೦.
‘‘ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕಂ ಕಮ್ಮಫಲಂ, ನನು ಪಸ್ಸಸಿ ದೇವತೇ।
ಸನ್ನಾ ಅಞ್ಞೇ ತರಾಮಹಂ, ತಞ್ಚ ಪಸ್ಸಾಮಿ ಸನ್ತಿಕೇ॥
೧೩೧.
‘‘ಸೋ ಅಹಂ
ಗಚ್ಛಂ ಪಾರಂ ಸಮುದ್ದಸ್ಸ, ಕಸ್ಸಂ ಪುರಿಸಕಾರಿಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಚ್ಚನ್ತನ್ತಿ ಯೋ ‘‘ಇದಂ ಕಮ್ಮಂ ವೀರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪ್ಫಾದೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಅಚ್ಚನ್ತಮೇವ ಅಪಾರನೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವಿದಿತ್ವಾ ಚಣ್ಡಹತ್ಥಿಆದಯೋ ಅಪರಿಹರನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಪಾಣಂ ನ ರಕ್ಖತಿ। ಜಞ್ಞಾ ಸೋ ಯದಿ ಹಾಪಯೇತಿ ಸೋ ಯದಿ ತಾದಿಸೇಸು ಠಾನೇಸು ವೀರಿಯಂ ಹಾಪೇಯ್ಯ, ಜಾನೇಯ್ಯ ತಸ್ಸ ಕುಸೀತಭಾವಸ್ಸ ಫಲಂ। ತ್ವಂ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ನಿರತ್ಥಕಂ ವದಸೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ‘‘ಜಞ್ಞಾ ಸೋ ಯದಿ ಹಾಪಯ’’ನ್ತಿ ಲಿಖಿತಂ, ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ನತ್ಥಿ। ಅಧಿಪ್ಪಾಯಫಲನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಫಲಂ ಸಮ್ಪಸ್ಸಮಾನಾ ಏಕಚ್ಚೇ ಪುರಿಸಾ ಕಸಿವಣಿಜ್ಜಾದೀನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಪಯೋಜಯನ್ತಿ, ತಾನಿ ಇಜ್ಝನ್ತಿ ವಾ ನ ವಾ ಇಜ್ಝನ್ತಿ। ‘‘ಏತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಇದಂ ಉಗ್ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪನ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕವೀರಿಯಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ತಂ ಇಜ್ಝತೇವ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸನ್ನಾ ಅಞ್ಞೇ ತರಾಮಹನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇ ಜನಾ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಸನ್ನಾ ನಿಮುಗ್ಗಾ ವೀರಿಯಂ ಅಕರೋನ್ತಾ ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಭಕ್ಖಾ ಜಾತಾ, ಅಹಂ ಪನ ಏಕಕೋವ ತರಾಮಿ। ತಞ್ಚ ಪಸ್ಸಾಮಿ ಸನ್ತಿಕೇತಿ ಇದಂ ಮೇ ವೀರಿಯಫಲಂ ಪಸ್ಸ, ಮಯಾ ಇಮಿನಾ ಅತ್ತಭಾವೇನ ದೇವತಾ ನಾಮ ಯಥಾಸತ್ತಿ ಯಥಾಬಲನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸತ್ತಿಯಾ ಚ ಬಲಸ್ಸ ಚ ಅನುರೂಪಂ। ಕಸ್ಸನ್ತಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ।
ತತೋ ದೇವತಾ ತಸ್ಸ ತಂ ದಳ್ಹವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಥುತಿಂ ಕರೋನ್ತೀ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೩೨.
‘‘ಯೋ ತ್ವಂ ಏವಂ ಗತೇ ಓಘೇ, ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯೇ ಮಹಣ್ಣವೇ।
ಧಮ್ಮವಾಯಾಮಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಕಮ್ಮುನಾ ನಾವಸೀದಸಿ।
ಸೋ ತ್ವಂ ತತ್ಥೇವ ಗಚ್ಛಾಹಿ, ಯತ್ಥ ತೇ ನಿರತೋ ಮನೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಏವಂ ಗತೇತಿ ಏವರೂಪೇ ಗಮ್ಭೀರೇ ವಿತ್ಥತೇ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ। ಧಮ್ಮವಾಯಾಮಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಧಮ್ಮವಾಯಾಮೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಕಮ್ಮುನಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಪುರಿಸಕಾರಕಮ್ಮೇನ। ನಾವಸೀದಸೀತಿ ನ ಅವಸೀದಸಿ। ಯತ್ಥ ತೇತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ತವ ಮನೋ ನಿರತೋ, ತತ್ಥೇವ ಗಚ್ಛಾಹೀತಿ।
ಸಾ ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ‘‘ಪಣ್ಡಿತ ಮಹಾಪರಕ್ಕಮ, ಕುಹಿಂ ತಂ ನೇಮೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಮಿಥಿಲನಗರ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಾ ಮಹಾಸತ್ತಂ ಪುಪ್ಫಕಲಾಪಂ ವಿಯ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉಭೋಹಿ
ತದಾ ಪೋಲಜನಕಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ನತ್ಥಿ। ಏಕಾ ಪನಸ್ಸ ಧೀತಾ ಅಹೋಸಿ, ಸಾ ಸೀವಲಿದೇವೀ ನಾಮ ಪಣ್ಡಿತಾ ಬ್ಯತ್ತಾ। ಅಮಚ್ಚಾ ತಮೇನಂ ಮರಣಮಞ್ಚೇ ನಿಪನ್ನಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ತುಮ್ಹೇಸು ದಿವಙ್ಗತೇಸು ರಜ್ಜಂ ಕಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ? ಅಥ ನೇ ರಾಜಾ ‘‘ತಾತಾ, ಮಮ ಧೀತರಂ ಸೀವಲಿದೇವಿಂ ಆರಾಧೇತುಂ ಸಮತ್ಥಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ದೇಥ, ಯೋ ವಾ ಪನ ಚತುರಸ್ಸಪಲ್ಲಙ್ಕಸ್ಸ ಉಸ್ಸೀಸಕಂ ಜಾನಾತಿ, ಯೋ ವಾ ಪನ ಸಹಸ್ಸಥಾಮಧನುಂ ಆರೋಪೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಯೋ ವಾ ಪನ ಸೋಳಸ ಮಹಾನಿಧೀ ನೀಹರಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಅಮಚ್ಚಾ ‘‘ದೇವ, ತೇಸಂ ನೋ ನಿಧೀನಂ ಉದ್ದಾನಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಅಥ ರಾಜಾ –
‘‘ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನೇ ನಿಧಿ, ಅಥೋ ಓಕ್ಕಮನೇ ನಿಧಿ।
ಅನ್ತೋ ನಿಧಿ ಬಹಿ ನಿಧಿ, ನ ಅನ್ತೋ ನ ಬಹಿ ನಿಧಿ॥
‘‘ಆರೋಹನೇ
ಚತೂಸು ಮಹಾಸಾಲೇಸು, ಸಮನ್ತಾ ಯೋಜನೇ ನಿಧಿ॥
‘‘ದನ್ತಗ್ಗೇಸು ಮಹಾನಿಧಿ, ವಾಲಗ್ಗೇಸು ಚ ಕೇಪುಕೇ।
ರುಕ್ಖಗ್ಗೇಸು ಮಹಾನಿಧಿ, ಸೋಳಸೇತೇ ಮಹಾನಿಧೀ॥
‘‘ಸಹಸ್ಸಥಾಮೋ ಪಲ್ಲಙ್ಕೋ, ಸೀವಲಿಆರಾಧನೇನ ಚಾ’’ತಿ॥ –
ಮಹಾನಿಧೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಇತರೇಸಮ್ಪಿ ಉದ್ದಾನಂ ಕಥೇಸಿ। ರಾಜಾ ಇಮಂ ಕಥಂ ವತ್ವಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ।
ಅಮಚ್ಚಾ
ಅಥ ಅಮಚ್ಚಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ರಾಜಧೀತರಂ ಆರಾಧೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸಹಸ್ಸಥಾಮಧನುಂ ಆರೋಪೇತುಂ ಸಮತ್ಥಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ, ತಮ್ಪಿ ಕೋಚಿ ಆರೋಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ತತೋ ‘‘ಚತುರಸ್ಸಪಲ್ಲಙ್ಕಸ್ಸ ಉಸ್ಸೀಸಕಂ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ, ತಮ್ಪಿ ಕೋಚಿ ನ ಜಾನಾತಿ। ತತೋ ಸೋಳಸ ಮಹಾನಿಧೀ ನೀಹರಿತುಂ ಸಮತ್ಥಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ, ತೇಪಿ ಕೋಚಿ ನೀಹರಿತುಂ
ಸೇನಾಪತಿಆದಯೋ
ಮಹಾಸತ್ತೋ ತೇನ ಸದ್ದೇನ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸೀಸಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಮಹಾಜನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸೇತಚ್ಛತ್ತೇನ ಮೇ ಆಗತೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನ ಸೀಸಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ವಾಮಪಸ್ಸೇನ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಪುರೋಹಿತೋ ತಸ್ಸ ಪಾದೇ ವಿವರಿತ್ವಾ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ತಿಟ್ಠತು ಅಯಂ ಏಕೋ ದೀಪೋ, ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಮಹಾದೀಪಾನಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪುನ ತೂರಿಯಾನಿ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇಸಿ। ಅಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ
ರಾಜಧೀತಾ ಪನ ಪುರಿಮಸಞ್ಞಾಯ ಏವ ತಸ್ಸ ವೀಮಂಸನತ್ಥಂ ಏಕಂ ಪುರಿಸಂ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಗಚ್ಛ, ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಂ ವದೇಹಿ ‘ದೇವ, ಸೀವಲಿದೇವೀ ತುಮ್ಹೇ ಪಕ್ಕೋಸತಿ, ಖಿಪ್ಪಂ ಕಿರಾಗಚ್ಛತೂ’’’ತಿ। ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾ ಆರೋಚೇಸಿ। ರಾಜಾ ಪಣ್ಡಿತೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ಅಸ್ಸುಣನ್ತೋ ವಿಯ ‘‘ಅಹೋ ಸೋಭನೋ ವತಾಯಂ ಪಾಸಾದೋ’’ತಿ ಪಾಸಾದಮೇವ ವಣ್ಣೇತಿ। ಸೋ ತಂ ಸಾವೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಧೀತಾಯ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ರಾಜಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಚನಂ ನ ಸುಣಾತಿ, ಪಾಸಾದಮೇವ ವಣ್ಣೇತಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಚನಂ ತಿಣಂ ವಿಯ ನ ಗಣೇತೀ’’ತಿ। ಸಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ
ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಹತ್ಥಂ ಓಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ಮಹಾತಲಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಸಮುಸ್ಸಿತಸೇತಚ್ಛತ್ತೇ ರಾಜಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಅತ್ಥಿ ಪನ ವೋ ರಞ್ಞಾ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಕೋಚಿ ಓವಾದೋ ದಿನ್ನೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ ವದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ದೇವ ‘‘ಸೀವಲಿದೇವಿಂ ಆರಾಧೇತುಂ ಸಮತ್ಥಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ತೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ। ಸೀವಲಿದೇವಿಯಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಹತ್ಥಾಲಮ್ಬಕೋ ದಿನ್ನೋ, ಅಯಂ ತಾವ ಆರಾಧಿತಾ ನಾಮ, ಅಞ್ಞಂ ವದೇಥಾತಿ। ದೇವ ‘‘ಚತುರಸ್ಸಪಲ್ಲಙ್ಕಸ್ಸ ಉಸ್ಸೀಸಕಂ ಜಾನಿತುಂ ಸಮತ್ಥಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ತೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಇದಂ ದುಜ್ಜಾನಂ, ಉಪಾಯೇನ ಸಕ್ಕಾ ಜಾನಿತು’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸೀಸತೋ ಸುವಣ್ಣಸೂಚಿಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಸೀವಲಿದೇವಿಯಾ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ ‘‘ಇಮಂ ಠಪೇಹೀ’’ತಿ
ಅಥ ನೇ ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ಅಜ್ಜ, ಭಣೇ, ವೇಲಾ ನತ್ಥಿ, ಸ್ವೇ ನಿಧೀ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ಪುನದಿವಸೇ ಅಮಚ್ಚೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಭೋಜೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಸೂರಿಯೋತಿ ನಾಯಂ ಸೂರಿಯೋ, ಸೂರಿಯಸದಿಸತ್ತಾ ಪನ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಸೂರಿಯಾ ನಾಮ, ತೇಸಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಟ್ಠಾನೇ ನಿಧಿನಾ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ತತೋ ರಾಜಾ ‘‘ತೇಸು ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇಸು ಆಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕತರಂ ಠಾನಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತಂ ಠಾನಂ ಖಣಿತ್ವಾ ನಿಧಿಂ ನೀಹರಥಾ’’ತಿ ನಿಧಿಂ ನೀಹರಾಪೇಸಿ। ‘‘ಗಮನಕಾಲೇ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತೋ ಕತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತತೋಪಿ ನಿಧಿಂ ನೀಹರಥಾ’’ತಿ ನಿಧಿಂ ‘‘ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನೇ ನಿಧೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನದಿಸಾಯಂ ಖಣನ್ತಾ ವಿಚರಿಂಸು। ಅಥೋ ‘‘ಓಕ್ಕಮನೇ ನಿಧೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸೂರಿಯತ್ಥಙ್ಗಮನದಿಸಾಯಂ ಖಣನ್ತಾ ವಿಚರಿಂಸು। ‘‘ಇದಂ ಪನ ಧನಂ ಇಧೇವ ಹೋತಿ, ಅಹೋ ಅಚ್ಛರಿಯ’’ನ್ತಿ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ ಪವತ್ತಯಿಂಸು। ಅನ್ತೋನಿಧೀತಿ ರಾಜಗೇಹೇ ಮಹಾದ್ವಾರಸ್ಸ ಅನ್ತೋಉಮ್ಮಾರಾ ನಿಧಿಂ ನೀಹರಾಪೇಸಿ। ಬಹಿ ನಿಧೀತಿ ಬಹಿಉಮ್ಮಾರಾ ನಿಧಿಂ ನೀಹರಾಪೇಸಿ। ನ ಅನ್ತೋ ನ ಬಹಿ ನಿಧೀತಿ ಹೇಟ್ಠಾಉಮ್ಮಾರತೋ ನಿಧಿಂ ನೀಹರಾಪೇಸಿ ಆರೋಹನೇ ನಿಧೀತಿ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಂ ಆರೋಹನಕಾಲೇ ಸುವಣ್ಣನಿಸ್ಸೇಣಿಯಾ ಅತ್ಥರಣಟ್ಠಾನತೋ ನಿಧಿಂ ನೀಹರಾಪೇಸಿ। ಅಥೋ ಓರೋಹನೇ ನಿಧೀತಿ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧತೋ ಓರೋಹನಟ್ಠಾನತೋ ನಿಧಿಂ ನೀಹರಾಪೇಸಿ। ಚತೂಸು ಮಹಾಸಾಲೇಸೂತಿ ಭೂಮಿಯಂ ಕತಉಪಟ್ಠಾನಟ್ಠಾನೇ ಸಿರಿಸಯನಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಮಞ್ಚಪಾದಾ ಸಾಲಮಯಾ, ತೇಸಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಚತಸ್ಸೋ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯೋ ನೀಹರಾಪೇಸಿ। ಸಮನ್ತಾಯೋಜನೇ ನಿಧೀತಿ ಯೋಜನಂ ನಾಮ ರಥಯುಗಪಮಾಣಂ, ಸಿರಿಸಯನಸ್ಸ ಸಮನ್ತಾ ರಥಯುಗಪ್ಪಮಾಣತೋ ನಿಧಿಂ ನೀಹರಾಪೇಸಿ। ದನ್ತಗ್ಗೇಸು ಮಹಾನಿಧೀತಿ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಟ್ಠಾನೇ ತಸ್ಸ ದ್ವಿನ್ನಂ ದನ್ತಾನಂ ಅಭಿಮುಖಟ್ಠಾನತೋ ವಾಲಗ್ಗೇಸೂತಿ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಟ್ಠಾನೇ ತಸ್ಸ ವಾಲಧಿಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನತೋ ನಿಧಿಂ ನೀಹರಾಪೇಸಿ। ಕೇಪುಕೇತಿ ಕೇಪುಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ಉದಕಂ, ಮಙ್ಗಲಪೋಕ್ಖರಣಿತೋ ಉದಕಂ ನೀಹರಾಪೇತ್ವಾ ನಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ರುಕ್ಖಗ್ಗೇಸು ಮಹಾನಿಧೀತಿ ಉಯ್ಯಾನೇ ಮಹಾಸಾಲರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಠಿತಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಸಮಯೇ ಪರಿಮಣ್ಡಲಾಯ ರುಕ್ಖಚ್ಛಾಯಾಯ ಅನ್ತೋ ನಿಧಿಂ ನೀಹರಾಪೇಸಿ। ಏವಂ ಸೋಳಸ ಮಹಾನಿಧಯೋ ನೀಹರಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ನತ್ಥಿ ದೇವಾ’’ತಿ ವದಿಂಸು। ಮಹಾಜನೋ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ಅಹೋಸಿ।
ಅಥ ರಾಜಾ ‘‘ಇದಂ ಧನಂ ದಾನಮುಖೇ ವಿಕಿರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಗರಮಜ್ಝೇ ಚೇವ ಚತೂಸು ನಗರದ್ವಾರೇಸು ಚಾತಿ ಪಞ್ಚಸು ಠಾನೇಸು ಪಞ್ಚ ದಾನಸಾಲಾಯೋ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾದಾನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ, ಕಾಲಚಮ್ಪಾನಗರತೋ ಅತ್ತನೋ ಮಾತರಞ್ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಞ್ಚ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಅಕಾಸಿ। ತಸ್ಸ ತರುಣರಜ್ಜೇಯೇವ ಸಕಲಂ ವಿದೇಹರಟ್ಠಂ ‘‘ಅರಿಟ್ಠಜನಕರಞ್ಞೋ ಕಿರ ಪುತ್ತೋ ಮಹಾಜನಕೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತಿ, ಸೋ ಕಿರ ಪಣ್ಡಿತೋ ಉಪಾಯಕುಸಲೋ, ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮ ನ’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಸಙ್ಖುಭಿತಂ ಅಹೋಸಿ। ತತೋ ತತೋ ಬಹುಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಮಿಂಸು, ನಾಗರಾಪಿ ಮಹಾಛಣಂ ಸಜ್ಜಯಿಂಸು। ರಾಜನಿವೇಸನೇ ಅತ್ಥರಣಾದೀನಿ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ಗನ್ಧದಾಮಮಾಲಾದಾಮಾದೀನಿ ಓಸಾರೇತ್ವಾ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಲಾಜಾಕುಸುಮವಾಸಧೂಮಗನ್ಧಾಕಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಪಾನಭೋಜನಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಸುಂ। ರಞ್ಞೋ ಪಣ್ಣಾಕಾರತ್ಥಾಯ ರಜತಸುವಣ್ಣಭಾಜನಾದೀಸು ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಾನಿ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಮಧುಫಾಣಿತಫಲಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ
ಅಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ರಾಜಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋವ ಸಕ್ಕಸಿರಿಸದಿಸಂ ಮಹನ್ತಂ ಸಿರಿವಿಲಾಸಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಕತವಾಯಾಮಂ ಅನುಸ್ಸರಿ। ತಸ್ಸ ‘‘ವೀರಿಯಂ ನಾಮ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ, ಸಚಾಹಂ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ
೧೩೩.
‘‘ಆಸೀಸೇಥೇವ ಪುರಿಸೋ, ನ ನಿಬ್ಬಿನ್ದೇಯ್ಯ ಪಣ್ಡಿತೋ।
ಪಸ್ಸಾಮಿ ವೋಹಂ ಅತ್ತಾನಂ, ಯಥಾ ಇಚ್ಛಿಂ ತಥಾ ಅಹು॥
೧೩೪.
‘‘ಆಸೀಸೇಥೇವ ಪುರಿಸೋ, ನ ನಿಬ್ಬಿನ್ದೇಯ್ಯ ಪಣ್ಡಿತೋ।
ಪಸ್ಸಾಮಿ ವೋಹಂ ಅತ್ತಾನಂ, ಉದಕಾ ಥಲಮುಬ್ಭತಂ॥
೧೩೫.
‘‘ವಾಯಮೇಥೇವ ಪುರಿಸೋ, ನ ನಿಬ್ಬಿನ್ದೇಯ್ಯ ಪಣ್ಡಿತೋ।
ಪಸ್ಸಾಮಿ ವೋಹಂ ಅತ್ತಾನಂ, ಯಥಾ ಇಚ್ಛಿಂ ತಥಾ ಅಹು॥
೧೩೬.
‘‘ವಾಯಮೇಥೇವ ಪುರಿಸೋ, ನ ನಿಬ್ಬಿನ್ದೇಯ್ಯ ಪಣ್ಡಿತೋ।
ಪಸ್ಸಾಮಿ ವೋಹಂ ಅತ್ತಾನಂ, ಉದಕಾ ಥಲಮುಬ್ಭತಂ॥
೧೩೭.
‘‘ದುಕ್ಖೂಪನೀತೋಪಿ ನರೋ ಸಪಞ್ಞೋ, ಆಸಂ ನ ಛಿನ್ದೇಯ್ಯ ಸುಖಾಗಮಾಯ।
ಬಹೂ ಹಿ ಫಸ್ಸಾ ಅಹಿತಾ ಹಿತಾ ಚ, ಅವಿತಕ್ಕಿತಾ ಮಚ್ಚುಮುಪಬ್ಬಜನ್ತಿ॥
೧೩೮.
‘‘ಅಚಿನ್ತಿತಮ್ಪಿ ಭವತಿ, ಚಿನ್ತಿತಮ್ಪಿ ವಿನಸ್ಸತಿ।
ನ ಹಿ ಚಿನ್ತಾಮಯಾ ಭೋಗಾ, ಇತ್ಥಿಯಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಆಸೀಸೇಥೇವಾತಿ ಆಸಾಛೇದಕಮ್ಮಂ ಅಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಂ ಆಸಂ ಕರೋಥೇವ। ನ ನಿಬ್ಬಿನ್ದೇಯ್ಯಾತಿ ವೀರಿಯಂ ಕರೋನ್ತೋ ನ ನಿಬ್ಬಿನ್ದೇಯ್ಯ ನ ಅಲಸೇಯ್ಯ। ಯಥಾ ಇಚ್ಛಿನ್ತಿ ಯಥಾ ರಾಜಭಾವಂ ಇಚ್ಛಿಂ, ತಥೇವ ರಾಜಾ ಜಾತೋಮ್ಹಿ। ಉಬ್ಭತನ್ತಿ ನೀಹಟಂ। ದುಕ್ಖೂಪನೀತೋತಿ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕದುಕ್ಖೇನ ಫುಟ್ಠೋಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಹಿತಾ ಹಿತಾ ಚಾತಿ ದುಕ್ಖಫಸ್ಸಾ ಅಹಿತಾ, ಸುಖಫಸ್ಸಾ ಹಿತಾ। ಅವಿತಕ್ಕಿತಾತಿ ಮಚ್ಚುಮುಪಬ್ಬಜನ್ತಿ ಮರಣಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವೀರಿಯಂ ಕತ್ತಬ್ಬಮೇವಾತಿ।
ಅಚಿನ್ತಿತಮ್ಪೀತಿ ನ ಹಿ ಚಿನ್ತಾಮಯಾ ಭೋಗಾತಿ ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತಾನಞ್ಹಿ ಭೋಗಾ ಚಿನ್ತಾಯ ಅನಿಪ್ಫಜ್ಜನತೋ ಚಿನ್ತಾಮಯಾ ನಾಮ ನ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವೀರಿಯಮೇವ ಕತ್ತಬ್ಬಂ। ವೀರಿಯವತೋ ಹಿ ಅಚಿನ್ತಿತಮ್ಪಿ ಹೋತೀತಿ।
ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಸ ರಾಜಧಮ್ಮೇ ಅಕೋಪೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಚ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ಸೀವಲಿದೇವೀ ಧಞ್ಞಪುಞ್ಞಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನಂ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ, ‘‘ದೀಘಾವುಕುಮಾರೋ’’ತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು। ತಸ್ಸ ವಯಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ರಾಜಾ ಉಪರಜ್ಜಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ತವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೇನ ಫಲಾಫಲೇಸು ಚೇವ ನಾನಾಪುಪ್ಫೇಸು ಚ ಆಭತೇಸು ತಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ತುಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾನಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲ, ಅಹಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ತ್ವಂ ಅಲಙ್ಕರೋಹಿ ನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಾ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಪಟಿವೇದೇಸಿ। ಸೋ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧವರಗತೋ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನದ್ವಾರಂ ಪಾಪುಣಿ। ತತ್ರ ಚ ದ್ವೇ ಅಮ್ಬಾ ಅತ್ಥಿ ನೀಲೋಭಾಸಾ। ಏಕೋ ಅಫಲೋ, ಏಕೋ ಫಲಧರೋ। ಸೋ ಪನ ಅತಿಮಧುರೋ, ರಞ್ಞಾ ಅಗ್ಗಫಲಸ್ಸ ಅಪರಿಭುತ್ತತ್ತಾ ತತೋ ಕೋಚಿ ಫಲಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಉಸ್ಸಹತಿ। ರಾಜಾ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧವರಗತೋವ ತತೋ ಏಕಂ ಫಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಜಿವ್ಹಗ್ಗೇ ಠಪಿತಮತ್ತಮೇವ ದಿಬ್ಬೋಜಂ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ ‘‘ನಿವತ್ತನಕಾಲೇ ಬಹೂ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ‘‘ರಞ್ಞಾ ಅಗ್ಗಫಲಂ ಪರಿಭುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಉಪರಾಜಾನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಹತ್ಥಿಮೇಣ್ಡಅಸ್ಸಮೇಣ್ಡಾದಯೋಪಿ ಫಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಂಸು। ಅಞ್ಞೇ ಫಲಂ ಅಲಭನ್ತಾ ದಣ್ಡೇಹಿ ಸಾಖಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಪಣ್ಣಮಕಂಸು। ರುಕ್ಖೋ ಓಭಗ್ಗವಿಭಗ್ಗೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಇತರೋ ಪನ ಮಣಿಪಬ್ಬತೋ ವಿಯ ವಿಲಾಸಮಾನೋ ಠಿತೋ।
ರಾಜಾ ಉಯ್ಯಾನಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಕಿ’’ನ್ತಿ ಅಮಚ್ಚೇ ಪುಚ್ಛತಿ। ‘‘ದೇವೇನ ಅಗ್ಗಫಲಂ ಪರಿಭುತ್ತನ್ತಿ ಮಹಾಜನೇನ ವಿಲುಮ್ಪಿತೋ ದೇವಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭಣೇ, ಇಮಸ್ಸ
೧೩೯.
‘‘ಅಪೋರಾಣಂ ವತ ಭೋ ರಾಜಾ, ಸಬ್ಬಭುಮ್ಮೋ ದಿಸಮ್ಪತಿ।
ನಜ್ಜ ನಚ್ಚೇ ನಿಸಾಮೇತಿ, ನ ಗೀತೇ ಕುರುತೇ ಮನೋ॥
೧೪೦.
‘‘ನ ಮಿಗೇ ನಪಿ ಉಯ್ಯಾನೇ, ನಪಿ ಹಂಸೇ ಉದಿಕ್ಖತಿ।
ಮೂಗೋವ ತುಣ್ಹಿಮಾಸೀನೋ, ನ ಅತ್ಥಮನುಸಾಸತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಿಗೇತಿ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕವಚನಂ, ಪುಬ್ಬೇ ಹತ್ಥೀ ಯುಜ್ಝಾಪೇತಿ, ಮೇಣ್ಡೇ ಯುಜ್ಝಾಪೇತಿ, ಅಜ್ಜ ತೇಪಿ ನ ಓಲೋಕೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಯ್ಯಾನೇತಿ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಮ್ಪಿ ನಾನುಭೋತಿ। ಹಂಸೇತಿ ಪಞ್ಚಪದುಮಸಞ್ಛನ್ನಾಸು ಉಯ್ಯಾನಪೋಕ್ಖರಣೀಸು ಹಂಸಗಣಂ ನ ಓಲೋಕೇತಿ। ಮೂಗೋವಾತಿ ಭತ್ತಹಾರಕಞ್ಚ ಉಪಟ್ಠಾಕಞ್ಚ ಪುಚ್ಛಿಂಸು ‘‘ಭೋ ರಾಜಾ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತ್ಥಂ ಮನ್ತೇತೀ’’ತಿ। ತೇ ‘‘ನ ಮನ್ತೇತೀ’’ತಿ ವದಿಂಸು। ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹಂಸು।
ರಾಜಾ ಕಾಮೇಸು ಅನಲ್ಲೀಯನ್ತೇನ ವಿವೇಕನಿನ್ನೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಕುಲೂಪಕಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಮೇ ತೇಸಂ ಸೀಲಾದಿಗುಣಯುತ್ತಾನಂ ಅಕಿಞ್ಚನಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತೀಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ –
೧೪೧.
‘‘ಸುಖಕಾಮಾ
ಕಸ್ಸ ನು ಅಜ್ಜ ಆರಾಮೇ, ದಹರಾ ವುದ್ಧಾ ಚ ಅಚ್ಛರೇ॥
೧೪೨.
‘‘ಅತಿಕ್ಕನ್ತವನಥಾ
ಯೇ ಉಸ್ಸುಕಮ್ಹಿ ಲೋಕಮ್ಹಿ, ವಿಹರನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸುಕಾ॥
೧೪೩.
‘‘ತೇ ಛೇತ್ವಾ ಮಚ್ಚುನೋ ಜಾಲಂ, ತತಂ ಮಾಯಾವಿನೋ ದಳ್ಹಂ।
ಛಿನ್ನಾಲಯತ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಕೋ ತೇಸಂ ಗತಿಮಾಪಯೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸುಖಕಾಮಾತಿ ನಿಬ್ಬಾನಸುಖಕಾಮಾ। ರಹೋಸೀಲಾತಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಸೀಲಾ ನ ಅತ್ತನೋ ಗುಣಪ್ಪಕಾಸನಾ। ದಹರಾ ವುಡ್ಢಾ ಚಾತಿ ದಹರಾ ಚೇವ ಮಹಲ್ಲಕಾ ಚ। ಅಚ್ಛರೇತಿ ವಸನ್ತಿ।
ತಸ್ಸೇವಂ ತೇಸಂ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಸ್ಸ ಮಹತೀ ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಅಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಪಲ್ಲಙ್ಕತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಉತ್ತರಸೀಹಪಞ್ಜರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಉತ್ತರದಿಸಾಭಿಮುಖೋ ಸಿರಸಿ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಏವರೂಪೇಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ’’ತಿ ನಮಸ್ಸಮಾನೋ ‘‘ಅತಿಕ್ಕನ್ತವನಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅತಿಕ್ಕನ್ತವನಥಾತಿ ಪಹೀನತಣ್ಹಾ। ಮಹೇಸಿನನ್ತಿ ಮಹನ್ತೇ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಾದಯೋ ಗುಣೇ ಏಸಿತ್ವಾ ಠಿತಾನಂ। ಉಸ್ಸುಕಮ್ಹೀತಿ ರಾಗಾದೀಹಿ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಆಪನ್ನೇ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ। ಮಚ್ಚುನೋ ಜಾಲನ್ತಿ ಕಿಲೇಸಮಾರೇನ ಪಸಾರಿತಂ ತಣ್ಹಾಜಾಲಂ। ತತಂ ಮಾಯಾವಿನೋತಿ ಅತಿಮಾಯಾವಿನೋ। ಕೋ ತೇಸಂ ಗತಿಮಾಪಯೇತಿ ಕೋ ಮಂ ತೇಸಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಂ ಪಾಪೇಯ್ಯ, ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ತಸ್ಸ ಪಾಸಾದೇಯೇವ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸಾ ಅತೀತಾ। ಅಥಸ್ಸ ಅತಿವಿಯ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಚಿತ್ತಂ ನಮಿ, ಅಗಾರಂ ಲೋಕನ್ತರಿಕನಿರಯೋ ವಿಯ ಖಾಯಿ, ತಯೋ ಭವಾ ಆದಿತ್ತಾ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು। ಸೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಭಿಮುಖೇನ ಚಿತ್ತೇನ ‘‘ಕದಾ ನು ಖೋ ಇಮಂ ಸಕ್ಕಭವನಂ ವಿಯ ಅಲಙ್ಕತಪ್ಪಟಿಯತ್ತಂ ಮಿಥಿಲಂ ಪಹಾಯ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತವೇಸಗಹಣಕಾಲೋ ಮಯ್ಹಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಮಿಥಿಲವಣ್ಣನಂ ನಾಮ ಆರಭಿ –
೧೪೪.
‘‘ಕದಾಹಂ
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೪೫.
‘‘ಕದಾಹಂ
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೪೬.
‘‘ಕದಾಹಂ ಮಿಥಿಲಂ ಫೀತಂ, ಬಹುಪಾಕಾರತೋರಣಂ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೪೭.
‘‘ಕದಾಹಂ ಮಿಥಿಲಂ ಫೀತಂ, ದಳ್ಹಮಟ್ಟಾಲಕೋಟ್ಠಕಂ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೪೮.
‘‘ಕದಾಹಂ ಮಿಥಿಲಂ ಫೀತಂ, ಸುವಿಭತ್ತಂ ಮಹಾಪಥಂ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೪೯.
‘‘ಕದಾಹಂ ಮಿಥಿಲಂ ಫೀತಂ, ಸುವಿಭತ್ತನ್ತರಾಪಣಂ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೫೦.
‘‘ಕದಾಹಂ ಮಿಥಿಲಂ ಫೀತಂ, ಗವಾಸ್ಸರಥಪೀಳಿತಂ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೫೧.
‘‘ಕದಾಹಂ
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೫೨.
‘‘ಕದಾಹಂ ಮಿಥಿಲಂ ಫೀತಂ, ಉಯ್ಯಾನವನಮಾಲಿನಿಂ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೫೩.
‘‘ಕದಾಹಂ ಮಿಥಿಲಂ ಫೀತಂ, ಪಾಸಾದವನಮಾಲಿನಿಂ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೫೪.
‘‘ಕದಾಹಂ ಮಿಥಿಲಂ ಫೀತಂ, ತಿಪುರಂ ರಾಜಬನ್ಧುನಿಂ।
ಮಾಪಿತಂ ಸೋಮನಸ್ಸೇನ, ವೇದೇಹೇನ ಯಸಸ್ಸಿನಾ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೫೫.
‘‘ಕದಾಹಂ
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೫೬.
‘‘ಕದಾಹಂ ವೇದೇಹೇ ಫೀತೇ, ಅಜೇಯ್ಯೇ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತೇ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೫೭.
‘‘ಕದಾಹಂ
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೫೮.
‘‘ಕದಾಹಂ ಅನ್ತೇಪುರಂ ರಮ್ಮಂ, ಸುಧಾಮತ್ತಿಕಲೇಪನಂ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೫೯.
‘‘ಕದಾಹಂ ಅನ್ತೇಪುರಂ ರಮ್ಮಂ, ಸುಚಿಗನ್ಧಂ ಮನೋರಮಂ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೬೦.
‘‘ಕದಾಹಂ ಕೂಟಾಗಾರೇ ಚ, ವಿಭತ್ತೇ ಭಾಗಸೋ ಮಿತೇ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೬೧.
‘‘ಕದಾಹಂ ಕೂಟಾಗಾರೇ ಚ, ಸುಧಾಮತ್ತಿಕಲೇಪನೇ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೬೨.
‘‘ಕದಾಹಂ ಕೂಟಾಗಾರೇ ಚ, ಸುಚಿಗನ್ಧೇ ಮನೋರಮೇ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೬೩.
‘‘ಕದಾಹಂ ಕೂಟಾಗಾರೇ ಚ, ಲಿತ್ತೇ ಚನ್ದನಫೋಸಿತೇ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೬೪.
‘‘ಕದಾಹಂ ಸೋಣ್ಣಪಲ್ಲಙ್ಕೇ, ಗೋನಕೇ ಚಿತ್ತಸನ್ಥತೇ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೬೫.
‘‘ಕದಾಹಂ
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೬೬.
‘‘ಕದಾಹಂ ಕಪ್ಪಾಸಕೋಸೇಯ್ಯಂ, ಖೋಮಕೋಟುಮ್ಬರಾನಿ ಚ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೬೭.
‘‘ಕದಾಹಂ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ರಮ್ಮಾ, ಚಕ್ಕವಾಕಪಕೂಜಿತಾ।
ಮನ್ದಾಲಕೇಹಿ ಸಞ್ಛನ್ನಾ, ಪದುಮುಪ್ಪಲಕೇಹಿ ಚ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೬೮.
‘‘ಕದಾಹಂ ಹತ್ಥಿಗುಮ್ಬೇ ಚ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತೇ।
ಸುವಣ್ಣಕಚ್ಛೇ ಮಾತಙ್ಗೇ, ಹೇಮಕಪ್ಪನವಾಸಸೇ॥
೧೬೯.
‘‘ಆರೂಳ್ಹೇ ಗಾಮಣೀಯೇಹಿ, ತೋಮರಙ್ಕುಸಪಾಣಿಭಿ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೭೦.
‘‘ಕದಾಹಂ ಅಸ್ಸಗುಮ್ಬೇ ಚ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತೇ।
ಆಜಾನೀಯೇವ ಜಾತಿಯಾ, ಸಿನ್ಧವೇ ಸೀಘವಾಹನೇ॥
೧೭೧.
‘‘ಆರೂಳ್ಹೇ
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೭೨.
‘‘ಕದಾಹಂ
ದೀಪೇ ಅಥೋಪಿ ವೇಯ್ಯಗ್ಘೇ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತೇ॥
೧೭೩.
‘‘ಆರೂಳ್ಹೇ ಗಾಮಣೀಯೇಹಿ, ಚಾಪಹತ್ಥೇಹಿ ವಮ್ಮಿಭಿ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೭೪.
‘‘ಕದಾಹಂ ಸೋವಣ್ಣರಥೇ, ಸನ್ನದ್ಧೇ ಉಸ್ಸಿತದ್ಧಜೇ।
ದೀಪೇ ಅಥೋಪಿ ವೇಯ್ಯಗ್ಘೇ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತೇ॥
೧೭೫.
‘‘ಆರೂಳ್ಹೇ
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೭೬.
‘‘ಕದಾಹಂ ಸಜ್ಝುರಥೇ ಚ, ಸನ್ನದ್ಧೇ ಉಸ್ಸಿತದ್ಧಜೇ।
ದೀಪೇ ಅಥೋಪಿ ವೇಯ್ಯಗ್ಘೇ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತೇ॥
೧೭೭.
‘‘ಆರೂಳ್ಹೇ ಗಾಮಣೀಯೇಹಿ, ಚಾಪಹತ್ಥೇಹಿ ವಮ್ಮಿಭಿ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೭೮.
‘‘ಕದಾಹಂ ಅಸ್ಸರಥೇ ಚ, ಸನ್ನದ್ಧೇ ಉಸ್ಸಿತದ್ಧಜೇ।
ದೀಪೇ ಅಥೋಪಿ ವೇಯ್ಯಗ್ಘೇ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತೇ॥
೧೭೯.
‘‘ಆರೂಳ್ಹೇ ಗಾಮಣೀಯೇಹಿ, ಚಾಪಹತ್ಥೇಹಿ ವಮ್ಮಿಭಿ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೮೦.
‘‘ಕದಾಹಂ ಓಟ್ಠರಥೇ ಚ, ಸನ್ನದ್ಧೇ ಉಸ್ಸಿತದ್ಧಜೇ।
ದೀಪೇ ಅಥೋಪಿ ವೇಯ್ಯಗ್ಘೇ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತೇ॥
೧೮೧.
‘‘ಆರೂಳ್ಹೇ ಗಾಮಣೀಯೇಹಿ, ಚಾಪಹತ್ಥೇಹಿ ವಮ್ಮಿಭಿ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೮೨.
‘‘ಕದಾಹಂ ಗೋಣರಥೇ ಚ, ಸನ್ನದ್ಧೇ ಉಸ್ಸಿತದ್ಧಜೇ।
ದೀಪೇ ಅಥೋಪಿ ವೇಯ್ಯಗ್ಘೇ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತೇ॥
೧೮೩.
‘‘ಆರೂಳ್ಹೇ ಗಾಮಣೀಯೇಹಿ, ಚಾಪಹತ್ಥೇಹಿ ವಮ್ಮಿಭಿ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೮೪.
‘‘ಕದಾಹಂ
ದೀಪೇ ಅಥೋಪಿ ವೇಯ್ಯಗ್ಘೇ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತೇ॥
೧೮೫.
‘‘ಆರೂಳ್ಹೇ
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೮೬.
‘‘ಕದಾಹಂ ಮೇಣ್ಡರಥೇ ಚ, ಸನ್ನದ್ಧೇ ಉಸ್ಸಿತದ್ಧಜೇ।
ದೀಪೇ ಅಥೋಪಿ ವೇಯ್ಯಗ್ಘೇ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತೇ॥
೧೮೭.
‘‘ಆರೂಳ್ಹೇ ಗಾಮಣೀಯೇಹಿ, ಚಾಪಹತ್ಥೇಹಿ ವಮ್ಮಿಭಿ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೮೮.
‘‘ಕದಾಹಂ ಮಿಗರಥೇ ಚ, ಸನ್ನದ್ಧೇ ಉಸ್ಸಿತದ್ಧಜೇ।
ದೀಪೇ ಅಥೋಪಿ ವೇಯ್ಯಗ್ಘೇ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತೇ॥
೧೮೯.
‘‘ಆರೂಳ್ಹೇ ಗಾಮಣೀಯೇಹಿ, ಚಾಪಹತ್ಥೇಹಿ ವಮ್ಮಿಭಿ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೯೦.
‘‘ಕದಾಹಂ ಹತ್ಥಾರೋಹೇ ಚ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತೇ।
ನೀಲವಮ್ಮಧರೇ ಸೂರೇ, ತೋಮರಙ್ಕುಸಪಾಣಿನೇ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೯೧.
‘‘ಕದಾಹಂ ಅಸ್ಸಾರೋಹೇ ಚ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತೇ।
ನೀಲವಮ್ಮಧರೇ ಸೂರೇ, ಇಲ್ಲಿಯಾಚಾಪಧಾರಿನೇ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೯೨.
‘‘ಕದಾಹಂ ರಥಾರೋಹೇ ಚ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತೇ।
ನೀಲವಮ್ಮಧರೇ ಸೂರೇ, ಚಾಪಹತ್ಥೇ ಕಲಾಪಿನೇ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೯೩.
‘‘ಕದಾಹಂ
ನೀಲವಮ್ಮಧರೇ ಸೂರೇ, ಚಾಪಹತ್ಥೇ ಕಲಾಪಿನೇ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೯೪.
‘‘ಕದಾಹಂ
ಚಿತ್ರವಮ್ಮಧರೇ ಸೂರೇ, ಕಞ್ಚನಾವೇಳಧಾರಿನೇ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೯೫.
‘‘ಕದಾಹಂ
ಹರಿಚನ್ದನಲಿತ್ತಙ್ಗೇ, ಕಾಸಿಕುತ್ತಮಧಾರಿನೇ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೯೬.
‘‘ಕದಾಹಂ ಅಮಚ್ಚಗಣೇ ಚ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತೇ।
ಪೀತವಮ್ಮಧರೇ ಸೂರೇ, ಪುರತೋ ಗಚ್ಛಮಾಲಿನೇ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೯೭.
‘‘ಕದಾಹಂ ಸತ್ತಸತಾ ಭರಿಯಾ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತಾ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೯೮.
‘‘ಕದಾಹಂ ಸತ್ತಸತಾ ಭರಿಯಾ, ಸುಸಞ್ಞಾ ತನುಮಜ್ಝಿಮಾ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೧೯೯.
‘‘ಕದಾಹಂ ಸತ್ತಸತಾ ಭರಿಯಾ, ಅಸ್ಸವಾ ಪಿಯಭಾಣಿನೀ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೦೦.
‘‘ಕದಾಹಂ ಸತಪಲಂ ಕಂಸಂ, ಸೋವಣ್ಣಂ ಸತರಾಜಿಕಂ।
ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೦೧.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು ಮಂ ಹತ್ಥಿಗುಮ್ಬಾ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತಾ।
ಸುವಣ್ಣಕಚ್ಛಾ ಮಾತಙ್ಗಾ, ಹೇಮಕಪ್ಪನವಾಸಸಾ॥
೨೦೨.
‘‘ಆರೂಳ್ಹಾ ಗಾಮಣೀಯೇಹಿ, ತೋಮರಙ್ಕುಸಪಾಣಿಭಿ।
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೦೩.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು
ಆಜಾನೀಯಾವ ಜಾತಿಯಾ, ಸಿನ್ಧವಾ ಸೀಘವಾಹನಾ॥
೨೦೪.
‘‘ಆರೂಳ್ಹಾ ಗಾಮಣೀಯೇಹಿ, ಇಲ್ಲಿಯಾಚಾಪಧಾರಿಭಿ।
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೦೫.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು ಮಂ ರಥಸೇನೀ, ಸನ್ನದ್ಧಾ ಉಸ್ಸಿತದ್ಧಜಾ।
ದೀಪಾ ಅಥೋಪಿ ವೇಯ್ಯಗ್ಘಾ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತಾ॥
೨೦೬.
‘‘ಆರೂಳ್ಹಾ ಗಾಮಣೀಯೇಹಿ, ಚಾಪಹತ್ಥೇಹಿ ವಮ್ಮಿಭಿ।
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೦೭.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು
ದೀಪಾ ಅಥೋಪಿ ವೇಯ್ಯಗ್ಘಾ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತಾ॥
೨೦೮.
‘‘ಆರೂಳ್ಹಾ ಗಾಮಣೀಯೇಹಿ, ಚಾಪಹತ್ಥೇಹಿ ವಮ್ಮಿಭಿ।
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೦೯.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು
ದೀಪಾ ಅಥೋಪಿ ವೇಯ್ಯಗ್ಘಾ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತಾ॥
೨೧೦.
‘‘ಆರೂಳ್ಹಾ ಗಾಮಣೀಯೇಹಿ, ಚಾಪಹತ್ಥೇಹಿ ವಮ್ಮಿಭಿ।
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೧೧.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು ಮಂ ಅಸ್ಸರಥಾ, ಸನ್ನದ್ಧಾ ಉಸ್ಸಿತದ್ಧಜಾ।
ದೀಪಾ ಅಥೋಪಿ ವೇಯ್ಯಗ್ಘಾ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತಾ॥
೨೧೨.
‘‘ಆರೂಳ್ಹಾ ಗಾಮಣೀಯೇಹಿ, ಚಾಪಹತ್ಥೇಹಿ ವಮ್ಮಿಭಿ।
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೧೩.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು
ದೀಪಾ ಅಥೋಪಿ ವೇಯ್ಯಗ್ಘಾ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತಾ॥
೨೧೪.
‘‘ಆರೂಳ್ಹಾ ಗಾಮಣೀಯೇಹಿ, ಚಾಪಹತ್ಥೇಹಿ ವಮ್ಮಿಭಿ।
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೧೫.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು ಮಂ ಗೋಣರಥಾ, ಸನ್ನದ್ಧಾ ಉಸ್ಸಿತದ್ಧಜಾ।
ದೀಪಾ ಅಥೋಪಿ ವೇಯ್ಯಗ್ಘಾ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತಾ॥
೨೧೬.
‘‘ಆರೂಳ್ಹಾ ಗಾಮಣೀಯೇಹಿ, ಚಾಪಹತ್ಥೇಹಿ ವಮ್ಮಿಭಿ।
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೧೭.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು ಮಂ ಅಜರಥಾ, ಸನ್ನದ್ಧಾ ಉಸ್ಸಿತದ್ಧಜಾ।
ದೀಪಾ ಅಥೋಪಿ ವೇಯ್ಯಗ್ಘಾ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತಾ॥
೨೧೮.
‘‘ಆರೂಳ್ಹಾ ಗಾಮಣೀಯೇಹಿ, ಚಾಪಹತ್ಥೇಹಿ ವಮ್ಮಿಭಿ।
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೧೯.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು ಮಂ ಮೇಣ್ಡರಥಾ, ಸನ್ನದ್ಧಾ ಉಸ್ಸಿತದ್ಧಜಾ।
ದೀಪಾ ಅಥೋಪಿ ವೇಯ್ಯಗ್ಘಾ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತಾ॥
೨೨೦.
‘‘ಆರೂಳ್ಹಾ
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೨೧.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು ಮಂ ಮಿಗರಥಾ, ಸನ್ನದ್ಧಾ ಉಸ್ಸಿತದ್ಧಜಾ।
ದೀಪಾ ಅಥೋಪಿ ವೇಯ್ಯಗ್ಘಾ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತಾ॥
೨೨೨.
‘‘ಆರೂಳ್ಹಾ ಗಾಮಣೀಯೇಹಿ, ಚಾಪಹತ್ಥೇಹಿ ವಮ್ಮಿಭಿ।
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೨೩.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು
ನೀಲವಮ್ಮಧರಾ ಸೂರಾ, ತೋಮರಙ್ಕುಸಪಾಣಿನೋ।
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೨೪.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು ಮಂ ಅಸ್ಸಾರೋಹಾ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತಾ।
ನೀಲವಮ್ಮಧರಾ ಸೂರಾ, ಇಲ್ಲಿಯಾಚಾಪಧಾರಿನೋ।
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೨೫.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು ಮಂ ರಥಾರೋಹಾ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತಾ।
ನೀಲವಮ್ಮಧರಾ ಸೂರಾ, ಚಾಪಹತ್ಥಾ ಕಲಾಪಿನೋ।
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೨೬.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು ಮಂ ಧನುಗ್ಗಹಾ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತಾ।
ನೀಲವಮ್ಮಧರಾ ಸೂರಾ, ಚಾಪಹತ್ಥಾ ಕಲಾಪಿನೋ।
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೨೭.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು ಮಂ ರಾಜಪುತ್ತಾ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತಾ।
ಚಿತ್ರವಮ್ಮಧರಾ ಸೂರಾ, ಕಞ್ಚನಾವೇಳಧಾರಿನೋ।
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೨೮.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು ಮಂ ಅರಿಯಗಣಾ, ವತವನ್ತಾ ಅಲಙ್ಕತಾ।
ಹರಿಚನ್ದನಲಿತ್ತಙ್ಗಾ, ಕಾಸಿಕುತ್ತಮಧಾರಿನೋ।
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೨೯.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು ಮಂ ಅಮಚ್ಚಗಣಾ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಭೂಸಿತಾ।
ಪೀತವಮ್ಮಧರಾ ಸೂರಾ, ಪುರತೋ ಗಚ್ಛಮಾಲಿನೋ।
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೩೦.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೩೧.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೩೨.
‘‘ಕದಾಸ್ಸು ಮಂ ಸತ್ತಸತಾ ಭರಿಯಾ, ಅಸ್ಸವಾ ಪಿಯಭಾಣಿನೀ।
ಯನ್ತಂ ಮಂ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೩೩.
‘‘ಕದಾಹಂ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಮುಣ್ಡೋ ಸಙ್ಘಾಟಿಪಾರುತೋ।
ಪಿಣ್ಡಿಕಾಯ ಚರಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೩೪.
‘‘ಕದಾಹಂ ಪಂಸುಕೂಲಾನಂ, ಉಜ್ಝಿತಾನಂ ಮಹಾಪಥೇ।
ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಧಾರಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೩೫.
‘‘ಕದಾಹಂ ಸತ್ತಾಹಸಮ್ಮೇಘೇ, ಓವಟ್ಠೋ ಅಲ್ಲಚೀವರೋ।
ಪಿಣ್ಡಿಕಾಯ ಚರಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೩೬.
‘‘ಕದಾಹಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ, ರುಕ್ಖಾ ರುಕ್ಖಂ ವನಾ ವನಂ।
ಅನಪೇಕ್ಖೋ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೩೭.
‘‘ಕದಾಹಂ ಗಿರಿದುಗ್ಗೇಸು, ಪಹೀನಭಯಭೇರವೋ।
ಅದುತಿಯೋ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೩೮.
‘‘ಕದಾಹಂ ವೀಣಂವ ರುಜ್ಜಕೋ, ಸತ್ತತನ್ತಿಂ ಮನೋರಮಂ।
ಚಿತ್ತಂ ಉಜುಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
೨೩೯.
‘‘ಕದಾಹಂ ರಥಕಾರೋವ, ಪರಿಕನ್ತಂ ಉಪಾಹನಂ।
ಕಾಮಸಞ್ಞೋಜನೇ ಛೇಚ್ಛಂ, ಯೇ ದಿಬ್ಬೇ ಯೇ ಚ ಮಾನುಸೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕದಾತಿ ಕಾಲಪರಿವಿತಕ್ಕೋ। ಫೀತನ್ತಿ ವತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರಾದೀಹಿ ಸುಪುಪ್ಫಿತಂ। ವಿಭತ್ತಂ ಭಾಗಸೋ ಮಿತನ್ತಿ ಛೇಕೇಹಿ ನಗರಮಾಪಕೇಹಿ ರಾಜನಿವೇಸನಾದೀನಂ ವಸೇನ ವಿಭತ್ತಂ ದ್ವಾರವೀಥೀನಂ ವಸೇನ ಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಮಿತಂ। ತಂ ಕುದಾಸ್ಸು ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ತಂ ಏವರೂಪಂ ನಗರಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜನಂ ಕುದಾ ನಾಮ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಸಬ್ಬತೋಪಭನ್ತಿ ಬಹುಪಾಕಾರತೋರಣನ್ತಿ ಬಹಲೇನ ಪುಥುಲೇನ ಪಾಕಾರೇನ ಚೇವ ದ್ವಾರತೋರಣೇಹಿ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತಂ। ದಳ್ಹಮಟ್ಟಾಲಕೋಟ್ಠಕನ್ತಿ ದಳ್ಹೇಹಿ ಅಟ್ಟಾಲಕೇಹಿ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇಹಿ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತಂ। ಪೀಳಿತನ್ತಿ ಸಮಾಕಿಣ್ಣಂ। ತಿಪುರನ್ತಿ ತೀಹಿ ಪುರೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ, ತಿಪಾಕಾರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ತಿಪುರನ್ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪುಣ್ಣಂ। ರಾಜಬನ್ಧುನೀನ್ತಿ ರಾಜಞ್ಞತಕೇಹೇವ ಪುಣ್ಣಂ। ಸೋಮನಸ್ಸೇನಾತಿ ಏವಂನಾಮಕೇನ ವಿದೇಹರಾಜೇನ।
ನಿಚಿತೇತಿ ಧನಧಞ್ಞನಿಚಯಾದಿನಾ ಸಮ್ಪನ್ನೇ। ಅಜೇಯ್ಯೇತಿ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೇಹಿ ಅಜೇತಬ್ಬೇ। ಚನ್ದನಫೋಸಿತೇತಿ ಲೋಹಿತಚನ್ದನೇನ ಪರಿಪ್ಫೋಸಿತೇ। ಕೋಟುಮ್ಬರಾನೀತಿ ಕೋಟುಮ್ಬರರಟ್ಠೇ ಉಟ್ಠಿತವತ್ಥಾನಿ। ಹತ್ಥಿಗುಮ್ಬೇತಿ ಹತ್ಥಿಘಟಾಯೋ। ಹೇಮಕಪ್ಪನವಾಸಸೇತಿ ಹೇಮಮಯೇನ ಸೀಸಾಲಙ್ಕಾರಸಙ್ಖಾತೇನ ಕಪ್ಪನೇನ ಚ ಹೇಮಜಾಲೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೇ। ಗಾಮಣೀಯೇಹೀತಿ ಆಜಾನೀಯೇವ ಜಾತಿಯಾತಿ ಜಾತಿಯಾ ಕಾರಣಾಕಾರಣಜಾನನತಾಯ ಆಜಾನೀಯೇವ, ತಾದಿಸಾನಂ ಅಸ್ಸಾನಂ ಗುಮ್ಬೇ। ಗಾಮಣೀಯೇಹೀತಿ ಅಸ್ಸಾಚರಿಯೇಹಿ। ಇಲ್ಲಿಯಾಚಾಪಧಾರಿಭೀತಿ ಇಲ್ಲಿಯಞ್ಚ ಚಾಪಞ್ಚ ಧಾರೇನ್ತೇಹಿ। ರಥಸೇನಿಯೋತಿ ರಥಘಟಾಯೋ। ಸನ್ನನ್ಧೇತಿ ಸುಟ್ಠು ನದ್ಧೇ। ದೀಪೇ ಅಥೋಪಿ ವೇಯ್ಯಗ್ಘೇತಿ ದೀಪಿಬ್ಯಗ್ಘಚಮ್ಮಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇ। ಗಾಮಣೀಯೇಹೀತಿ ರಥಾಚರಿಯೇಹಿ। ಸಜ್ಝುರಥೇತಿ ರಜತರಥೇ। ಅಜರಥಮೇಣ್ಡರಥಮಿಗರಥೇ ಸೋಭನತ್ಥಾಯ ಯೋಜೇನ್ತಿ।
ಅರಿಯಗಣೇತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಣೇ। ತೇ ಕಿರ ತದಾ ಅರಿಯಾಚಾರಾ ಅಹೇಸುಂ, ತೇನ ತೇ ಏವಮಾಹ। ಹರಿಚನ್ದನಲಿತ್ತಙ್ಗೇತಿ ಕಞ್ಚನವಣ್ಣೇನ ಚನ್ದನೇನ ಲಿತ್ತಸರೀರೇ। ಸತ್ತಸತಾ ಭರಿಯಾತಿ ಪಿಯಭರಿಯಾಯೇವ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ಸುಸಞ್ಞಾತಿ ಸುಟ್ಠು ಸಞ್ಞಿತಾ। ಅಸ್ಸವಾತಿ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ವಚನಕಾರಿಕಾ। ಸತಪಲನ್ತಿ ಪಲಸತೇನ ಸುವಣ್ಣೇನ ಕಾರಿತಂ। ಕಂಸನ್ತಿ ಪಾತಿಂ। ಸತರಾಜಿಕನ್ತಿ ಪಿಟ್ಠಿಪಸ್ಸೇ ರಾಜಿಸತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಂ। ಯನ್ತಂ ಮನ್ತಿ ಅನಿತ್ಥಿಗನ್ಧವನಸಣ್ಡೇ ಏಕಮೇವ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಮಂ ಕದಾ ನು ತೇ ನಾನುಯಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಸತ್ತಾಹಸಮ್ಮೇಘೇತಿ ಸತ್ತಾಹಂ ಸಮುಟ್ಠಿತೇ ಮಹಾಮೇಘೇ, ಸತ್ತಾಹವದ್ದಲಿಕೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಓವಟ್ಠೋತಿ ಓನತಸೀಸೋ। ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬದಿಸಂ। ರುಜ್ಜಕೋತಿ ವೀಣಾವಾದಕೋ। ಕಾಮಸಂಯೋಜನೇತಿ ಕಾಮಸಂಯೋಜನಂ। ದಿಬ್ಬೇತಿ ದಿಬ್ಬಂ। ಮಾನುಸೇತಿ ಮಾನುಸಂ।
ಸೋ
ತದಾ ಸೀವಲಿದೇವೀ ತಾ ಸತ್ತಸತಾ ವಲ್ಲಭಿತ್ಥಿಯೋ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಚಿರಂ ದಿಟ್ಠೋ ನೋ ರಾಜಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸಾ ಅತೀತಾ, ಅಜ್ಜ ನಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮ, ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಯಥಾಬಲಂ ಇತ್ಥಿಕುತ್ತಹಾಸವಿಲಾಸೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕಿಲೇಸಬನ್ಧನೇನ ಬನ್ಧಿತುಂ ವಾಯಮೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಪ್ಪಟಿಯತ್ತಾಹಿ ತಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ‘‘ರಾಜಾನಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಾಸಾದಂ
೨೪೦.
‘‘ತಾ
ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಪಕ್ಕನ್ದುಂ, ಕಸ್ಮಾ ನೋ ವಿಜಹಿಸ್ಸಸಿ॥
೨೪೧.
‘‘ತಾ ಚ ಸತ್ತಸತಾ ಭರಿಯಾ, ಸುಸಞ್ಞಾ ತನುಮಜ್ಝಿಮಾ।
ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಪಕ್ಕನ್ದುಂ, ಕಸ್ಮಾ ನೋ ವಿಜಹಿಸ್ಸಸಿ॥
೨೪೨.
‘‘ತಾ ಚ ಸತ್ತಸತಾ ಭರಿಯಾ, ಅಸ್ಸವಾ ಪಿಯಭಾಣಿನೀ।
ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಪಕ್ಕನ್ದುಂ, ಕಸ್ಮಾ ನೋ ವಿಜಹಿಸ್ಸಸಿ॥
೨೪೩.
‘‘ತಾ
ಹಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪದ್ದವೀ ರಾಜಾ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಪುರಕ್ಖತೋ॥
೨೪೪.
‘‘ತಾ ಚ ಸತ್ತಸತಾ ಭರಿಯಾ, ಸುಸಞ್ಞಾ ತನುಮಜ್ಝಿಮಾ।
ಹಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪದ್ದವೀ ರಾಜಾ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಪುರಕ್ಖತೋ॥
೨೪೫.
‘‘ತಾ ಚ ಸತ್ತಸತಾ ಭರಿಯಾ, ಅಸ್ಸವಾ ಪಿಯಭಾಣಿನೀ।
ಹಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪದ್ದವೀ ರಾಜಾ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಪುರಕ್ಖತೋ॥
೨೪೬.
‘‘ಹಿತ್ವಾ
ಅಗ್ಗಹೀ ಮತ್ತಿಕಂ ಪತ್ತಂ, ತಂ ದುತಿಯಾಭಿಸೇಚನ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹಾತಿ ಬಾಹಾ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ। ಸಮ್ಪದ್ದವೀತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋ ಮಹಾಜನಕೋ ರಾಜಾ, ತಾ ಚ ಸತ್ತಸತಾ ಭರಿಯಾ ‘‘ಕಿಂ ನೋ, ದೇವ, ಪಹಾಯ ಗಚ್ಛಸಿ, ಕೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೋಸೋ’’ತಿ ವಿಲಪನ್ತಿಯೋವ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಸಮ್ಪದ್ದವೀ ಗತೋ, ‘‘ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಯಾಹೀ’’ತಿ ಚೋದಿಯಮಾನೋ ವಿಯ ಪುರಕ್ಖತೋ ಹುತ್ವಾ ಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಂ ದುತಿಯಾಭಿಸೇಚನನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಂ ಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತಗ್ಗಹಣಂ ದುತಿಯಾಭಿಸೇಚನಂ ಕತ್ವಾ ಸೋ ರಾಜಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋತಿ।
ಸೀವಲಿದೇವೀಪಿ ಪರಿದೇವಮಾನಾ ರಾಜಾನಂ ನಿವತ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ‘‘ಅತ್ಥೇಸೋ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಮಹಾಸೇನಗುತ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ರಞ್ಞೋ ಪುರತೋ ಗಮನದಿಸಾಭಾಗೇ ಜಿಣ್ಣಘರಜಿಣ್ಣಸಾಲಾದೀಸು ಅಗ್ಗಿಂ ದೇಹಿ, ತಿಣಪಣ್ಣಾನಿ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಧೂಮಂ ಕಾರೇಹೀ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ। ಸೋ ತಥಾ ಕಾರೇಸಿ। ಸಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಾದೇಸು ಪತಿತ್ವಾ ಮಿಥಿಲಾಯ ಆದಿತ್ತಭಾವಂ ಆರೋಚೇನ್ತೀ ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ –
೨೪೭.
‘‘ಭೇಸ್ಮಾ
ರಜತಂ ಜಾತರೂಪಞ್ಚ, ಮುತ್ತಾ ವೇಳುರಿಯಾ ಬಹೂ॥
೨೪೮.
‘‘ಮಣಯೋ ಸಙ್ಖಮುತ್ತಾ ಚ, ವತ್ಥಿಕಂ ಹರಿಚನ್ದನಂ।
ಅಜಿನಂ ದನ್ತಭಣ್ಡಞ್ಚ, ಲೋಹಂ ಕಾಳಾಯಸಂ ಬಹೂ।
ಏಹಿ ರಾಜ ನಿವತ್ತಸ್ಸು, ಮಾ ತೇತಂ ವಿನಸಾ ಧನ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಭೇಸ್ಮಾತಿ ಭಯಾನಕಾ। ಅಗ್ಗಿಸಮಾ ಜಾಲಾತಿ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಗೇಹಾನಿ ಅಗ್ಗಿ ಗಣ್ಹಿ, ಸೋ ಏಸ ಮಹಾಜಾಲೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೋಸಾತಿ ಸುವಣ್ಣರಜತಕೋಟ್ಠಾಗಾರಾದೀನಿ। ಭಾಗಸೋತಿ ಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಸುವಿಭತ್ತಾಪಿ ನೋ ಏತೇ ಅಗ್ಗಿನಾ ಡಯ್ಹನ್ತಿ, ದೇವಾತಿ। ಲೋಹನ್ತಿ ತಮ್ಬಲೋಹಾದಿಕಂ। ಮಾ ತೇತಂ ವಿನಸಾ ಧನನ್ತಿ ಮಾ ತೇ ಏತಂ ಧನಂ ವಿನಸ್ಸತು, ಏಹಿ ನಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇತಿ, ಪಚ್ಛಾ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ, ‘‘ಮಹಾಜನಕೋ ನಗರಂ ಡಯ್ಹಮಾನಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾವ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ’’ತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗರಹಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಾಯ ತೇ ಲಜ್ಜಾಪಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋಪಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏಹಿ ಅಮಚ್ಚೇ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇಹಿ, ದೇವಾತಿ।
ಅಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ದೇವಿ, ಕಿಂ ಕಥೇಸಿ, ಯೇಸಂ ಕಿಞ್ಚನಂ ಅತ್ಥಿ, ತೇಸಂ ತಂ ಡಯ್ಹತಿ, ಮಯಂ ಪನ ಅಕಿಞ್ಚನಾ’’ತಿ ದೀಪೇನ್ತೋ ಗಾಥಮಾಹ –
೨೪೯.
‘‘ಸುಸುಖಂ ವತ ಜೀವಾಮ, ಯೇಸಂ ನೋ ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚನಂ।
ಮಿಥಿಲಾ ಡಯ್ಹಮಾನಾಯ, ನ ಮೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಡಯ್ಹಥಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚನನ್ತಿ ಯೇಸಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಲಿಬುದ್ಧಕಿಲೇಸಸಙ್ಖಾತಂ ಕಿಞ್ಚನಂ ನತ್ಥಿ, ತೇ ಮಯಂ ತೇನ ಅಕಿಞ್ಚನಭಾವೇನ ಸುಸುಖಂ ವತ ಜೀವಾಮ। ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಮಿಥಿಲಾಯ ಡಯ್ಹಮಾನಾಯ ನ ಮೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಡಯ್ಹಥ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ಭಣ್ಡಕಂ ಡಯ್ಹಮಾನಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ವದತಿ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಉತ್ತರದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿ। ತಾಪಿಸ್ಸ ಸತ್ತಸತಾ ಭರಿಯಾ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು। ಪುನ ಸೀವಲಿದೇವೀ ಏಕಂ ಉಪಾಯಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಗಾಮಘಾತರಟ್ಠವಿಲುಮ್ಪನಾಕಾರಂ ವಿಯ ದಸ್ಸೇಥಾ’’ತಿ ಅಮಚ್ಚೇ ಆಣಾಪೇಸಿ। ತಂಖಣಂಯೇವ ಆವುಧಹತ್ಥೇ ಪುರಿಸೇ ತತೋ ತತೋ ಆಧಾವನ್ತೇ ಪರಿಧಾವನ್ತೇ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತೇ ವಿಯ
೨೫೦.
‘‘ಅಟವಿಯೋ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಾ, ರಟ್ಠಂ ವಿದ್ಧಂಸಯನ್ತಿ ತಂ।
ಏಹಿ ರಾಜ ನಿವತ್ತಸ್ಸು, ಮಾ ರಟ್ಠಂ ವಿನಸಾ ಇದ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಟವಿಯೋತಿ ಮಹಾರಾಜ, ತುಮ್ಹೇಸು ಧರನ್ತೇಸುಯೇವ ಅಟವಿಚೋರಾ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಾ ಸಮುಟ್ಠಿತಾ, ತಂ ತಯಾ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಂ ತವ ರಟ್ಠಂ ವಿದ್ಧಂಸೇನ್ತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ‘‘ಮಯಿ ಧರನ್ತೇಯೇವ ಚೋರಾ ಉಟ್ಠಾಯ ರಟ್ಠಂ ವಿದ್ಧಂಸೇನ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸೀವಲಿದೇವಿಯಾ ಕಿರಿಯಾ ಏಸಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಂ ಅಪ್ಪಟಿಭಾನಂ ಕರೋನ್ತೋ ಆಹ –
೨೫೧.
‘‘ಸುಸುಖಂ ವತ ಜೀವಾಮ, ಯೇಸಂ ನೋ ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚನಂ।
ರಟ್ಠೇ ವಿಲುಮ್ಪಮಾನಮ್ಹಿ, ನ ಮೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಹೀರಥ॥
೨೫೨.
‘‘ಸುಸುಖಂ ವತ ಜೀವಾಮ, ಯೇಸಂ ನೋ ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚನಂ।
ಪೀತಿಭಕ್ಖಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮ, ದೇವಾ ಆಭಸ್ಸರಾ ಯಥಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವಿಲುಮ್ಪಮಾನಮ್ಹೀತಿ ವಿಲುಪ್ಪಮಾನೇ। ಆಭಸ್ಸರಾ ಯಥಾತಿ ಯಥಾ ತೇ ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಪೀತಿಭಕ್ಖಾ ಹುತ್ವಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತಿ, ತಥಾ ವೀತಿನಾಮೇಸ್ಸಾಮಾತಿ।
ಏವಂ ವುತ್ತೇಪಿ ಮಹಾಜನೋ ರಾಜಾನಂ ಅನುಬನ್ಧಿಯೇವ। ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಮಹಾಜನೋ ನಿವತ್ತಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ, ನಿವತ್ತೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ಅಡ್ಢಗಾವುತಮತ್ತಂ ಗತಕಾಲೇ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಮಹಾಮಗ್ಗೇ ಠಿತೋವ ಅಮಚ್ಚೇ ‘‘ಕಸ್ಸಿದಂ ರಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ
ತದಾ ನಾರದೋ ನಾಮ ತಾಪಸೋ ಹಿಮವನ್ತೇ ಸುವಣ್ಣಗುಹಾಯಂ ವಸಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞೋ ಝಾನಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತ್ವಾ ಝಾನಸುಖತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಅಹೋ ಸುಖಂ, ಅಹೋ ಸುಖ’’ನ್ತಿ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ। ಸೋ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಕೋಚಿ ಜಮ್ಬುದೀಪತಲೇ ಇದಂ ಸುಖಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ’’ತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಮಹಾಜನಕಬುದ್ಧಙ್ಕುರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ರಾಜಾ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೋಪಿ ಸೀವಲಿದೇವಿಪ್ಪಮುಖಂ
೨೫೩.
‘‘ಕಿಮ್ಹೇಸೋ ಮಹತೋ ಘೋಸೋ, ಕಾ ನು ಗಾಮೇವ ಕೀಳಿಯಾ।
ಸಮಣ ತೇವ ಪುಚ್ಛಾಮ, ಕತ್ಥೇಸೋ ಅಭಿಸಟೋ ಜನೋ’’ತಿ॥
ತಸ್ಸ ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಆಹ –
೨೫೪.
‘‘ಮಮಂ ಓಹಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಂ, ಏತ್ಥೇಸೋ ಅಭಿಸಟೋ ಜನೋ।
ಸೀಮಾತಿಕ್ಕಮನಂ ಯನ್ತಂ, ಮುನಿಮೋನಸ್ಸ ಪತ್ತಿಯಾ।
ಮಿಸ್ಸಂ ನನ್ದೀಹಿ ಗಚ್ಛನ್ತಂ, ಕಿಂ ಜಾನಮನುಪುಚ್ಛಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಿಮ್ಹೇಸೋತಿ ಕಿಮ್ಹಿ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಏಸೋ ಹತ್ಥಿಕಾಯಾದಿವಸೇನ ಮಹತೋ ಸಮೂಹಸ್ಸ ಘೋಸೋ। ಕಾ ನು ಗಾಮೇವ ಕೀಳಿಯಾತಿ ಕಾ ನು ಏಸಾ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಕತ್ಥೇಸೋತಿ ಕಿಮತ್ಥಂ ಏಸ ಮಹಾಜನೋ ಅಭಿಸಟೋ ಸನ್ನಿಪತಿತೋ, ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತೀತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಮಮನ್ತಿ ಯೋ ಅಹಂ ಏತಂ ಜನಂ ಓಹಾಯ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ತಂ ಮಂ ಓಹಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಂ। ಏತ್ಥಾತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಏಸೋ ಮಹಾಜನೋ ಅಭಿಸಟೋ ಅನುಬನ್ಧನ್ತೋ ಆಗತೋ। ಸೀಮಾತಿಕ್ಕಮನಂ ಯನ್ತನ್ತಿ ತ್ವಂ ಪನ ತಂ ಮಂ ಕಿಲೇಸಸೀಮಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ
ಅಥಸ್ಸ ಸೋ ದಳ್ಹಸಮಾದಾನತ್ಥಾಯ ಪುನ ಗಾಥಮಾಹ –
೨೫೫.
‘‘ಮಾಸ್ಸು ತಿಣ್ಣೋ ಅಮಞ್ಞಿತ್ಥ, ಸರೀರಂ ಧಾರಯಂ ಇಮಂ।
ಅತೀರಣೇಯ್ಯ ಯಮಿದಂ, ಬಹೂ ಹಿ ಪರಿಪನ್ಥಯೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಾಸ್ಸು ತಿಣ್ಣೋ ಅಮಞ್ಞಿತ್ಥಾತಿ ಇಮಂ ಭಣ್ಡುಕಾಸಾವನಿವತ್ಥಂ ಸರೀರಂ ಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಇಮಿನಾ ಪಬ್ಬಜಿತಲಿಙ್ಗಗ್ಗಹಣಮತ್ತೇನೇವ ಕಿಲೇಸಸೀಮಂ ತಿಣ್ಣೋ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾ ಅಮಞ್ಞಿತ್ಥ। ಅತೀರಣೇಯ್ಯ ಯಮಿದನ್ತಿ ಇದಂ ಕಿಲೇಸಜಾತಂ ನಾಮ ನ ಏತ್ತಕೇನ ತೀರೇತಬ್ಬಂ। ಬಹೂ ಹಿ ಪರಿಪನ್ಥಯೋತಿ ಸಗ್ಗಮಗ್ಗಂ ಆವರಿತ್ವಾ ಠಿತಾ ತವ ಬಹೂ ಕಿಲೇಸಪರಿಪನ್ಥಾತಿ।
ತತೋ ಮಹಾಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಪರಿಪನ್ಥೇ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಆಹ –
೨೫೬.
‘‘ಕೋ ನು ಮೇ ಪರಿಪನ್ಥಸ್ಸ, ಮಮಂ ಏವಂವಿಹಾರಿನೋ।
ಯೋ ನೇವ ದಿಟ್ಠೇ ನಾದಿಟ್ಠೇ, ಕಾಮಾನಮಭಿಪತ್ಥಯೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯೋ ನೇವ ದಿಟ್ಠೇ ನಾದಿಟ್ಠೇತಿ ಯೋ ಅಹಂ ನೇವ ದಿಟ್ಠೇ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ, ನಾದಿಟ್ಠೇ ದೇವಲೋಕೇ ಕಾಮಾನಂ ಅಭಿಪತ್ಥೇಮಿ, ತಸ್ಸ ಮಮ ಏವಂ ಏಕವಿಹಾರಿನೋ ಕೋ ನು ಪರಿಪನ್ಥೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ವದತಿ।
ಅಥಸ್ಸ ಸೋ ಪರಿಪನ್ಥೇ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಗಾಥಮಾಹ –
೨೫೭.
‘‘ನಿದ್ದಾ ತನ್ದೀ ವಿಜಮ್ಭಿತಾ, ಅರತೀ ಭತ್ತಸಮ್ಮದೋ।
ಆವಸನ್ತಿ ಸರೀರಟ್ಠಾ, ಬಹೂ ಹಿ ಪರಿಪನ್ಥಯೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಿದ್ದಾತಿ ಕಪಿನಿದ್ದಾ। ತನ್ದೀತಿ ಆಲಸಿಯಂ। ಅರತೀತಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಾ। ಭತ್ತಸಮ್ಮದೋತಿ ಭತ್ತಪರಿಳಾಹೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ‘‘ಸಮಣ, ತ್ವಂ ಪಾಸಾದಿಕೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತುಯ್ಹಂ ಪಣೀತಂ ಓಜವನ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದಸ್ಸನ್ತಿ, ಸೋ ತ್ವಂ ಪತ್ತಪೂರಂ ಆದಾಯ ಯಾವದತ್ಥಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಕಟ್ಠತ್ಥರಣೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕಾಕಚ್ಛಮಾನೋ ನಿದ್ದಂ ಆವಸನ್ತಿ ಸರೀರಟ್ಠಾತಿ ಇಮೇ ಏತ್ತಕಾ ಪರಿಪನ್ಥಾ ತವ ಸರೀರಟ್ಠಕಾ ಹುತ್ವಾ ನಿವಸನ್ತಿ, ಸರೀರೇಯೇವ ತೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
ಅಥಸ್ಸ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಥುತಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ಗಾಥಮಾಹ –
೨೫೮.
‘‘ಕಲ್ಯಾಣಂ ವತ ಮಂ ಭವಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮನುಸಾಸತಿ।
ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ತೇವ ಪುಚ್ಛಾಮಿ, ಕೋ ನು ತ್ವಮಸಿ ಮಾರಿಸಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮನುಸಾಸತೀತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕಲ್ಯಾಣಂ ವತ ಮಂ ಭವಂ ಅನುಸಾಸತಿ।
ತತೋ ತಾಪಸೋ ಆಹ –
೨೫೯.
‘‘ನಾರದೋ ಇತಿ ಮೇ ನಾಮಂ, ಕಸ್ಸಪೋ ಇತಿ ಮಂ ವಿದೂ।
ಭೋತೋ ಸಕಾಸಮಾಗಚ್ಛಿಂ, ಸಾಧು ಸಬ್ಭಿ ಸಮಾಗಮೋ॥
೨೬೦.
‘‘ತಸ್ಸ ತೇ ಸಬ್ಬೋ ಆನನ್ದೋ, ವಿಹಾರೋ ಉಪವತ್ತತು।
ಯಂ ಊನಂ ತಂ ಪರಿಪೂರೇಹಿ, ಖನ್ತಿಯಾ ಉಪಸಮೇನ ಚ॥
೨೬೧.
‘‘ಪಸಾರಯ ಸನ್ನತಞ್ಚ, ಉನ್ನತಞ್ಚ ಪಸಾರಯ।
ಕಮ್ಮಂ ವಿಜ್ಜಞ್ಚ ಧಮ್ಮಞ್ಚ, ಸಕ್ಕತ್ವಾನ ಪರಿಬ್ಬಜಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವಿದೂತಿ ಗೋತ್ತೇನ ಮಂ ‘‘ಕಸ್ಸಪೋ’’ತಿ ಜಾನನ್ತಿ। ಸಬ್ಭೀತಿ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಾಗಮೋ ನಾಮ ಸಾಧು ಹೋತೀತಿ ಆಗತೋಮ್ಹಿ। ಆನನ್ದೋತಿ ತಸ್ಸ ತವ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಆನನ್ದೋ ತುಟ್ಠಿ ಸೋಮನಸ್ಸಮೇವ ಹೋತು ಮಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿ। ವಿಹಾರೋತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೋ। ಉಪವತ್ತತೂತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತತು। ಯಂ ಊನಂ ತನ್ತಿ ಯಂ ತೇ ಸೀಲೇನ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮೇನ ಝಾನೇನ ಚ ಊನಂ, ತಂ ಏತೇಹಿ ಸೀಲಾದೀಹಿ ಪೂರಯ। ಖನ್ತಿಯಾ ಉಪಸಮೇನ ಚಾತಿ ‘‘ಅಹಂ ರಾಜಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ಮಾನಂ ಅಕತ್ವಾ ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿಯಾ ಚ ಕಿಲೇಸೂಪಸಮೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋಹಿ। ಪಸಾರಯಾತಿ ಮಾ ಉಕ್ಖಿಪ ಮಾ ಪತ್ಥರ, ಪಜಹಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸನ್ನತಞ್ಚ ಉನ್ನತಞ್ಚಾತಿ ‘‘ಕೋ ನಾಮಾಹ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪವತ್ತಂ ಓಮಾನಞ್ಚ ‘‘ಅಹಮಸ್ಮಿ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಂ। ವಿಜ್ಜನ್ತಿ ಪಞ್ಚಅಭಿಞ್ಞಾ-ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಞಾಣಂ। ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಸಙ್ಖಾತಂ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ। ಸಕ್ಕತ್ವಾನ ಪರಿಬ್ಬಜಾತಿ ಏತೇ ಗುಣೇ ಸಕ್ಕತ್ವಾ ವತ್ತಸ್ಸು, ಏತೇ ವಾ ಗುಣೇ ಸಕ್ಕತ್ವಾ ದಳ್ಹಂ ಸಮಾದಾಯ ಪರಿಬ್ಬಜ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಾಲೇಹಿ, ಮಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಂ ಸೋ ಮಹಾಸತ್ತಂ ಓವದಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಗತೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಗತೇ ಅಪರೋಪಿ ಮಿಗಾಜಿನೋ ನಾಮ ತಾಪಸೋ ತಥೇವ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಜನಂ ನಿವತ್ತನತ್ಥಾಯ ತಸ್ಸ ಓವಾದಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತತ್ಥೇವಾಗನ್ತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ –
೨೬೨.
‘‘ಬಹೂ
ಹಿತ್ವಾ ಜನಕ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಕಪಾಲೇ ರತಿಮಜ್ಝಗಾ॥
೨೬೩.
‘‘ಕಚ್ಚಿ ನು ತೇ ಜಾನಪದಾ, ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಚ ಞಾತಕಾ।
ದುಬ್ಭಿಮಕಂಸು ಜನಕ, ಕಸ್ಮಾ ತೇತಂ ಅರುಚ್ಚಥಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಪಾಲೇತಿ ಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಮಹಾರಾಜ, ತ್ವಂ ಏವರೂಪಂ ಇಸ್ಸರಿಯಾಧಿಪಚ್ಚಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಪಾಲೇ ರತಿಂ ಅಜ್ಝಗಾ ಅಧಿಗತೋತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕಾರಣಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಏವಮಾಹ। ದುಬ್ಭಿನ್ತಿ ಕಿಂ ನು ಏತೇ ತವ ಅನ್ತರೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಪರಾಧಂ ಕರಿಂಸು, ಕಸ್ಮಾ ತವ ಏವರೂಪಂ ಇಸ್ಸರಿಯಸುಖಂ ಪಹಾಯ ಏತಂ ಕಪಾಲಮೇವ ಅರುಚ್ಚಿತ್ಥಾತಿ।
ತತೋ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಆಹ –
೨೬೪.
‘‘ನ ಮಿಗಾಜಿನ ಜಾತುಚ್ಛೇ, ಅಹಂ ಕಞ್ಚಿ ಕುದಾಚನಂ।
ಅಧಮ್ಮೇನ ಜಿನೇ ಞಾತಿಂ, ನ ಚಾಪಿ ಞಾತಯೋ ಮಮ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ನ ಮಿಗಾಜಿನಾತಿ ಅಮ್ಭೋ ಮಿಗಾಜಿನ ಜಾತುಚ್ಛೇ ಏಕಂಸೇನೇವ ಅಹಂ ಕಞ್ಚಿ ಞಾತಿಂ ಕುದಾಚನಂ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಕಾಲೇ ಅಧಮ್ಮೇನ ನ ಜಿನಾಮಿ। ತೇಪಿ ಚ ಞಾತಯೋ ಮಂ ಅಧಮ್ಮೇನ ನ ಜಿನನ್ತೇವ, ಇತಿ ನ ಕೋಚಿ ಮಯಿ ದುಬ್ಭಿಂ ನಾಮ ಅಕಾಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಮಸ್ಸ
೨೬೫.
‘‘ದಿಸ್ವಾನ ಲೋಕವತ್ತನ್ತಂ, ಖಜ್ಜನ್ತಂ ಕದ್ದಮೀಕತಂ।
ಹಞ್ಞರೇ ಬಜ್ಝರೇ ಚೇತ್ಥ, ಯತ್ಥ ಸನ್ನೋ ಪುಥುಜ್ಜನೋ।
ಏತಾಹಂ ಉಪಮಂ ಕತ್ವಾ, ಭಿಕ್ಖಕೋಸ್ಮಿ ಮಿಗಾಜಿನಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ದಿಸ್ವಾನ ಲೋಕವತ್ತನ್ತನ್ತಿ ವಟ್ಟಾನುಗತಸ್ಸ ಬಾಲಲೋಕಸ್ಸ ವತ್ತಂ ತನ್ತಿಂ ಪವೇಣಿಂ ಅಹಮದ್ದಸಂ, ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋಮ್ಹೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ಖಜ್ಜನ್ತಂ ಕದ್ದಮೀಕತನ್ತಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಖಜ್ಜನ್ತಂ ತೇಹೇವ ಚ ಕದ್ದಮೀಕತಂ ಲೋಕಂ ದಿಸ್ವಾ। ಯತ್ಥ ಸನ್ನೋ ಪುಥುಜ್ಜನೋತಿ ಯಮ್ಹಿ ಕಿಲೇಸವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಸನ್ನೋ ಲಗ್ಗೋ ಪುಥುಜ್ಜನೋ, ತತ್ಥ ಲಗ್ಗಾ ಬಹೂ ಸತ್ತಾ ಹಞ್ಞನ್ತಿ ಚೇವ ಅನ್ದುಬನ್ಧನಾದೀಹಿ ಚ ಬಜ್ಝನ್ತಿ। ಏತಾಹನ್ತಿ ಅಹಮ್ಪಿ ಮಿಗಾಜಿನಾತಿ ತಂ ನಾಮೇನ ಆಲಪತಿ। ಕಥಂ ಪನ ತೇನ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ ಞಾತನ್ತಿ? ಪಟಿಸನ್ಥಾರಕಾಲೇ ಪಠಮಮೇವ ಪುಚ್ಛಿತತ್ತಾ।
ತಾಪಸೋ
೨೬೬.
‘‘ಕೋ ನು ತೇ ಭಗವಾ ಸತ್ಥಾ, ಕಸ್ಸೇತಂ ವಚನಂ ಸುಚಿ।
ನ ಹಿ ಕಪ್ಪಂ ವಾ ವಿಜ್ಜಂ ವಾ, ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ರಥೇಸಭ।
ಸಮಣಂ ಆಹು ವತ್ತನ್ತಂ, ಯಥಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸತಿಕ್ಕಮೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಸ್ಸೇತನ್ತಿ ಏತಂ ತಯಾ ವುತ್ತಂ ಸುಚಿವಚನಂ ಕಸ್ಸ ವಚನಂ ನಾಮ। ಕಪ್ಪನ್ತಿ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತಾನಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಲಾಭಿಂ ಕಮ್ಮವಾದಿಂ ತಾಪಸಂ। ವಿಜ್ಜನ್ತಿ ಆಸವಕ್ಖಯಞಾಣವಿಜ್ಜಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ರಥೇಸಭ ಮಹಾರಾಜ, ನ ಹಿ ಕಪ್ಪಸಮಣಂ ವಾ ವಿಜ್ಜಾಸಮಣಂ ವಾ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ತಸ್ಸೋವಾದಂ ವಿನಾ ಏವಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ। ಯಥಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅತಿಕ್ಕಮೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ವತ್ತನ್ತಂ ಸಮಣಂ ಆಹು। ತೇಸಂ ಪನ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸಕ್ಕಾ ಏವಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತುಂ, ತಸ್ಮಾ ವದೇಹಿ, ಕೋ ನು ತೇ ಭಗವಾ ಸತ್ಥಾತಿ।
ಮಹಾಸತ್ತೋ ಆಹ –
೨೬೭.
‘‘ನ ಮಿಗಾಜಿನ ಜಾತುಚ್ಛೇ, ಅಹಂ ಕಞ್ಚಿ ಕುದಾಚನಂ।
ಸಮಣಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಾಪಿ, ಸಕ್ಕತ್ವಾ ಅನುಪಾವಿಸಿ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಕ್ಕತ್ವಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಗುಣಪುಚ್ಛನತ್ಥಾಯ ಪೂಜೇತ್ವಾ। ಅನುಪಾವಿಸಿನ್ತಿ ನ ಕಞ್ಚಿ ಅನುಪವಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋಸ್ಮಿ, ನ ಮಯಾ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಸಮಣೋ ಪುಚ್ಛಿತಪುಬ್ಬೋತಿ ವದತಿ। ಇಮಿನಾ ಹಿ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೇನಪಿ ನ ಕದಾಚಿ ಓದಿಸ್ಸಕವಸೇನ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಗುಣೋ ಪುಚ್ಛಿತಪುಬ್ಬೋ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ತಂ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದೀಪೇನ್ತೋ ಆಹ –
೨೬೮.
‘‘ಮಹತಾ
ಗೀಯಮಾನೇಸು ಗೀತೇಸು, ವಜ್ಜಮಾನೇಸು ವಗ್ಗುಸು॥
೨೬೯.
‘‘ತೂರಿಯತಾಳಸಙ್ಘುಟ್ಠೇ, ಸಮ್ಮತಾಲಸಮಾಹಿತೇ।
ಸ ಮಿಗಾಜಿನ ಮದ್ದಕ್ಖಿಂ, ಫಲಿಂ ಅಮ್ಬಂ ತಿರೋಚ್ಛದಂ।
ಹಞ್ಞಮಾನಂ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ, ಫಲಕಾಮೇಹಿ ಜನ್ತುಭಿ॥
೨೭೦.
‘‘ಸೋ ಖೋಹಂ ತಂ ಸಿರಿಂ ಹಿತ್ವಾ, ಓರೋಹಿತ್ವಾ ಮಿಗಾಜಿನ।
ಮೂಲಂ ಅಮ್ಬಸ್ಸುಪಾಗಚ್ಛಿಂ, ಫಲಿನೋ ನಿಪ್ಫಲಸ್ಸ ಚ॥
೨೭೧.
‘‘ಫಲಿಂ ಅಮ್ಬಂ ಹತಂ ದಿಸ್ವಾ, ವಿದ್ಧಸ್ತಂ ವಿನಳೀಕತಂ।
ಅಥೇಕಂ ಇತರಂ ಅಮ್ಬಂ, ನೀಲೋಭಾಸಂ ಮನೋರಮಂ॥
೨೭೨.
‘‘ಏವಮೇವ
ಅಮಿತ್ತಾ ನೋ ವಧಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಯಥಾ ಅಮ್ಬೋ ಫಲೀ ಹತೋ॥
೨೭೩.
‘‘ಅಜಿನಮ್ಹಿ ಹಞ್ಞತೇ ದೀಪಿ, ನಾಗೋ ದನ್ತೇಹಿ ಹಞ್ಞತೇ।
ಧನಮ್ಹಿ ಧನಿನೋ ಹನ್ತಿ, ಅನಿಕೇತಮಸನ್ಥವಂ।
ಫಲೀ ಅಮ್ಬೋ ಅಫಲೋ ಚ, ತೇ ಸತ್ಥಾರೋ ಉಭೋ ಮಮಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವಗ್ಗುಸೂತಿ ಮಧುರಸ್ಸರೇಸು ತೂರಿಯೇಸು ವಜ್ಜಮಾನೇಸು। ತೂರಿಯತಾಳಸಙ್ಘುಟ್ಠೇತಿ ತೂರಿಯಾನಂ ತಾಳಿತೇಹಿ ಸಙ್ಘುಟ್ಠೇ ಉಯ್ಯಾನೇ। ಸಮ್ಮತಾಲಸಮಾಹಿತೇತಿ ಸಮ್ಮೇಹಿ ಚ ತಾಲೇಹಿ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೇ। ಸ ಮಿಗಾಜಿನಾತಿ ಮಿಗಾಜಿನ, ಸೋ ಅಹಂ ಅದಕ್ಖಿಂ। ಫಲಿಂ ಅಮ್ಬನ್ತಿ ಫಲಿತಂ ಅಮ್ಬರುಕ್ಖನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಿರೋಚ್ಛದನ್ತಿ ತಿರೋಪಾಕಾರಂ ಉಯ್ಯಾನಸ್ಸ ಅನ್ತೋಠಿತಂ ಬಹಿಪಾಕಾರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜಾತಂ ಅಮ್ಬರುಕ್ಖಂ। ಹಞ್ಞಮಾನನ್ತಿ ಪೋಥಿಯಮಾನಂ। ಓರೋಹಿತ್ವಾತಿ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧಾ ಓತರಿತ್ವಾ। ವಿನಳೀಕತನ್ತಿ ನಿಪತ್ತನಳಂ ಕತಂ।
ಏವಮೇವಾತಿ ಫಲೀತಿ ಫಲಸಮ್ಪನ್ನೋ। ಅಜಿನಮ್ಹೀತಿ ಚಮ್ಮತ್ಥಾಯ ಚಮ್ಮಕಾರಣಾ। ದನ್ತೇಹೀತಿ ಅತ್ತನೋ ದನ್ತೇಹಿ, ಹಞ್ಞತೇ ದನ್ತನಿಮಿತ್ತಂ ಹಞ್ಞತೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಹನ್ತೀತಿ ಹಞ್ಞತಿ। ಅನಿಕೇತಮಸನ್ಥವನ್ತಿ ಯೋ ಪನ ನಿಕೇತಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತತ್ತಾ ಅನಿಕೇತೋ ನಾಮ ಸತ್ತಸಙ್ಖಾರವತ್ಥುಕಸ್ಸ ತಣ್ಹಾಸನ್ಥವಸ್ಸ ತೇ ಸತ್ಥಾರೋತಿ ತೇ ದ್ವೇ ರುಕ್ಖಾ ಮಮ ಸತ್ಥಾರೋ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ವದತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಿಗಾಜಿನೋ ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹೋಹೀ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಗತೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಗತೇ ಸೀವಲಿದೇವೀ ರಞ್ಞೋ ಪಾದಮೂಲೇ ಪತಿತ್ವಾ ಆಹ –
೨೭೪.
‘‘ಸಬ್ಬೋ ಜನೋ ಪಬ್ಯಥಿತೋ, ರಾಜಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಇತಿ।
ಹತ್ಥಾರೋಹಾ ಅನೀಕಟ್ಠಾ, ರಥಿಕಾ ಪತ್ತಿಕಾರಕಾ॥
೨೭೫.
‘‘ಅಸ್ಸಾಸಯಿತ್ವಾ ಜನತಂ, ಠಪಯಿತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛದಂ।
ಪುತ್ತಂ ರಜ್ಜೇ ಠಪೇತ್ವಾನ, ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಬ್ಯಥಿತೋತಿ ಭೀತೋ ಉತ್ರಸ್ತೋ। ಪಟಿಚ್ಛದನ್ತಿ ಅಮ್ಹೇ ಡಯ್ಹಮಾನೇಪಿ ವಿಲುಪ್ಪಮಾನೇಪಿ ರಾಜಾ ನ ಓಲೋಕೇತೀತಿ ಪಬ್ಯಥಿತಸ್ಸ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಆವರಣಂ ರಕ್ಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ದೀಘಾವುಕುಮಾರಂ ರಜ್ಜೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ತತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಹ –
೨೭೬.
‘‘ಚತ್ತಾ ಮಯಾ ಜಾನಪದಾ, ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಚ ಞಾತಕಾ।
ಸನ್ತಿ
ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಿಥಿಲಾಯಂ ಪಜಾಪತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸನ್ತಿ ಪುತ್ತಾತಿ ಸೀವಲಿ ಸಮಣಾನಂ ಪುತ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ವಿದೇಹರಟ್ಠವಾಸೀನಂ ಪನ ಪುತ್ತಾ ದೀಘಾವು ಅತ್ಥಿ, ತೇ ರಜ್ಜಂ ಕಾರಯಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಪಜಾಪತೀತಿ ದೇವಿಂ ಆಲಪತಿ।
ದೇವೀ
೨೭೭.
‘‘ಏಹಿ
ರಜ್ಜಂ ತುವಂ ಕಾರಯಸಿ, ಪಾಪಂ ದುಚ್ಚರಿತಂ ಬಹುಂ।
ಕಾಯೇನ ವಾಚಾ ಮನಸಾ, ಯೇನ ಗಚ್ಛಸಿ ದುಗ್ಗತಿಂ॥
೨೭೮.
‘‘ಪರದಿನ್ನಕೇನ ಪರನಿಟ್ಠಿತೇನ, ಪಿಣ್ಡೇನ ಯಾಪೇಹಿ ಸ ಧೀರಧಮ್ಮೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ತುವನ್ತಿ ತ್ವಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಛತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ರಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ರಜ್ಜಂ ಅನುಸಾಸಮಾನಾ ಬಹುಂ ಪಾಪಂ ಕರಿಸ್ಸಸಿ। ಗಚ್ಛಸೀತಿ ಯೇನ ಕಾಯಾದೀಹಿ ಕತೇನ ಬಹುಪಾಪೇನ ದುಗ್ಗತಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ। ಸ ಧೀರಧಮ್ಮೋತಿ ಪಿಣ್ಡಿಯಾಲೋಪೇನ ಯಾಪೇತಬ್ಬಂ, ಏಸ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಧಮ್ಮೋತಿ।
ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ತಸ್ಸಾ ಓವಾದಂ ಅದಾಸಿ। ತೇಸಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಲ್ಲಪನ್ತಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಞ್ಞೇವ ಸೂರಿಯೋ ಅತ್ಥಙ್ಗತೋ। ದೇವೀ ಪತಿರೂಪೇ ಠಾನೇ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ನಿವಾಸಾಪೇಸಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋಪಿ ಏಕಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಉಪಗತೋ। ಸೋ ತತ್ಥ ರತ್ತಿಂ ವಸಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ಕತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ದೇವೀಪಿ ‘‘ಸೇನಾ ಪಚ್ಛತೋವ ಆಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋವ ಅಹೋಸಿ। ತೇ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯಂ ಥೂಣಂ ನಾಮ ನಗರಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅನ್ತೋನಗರೇ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ಸೂಣತೋ ಮಹನ್ತಂ ಮಂಸಖಣ್ಡಂ ಕಿಣಿತ್ವಾ ಸೂಲೇನ ಅಙ್ಗಾರೇಸು ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾಪನತ್ಥಾಯ ಫಲಕಕೋಟಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞವಿಹಿತಸ್ಸ ಏಕೋ ಸುನಖೋ ತಂ ಆದಾಯ ಪಲಾಯಿ। ಸೋ ಞತ್ವಾ ತಂ ಅನುಬನ್ಧನ್ತೋ ಯಾವ ಬಹಿದಕ್ಖಿಣದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿನ್ದೋ ನಿವತ್ತಿ। ರಾಜಾ ಚ ದೇವೀ ಚ ಸುನಖಸ್ಸ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ದ್ವಿಧಾ ಅಹೇಸುಂ
ಮಹಾಸತ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಸುನಖೋ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅನಪೇಕ್ಖೋ ಪಲಾತೋ, ಅಞ್ಞೋಪಿಸ್ಸ ಸಾಮಿಕೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಏವರೂಪೋ ಅನವಜ್ಜೋ ಪಂಸುಕೂಲಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ
೨೭೯.
‘‘ಯೋಪಿ
ನ ತ್ವೇವ ಪಿಣ್ಡಂ ಲುಳಿತಂ ಅನರಿಯಂ, ಕುಲಪುತ್ತರೂಪೋ ಸಪ್ಪುರಿಸೋ ನ ಸೇವೇ।
ತಯಿದಂ ನ ಸಾಧು ತಯಿದಂ ನ ಸುಟ್ಠು, ಸುನಖುಚ್ಛಿಟ್ಠಕಂ ಜನಕ ಭುಞ್ಜಸೇ ತುವ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಜುಟ್ಠಮಾರೀವಾತಿ ಅನಾಥಮರಣಮೇವ। ಲುಳಿತನ್ತಿ ಪಂಸುಮಕ್ಖಿತಂ। ಅನರಿಯನ್ತಿ ಅಸುನ್ದರಂ। ನ ಸೇವೇತಿ ನ-ಕಾರೋ ಪರಿಪುಚ್ಛನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಸಚೇ ಚತುತ್ಥೇಪಿ ಭತ್ತಕಾಲೇ ನ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಖುದಾಯ ಮರೇಯ್ಯ, ನನು ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಕುಲಪುತ್ತರೂಪೋ ಸಪ್ಪುರಿಸೋ ಏವರೂಪಂ ಪಿಣ್ಡಂ ನ ತ್ವೇವ ಸೇವೇಯ್ಯಾತಿ। ತಯಿದನ್ತಿ ತಂ ಇದಂ।
ಮಹಾಸತ್ತೋ ಆಹ –
೨೮೦.
‘‘ನ ಚಾಪಿ ಮೇ ಸೀವಲಿ ಸೋ ಅಭಕ್ಖೋ, ಯಂ ಹೋತಿ ಚತ್ತಂ ಗಿಹಿನೋ ಸುನಸ್ಸ ವಾ।
ಯೇ
ತತ್ಥ ಅಭಕ್ಖೋತಿ ಸೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಮಮ ಅಭಕ್ಖೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ। ಯಂ ಹೋತೀತಿ ಯಂ ಗಿಹಿನೋ ವಾ ಸುನಸ್ಸ ವಾ ಚತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಪಂಸುಕೂಲಂ ನಾಮ ಅಸಾಮಿಕತ್ತಾ ಅನವಜ್ಜಮೇವ ಹೋತಿ। ಯೇ ಕೇಚೀತಿ ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಯೇ ಅನವಯೋತಿ ಅನುಅವಯೋ, ಅನುಪುನಪ್ಪುನಂ ಓಲೋಕಿಯಮಾನೋಪಿ ಅವಯೋ ಪರಿಪುಣ್ಣಗುಣೋ ಅನವಜ್ಜೋ, ಅಧಮ್ಮಲದ್ಧಂ ಪನ ಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಮ್ಪಿ ಜಿಗುಚ್ಛನೀಯಮೇವಾತಿ।
ಏವಂ ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಥೇನ್ತಾವ ಥೂಣನಗರದ್ವಾರಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿಂಸು। ತತ್ರ ದಾರಿಕಾಸು ಕೀಳನ್ತೀಸು ಏಕಾ ಕುಮಾರಿಕಾ ಖುದ್ದಕಕುಲ್ಲಕೇನ ವಾಲುಕಂ ಪಪ್ಫೋಟೇತಿ। ತಸ್ಸಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಹತ್ಥೇ ಏಕಂ ವಲಯಂ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ದ್ವೇ ವಲಯಾನಿ। ತಾನಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಙ್ಘಟ್ಟೇನ್ತಿ, ಇತರಂ ನಿಸ್ಸದ್ದಂ। ರಾಜಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸೀವಲಿದೇವೀ ಮಮ ಪಚ್ಛತೋ ಚರತಿ, ಇತ್ಥೀ ಚ ನಾಮ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಮಲಂ, ‘ಅಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾಪಿ ಭರಿಯಂ ಜಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀ’ತಿ ಗರಹಿಸ್ಸನ್ತಿ ಮಂ। ಸಚಾಯಂ ಕುಮಾರಿಕಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೀವಲಿದೇವಿಯಾ ನಿವತ್ತನಕಾರಣಂ ಕಥೇಸ್ಸತಿ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸೀವಲಿದೇವಿಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ –
೨೮೧.
‘‘ಕುಮಾರಿಕೇ ಉಪಸೇನಿಯೇ, ನಿಚ್ಚಂ ನಿಗ್ಗಳಮಣ್ಡಿತೇ।
ಕಸ್ಮಾ ತೇ ಏಕೋ ಭುಜೋ ಜನತಿ, ಏಕೋ ತೇ ನ ಜನತೀ ಭುಜೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಉಪಸೇನಿಯೇತಿ ಮಾತರಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಸೇನಿಕೇ। ನಿಗ್ಗಳಮಣ್ಡಿತೇತಿ ಅಗಲಿತಮಣ್ಡನೇನ ಮಣ್ಡನಸೀಲಿಕೇತಿ ವದತಿ। ಜನತೀತಿ ಸದ್ದಂ ಕರೋತಿ।
ಕುಮಾರಿಕಾ ಆಹ –
೨೮೨.
‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮೇ ಸಮಣ ಹತ್ಥೇ, ಪಟಿಮುಕ್ಕಾ ದುನೀವರಾ।
ಸಙ್ಘಾತಾ ಜಾಯತೇ ಸದ್ದೋ, ದುತಿಯಸ್ಸೇವ ಸಾ ಗತಿ॥
೨೮೩.
‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮೇ ಸಮಣ ಹತ್ಥೇ, ಪಟಿಮುಕ್ಕೋ ಏಕನೀವರೋ।
ಸೋ ಅದುತಿಯೋ ನ ಜನತಿ, ಮುನಿಭೂತೋವ ತಿಟ್ಠತಿ॥
೨೮೪.
‘‘ವಿವಾದಪ್ಪತ್ತೋ ದುತಿಯೋ, ಕೇನೇಕೋ ವಿವದಿಸ್ಸತಿ।
ತಸ್ಸ ತೇ ಸಗ್ಗಕಾಮಸ್ಸ, ಏಕತ್ತಮುಪರೋಚತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ದುನೀವರಾತಿ ದ್ವೇ ವಲಯಾನಿ। ಸಙ್ಘಾತಾತಿ ಸಂಹನನತೋ ಸಙ್ಘಟ್ಟನತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಗತೀತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ದುತಿಯಸ್ಸೇವ ಹಿ ಏವರೂಪಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋತಿ ಸೋ ನೀವರೋ। ಮುನಿಭೂತೋವಾತಿ ಪಹೀನಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೋ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲೋ ವಿಯ ತಿಟ್ಠತಿ। ವಿವಾದಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಸಮಣ ದುತಿಯಕೋ ನಾಮ ವಿವಾದಮಾಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಕಲಹಂ ಕರೋತಿ, ನಾನಾಗಾಹಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಕೇನೇಕೋತಿ ಏಕಕೋ ಪನ ಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿವದಿಸ್ಸತಿ। ಏಕತ್ತಮುಪರೋಚತನ್ತಿ ಏಕೀಭಾವೋ ತೇ ರುಚ್ಚತು। ಸಮಣಾ ನಾಮ ಭಗಿನಿಮ್ಪಿ ಆದಾಯ ನ ಚರನ್ತಿ, ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ಏವರೂಪಂ ಉತ್ತಮರೂಪಧರಂ ಭರಿಯಂ ಆದಾಯ ವಿಚರಸಿ, ಅಯಂ ತೇ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಏಕಕೋವ ಸಮಣಕಮ್ಮಂ ಕರೋಹೀತಿ ನಂ ಓವದತಿ।
ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಕುಮಾರಿಕಾಯ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಚ್ಚಯಂ ಲಭಿತ್ವಾ ದೇವಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಆಹ –
೨೮೫.
‘‘ಸುಣಾಸಿ ಸೀವಲಿ ಕಥಾ, ಕುಮಾರಿಯಾ ಪವೇದಿತಾ।
ಪೇಸಿಯಾ ಮಂ ಗರಹಿತ್ಥೋ, ದುತಿಯಸ್ಸೇವ ಸಾ ಗತಿ॥
೨೮೬.
‘‘ಅಯಂ ದ್ವೇಧಾಪಥೋ ಭದ್ದೇ, ಅನುಚಿಣ್ಣೋ ಪಥಾವಿಹಿ।
ತೇಸಂ ತ್ವಂ ಏಕಂ ಗಣ್ಹಾಹಿ, ಅಹಮೇಕಂ ಪುನಾಪರಂ॥
೨೮೭.
‘‘ಮಾವಚ
ತತ್ಥ ಕುಮಾರಿಯಾ ಪವೇದಿತಾತಿ ಕುಮಾರಿಕಾಯ ಕಥಿತಾ। ಪೇಸಿಯಾತಿ ಸಚಾಹಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಯ್ಯಂ, ಏಸಾ ಮೇ ಪೇಸಿಯಾ ವಚನಕಾರಿಕಾ ಭವೇಯ್ಯ, ಓಲೋಕೇತುಮ್ಪಿ ಮಂ ನ ವಿಸಹೇಯ್ಯ। ಇದಾನಿ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಪೇಸಿಯಂ ವಿಯ ಚ ಮಞ್ಞತಿ, ‘‘ದುತಿಯಸ್ಸೇವ ಸಾ ಗತೀ’’ತಿ ಮಂ ಓವದತಿ। ಅನುಚಿಣ್ಣೋತಿ ಅನುಸಞ್ಚರಿತೋ। ಪಥಾವಿಹೀತಿ ಪಥಿಕೇಹಿ। ಏಕನ್ತಿ ತವ ರುಚ್ಚನಕಂ ಏಕಂ ಮಗ್ಗಂ ಗಣ್ಹ, ಅಹಂ ಪನ ತಯಾ ಗಹಿತಾವಸೇಸಂ ಅಪರಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ। ಮಾವಚ ಮಂ ತ್ವನ್ತಿ ಸೀವಲಿ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪುನ ಮಂ ‘‘ಪತಿ ಮೇ’’ತಿ ಮಾ ಅವಚ, ಅಹಂ ವಾ ತ್ವಂ ‘‘ಭರಿಯಾ ಮೇ’’ತಿ ನಾವಚಂ।
ಸಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ದೇವ, ತುಮ್ಹೇ ಉತ್ತಮಾ, ದಕ್ಖಿಣಮಗ್ಗಂ ಗಣ್ಹಥ, ಅಹಂ ವಾಮಮಗ್ಗಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೋಕಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ಪುನಾಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತೀ ಏಕತೋವ ನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ। ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಉಪಡ್ಢಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಇಮಮೇವ
ತತ್ಥ ನಗರುಪಾಗಮುನ್ತಿ ನಗರಂ ಪವಿಟ್ಠಾ।
ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಪಿಣ್ಡತ್ಥಾಯ ಚರನ್ತೋ ಉಸುಕಾರಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಪತ್ತೋ। ಸೀವಲಿದೇವೀಪಿ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಉಸುಕಾರೋ ಅಙ್ಗಾರಕಪಲ್ಲೇ ಉಸುಂ ತಾಪೇತ್ವಾ ಕಞ್ಜಿಯೇನ ತೇಮೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಅಕ್ಖಿಂ ನಿಮೀಲೇತ್ವಾ ಏಕೇನ ಅಕ್ಖಿನಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಉಜುಂ ಕರೋತಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಸಚಾಯಂ ಪಣ್ಡಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಯ್ಹಂ ಏಕಂ ಕಾರಣಂ ಕಥೇಸ್ಸತಿ, ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛತಿ। ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಆಹ –
೨೮೮.
‘‘ಕೋಟ್ಠಕೇ ಉಸುಕಾರಸ್ಸ, ಭತ್ತಕಾಲೇ ಉಪಟ್ಠಿತೇ।
ತತ್ರಾ ಚ ಸೋ ಉಸುಕಾರೋ, ಏಕಂ ದಣ್ಡಂ ಉಜುಂ ಕತಂ।
ಏಕಞ್ಚ ಚಕ್ಖುಂ ನಿಗ್ಗಯ್ಹ, ಜಿಮ್ಹಮೇಕೇನ ಪೇಕ್ಖತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕೋಟ್ಠಕೇತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋ ರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ಭತ್ತಕಾಲೇ ಉಪಟ್ಠಿತೇ ಉಸುಕಾರಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಕೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತತ್ರಾ ಚಾತಿ ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಕೋಟ್ಠಕೇ। ನಿಗ್ಗಯ್ಹಾತಿ ನಿಮೀಲೇತ್ವಾ। ಜಿಮ್ಹಮೇಕೇನಾತಿ ಏಕೇನ ಅಕ್ಖಿನಾ ವಙ್ಕಂ ಸರಂ ಪೇಕ್ಖತಿ।
ಅಥ
೨೮೯.
‘‘ಏವಂ ನೋ ಸಾಧು ಪಸ್ಸಸಿ, ಉಸುಕಾರ ಸುಣೋಹಿ ಮೇ।
ಯದೇಕಂ ಚಕ್ಖುಂ ನಿಗ್ಗಯ್ಹ, ಜಿಮ್ಹಮೇಕೇನ ಪೇಕ್ಖಸೀ’’ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಸಮ್ಮ ಉಸುಕಾರ, ಏವಂ ನು ತ್ವಂ ಸಾಧು ಪಸ್ಸಸಿ, ಯಂ ಏಕಂ ಚಕ್ಖುಂ ನಿಮೀಲೇತ್ವಾ ಏಕೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ವಙ್ಕಂ ಸರಂ ಪೇಕ್ಖಸೀತಿ।
ಅಥಸ್ಸ ಸೋ ಕಥೇನ್ತೋ ಆಹ –
೨೯೦.
‘‘ದ್ವೀಹಿ ಸಮಣ ಚಕ್ಖೂಹಿ, ವಿಸಾಲಂ ವಿಯ ಖಾಯತಿ।
ಅಸಮ್ಪತ್ವಾ ಪರಮಂ ಲಿಙ್ಗಂ, ನುಜುಭಾವಾಯ ಕಪ್ಪತಿ॥
೨೯೧.
‘‘ಏಕಞ್ಚ ಚಕ್ಖುಂ ನಿಗ್ಗಯ್ಹ, ಜಿಮ್ಹಮೇಕೇನ ಪೇಕ್ಖತೋ।
ಸಮ್ಪತ್ವಾ ಪರಮಂ ಲಿಙ್ಗಂ, ಉಜುಭಾವಾಯ ಕಪ್ಪತಿ॥
೨೯೨.
‘‘ವಿವಾದಪ್ಪತ್ತೋ
ತಸ್ಸ ತೇ ಸಗ್ಗಕಾಮಸ್ಸ, ಏಕತ್ತಮುಪರೋಚತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ವಿಸಾಲಂ ವಿಯಾತಿ ವಿತ್ಥಿಣ್ಣಂ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಖಾಯತಿ। ಅಸಮ್ಪತ್ವಾ ಪರಮಂ ಲಿಙ್ಗನ್ತಿ ಪರತೋ ವಙ್ಕಟ್ಠಾನಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ। ನುಜುಭಾವಾಯಾತಿ ನ ಉಜುಭಾವಾಯ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ವಿಸಾಲೇ ಖಾಯಮಾನೇ ಪರತೋ ಉಜುಟ್ಠಾನಂ ವಾ ವಙ್ಕಟ್ಠಾನಂ ವಾ ನ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸಮ್ಪತ್ತೇ ಅದಿಸ್ಸಮಾನೇ ಉಜುಭಾವಾಯ ಕಿಚ್ಚಂ ನ ಕಪ್ಪತಿ ನ ಸಮ್ಪಜ್ಜತೀತಿ। ಸಮ್ಪತ್ವಾತಿ ಚಕ್ಖುನಾ ಪತ್ವಾ ವಿವಾದಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಯಥಾ ದುತಿಯೇ ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಿ ಉಮ್ಮೀಲಿತೇ ಲಿಙ್ಗಂ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ವಙ್ಕಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಉಜುಕಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಉಜುಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ವಙ್ಕಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ವಿವಾದೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸಮಣಸ್ಸಪಿ ದುತಿಯೋ ನಾಮ ವಿವಾದಮಾಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಕಲಹಂ ಕರೋತಿ, ನಾನಾಗಾಹಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಕೇನೇಕೋತಿ ಏಕೋ ಪನ ಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿವದಿಸ್ಸತಿ। ಏಕತ್ತಮುಪರೋಚತನ್ತಿ ಏಕೀಭಾವೋ ತೇ ರುಚ್ಚತು। ಸಮಣಾ ನಾಮ ಭಗಿನಿಮ್ಪಿ ಆದಾಯ ನ ಚರನ್ತಿ, ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ಏವರೂಪಂ ಉತ್ತಮರೂಪಧರಂ ಭರಿಯಂ ಆದಾಯ ವಿಚರಸಿ। ಅಯಂ ತೇ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಏಕಕೋವ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋಹೀತಿ ಸೋ ತಂ ಓವದತಿ।
ಏವಮಸ್ಸ
೨೯೩.
‘‘ಸುಣಾಸಿ ಸೀವಲಿ ಕಥಾ, ಉಸುಕಾರೇನ ವೇದಿತಾ।
ಪೇಸಿಯಾ ಮಂ ಗರಹಿತ್ಥೋ, ದುತಿಯಸ್ಸೇವ ಸಾ ಗತಿ॥
೨೯೪.
‘‘ಅಯಂ ದ್ವೇಧಾಪಥೋ ಭದ್ದೇ, ಅನುಚಿಣ್ಣೋ ಪಥಾವಿಹಿ।
ತೇಸಂ ತ್ವಂ ಏಕಂ ಗಣ್ಹಾಹಿ, ಅಹಮೇಕಂ ಪುನಾಪರಂ॥
೨೯೫.
‘‘ಮಾವಚ ಮಂ ತ್ವಂ ‘ಪತಿ ಮೇ’ತಿ, ನಾಹಂ ‘ಭರಿಯಾ’ತಿ ವಾ ಪುನಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸುಣಾಸೀತಿ ಸುಣ, ತ್ವಂ ಕಥಾ। ‘‘ಪೇಸಿಯಾ ಮ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ಕುಮಾರಿಕಾಯ ಓವಾದಮೇವ ಸನ್ಧಾಯಾಹ।
ಸಾ
‘‘ಮುಞ್ಜಾವೇಸಿಕಾ ಪವಾಳ್ಹಾ, ಏಕಾ ವಿಹರ ಸೀವಲೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಏಕಾ ವಿಹರಾತಿ ಅಹಂ ಏಕೀಭಾವೇನ ವಿಹರಿಸ್ಸಾಮಿ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಏಕಾ ವಿಹರಾಹೀತಿ ತಸ್ಸಾ ಓವಾದಮದಾಸಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸೀವಲಿದೇವೀ ‘‘ಇತೋದಾನಿ ಪಟ್ಠಾಯ ನತ್ಥಿ ಮಯ್ಹಂ ಮಹಾಜನಕನರಿನ್ದೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸೋ’’ತಿ ಸೋಕಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ಉಭೋಹಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಉರಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಹಾಮಗ್ಗೇ
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತಥಾಗತೋ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ
ಮಹಾಜನಕಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ದುತಿಯಾ।
[೫೪೦] ೩. ಸುವಣ್ಣಸಾಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಕೋ ನು ಮಂ ಉಸುನಾ ವಿಜ್ಝೀತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಮಾತುಪೋಸಕಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಅಟ್ಠಾರಸಕೋಟಿವಿಭವಸ್ಸ ಏಕಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲಸ್ಸ ಏಕಪುತ್ತಕೋ ಅಹೋಸಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಪಾಸಾದವರಗತೋ ಸೀಹಪಞ್ಜರಂ ಉಗ್ಘಾಟೇತ್ವಾ ವೀಥಿಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಹತ್ಥಂ ಮಹಾಜನಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ಜೇತವನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ವತ್ಥಭೇಸಜ್ಜಪಾನಕಾದೀನಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾಪೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಚ ಭಗವನ್ತಂ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಕಾಮೇಸು ಆದೀನವಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಚ ಆನಿಸಂಸಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಪರಿಸಾಯ ವುಟ್ಠಿತಾಯ ಭಗವನ್ತಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ‘‘ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಅನನುಞ್ಞಾತಂ ಪುತ್ತಂ ತಥಾಗತಾ ನಾಮ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪುನ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಗಾರವೇನ ಮಾತಾಪಿತರೋ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಮ್ಮತಾತಾ, ಅಹಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಏಕಪುತ್ತಕಭಾವೇನ ಸತ್ತಧಾ ಭಿಜ್ಜಮಾನಹದಯಾ ವಿಯ ಪುತ್ತಸಿನೇಹೇನ ಕಮ್ಪಮಾನಾ ಏವಮಾಹಂಸು ‘‘ತಾತ ಪಿಯಪುತ್ತಕ, ತಾತ ಕುಲಙ್ಕುರ, ತಾತ ನಯನ, ತಾತ ಹದಯ, ತಾತ ಪಾಣಸದಿಸ, ತಯಾ ವಿನಾ ಕಥಂ ಜೀವಾಮ, ತಯಿ ಪಟಿಬದ್ಧಂ ನೋ ಜೀವಿತಂ। ಮಯಞ್ಹಿ ತಾತ, ಜರಾಜಿಣ್ಣಾ ವುಡ್ಢಾ ಮಹಲ್ಲಕಾ, ಅಜ್ಜ ವಾ ಸುವೇ ವಾ ಪರಸುವೇ ವಾ ಮರಣಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮ, ತಸ್ಮಾ ಮಾ ಅಮ್ಹೇ ಓಹಾಯ ಗಚ್ಛಸಿ। ತಾತ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮ ಅತಿದುಕ್ಕರಾ, ಸೀತೇನ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ಉಣ್ಹಂ ಲಭತಿ, ಉಣ್ಹೇನ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ಸೀತಂ ಲಭತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಾತ, ಮಾ ಪಬ್ಬಜಾಹೀ’’ತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಕುಲಪುತ್ತೋ ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನೋ ಓನತಸೀಸೋ ಪಜ್ಝಾಯನ್ತೋವ ನಿಸೀದಿ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿರಾಹಾರೋ। ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸುಂ ‘‘ಸಚೇ ನೋ ಪುತ್ತೋ ಅನನುಞ್ಞಾತೋ, ಅದ್ಧಾ ಮರಿಸ್ಸತಿ, ಪುನ ನ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಜೀವಮಾನಂ ಪುನ ನಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಚ ಪನ ‘‘ತಾತ ಪಿಯಪುತ್ತಕ, ತಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಅನುಜಾನಾಮ, ಪಬ್ಬಜಾಹೀ’’ತಿ ಅನುಜಾನಿಂಸು। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಕುಲಪುತ್ತೋ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಕಲಸರೀರಂ ಓಣಾಮೇತ್ವಾ
ಅಪರಭಾಗೇ ದ್ವೇ ಜನಾ ಕಪಣಾ ಹುತ್ವಾ ಹತ್ಥೇ ಉದಕಸಿಞ್ಚನಮ್ಪಿ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಅಘರಾ ಹುತ್ವಾ ಕಾರುಞ್ಞಭಾವಂ ಪತ್ತಾ ಪಿಲೋತಿಕಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಕಪಾಲಹತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಿಂಸು। ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಜೇತವನತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ತಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ಆಗನ್ತುಕವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಸುಖನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕುತೋ ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಜೇತವನಾ ಆಗತೋ ಆವುಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸತ್ಥುನೋ ಚೇವ ಮಹಾಸಾವಕಾದೀನಞ್ಚ ಆರೋಗ್ಯಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಞ್ಚ ಪವತ್ತಿಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಅಸುಕಸ್ಸ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲಸ್ಸ ಆರೋಗ್ಯ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಆವುಸೋ, ಮಾ ತಸ್ಸ ಕುಲಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಂ ಪುಚ್ಛಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಆವುಸೋ, ತಸ್ಸ ಕಿರ ಕುಲಸ್ಸ ಏಕೋ ಪುತ್ತೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏತಂ ಕುಲಂ ಪರಿಕ್ಖೀಣಂ, ಇದಾನಿ ದ್ವೇ ಜನಾ ಪರಮಕಾರುಞ್ಞಭಾವಂ ಪತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರನ್ತೀ’’ತಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸಕಭಾವೇನ ಸಣ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಅಸ್ಸುಪುಣ್ಣೇಹಿ ನೇತ್ತೇಹಿ ರೋದಿತುಂ ಆರಭಿ। ‘‘ಆವುಸೋ, ಕಿಂ ರೋದಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ತೇ ಮಯ್ಹಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ, ಅಹಂ ತೇಸಂ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ। ‘‘ಆವುಸೋ, ತವ ಮಾತಾಪಿತರೋ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಿನಾಸಂ ಪತ್ತಾ, ಗಚ್ಛ, ತೇ ಪಟಿಜಗ್ಗಾಹೀ’’ತಿ।
ಸೋ ಮಾತುಪೋಸಕಸುತ್ತೇನ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೦೫) ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಗುಣಂ ವಣ್ಣೇಸಿ। ಸೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಠತ್ವಾ ಸತ್ಥುಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಹಂ ಗಿಹೀ ಹುತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ಸಕ್ಕೋಮೀತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿಂ, ಸತ್ಥಾ ಪನ ‘ಪಬ್ಬಜಿತೋವ ಸಮಾನೋ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತೋ ಉಪಕಾರಕೋ ಮಾತಾಪಿತೂನ’ನ್ತಿ ವದತಿ। ಸಚಾಹಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಗತೋ, ಏವರೂಪಾಯ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಪರಿಹೀನೋ ಭವೇಯ್ಯಂ। ಇದಾನಿ ಪನ ಗಿಹೀ ಅಹುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋವ ಸಮಾನೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪೋಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ।
ಸೋ ಸಲಾಕಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಲಾಕಭತ್ತಞ್ಚೇವ ಸಲಾಕಯಾಗುಞ್ಚ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ದ್ವಾದಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಅರಞ್ಞೇ ವುತ್ಥಭಿಕ್ಖು ಪಾರಾಜಿಕಪ್ಪತ್ತೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಪಾತೋವ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಪಠಮಂ ಯಾಗುಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ಉದಾಹು ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಕಪಣಾನಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ತುಚ್ಛಹತ್ಥೇನ ಗನ್ತುಂ ಅಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಯಾಗುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏತೇಸಂ ಪೋರಾಣಕಗೇಹದ್ವಾರಂ ಗತೋ। ಮಾತಾಪಿತರೋಪಿಸ್ಸ ಯಾಗುಭಿಕ್ಖಂ ಚರಿತ್ವಾ ಪರಭಿತ್ತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತಿ। ಸೋ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಕೇ ದಿಸ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸೋಕೋ ಅಸ್ಸುಪುಣ್ಣೇಹಿ ನೇತ್ತೇಹಿ ತೇಸಂ ಅವಿದೂರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತೇ ತಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ನ ಸಞ್ಜಾನಿಂಸು। ಅಥ ಮಾತಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖತ್ಥಾಯ ಠಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಾತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ನತ್ಥಿ, ಅತಿಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ತಸ್ಸಾ
ಸೋಪಿ ಮಾತಾಪಿತರೋ ದಿಸ್ವಾ ಸಕಭಾವೇನ ಸಣ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಅಸ್ಸೂನಿ ಪವತ್ತೇಸಿ। ಸೋ ಸೋಕಂ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಮತಾತಾ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಅಹಂ ವೋ ಪೋಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ
ಇತಿ
ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸಿನಗರತೋ ಅವಿದೂರೇ ನದಿಯಾ ಓರಿಮತೀರೇ ಏಕೋ ನೇಸಾದಗಾಮೋ ಅಹೋಸಿ, ಪಾರಿಮತೀರೇ ಏಕೋ ನೇಸಾದಗಾಮೋ। ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ಕುಲಸತಾನಿ ವಸನ್ತಿ। ದ್ವೀಸುಪಿ ಗಾಮೇಸು ದ್ವೇ ನೇಸಾದಜೇಟ್ಠಕಾ ಸಹಾಯಕಾ ಅಹೇಸುಂ। ತೇ ದಹರಕಾಲೇಯೇವ ಕತಿಕವತ್ತಂ ಕರಿಂಸು ‘‘ಸಚೇ ಅಮ್ಹೇಸು ಏಕಸ್ಸ ಧೀತಾ ಹೋತಿ, ಏಕಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಹೋತಿ, ತೇಸಂ ಆವಾಹವಿವಾಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಅಥ ಓರಿಮತೀರೇ ಗಾಮಜೇಟ್ಠಕಸ್ಸ
ಅಪರಭಾಗೇ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಂ ದುಕೂಲಕುಮಾರಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಆಹಂಸು ‘‘ಪುತ್ತ, ಕುಮಾರಿಕಂ ತೇ ಆನಯಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಸೋ ಪನ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕತೋ ಆಗತೋ ಸುದ್ಧಸತ್ತೋ ಉಭೋ ಕಣ್ಣೇ ಪಿಧಾಯ ‘‘ನ ಮೇ ಘರಾವಾಸೇನತ್ಥೋ ಅಮ್ಮತಾತಾ, ಮಾ ಏವರೂಪಂ ಅವಚುತ್ಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಯಾವತತಿಯಂ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ನ ಇಚ್ಛಿಯೇವ। ಪಾರಿಕಾಪಿ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಅಭಿರೂಪೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ, ತಸ್ಸ ತಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ತಥೇವ ವತ್ವಾ ಉಭೋ ಕಣ್ಣೇ ಪಿದಹಿ। ಸಾಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಲೋಕತೋ ಆಗತಾ ಘರಾವಾಸಂ ನ ಇಚ್ಛಿ। ದುಕೂಲಕುಮಾರೋ ಪನ ತಸ್ಸಾ ರಹಸ್ಸೇನ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ ‘‘ಸಚೇ
ಅಥ
ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಭವನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಸಕ್ಕೋ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮ, ದ್ವೇ ಮಹಾಪುರಿಸಾ ಗಾಮಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಟ್ಠಾ, ತೇಸಂ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಮಿಗಸಮ್ಮತಾನದಿಯಾ ಅಡ್ಢಕೋಸನ್ತರೇ ಮೂಗಪಕ್ಖಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೧ ಆದಯೋ) ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಬ್ಬಂ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಅಮನಾಪಸದ್ದೇ ಮಿಗಪಕ್ಖಿನೋ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಪದಿಕಂ ಜಙ್ಘಮಗ್ಗಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಗತೋ। ತೇಪಿ ತಂ ಮಗ್ಗಂ ದಿಸ್ವಾ ತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಅಸ್ಸಮಪದಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ದುಕೂಲಪಣ್ಡಿತೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಪರಿಕ್ಖಾರೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಕೇನ ಮಯ್ಹಂ ದಿನ್ನಾ’’ತಿ ಸಕ್ಕದತ್ತಿಯಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸಾಟಕಂ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ರತ್ತವಾಕಚೀರಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಅಜಿನಚಮ್ಮಂ ಅಂಸೇ ಕತ್ವಾ ಜಟಾಮಣ್ಡಲಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಇಸಿವೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾರಿಕಾಯಪಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅದಾಸಿ। ಉಭೋಪಿ ಕಾಮಾವಚರಮೇತ್ತಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಸಿಂಸು। ತೇಸಂ ಮೇತ್ತಾನುಭಾವೇನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಮಿಗಪಕ್ಖಿನೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಮೇವ ಪಟಿಲಭಿಂಸು, ನ ಕೋಚಿ ಕಞ್ಚಿ ವಿಹೇಠೇಸಿ। ಪಾರಿಕಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಾನೀಯಂ ಪರಿಭೋಜನೀಯಂ ಆಹರತಿ, ಅಸ್ಸಮಪದಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜತಿ, ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕರೋತಿ। ಉಭೋಪಿ ಫಲಾಫಲಾನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾ ತತ್ಥ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪಯಿಂಸು।
ಸಕ್ಕೋ
ದುಕೂಲಪಣ್ಡಿತೋಪಿ ತಂ ಕಾರಣಂ ಪಾರಿಕಾಯ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸಾ ಉತುನಿಕಾಲೇ ನಾಭಿಂ ಹತ್ಥೇನ ಪರಾಮಸಿ। ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದೇವಲೋಕತೋ ಚವಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ತೇಸಂ ವನಮೂಲಫಲಾಫಲಂ ಆದಾಯ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ನಿವತ್ತನ್ತಾನಂ ಅಸ್ಸಮಪದತೋ ಅವಿದೂರೇ ಮಹಾಮೇಘೋ ಉಟ್ಠಹಿ। ತೇ ಏಕಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಮ್ಮಿಕಮತ್ಥಕೇ ಅಟ್ಠಂಸು। ತಸ್ಸ ಚ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಆಸೀವಿಸೋ ಅತ್ಥಿ। ತೇಸಂ ಸರೀರತೋ ಸೇದಗನ್ಧಮಿಸ್ಸಕಂ ಉದಕಂ ಓತರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ
ಅಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ಮಮ ಮಾತಾಪಿತರೋ
ಸೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸಮಪದಂ ಆನೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನೇಸು ಚಙ್ಕಮೇ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯಂ ವಚ್ಚಟ್ಠಾನೇ ಪಸ್ಸಾವಟ್ಠಾನೇ ಚಾತಿ
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಪೀಳಿಯಕ್ಖೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ। ಸೋ ಮಿಗಮಂಸಲೋಭೇನ ಮಾತರಂ
ಅಥ ತೇಸು ಮಿಗೇಸು ಪಠಮಮೇವ ಓತರಿತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಉತ್ತಿಣ್ಣೇಸು ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉಗ್ಗಹಿತವತ್ತೋ ಮಹಾಥೇರೋ ವಿಯ ಸಣಿಕಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸದ್ಧದರಥೋ ಪಚ್ಚುತ್ತರಿತ್ವಾ ರತ್ತವಾಕಚೀರಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಅಜಿನಚಮ್ಮಂ ಅಂಸೇ ಕತ್ವಾ ಪಾನೀಯಘಟಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉದಕಂ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ವಾಮಅಂಸಕೂಟೇ ಠಪೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ‘‘ಇದಾನಿ ವಿಜ್ಝಿತುಂ ಸಮಯೋ’’ತಿ ರಾಜಾ ವಿಸಪೀತಂ ಸರಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತಂ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇ ವಿಜ್ಝಿ, ಸರೋ ವಾಮಪಸ್ಸೇನ ನಿಕ್ಖಮಿ। ತಸ್ಸ ವಿದ್ಧಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಮಿಗಗಣಾ ಭೀತಾ ಪಲಾಯಿಂಸು। ಸುವಣ್ಣಸಾಮಪಣ್ಡಿತೋ ಪನ ವಿದ್ಧೋಪಿ ಪಾನೀಯಘಟಂ ಯಥಾ ವಾ ತಥಾ ವಾ ಅನವಸುಮ್ಭಿತ್ವಾ ಸತಿಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸಣಿಕಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ವಾಲುಕಂ ವಿಯೂಹಿತ್ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ದಿಸಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ವಸನಟ್ಠಾನದಿಸಾಭಾಗೇನ ಸೀಸಂ ಕತ್ವಾ ರಜತಪಟ್ಟವಣ್ಣಾಯ ವಾಲುಕಾಯ
೨೯೬.
‘‘ಕೋ ನು ಮಂ ಉಸುನಾ ವಿಜ್ಝಿ, ಪಮತ್ತಂ ಉದಹಾರಕಂ।
ಖತ್ತಿಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವೇಸ್ಸೋ, ಕೋ ಮಂ ವಿದ್ಧಾ ನಿಲೀಯಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಮತ್ತನ್ತಿ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾಯ ಅನುಪಟ್ಠಿತಸತಿಂ। ಇದಞ್ಹಿ ಸೋ ಸನ್ಧಾಯ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅತ್ತಾನಂ ಪಮತ್ತಂ ನಾಮ ಅಕಾಸಿ। ವಿದ್ಧಾತಿ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಪುನ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಮಂಸಸ್ಸ ಅಭಕ್ಖಸಮ್ಮತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೨೯೭.
‘‘ನ ಮೇ ಮಂಸಾನಿ ಖಜ್ಜಾನಿ, ಚಮ್ಮೇನತ್ಥೋ ನ ವಿಜ್ಜತಿ।
ಅಥ ಕೇನ ನು ವಣ್ಣೇನ, ವಿದ್ಧೇಯ್ಯಂ ಮಂ ಅಮಞ್ಞಥಾ’’ತಿ॥
ದುತಿಯಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ತಮೇವ ನಾಮಾದಿವಸೇನ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಆಹ –
೨೯೮.
‘‘ಕೋ ವಾ ತ್ವಂ ಕಸ್ಸ ವಾ ಪುತ್ತೋ, ಕಥಂ ಜಾನೇಮು ತಂ ಮಯಂ।
ಪುಟ್ಠೋ ಮೇ ಸಮ್ಮ ಅಕ್ಖಾಹಿ, ಕಿಂ ಮಂ ವಿದ್ಧಾ ನಿಲೀಯಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಮಞ್ಞಥಾತಿ ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಮಂ ವಿಜ್ಝಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಮಞ್ಞಿತ್ಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಯಾ ವಿಸಪೀತೇನ ಸಲ್ಲೇನ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಾತಿತೋಪಿ ನೇವ ಮಂ ಅಕ್ಕೋಸತಿ ನ ಪರಿಭಾಸತಿ, ಮಮ ಹದಯಂ ಸಮ್ಬಾಹನ್ತೋ ವಿಯ ಪಿಯವಚನೇನ ಸಮುದಾಚರತಿ, ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಠಿತೋವ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೨೯೯.
‘‘ರಾಜಾಹಮಸ್ಮಿ ಕಾಸೀನಂ, ಪೀಳಿಯಕ್ಖೋತಿ ಮಂ ವಿದೂ।
ಲೋಭಾ ರಟ್ಠಂ ಪಹಿತ್ವಾನ, ಮಿಗಮೇಸಂ ಚರಾಮಹಂ॥
೩೦೦.
‘‘ಇಸ್ಸತ್ಥೇ ಚಸ್ಮಿ ಕುಸಲೋ, ದಳ್ಹಧಮ್ಮೋತಿ ವಿಸ್ಸುತೋ।
ನಾಗೋಪಿ ಮೇ ನ ಮುಚ್ಚೇಯ್ಯ, ಆಗತೋ ಉಸುಪಾತನ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ರಾಜಾಹಮಸ್ಮೀತಿ ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ವಿತಕ್ಕೋ ಅಹೋಸಿ ‘‘ದೇವಾಪಿ ನಾಗಾಪಿ ಮನುಸ್ಸಭಾಸಾಯ ಕಥೇನ್ತಿಯೇವ, ಅಹಮೇತಂ ದೇವೋತಿ ವಾ ನಾಗೋತಿ ವಾ ಮನುಸ್ಸೋತಿ ವಾ ನ ಜಾನಾಮಿ। ಸಚೇ ಕುಜ್ಝೇಯ್ಯ, ನಾಸೇಯ್ಯ ಲೋಭಾತಿ ಮಿಗಮಂಸಲೋಭೇನ। ಮಿಗಮೇಸನ್ತಿ ಮಿಗಂ ಏಸನ್ತೋ। ಚರಾಮಹನ್ತಿ ಚರಾಮಿ ಅಹಂ। ದುತಿಯಂ ಗಾಥಂ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಇಸ್ಸತ್ಥೇತಿ ಧನುಸಿಪ್ಪೇ। ದಳ್ಹಧಮ್ಮೋತಿ ದಳ್ಹಧನುಂ ಸಹಸ್ಸತ್ಥಾಮಧನುಂ ಓರೋಪೇತುಞ್ಚ ಆರೋಪೇತುಞ್ಚ ಸಮತ್ಥೋ।
ಇತಿ ರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ಬಲಂ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ನಾಮಗೋತ್ತಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಆಹ –
೩೦೧.
‘‘ಕೋ ವಾ ತ್ವಂ ಕಸ್ಸ ವಾ ಪುತ್ತೋ, ಕಥಂ ಜಾನೇಮು ತಂ ಮಯಂ।
ಪಿತುನೋ ಅತ್ತನೋ ಚಾಪಿ, ನಾಮಗೋತ್ತಂ ಪವೇದಯಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪವೇದಯಾತಿ ಕಥಯ।
ತಂ
೩೦೨.
‘‘ನೇಸಾದಪುತ್ತೋ ಭದ್ದನ್ತೇ, ಸಾಮೋ ಇತಿ ಮಂ ಞಾತಯೋ।
ಆಮನ್ತಯಿಂಸು ಜೀವನ್ತಂ, ಸ್ವಜ್ಜೇವಾಹಂ ಗತೋ ಸಯೇ॥
೩೦೩.
‘‘ವಿದ್ಧೋಸ್ಮಿ ಪುಥುಸಲ್ಲೇನ, ಸವಿಸೇನ ಯಥಾ ಮಿಗೋ।
ಸಕಮ್ಹಿ ಲೋಹಿತೇ ರಾಜ, ಪಸ್ಸ ಸೇಮಿ ಪರಿಪ್ಲುತೋ॥
೩೦೪.
‘‘ಪಟಿವಾಮಗತಂ ಸಲ್ಲಂ, ಪಸ್ಸ ಧಿಮ್ಹಾಮಿ ಲೋಹಿತಂ।
ಆತುರೋ ತ್ಯಾನುಪುಚ್ಛಾಮಿ, ಕಿಂ ಮಂ ವಿದ್ಧಾ ನಿಲೀಯಸಿ॥
೩೦೫.
‘‘ಅಜಿನಮ್ಹಿ ಹಞ್ಞತೇ ದೀಪಿ, ನಾಗೋ ದನ್ತೇಹಿ ಹಞ್ಞತೇ।
ಅಥ ಕೇನ ನು ವಣ್ಣೇನ, ವಿದ್ಧೇಯ್ಯಂ ಮಂ ಅಮಞ್ಞಥಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಜೀವನ್ತನ್ತಿ ಮಂ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಜೀವಮಾನಂ ‘‘ಏಹಿ ಸಾಮ, ಯಾಹಿ ಸಾಮಾ’’ತಿ ಞಾತಯೋ ಆಮನ್ತಯಿಂಸು। ಸ್ವಜ್ಜೇವಾಹಂ ಗತೋತಿ ಸೋ ಅಹಂ ಅಜ್ಜ ಏವಂ ಗತೋ ಮರಣಮುಖೇ ಸಮ್ಪತ್ತೋ, ಪವಿಟ್ಠೋತಿ ಅತ್ಥೋ ಸಯೇತಿ ಸಯಾಮಿ। ಪರಿಪ್ಲುತೋತಿ ನಿಮುಗ್ಗೋ। ಪಟಿವಾಮಗತನ್ತಿ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇನ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಾಮಪಸ್ಸೇನ ನಿಗ್ಗತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಸ್ಸಾತಿ ಓಲೋಕೇಹಿ ಮಂ। ಧಿಮ್ಹಾಮೀತಿ ನಿಟ್ಠುಭಾಮಿ, ಇದಂ ಸೋ ಸತಿಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಅವಿಕಮ್ಪಮಾನೋವ ಲೋಹಿತಂ ಮುಖೇನ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಆಹ। ಆತುರೋ ತ್ಯಾನುಪುಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಬಾಳ್ಹಗಿಲಾನೋ ಹುತ್ವಾ ಅಹಂ ತಂ ಅನುಪುಚ್ಛಾಮಿ। ನಿಲೀಯಸೀತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ವನಗುಮ್ಬೇ ನಿಲೀನೋ ಅಚ್ಛಸಿ। ವಿದ್ಧೇಯ್ಯನ್ತಿ ವಿಜ್ಝಿತಬ್ಬಂ। ಅಮಞ್ಞಥಾತಿ ಅಮಞ್ಞಿತ್ಥ।
ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಯಥಾಭೂತಂ ಅನಾಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಮುಸಾವಾದಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಆಹ –
೩೦೬.
‘‘ಮಿಗೋ ಉಪಟ್ಠಿತೋ ಆಸಿ, ಆಗತೋ ಉಸುಪಾತನಂ।
ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಬ್ಬಿಜೀ ಸಾಮ, ತೇನ ಕೋಧೋ ಮಮಾವಿಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಆವಿಸೀತಿ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿ। ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಮೇ ಕೋಧೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋತಿ ದೀಪೇತಿ।
ಅಥ
೩೦೭.
‘‘ಯತೋ ಸರಾಮಿ ಅತ್ತಾನಂ, ಯತೋ ಪತ್ತೋಸ್ಮಿ ವಿಞ್ಞುತಂ।
ನ ಮಂ ಮಿಗಾ ಉತ್ತಸನ್ತಿ, ಅರಞ್ಞೇ ಸಾಪದಾನಿಪಿ॥
೩೦೮.
‘‘ಯತೋ ನಿಧಿಂ ಪರಿಹರಿಂ, ಯತೋ ಪತ್ತೋಸ್ಮಿ ಯೋಬ್ಬನಂ।
ನ ಮಂ ಮಿಗಾ ಉತ್ತಸನ್ತಿ, ಅರಞ್ಞೇ ಸಾಪದಾನಿಪಿ॥
೩೦೯.
‘‘ಭೀರೂ ಕಿಮ್ಪುರಿಸಾ ರಾಜ, ಪಬ್ಬತೇ ಗನ್ಧಮಾದನೇ।
ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ಗಚ್ಛಾಮ, ಪಬ್ಬತಾನಿ ವನಾನಿ ಚ॥
೩೧೦.
‘‘ನ ಮಂ ಮಿಗಾ ಉತ್ತಸನ್ತಿ, ಅರಞ್ಞೇ ಸಾಪದಾನಿಪಿ।
ಅಥ ಕೇನ ನು ವಣ್ಣೇನ, ಉತ್ರಾಸನ್ತಿ ಮಿಗಾ ಮಮ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ನ ಮಂ ಮಿಗಾತಿ ಭೋ ಮಹಾರಾಜ, ಯತೋ ಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಹಂ ಅತ್ತಾನಂ ಸರಾಮಿ, ಯತೋ ಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಹಂ ವಿಞ್ಞುಭಾವಂ ಪತ್ತೋ ಅಸ್ಮಿ ಭವಾಮಿ, ತತೋ ಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಿಗಾ ಸಾಪದಾನಿಪೀತಿ ವಾಳಮಿಗಾಪಿ। ಯತೋ ನಿಧಿನ್ತಿ ಯತೋ ಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಹಂ ವಾಕಚೀರಂ ಪರಿಹರಿಂ। ಭೀರೂ ಕಿಮ್ಪುರಿಸಾತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಮಿಗಾ ತಾವ ತಿಟ್ಠನ್ತು, ಕಿಮ್ಪುರಿಸಾ ನಾಮ ಅತಿಭೀರುಕಾ ಹೋನ್ತಿ। ಯೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗನ್ಧಮಾದನಪಬ್ಬತೇ ವಿಹರನ್ತಿ, ತೇಪಿ ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ನ ಉತ್ತಸನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ಮಯಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ಗಚ್ಛಾಮ। ಉತ್ರಾಸನ್ತಿ ಮಿಗಾ ಮಮನ್ತಿ ಮಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಿಗಾ ಉತ್ರಾಸೇಯ್ಯುಂ, ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ತ್ವಂ ಮಂ ಸದ್ದಹಾಪೇಸ್ಸಸೀತಿ ದೀಪೇತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ‘‘ಮಯಾ ಇಮಂ ನಿರಪರಾಧಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮುಸಾವಾದೋ ಕಥಿತೋ, ಸಚ್ಚಮೇವ ಕಥಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ –
೩೧೧.
‘‘ನ ತಂ ತಸ ಮಿಗೋ ಸಾಮ, ಕಿಂ ತಾಹಂ ಅಲಿಕಂ ಭಣೇ।
ಕೋಧಲೋಭಾಭಿಭೂತಾಹಂ, ಉಸುಂ ತೇ ತಂ ಅವಸ್ಸಜಿ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ನ ತಂ ತಸಾತಿ ನ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಿಗೋ ತಸ, ನ ಭೀತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಂ ತಾಹನ್ತಿ ಕಿಂ ತೇ ಏವಂ ಕಲ್ಯಾಣದಸ್ಸನಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಹಂ ಅಲಿಕಂ ಭಣಿಸ್ಸಾಮಿ ಕೋಧಲೋಭಾಭಿಭೂತಾಹನ್ತಿ ಕೋಧೇನ ಚ ಲೋಭೇನ ಚ ಅಭಿಭೂತೋ ಹುತ್ವಾ ಅಹಂ। ಸೋ ಹಿ ಪಠಮಮೇವ ಮಿಗೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಕೋಧೇನ ‘‘ಮಿಗೇ ವಿಜ್ಝಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಧನುಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಠಿತೋ ಪಚ್ಛಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ದೇವತಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಲೋಭಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ‘‘ನಾಯಂ ಸುವಣ್ಣಸಾಮೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞೇ ಏಕಕೋವ ವಸಿಸ್ಸತಿ, ಞಾತಕೇಹಿಪಿಸ್ಸ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಇತರಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೩೧೨.
‘‘ಕುತೋ ನು ಸಾಮ ಆಗಮ್ಮ, ಕಸ್ಸ ವಾ ಪಹಿತೋ ತುವಂ।
‘ಉದಹಾರೋ ನದಿಂ ಗಚ್ಛ’, ಆಗತೋ ಮಿಗಸಮ್ಮತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಾಮಾತಿ ಮಹಾಸತ್ತಂ ಆಲಪತಿ। ಆಗಮ್ಮಾತಿ ಕುತೋ ದೇಸಾ ಇಮಂ ವನಂ ಆಗಮಿತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉದಹಾರೋ ಉದಕಂ ಆಹರಿತುಂ ನದಿಂ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಕಸ್ಸ ವಾ ಪಹಿತೋಕೇನ ಪುಗ್ಗಲೇನ ಪೇಸಿತೋ ಹುತ್ವಾ ತುವಂ ಇಮಂ ಮಿಗಸಮ್ಮತಂ ಆಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಸೋ
೩೧೩.
‘‘ಅನ್ಧಾ
ತೇಸಾಹಂ ಉದಕಾಹಾರೋ, ಆಗತೋ ಮಿಗಸಮ್ಮತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಭರಾಮೀತಿ ಮೂಲಫಲಾದೀನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪೋಸೇಮಿ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಆರಬ್ಭ ವಿಲಪನ್ತೋ ಆಹ –
೩೧೪.
‘‘ಅತ್ಥಿ ನೇಸಂ ಉಸಾಮತ್ತಂ, ಅಥ ಸಾಹಸ್ಸ ಜೀವಿತಂ।
ಉದಕಸ್ಸ ಅಲಾಭೇನ, ಮಞ್ಞೇ ಅನ್ಧಾ ಮರಿಸ್ಸರೇ॥
೩೧೫.
‘‘ನ ಮೇ ಇದಂ ತಥಾ ದುಕ್ಖಂ, ಲಬ್ಭಾ ಹಿ ಪುಮುನಾ ಇದಂ।
ಯಞ್ಚ ಅಮ್ಮಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಮೇ ದುಕ್ಖತರಂ ಇತೋ॥
೩೧೬.
‘‘ನ
ಯಞ್ಚ ತಾತಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಮೇ ದುಕ್ಖತರಂ ಇತೋ॥
೩೧೭.
‘‘ಸಾ ನೂನ ಕಪಣಾ ಅಮ್ಮಾ, ಚಿರರತ್ತಾಯ ರುಚ್ಛತಿ।
ಅಡ್ಢರತ್ತೇವ ರತ್ತೇ ವಾ, ನದೀವ ಅವಸುಚ್ಛತಿ॥
೩೧೮.
‘‘ಸೋ ನೂನ ಕಪಣೋ ತಾತೋ, ಚಿರರತ್ತಾಯ ರುಚ್ಛತಿ।
ಅಡ್ಢರತ್ತೇವ ರತ್ತೇ ವಾ, ನದೀವ ಅವಸುಚ್ಛತಿ॥
೩೧೯.
‘‘ಉಟ್ಠಾನಪಾದಚರಿಯಾಯ, ಪಾದಸಮ್ಬಾಹನಸ್ಸ ಚ।
ಸಾಮ ತಾತವಿಲಪನ್ತಾ, ಹಿಣ್ಡಿಸ್ಸನ್ತಿ ಬ್ರಹಾವನೇ॥
೩೨೦.
ಇದಮ್ಪಿ ದುತಿಯಂ ಸಲ್ಲಂ, ಕಮ್ಪೇತಿ ಹದಯಂ ಮಮಂ।
ಯಞ್ಚ ಅನ್ಧೇ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಮಞ್ಞೇ ಹಿಸ್ಸಾಮಿ ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಉಸಾಮತ್ತನ್ತಿ ಭೋಜನಮತ್ತಂ। ‘‘ಉಸಾ’’ತಿ ಹಿ ಭೋಜನಸ್ಸ ನಾಮಂ ತಸ್ಸ ಚ ಅತ್ಥಿತಾಯ। ಸಾಹಸ್ಸ ಜೀವಿತನ್ತಿ ಛದಿವಸಮತ್ತಂ ಜೀವಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಫಲಾಫಲಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ಉಸಾತಿ ಉಸ್ಮಾ। ತೇನೇತಂ ದಸ್ಸೇತಿ – ತೇಸಂ ಸರೀರೇ ಉಸ್ಮಾಮತ್ತಂ ಅತ್ಥಿ, ಅಥ ಮಯಾ ಆಭತೇನ ಫಲಾಫಲೇನ ಸಾಹಸ್ಸ ಜೀವಿತಂ ಅತ್ಥೀತಿ। ಮರಿಸ್ಸರೇತಿ ಮರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಮಞ್ಞಾಮಿ। ಪುಮುನಾತಿ ಪುರಿಸೇನ, ಏವರೂಪಞ್ಹಿ ದುಕ್ಖಂ ಪುರಿಸೇನ ಲಭಿತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚಿರರತ್ತಾಯ ರುಚ್ಛತೀತಿ ಚಿರರತ್ತಂ ರೋದಿಸ್ಸತಿ। ಅಡ್ಢರತ್ತೇ ವಾತಿ ಮಜ್ಝಿಮರತ್ತೇ ವಾ। ರತ್ತೇ ವಾತಿ ಪಚ್ಛಿಮರತ್ತೇ ವಾ। ಅವಸುಚ್ಛತೀತಿ ಕುನ್ನದೀ ವಿಯ ಸುಸ್ಸಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಟ್ಠಾನಪಾದಚರಿಯಾಯಾತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಅಹಂ ರತ್ತಿಮ್ಪಿ ದಿವಾಪಿ ದ್ವೇ ತಯೋ ವಾರೇ ಉಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತನೋ ಉಟ್ಠಾನವೀರಿಯೇನ ತೇಸಂ ಪಾದಚರಿಯಂ ಕರೋಮಿ, ಹತ್ಥಪಾದೇ ಸಮ್ಬಾಹಾಮಿ, ಇದಾನಿ ಮಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಮಮತ್ಥಾಯ ತೇ ಪರಿಹೀನಚಕ್ಖುಕಾ ‘‘ಸಾಮತಾತಾ’’ತಿ ವಿಲಪನ್ತಾ ಕಣ್ಟಕೇಹಿ ವಿಜ್ಝಿಯಮಾನಾ ವಿಯ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಹಿಣ್ಡಿಸ್ಸನ್ತಿ ವಿಚರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದುತಿಯಂ ಸಲ್ಲನ್ತಿ ಪಠಮವಿದ್ಧವಿಸಪೀತಸಲ್ಲತೋ ಸತಗುಣೇನ ಸಹಸ್ಸಗುಣೇನ ಸತಸಹಸ್ಸಗುಣೇನ ದುಕ್ಖತರಂ ಇದಂ ದುತಿಯಂ ತೇಸಂ ಅದಸ್ಸನಸೋಕಸಲ್ಲಂ।
ರಾಜಾ
೩೨೧.
‘‘ಮಾ ಬಾಳ್ಹಂ ಪರಿದೇವೇಸಿ, ಸಾಮ ಕಲ್ಯಾಣದಸ್ಸನ।
ಅಹಂ ಕಮ್ಮಕರೋ ಹುತ್ವಾ, ಭರಿಸ್ಸಂ ತೇ ಬ್ರಹಾವನೇ॥
೩೨೨.
‘‘ಇಸ್ಸತ್ಥೇ ಚಸ್ಮಿ ಕುಸಲೋ, ದಳ್ಹಧಮ್ಮೋತಿ ವಿಸ್ಸುತೋ।
ಅಹಂ ಕಮ್ಮಕರೋ ಹುತ್ವಾ, ಭರಿಸ್ಸಂ ತೇ ಬ್ರಹಾವನೇ॥
೩೨೩.
‘‘ಮಿಗಾನಂ ವಿಘಾಸಮನ್ವೇಸಂ, ವನಮೂಲಫಲಾನಿ ಚ।
ಅಹಂ ಕಮ್ಮಕರೋ ಹುತ್ವಾ, ಭರಿಸ್ಸಂ ತೇ ಬ್ರಹಾವನೇ॥
೩೨೪.
‘‘ಕತಮಂ ತಂ ವನಂ ಸಾಮ, ಯತ್ಥ ಮಾತಾಪಿತಾ ತವ।
ಅಹಂ ತೇ ತಥಾ ಭರಿಸ್ಸಂ, ಯಥಾ ತೇ ಅಭರೀ ತುವ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಭರಿಸ್ಸಂ ತೇತಿ ತೇ ತವ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಭರಿಸ್ಸಾಮಿ। ಮಿಗಾನನ್ತಿ ಸೀಹಾದೀನಂ ಮಿಗಾನಂ ವಿಘಾಸಂ ಯಥಾ ತೇತಿ ಯಥಾ ತ್ವಂ ತೇ ಅಭರಿ, ತಥೇವಾಹಮ್ಪಿ ಭರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ।
ಅಥಸ್ಸ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ಸಾಧು, ಮಹಾರಾಜ, ತೇನ ಹಿ ಮೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಭರಸ್ಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ಆಹ –
೩೨೫.
‘‘ಅಯಂ ಏಕಪದೀ ರಾಜ, ಯೋಯಂ ಉಸ್ಸೀಸಕೇ ಮಮ।
ಇತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಡ್ಢಕೋಸಂ, ತತ್ಥ ನೇಸಂ ಅಗಾರಕಂ।
ಯತ್ಥ ಮಾತಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ, ತೇ ಭರಸ್ಸು ಇತೋ ಗತೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಏಕಪದೀತಿ ಏಕಪದಮಗ್ಗೋ। ಉಸ್ಸೀಸಕೇತಿ ಯೋ ಏಸ ಮಮ ಮತ್ಥಕಟ್ಠಾನೇ। ಅಡ್ಢಕೋಸನ್ತಿ ಅಡ್ಢಕೋಸನ್ತರೇ।
ಏವಂ
೩೨೬.
‘‘ನಮೋ ತೇ ಕಾಸಿರಾಜತ್ಥು, ನಮೋ ತೇ ಕಾಸಿವಡ್ಢನ।
ಅನ್ಧಾ ಮಾತಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ, ತೇ ಭರಸ್ಸು ಬ್ರಹಾವನೇ॥
೩೨೭.
‘‘ಅಞ್ಜಲಿಂ ತೇ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾಮಿ, ಕಾಸಿರಾಜ ನಮತ್ಥು ತೇ।
ಮಾತರಂ ಪಿತರಂ ಮಯ್ಹಂ, ವುತ್ತೋ ವಜ್ಜಾಸಿ ವನ್ದನ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ವುತ್ತೋ ವಜ್ಜಾಸೀತಿ ‘‘ಪುತ್ತೋ ವೋ ಸುವಣ್ಣಸಾಮೋ ನದೀತೀರೇವಿಸಪೀತೇನ ಸಲ್ಲೇನ ವಿದ್ಧೋ ರಜತಪಟ್ಟಸದಿಸೇ ವಾಲುಕಾಪುಲಿನೇ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇನ ನಿಪನ್ನೋ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಾದೇ ವನ್ದತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಮಹಾರಾಜ, ಮಯಾ ವುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಮೇ ವನ್ದನಂ ವದೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋಪಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ವನ್ದನಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ವಿಸಞ್ಞಿತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಆಹ –
೩೨೮.
‘‘ಇದಂ
ಮುಚ್ಛಿತೋ ವಿಸವೇಗೇನ, ವಿಸಞ್ಞೀ ಸಮಪಜ್ಜಥಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಮಪಜ್ಜಥಾತಿ ವಿಸಞ್ಞೀ ಜಾತೋ।
ಸೋ ಹಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಥೇನ್ತೋ ನಿರಸ್ಸಾಸೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಇದಾನಿ ಪನಸ್ಸ ವಿಸವೇಗೇನ ಮದ್ದಿತಾ ಭವಙ್ಗಚಿತ್ತಸನ್ತತಿ ಹದಯರೂಪಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪವತ್ತಿ, ಕಥಾ ಪಚ್ಛಿಜ್ಜಿ, ಮುಖಂ ಪಿಹಿತಂ, ಅಕ್ಖೀನಿ ನಿಮೀಲಿತಾನಿ, ಹತ್ಥಪಾದಾ ಥದ್ಧಭಾವಂ ಪತ್ತಾ, ಸಕಲಸರೀರಂ ಲೋಹಿತೇನ ಮಕ್ಖಿತಂ। ರಾಜಾ ‘‘ಅಯಂ ಇದಾನೇವ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇಸಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ಉಪಧಾರೇಸಿ। ತೇ ಪನ ನಿರುದ್ಧಾ, ಸರೀರಂ ಥದ್ಧಂ ಜಾತಂ। ಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ನಿರುದ್ಧೋ ದಾನಿ ಸಾಮೋ’’ತಿ ಸೋಕಂ ಸದ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಉಭೋ ಹತ್ಥೇ ಮತ್ಥಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಸದ್ದೇನ ಪರಿದೇವಿ। ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಆಹ –
೩೨೯.
‘‘ಸ ರಾಜಾ ಪರಿದೇವೇಸಿ, ಬಹುಂ ಕಾರುಞ್ಞಸಞ್ಹಿತಂ।
ಅಜರಾಮರೋಹಂ ಆಸಿಂ, ಅಜ್ಜೇತಂ ಞಾಮಿ ನೋ ಪುರೇ।
ಸಾಮಂ ಕಾಲಙ್ಕತಂ ದಿಸ್ವಾ, ನತ್ಥಿ ಮಚ್ಚುಸ್ಸ ನಾಗಮೋ॥
೩೩೦.
‘‘ಯಸ್ಸು
ಸ್ವಜ್ಜ
೩೩೧.
‘‘ನಿರಯಂ ನೂನ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಏತ್ಥ ಮೇ ನತ್ಥಿ ಸಂಸಯೋ।
ತದಾ ಹಿ ಪಕತಂ ಪಾಪಂ, ಚಿರರತ್ತಾಯ ಕಿಬ್ಬಿಸಂ॥
೩೩೨.
‘‘ಭವನ್ತಿ ತಸ್ಸ ವತ್ತಾರೋ, ಗಾಮೇ ಕಿಬ್ಬಿಸಕಾರಕೋ।
ಅರಞ್ಞೇ ನಿಮ್ಮನುಸ್ಸಮ್ಹಿ, ಕೋ ಮಂ ವತ್ತುಮರಹತಿ॥
೩೩೩.
‘‘ಸಾರಯನ್ತಿ ಹಿ ಕಮ್ಮಾನಿ, ಗಾಮೇ ಸಂಗಚ್ಛ ಮಾಣವಾ।
ಅರಞ್ಞೇ ನಿಮ್ಮನುಸ್ಸಮ್ಹಿ, ಕೋ ನು ಮಂ ಸಾರಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಆಸಿನ್ತಿ ಅಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅಜರಾಮರೋಮ್ಹೀತಿ ಸಞ್ಞೀ ಅಹೋಸಿಂ। ಅಜ್ಜೇತನ್ತಿ ಅಜ್ಜ ಅಹಂ ಇಮಂ ಸಾಮಂ ಕಾಲಕತಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಮಞ್ಚೇವ ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ನತ್ಥಿ ಮಚ್ಚುಸ್ಸ ನಾಗಮೋತಿ ತಂ ಮಚ್ಚುಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಸ್ವಜ್ಜ ಏವಂ ಗತೇ ಕಾಲೇತಿ ಯೋ ಸವಿಸೇನ ಸಲ್ಲೇನ ಸಮಪ್ಪಿತೋ ಇದಾನೇವ ಮಂ ಪಟಿಮನ್ತೇತಿ, ಸೋ ಅಜ್ಜ ಏವಂ ಗತೇ ಕಾಲೇ ಏವಂ ಮರಣಕಾಲೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ನ ಭಾಸತಿ। ತದಾ ಹೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಾಮಂ ವಿಜ್ಝನ್ತೇನ ಮಯಾ ಪಾಪಂ ಕತಂ। ಚಿರರತ್ತಾಯ ಕಿಬ್ಬಿಸನ್ತಿ ತಂ ಪನ ಚಿರರತ್ತಂ ವಿಪಚ್ಚನಸಮತ್ಥಂ ದಾರುಣಂ ಫರುಸಂ।
ತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ಏವರೂಪಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಸ್ಸ। ವತ್ತಾರೋತಿ ನಿನ್ದಿತಾರೋ ಭವನ್ತಿ ‘‘ಕುಹಿಂ ಗಾಮೇ ಕಿನ್ತಿ ಕಿಬ್ಬಿಸಕಾರಕೋ’’ತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅರಞ್ಞೇ ನಿಮ್ಮನುಸ್ಸಮ್ಹಿ ಕೋ ಮಂ ವತ್ತುಮರಹತಿ, ಸಚೇ ಹಿ ಭವೇಯ್ಯ, ವದೇಯ್ಯಾತಿ ವಿಲಪತಿ। ಸಾರಯನ್ತೀತಿ ಗಾಮೇ ವಾ ನಿಗಮಾದೀಸು ವಾ ಸಂಗಚ್ಛ ಮಾಣವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಬಹೂ ಪುರಿಸಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಭೋ ಪುರಿಸಘಾತಕ, ದಾರುಣಂ ತೇ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ಅಸುಕದಣ್ಡಂ ಪತ್ತೋ ನಾಮ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಕಮ್ಮಾನಿ ಸಾರೇನ್ತಿ ಚೋದೇನ್ತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ನಿಮ್ಮನುಸ್ಸೇ ಅರಞ್ಞೇ ಮಂ ಕೋ ಸಾರಯಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಚೋದೇನ್ತೋ ವಿಲಪತಿ।
ತದಾ ಬಹುಸುನ್ದರೀ ನಾಮ ದೇವಧೀತಾ ಗನ್ಧಮಾದನವಾಸಿನೀ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಸತ್ತಮೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಮಾತುಭೂತಪುಬ್ಬಾ। ಸಾ ಪುತ್ತಸಿನೇಹೇನ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ನಿಚ್ಚಂ ಆವಜ್ಜೇತಿ, ತಂ ದಿವಸಂ ಪನ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಮಾನಾ ನ ತಂ ಆವಜ್ಜೇತಿ। ‘‘ದೇವಸಮಾಗಮಂ ಗತಾ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿಯೇವ। ಸಾ ತಸ್ಸ ವಿಸಞ್ಞಿಭೂತಕಾಲೇ ‘‘ಕಿಂ
೩೩೪.
‘‘ಸಾ ದೇವತಾ ಅನ್ತರಹಿತಾ, ಪಬ್ಬತೇ ಗನ್ಧಮಾದನೇ।
ರಞ್ಞೋವ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ, ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಥ॥
೩೩೫.
‘‘ಆಗುಂ
ಅದೂಸಕಾ ಪಿತಾಪುತ್ತಾ, ತಯೋ ಏಕೂಸುನಾ ಹತಾ॥
೩೩೬.
‘‘ಏಹಿ ತಂ ಅನುಸಿಕ್ಖಾಮಿ, ಯಥಾ ತೇ ಸುಗತೀ ಸಿಯಾ।
ಧಮ್ಮೇನನ್ಧೇ ವನೇ ಪೋಸ, ಮಞ್ಞೇಹಂ ಸುಗತೀ ತಯಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ರಞ್ಞೋವಾತಿ ರಞ್ಞೋಯೇವ। ಆಗುಂ ಕಿರಾತಿ ಮಹಾರಾಜ, ತ್ವಂ ಮಹಾಪರಾಧಂ ಮಹಾಪಾಪಂ ಅಕರಿ। ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಯಂ ಕತಂ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಲಾಮಕಕಮ್ಮಂ ಅಕರಿ। ಅದೂಸಕಾತಿ ನಿದ್ದೋಸಾ। ಪಿತಾಪುತ್ತಾತಿ ಮಾತಾ ಚ ಪಿತಾ ಚ ಪುತ್ತೋ ಚ ಇಮೇ ತಯೋ ಜನಾ ಏಕಉಸುನಾ ಹತಾ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಹತೇ ತಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಾ ತಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋಪಿ ಹತಾವ ಹೋನ್ತಿ। ಅನುಸಿಕ್ಖಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪೇಮಿ ಅನುಸಾಸಾಮಿ। ಪೋಸಾತಿ ಸಾಮಸ್ಸ ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಸಿನೇಹಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಮೋ ವಿಯ ತೇ ಉಭೋ ಅನ್ಧೇ ಪೋಸೇಹಿ। ಮಞ್ಞೇಹಂ ಸುಗತೀ ತಯಾತಿ ಏವಂ ತಯಾ ಸುಗತಿಯೇವ ಗನ್ತಬ್ಬಾ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅಹಂ ಮಞ್ಞಾಮಿ।
ಸೋ
೩೩೭.
‘‘ಸ ರಾಜಾ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ, ಬಹುಂ ಕಾರುಞ್ಞಸಞ್ಹಿತಂ।
ಉದಕಕುಮ್ಭಮಾದಾಯ, ಪಕ್ಕಾಮಿ ದಕ್ಖಿಣಾಮುಖೋ’’ತಿ॥
ಪಕತಿಯಾಪಿ
೩೩೮.
‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಏಸೋ ಪದಸದ್ದೋ, ಮನುಸ್ಸಸ್ಸೇವ ಆಗತೋ।
ನೇಸೋ ಸಾಮಸ್ಸ ನಿಗ್ಘೋಸೋ, ಕೋ ನು ತ್ವಮಸಿ ಮಾರಿಸ॥
೩೩೯.
‘‘ಸನ್ತಞ್ಹಿ
ನೇಸೋ ಸಾಮಸ್ಸ ನಿಗ್ಘೋಸೋ, ಕೋ ನು ತ್ವಮಸಿ ಮಾರಿಸಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಸ್ಸೇವಾತಿ ನಾಯಂ ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘದೀಪಿಯಕ್ಖನಾಗಕಿನ್ನರಾನಂ, ಆಗಚ್ಛತೋ ಪನ ಮನುಸ್ಸಸ್ಸೇವಾಯಂ ಪದಸದ್ದೋ, ನೇಸೋ ಸಾಮಸ್ಸಾತಿ। ಸನ್ತಂ ಹೀತಿ ಉಪಸಮಯುತ್ತಂ ಏವ। ವಜತೀತಿ ಚಙ್ಕಮತಿ। ನೇಯತೀತಿ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಅತ್ತನೋ ರಾಜಭಾವಂ ಅಕಥೇತ್ವಾ ‘ಮಯಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ ಮಾರಿತೋ’ತಿ ವಕ್ಖಾಮಿ, ಇಮೇ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಫರುಸಂ ಕಥೇಸ್ಸನ್ತಿ। ಏವಂ ಮೇ ತೇಸು ಕೋಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ಅಥ ನೇ ವಿಹೇಠೇಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಮಮ ಅಕುಸಲಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ‘ರಾಜಾ’ತಿ ಪನ ವುತ್ತೇ ಅಭಾಯನ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ರಾಜಭಾವಂ ತಾವ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪಾನೀಯಮಾಳಕೇ ಪಾನೀಯಘಟಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಾದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ಆಹ –
೩೪೦.
‘‘ರಾಜಾಹಮಸ್ಮಿ
ಲೋಭಾ ರಟ್ಠಂ ಪಹಿತ್ವಾನ, ಮಿಗಮೇಸಂ ಚರಾಮಹಂ॥
೩೪೧.
‘‘ಇಸ್ಸತ್ಥೇ ಚಸ್ಮಿ ಕುಸಲೋ, ದಳ್ಹಧಮ್ಮೋತಿ ವಿಸ್ಸುತೋ।
ನಾಗೋಪಿ ಮೇ ನ ಮುಚ್ಚೇಯ್ಯ, ಆಗತೋ ಉಸುಪಾತನ’’ನ್ತಿ॥
ದುಕೂಲಪಣ್ಡಿತೋಪಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಆಹ –
೩೪೨.
‘‘ಸ್ವಾಗತಂ ತೇ ಮಹಾರಾಜ, ಅಥೋ ತೇ ಅದುರಾಗತಂ।
ಇಸ್ಸರೋಸಿ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ, ಯಂ ಇಧತ್ಥಿ ಪವೇದಯ॥
೩೪೩.
‘‘ತಿನ್ದುಕಾನಿ ಪಿಯಾಲಾನಿ, ಮಧುಕೇ ಕಾಸುಮಾರಿಯೋ।
ಫಲಾನಿ ಖುದ್ದಕಪ್ಪಾನಿ, ಭುಞ್ಜ ರಾಜ ವರಂ ವರಂ॥
೩೪೪.
‘‘ಇದಮ್ಪಿ ಪಾನೀಯಂ ಸೀತಂ, ಆಭತಂ ಗಿರಿಗಬ್ಭರಾ।
ತತೋ ಪಿವ ಮಹಾರಾಜ, ಸಚೇ ತ್ವಂ ಅಭಿಕಙ್ಖಸೀ’’ತಿ।
ತಸ್ಸತ್ಥೋ ಸತ್ತಿಗುಮ್ಬಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೧೫೯ ಆದಯೋ) ಕಥಿತೋ। ಇಧ ಪನ ‘‘ಗಿರಿಗಬ್ಭರಾ’’ತಿ ಮಿಗಸಮ್ಮತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಸಾ ಹಿ ನದೀ ಗಿರಿಗಬ್ಭರಾ ನಿಕ್ಖನ್ತತ್ತಾ ‘‘ಗಿರಿಗಬ್ಭರಾ’’ ತ್ವೇವ ಜಾತಾ।
ಏವಂ ತೇನ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೇ ಕತೇ ರಾಜಾ ‘‘ಪುತ್ತೋ ವೋ ಮಯಾ ಮಾರಿತೋ’’ತಿ ಪಠಮಮೇವ ವತ್ತುಂ ಅಯುತ್ತಂ, ಅಜಾನನ್ತೋ ವಿಯ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ –
೩೪೫.
‘‘ನಾಲಂ ಅನ್ಧಾ ವನೇ ದಟ್ಠುಂ, ಕೋ ನು ವೋ ಫಲಮಾಹರಿ।
ಅನನ್ಧಸ್ಸೇವಯಂ ಸಮ್ಮಾ, ನಿವಾಪೋ ಮಯ್ಹ ಖಾಯತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಾಲನ್ತಿ ತುಮ್ಹೇ ಅನ್ಧಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವನೇ ಕಿಞ್ಚಿ ದಟ್ಠುಂ ನ ಸಮತ್ಥಾ। ಕೋ ನು ವೋ ಫಲಮಾಹರೀತಿ ಕೋ ನು ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇಮಾನಿ ಫಲಾಫಲಾನಿ ಆಹರಿ। ನಿವಾಪೋತಿ ಅಯಂ ಸಮ್ಮಾ ನಯೇನ ಉಪಾಯೇನ ಕಾರಣೇನ ಕತೋ ಖಾದಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಾನಂ ಪರಿಸುದ್ಧಾನಂ ಫಲಾಫಲಾನಂ ನಿವಾಪೋ ಸನ್ನಿಚಯೋ ಅನನ್ಧಸ್ಸ ವಿಯ ಮಯ್ಹಂ ಖಾಯತಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ ಉಪಟ್ಠಾತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ದುಕೂಲಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ನ ಮಯಂ ಫಲಾಫಲಾನಿ ಆಹರಾಮ, ಪುತ್ತೋ ಪನ ನೋ ಆಹರತೀ’’ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ –
೩೪೬.
‘‘ದಹರೋ
ದೀಘಸ್ಸ ಕೇಸಾ ಅಸಿತಾ, ಅಥೋ ಸೂನಗ್ಗವೇಲ್ಲಿತಾ॥
೩೪೭.
‘‘ಸೋ ಹವೇ ಫಲಮಾಹರಿತ್ವಾ, ಇತೋ ಆದಾಯ ಕಮಣ್ಡಲುಂ।
ನದಿಂ ಗತೋ ಉದಹಾರೋ, ಮಞ್ಞೇ ನ ದೂರಮಾಗತೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಾತಿಬ್ರಹಾತಿ ನಾತಿದೀಘೋ ನಾತಿರಸ್ಸೋ। ಸೂನಗ್ಗವೇಲ್ಲಿತಾತಿ ಸೂನಸಙ್ಖಾತಾಯ ಮಂಸಕೋಟ್ಟನಪೋತ್ಥನಿಯಾ ಅಗ್ಗಂ ವಿಯ ವಿನತಾ। ಕಮಣ್ಡಲುನ್ತಿ ಘಟಂ। ನ ದೂರಮಾಗತೋತಿ ಇದಾನಿ ನ ದೂರಂ ಆಗತೋ, ಆಸನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಆಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಮಞ್ಞಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಆಹ –
೩೪೮.
‘‘ಅಹಂ
ಯಂ ಕುಮಾರಂ ಪವೇದೇಥ, ಸಾಮಂ ಕಲ್ಯಾಣದಸ್ಸನಂ॥
೩೪೯.
‘‘ದೀಘಸ್ಸ ಕೇಸಾ ಅಸಿತಾ, ಅಥೋ ಸೂನಗ್ಗವೇಲ್ಲಿತಾ।
ತೇಸು ಲೋಹಿತಲಿತ್ತೇಸು, ಸೇತಿ ಸಾಮೋ ಮಹಾ ಹತೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅವಧಿನ್ತಿ ವಿಸಪೀತೇನ ಸರೇನ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಾರೇಸಿಂ। ಪವೇದೇಥಾತಿ ಕಥೇಥ। ಸೇತೀತಿ ಮಿಗಸಮ್ಮತಾನದೀತೀರೇ ವಾಲುಕಾಪುಲಿನೇ ಸಯತಿ।
ದುಕೂಲಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಪನ ಅವಿದೂರೇ ಪಾರಿಕಾಯ ಪಣ್ಣಸಾಲಾ ಹೋತಿ। ಸಾ ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನಾವ ರಞ್ಞೋ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸೋತುಕಾಮಾ
೩೫೦.
‘‘ಕೇನ ದುಕೂಲ ಮನ್ತೇಸಿ, ‘ಹತೋ ಸಾಮೋ’ತಿ ವಾದಿನಾ।
‘ಹತೋ ಸಾಮೋ’ತಿ ಸುತ್ವಾನ, ಹದಯಂ ಮೇ ಪವೇಧತಿ॥
೩೫೧.
‘‘ಅಸ್ಸತ್ಥಸ್ಸೇವ ತರುಣಂ, ಪವಾಳಂ ಮಾಲುತೇರಿತಂ।
‘ಹತೋ ಸಾಮೋ’ತಿ ಸುತ್ವಾನ, ಹದಯಂ ಮೇ ಪವೇಧತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವಾದಿನಾತಿ ‘‘ಮಯಾ ಸಾಮೋ ಹತೋ’’ತಿ ವದನ್ತೇನ। ಪವಾಳನ್ತಿ ಪಲ್ಲವಂ। ಮಾಲುತೇರಿತನ್ತಿ ವಾತೇನ ಪಹಟಂ।
ದುಕೂಲಪಣ್ಡಿತೋ
೩೫೨.
‘‘ಪಾರಿಕೇ ಕಾಸಿರಾಜಾಯಂ, ಸೋ ಸಾಮಂ ಮಿಗಸಮ್ಮತೇ।
ಕೋಧಸಾ ಉಸುನಾ ವಿಜ್ಝಿ, ತಸ್ಸ ಮಾ ಪಾಪಮಿಚ್ಛಿಮ್ಹಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಿಗಸಮ್ಮತೇತಿ ಮಿಗಸಮ್ಮತಾನದೀತೀರೇ। ಕೋಧಸಾತಿ ಮಿಗೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಕೋಧೇನ। ಮಾ ಪಾಪಮಿಚ್ಛಿಮ್ಹಾತಿ ತಸ್ಸ ಮಯಂ ಉಭೋಪಿ ಪಾಪಂ ಮಾ ಇಚ್ಛಿಮ್ಹಾ।
ಪುನ
೩೫೩.
‘‘ಕಿಚ್ಛಾ ಲದ್ಧೋ ಪಿಯೋ ಪುತ್ತೋ, ಯೋ ಅನ್ಧೇ ಅಭರೀ ವನೇ।
ತಂ ಏಕಪುತ್ತಂ ಘಾತಿಮ್ಹಿ, ಕಥಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಕೋಪಯೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಘಾತಿಮ್ಹೀತಿ ಘಾತಕೇ।
ದುಕೂಲಪಣ್ಡಿತೋ ಆಹ –
೩೫೪.
‘‘ಕಿಚ್ಛಾ ಲದ್ಧೋ ಪಿಯೋ ಪುತ್ತೋ, ಯೋ ಅನ್ಧೇ ಅಭರೀ ವನೇ।
ತಂ ಏಕಪುತ್ತಂ ಘಾತಿಮ್ಹಿ, ಅಕ್ಕೋಧಂ ಆಹು ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಕ್ಕೋಧನ್ತಿ ಕೋಧೋ ನಾಮ ನಿರಯಸಂವತ್ತನಿಕೋ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಕೋಧಂ ಅಕತ್ವಾ ಪುತ್ತಘಾತಕಮ್ಹಿ ಅಕ್ಕೋಧೋ ಏವ ಕತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ ಆಹು ಕಥೇನ್ತಿ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ತೇ ಉಭೋಹಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಉರಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಗುಣೇ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ಭುಸಂ ಪರಿದೇವಿಂಸು। ಅಥ ನೇ ರಾಜಾ ಸಮಸ್ಸಾಸೇನ್ತೋ ಆಹ –
೩೫೫.
‘‘ಮಾ ಬಾಳ್ಹಂ ಪರಿದೇವೇಥ, ‘ಹತೋ ಸಾಮೋ’ತಿ ವಾದಿನಾ।
ಅಹಂ ಕಮ್ಮಕರೋ ಹುತ್ವಾ, ಭರಿಸ್ಸಾಮಿ ಬ್ರಹಾವನೇ॥
೩೫೬.
‘‘ಇಸ್ಸತ್ಥೇ ಚಸ್ಮಿ ಕುಸಲೋ, ದಳ್ಹಧಮ್ಮೋತಿ ವಿಸ್ಸುತೋ।
ಅಹಂ ಕಮ್ಮಕರೋ ಹುತ್ವಾ, ಭರಿಸ್ಸಾಮಿ ಬ್ರಹಾವನೇ॥
೩೫೭.
‘‘ಮಿಗಾನಂ ವಿಘಾಸಮನ್ವೇಸಂ, ವನಮೂಲಫಲಾನಿ ಚ।
ಅಹಂ ಕಮ್ಮಕರೋ ಹುತ್ವಾ, ಭರಿಸ್ಸಾಮಿ ಬ್ರಹಾವನೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವಾದಿನಾತಿ ತುಮ್ಹೇ ‘‘ಸಾಮೋ ಹತೋ’’ತಿ ವದನ್ತೇನ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ‘‘ತಯಾ ನೋ ಏವಂ ಗುಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪುತ್ತೋ ಮಾರಿತೋ, ಇದಾನಿ ಕೋ ಅಮ್ಹೇ ಭರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದೀನಿ
ಏವಂ
೩೫೮.
‘‘ನೇಸ ಧಮ್ಮೋ ಮಹಾರಾಜ, ನೇತಂ ಅಮ್ಹೇಸು ಕಪ್ಪತಿ।
ರಾಜಾ ತ್ವಮಸಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ, ಪಾದೇ ವನ್ದಾಮ ತೇ ಮಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಧಮ್ಮೋತಿ ಸಭಾವೋ ಕಾರಣಂ ವಾ। ನೇತಂ ಅಮ್ಹೇಸು ಕಪ್ಪತೀತಿ ಏತಂ ತವ ಕಮ್ಮಕರಣಂ ಅಮ್ಹೇಸು ನ ಕಪ್ಪತಿ ನ ಸೋಭತಿ। ‘‘ಪಾದೇ ವನ್ದಾಮ ತೇ ಮಯ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ತೇ ಪಬ್ಬಜಿತಲಿಙ್ಗೇ ಠಿತಾಪಿ ಪುತ್ತಸೋಕೇನ ಸಮಬ್ಭಾಹತಾಯ ಚೇವ ನಿಹತಮಾನತಾಯ ಚ ವದಿಂಸು। ‘‘ರಞ್ಞೋ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ಏವಮಾಹಂಸೂ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಅತಿವಿಯ ತುಸ್ಸಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಏವಂ ದೋಸಕಾರಕೇ ನಾಮ ಮಯಿ ಫರುಸವಚನಮತ್ತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಪಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿಯೇವ ಮಮ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗಾಥಮಾಹ –
೩೫೯.
‘‘ಧಮ್ಮಂ ನೇಸಾದಾ ಭಣಥ, ಕತಾ ಅಪಚಿತೀ ತಯಾ।
ಪಿತಾ ತ್ವಮಸಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ, ಮಾತಾ ತ್ವಮಸಿ ಪಾರಿಕೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ತಯಾತಿ ಏಕೇಕಂ ವದನ್ತೋ ಏವಮಾಹ। ಪಿತಾತಿ ದುಕೂಲಪಣ್ಡಿತ, ಅಜ್ಜ ಪಟ್ಠಾಯ ತ್ವಂ ಮಯ್ಹಂ ಪಿತುಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠ, ಅಮ್ಮ ಪಾರಿಕೇ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಮೇ ಮಾತುಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠ, ಅಹಂ ಪನ ವೋ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸಾಮಸ್ಸ ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಪಾದಧೋವನಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಂ ರಾಜಾತಿ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಾಮೋತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಥಾತಿ।
ತೇ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ತವ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಮ್ಮಕರಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಪನ ಲಟ್ಠಿಕೋಟಿಯಾ ನೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಆನೇತ್ವಾ ಸಾಮಂ ದಸ್ಸೇಹೀ’’ತಿ ಯಾಚನ್ತಾ ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹಂಸು –
೩೬೦.
‘‘ನಮೋ ತೇ ಕಾಸಿರಾಜತ್ಥು, ನಮೋ ತೇ ಕಾಸಿವಡ್ಢನ।
ಅಞ್ಜಲಿಂ ತೇ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾಮ, ಯಾವ ಸಾಮಾನುಪಾಪಯ॥
೩೬೧.
‘‘ತಸ್ಸ
ಸಂಸುಮ್ಭಮಾನಾ ಅತ್ತಾನಂ, ಕಾಲಮಾಗಮಯಾಮಸೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯಾವ ಸಾಮಾನುಪಾಪಯಾತಿ ಯಾವ ಸಾಮೋ ಯತ್ಥ, ತತ್ಥ ಅಮ್ಹೇ ಅನುಪಾಪಯ। ಭುಜದಸ್ಸನನ್ತಿ ಸಂಸುಮ್ಭಮಾನಾತಿ ಪೋಥೇನ್ತಾ। ಕಾಲಮಾಗಮಯಾಮಸೇತಿ ಕಾಲಕಿರಿಯಂ ಆಗಮೇಸ್ಸಾಮ।
ತೇಸಂ ಏವಂ ಕಥೇನ್ತಾನಞ್ಞೇವ ಸೂರಿಯೋ ಅತ್ಥಙ್ಗತೋ। ಅಥ ರಾಜಾ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಇದಾನೇವ ಇಮೇ ತತ್ಥ ನೇಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ನೇಸಂ ಹದಯಂ ಫಲಿಸ್ಸತಿ, ಇತಿ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಏತೇಸಂ ಮತಕಾಲೇ ಅಹಂ ನಿರಯೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೋಯೇವ ನಾಮ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಗನ್ತುಂ ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಚತಸ್ಸೋ ಗಾಥಾಯೋ ಅಜ್ಝಭಾಸಿ –
೩೬೨.
‘‘ಬ್ರಹಾ ವಾಳಮಿಗಾಕಿಣ್ಣಂ, ಆಕಾಸನ್ತಂವ ದಿಸ್ಸತಿ।
ಯತ್ಥ ಸಾಮೋ ಹತೋ ಸೇತಿ, ಚನ್ದೋವ ಪತಿತೋ ಛಮಾ॥
೩೬೩.
‘‘ಬ್ರಹಾ ವಾಳಮಿಗಾಕಿಣ್ಣಂ, ಆಕಾಸನ್ತಂವ ದಿಸ್ಸತಿ।
ಯತ್ಥ ಸಾಮೋ ಹತೋ ಸೇತಿ, ಸೂರಿಯೋವ ಪತಿತೋ ಛಮಾ॥
೩೬೪.
‘‘ಬ್ರಹಾ ವಾಳಮಿಗಾಕಿಣ್ಣಂ, ಆಕಾಸನ್ತಂವ ದಿಸ್ಸತಿ।
ಯತ್ಥ ಸಾಮೋ ಹತೋ ಸೇತಿ, ಪಂಸುನಾ ಪತಿಕುನ್ಥಿತೋ॥
೩೬೫.
‘‘ಬ್ರಹಾ ವಾಳಮಿಗಾಕಿಣ್ಣಂ, ಆಕಾಸನ್ತಂವ ದಿಸ್ಸತಿ।
ಯತ್ಥ ಸಾಮೋ ಹತೋ ಸೇತಿ, ಇಧೇವ ವಸಥಸ್ಸಮೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಬ್ರಹಾತಿ ಅಚ್ಚುಗ್ಗತಂ। ಆಕಾಸನ್ತಂವಾತಿ ಏತಂ ವನಂ ಆಕಾಸಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ದಿಸ್ಸತಿ। ಅಥ ವಾ ಆಕಾಸನ್ತನ್ತಿ ಆಕಾಸಮಾನಂ, ಪಕಾಸಮಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಛಮಾತಿ ಛಮಾಯಂ, ಪಥವಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಛಮ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಪಥವಿಂ ಪತಿತೋ ವಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪತಿಕುನ್ಥಿತೋತಿ ಪರಿಕಿಣ್ಣೋ, ಪಲಿವೇಠಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಅಥ
೩೬೬.
‘‘ಯದಿ
ನೇವಮ್ಹಾಕಂ ಭಯಂ ಕೋಚಿ, ವನೇ ವಾಳೇಸು ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕೋಚೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವನೇ ಕತ್ಥಚಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇಪಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಾಳೇಸು ಭಯಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।
ರಾಜಾ ತೇ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಹತ್ಥೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ನೇಸಿ। ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಆಹ –
೩೬೭.
‘‘ತತೋ ಅನ್ಧಾನಮಾದಾಯ, ಕಾಸಿರಾಜಾ ಬ್ರಹಾವನೇ।
ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ, ಯತ್ಥ ಸಾಮೋ ಹತೋ ಅಹೂ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ತತೋತಿ ತದಾ। ಅನ್ಧಾನನ್ತಿ ಅನ್ಧೇ। ಅಹೂತಿ ಅಹೋಸಿ। ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸೋ ನಿಪನ್ನೋ, ತತ್ಥ ನೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಸೋ ಆನೇತ್ವಾ ಚ ಪನ ಸಾಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ವೋ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ಸೀಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮಾತಾ ಪಾದೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಊರೂಸು ಠಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ವಿಲಪಿಂಸು। ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಆಹ –
೩೬೮.
‘‘ದಿಸ್ವಾನ ಪತಿತಂ ಸಾಮಂ, ಪುತ್ತಕಂ ಪಂಸುಕುನ್ಥಿತಂ।
ಅಪವಿದ್ಧಂ ಬ್ರಹಾರಞ್ಞೇ, ಚನ್ದಂವ ಪತಿತಂ ಛಮಾ॥
೩೬೯.
‘‘ದಿಸ್ವಾನ ಪತಿತಂ ಸಾಮಂ, ಪುತ್ತಕಂ ಪಂಸುಕುನ್ಥಿತಂ।
ಅಪವಿದ್ಧಂ ಬ್ರಹಾರಞ್ಞೇ, ಸೂರಿಯಂವ ಪತಿತಂ ಛಮಾ॥
೩೭೦.
‘‘ದಿಸ್ವಾನ ಪತಿತಂ ಸಾಮಂ, ಪುತ್ತಕಂ ಪಂಸುಕುನ್ಥಿತಂ।
ಅಪವಿದ್ಧಂ ಬ್ರಹಾರಞ್ಞೇ, ಕಲೂನಂ ಪರಿದೇವಯುಂ॥
೩೭೧.
‘‘ದಿಸ್ವಾನ ಪತಿತಂ ಸಾಮಂ, ಪುತ್ತಕಂ ಪಂಸುಕುನ್ಥಿತಂ।
ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಪಕ್ಕನ್ದುಂ, ‘ಅಧಮ್ಮೋ ಕಿರ ಭೋ’ಇತಿ॥
೩೭೨.
‘‘ಬಾಳ್ಹಂ
ಯೋ ಅಜ್ಜೇವಂ ಗತೇ ಕಾಲೇ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಮಭಿಭಾಸಸಿ॥
೩೭೩.
‘‘ಬಾಳ್ಹಂ
ಯೋ ಅಜ್ಜೇವಂ ಗತೇ ಕಾಲೇ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಮಭಿಭಾಸಸಿ॥
೩೭೪.
‘‘ಬಾಳ್ಹಂ ಖೋ ತ್ವಂ ಪಕುದ್ಧೋಸಿ, ಸಾಮ ಕಲ್ಯಾಣದಸ್ಸನ।
ಯೋ ಅಜ್ಜೇವಂ ಗತೇ ಕಾಲೇ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಮಭಿಭಾಸತಿ॥
೩೭೫.
‘‘ಬಾಳ್ಹಂ ಖೋ ತ್ವಂ ಪಸುತ್ತೋಸಿ, ಸಾಮ ಕಲ್ಯಾಣದಸ್ಸನ।
ಯೋ ಅಜ್ಜೇವಂ ಗತೇ ಕಾಲೇ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಮಭಿಭಾಸಸಿ॥
೩೭೬.
‘‘ಬಾಳ್ಹಂ ಖೋ ತ್ವಂ ವಿಮನೋಸಿ, ಸಾಮ ಕಲ್ಯಾಣದಸ್ಸನ।
ಯೋ ಅಜ್ಜೇವಂ ಗತೇ ಕಾಲೇ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಮಭಿಭಾಸಸಿ॥
೩೭೭.
‘‘ಜಟಂ ವಲಿನಂ ಪಂಸುಗತಂ, ಕೋದಾನಿ ಸಣ್ಠಪೇಸ್ಸತಿ।
ಸಾಮೋ ಅಯಂ ಕಾಲಕತೋ, ಅನ್ಧಾನಂ ಪರಿಚಾರಕೋ॥
೩೭೮.
‘‘ಕೋ ಮೇ ಸಮ್ಮಜ್ಜಮಾದಾಯ, ಸಮ್ಮಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ ಅಸ್ಸಮಂ।
ಸಾಮೋ ಅಯಂ ಕಾಲಕತೋ, ಅನ್ಧಾನಂ ಪರಿಚಾರಕೋ॥
೩೭೯.
‘‘ಕೋದಾನಿ ನ್ಹಾಪಯಿಸ್ಸತಿ, ಸೀತೇನುಣ್ಹೋದಕೇನ ಚ।
ಸಾಮೋ ಅಯಂ ಕಾಲಕತೋ, ಅನ್ಧಾನಂ ಪರಿಚಾರಕೋ॥
೩೮೦.
‘‘ಕೋದಾನಿ
ಸಾಮೋ ಅಯಂ ಕಾಲಕತೋ, ಅನ್ಧಾನಂ ಪರಿಚಾರಕೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಪವಿದ್ಧನ್ತಿ ರಞ್ಞಾ ನಿರತ್ಥಕಂ ಛಡ್ಡಿತಂ। ಅಧಮ್ಮೋ ಕಿರ ಭೋ ಇತೀತಿ ಅಯುತ್ತಂ ಕಿರ ಭೋ, ಅಜ್ಜ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ವತ್ತತಿ। ಪಮತ್ತೋತಿ ತಿಖಿಣಸುರಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ವಿಯ ಮತ್ತೋ ಪಮತ್ತೋ ಪಮಾದಂ ಆಪನ್ನೋ। ಪದಿತ್ತೋತಿ ದಪ್ಪಿತೋ। ‘‘ಪಕುದ್ಧೋಸಿ ವಿಮನೋಸೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ವಿಲಾಪವಸೇನ ಭಣನ್ತಿ। ಜಟನ್ತಿ ತಾತ ವಲಿನಂ ಪಂಸುಗತನ್ತಿ ಯದಾ ಆಕುಲಂ ಮಲಗ್ಗಹಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಕೋದಾನೀತಿ ಇದಾನಿ ಕೋ ಸಣ್ಠಪೇಸ್ಸತಿ, ಸೋಧೇತ್ವಾ ಉಜುಂ ಕರಿಸ್ಸತೀತಿ।
ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ಬಹುಂ ವಿಲಪಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಉರೇ ಹತ್ಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸನ್ತಾಪಂ ಉಪಧಾರೇನ್ತೀ ‘‘ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಸನ್ತಾಪೋ ಪವತ್ತತಿಯೇವ, ವಿಸವೇಗೇನ ವಿಸಞ್ಞಿತಂ ಆಪನ್ನೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ನಿಬ್ಬಿಸಭಾವತ್ಥಾಯ ಚಸ್ಸ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಮಕಾಸಿ। ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಆಹ –
೩೮೧.
‘‘ದಿಸ್ವಾನ
ಅಟ್ಟಿತಾ ಪುತ್ತಸೋಕೇನ, ಮಾತಾ ಸಚ್ಚಂ ಅಭಾಸಥ॥
೩೮೨.
‘‘ಯೇನ ಸಚ್ಚೇನಯಂ ಸಾಮೋ, ಧಮ್ಮಚಾರೀ ಪುರೇ ಅಹು।
ಏತೇನ ಸಚ್ಚವಜ್ಜೇನ, ವಿಸಂ ಸಾಮಸ್ಸ ಹಞ್ಞತು॥
೩೮೩.
‘‘ಯೇನ ಸಚ್ಚೇನಯಂ ಸಾಮೋ, ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಪುರೇ ಅಹು।
ಏತೇನ ಸಚ್ಚವಜ್ಜೇನ, ವಿಸಂ ಸಾಮಸ್ಸ ಹಞ್ಞತು॥
೩೮೪.
‘‘ಯೇನ ಸಚ್ಚೇನಯಂ ಸಾಮೋ, ಸಚ್ಚವಾದೀ ಪುರೇ ಅಹು।
ಏತೇನ ಸಚ್ಚವಜ್ಜೇನ, ವಿಸಂ ಸಾಮಸ್ಸ ಹಞ್ಞತು॥
೩೮೫.
‘‘ಯೇನ ಸಚ್ಚೇನಯಂ ಸಾಮೋ, ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಭರೋ ಅಹು।
ಏತೇನ ಸಚ್ಚವಜ್ಜೇನ, ವಿಸಂ ಸಾಮಸ್ಸ ಹಞ್ಞತು॥
೩೮೬.
‘‘ಯೇನ ಸಚ್ಚೇನಯಂ ಸಾಮೋ, ಕುಲೇ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯಿಕೋ।
ಏತೇನ ಸಚ್ಚವಜ್ಜೇನ, ವಿಸಂ ಸಾಮಸ್ಸ ಹಞ್ಞತು॥
೩೮೭.
‘‘ಯೇನ ಸಚ್ಚೇನಯಂ ಸಾಮೋ, ಪಾಣಾ ಪಿಯತರೋ ಮಮ।
ಏತೇನ ಸಚ್ಚವಜ್ಜೇನ, ವಿಸಂ ಸಾಮಸ್ಸ ಹಞ್ಞತು॥
೩೮೮.
‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿತ್ಥಿ ಕತಂ ಪುಞ್ಞಂ, ಮಯ್ಹಞ್ಚೇವ ಪಿತುಚ್ಚ ತೇ।
ಸಬ್ಬೇನ ತೇನ ಕುಸಲೇನ, ವಿಸಂ ಸಾಮಸ್ಸ ಹಞ್ಞತೂ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯೇನ ಸಚ್ಚೇನಾತಿ ಯೇನ ಭೂತೇನ ಸಭಾವೇನ। ಧಮ್ಮಚಾರೀತಿ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಧಮ್ಮಚಾರೀ। ಸಚ್ಚವಾದೀತಿ ಹಸಿತವಸೇನಪಿ ಮುಸಾವಾದಂ ನ ವದತಿ। ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಭರೋತಿ ಕುಲೇ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯಿಕೋತಿ ಜೇಟ್ಠಾನಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಸಕ್ಕಾರಕಾರಕೋ ಹೋತಿ।
ಏವಂ ಮಾತರಾ ಸತ್ತಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಾಯ ಕತಾಯ ಸಾಮೋ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ‘‘ಜೀವತಿ ಮೇ ಪುತ್ತೋ, ಅಹಮ್ಪಿಸ್ಸ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಥೇವ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಮಕಾಸಿ। ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಆಹ –
೩೮೯.
‘‘ದಿಸ್ವಾನ ಪತಿತಂ ಸಾಮಂ, ಪುತ್ತಕಂ ಪಂಸುಕುನ್ಥಿತಂ।
ಅಟ್ಟಿತೋ ಪುತ್ತಸೋಕೇನ, ಪಿತಾ ಸಚ್ಚಂ ಅಭಾಸಥ॥
೩೯೦.
‘‘ಯೇನ
ಏತೇನ ಸಚ್ಚವಜ್ಜೇನ, ವಿಸಂ ಸಾಮಸ್ಸ ಹಞ್ಞತು॥
೩೯೧.
‘‘ಯೇನ ಸಚ್ಚೇನಯಂ ಸಾಮೋ, ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಪುರೇ ಅಹು।
ಏತೇನ ಸಚ್ಚವಜ್ಜೇನ, ವಿಸಂ ಸಾಮಸ್ಸ ಹಞ್ಞತು॥
೩೯೨.
‘‘ಯೇನ ಸಚ್ಚೇನಯಂ ಸಾಮೋ, ಸಚ್ಚವಾದೀ ಪುರೇ ಅಹು।
ಏತೇನ ಸಚ್ಚವಜ್ಜೇನ, ವಿಸಂ ಸಾಮಸ್ಸ ಹಞ್ಞತು॥
೩೯೩.
‘‘ಯೇನ ಸಚ್ಚೇನಯಂ ಸಾಮೋ, ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಭರೋ ಅಹು।
ಏತೇನ ಸಚ್ಚವಜ್ಜೇನ, ವಿಸಂ ಸಾಮಸ್ಸ ಹಞ್ಞತು॥
೩೯೪.
‘‘ಯೇನ ಸಚ್ಚೇನಯಂ ಸಾಮೋ, ಕುಲೇ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯಿಕೋ।
ಏತೇನ ಸಚ್ಚವಜ್ಜೇನ, ವಿಸಂ ಸಾಮಸ್ಸ ಹಞ್ಞತು॥
೩೯೫.
‘‘ಯೇನ ಸಚ್ಚೇನಯಂ ಸಾಮೋ, ಪಾಣಾ ಪಿಯತರೋ ಮಮ।
ಏತೇನ ಸಚ್ಚವಜ್ಜೇನ, ವಿಸಂ ಸಾಮಸ್ಸ ಹಞ್ಞತು॥
೩೯೬.
‘‘ಯಂ
ಸಬ್ಬೇನ ತೇನ ಕುಸಲೇನ, ವಿಸಂ ಸಾಮಸ್ಸ ಹಞ್ಞತೂ’’ತಿ॥
ಏವಂ ಪಿತರಿ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಂ ಕರೋನ್ತೇ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಇತರೇನ ಪಸ್ಸೇನ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಅಥಸ್ಸ ತತಿಯಂ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಂ ದೇವತಾ ಅಕಾಸಿ। ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಅಹ –
೩೯೭.
‘‘ಸಾ ದೇವತಾ ಅನ್ತರಹಿತಾ, ಪಬ್ಬತೇ ಗನ್ಧಮಾದನೇ।
ಸಾಮಸ್ಸ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ, ಇಮಂ ಸಚ್ಚಂ ಅಭಾಸಥ॥
೩೯೮.
‘‘ಪಬ್ಬತ್ಯಾಹಂ ಗನ್ಧಮಾದನೇ, ಚಿರರತ್ತನಿವಾಸಿನೀ।
ನ ಮೇ ಪಿಯತರೋ ಕೋಚಿ, ಅಞ್ಞೋ ಸಾಮೇನ ವಿಜ್ಜತಿ।
ಏತೇನ ಸಚ್ಚವಜ್ಜೇನ, ವಿಸಂ ಸಾಮಸ್ಸ ಹಞ್ಞತು॥
೩೯೯.
‘‘ಸಬ್ಬೇ ವನಾ ಗನ್ಧಮಯಾ, ಪಬ್ಬತೇ ಗನ್ಧಮಾದನೇ।
ಏತೇನ ಸಚ್ಚವಜ್ಜೇನ, ವಿಸಂ ಸಾಮಸ್ಸ ಹಞ್ಞತು॥
೪೦೦.
‘‘ತೇಸಂ ಲಾಲಪ್ಪಮಾನಾನಂ, ಬಹುಂ ಕಾರುಞ್ಞಸಞ್ಹಿತಂ।
ಖಿಪ್ಪಂ ಸಾಮೋ ಸಮುಟ್ಠಾಸಿ, ಯುವಾ ಕಲ್ಯಾಣದಸ್ಸನೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಬ್ಬತ್ಯಾಹನ್ತಿ ಪಬ್ಬತೇ ಅಹಂ। ಸಬ್ಬೇ ವನಾ ಗನ್ಧಮಯಾತಿ ಸಬ್ಬೇ ರುಕ್ಖಾ ಗನ್ಧಮಯಾ। ನ ಹಿ ತತ್ಥ ಅಗನ್ಧೋ ನಾಮ ಕೋಚಿ ರುಕ್ಖೋ ಅತ್ಥಿ। ತೇಸನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ತೇಸಂ ಉಭಿನ್ನಂ ಲಾಲಪ್ಪಮಾನಾನಞ್ಞೇವ ದೇವತಾಯ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಾಯ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ಖಿಪ್ಪಂ ಸಾಮೋ ಉಟ್ಠಾಸಿ, ಪದುಮಪತ್ತತೋ ಉದಕಂ ವಿಯಸ್ಸ ವಿಸಂ ವಿನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಆಬಾಧೋ ವಿಗತೋ, ಇಧ ನು ಖೋ ವಿದ್ಧೋ, ಏತ್ಥ ನು ಖೋ ವಿದ್ಧೋತಿ ವಿದ್ಧಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯಿ।
ಇತಿ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ನಿರೋಗಭಾವೋ, ಮಾತಾಪಿತೂನಞ್ಚ ಚಕ್ಖುಪಟಿಲಾಭೋ, ಅರುಣುಗ್ಗಮನಞ್ಚ, ದೇವತಾನುಭಾವೇನ ತೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಅಸ್ಸಮೇಯೇವ ಪಾಕಟಭಾವೋ
೪೦೧.
‘‘ಸಾಮೋಹಮಸ್ಮಿ
ಮಾ ಬಾಳ್ಹಂ ಪರಿದೇವೇಥ, ಮಞ್ಚುನಾಭಿವದೇಥ ಮ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸೋತ್ಥಿನಾಮ್ಹಿ ಸಮುಟ್ಠಿತೋತಿ ಸೋತ್ಥಿನಾ ಸುಖೇನ ಉಟ್ಠಿತೋ ಅಮ್ಹಿ ಭವಾಮಿ। ಮಞ್ಜುನಾತಿ ಮಧುರಸ್ಸರೇನ ಮಂ ಅಭಿವದೇಥ।
ಅಥ ಸೋ ರಾಜಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಆಹ –
೪೦೨.
‘‘ಸ್ವಾಗತಂ ತೇ ಮಹಾರಾಜ, ಅಥೋ ತೇ ಅದುರಾಗತಂ।
ಇಸ್ಸರೋಸಿ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ, ಯಂ ಇಧತ್ಥಿ ಪವೇದಯ॥
೪೦೩.
‘‘ತಿನ್ದುಕಾನಿ ಪಿಯಾಲಾನಿ, ಮಧುಕೇ ಕಾಸುಮಾರಿಯೋ।
ಫಲಾನಿ ಖುದ್ದಕಪ್ಪಾನಿ, ಭುಞ್ಜ ರಾಜ ವರಂ ವರಂ॥
೪೦೪.
‘‘ಅತ್ಥಿ ಮೇ ಪಾನೀಯಂ ಸೀತಂ, ಆಭತಂ ಗಿರಿಗಬ್ಭರಾ।
ತತೋ ಪಿವ ಮಹಾರಾಜ, ಸಚೇ ತ್ವಂ ಅಭಿಕಙ್ಖಸೀ’’ತಿ॥
ರಾಜಾಪಿ ತಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಹ –
೪೦೫.
‘‘ಸಮ್ಮುಯ್ಹಾಮಿ ಪಮುಯ್ಹಾಮಿ, ಸಬ್ಬಾ ಮುಯ್ಹನ್ತಿ ಮೇ ದಿಸಾ।
ಪೇತಂ ತಂ ಸಾಮ ಮದ್ದಕ್ಖಿಂ, ಕೋ ನು ತ್ವಂ ಸಾಮ ಜೀವಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪೇತನ್ತಿ ಸಾಮ ಅಹಂ ತಂ ಮತಂ ಅದ್ದಸಂ। ಕೋ ನು ತ್ವನ್ತಿ ಕಥಂ ನು ತ್ವಂ ಜೀವಿತಂ ಪಟಿಲಭಸೀತಿ ಪುಚ್ಛಿ।
ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಾ ಮಂ ‘ಮತೋ’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ, ಅಮತಭಾವಮಸ್ಸ ಪಕಾಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ –
೪೦೬.
‘‘ಅಪಿ ಜೀವಂ ಮಹಾರಾಜ, ಪುರಿಸಂ ಗಾಳ್ಹವೇದನಂ।
ಉಪನೀತಮನಸಙ್ಕಪ್ಪಂ, ಜೀವನ್ತಂ ಮಞ್ಞತೇ ಮತಂ॥
೪೦೭.
‘‘ಅಪಿ
ತಂ ನಿರೋಧಗತಂ ಸನ್ತಂ, ಜೀವನ್ತಂ ಮಞ್ಞತೇ ಮತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಪಿ ಜೀವನ್ತಿ ಜೀವಮಾನಂ ಅಪಿ। ಉಪನೀತಮನಸಙ್ಕಪ್ಪನ್ತಿ ಭವಙ್ಗಓತಿಣ್ಣಚಿತ್ತಾಚಾರಂ। ಜೀವನ್ತನ್ತಿ ಜೀವಮಾನಮೇವ ‘‘ಏಸೋ ಮತೋ’’ತಿ ಮಞ್ಞತಿ। ನಿರೋಧಗತನ್ತಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸನಿರೋಧಂ ಸಮಾಪನ್ನಂ ಸನ್ತಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ ಮಂ ಏವಂ ಲೋಕೋ ಮತಂ ವಿಯ ಜೀವನ್ತಮೇವ ಮಞ್ಞತಿ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ರಾಜಾನಂ ಅತ್ಥೇ ಯೋಜೇತುಕಾಮೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಪುನ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೪೦೮.
‘‘ಯೋ
ದೇವಾಪಿ ನಂ ತಿಕಿಚ್ಛನ್ತಿ, ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಭರಂ ನರಂ॥
೪೦೯.
‘‘ಯೋ ಮಾತರಂ ಪಿತರಂ ವಾ, ಮಚ್ಚೋ ಧಮ್ಮೇನ ಪೋಸತಿ।
ಇಧೇವ ನಂ ಪಸಂಸನ್ತಿ, ಪೇಚ್ಚ ಸಗ್ಗೇ ಪಮೋದತೀ’’ತಿ॥
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ ವತ, ಭೋ, ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಭರಸ್ಸ ಜನ್ತುನೋ ಉಪ್ಪನ್ನರೋಗಂ ದೇವತಾಪಿ ತಿಕಿಚ್ಛನ್ತಿ, ಅತಿವಿಯ ಅಯಂ ಸಾಮೋ ಸೋಭತೀ’’ತಿ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಯಾಚನ್ತೋ ಆಹ –
೪೧೦.
‘‘ಏಸ ಭಿಯ್ಯೋ ಪಮುಯ್ಹಾಮಿ, ಸಬ್ಬಾ ಮುಯ್ಹನ್ತಿ ಮೇ ದಿಸಾ।
ಸರಣಂ ತಂ ಸಾಮ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ತ್ವಞ್ಚ ಮೇ ಸರಣಂ ಭವಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಭಿಯ್ಯೋತಿ ಯಸ್ಮಾ ತಾದಿಸೇ ಪರಿಸುದ್ಧಸೀಲಗುಣಸಮ್ಪನ್ನೇ ತಯಿ ಅಪರಜ್ಝಿಂ, ತಸ್ಮಾ ಅತಿರೇಕತರಂ ಸಮ್ಮುಯ್ಹಾಮಿ। ತ್ವಞ್ಚ ಮೇ ಸರಣಂ ಭವಾತಿ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಮೇ ತ್ವಂ ಸರಣಂ ಭವ, ಪತಿಟ್ಠಾ ಹೋಹಿ, ದೇವಲೋಕಗಾಮಿಮಗ್ಗಂ ಕರೋಹೀತಿ।
ಅಥ
೪೧೧.
‘‘ಧಮ್ಮಂ
ಇಧ ಧಮ್ಮಂ ಚರಿತ್ವಾನ, ರಾಜ ಸಗ್ಗಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ॥
೪೧೨.
‘‘ಧಮ್ಮಂ ಚರ ಮಹಾರಾಜ, ಪುತ್ತದಾರೇಸು ಖತ್ತಿಯ।
ಇಧ ಧಮ್ಮಂ ಚರಿತ್ವಾನ, ರಾಜ ಸಗ್ಗಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ॥
೪೧೩.
‘‘ಧಮ್ಮಂ ಚರ ಮಹಾರಾಜ, ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚೇಸು ಖತ್ತಿಯ।
ಇಧ ಧಮ್ಮಂ ಚರಿತ್ವಾನ, ರಾಜ ಸಗ್ಗಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ॥
೪೧೪.
‘‘ಧಮ್ಮಂ ಚರ ಮಹಾರಾಜ, ವಾಹನೇಸು ಬಲೇಸು ಚ।
ಇಧ ಧಮ್ಮಂ ಚರಿತ್ವಾನ, ರಾಜ ಸಗ್ಗಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ॥
೪೧೫.
‘‘ಧಮ್ಮಂ ಚರ ಮಹಾರಾಜ, ಗಾಮೇಸು ನಿಗಮೇಸು ಚ।
ಇಧ ಧಮ್ಮಂ ಚರಿತ್ವಾನ, ರಾಜ ಸಗ್ಗಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ॥
೪೧೬.
‘‘ಧಮ್ಮಂ ಚರ ಮಹಾರಾಜ, ರಟ್ಠೇಸು ಜನಪದೇಸು ಚ।
ಇಧ ಧಮ್ಮಂ ಚರಿತ್ವಾನ, ರಾಜ ಸಗ್ಗಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ॥
೪೧೭.
‘‘ಧಮ್ಮಂ ಚರ ಮಹಾರಾಜ, ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಸು ಚ।
ಇಧ ಧಮ್ಮಂ ಚರಿತ್ವಾನ, ರಾಜ ಸಗ್ಗಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ॥
೪೧೮.
‘‘ಧಮ್ಮಂ ಚರ ಮಹಾರಾಜ, ಮಿಗಪಕ್ಖೀಸು ಖತ್ತಿಯ।
ಇಧ ಧಮ್ಮಂ ಚರಿತ್ವಾನ, ರಾಜ ಸಗ್ಗಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ॥
೪೧೯.
‘‘ಧಮ್ಮಂ ಚರ ಮಹಾರಾಜ, ಧಮ್ಮೋ ಚಿಣ್ಣೋ ಸುಖಾವಹೋ।
ಇಧ ಧಮ್ಮಂ ಚರಿತ್ವಾನ, ರಾಜ ಸಗ್ಗಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ॥
೪೨೦.
‘‘ಧಮ್ಮಂ ಚರ ಮಹಾರಾಜ, ಸಇನ್ದಾ ದೇವಾ ಸಬ್ರಹ್ಮಕಾ।
ಸುಚಿಣ್ಣೇನ ದಿವಂ ಪತ್ತಾ, ಮಾ ಧಮ್ಮಂ ರಾಜ ಪಾಮದೋ’’ತಿ॥
ತಾಸಂ ತೇಸಕುಣಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೨.೧೭.೧ ಆದಯೋ) ವಿತ್ಥಾರಿತೋವ। ಏವಂ
ಸತ್ಥಾ ಇದಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಪೋಸನಂ ನಾಮ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ವಂಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ, ಸಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಮಾತುಪೋಸಕಭಿಕ್ಖು ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ।
ತದಾ ರಾಜಾ ಆನನ್ದೋ ಅಹೋಸಿ, ದೇವಧೀತಾ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾ, ಸಕ್ಕೋ ಅನುರುದ್ಧೋ, ದುಕೂಲಪಣ್ಡಿತೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ, ಪಾರಿಕಾ ಭದ್ದಕಾಪಿಲಾನೀ ಭಿಕ್ಖುನೀ, ಸುವಣ್ಣಸಾಮಪಣ್ಡಿತೋ ಪನ ಅಹಮೇವ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ।
ಸುವಣ್ಣಸಾಮಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ತತಿಯಾ।
[೫೪೧] ೪. ನಿಮಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಅಚ್ಛೇರಂ ವತ ಲೋಕಸ್ಮಿನ್ತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಮಿಥಿಲಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಮಘದೇವಅಮ್ಬವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಿತಪಾತುಕಮ್ಮಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ಸತ್ಥಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಸಮ್ಬಹುಲೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಅಮ್ಬವನೇ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಏಕಂ ರಮಣೀಯಂ ಭೂಮಿಪ್ಪದೇಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪುಬ್ಬಚರಿಯಂ ಕಥೇತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಸಿತಪಾತುಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮತಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೇನ ಸಿತಪಾತುಕಮ್ಮಕಾರಣಂ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಆನನ್ದ, ಅಯಂ ಭೂಮಿಪ್ಪದೇಸೋ ಪುಬ್ಬೇ ಮಯಾ ಮಘದೇವರಾಜಕಾಲೇ ಝಾನಕೀಳ್ಹಂ ಕೀಳನ್ತೇನ ಅಜ್ಝಾವುಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಯಾಚಿತೋ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿ।
ಅತೀತೇ ವಿದೇಹರಟ್ಠೇ ಮಿಥಿಲನಗರೇ ಮಘದೇವೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ। ಸೋ ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಕುಮಾರಕೀಳ್ಹಂ ಕೀಳಿ, ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಉಪರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಯದಾ ಮೇ ಸಮ್ಮ ಕಪ್ಪಕ, ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪಲಿತಾನಿ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಸಿ, ತದಾ ಮೇ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಅಪರಭಾಗೇ ಕಪ್ಪಕೋ ಪಲಿತಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ। ರಾಜಾ ಪಲಿತಂ ಸುವಣ್ಣಸಣ್ಡಾಸೇನ ಉದ್ಧರಾಪೇತ್ವಾ ಹತ್ಥತಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪಲಿತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಮಚ್ಚುರಾಜೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಲಾಟೇ ಲಗ್ಗಂ ವಿಯ ಮರಣಂ ಸಮ್ಪಸ್ಸಮಾನೋ
‘‘ಉತ್ತಮಙ್ಗರುಹಾ ಮಯ್ಹಂ, ಇಮೇ ಜಾತಾ ವಯೋಹರಾ।
ಪಾತುಭೂತಾ ದೇವದೂತಾ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಮಯೋ ಮಮಾ’’ತಿ॥ –
ವತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ರಜ್ಜೇ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಏವರೂಪಂ ಪಲಿತಂ ದಿಸ್ವಾವ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ತಂ ಓವದಿತ್ವಾ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅಮ್ಬವನೇ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಚತ್ತಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಪುತ್ತೋಪಿಸ್ಸ ಏತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಅಹೋಸಿ। ತಥಾ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ, ತಥಾ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋತಿ ಏವಂ ದ್ವೀಹಿ ಊನಾನಿ ಚತುರಾಸೀತಿಖತ್ತಿಯಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸೀಸೇ ಪಲಿತಂ ದಿಸ್ವಾವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಮ್ಬವನೇ
ತೇಸಂ
ಸೋ ದಹರಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಾನೇ ಸೀಲೇ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮೇ ಚ ಅಭಿರತೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪಲಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಪ್ಪಕಸ್ಸ ಗಾಮವರಂ ದತ್ವಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ನಿಯ್ಯಾದೇತ್ವಾ ಅಮ್ಬವನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಅಹೋಸಿ। ನಿಮಿರಾಜಾ ಪನ ದಾನಜ್ಝಾಸಯತಾಯ ಚತೂಸು ನಗರದ್ವಾರೇಸು ನಗರಮಜ್ಝೇ ಚಾತಿ ಪಞ್ಚಸು ಠಾನೇಸು ಪಞ್ಚ ದಾನಸಾಲಾಯೋ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾದಾನಂ
೪೨೧.
‘‘ಅಚ್ಛೇರಂ ವತ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ವಿಚಕ್ಖಣಾ।
ಯದಾ ಅಹು ನಿಮಿರಾಜಾ, ಪಣ್ಡಿತೋ ಕುಸಲತ್ಥಿಕೋ॥
೪೨೨.
‘‘ರಾಜಾ
ತಸ್ಸ ತಂ ದದತೋ ದಾನಂ, ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಉದಪಜ್ಜಥ।
ದಾನಂ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ವಾ, ಕತಮಂ ಸು ಮಹಪ್ಫಲ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯದಾ ಅಹೂತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯದಾ ಪಣ್ಡಿತೋ ಅತ್ತನೋ ಚ ಪರೇಸಞ್ಚ ಕುಸಲತ್ಥಿಕೋ ನಿಮಿರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ, ತದಾ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಅಚ್ಛೇರಂ ವತ, ಭೋ, ಏವರೂಪಾಪಿ ನಾಮ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧಞಾಣೇ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಬುದ್ಧಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ ವಿಚಕ್ಖಣಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ತಸ್ಸ ಗುಣಕಥಂ ಕಥೇಸುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಯಥಾ ಅಹೂ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯಥಾ ಅಹು ನಿಮಿರಾಜಾ ಪಣ್ಡಿತೋ ಕುಸಲತ್ಥಿಕೋಯೇವ, ತಥಾರೂಪಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಬುದ್ಧಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ವಿಚಕ್ಖಣಾ। ಯಂ ತೇಸಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಂ ಅಚ್ಛೇರಂ ವತ ಲೋಕಸ್ಮಿನ್ತಿ। ಇತಿ ಸತ್ಥಾ ಸಯಮೇವ ಅಚ್ಛರಿಯಜಾತೋ ಏವಮಾಹ। ಸಬ್ಬವಿದೇಹಾನನ್ತಿ ಸಬ್ಬವಿದೇಹರಟ್ಠವಾಸೀನಂ। ಕತಮಂ ಸೂತಿ ಏತೇಸು ದ್ವೀಸು ಕತಮಂ ನು ಖೋ ಮಹಪ್ಫಲನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಸೋ ಕಿರ ಪನ್ನರಸೀಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಉಪೋಸಥಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಭರಣಾನಿ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಸಿರಿಸಯನಪಿಟ್ಠೇ ನಿಪನ್ನೋವ ದ್ವೇ ಯಾಮೇ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಪಬುದ್ಧೋ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಅಪರಿಮಾಣಂ ದಾನಮ್ಪಿ ದೇಮಿ, ಸೀಲಮ್ಪಿ ರಕ್ಖಾಮಿ, ದಾನಸ್ಸ ನು ಖೋ ಮಹನ್ತಂ ಫಲಂ, ಉದಾಹು ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಙ್ಖಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಭವನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಸಕ್ಕೋ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ತಂ ತಥಾ ವಿತಕ್ಕೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಙ್ಖಮಸ್ಸ
೪೨೩.
‘‘ತಸ್ಸ
ಸಹಸ್ಸನೇತ್ತೋ ಪಾತುರಹು, ವಣ್ಣೇನ ವಿಹನಂ ತಮಂ॥
೪೨೪.
‘‘ಸಲೋಮಹಟ್ಠೋ ಮನುಜಿನ್ದೋ, ವಾಸವಂ ಅವಚಾ ನಿಮಿ।
ದೇವತಾ ನುಸಿ ಗನ್ಧಬ್ಬೋ, ಅದು ಸಕ್ಕೋ ಪುರಿನ್ದದೋ॥
೪೨೫.
‘‘ನ ಚ ಮೇ ತಾದಿಸೋ ವಣ್ಣೋ, ದಿಟ್ಠೋ ವಾ ಯದಿ ವಾ ಸುತೋ।
ಆಚಿಕ್ಖ ಮೇ ತ್ವಂ ಭದ್ದನ್ತೇ, ಕಥಂ ಜಾನೇಮು ತಂ ಮಯಂ॥
೪೨೬.
‘‘ಸಲೋಮಹಟ್ಠಂ
ಸಕ್ಕೋಹಮಸ್ಮಿ ದೇವಿನ್ದೋ, ಆಗತೋಸ್ಮಿ ತವನ್ತಿಕೇ।
ಅಲೋಮಹಟ್ಠೋ ಮನುಜಿನ್ದ, ಪುಚ್ಛ ಪಞ್ಹಂ ಯಮಿಚ್ಛಸಿ॥
೪೨೭.
‘‘ಸೋ ಚ ತೇನ ಕತೋಕಾಸೋ, ವಾಸವಂ ಅವಚಾ ನಿಮಿ।
ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಹಾರಾಜ, ಸಬ್ಬಭೂತಾನಮಿಸ್ಸರ।
‘ದಾನಂ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ವಾ, ಕತಮಂಸು ಮಹಪ್ಫಲಂ’॥
೪೨೮.
‘‘ಸೋ ಪುಟ್ಠೋ ನರದೇವೇನ, ವಾಸವೋ ಅವಚಾ ನಿಮಿಂ।
ವಿಪಾಕಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೪೨೯.
‘‘ಹೀನೇನ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನ, ಖತ್ತಿಯೇ ಉಪಪಜ್ಜತಿ।
ಮಜ್ಝಿಮೇನ ಚ ದೇವತ್ತಂ, ಉತ್ತಮೇನ ವಿಸುಜ್ಝತಿ॥
೪೩೦.
‘‘ನ ಹೇತೇ ಸುಲಭಾ ಕಾಯಾ, ಯಾಚಯೋಗೇನ ಕೇನಚಿ।
ಯೇ ಕಾಯೇ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಅನಾಗಾರಾ ತಪಸ್ಸಿನೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಲೋಮಹಟ್ಠೋತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋ ನಿಮಿರಾಜಾ ಓಭಾಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಕಾಸಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ದಿಬ್ಬಾಭರಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ದಿಸ್ವಾವ ಭಯೇನ ಲೋಮಹಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ದೇವತಾ ನುಸಿ ಗನ್ಧಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಪುಚ್ಛಿ। ಅಲೋಮಹಟ್ಠೋತಿ ನಿಬ್ಭಯೋ ಅಹಟ್ಠಲೋಮೋ ಹುತ್ವಾ ಪುಚ್ಛ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ। ವಾಸವಂ ಅವಚಾತಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಹುತ್ವಾ ಸಕ್ಕಂ ಅವೋಚ। ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋ ಸಕ್ಕೋ ಅತೀತೇ ಅತ್ತನಾ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ಜಾನನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಜಾನತೋ ಅಕ್ಖಾಸಿ।
ಹೀನೇನಾತಿಆದೀಸು ಪುಥುತಿತ್ಥಾಯತನೇ ಮೇಥುನವಿರತಿಮತ್ತಂ ಸೀಲಂ ಹೀನಂ ನಾಮ, ತೇನ ಖತ್ತಿಯಕುಲೇ ಉಪಪಜ್ಜತಿ। ಝಾನಸ್ಸ ಉಪಚಾರಮತ್ತಂ ಮಜ್ಝಿಮಂ ನಾಮ, ತೇನ ಕಾಯಾತಿ ಬ್ರಹ್ಮಘಟಾ। ಯಾಚಯೋಗೇನಾತಿ ಯಾಚನಯುತ್ತಕೇನ ಯಞ್ಞಯುತ್ತಕೇನ ವಾತಿ ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ದಾಯಕಸ್ಸೇವೇತಂ ನಾಮಂ। ತಪಸ್ಸಿನೋತಿ ತಪನಿಸ್ಸಿತಕಾ।
ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸಸ್ಸೇವ ಮಹಪ್ಫಲಭಾವಂ ದೀಪೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಯೇ ಅತೀತೇ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಕಾಮಾವಚರಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು, ತೇ ರಾಜಾನೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ –
೪೩೧.
‘‘ದುದೀಪೋ ಸಾಗರೋ ಸೇಲೋ, ಮುಜಕಿನ್ದೋ ಭಗೀರಸೋ।
ಉಸಿನ್ದರೋ ಕಸ್ಸಪೋ ಚ, ಅಸಕೋ ಚ ಪುಥುಜ್ಜನೋ॥
೪೩೨.
‘‘ಏತೇ ಚಞ್ಞೇ ಚ ರಾಜಾನೋ, ಖತ್ತಿಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಬಹೂ।
ಪುಥುಯಞ್ಞಂ ಯಜಿತ್ವಾನ, ಪೇತತ್ತಂ ನಾತಿವತ್ತಿಸು’’ನ್ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಮಹಾರಾಜ, ಪುಬ್ಬೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ದುದೀಪೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಮರಣಚಕ್ಕೇನ ಛಿನ್ನೋ ಕಾಮಾವಚರೇಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಥಾ ಸಾಗರಾದಯೋ ಅಟ್ಠಾತಿ ಏತೇ ಚ ಅಞ್ಞೇ ಚ ಬಹೂ ರಾಜಾನೋ ಚೇವ ಖತ್ತಿಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಚ ಪುಥುಯಞ್ಞಂ ಯಜಿತ್ವಾನ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಕಾಮಾವಚರಭೂಮಿಸಙ್ಖಾತಂ ಪೇತತ್ತಂ ನಾತಿವತ್ತಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾಮಾವಚರದೇವತಾ ಹಿ ರೂಪಾದಿನೋ ಕಿಲೇಸವತ್ಥುಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಪರಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನತೋ ಕಪಣತಾಯ ‘‘ಪೇತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –
‘‘ಯೇ
ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ತೇ ಇನ್ದಸಮಾನಭೋಗಾ, ತೇ ವೇ ಪರಾಧೀನಸುಖಾ ವರಾಕಾ’’ತಿ॥
ಏವಮ್ಪಿ ದಾನಫಲತೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಫಲಸ್ಸೇವ ಮಹನ್ತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸೇನ ಪೇತಭವನಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತಾಪಸೇ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ –
೪೩೩.
‘‘ಅಥ ಯೀಮೇ ಅವತ್ತಿಂಸು, ಅನಾಗಾರಾ ತಪಸ್ಸಿನೋ।
ಸತ್ತಿಸಯೋ ಯಾಮಹನು, ಸೋಮಯಾಮೋ ಮನೋಜವೋ॥
೪೩೪.
‘‘ಸಮುದ್ದೋ ಮಾಘೋ ಭರತೋ ಚ, ಇಸಿ ಕಾಲಪುರಕ್ಖತೋ।
ಅಙ್ಗೀರಸೋ ಕಸ್ಸಪೋ ಚ, ಕಿಸವಚ್ಛೋ ಅಕತ್ತಿ ಚಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅವತ್ತಿಂಸೂತಿ ಕಾಮಾವಚರಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿಂಸು। ತಪಸ್ಸಿನೋತಿ ಸೀಲತಪಞ್ಚೇವ ಸಮಾಪತ್ತಿತಪಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಿತಾ। ಸತ್ತಿಸಯೋತಿ ಯಾಮಹನುಆದಯೋ ಸತ್ತ ಭಾತರೋವ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ಅಙ್ಗೀರಸಾದೀಹಿ ಚತೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಾದಸೇತೇ ಅವತ್ತಿಂಸು ಅತಿಕ್ಕಮಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಂ
೪೩೫.
‘‘ಉತ್ತರೇನ ನದೀ ಸೀದಾ, ಗಮ್ಭೀರಾ ದುರತಿಕ್ಕಮಾ।
ನಳಗ್ಗಿವಣ್ಣಾ ಜೋತನ್ತಿ, ಸದಾ ಕಞ್ಚನಪಬ್ಬತಾ॥
೪೩೬.
‘‘ಪರೂಳ್ಹಕಚ್ಛಾ ತಗರಾ, ರೂಳ್ಹಕಚ್ಛಾ ವನಾ ನಗಾ।
ತತ್ರಾಸುಂ ದಸಸಹಸ್ಸಾ, ಪೋರಾಣಾ ಇಸಯೋ ಪುರೇ॥
೪೩೭.
‘‘ಅಹಂ ಸೇಟ್ಠೋಸ್ಮಿ ದಾನೇನ, ಸಂಯಮೇನ ದಮೇನ ಚ।
ಅನುತ್ತರಂ ವತಂ ಕತ್ವಾ, ಪಕಿರಚಾರೀ ಸಮಾಹಿತೇ॥
೪೩೮.
‘‘ಜಾತಿಮನ್ತಂ ಅಜಚ್ಚಞ್ಚ, ಅಹಂ ಉಜುಗತಂ ನರಂ।
ಅತಿವೇಲಂ ನಮಸ್ಸಿಸ್ಸಂ, ಕಮ್ಮಬನ್ಧೂ ಹಿ ಮಾಣವಾ॥
೪೩೯.
‘‘ಸಬ್ಬೇ
ಸಬ್ಬೇ ವಣ್ಣಾ ವಿಸುಜ್ಝನ್ತಿ, ಚರಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಮುತ್ತಮ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಉತ್ತರೇನಾತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಅತೀತೇ ಉತ್ತರಹಿಮವನ್ತೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸುವಣ್ಣಪಬ್ಬತಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಪವತ್ತಾ ಸೀದಾ ನಾಮ ನದೀ ಗಮ್ಭೀರಾ ನಾವಾಹಿಪಿ ದುರತಿಕ್ಕಮಾ ಅಹೋಸಿ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಸಾ ಹಿ ಅತಿಸುಖುಮೋದಕಾ, ಸುಖುಮತ್ತಾ ಉದಕಸ್ಸ ಅನ್ತಮಸೋ ಮೋರಪಿಞ್ಛ-ಮತ್ತಮ್ಪಿ ತತ್ಥ ಪತಿತಂ ನಂ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಓಸೀದಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾತಲಮೇವ ಗಚ್ಛತಿ। ತೇನೇವ ಸಾ ಸೀದಾ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ। ತೇ ಪನ ತಸ್ಸಾ ತೀರೇಸು ಕಞ್ಚನಪಬ್ಬತಾ ಸದಾ ನಳಗ್ಗಿವಣ್ಣಾ ಹುತ್ವಾ ಜೋತನ್ತಿ ಓಭಾಸನ್ತಿ। ಪರೂಳ್ಹಕಚ್ಛಾ ತಗರಾತಿ ತಸ್ಸಾ ಪನ ನದಿಯಾ ತೀರೇ ಕಚ್ಛಾ ಪರೂಳ್ಹತಗರಾ ಅಹೇಸುಂ ತಗರಗನ್ಧಸುಗನ್ಧಿನೋ। ರೂಳ್ಹಕಚ್ಛಾ ವನಾ ನಗಾತಿ ಯೇ ತತ್ಥ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಪಬ್ಬತಾ, ತೇಸಮ್ಪಿ ಅನ್ತರೇ ಕಚ್ಛಾ ರೂಳ್ಹವನಾ ಅಹೇಸುಂ, ಪುಪ್ಫಫಲೂಪಗರುಕ್ಖಸಞ್ಛನ್ನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ರಾಸುನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಏವಂ ರಮಣೀಯೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ದಸಸಹಸ್ಸಾ ಇಸಯೋ
ಇತರೋಪಿ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ದೇವ
ಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ‘‘ಅಹಂ ರಞ್ಞೋ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿಂ, ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮಸ್ಸ ಅತ್ತಾನ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಾಪಸೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಂ ಚರನ್ತೋ ರಾಜದ್ವಾರಂ ಪಾಪುಣಿ। ರಾಜಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋನಿವೇಸನಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕುಹಿಂ ವಸಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಉತ್ತರಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಕಞ್ಚನಪಬ್ಬತನ್ತರೇ ಪವತ್ತಾಯ ಸೀದಾನದಿಯಾ ತೀರೇ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಏಕಕೋವ ತತ್ಥ ವಸಥ, ಉದಾಹು ಅಞ್ಞೇಪಿ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ತತ್ಥ ದಸಸಹಸ್ಸಾ ಇಸಯೋ ವಸನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇವ ಅಭಿಞ್ಞಾಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭಿನೋ’’ತಿ? ರಾಜಾ
ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬೂಪಕರಣಾನಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಚತುರಙ್ಗಿನಿಯಾ ಸೇನಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ರಜ್ಜಸೀಮಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅಥ ನಂ ತಾಪಸೋ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸೇನಾಯ ಸೀದಾನದೀತೀರಂ ನೇತ್ವಾ ನದೀತೀರೇ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಪಚ್ಚಾಗಮಿ। ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಭೋಜೇತ್ವಾ ‘‘ಸ್ವೇ, ಭನ್ತೇ, ದಸಸಹಸ್ಸೇ ಇಸಯೋ ಆದಾಯ ಇಧೇವ ಆಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಅಹಂ ಸೇಟ್ಠೋಸ್ಮಿ ದಾನೇನ, ಅಹಮೇವ ಹಿ ತದಾ ದಾನೇನ ಸೇಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಇಮಂ ಪೇತಲೋಕಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂ। ಮಯಾ ದಿನ್ನಂ ಪನ ದಾನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇವ ತೇ ತಾಪಸಾ ಕಾಮಾವಚರಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ಇಮಿನಾಪೇತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸೋವ ಮಹಪ್ಫಲೋ’’ತಿ।
ಏವಂ ದಾನೇನ ಅತ್ತನೋ ಸೇಟ್ಠಭಾವಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಸಂಯಮೇನಾತಿ ಸೀಲೇನ। ದಮೇನಾತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯದಮೇನ। ಅನುತ್ತರನ್ತಿ ಏತೇಹಿ ಗುಣೇಹಿ ನಿರನ್ತರಂ ಉತ್ತಮಂ ವತಂ ಸಮಾದಾನಂ ಚರಿತ್ವಾ। ಪಕಿರಚಾರೀತಿ ಗಣಂ ಪಕಿರಿತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಹಾಯ ಏಕಚಾರಿಕೇ, ಏಕೀಭಾವಂ ಗತೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಾಹಿತೇತಿ ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾಸಮಾಧೀಹಿ ಸಮಾಹಿತಚಿತ್ತೇ। ಏವರೂಪೇ ಅಹಂ ತಪಸ್ಸಿನೋ ಉಪಟ್ಠಹಿನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಹಂ ಉಜುಗತನ್ತಿ ಅಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ತೇಸಂ ದಸಸಹಸ್ಸಾನಂ ಇಸೀನಂ ಅನ್ತರೇ ಕಾಯವಙ್ಕಾದೀನಂ ಅಭಾವೇನ ಉಜುಗತಂ ಏಕಮ್ಪಿ ನರಂ ಹೀನಜಚ್ಚೋ ವಾ ಹೋತು ಜಾತಿಸಮ್ಪನ್ನೋ ವಾ, ಜಾತಿಂ ಅವಿಚಾರೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಗುಣೇಸು ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಹುತ್ವಾ ಸಬ್ಬಮೇವ ಅತಿವೇಲಂ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೂ ಹಿ ಮಾಣವಾತಿ, ಸತ್ತಾ ಹಿ ನಾಮೇತೇ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೂ ಕಮ್ಮಪಟಿಸರಣಾ, ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಸಬ್ಬೇ ವಣ್ಣಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
ಏವಞ್ಚ
೪೪೦.
‘‘ಇದಂ ವತ್ವಾನ ಮಘವಾ, ದೇವರಾಜಾ ಸುಜಮ್ಪತಿ।
ವೇದೇಹಮನುಸಾಸಿತ್ವಾ, ಸಗ್ಗಕಾಯಂ ಅಪಕ್ಕಮೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಪಕ್ಕಮೀತಿ ಪಕ್ಕಮಿ, ಸುಧಮ್ಮಾದೇವಸಭಾಯಂ ನಿಸಿನ್ನಮೇವ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಅಥ ನಂ ದೇವಗಣಾ ಆಹಂಸು ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ನನು ನ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ, ಕುಹಿಂ ಗತತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಾರಿಸಾ ಮಿಥಿಲಾಯಂ ನಿಮಿರಞ್ಞೋ ಏಕಾ ಕಙ್ಖಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇತ್ವಾ ತಂ ರಾಜಾನಂ ನಿಕ್ಕಙ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ಆಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ತಂ ಕಾರಣಂ ಗಾಥಾಯ ಕಥೇತುಂ ಆಹ –
೪೪೧.
‘‘ಇಮಂ ಭೋನ್ತೋ ನಿಸಾಮೇಥ, ಯಾವನ್ತೇತ್ಥ ಸಮಾಗತಾ।
ಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ, ವಣ್ಣಂ ಉಚ್ಚಾವಚಂ ಬಹುಂ॥
೪೪೨.
‘‘ಯಥಾ ಅಯಂ ನಿಮಿರಾಜಾ, ಪಣ್ಡಿತೋ ಕುಸಲತ್ಥಿಕೋ।
ರಾಜಾ ಸಬ್ಬವಿದೇಹಾನಂ, ಅದಾ ದಾನಂ ಅರಿನ್ದಮೋ॥
೪೪೩.
‘‘ತಸ್ಸ ತಂ ದದತೋ ದಾನಂ, ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಉದಪಜ್ಜಥ।
ದಾನಂ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ವಾ, ಕತಮಂ ಸು ಮಹಪ್ಫಲ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಇಮನ್ತಿ ಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಮಯಾ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ಸೀಲವಸೇನ ಉಚ್ಚಂ ದಾನವಸೇನ ಅವಚಂ ಬಹುಂ ಇಮಂ ವಣ್ಣಂ ನಿಸಾಮೇಥ ಸುಣಾಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾ ಅಯನ್ತಿ ಅಯಂ ನಿಮಿರಾಜಾ ಯಥಾ ಅತಿವಿಯ ಪಣ್ಡಿತೋತಿ।
ಇತಿ
೪೪೪.
‘‘ಅಬ್ಭುತೋ ವತ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ಲೋಮಹಂಸನೋ।
ದಿಬ್ಬೋ ರಥೋ ಪಾತುರಹು, ವೇದೇಹಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಬ್ಭುತೋತಿ ಅಭೂತಪುಬ್ಬೋ। ಅಚ್ಛರಿಯೋತಿ ತೇ ವಿಮ್ಹಯವಸೇನೇವಮಾಹಂಸು।
ತಸ್ಸ ಪನ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಏವಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಮಾತಲಿ ವಾತವೇಗೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ರಥಂ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಸೀಹಪಞ್ಜರಉಮ್ಮಾರೇ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೇನ ಠಪೇತ್ವಾ ಆರೋಹಣಸಜ್ಜಂ ಕತ್ವಾ ಆರೋಹಣತ್ಥಾಯ ರಾಜಾನಂ ನಿಮನ್ತೇಸಿ
೪೪೫.
‘‘ದೇವಪುತ್ತೋ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ನಿಮನ್ತಯಿತ್ಥ ರಾಜಾನಂ, ವೇದೇಹಂ ಮಿಥಿಲಗ್ಗಹಂ॥
೪೪೬.
‘‘ಏಹಿಮಂ
ದೇವಾ ದಸ್ಸನಕಾಮಾ ತೇ, ತಾವತಿಂಸಾ ಸಇನ್ದಕಾ।
ಸರಮಾನಾ ಹಿ ತೇ ದೇವಾ, ಸುಧಮ್ಮಾಯಂ ಸಮಚ್ಛರೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಿಥಿಲಗ್ಗಹನ್ತಿ ಮಿಥಿಲಾಯಂ ಪತಿಟ್ಠಿತಗೇಹಂ, ಚತೂಹಿ ವಾ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥೂಹಿ ಮಿಥಿಲಾಯಂ ಸಙ್ಗಾಹಕಂ। ಸಮಚ್ಛರೇತಿ ತವೇವ ಗುಣಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಾ ನಿಸಿನ್ನಾತಿ।
ತಂ
೪೪೭.
‘‘ತತೋ ರಾಜಾ ತರಮಾನೋ, ವೇದೇಹೋ ಮಿಥಿಲಗ್ಗಹೋ।
ಆಸನಾ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾನ, ಪಮುಖೋ ರಥಮಾರುಹಿ॥
೪೪೮.
‘‘ಅಭಿರೂಳ್ಹಂ ರಥಂ ದಿಬ್ಬಂ, ಮಾತಲಿ ಏತದಬ್ರವಿ।
ಕೇನ ತಂ ನೇಮಿ ಮಗ್ಗೇನ, ರಾಜಸೇಟ್ಠ ದಿಸಮ್ಪತಿ।
ಯೇನ ವಾ ಪಾಪಕಮ್ಮನ್ತಾ, ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಾ ಚ ಯೇ ನರಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಮುಖೋತಿ ಉತ್ತಮೋ, ಅಭಿಮುಖೋ ವಾ, ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಂ ದತ್ವಾ ಆರೂಳ್ಹೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೇನ ವಾತಿ ಯೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಯತ್ಥ ಪಾಪಕಮ್ಮನ್ತಾ ವಸನ್ತಿ, ತಂ ಠಾನಂ ಸಕ್ಕಾ ದಟ್ಠುಂ, ಯೇನ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಯೇ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಾ ನರಾ ವಸನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಠಾನಂ ಸಕ್ಕಾ ದಟ್ಠುಂ, ಏತೇಸು ದ್ವೀಸು ಕೇನ ಮಗ್ಗೇನ ತಂ ನೇಮಿ। ಇದಂ ಸೋ ಸಕ್ಕೇನ ಅನಾಣತ್ತೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ದೂತವಿಸೇಸದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಆಹ।
ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ‘‘ಮಯಾ ದ್ವೇ ಠಾನಾನಿ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾನಿ, ದ್ವೇಪಿ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ –
೪೪೯.
‘‘ಉಭಯೇನೇವ ಮಂ ನೇಹಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಯೇನ ವಾ ಪಾಪಕಮ್ಮನ್ತಾ, ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಾ ಚ ಯೇ ನರಾ’’ತಿ॥
ತತೋ
೪೫೦.
‘‘ಕೇನ ತಂ ಪಠಮಂ ನೇಮಿ, ರಾಜಸೇಟ್ಠ ದಿಸಮ್ಪತಿ।
ಯೇನ ವಾ ಪಾಪಕಮ್ಮನ್ತಾ, ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಾ ಚ ಯೇ ನರಾ’’ತಿ॥
ನಿರಯಕಣ್ಡಂ
ತತೋ
೪೫೧.
‘‘ನಿರಯೇ ತಾವ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಆವಾಸೇ ಪಾಪಕಮ್ಮಿನಂ।
ಠಾನಾನಿ ಲುದ್ದಕಮ್ಮಾನಂ, ದುಸ್ಸೀಲಾನಞ್ಚ ಯಾ ಗತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯಾ ಗತೀತಿ ಯಾ ಏತೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತಞ್ಚ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ।
ಅಥಸ್ಸ ವೇತರಣಿಂ ನದಿಂ ತಾವ ದಸ್ಸೇಸಿ। ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಆಹ –
೪೫೨.
‘‘ದಸ್ಸೇಸಿ ಮಾತಲಿ ರಞ್ಞೋ, ದುಗ್ಗಂ ವೇತರಣಿಂ ನದಿಂ।
ಕುಥಿತಂ ಖಾರಸಂಯುತ್ತಂ, ತತ್ತಂ ಅಗ್ಗಿಸಿಖೂಪಮ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ವೇತರಣಿನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಾತಲಿ ರಞ್ಞೋ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ನಿರಯಾಭಿಮುಖಂ ರಥಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯೇ ಉತುನಾ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ ವೇತರಣಿಂ ನದಿಂ ತಾವ ದಸ್ಸೇಸಿ। ತತ್ಥ ನಿರಯಪಾಲಾ ಜಲಿತಾನಿ ಅಸಿಸತ್ತಿತೋಮರಭಿನ್ದಿವಾಲಮುಗ್ಗರಾದೀನಿ ಆವುಧಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ನೇರಯಿಕಸತ್ತೇ ಪಹರನ್ತಿ ವಿಜ್ಝನ್ತಿ ವಿಹೇಠೇನ್ತಿ। ತೇ ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಅಸಹನ್ತಾ ವೇತರಣಿಯಂ ಪತನ್ತಿ। ಸಾ ಉಪರಿ ಭಿನ್ದಿವಾಲಪ್ಪಮಾಣಾಹಿ ಸಕಣ್ಟಕಾಹಿ ವೇತ್ತಲತಾಹಿ ಸಞ್ಛನ್ನಾ। ತೇ ತತ್ಥ ಬಹೂನಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪಚ್ಚಿಂಸು। ತೇಸು ಪಜ್ಜಲನ್ತೇಸು ಖುರಧಾರಾತಿಖಿಣೇಸು ಕಣ್ಟಕೇಸು ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೇಸಂ ಹೇಟ್ಠಾ ತಾಲಕ್ಖನ್ಧಪ್ಪಮಾಣಾನಿ ಪಜ್ಜಲಿತಅಯಸೂಲಾನಿ ಉಟ್ಠಹನ್ತಿ। ನೇರಯಿಕಸತ್ತಾ ಬಹುಂ ಅದ್ಧಾನಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ವೇತ್ತಲತಾಹಿ ಗಳಿತ್ವಾ ಸೂಲೇಸು ಪತಿತ್ವಾ ವಿದ್ಧಸರೀರಾ ಸೂಲೇಸು ಆವುಣಿತಮಚ್ಛಾ ವಿಯ ಚಿರಂ ಪಚ್ಚನ್ತಿ। ತಾನಿ ಸೂಲಾನಿಪಿ ಪಜ್ಜಲನ್ತಿ, ನೇರಯಿಕಸತ್ತಾಪಿ ಪಜ್ಜಲನ್ತಿ। ಸೂಲಾನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಉದಕಪಿಟ್ಠೇ ಜಲಿತಾನಿ ಖುರಧಾರಾಸದಿಸಾನಿ
ಇತಿ ನಿಮಿರಾಜಾ ವೇತರಣಿಯಂ ಮಹಾದುಕ್ಖಪೀಳಿತೇ ನೇರಯಿಕಸತ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಭೀತತಸಿತೋ ಸಙ್ಕಮ್ಪಿತಹದಯೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತೇ ಸತ್ತಾ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ
೪೫೩.
‘‘ನಿಮೀ ಹವೇ ಮಾತಲಿಮಜ್ಝಭಾಸಥ, ದಿಸ್ವಾ ಜನಂ ಪತಮಾನಂ ವಿದುಗ್ಗೇ।
ಭಯಞ್ಹಿ
ಇಮೇ ನು ಮಚ್ಚಾ ಕಿಮಕಂಸು ಪಾಪಂ, ಯೇಮೇ ಜನಾ ವೇತರಣಿಂ ಪತನ್ತಿ॥
೪೫೪.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ವಿಪಾಕಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೪೫೫.
‘‘ಯೇ ದುಬ್ಬಲೇ ಬಲವನ್ತಾ ಜೀವಲೋಕೇ, ಹಿಂ ಸನ್ತಿ ರೋಸೇನ್ತಿ ಸುಪಾಪಧಮ್ಮಾ।
ತೇ ಲುದ್ದಕಮ್ಮಾ ಪಸವೇತ್ವ ಪಾಪಂ, ತೇಮೇ ಜನಾ ವೇತರಣಿಂ ಪತನ್ತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವಿನ್ದತೀತಿ ಅಹಂ ಅತ್ತನೋ ಅನಿಸ್ಸರೋ ಹುತ್ವಾ ಭಯಸನ್ತಕೋ ವಿಯ ಜಾತೋ। ದಿಸ್ವಾತಿ ಪತಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ। ಜಾನನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋ ಮಾತಲಿ ಸಯಂ ಜಾನನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಜಾನತೋ ಅಕ್ಖಾಸಿ। ದುಬ್ಬಲೇತಿ ಸರೀರಬಲಭೋಗಬಲಆಣಾಬಲವಿರಹಿತೇ। ಬಲವನ್ತಾತಿ ತೇಹಿ ಬಲೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ಹಿಂಸನ್ತೀತಿ ಪಾಣಿಪ್ಪಹಾರಾದೀಹಿ ಕಿಲಮೇನ್ತಿ। ರೋಸೇನ್ತೀತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಹಿ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಿ ಘಟೇನ್ತಿ। ಪಸವೇತ್ವಾತಿ ಜನೇತ್ವಾ, ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಏವಂ
೪೫೬.
‘‘ಸಾಮಾ
ಭಯಞ್ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಇಮೇ ನು ಮಚ್ಚಾ ಕಿಂಮಕಂಸು ಪಾಪಂ, ಯೇಮೇ ಜನೇ ಕಾಕೋಲಸಙ್ಘಾ ಅದನ್ತಿ॥
೪೫೭.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ವಿಪಾಕಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೪೫೮.
‘‘ಯೇ ಕೇಚಿಮೇ ಮಚ್ಛರಿನೋ ಕದರಿಯಾ, ಪರಿಭಾಸಕಾ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ।
ಹಿಂ ಸನ್ತಿ ರೋಸೇನ್ತಿ ಸುಪಾಪಧಮ್ಮಾ, ತೇ ಲುದ್ದಕಮ್ಮಾ ಪಸವೇತ್ವ ಪಾಪಂ।
ತೇಮೇ ಜನೇ ಕಾಕೋಲಸಙ್ಘಾ ಅದನ್ತೀ’’ತಿ॥
ಇತೋ ಸಾಮಾತಿ ರತ್ತವಣ್ಣಾ। ಸೋಣಾತಿ ಸುನಖಾ। ಸಬಲಾ ಚಾತಿ ಕಬರವಣ್ಣಾ ಚ, ಸೇತಕಾಳಪೀತಲೋಹಿತವಣ್ಣಾ ಚಾತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಸುನಖೇ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇ ಕಿರ ಮಹಾಹತ್ಥಿಪ್ಪಮಾಣಾ ಜಲಿತಅಯಪಥವಿಯಂ ನೇರಯಿಕಸತ್ತೇ ಮಿಗೇ ವಿಯ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಿಕಮಂಸೇಸು ಡಂಸಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಂ ಸರೀರಂ ಜಲಿತಅಯಪಥವಿಯಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಹಾರವಂ ರವನ್ತಾನಂ ದ್ವೀಹಿ ಪುರಿಮಪಾದೇಹಿ ಉರಂ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಿಮೇವ ಸೇಸೇತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಲುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಖಾದನ್ತಿ। ಗಿಜ್ಝಾತಿ ಮಹಾಭಣ್ಡಸಕಟಪ್ಪಮಾಣಾ ಲೋಹತುಣ್ಡಾ ಗಿಜ್ಝಾ। ಏತೇ ತೇಸಂ ಕಣಯಸದಿಸೇಹಿ ತುಣ್ಡೇಹಿ ಅಟ್ಠೀನಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಂ ಖಾದನ್ತಿ। ಕಾಕೋಲಸಙ್ಘಾತಿ ಲೋಹತುಣ್ಡಕಾಕಗಣಾ। ತೇ ಅತಿವಿಯ ಭಯಾನಕಾ ದಿಟ್ಠೇ ದಿಟ್ಠೇ ಖಾದನ್ತಿ। ಯೇಮೇ ಜನೇತಿ ಯೇ ಇಮೇ ನೇರಯಿಕಸತ್ತೇ ಕಾಕೋಲಸಙ್ಘಾ ಖಾದನ್ತಿ, ಇಮೇ ನು ಮಚ್ಚಾ ಕಿಂ ನಾಮ ಪಾಪಂ ಅಕಂಸೂತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಮಚ್ಛರಿನೋತಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅದಾಯಕಾ। ಕದರಿಯಾತಿ ಪರೇ ದೇನ್ತೇಪಿ ಪಟಿಸೇಧಕಾ ಥದ್ಧಮಚ್ಛರಿನೋ। ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನನ್ತಿ ಸಮಿತಬಾಹಿತಪಾಪಾನಂ।
೪೫೯.
‘‘ಸಜೋತಿಭೂತಾ
ಭಯಞ್ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಇಮೇ ನು ಮಚ್ಚಾ ಕಿಮಕಂಸು ಪಾಪಂ, ಯೇಮೇ ಜನಾ ಖನ್ಧಹತಾ ಸಯನ್ತಿ॥
೪೬೦.
‘‘ತಸ್ಸ
ವಿಪಾಕಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೪೬೧.
‘‘ಯೇ ಜೀವಲೋಕಸ್ಮಿ ಸುಪಾಪಧಮ್ಮಿನೋ, ನರಞ್ಚ ನಾರಿಞ್ಚ ಅಪಾಪಧಮ್ಮಂ।
ಹಿಂ ಸನ್ತಿ ರೋಸೇನ್ತಿ ಸುಪಾಪಧಮ್ಮಾ, ತೇ ಲುದ್ದಕಮ್ಮಾ ಪಸವೇತ್ವ ಪಾಪಂ।
ತೇಮೇ ಜನಾ ಖನ್ಧಹತಾ ಸಯನ್ತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಜೋತಿಭೂತಾತಿ ಪಜ್ಜಲಿತಸರೀರಾ। ಪಥವಿನ್ತಿ ಪಜ್ಜಲಿತಂ ನವಯೋಜನಬಹಲಂ ಅಯಪಥವಿಂ। ಕಮನ್ತೀತಿ ಅಕ್ಕಮನ್ತಿ। ಖನ್ಧೇಹಿ ಚ ಪೋಥಯನ್ತೀತಿ ನಿರಯಪಾಲಾ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ತಾಲಪ್ಪಮಾಣೇಹಿ ಜಲಿತಅಯಕ್ಖನ್ಧೇಹಿ ಜಙ್ಘಾದೀಸು ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಾತೇತ್ವಾ ತೇಹೇವ ಖನ್ಧೇಹಿ ಪೋಥಯನ್ತಿ, ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಸುಪಾಪಧಮ್ಮಿನೋತಿ ಅತ್ತನಾ ಸುಟ್ಠು ಪಾಪಧಮ್ಮಾ ಹುತ್ವಾ। ಅಪಾಪಧಮ್ಮನ್ತಿ ಸೀಲಾಚಾರಾದಿಸಮ್ಪನ್ನಂ, ನಿರಪರಾಧಂ ವಾ।
೪೬೨.
‘‘ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಂ ಅಪರೇ ಫುಣನ್ತಿ, ನರಾ ರುದನ್ತಾ ಪರಿದಡ್ಢಗತ್ತಾ।
ಭಯಞ್ಹಿ
ಇಮೇ ನು ಮಚ್ಚಾ ಕಿಂ ಮಕಂಸು ಪಾಪಂ, ಯೇಮೇ ಜನಾ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಂ ಫುಣನ್ತಿ॥
೪೬೩.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ವಿಪಾಕಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೪೬೪.
‘‘ಯೇ ಕೇಚಿ
ತೇ ಜಾಪಯಿತ್ವಾ ಜನತಂ ಜನಿನ್ದ, ತೇ ಲುದ್ದಕಮ್ಮಾ ಪಸವೇತ್ವ ಪಾಪಂ।
ತೇಮೇ ಜನಾ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಂ ಫುಣನ್ತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುನ್ತಿ ಸಮ್ಮ ಮಾತಲಿ, ಕೇ ನಾಮೇತೇ ಅಪರೇ ವಜಂ ಅಪವಿಸನ್ತಿಯೋ ಗಾವೋ ವಿಯ ಸಮ್ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿರಯಪಾಲೇಹಿ ಜಲಿತಅಯಗುಳೇಹಿ ಪೋಥಿಯಮಾನಾ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಂ ಪತನ್ತಿ। ತತ್ರ ಚ ನೇಸಂ ಯಾವ ಕಟಿಪ್ಪಮಾಣಾ ನಿಮುಗ್ಗಾನಂ ಮಹತೀಹಿ ಅಯಪಚ್ಛೀಹಿ ಆದಾಯ ಉಪರಿಅಙ್ಗಾರೇ ಓಕಿರನ್ತಿ, ಅಥ ನೇ ಅಙ್ಗಾರೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ರೋದನ್ತಾ ದಡ್ಢಗತ್ತಾ ಫುಣನ್ತಿ ವಿಧುನನ್ತಿ, ಕಮ್ಮಬಲೇನ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸೀಸೇ ಅಙ್ಗಾರೇ ಫುಣನ್ತಿ ಓಕಿರನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪೂಗಾಯ ಧನಸ್ಸಾತಿ ಓಕಾಸೇ ಸತಿ ದಾನಂ ವಾ ದಸ್ಸಾಮ, ಪೂಜಂ ವಾ ಪವತ್ತೇಸ್ಸಾಮ, ವಿಹಾರಂ ವಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಸಂಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಠಪಿತಸ್ಸ ಪೂಗಸನ್ತಕಸ್ಸ ಜಾಪಯನ್ತೀತಿ ತಂ ಧನಂ ಯಥಾರುಚಿ ಖಾದಿತ್ವಾ ಗಣಜೇಟ್ಠಕಾನಂ ಲಞ್ಜಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ಏತ್ತಕಂ ವಯಕರಣಂ ಗತಂ, ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಏತ್ತಕಂ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ಕೂಟಸಕ್ಖಿಂ ಕರಿತ್ವಾ ತಂ ಇಣಂ ಜಾಪಯನ್ತಿ ವಿನಾಸೇನ್ತಿ।
೪೬೫.
‘‘ಸಜೋತಿಭೂತಾ ಜಲಿತಾ ಪದಿತ್ತಾ, ಪದಿಸ್ಸತಿ ಮಹತೀ ಲೋಹಕುಮ್ಭೀ।
ಭಯಞ್ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಇಮೇ ನು ಮಚ್ಚಾ ಕಿಮಕಂಸು ಪಾಪಂ, ಯೇಮೇ ಜನಾ ಅವಂಸಿರಾ ಲೋಹಕುಮ್ಭಿಂ ಪತನ್ತಿ॥
೪೬೬.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ವಿಪಾಕಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೪೬೭.
‘‘ಯೇ ಸೀಲವನ್ತಂ ಸಮಣಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಾ, ಹಿಂಸನ್ತಿ ರೋಸೇನ್ತಿ ಸುಪಾಪಧಮ್ಮಾ।
ತೇ ಲುದ್ದಕಮ್ಮಾ ಪಸವೇತ್ವ ಪಾಪಂ, ತೇಮೇ ಜನಾ ಅವಂಸಿರಾ ಲೋಹಕುಮ್ಭಿಂ ಪತನ್ತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪದಿತ್ತಾತಿಆದಿತ್ತಾ। ಮಹತೀತಿ ಪಬ್ಬತಪ್ಪಮಾಣಾ ಕಪ್ಪೇನ ಸಣ್ಠಿತಲೋಹರಸೇನ ಸಮ್ಪುಣ್ಣಾ। ಅವಂಸಿರಾತಿ ಭಯಾನಕೇಹಿ ನಿರಯಪಾಲೇಹಿ ಉದ್ಧಂಪಾದೇ ಅಧೋಸಿರೇ ಕತ್ವಾ ಖಿಪಿಯಮಾನಾ ತಂ ಲೋಹಕುಮ್ಭಿಂ ಪತನ್ತಿ। ಸೀಲವನ್ತನ್ತಿ ಸೀಲಆಚಾರಗುಣಸಮ್ಪನ್ನಂ।
೪೬೮.
‘‘ಲುಞ್ಚನ್ತಿ ಗೀವಂ ಅಥ ವೇಠಯಿತ್ವಾ, ಉಣ್ಹೋದಕಸ್ಮಿಂ ಪಕಿಲೇದಯಿತ್ವಾ।
ಭಯಞ್ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಇಮೇ ನು ಮಚ್ಚಾ ಕಿಮಕಂಸು ಪಾಪಂ, ಯೇಮೇ ಜನಾ ಲುತ್ತಸಿರಾ ಸಯನ್ತಿ॥
೪೬೯.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ವಿಪಾಕಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೪೭೦.
‘‘ಯೇ ಜೀವಲೋಕಸ್ಮಿ ಸುಪಾಪಧಮ್ಮಿನೋ, ಪಕ್ಖೀ ಗಹೇತ್ವಾನ ವಿಹೇಠಯನ್ತಿ ತೇ।
ವಿಹೇಠಯಿತ್ವಾ ಸಕುಣಂ ಜನಿನ್ದ, ತೇ ಲುದ್ದಕಮ್ಮಾ ಪಸವೇತ್ವ ಪಾಪಂ।
ತೇಮೇ ಜನಾ ಲುತ್ತಸಿರಾ ಸಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಲುಞ್ಚನ್ತೀತಿ ಉಪ್ಪಾಟೇನ್ತಿ। ಅಥ ವೇಠಯಿತ್ವಾತಿ ಜಲಿತಲೋಹಯೋತ್ತೇಹಿ ಅಧೋಮುಖಂ ವೇಠಯಿತ್ವಾ। ಉಣ್ಹೋದಕಸ್ಮಿನ್ತಿ ಪಕಿಲೇದಯಿತ್ವಾತಿ ತೇಮೇತ್ವಾ ಖಿಪಿತ್ವಾ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಸಮ್ಮ ಮಾತಲಿ, ಯೇಸಂ ಇಮೇ ನಿರಯಪಾಲಾ ಜಲಿತಲೋಹಯೋತ್ತೇಹಿ ಗೀವಂ ವೇಠೇತ್ವಾ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಂ ಸರೀರಂ ಓನಾಮೇತ್ವಾ ತಂ ಗೀವಂ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಕಂ ಲುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಜಲಿತಅಯದಣ್ಡೇಹಿ ಆದಾಯ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಜಲಿತಲೋಹರಸೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತುಟ್ಠಹಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಾಯ ಚ ಗೀವಾಯ ಲುಞ್ಚಿತಾಯ ಪುನ ಸೀಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗೀವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿಯೇವ। ಕಿಂ ನಾಮೇತೇ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಂಸು? ಏತೇ ಹಿ ಮೇ ದಿಸ್ವಾ ಭಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ। ಪಕ್ಖೀ ಗಹೇತ್ವಾನ ವಿಹೇಠಯನ್ತೀತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಯೇ ಜೀವಲೋಕಸ್ಮಿಂ ಸಕುಣೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಕ್ಖೇ ಲುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಗೀವಂ ವೇಠೇತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಖಾದನ್ತಿ ವಾ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತಿ ವಾ, ತೇ ಇಮೇ ಲುತ್ತಸಿರಾ ಸಯನ್ತೀತಿ।
೪೭೧.
‘‘ಪಹೂತತೋಯಾ
ಘಮ್ಮಾಭಿತತ್ತಾ ಮನುಜಾ ಪಿವನ್ತಿ, ಪೀತಞ್ಚ ತೇಸಂ ಭುಸ ಹೋತಿ ಪಾನಿ॥
೪೭೨.
‘‘ಭಯಞ್ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಇಮೇ ನು ಮಚ್ಚಾ ಕಿಮಕಂಸು ಪಾಪಂ, ಪೀತಞ್ಚ ತೇಸಂ ಭುಸ ಹೋತಿ ಪಾನಿ॥
೪೭೩.
‘‘ತಸ್ಸ
ವಿಪಾಕಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೪೭೪.
‘‘ಯೇ ಸುದ್ಧಧಞ್ಞಂ ಪಲಾಸೇನ ಮಿಸ್ಸಂ, ಅಸುದ್ಧಕಮ್ಮಾ ಕಯಿನೋ ದದನ್ತಿ।
ಘಮ್ಮಾಭಿತತ್ತಾನ ಪಿಪಾಸಿತಾನಂ, ಪೀತಞ್ಚ ತೇಸಂ ಭುಸ ಹೋತಿ ಪಾನೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅನಿಗಾಧಕೂಲಾತಿ ಅಗಮ್ಭೀರತೀರಾ। ಸುಪ್ಪತಿತ್ಥಾತಿ ಸೋಭನೇಹಿ ತಿತ್ಥೇಹಿ ಉಪೇತಾ। ಭುಸ ಹೋತೀತಿ ವೀಹಿಭುಸಂ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ। ಪಾನೀತಿ ಪಾನೀಯಂ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಪದೇಸೇ ಪಹೂತಸಲಿಲಾ ರಮಣೀಯಾ ನದೀ ಸನ್ದತಿ, ನೇರಯಿಕಸತ್ತಾ ಅಗ್ಗಿಸನ್ತಾಪೇನ ತತ್ತಾ ಪಿಪಾಸಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಜಲಿತಲೋಹಪಥವಿಂ ಮದ್ದನ್ತಾ ತಂ ನದಿಂ ಓತರನ್ತಿ, ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ತೀರಾ ಪಜ್ಜಲನ್ತಿ, ಪಾನೀಯಂ ಭುಸಪಲಾಸಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಜ್ಜಲತಿ। ತೇ ಪಿಪಾಸಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ತಂ ಜಲಿತಂ ಭುಸಪಲಾಸಂ ಖಾದನ್ತಿ। ತಂ ತೇಸಂ ಸಕಲಸರೀರಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಅಧೋಭಾಗೇನ ನಿಕ್ಖಮತಿ। ತೇ ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದನ್ತಿ। ಸುದ್ಧಧಞ್ಞನ್ತಿ ವೀಹಿಆದಿಸತ್ತವಿಧಂ ಪರಿಸುದ್ಧಧಞ್ಞಂ। ಪಲಾಸೇನ ಮಿಸ್ಸನ್ತಿ ಪಲಾಸೇನ ವಾ ಭುಸೇನ ವಾ ವಾಲುಕಾಮತ್ತಿಕಾದೀಹಿ ವಾ ಮಿಸ್ಸಕಂ ಕತ್ವಾ ಅಸುದ್ಧಕಮ್ಮಾತಿ ಕಿಲಿಟ್ಠಕಾಯವಚೀಮನೋಕಮ್ಮಾ। ಕಯಿನೋತಿ ‘‘ಸುದ್ಧಧಞ್ಞಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕಯಿಕಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಮೂಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಥಾರೂಪಂ ಅಸುದ್ಧಧಞ್ಞಂ ದದನ್ತಿ।
೪೭೫.
‘‘ಉಸೂಹಿ
ಭಯಞ್ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಇಮೇ ನು ಮಚ್ಚಾ ಕಿಮಕಂಸು ಪಾಪಂ, ಯೇಮೇ ಜನಾ ಸತ್ತಿಹತಾ ಸಯನ್ತಿ॥
೪೭೬.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ವಿಪಾಕಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೪೭೭.
‘‘ಯೇ ಜೀವಲೋಕಸ್ಮಿಂ ಅಸಾಧುಕಮ್ಮಿನೋ, ಅದಿನ್ನಮಾದಾಯ ಕರೋನ್ತಿ ಜೀವಿಕಂ।
ಧಞ್ಞಂ ಧನಂ ರಜತಂ ಜಾತರೂಪಂ, ಅಜೇಳಕಞ್ಚಾಪಿ ಪಸುಂ ಮಹಿಂಸಂ।
ತೇ ಲುದ್ದಕಮ್ಮಾ ಪಸವೇತ್ವ ಪಾಪಂ, ತೇಮೇ ಜನಾ ಸತ್ತಿಹತಾ ಸಯನ್ತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ದುಭಯಾನೀತಿ ಉಭಯಾನಿ। ತುದನ್ತೀತಿ ವಿಜ್ಝನ್ತಿ। ಕನ್ದತನ್ತಿ ಕನ್ದನ್ತಾನಂ। ಫರುಸಾ ನಿರಯಪಾಲಾ ಅರಞ್ಞೇ ಲುದ್ದಾ ಮಿಗಂ ವಿಯ ಸಮ್ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಉಸುಆದೀಹಿ ನಾನಾವುಧೇಹಿ ಅದಿನ್ನಮಾದಾಯಾತಿಪರಸನ್ತಕಂ ಸವಿಞ್ಞಾಣಕಾವಿಞ್ಞಾಣಕಂ ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದಾದೀಹಿ ಚೇವ ವಞ್ಚನಾಯ ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತಿ।
೪೭೮.
‘‘ಗೀವಾಯ ಬದ್ಧಾ ಕಿಸ್ಸ ಇಮೇ ಪುನೇಕೇ, ಅಞ್ಞೇ ವಿಕನ್ತಾ ಬಿಲಕತಾ ಸಯನ್ತಿ।
ಭಯಞ್ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಇಮೇ ನು ಮಚ್ಚಾ ಕಿಮಕಂಸು ಪಾಪಂ, ಯೇಮೇ ಜನಾ ಬಿಲಕತಾ ಸಯನ್ತಿ॥
೪೭೯.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ವಿಪಾಕಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೪೮೦.
‘‘ಓರಬ್ಭಿಕಾ
ಹನ್ತ್ವಾನ ಸೂನೇಸು ಪಸಾರಯಿಂಸು, ತೇ ಲುದ್ದಕಮ್ಮಾ ಪಸವೇತ್ವ ಪಾಪಂ।
ತೇಮೇ ಜನಾ ಬಿಲಕತಾ ಸಯನ್ತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಗೀವಾಯ ಬದ್ಧಾತಿ ಮಹನ್ತೇಹಿ ಜಲಿತಲೋಹಯೋತ್ತೇಹಿ ಗೀವಾಯ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಅಯಪಥವಿಯಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ನಾನಾವುಧೇಹಿ ಕೋಟ್ಟಿಯಮಾನೇ ದಿಸ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ। ಅಞ್ಞೇ ವಿಕನ್ತಾತಿ ಅಞ್ಞೇ ಪನ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಛಿನ್ನಾ। ಬಿಲಕತಾತಿ ಜಲಿತೇಸು ಅಯಫಲಕೇಸು ಠಪೇತ್ವಾ ಮಂಸಂ ವಿಯ ಪೋತ್ಥನಿಯಾ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಪುಞ್ಜಕತಾ ಹುತ್ವಾ ಸಯನ್ತಿ। ಮಚ್ಛಿಕಾತಿ ಮಚ್ಛಘಾತಕಾ। ಪಸುನ್ತಿ ಗಾವಿಂ। ಸೂನೇಸು ಪಸಾರಯಿಂಸೂತಿ ಮಂಸಂ ವಿಕ್ಕಿಣಿತ್ವಾ ಜೀವಿಕಕಪ್ಪನತ್ಥಂ ಸೂನಾಪಣೇಸು ಠಪೇಸುಂ।
೪೮೧.
‘‘ರಹದೋ ಅಯಂ ಮುತ್ತಕರೀಸಪೂರೋ, ದುಗ್ಗನ್ಧರೂಪೋ ಅಸುಚಿ ಪೂತಿ ವಾತಿ।
ಖುದಾಪರೇತಾ ಮನುಜಾ ಅದನ್ತಿ, ಭಯಞ್ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ।
ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ, ಇಮೇ ನು ಮಚ್ಚಾ ಕಿಮಕಂಸು ಪಾಪಂ।
ಯೇಮೇ ಜನಾ ಮುತ್ತಕರೀಸಭಕ್ಖಾ॥
೪೮೨.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ವಿಪಾಕಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿ ಜಾನತೋ॥
೪೮೩.
‘‘ಯೇ ಕೇಚಿಮೇ ಕಾರಣಿಕಾ ವಿರೋಸಕಾ, ಪರೇಸಂ ಹಿಂಸಾಯ ಸದಾ ನಿವಿಟ್ಠಾ।
ತೇ
ತತ್ಥ ಖುದಾಪರೇತಾ ಮನುಜಾ ಅದನ್ತೀತಿ ಏತೇ ನೇರಯಿಕಾ ಸತ್ತಾ ಛಾತಕೇನ ಫುಟ್ಠಾ ಖುದಂ ಸಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಪಕ್ಕುಥಿತಂ ಧೂಮಾಯನ್ತಂ ಪಜ್ಜಲನ್ತಂ ಕಪ್ಪೇನ ಸಣ್ಠಿತಂ ಪುರಾಣಮೀಳ್ಹಂ ಪಿಣ್ಡಂ ಪಿಣ್ಡಂ ಕತ್ವಾ ಅದನ್ತಿ ಖಾದನ್ತಿ। ಕಾರಣಿಕಾತಿ ವಿರೋಸಕಾತಿ ಮಿತ್ತಸುಹಜ್ಜಾನಮ್ಪಿ ವಿಹೇಠಕಾ। ಮಿತ್ತದ್ದುನೋತಿ ಯೇ ತೇಸಞ್ಞೇವ ಗೇಹೇ ಖಾದಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಯಿತ್ವಾ ಪುನ ಮಾಸಕಹಾಪಣಂ ನಾಮ ಆಹರಾಪೇನ್ತಿ, ಲಞ್ಜಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ತೇ ಮಿತ್ತದೂಸಕಾ ಬಾಲಾ ಏವರೂಪಂ ಮೀಳ್ಹಂ ಖಾದನ್ತಿ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ।
೪೮೪.
‘‘ರಹದೋ ಅಯಂ ಲೋಹಿತಪುಬ್ಬಪೂರೋ, ದುಗ್ಗನ್ಧರೂಪೋ ಅಸುಚಿ ಪೂತಿ ವಾತಿ।
ಘಮ್ಮಾಭಿತತ್ತಾ ಮನುಜಾ ಪಿವನ್ತಿ, ಭಯಞ್ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ।
ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ, ಇಮೇ ನು ಮಚ್ಚಾ ಕಿಮಕಂಸು ಪಾಪಂ।
ಯೇಮೇ ಜನಾ ಲೋಹಿತಪುಬ್ಬಭಕ್ಖಾ॥
೪೮೫.
‘‘ತಸ್ಸ
ವಿಪಾಕಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೪೮೬.
‘‘ಯೇ ಮಾತರಂ ವಾ ಪಿತರಂ ವಾ ಜೀವಲೋಕೇ, ಪಾರಾಜಿಕಾ ಅರಹನ್ತೇ ಹನನ್ತಿ।
ತೇ ಲುದ್ದಕಮ್ಮಾ ಪಸವೇತ್ವ ಪಾಪಂ, ತೇಮೇ ಜನಾ ಲೋಹಿತಪುಬ್ಬಭಕ್ಖಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಘಮ್ಮಾಭಿತತ್ತಾತಿ ಸನ್ತಾಪೇನ ಪೀಳಿತಾ। ಪಾರಾಜಿಕಾತಿ ಪರಾಜಿತಾ ಜರಾಜಿಣ್ಣೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಘಾತೇತ್ವಾ ಗಿಹಿಭಾವೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಪತ್ತಾ। ಅರಹನ್ತೇತಿ ಪೂಜಾವಿಸೇಸಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕೇ। ಹನನ್ತೀತಿ ದುಕ್ಕರಕಾರಕೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಮಾರೇನ್ತಿ। ಅಪಿಚ ‘‘ಅರಹನ್ತೇ’’ತಿ ಪದೇನ ಬುದ್ಧಸಾವಕೇಪಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ।
ಅಪರಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಉಸ್ಸದನಿರಯೇ ನಿರಯಪಾಲಾ ನೇರಯಿಕಾನಂ ತಾಲಪ್ಪಮಾಣೇನ ಜಲಿತಅಯಬಳಿಸೇನ ಜಿವ್ಹಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ತೇ ಸತ್ತೇ ಜಲಿತಅಯಪಥವಿಯಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಉಸಭಚಮ್ಮಂ ವಿಯ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಸಙ್ಕುಸತೇನ ಹನನ್ತಿ। ತೇ ಥಲೇ ಖಿತ್ತಮಚ್ಛಾ ವಿಯ ಫನ್ದನ್ತಿ, ತಞ್ಚ ದುಕ್ಖಂ ಸಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ರೋದನ್ತಾ ಪರಿದೇವನ್ತಾ ಮುಖೇನ ಖೇಳಂ ಮುಞ್ಚನ್ತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ರಾಜಾ ಮಾತಲಿನಾ ದಸ್ಸಿತೇ ಆಹ –
೪೮೭.
‘‘ಜಿವ್ಹ
ಫನ್ದನ್ತಿ
೪೮೮.
‘‘ಭಯಞ್ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಇಮೇ ನು ಮಚ್ಚಾ ಕಿಮಕಂಸು ಪಾಪಂ, ಯೇಮೇ ಜನಾ ವಙ್ಕಘಸ್ತಾ ಸಯನ್ತೀ’’ತಿ॥
೪೮೯.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ವಿಪಾಕಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೪೯೦.
‘‘ಯೇ ಕೇಚಿ ಸನ್ಧಾನಗತಾ ಮನುಸ್ಸಾ, ಅಗ್ಘೇನ ಅಗ್ಘಂ ಕಯಂ ಹಾಪಯನ್ತಿ।
ಕೂಟೇನ ಕೂಟಂ ಧನಲೋಭಹೇತು, ಛನ್ನಂ ಯಥಾ ವಾರಿಚರಂ ವಧಾಯ॥
೪೯೧.
‘‘ನ ಹಿ ಕೂಟಕಾರಿಸ್ಸ ಭವನ್ತಿ ತಾಣಾ, ಸಕೇಹಿ ಕಮ್ಮೇಹಿ ಪುರಕ್ಖತಸ್ಸ।
ತೇ ಲುದ್ದಕಮ್ಮಾ ಪಸವೇತ್ವ ಪಾಪಂ, ತೇಮೇ ಜನಾ ವಙ್ಕಘಸ್ತಾ ಸಯನ್ತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಿಮೇತೇತಿ ಕಿಂಕಾರಣಾ ಏತೇ। ವಙ್ಕಘಸ್ತಾತಿ ಗಿಲಿತಬಳಿಸಾ। ಸನ್ಧಾನಗತಾತಿ ಸನ್ಧಾನಂ ಮರಿಯಾದಂ ಗತಾ, ಅಗ್ಘಾಪನಕಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಗ್ಘೇನ ಅಗ್ಘನ್ತಿ ತಂ ತಂ ಅಗ್ಘಂ ಲಞ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದೀನಂ ವಾ ಜಾತರೂಪರಜತಾದೀನಂ ವಾ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಸವಿಞ್ಞಾಣಕಾವಿಞ್ಞಾಣಕಾನಂ ಅಗ್ಘಂ ಹಾಪೇನ್ತಿ। ಕಯನ್ತಿ ತಂ ಹಾಪೇನ್ತಾ ಕಾಯಿಕಾನಂ ಕಯಂ ಹಾಪೇನ್ತಿ, ಸತೇ ದಾತಬ್ಬೇ ಪಣ್ಣಾಸಂ ದಾಪೇನ್ತಿ, ಇತರಂ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ಕೂಟೇನ ಕೂಟನ್ತಿ ತುಲಾಕೂಟಾದೀಸು ತಂ ತಂ ಕೂಟಂ। ಧನಲೋಭಹೇತೂತಿ ಧನಲೋಭೇನ ಏತಂ ಕೂಟಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಛನ್ನಂ ಯಥಾ ವಾರಿಚರಂ ವಧಾಯಾತಿ ತಂ ಪನ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾಪಿ ಮಧುರವಾಚಾಯ ತಥಾ ಕತಭಾವಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಕತ್ವಾ ಯಥಾ ನ ಹಿ ಕೂಟಕಾರಿಸ್ಸಾತಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಮಮ ಕಮ್ಮಂ, ನ ತಂ ಕೋಚಿ ಜಾನಾತೀತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಸ್ಸ ಹಿ ಕೂಟಕಾರಿಸ್ಸ ತಾಣಾ ನಾಮ ನ ಹೋನ್ತಿ। ಸೋ ತೇಹಿ ಕಮ್ಮೇಹಿ ಪುರಕ್ಖತೋ ಪತಿಟ್ಠಂ ನ ಲಭತಿ।
೪೯೨.
‘‘ನಾರೀ ಇಮಾ ಸಮ್ಪರಿಭಿನ್ನಗತ್ತಾ, ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದನ್ತಿ ಭುಜೇ ದುಜಚ್ಚಾ।
ಸಮ್ಮಕ್ಖಿತಾ ಲೋಹಿತಪುಬ್ಬಲಿತ್ತಾ, ಗಾವೋ ಯಥಾ ಆಘಾತನೇ ವಿಕನ್ತಾ।
ತಾ ಭೂಮಿಭಾಗಸ್ಮಿಂ ಸದಾ ನಿಖಾತಾ, ಖನ್ಧಾತಿವತ್ತನ್ತಿ ಸಜೋತಿಭೂತಾ॥
೪೯೩.
‘‘ಭಯಞ್ಹಿ
ಇಮಾ ನು ನಾರಿಯೋ ಕಿಮಕಂಸು ಪಾಪಂ, ಯಾ ಭೂಮಿಭಾಗಸ್ಮಿಂ ಸದಾ ನಿಖಾತಾ।
ಖನ್ಧಾತಿವತ್ತನ್ತಿ ಸಜೋತಿಭೂತಾ॥
೪೯೪.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ವಿಪಾಕಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೪೯೫.
‘‘ಕೋಲಿತ್ಥಿಯಾಯೋ ಇಧ ಜೀವಲೋಕೇ, ಅಸುದ್ಧಕಮ್ಮಾ ಅಸತಂ ಅಚಾರುಂ।
ತಾ ದಿತ್ತರೂಪಾ ಪತಿ ವಿಪ್ಪಹಾಯ, ಅಞ್ಞಂ ಅಚಾರುಂ ರತಿಖಿಡ್ಡಹೇತು।
ತಾ ಜೀವಲೋಕಸ್ಮಿಂ ರಮಾಪಯಿತ್ವಾ, ಖನ್ಧಾತಿವತ್ತನ್ತಿ ಸಜೋತಿಭೂತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಾರೀತಿ ಇತ್ಥಿಯೋ। ಸಮ್ಪರಿಭಿನ್ನಗತ್ತಾತಿ ಸುಟ್ಠು ಸಮನ್ತತೋ ಭಿನ್ನಸರೀರಾ। ದುಜಚ್ಚಾತಿ ದುಜ್ಜಾತಿಕಾ ವಿರೂಪಾ ಜೇಗುಚ್ಛಾ। ಆಘಾತನೇತಿ ಗಾವಘಾತಟ್ಠಾನೇ। ವಿಕನ್ತಾತಿ ಛಿನ್ನಸೀಸಾ ಗಾವೋ ವಿಯ ಪುಬ್ಬಲೋಹಿತಲಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಸದಾ ನಿಖಾತಾತಿ ನಿಚ್ಚಂ ಜಲಿತಅಯಪಥವಿಯಂ ಕಟಿಮತ್ತಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ನಿಖಣಿತ್ವಾ ಖನ್ಧಾತಿವತ್ತನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಮ ಮಾತಲಿ, ತಾ ನಾರಿಯೋ ಏತೇ ಪಬ್ಬತಕ್ಖನ್ಧಾ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತಿ। ತಾಸಂ ಕಿರ ಏವಂ ಕಟಿಪ್ಪಮಾಣಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಠಿತಕಾಲೇ ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಜಲಿತಅಯಪಬ್ಬತೋ ಸಮುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅಸನಿ ವಿಯ ವಿರವನ್ತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸರೀರಂ ಸಣ್ಹಕರಣೀ ವಿಯ ಪಿಸನ್ತೋ ಗಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಅತಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಪಸ್ಸೇ ಠಿತೇ ಪುನ ಚ ತಾಸಂ ಸರೀರಂ ಪಾತು ಭವತಿ। ತಾ ದುಕ್ಖಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಿಯೋ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದನ್ತಿ। ಸೇಸದಿಸಾಸು ವುಟ್ಠಿತೇಸು ಜಲಿತಪಬ್ಬತೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ದ್ವೇ ಪಬ್ಬತಾ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಉಚ್ಛುಘಟಿಕಂ ವಿಯ ಪೀಳೇನ್ತಿ, ಲೋಹಿತಂ ಪಕ್ಕುಥಿತಂ ಸನ್ದತಿ। ಕದಾಚಿ ತಯೋ ಪಬ್ಬತಾ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಪೀಳೇನ್ತಿ। ಕದಾಚಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪಬ್ಬತಾ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ತಾಸಂ ಸರೀರಂ ಪೀಳೇನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಖನ್ಧಾತಿವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ।
ಕೋಲಿತ್ಥಿಯಾಯೋತಿ ಕುಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ ಕುಲಧೀತರೋ। ಅಸತಂ ಅಚಾರುನ್ತಿ ಅಸಞ್ಞತಕಮ್ಮಂ ಕರಿಂಸು। ದಿತ್ತರೂಪಾತಿ ಸಠರೂಪಾ ಧುತ್ತಜಾತಿಕಾ ಹುತ್ವಾ। ಪತಿ ವಿಪ್ಪಹಾಯಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಪತಿಂ ಪಜಹಿತ್ವಾ। ಅಚಾರುನ್ತಿ ಅಗಮಂಸು। ರತಿಖಿಡ್ಡಹೇತೂತಿ ಕಾಮರತಿಹೇತು ಚೇವ ಖಿಡ್ಡಾಹೇತು ಚ। ರಮಾಪಯಿತ್ವಾತಿ ಪರಪುರಿಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಂ ರಮಾಪಯಿತ್ವಾ ಇಧ ಉಪಪನ್ನಾ। ಅಥ ತಾಸಂ ಸರೀರಂ ಇಮೇ ಖನ್ಧಾತಿವತ್ತನ್ತಿ ಸಜೋತಿಭೂತಾತಿ।
೪೯೬.
‘‘ಪಾದೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಿಸ್ಸ ಇಮೇ ಪುನೇಕೇ, ಅವಂಸಿರಾ ನರಕೇ ಪಾತಯನ್ತಿ।
ಭಯಞ್ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಇಮೇ
೪೯೭.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ವಿಪಾಕಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೪೯೮.
‘‘ಯೇ
ತೇ ತಾದಿಸಾ ಉತ್ತಮಭಣ್ಡಥೇನಾ, ತೇಮೇ ಜನಾ ಅವಂಸಿರಾ ನರಕೇ ಪಾತಯನ್ತಿ॥
೪೯೯.
‘‘ತೇ ವಸ್ಸಪೂಗಾನಿ ಬಹೂನಿ ತತ್ಥ, ನಿರಯೇಸು ದುಕ್ಖಂ ವೇದನಂ ವೇದಯನ್ತಿ।
ನ ಹಿ ಪಾಪಕಾರಿಸ್ಸ ಭವನ್ತಿ ತಾಣಾ, ಸಕೇಹಿ ಕಮ್ಮೇಹಿ ಪುರಕ್ಖತಸ್ಸ।
ತೇ ಲುದ್ದಕಮ್ಮಾ ಪಸವೇತ್ವ ಪಾಪಂ, ತೇಮೇ ಜನಾ ಅವಂಸಿರಾ ನರಕೇ ಪಾತಯನ್ತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನರಕೇತಿ ಜಲಿತಅಙ್ಗಾರಪುಣ್ಣೇ ಮಹಾಆವಾಟೇ। ತೇ ಕಿರ ವಜಂ ಅಪವಿಸನ್ತಿಯೋ ಗಾವೋ ವಿಯ ಉತ್ತಮಭಣ್ಡಥೇನಾತಿ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಪಿಯಾಯಿತಸ್ಸ ವರಭಣ್ಡಸ್ಸ ಥೇನಕಾ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಮಾತಲಿಸಙ್ಗಾಹಕೋ ತಂ ನಿರಯಂ ಅನ್ತರಧಾಪೇತ್ವಾ ರಥಂ ಪುರತೋ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾನಂ ಪಚ್ಚನಟ್ಠಾನಂ ನಿರಯಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ತೇನ ಪುಟ್ಠೋ ಚಸ್ಸ ವಿಯಾಕಾಸಿ।
೫೦೦.
‘‘ಉಚ್ಚಾವಚಾಮೇ ವಿವಿಧಾ ಉಪಕ್ಕಮಾ, ನಿರಯೇಸು ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಸುಘೋರರೂಪಾ।
ಭಯಞ್ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಇಮೇ ನು ಮಚ್ಚಾ ಕಿಮಕಂಸು ಪಾಪಂ, ಯೇಮೇ ಜನಾ ಅಧಿಮತ್ತಾ ದುಕ್ಖಾ ತಿಬ್ಬಾ।
ಖರಾ ಕಟುಕಾ ವೇದನಾ ವೇದಯನ್ತಿ॥
೫೦೧.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ವಿಪಾಕಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೫೦೨.
‘‘ಯೇ
ಪರಞ್ಚ ದಿಟ್ಠೀಸು ಸಮಾದಪೇನ್ತಿ, ತೇ
ತೇಮೇ ಜನಾ ಅಧಿಮತ್ತಾ ದುಕ್ಖಾ ತಿಬ್ಬಾ, ಖರಾ ಕಟುಕಾ ವೇದನಾ ವೇದಯನ್ತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಉಚ್ಚಾವಚಾಮೇತಿ ಉಚ್ಚಾ ಅವಚಾ ಇಮೇ, ಖುದ್ದಕಾ ಚ ಮಹನ್ತಾ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಪಕ್ಕಮಾತಿ ಕಾರಣಪ್ಪಯೋಗಾ। ಸುಪಾಪದಿಟ್ಠಿನೋತಿ ‘‘ನತ್ಥಿ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿಆದಿಕಾಯ ದಸವತ್ಥುಕಾಯ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸುಟ್ಠು ಪಾಪದಿಟ್ಠಿನೋ। ವಿಸ್ಸಾಸಕಮ್ಮಾನೀತಿ ತಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ವಿಸ್ಸಾಸೇನ ತನ್ನಿಸ್ಸಿತಾ ಹುತ್ವಾ ನಾನಾವಿಧಾನಿ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ। ತೇಮೇತಿ ತೇ ಇಮೇ ಜನಾ ಏವರೂಪಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವನ್ತಿ।
ಇತಿ ರಞ್ಞೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾನಂ ಪಚ್ಚನನಿರಯಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ದೇವಲೋಕೇಪಿ ದೇವಗಣಾ ರಞ್ಞೋ ಆಗಮನಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ಸುಧಮ್ಮಾಯಂ ದೇವಸಭಾಯಂ ನಿಸೀದಿಂಸುಯೇವ। ಸಕ್ಕೋಪಿ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಮಾತಲಿ, ಚಿರಾಯತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಮಾತಲಿ, ಅತ್ತನೋ ದೂತವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘ಮಹಾರಾಜ, ಅಸುಕಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಸುಕನಿರಯೇ ನಾಮ ಪಚ್ಚನ್ತೀ’ತಿ ನಿರಯೇ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ವಿಚರತಿ, ನಿಮಿರಞ್ಞೋ ಪನ ಅಪ್ಪಮೇವ ಆಯು ಖೀಯೇಥ, ನಿರಯದಸ್ಸನಂ ನಾಸ್ಸ ಪರಿಯನ್ತಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಏಕಂ ಮಹಾಜವಂ
೫೦೩.
‘‘ವಿದಿತಾನಿ ತೇ ಮಹಾರಾಜ, ಆವಾಸಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಿನಂ।
ಠಾನಾನಿ ಲುದ್ದಕಮ್ಮಾನಂ, ದುಸ್ಸೀಲಾನಞ್ಚ ಯಾ ಗತಿ।
ಉಯ್ಯಾಹಿ ದಾನಿ ರಾಜೀಸಿ, ದೇವರಾಜಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಮಹಾರಾಜ, ಇಮಂ ಪಾಪಕಮ್ಮೀನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಆವಾಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಲುದ್ದಕಮ್ಮಾನಞ್ಚ ಠಾನಾನಿ ತಯಾ ವಿದಿತಾನಿ। ದುಸ್ಸೀಲಾನಞ್ಚ ಯಾ ಗತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಸಾಪಿ ತೇ
ನಿರಯಕಣ್ಡಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ।
ಸಗ್ಗಕಣ್ಡಂ
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಮಾತಲಿ ದೇವಲೋಕಾಭಿಮುಖಂ ರಥಂ ಪೇಸೇಸಿ। ರಾಜಾ ದೇವಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕಂ ಮಣಿಮಯಂ ಪಞ್ಚಥೂಪಿಕಂ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಉಯ್ಯಾನಪೋಕ್ಖರಣಿಸಮ್ಪನ್ನಂ
೫೦೪.
‘‘ಪಞ್ಚಥೂಪಂ ದಿಸ್ಸತಿದಂ ವಿಮಾನಂ, ಮಾಲಾಪಿಳನ್ಧಾ ಸಯನಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ।
ತತ್ಥಚ್ಛತಿ ನಾರೀ ಮಹಾನುಭಾವಾ, ಉಚ್ಚಾವಚಂ ಇದ್ಧಿ ವಿಕುಬ್ಬಮಾನಾ॥
೫೦೫.
‘‘ವಿತ್ತೀ ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಅಯಂ ನು ನಾರೀ ಕಿಮಕಾಸಿ ಸಾಧುಂ, ಯಾ ಮೋದತಿ ಸಗ್ಗಪತ್ತಾ ವಿಮಾನೇ॥
೫೦೬.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ವಿಪಾಕಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೫೦೭.
‘‘ಯದಿ
ಸಾ ಪತ್ತಕಾಲಂ ಅತಿಥಿಂ ವಿದಿತ್ವಾ, ಮಾತಾವ ಪುತ್ತಂ ಸಕಿಮಾಭಿನನ್ದೀ।
ಸಂಯಮಾ ಸಂವಿಭಾಗಾ ಚ, ಸಾ ವಿಮಾನಸ್ಮಿ ಮೋದತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಞ್ಚಥೂಪನ್ತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಕೂಟಾಗಾರೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ। ಮಾಲಾಪಿಳನ್ಧಾತಿ ಮಾಲಾದೀಹಿ ಸಬ್ಬಾಭರಣೇಹಿ ಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥಚ್ಛತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಉಚ್ಚಾವಚಂ ಇದ್ಧಿ ವಿಕುಬ್ಬಮಾನಾತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ದೇವಿದ್ಧಿಂ ದಸ್ಸಯಮಾನಾ। ದಿಸ್ವಾತಿ ಏತಂ ದಿಸ್ವಾ ಠಿತಂ ಮಂ ವಿತ್ತಿ ವಿನ್ದತಿ ಪಟಿಲಭತಿ, ವಿತ್ತಿಸನ್ತಕೋ ವಿಯ ಹೋಮಿ ತುಟ್ಠಿಯಾ ಅತಿಭೂತತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆಮಾಯದಾಸೀತಿ ಗೇಹದಾಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಜಾತದಾಸೀ। ಅಹು ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸಾತಿ ಸಾ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ಕಾಲೇ ಏಕಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ದಾಸೀ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ಪತ್ತಕಾಲನ್ತಿ ತೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ಅಟ್ಠ ಸಲಾಕಭತ್ತಾನಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ಸೋ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸ್ವೇ ಪಟ್ಠಾಯ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಏಕೇಕಂ ಕಹಾಪಣಗ್ಘನಕಂ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಸಲಾಕಭತ್ತಾನಿ ಸಮ್ಪಾದೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಂ ಆಹ। ಸಾ ‘‘ಸಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖು ನಾಮ ಧುತ್ತೋ, ನಾಹಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ। ಧೀತರೋಪಿಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿಂಸು। ಸೋ ದಾಸಿಂ ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಭತ್ತಾದೀನಿ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸಲಾಕಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಆಗತಂ ಪತ್ತಕಾಲಂ ಅತಿಥಿಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಹರಿತಗೋಮಯುಪಲಿತ್ತೇ ಕತಪುಪ್ಫುಪಹಾರೇ ಸುಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಯಥಾ ನಾಮ ವಿಪ್ಪವಾಸಾ ಆಗತಂ ಪುತ್ತಂ ಮಾತಾ ಸಕಿಂ ಅಭಿನನ್ದತಿ, ತಥಾ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಅಭಿನನ್ದತಿ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪರಿವಿಸತಿ, ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಮ್ಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಂಯಮಾ ಸಂವಿಭಾಗಾ ಚಾತಿ ಸಾ ಸೀಲವತೀ ಅಹೋಸಿ ಚಾಗವತೀ ಚ, ತಸ್ಮಾ ತೇನ ಸೀಲೇನ ಚೇವ ಚಾಗೇನ ಚ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಮಾನೇ ಮೋದತಿ। ಅಥ ವಾ ಸಂಯಮಾತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯದಮನಾ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಮಾತಲಿ ಪುರತೋ ರಥಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸೋಣದಿನ್ನದೇವಪುತ್ತಸ್ಸ ಸತ್ತ ಕನಕವಿಮಾನಾನಿ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಸೋ ತಾನಿ ಚ ತಸ್ಸ ಚ ಸಿರಿಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ತೇನ ಕತಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಇತರೋಪಿಸ್ಸ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ।
೫೦೮.
‘‘ದದ್ದಲ್ಲಮಾನಾ ಆಭೇನ್ತಿ, ವಿಮಾನಾ ಸತ್ತ ನಿಮ್ಮಿತಾ।
ತತ್ಥ ಯಕ್ಖೋ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ, ಸಬ್ಬಾಭರಣಭೂಸಿತೋ।
ಸಮನ್ತಾ ಅನುಪರಿಯಾತಿ, ನಾರೀಗಣಪುರಕ್ಖತೋ॥
೫೦೯.
‘‘ವಿತ್ತೀ
ಅಯಂ ನು ಮಚ್ಚೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಸಾಧುಂ, ಯೋ ಮೋದತಿ ಸಗ್ಗಪತ್ತೋ ವಿಮಾನೇ॥
೫೧೦.
‘‘ತಸ್ಸ
ವಿಪಾಕಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೫೧೧.
‘‘ಸೋಣದಿನ್ನೋ ಗಹಪತಿ, ಏಸ ದಾನಪತೀ ಅಹು।
ಏಸ ಪಬ್ಬಜಿತುದ್ದಿಸ್ಸ, ವಿಹಾರೇ ಸತ್ತ ಕಾರಯಿ॥
೫೧೨.
‘‘ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ತೇ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ, ಭಿಕ್ಖವೋ ತತ್ಥ ವಾಸಿಕೇ।
ಅಚ್ಛಾದನಞ್ಚ ಭತ್ತಞ್ಚ, ಸೇನಾಸನಂ ಪದೀಪಿಯಂ।
ಅದಾಸಿ ಉಜುಭೂತೇಸು, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ॥
೫೧೩.
‘‘ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ, ಯಾ ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅಟ್ಠಮೀ।
ಪಾಟಿಹಾರಿಯಪಕ್ಖಞ್ಚ, ಅಟ್ಠಙ್ಗಸುಸಮಾಗತಂ॥
೫೧೪.
‘‘ಉಪೋಸಥಂ ಉಪವಸೀ, ಸದಾ ಸೀಲೇಸು ಸಂವುತೋ।
ಸಂಯಮಾ ಸಂವಿಭಾಗಾ ಚ, ಸೋ ವಿಮಾನಸ್ಮಿ ಮೋದತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ದದ್ದಲ್ಲಮಾನಾತಿ ಜಲಮಾನಾ। ಆಭೇನ್ತೀತಿ ತರುಣಸೂರಿಯೋ ವಿಯ ಓಭಾಸನ್ತಿ। ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಿತೇಸು ಸತ್ತಸು ವಿಮಾನೇಸು। ಯಕ್ಖೋತಿ ಏಕೋ ದೇವಪುತ್ತೋ। ಸೋಣದಿನ್ನೋತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಅಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ಕಾಲೇ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ನಿಗಮೇ ಸೋಣದಿನ್ನೋ ನಾಮ ಗಹಪತಿ ದಾನಪತಿ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಸತ್ತ ವಿಹಾರಕುಟಿಯೋ ಕಾರೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಾಸಿಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ, ಉಪೋಸಥಞ್ಚ ಉಪವಸಿ, ನಿಚ್ಚಂ ಸೀಲೇಸು ಚ ಸಂವುತೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಇಧೂಪಪನ್ನೋ ಮೋದತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಪಕ್ಖನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ಅಟ್ಠಮೀಉಪೋಸಥಸ್ಸ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಾನುಗಮನವಸೇನ ಸತ್ತಮಿನವಮಿಯೋ, ಚಾತುದ್ದಸೀಪನ್ನರಸೀನಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಾನುಗಮನವಸೇನ ತೇರಸೀಪಾಟಿಪದೇ ಚ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ।
ಏವಂ
೫೧೫.
‘‘ಪಭಾಸತಿ
ನಾರೀವರಗಣಾಕಿಣ್ಣಂ, ಕೂಟಾಗಾರವರೋಚಿತಂ।
ಉಪೇತಂ ಅನ್ನಪಾನೇಹಿ, ನಚ್ಚಗೀತೇಹಿ ಚೂಭಯಂ॥
೫೧೬.
‘‘ವಿತ್ತೀ ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಇಮೇ ನು ಮಚ್ಚಾ ಕಿಮಕಂಸು ಸಾಧುಂ, ಯಾ ಮೋದರೇ ಸಗ್ಗಪತ್ತಾ ವಿಮಾನೇ॥
೫೧೭.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ವಿಪಾಕಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೫೧೮.
‘‘ಯಾ ಕಾಚಿ ನಾರಿಯೋ ಇಧ ಜೀವಲೋಕೇ, ಸೀಲವನ್ತಿಯೋ ಉಪಾಸಿಕಾ।
ದಾನೇ ರತಾ ನಿಚ್ಚಂ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ, ಸಚ್ಚೇ ಠಿತಾ ಉಪೋಸಥೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ।
ಸಂಯಮಾ ಸಂವಿಭಾಗಾ ಚ, ತಾ ವಿಮಾನಸ್ಮಿ ಮೋದರೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಬ್ಯಮ್ಹನ್ತಿ ವಿಮಾನಂ, ಪಾಸಾದೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಫಲಿಕಾಸೂತಿ ಫಲಿಕಭಿತ್ತೀಸು। ನಾರೀವರಗಣಾಕಿಣ್ಣನ್ತಿ ವರನಾರಿಗಣೇಹಿ ಆಕಿಣ್ಣಂ। ಕೂಟಾಗಾರವರೋಚಿತನ್ತಿ ವರಕೂಟಾಗಾರೇಹಿ ಓಚಿತಂ ಸಮೋಚಿತಂ, ವಡ್ಢಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಭಯನ್ತಿ ಉಭಯೇಹಿ। ‘‘ಯಾ ಕಾಚೀ’’ತಿ ಇದಂ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ತಾ ಪನ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಉಪಾಸಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಗಣಬನ್ಧನೇನ ಏತಾನಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ತಂ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
ಅಥಸ್ಸ ಸೋ ಪುರತೋ ರಥಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಏಕಂ ರಮಣೀಯಂ ಮಣಿವಿಮಾನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ತಂ ಸಮೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ಉಬ್ಬೇಧಸಮ್ಪನ್ನಂ ಮಣಿಪಬ್ಬತೋ ವಿಯ ಓಭಾಸಮಾನಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ದಿಬ್ಬಗೀತವಾದಿತನಿನ್ನಾದಿತಂ ಬಹೂಹಿ ದೇವಪುತ್ತೇಹಿ ಸಮ್ಪರಿಕಿಣ್ಣಂ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ರಾಜಾ ತೇಸಂ ದೇವಪುತ್ತಾನಂ ಕತಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿ, ಇತರೋಪಿಸ್ಸ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ।
೫೧೯.
‘‘ಪಭಾಸತಿ
ಉಪೇತಂ ಭೂಮಿಭಾಗೇಹಿ, ವಿಭತ್ತಂ ಭಾಗಸೋ ಮಿತಂ॥
೫೨೦.
‘‘ಆಳಮ್ಬರಾ
ದಿಬ್ಬಾ ಸದ್ದಾ ನಿಚ್ಛರನ್ತಿ, ಸವನೀಯಾ ಮನೋರಮಾ॥
೫೨೧.
‘‘ನಾಹಂ ಏವಂಗತಂ ಜಾತು, ಏವಂಸುರುಚಿರಂ ಪುರೇ।
ಸದ್ದಂ ಸಮಭಿಜಾನಾಮಿ, ದಿಟ್ಠಂ ವಾ ಯದಿ ವಾ ಸುತಂ॥
೫೨೨.
‘‘ವಿತ್ತೀ ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಇಮೇ ನು ಮಚ್ಚಾ ಕಿಮಕಂಸು ಸಾಧುಂ, ಯೇ ಮೋದರೇ ಸಗ್ಗಪತ್ತಾ ವಿಮಾನೇ॥
೫೨೩.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ವಿಪಾಕಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೫೨೪.
‘‘ಯೇ ಕೇಚಿ ಮಚ್ಚಾ ಇಧ ಜೀವಲೋಕೇ, ಸೀಲವನ್ತಾ ಉಪಾಸಕಾ।
ಆರಾಮೇ ಉದಪಾನೇ ಚ, ಪಪಾ ಸಙ್ಕಮನಾನಿ ಚ।
ಅರಹನ್ತೇ ಸೀತಿಭೂತೇ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪಟಿಪಾದಯುಂ॥
೫೨೫.
‘‘ಚೀವರಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಞ್ಚ, ಪಚ್ಚಯಂ ಸಯನಾಸನಂ।
ಅದಂಸು ಉಜುಭೂತೇಸು, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ॥
೫೨೬.
‘‘ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ, ಯಾ ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅಟ್ಠಮೀ।
ಪಾಟಿಹಾರಿಯಪಕ್ಖಞ್ಚ, ಅಟ್ಠಙ್ಗಸುಸಮಾಗತಂ॥
೫೨೭.
‘‘ಉಪೋಸಥಂ ಉಪವಸುಂ, ಸದಾ ಸೀಲೇಸು ಸಂವುತಾ।
ಸಂಯಮಾ ಸಂವಿಭಾಗಾ ಚ, ತೇ ವಿಮಾನಸ್ಮಿ ಮೋದರೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವೇಳುರಿಯಾಸೂತಿ ವೇಳುರಿಯಭಿತ್ತೀಸು। ಭೂಮಿಭಾಗೇಹೀತಿ ರಮಣೀಯೇಹಿ ಭೂಮಿಭಾಗೇಹಿ ಉಪೇತಂ। ಆಳಮ್ಬರಾ ಮುದಿಙ್ಗಾ ಚಾತಿ ಏತೇ ದ್ವೇ ಏತ್ಥ ವಜ್ಜನ್ತಿ। ನಚ್ಚಗೀತಾ ಸುವಾದಿತಾತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಿ ನಚ್ಚಾನಿ ಏವಂಗತನ್ತಿ ಏವಂ ಮನೋರಮಭಾವಂ ಗತಂ। ‘‘ಯೇ ಕೇಚೀ’’ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಕಾಮಂ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ತೇ ಪನ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಬಾರಾಣಸಿವಾಸಿನೋ ಉಪಾಸಕಾ ಹುತ್ವಾ ಗಣಬನ್ಧನೇನ ಏತಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ತತ್ಥ ಪಟಿಪಾದಯುನ್ತಿ ಪಚ್ಚಯನ್ತಿ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಂ। ಅದಂಸೂತಿ ಏವಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಕಂ ದಾನಂ ಅದಂಸೂತಿ।
ಇತಿಸ್ಸ ಸೋ ತೇಸಂ ಕತಕಮ್ಮಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪುರತೋ ರಥಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಅಪರಮ್ಪಿ ಫಲಿಕವಿಮಾನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ತಂ ಅನೇಕಕೂಟಾಗಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ, ನಾನಾಕುಸುಮಸಞ್ಛನ್ನದಿಬ್ಬತರುಣವನಪಟಿಮಣ್ಡಿತತೀರಾಯ, ವಿವಿಧವಿಹಙ್ಗಮನಿನ್ನಾದಿತಾಯ ನಿಮ್ಮಲಸಲಿಲಾಯ ನದಿಯಾ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ
೫೨೮.
‘‘ಪಭಾಸತಿ ಮಿದಂ ಬ್ಯಮ್ಹಂ, ಫಲಿಕಾಸು ಸುನಿಮ್ಮಿತಂ।
ನಾರೀವರಗಣಾಕಿಣ್ಣಂ, ಕೂಟಾಗಾರವರೋಚಿತಂ॥
೫೨೯.
‘‘ಉಪೇತಂ ಅನ್ನಪಾನೇಹಿ, ನಚ್ಚಗೀತೇಹಿ ಚೂಭಯಂ।
ನಜ್ಜೋ ಚಾನುಪರಿಯಾತಿ, ನಾನಾಪುಪ್ಫದುಮಾಯುತಾ॥
೫೩೦.
‘‘ವಿತ್ತೀ ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಅಯಂ ನು ಮಚ್ಚೋ ಕಿಂಮಕಾಸಿ ಸಾಧುಂ, ಯೋ ಮೋದತೀ ಸಗ್ಗಪತ್ತೋ ವಿಮಾನೇ॥
೫೩೧.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ವಿಪಾಕಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೫೩೨.
‘‘ಮಿಥಿಲಾಯಂ ಗಹಪತಿ, ಏಸ ದಾನಪತೀ ಅಹು।
ಆರಾಮೇ ಉದಪಾನೇ ಚ, ಪಪಾ ಸಙ್ಕಮನಾನಿ ಚ।
ಅರಹನ್ತೇ ಸೀತಿಭೂತೇ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪಟಿಪಾದಯಿ॥
೫೩೩.
‘‘ಚೀವರಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಞ್ಚ, ಪಚ್ಚಯಂ ಸಯನಾಸನಂ।
ಅದಾಸಿ ಉಜುಭೂತೇಸು, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ॥
೫೩೪.
‘‘ಚಾತುದ್ದಸಿಂ
ಪಾಟಿಹಾರಿಯಪಕ್ಖಞ್ಚ, ಅಟ್ಠಙ್ಗಸುಸಮಾಗತಂ॥
೫೩೫.
‘‘ಉಪೋಸಥಂ
ಸಂಯಮಾ ಸಂವಿಭಾಗಾ ಚ, ಸೋ ವಿಮಾನಸ್ಮಿ ಮೋದತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಜ್ಜೋತಿ ವಚನವಿಪಲ್ಲಾಸೋ, ಏಕಾ ನದೀ ತಂ ವಿಮಾನಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಾನಾಪುಪ್ಫದುಮಾಯುತಾತಿ ಸಾ ನದೀ ನಾನಾಪುಪ್ಫೇಹಿ ದುಮೇಹಿ ಆಯುತಾ। ಮಿಥಿಲಾಯನ್ತಿ ಏಸ ಮಹಾರಾಜ, ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಮಿಥಿಲನಗರೇ ಏಕೋ ಗಹಪತಿ ದಾನಪತಿ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಏತಾನಿ ಆರಾಮರೋಪನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಇಮಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ತೋತಿ।
ಏವಮಸ್ಸ ತೇನ ಕತಕಮ್ಮಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪುರತೋ ರಥಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಅಪರಮ್ಪಿ ಫಲಿಕವಿಮಾನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ತಂ ಪುರಿಮವಿಮಾನತೋ ಅತಿರೇಕಾಯ ನಾನಾಪುಪ್ಫಫಲಸಞ್ಛನ್ನಾಯ ತರುಣವನಘಟಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಂ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ರಾಜಾ ತಾಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ದೇವಪುತ್ತಸ್ಸ ಕತಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿ, ಇತರೋಪಿಸ್ಸ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ।
೫೩೬.
‘‘ಪಭಾಸತಿ ಮಿದಂ ಬ್ಯಮ್ಹಂ, ಫಲಿಕಾಸು ಸುನಿಮ್ಮಿತಂ।
ನಾರೀವರಗಣಾಕಿಣ್ಣಂ, ಕೂಟಾಗಾರವರೋಚಿತಂ॥
೫೩೭.
‘‘ಉಪೇತಂ
ನಜ್ಜೋ ಚಾನುಪರಿಯಾತಿ, ನಾನಾಪುಪ್ಫದುಮಾಯುತಾ॥
೫೩೮.
‘‘ರಾಜಾಯತನಾ ಕಪಿತ್ಥಾ ಚ, ಅಮ್ಬಾ ಸಾಲಾ ಚ ಜಮ್ಬುಯೋ।
ತಿನ್ದುಕಾ ಚ ಪಿಯಾಲಾ ಚ, ದುಮಾ ನಿಚ್ಚಫಲಾ ಬಹೂ॥
೫೩೯.
‘‘ವಿತ್ತೀ ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಅಯಂ ನು ಮಚ್ಚೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಸಾಧುಂ, ಯೋ ಮೋದತೀ ಸಗ್ಗಪತ್ತೋ ವಿಮಾನೇ॥
೫೪೦.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ವಿಪಾಕಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೫೪೧.
‘‘ಮಿಥಿಲಾಯಂ
ಆರಾಮೇ ಉದಪಾನೇ ಚ, ಪಪಾ ಸಙ್ಕಮನಾನಿ ಚ।
ಅರಹನ್ತೇ ಸೀತಿಭೂತೇ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪಟಿಪಾದಯಿ॥
೫೪೨.
‘‘ಚೀವರಂ
ಅದಾಸಿ ಉಜುಭೂತೇಸು, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ॥
೫೪೩.
‘‘ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ, ಯಾ ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅಟ್ಠಮೀ।
ಪಾಟಿಹಾರಿಯಪಕ್ಖಞ್ಚ, ಅಟ್ಠಙ್ಗಸುಸಮಾಗತಂ॥
೫೪೪.
‘‘ಉಪೋಸಥಂ ಉಪವಸೀ, ಸದಾ ಸೀಲೇಸು ಸಂವುತೋ।
ಸಂಯಮಾ ಸಂವಿಭಾಗಾ ಚ, ಸೋ ವಿಮಾನಸ್ಮಿ ಮೋದತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಿಥಿಲಾಯನ್ತಿ ಏಸ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ವಿದೇಹರಟ್ಠೇ ಮಿಥಿಲನಗರೇ ಏಕೋ ಗಹಪತಿ ದಾನಪತಿ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಏತಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಇಮಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ತೋತಿ।
ಏವಮಸ್ಸ ತೇನ ಕತಕಮ್ಮಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪುರತೋ ರಥಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ ಅಪರಮ್ಪಿ ವೇಳುರಿಯವಿಮಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತಸ್ಸ ದೇವಪುತ್ತಸ್ಸ ಕತಕಮ್ಮಂ ಪುಟ್ಠೋ ಆಚಿಕ್ಖಿ।
೫೪೫.
‘‘ಪಭಾಸತಿ ಮಿದಂ ಬ್ಯಮ್ಹಂ, ವೇಳುರಿಯಾಸು ನಿಮ್ಮಿತಂ।
ಉಪೇತಂ ಭೂಮಿಭಾಗೇಹಿ, ವಿಭತ್ತಂ ಭಾಗಸೋ ಮಿತಂ॥
೫೪೬.
‘‘ಆಳಮ್ಬರಾ ಮುದಿಙ್ಗಾ ಚ, ನಚ್ಚಗೀತಾ ಸುವಾದಿತಾ।
ದಿಬ್ಯಾ ಸದ್ದಾ ನಿಚ್ಛರನ್ತಿ, ಸವನೀಯಾ ಮನೋರಮಾ॥
೫೪೭.
‘‘ನಾಹಂ ಏವಂಗತಂ ಜಾತು, ಏವಂಸುರುಚಿರಂ ಪುರೇ।
ಸದ್ದಂ ಸಮಭಿಜಾನಾಮಿ, ದಿಟ್ಠಂ ವಾ ಯದಿ ವಾ ಸುತಂ॥
೫೪೮.
‘‘ವಿತ್ತೀ ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಅಯಂ
೫೪೯.
‘‘ತಸ್ಸ
ವಿಪಾಕಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೫೫೦.
‘‘ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಗಹಪತಿ, ಏಸ ದಾನಪತೀ ಅಹು।
ಆರಾಮೇ ಉದಪಾನೇ ಚ, ಪಪಾ ಸಙ್ಕಮನಾನಿ ಚ।
ಅರಹನ್ತೇ ಸೀತಿಭೂತೇ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪಟಿಪಾದಯಿ॥
೫೫೧.
‘‘ಚೀವರಂ
ಅದಾಸಿ ಉಜುಭೂತೇಸು, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ॥
೫೫೨.
‘‘ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ, ಯಾ ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅಟ್ಠಮೀ।
ಪಾಟಿಹಾರಿಯಪಕ್ಖಞ್ಚ, ಅಟ್ಠಙ್ಗಸುಸಮಾಗತಂ॥
೫೫೩.
‘‘ಉಪೋಸಥಂ ಉಪವಸೀ, ಸದಾ ಸೀಲೇಸು ಸಂವುತೋ।
ಸಂಯಮಾ ಸಂವಿಭಾಗಾ ಚ, ಸೋ ವಿಮಾನಸ್ಮಿ ಮೋದತೀ’’ತಿ॥
ಅಥಸ್ಸ ಪುರತೋ ರಥಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಬಾಲಸೂರಿಯಸನ್ನಿಭಂ ಕನಕವಿಮಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿವಾಸಿನೋ ದೇವಪುತ್ತಸ್ಸ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪುಟ್ಠೋ ಆಚಿಕ್ಖಿ।
೫೫೪.
‘‘ಯಥಾ ಉದಯಮಾದಿಚ್ಚೋ, ಹೋತಿ ಲೋಹಿತಕೋ ಮಹಾ।
ತಥೂಪಮಂ ಇದಂ ಬ್ಯಮ್ಹಂ, ಜಾತರೂಪಸ್ಸ ನಿಮ್ಮಿತಂ॥
೫೫೫.
‘‘ವಿತ್ತೀ ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಅಯಂ ನು ಮಚ್ಚೋ ಕಿಮಕಾಸಿ ಸಾಧುಂ, ಯೋ ಮೋದತೀ ಸಗ್ಗಪತ್ತೋ ವಿಮಾನೇ॥
೫೫೬.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ವಿಪಾಕಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೫೫೭.
‘‘ಸಾವತ್ಥಿಯಂ
ಆರಾಮೇ ಉದಪಾನೇ ಚ, ಪಪಾ ಸಙ್ಕಮನಾನಿ ಚ।
ಅರಹನ್ತೇ ಸೀತಿಭೂತೇ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪಟಿಪಾದಯಿ॥
೫೫೮.
‘‘ಚೀವರಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಞ್ಚ, ಪಚ್ಚಯಂ ಸಯನಾಸನಂ।
ಅದಾಸಿ ಉಜುಭೂತೇಸು, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ॥
೫೫೯.
‘‘ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ, ಯಾ ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅಟ್ಠಮೀ।
ಪಾಟಿಹಾರಿಯಪಕ್ಖಞ್ಚ, ಅಟ್ಠಙ್ಗಸುಸಮಾಗತಂ॥
೫೬೦.
‘‘ಉಪೋಸಥಂ ಉಪವಸೀ, ಸದಾ ಸೀಲೇಸು ಸಂವುತೋ।
ಸಂಯಮಾ ಸಂವಿಭಾಗಾ ಚ, ಸೋ ವಿಮಾನಸ್ಮಿ ಮೋದತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಉದಯಮಾದಿಚ್ಚೋತಿ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಆದಿಚ್ಚೋ। ಸಾವತ್ಥಿಯನ್ತಿ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಸಾವತ್ಥಿನಗರೇ ಏಕೋ ಗಹಪತಿ ದಾನಪತಿ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಏತಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಇಮಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ತೋತಿ।
ಏವಂ
೫೬೧.
‘‘ವೇಹಾಯಸಾಮೇ ಬಹುಕಾ, ಜಾತರೂಪಸ್ಸ ನಿಮ್ಮಿತಾ।
ದದ್ದಲ್ಲಮಾನಾ ಆಭೇನ್ತಿ, ವಿಜ್ಜುವಬ್ಭಘನನ್ತರೇ॥
೫೬೨.
‘‘ವಿತ್ತೀ ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಇಮೇ ನು ಮಚ್ಚಾ ಕಿಮಕಂಸು ಸಾಧುಂ, ಯೇ ಮೋದರೇ ಸಗ್ಗಪತ್ತಾ ವಿಮಾನೇ॥
೫೬೩.
‘‘ತಸ್ಸ
ವಿಪಾಕಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೫೬೪.
‘‘ಸದ್ಧಾಯ ಸುನಿವಿಟ್ಠಾಯ, ಸದ್ಧಮ್ಮೇ ಸುಪ್ಪವೇದಿತೇ।
ಅಕಂಸು ಸತ್ಥು ವಚನಂ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ।
ತೇಸಂ ಏತಾನಿ ಠಾನಾನಿ, ಯಾನಿ ತ್ವಂ ರಾಜ ಪಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವೇಹಾಯಸಾಮೇತಿ ವೇಹಾಯಸಾ ಇಮೇ ಆಕಾಸೇಯೇವ ಸಣ್ಠಿತಾ। ಆಕಾಸಟ್ಠಕವಿಮಾನಾ ಇಮೇತಿ ವದತಿ। ವಿಜ್ಜುವಬ್ಭಘನನ್ತರೇತಿ ಘನವಲಾಹಕನ್ತರೇ ಜಲಮಾನಾ ವಿಜ್ಜು ವಿಯ। ಸುನಿವಿಟ್ಠಾಯಾತಿ ಮಗ್ಗೇನ ಆಗತತ್ತಾ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಾಯ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಮಹಾರಾಜ, ಏತೇ ಪುರೇ ನಿಯ್ಯಾನಿಕೇ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪರಿಸುದ್ಧಸೀಲಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ತತೋ ಚುತಾ ಇಮೇಸು ಕನಕವಿಮಾನೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನಾ। ಏತೇಸಂ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಸಾವಕಾನಂ ತಾನಿ ಠಾನಾನಿ, ಯಾನಿ ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಪಸ್ಸಸೀತಿ।
ಏವಮಸ್ಸ
೫೬೫.
‘‘ವಿದಿತಾನಿ ತೇ ಮಹಾರಾಜ, ಆವಾಸಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಿನಂ।
ಅಥೋ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾನಂ, ಠಾನಾನಿ ವಿದಿತಾನಿ ತೇ।
ಉಯ್ಯಾಹಿ ದಾನಿ ರಾಜೀಸಿ, ದೇವರಾಜಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಆವಾಸನ್ತಿ ಮಹಾರಾಜ, ತಯಾ ಪಠಮಮೇವ ನೇರಯಿಕಾನಂ ಆವಾಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಂ ಠಾನಾನಿ ವಿದಿತಾನಿ, ಇದಾನಿ ಪನ ಆಕಾಸಟ್ಠಕವಿಮಾನಾನಿ ಪಸ್ಸನ್ತೇನ ಅಥೋ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾನಂ ಠಾನಾನಿ ವಿದಿತಾನಿ, ಇದಾನಿ ದೇವರಾಜಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಟ್ಠುಂ ಉಯ್ಯಾಹಿ ಗಚ್ಛಾಹೀತಿ।
ಏವಞ್ಚ
೫೬೬.
‘‘ಸಹಸ್ಸಯುತ್ತಂ
ಯಾಯಮಾನೋ ಮಹಾರಾಜಾ, ಅದ್ದಾ ಸೀದನ್ತರೇ ನಗೇ।
ದಿಸ್ವಾನಾಮನ್ತಯೀ ಸೂತಂ, ಇಮೇ ಕೇ ನಾಮ ಪಬ್ಬತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಹಯವಾಹಿನ್ತಿ ಹಯೇಹಿ ವಾಹಿಯಮಾನಂ। ದಿಬ್ಬಯಾನಮಧಿಟ್ಠಿತೋತಿ ದಿಬ್ಬಯಾನೇ ಠಿತೋ ಹುತ್ವಾ। ಅದ್ದಾತಿ ಅದ್ದಸ। ಸೀದನ್ತರೇತಿ ಸೀದಾಮಹಾಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಅನ್ತರೇ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಉದಕಂ ಸುಖುಮಂ, ಮೋರಪಿಞ್ಛಮತ್ತಮ್ಪಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಪತಿಟ್ಠಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಸೀದತೇವ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ‘‘ಸೀದಾಮಹಾಸಮುದ್ದೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಸ್ಸ ಅನ್ತರೇ। ನಗೇತಿ ಪಬ್ಬತೇ। ಕೇ ನಾಮಾತಿ ಕೇ ನಾಮ ನಾಮೇನ ಇಮೇ ಪಬ್ಬತಾತಿ।
ಏವಂ ನಿಮಿರಞ್ಞಾ ಪುಟ್ಠೋ ಮಾತಲಿ ದೇವಪುತ್ತೋ ಆಹ –
೫೬೮.
‘‘ಸುದಸ್ಸನೋ ಕರವೀಕೋ, ಈಸಧರೋ ಯುಗನ್ಧರೋ।
ನೇಮಿನ್ಧರೋ ವಿನತಕೋ, ಅಸ್ಸಕಣ್ಣೋ ಗಿರೀ ಬ್ರಹಾ॥
೫೬೯.
‘‘ಏತೇ ಸೀದನ್ತರೇ ನಗಾ, ಅನುಪುಬ್ಬಸಮುಗ್ಗತಾ।
ಮಹಾರಾಜಾನಮಾವಾಸಾ, ಯಾನಿ ತ್ವಂ ರಾಜ ಪಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸುದಸ್ಸನೋತಿ ಅಯಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಏತೇಸಂ ಸಬ್ಬಬಾಹಿರೋ ಸುದಸ್ಸನೋ ಪಬ್ಬತೋ ನಾಮ, ತದನನ್ತರೇ ಕರವೀಕೋ ನಾಮ, ಸೋ ಸುದಸ್ಸನತೋ ಉಚ್ಚತರೋ ಅನುಪುಬ್ಬಸಮುಗ್ಗತಾತಿ ಏತೇ ಸೀದನ್ತರಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಸತ್ತ ಪಬ್ಬತಾ ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸಮುಗ್ಗತಾ ಸೋಪಾನಸದಿಸಾ ಹುತ್ವಾ ಠಿತಾ। ಯಾನೀತಿ ಯೇ ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಇಮೇ ಪಬ್ಬತೇ ಪಸ್ಸಸಿ, ಏತೇ ಚತುಣ್ಣಂ ಮಹಾರಾಜಾನಂ ಆವಾಸಾತಿ।
ಏವಮಸ್ಸ
೫೭೦.
‘‘ಅನೇಕರೂಪಂ ರುಚಿರಂ, ನಾನಾಚಿತ್ರಂ ಪಕಾಸತಿ।
ಆಕಿಣ್ಣಂ ಇನ್ದಸದಿಸೇಹಿ, ಬ್ಯಗ್ಘೇಹೇವ ಸುರಕ್ಖಿತಂ॥
೫೭೧.
‘‘ವಿತ್ತೀ
ಇಮಂ ನು ದ್ವಾರಂ ಕಿಮಭಞ್ಞಮಾಹು, ಮನೋರಮಂ ದಿಸ್ಸತಿ ದೂರತೋವ॥
೫೭೨.
‘‘ತಸ್ಸ ಪುಟ್ಠೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ವಿಪಾಕಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೫೭೩.
‘‘‘ಚಿತ್ರಕೂಟೋ’ತಿ ಯಂ ಆಹು, ದೇವರಾಜಪವೇಸನಂ।
ಸುದಸ್ಸನಸ್ಸ ಗಿರಿನೋ, ದ್ವಾರಞ್ಹೇತಂ ಪಕಾಸತಿ॥
೫೭೪.
‘‘ಅನೇಕರೂಪಂ
ಆಕಿಣ್ಣಂ ಇನ್ದಸದಿಸೇಹಿ, ಬ್ಯಗ್ಘೇಹೇವ ಸುರಕ್ಖಿತಂ।
ಪವಿಸೇತೇನ ರಾಜೀಸಿ, ಅರಜಂ ಭೂಮಿಮಕ್ಕಮಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅನೇಕರೂಪನ್ತಿ ಅನೇಕಜಾತಿಕಂ। ನಾನಾಚಿತ್ರನ್ತಿ ನಾನಾರತನಚಿತ್ರಂ। ಪಕಾಸತೀತಿ ಕಿಂ ನಾಮ ಏತಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಆಕಿಣ್ಣನ್ತಿ ಸಮ್ಪರಿಪುಣ್ಣಂ। ಬ್ಯಗ್ಘೇಹೇವ ಸುರಕ್ಖಿತನ್ತಿ ಯಥಾ ನಾಮ ಬ್ಯಗ್ಘೇಹಿ ವಾ ಸೀಹೇಹಿ ವಾ ಮಹಾವನಂ, ಏವಂ ಇನ್ದಸದಿಸೇಹೇವ ಸುರಕ್ಖಿತಂ। ತಾಸಞ್ಚ ಪನ ಇನ್ದಪಟಿಮಾನಂ ಆರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಠಪಿತಭಾವೋ ಏಕಕನಿಪಾತೇ ಕುಲಾವಕಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೧.೩೧) ವುತ್ತನಯೇನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಕಿಂಮಭಞ್ಞಮಾಹೂತಿ ಕಿನ್ನಾಮಂ ವದನ್ತಿ। ಪವೇಸನನ್ತಿ ನಿಕ್ಖಮನಪ್ಪವೇಸನತ್ಥಾಯ ನಿಮ್ಮಿತಂ। ಸುದಸ್ಸನಸ್ಸಾತಿ ಸೋಭನದಸ್ಸನಸ್ಸ ಸಿನೇರುಗಿರಿನೋ। ದ್ವಾರಂ ಹೇತನ್ತಿ ಏತಂ ಸಿನೇರುಮತ್ಥಕೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಸ್ಸ ದಸಸಹಸ್ಸಯೋಜನಿಕಸ್ಸ ದೇವನಗರಸ್ಸ ದ್ವಾರಂ ಪಕಾಸತಿ, ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೋ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪವಿಸೇತೇನಾತಿ ಏತೇನ ದ್ವಾರೇನ ದೇವನಗರಂ ಪವಿಸ। ಅರಜಂ ಭೂಮಿಮಕ್ಕಮಾತಿ ಅರಜಂ ಸುವಣ್ಣರಜತಮಣಿಮಯಂ ನಾನಾಪುಪ್ಫೇಹಿ ಸಮಾಕಿಣ್ಣಂ ದಿಬ್ಬಭೂಮಿಂ ದಿಬ್ಬಯಾನೇನ ಅಕ್ಕಮ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ।
ಏವಞ್ಚ
೫೭೫.
‘‘ಸಹಸ್ಸಯುತ್ತಂ ಹಯವಾಹಿಂ, ದಿಬ್ಬಯಾನಮಧಿಟ್ಠಿತೋ।
ಯಾಯಮಾನೋ ಮಹಾರಾಜಾ, ಅದ್ದಾ ದೇವಸಭಂ ಇದ’’ನ್ತಿ॥
ಸೋ ದಿಬ್ಬಯಾನೇ ಠಿತೋವ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸುಧಮ್ಮಾದೇವಸಭಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಾತಲಿಂ ಪುಚ್ಛಿ, ಸೋಪಿಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖಿ।
೫೭೬.
‘‘ಯಥಾ ಸರದೇ ಆಕಾಸೇ, ನೀಲೋಭಾಸೋ ಪದಿಸ್ಸತಿ।
ತಥೂಪಮಂ ಇದಂ ಬ್ಯಮ್ಹಂ, ವೇಳುರಿಯಾಸು ನಿಮ್ಮಿತಂ॥
೫೭೭.
‘‘ವಿತ್ತೀ ಹಿ ಮಂ ವಿನ್ದತಿ ಸೂತ ದಿಸ್ವಾ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಇಮಂ ನು ಬ್ಯಮ್ಹಂ ಕಿಮಭಞ್ಞಮಾಹು, ಮನೋರಮಂ ದಿಸ್ಸತಿ ದೂರತೋವ॥
೫೭೮.
‘‘ತಸ್ಸ
ವಿಪಾಕಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಾನಂ, ಜಾನಂ ಅಕ್ಖಾಸಿಜಾನತೋ॥
೫೭೯.
‘‘‘ಸುಧಮ್ಮಾ’
ವೇಳುರಿಯಾರುಚಿರಾ ಚಿತ್ರಾ, ಧಾರಯನ್ತಿ ಸುನಿಮ್ಮಿತಾ॥
೫೮೦.
‘‘ಅಟ್ಠಂಸಾ ಸುಕತಾ ಥಮ್ಭಾ, ಸಬ್ಬೇ ವೇಳುರಿಯಾಮಯಾ।
ಯತ್ಥ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ, ಸಬ್ಬೇ ಇನ್ದಪುರೋಹಿತಾ॥
೫೮೧.
‘‘ಅತ್ಥಂ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ, ಚಿನ್ತಯನ್ತಾ ಸಮಚ್ಛರೇ।
ಪವಿಸೇತೇನ ರಾಜೀಸಿ, ದೇವಾನಂ ಅನುಮೋದನನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಇದನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ದೇವಸಭಂ ಅದ್ದಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಸ್ಸೇಸಾತಿ ಪಸ್ಸ ಏಸಾ। ವೇಳುರಿಯಾ ರುಚಿರಾತಿ ರುಚಿರವೇಳುರಿಯಾ। ಚಿತ್ರಾತಿ ನಾನಾರತನವಿಚಿತ್ರಾ। ಧಾರಯನ್ತೀತಿ ಇಮಂ ಸಭಂ ಏತೇ ಅಟ್ಠಂಸಾದಿಭೇದಾ ಸುಕತಾ ಥಮ್ಭಾ ಧಾರಯನ್ತಿ। ಇನ್ದಪುರೋಹಿತಾತಿ ಇನ್ದಂ ಪುರೋಹಿತಂ ಪುರೇಚಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಪವಿಸೇತೇನಾತಿ ಇಮಿನಾ ಮಗ್ಗೇನ ಯತ್ಥ ದೇವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅನುಮೋದನ್ತಾ ಅಚ್ಛನ್ತಿ, ತಂ ಠಾನಂ ದೇವಾನಂ ಅನುಮೋದನಂ ಪವಿಸ।
ದೇವಾಪಿ ಖೋ ತಸ್ಸಾಗಮನಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಾವ ನಿಸೀದಿಂಸು। ತೇ ‘‘ರಾಜಾ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಗನ್ಧವಾಸಪುಪ್ಫಹತ್ಥಾ ಯಾವ ಚಿತ್ತಕೂಟದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಾ ಪಟಿಮಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತಂ ದಿಬ್ಬಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಪೂಜಯನ್ತಾ ಸುಧಮ್ಮಾದೇವಸಭಂ ಆನಯಿಂಸು। ರಾಜಾ ರಥಾ ಓತರಿತ್ವಾ ದೇವಸಭಂ ಪಾವಿಸಿ। ದೇವಾ ಆಸನೇನ ನಿಮನ್ತಯಿಂಸು। ಸಕ್ಕೋಪಿ ಆಸನೇನ ಚೇವ ಕಾಮೇಹಿ ಚ ನಿಮನ್ತೇಸಿ। ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಆಹ –
೫೮೨.
‘‘ತಂ ದೇವಾ ಪಟಿನನ್ದಿಂಸು, ದಿಸ್ವಾ ರಾಜಾನಮಾಗತಂ।
ಸ್ವಾಗತಂ ತೇ ಮಹಾರಾಜ, ಅಥೋ ತೇ ಅದುರಾಗತಂ।
ನಿಸೀದ ದಾನಿ ರಾಜೀಸಿ, ದೇವರಾಜಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ॥
೫೮೩.
‘‘ಸಕ್ಕೋಪಿ ಪಟಿನನ್ದಿತ್ಥ, ವೇದೇಹಂ ಮಿಥಿಲಗ್ಗಹಂ।
ನಿಮನ್ತಯಿತ್ಥ ಕಾಮೇಹಿ, ಆಸನೇನ ಚ ವಾಸವೋ॥
೫೮೪.
‘‘ಸಾಧು
ವಸ ದೇವೇಸು ರಾಜೀಸಿ, ಸಬ್ಬಕಾಮಸಮಿದ್ಧಿಸು।
ತಾವತಿಂಸೇಸು ದೇವೇಸು, ಭುಞ್ಜ ಕಾಮೇ ಅಮಾನುಸೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಟಿನನ್ದಿಂಸೂತಿ ಸಮ್ಪಿಯಾಯಿಂಸು, ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾವ ಹುತ್ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಂಸು। ಸಬ್ಬಕಾಮಸಮಿದ್ಧಿಸೂತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಕಾಮಾನಂ ಸಮಿದ್ಧಿಯುತ್ತೇಸು।
ಏವಂ ಸಕ್ಕೇನ ದಿಬ್ಬಕಾಮೇಹಿ ಚೇವ ಆಸನೇನ ಚ ನಿಮನ್ತಿತೋ ರಾಜಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಆಹ –
೫೮೫.
‘‘ಯಥಾ ಯಾಚಿತಕಂ ಯಾನಂ, ಯಥಾ ಯಾಚಿತಕಂ ಧನಂ।
ಏವಂ ಸಮ್ಪದಮೇವೇತಂ, ಯಂ ಪರತೋ ದಾನಪಚ್ಚಯಾ॥
೫೮೬.
‘‘ನ
ಸಯಂಕತಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ, ತಂ ಮೇ ಆವೇಣಿಕಂ ಧನಂ॥
೫೮೭.
‘‘ಸೋಹಂ
ದಾನೇನ ಸಮಚರಿಯಾಯ, ಸಂಯಮೇನ ದಮೇನ ಚ।
ಯಂ ಕತ್ವಾ ಸುಖಿತೋ ಹೋತಿ, ನ ಚ ಪಚ್ಛಾನುತಪ್ಪತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯಂ ಪರತೋ ದಾನಪಚ್ಚಯಾತಿ ಯಂ ಪರತೋ ತಸ್ಸ ಪರಸ್ಸ ದಾನಪಚ್ಚಯಾ ತೇನ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಲಬ್ಭತಿ, ತಂ ಯಾಚಿತಕಸದಿಸಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಾಹಂ ಏತಂ ಇಚ್ಛಾಮಿ। ಸಯಂಕತಾನೀತಿ ಯಾನಿ ಪನ ಮಯಾ ಅತ್ತನಾ ಕತಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ, ತಮೇವ ಮಮ ಪರೇಹಿ ಅಸಾಧಾರಣತ್ತಾ ಆವೇಣಿಕಂ ಧನಂ ಅನುಗಾಮಿಯಧನಂ। ಸಮಚರಿಯಾಯಾತಿ ತೀಹಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ಸಮಚರಿಯಾಯ। ಸಂಯಮೇನಾತಿ ಸೀಲರಕ್ಖಣೇನ। ದಮೇನಾತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯದಮೇನ।
ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ದೇವಾನಂ ಮಧುರಸದ್ದೇನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋಯೇವ ಮನುಸ್ಸಗಣನಾಯ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಠತ್ವಾ ದೇವಗಣಂ ಕೋಸೇತ್ವಾ ದೇವಗಣಮಜ್ಝೇ ಠಿತೋವ ಮಾತಲಿಸ್ಸ ಗುಣಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಆಹ –
೫೮೮.
‘‘ಬಹೂಪಕಾರೋ ನೋ ಭವಂ, ಮಾತಲಿ ದೇವಸಾರಥಿ।
ಯೋ ಮೇ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾನಂ, ಪಾಪಾನಂ ಪಟಿದಸ್ಸಯೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯೋ ಮೇ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾನಂ, ಪಾಪಾನಂ ಪಟಿದಸ್ಸಯೀತಿ ಯೋ ಏಸ ಮಯ್ಹಂ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾನಂ ದೇವಾನಞ್ಚ ಠಾನಾನಿ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಂ ನೇರಯಿಕಾನಞ್ಚ ಪಾಪಾನಿ ಠಾನಾನಿ ದಸ್ಸೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಸಗ್ಗಕಣ್ಡಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ।
ಅಥ ರಾಜಾ ಸಕ್ಕಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ ಗನ್ತು’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸಕ್ಕೋ ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ ಮಾತಲಿ, ನಿಮಿರಾಜಾನಂ ತತ್ಥೇವ ಮಿಥಿಲಂ ನೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ರಥಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ರಾಜಾ ದೇವಗಣೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದಿತ್ವಾ ದೇವೇ ನಿವತ್ತಾಪೇತ್ವಾ ರಥಂ ಅಭಿರುಹಿ। ಮಾತಲಿ ರಥಂ ಪೇಸೇನ್ತೋ ಪಾಚೀನದಿಸಾಭಾಗೇನ ಮಿಥಿಲಂ ಪಾಪುಣಿ। ಮಹಾಜನೋ ದಿಬ್ಬರಥಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ರಾಜಾ ನೋ ಆಗತೋ’’ತಿ ಪಮುದಿತೋ ಅಹೋಸಿ। ಮಾತಲಿ ಮಿಥಿಲಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸೀಹಪಞ್ಜರೇ ಮಹಾಸತ್ತಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಾಮಹಂ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಗತೋ। ಮಹಾಜನೋಪಿ ರಾಜಾನಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಕೀದಿಸೋ, ದೇವ, ದೇವಲೋಕೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ರಾಜಾ ದೇವತಾನಞ್ಚ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಚ ದೇವರಞ್ಞೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇಪಿ ದಾನಾದೀನಿ
ಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಕಪ್ಪಕೇನ ಪಲಿತಸ್ಸ ಜಾತಭಾವೇ ಆರೋಚಿತೇ ಪಲಿತಂ ಸುವಣ್ಣಸಣ್ಡಾಸೇನ ಉದ್ಧರಾಪೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಕಪ್ಪಕಸ್ಸ
‘‘ಉತ್ತಮಙ್ಗರುಹಾ ಮಯ್ಹಂ, ಇಮೇ ಜಾತಾ ವಯೋಹರಾ।
ಪಾಹುಭೂತಾ ದೇವದೂತಾ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಮಯೋ ಮಮಾ’’ತಿ॥ –
ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಪುರಿಮರಾಜಾನೋ ವಿಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅಮ್ಬವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗೋ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸೇವಂ ಪಬ್ಬಜಿತಭಾವಂ ಆವಿಕರೋನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಓಸಾನಗಾಥಮಾಹ –
೫೮೯.
‘‘ಇದಂ ವತ್ವಾ ನಿಮಿರಾಜಾ, ವೇದೇಹೋ ಮಿಥಿಲಗ್ಗಹೋ।
ಪುಥುಯಞ್ಞಂ ಯಜಿತ್ವಾನ, ಸಂಯಮಂ ಅಜ್ಝುಪಾಗಮೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಇದಂ ವತ್ವಾತಿ ‘‘ಉತ್ತಮಙ್ಗರುಹಾ ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ। ಪುಥುಯಞ್ಞಂ ಯಜಿತ್ವಾನಾತಿ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ। ಸಂಯಮಂ ಅಜ್ಝುಪಾಗಮೀತಿ ಸೀಲಸಂಯಮಂ ಉಪಗತೋ।
ಪುತ್ತೋ ಪನಸ್ಸ ಕಾಳಾರಜನಕೋ ನಾಮ ತಂ ವಂಸಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತಥಾಗತೋ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೋಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ ‘‘ತದಾ ಸಕ್ಕೋ ಅನುರುದ್ಧೋ ಅಹೋಸಿ, ಮಾತಲಿ ಆನನ್ದೋ, ಚತುರಾಸೀತಿ ಖತ್ತಿಯಸಹಸ್ಸಾನಿ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ, ನಿಮಿರಾಜಾ ಪನ ಅಹಮೇವ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ನಿಮಿಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಚತುತ್ಥಾ।
[೫೪೨] ೫. ಉಮಙ್ಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ
ಪಞ್ಚಾಲೋ ಸಬ್ಬಸೇನಾಯಾತಿ ಇದಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ ವಣ್ಣಯನ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು ‘‘ಮಹಾಪಞ್ಞೋ, ಆವುಸೋ, ತಥಾಗತೋ ಪುಥುಪಞ್ಞೋ ಗಮ್ಭೀರಪಞ್ಞೋ ಹಾಸಪಞ್ಞೋ ಜವನಪಞ್ಞೋ ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞೋ ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಪಞ್ಞೋ ಪರಪ್ಪವಾದಮದ್ದನೋ, ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಞಾನುಭಾವೇನ ಕೂಟದನ್ತಾದಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ, ಸಭಿಯಾದಯೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೇ, ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಾದಯೋ ಚೋರೇ, ಆಳವಕಾದಯೋ ಯಕ್ಖೇ, ಸಕ್ಕಾದಯೋ ದೇವೇ, ಬಕಾದಯೋ ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಚ ದಮೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನೇ ಅಕಾಸಿ, ಬಹುಜನಕಾಯೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ದತ್ವಾ ಮಗ್ಗಫಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ, ಏವಂ ಮಹಾಪಞ್ಞೋ, ಆವುಸೋ, ಸತ್ಥಾ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ
ಅತೀತೇ ವಿದೇಹರಟ್ಠೇ ಮಿಥಿಲಾಯಂ ವೇದೇಹೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಧಮ್ಮಾನುಸಾಸಕಾ ಚತ್ತಾರೋ ಪಣ್ಡಿತಾ ಅಹೇಸುಂ ಸೇನಕೋ, ಪುಕ್ಕುಸೋ, ಕಾಮಿನ್ದೋ, ದೇವಿನ್ದೋ ಚಾತಿ। ತದಾ ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಏವರೂಪಂ ಸುಪಿನಂ ಅದ್ದಸ – ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಚತೂಸು ಕೋಣೇಸು ಚತ್ತಾರೋ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧಾ ಮಹಾಪಾಕಾರಪ್ಪಮಾಣಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಪಜ್ಜಲನ್ತಿ। ತೇಸಂ ಮಜ್ಝೇ ಖಜ್ಜೋಪನಕಪ್ಪಮಾಣೋ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ದೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಚತ್ತಾರೋ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಂ ಓಭಾಸೇತ್ವಾ ಠಿತೋ, ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿತೋ ಸಾಸಪಬೀಜಮತ್ತಮ್ಪಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ತಂ ಸದೇವಕಾ ಲೋಕಾ ಸಮಾರಕಾ ಸಬ್ರಹ್ಮಕಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಪೂಜೇನ್ತಿ, ಮಹಾಜನೋ ಜಾಲನ್ತರೇನೇವ ಚರತಿ, ಲೋಮಕೂಪಮತ್ತಮ್ಪಿ ಉಣ್ಹಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ। ರಾಜಾ ಇಮಂ ಸುಪಿನಂ ದಿಸ್ವಾ ಭೀತತಸಿತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನಕೋವ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇಸಿ।
ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಪಣ್ಡಿತಾ ಪಾತೋವಾಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಚ್ಚಿ, ದೇವ, ಸುಖಂ ಸಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಸುಖಸೇಯ್ಯಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಸೋ ‘‘ಕುತೋ ಮೇ ಸುಖಸೇಯ್ಯಂ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಏವರೂಪೋ
ಮಿಥಿಲಾಯಂ ಪನ ಚತೂಸು ದ್ವಾರೇಸು ಪಾಚೀನಯವಮಜ್ಝಕೋ, ದಕ್ಖಿಣಯವಮಜ್ಝಕೋ, ಪಚ್ಛಿಮಯವಮಜ್ಝಕೋ, ಉತ್ತರಯವಮಜ್ಝಕೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಗಾಮಾ ಅಹೇಸುಂ। ತೇಸು ಪಾಚೀನಯವಮಜ್ಝಕೇ
ಸಾ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಓಸಧಘಟಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ಕಿಂ ತೇ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ‘‘ಓಸಧಂ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ದಿಬ್ಬೋಸಧಂ ಮಾತು ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ। ಠಪೇತ್ವಾ ಚ ಪನ ‘‘ಅಮ್ಮ, ಇದಂ ಓಸಧಂ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಬಾಧೇನ ಆಬಾಧಿಕಾನಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ತುಟ್ಠಪಹಟ್ಠಾ ಸಿರಿವಡ್ಢನಸೇಟ್ಠಿನೋ ಆರೋಚೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಪನ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕೋ ಸೀಸಾಬಾಧೋ ಅತ್ಥಿ। ಸೋ ತುಟ್ಠಪಹಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ
ಇದಞ್ಚಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಮಹಾಪುಞ್ಞೋ, ನ ಏಕಕೋವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಜಾತದಾರಕೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ಓಲೋಕಾಪೇನ್ತೋ ದಾರಕಸಹಸ್ಸಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಕುಮಾರಕಾನಂ ಪಿಳನ್ಧನಾನಿ ದತ್ವಾ ಧಾತಿಯೋ ದಾಪೇಸಿ ‘‘ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ತೇಸಂ ಮಙ್ಗಲಟ್ಠಾನೇ ಮಙ್ಗಲಂ ಕಾರೇಸಿ। ದಾರಕೇ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾತುಂ ಆನೇನ್ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕೀಳನ್ತೋ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ಸುವಣ್ಣಪಟಿಮಾ ವಿಯ ಅಭಿರೂಪೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಗಾಮಮಜ್ಝೇ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕೀಳನ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದೀಸು ಆಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ಕೀಳಾಮಣ್ಡಲಂ ಭಿಜ್ಜತಿ। ವಾತಾತಪಪಹರಣಕಾಲೇ ದಾರಕಾ ಕಿಲಮನ್ತಿ। ಏಕದಿವಸಞ್ಚ ತೇಸಂ ಕೀಳನ್ತಾನಂಯೇವ ಅಕಾಲಮೇಘೋ ಉಟ್ಠಹಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ನಾಗಬಲೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಧಾವಿತ್ವಾ ಏಕಸಾಲಂ ಪಾವಿಸಿ। ಇತರೇ ದಾರಕಾ ಪಚ್ಛತೋ ಧಾವನ್ತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಪಾದೇಸು ಪಹರಿತ್ವಾ ಉಪಕ್ಖಲಿತ್ವಾ ಪತಿತಾ ಜಣ್ಣುಕಭೇದಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕೀಳಾಸಾಲಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಏವಂ ವಾತೇ ವಾ ವಸ್ಸೇ
ಮಹಾಸತ್ತೋ ಮಹಾವಡ್ಢಕಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸಾಲಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಸಹಸ್ಸಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾಣುಕಣ್ಟಕೇ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಂ ಸಮಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸುತ್ತಂ ಪಸಾರೇಸಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಸುತ್ತಪಸಾರಣವಿಧಾನಂ ಅನಾರಾಧೇನ್ತೋ ‘‘ಆಚರಿಯ, ಏವಂ ಅಪಸಾರೇತ್ವಾ ಸಾಧುಕಂ ಪಸಾರೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಅತ್ತನೋ ಸಿಪ್ಪಾನುರೂಪೇನ ಪಸಾರೇಸಿಂ, ಇತೋ ಅಞ್ಞಂ ನ ಜಾನಾಮೀತಿ। ‘ಏತ್ತಕಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ತ್ವಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾಲಂ ಕಥಂ ಕರಿಸ್ಸಸಿ, ಆಹರ, ಸುತ್ತಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ತೇ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಸುತ್ತಂ ಪಸಾರೇಸಿ। ತಂ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮದೇವಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಸಾರಿತಂ ವಿಯ
ತತೋ ‘‘ನ ಏತ್ತಕೇನ ಸಾಲಾ ಸೋಭತಿ, ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಪನ ಕಾರೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಖಣಾಪೇತ್ವಾ ಇಟ್ಠಕವಡ್ಢಕಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಂ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸವಙ್ಕಂ ಸತತಿತ್ಥಂ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಕಾರೇಸಿ। ಸಾ ಪಞ್ಚವಿಧಪದುಮಸಞ್ಛನ್ನಾ ನನ್ದಾಪೋಕ್ಖರಣೀ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸಾ ತೀರೇ ಪುಪ್ಫಫಲಧರೇ ನಾನಾರುಕ್ಖೇ ರೋಪಾಪೇತ್ವಾ ನನ್ದನವನಕಪ್ಪಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಕಾರೇಸಿ। ತಮೇವ ಚ ಸಾಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಧಮ್ಮಿಕಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಞ್ಚೇವ ಆಗನ್ತುಕಗಮಿಕಾದೀನಞ್ಚ ದಾನವತ್ತಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಸಾ ಕಿರಿಯಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಾಕಟಾ ಅಹೋಸಿ
ವೇದೇಹರಾಜಾಪಿ ಸತ್ತವಸ್ಸಚ್ಚಯೇನ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಪಣ್ಡಿತಾ ‘ಅಮ್ಹೇ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಮೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಮೇ ಕಥಯಿಂಸು, ಕತ್ಥ ಸೋ ಏತರಹೀ’’ತಿ ಸರಿತ್ವಾ ‘‘ತಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ ಚತೂಹಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಅಮಚ್ಚೇ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೇಸದ್ವಾರೇಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ ಅಮಚ್ಚಾ ಮಹಾಸತ್ತಂ ನ ಪಸ್ಸಿಂಸು। ಪಾಚೀನದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಅಮಚ್ಚೋ ಪನ ಸಾಲಾದೀನಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪಣ್ಡಿತೇನ ನಾಮ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಸಾಲಾಯ ಕಾರಕೇನ ವಾ ಕಾರಾಪಕೇನ ವಾ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ
ಸತ್ತದಾರಕಪಞ್ಹೋ
ತತ್ರಿದಂ ವೀಮಂಸನುದ್ದಾನಂ –
‘‘ಮಂಸಂ ಗೋಣೋ ಗನ್ಥಿ ಸುತ್ತಂ, ಪುತ್ತೋ ಗೋತೋ ರಥೇನ ಚ।
ದಣ್ಡೋ ಸೀಸಂ ಅಹೀ ಚೇವ, ಕುಕ್ಕುಟೋ ಮಣಿ ವಿಜಾಯನಂ।
ಓದನಂ ವಾಲುಕಞ್ಚಾಪಿ, ತಳಾಕುಯ್ಯಾನಂ ಗದ್ರಭೋ ಮಣೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಂಸನ್ತಿ ಏಕದಿವಸಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೇ ಕೀಳಾಮಣ್ಡಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಏಕೋ ಸೇನೋ ಸೂನಫಲಕತೋ ಮಂಸಪೇಸಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಾಸಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ದಾರಕಾ ‘‘ಮಂಸಪೇಸಿಂ ಛಡ್ಡಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸೇನಂ ಅನುಬನ್ಧಿಂಸು। ಸೇನೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಧಾವತಿ। ತೇ ಉದ್ಧಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಪಾಸಾಣಾದೀಸು ಉಪಕ್ಖಲಿತ್ವಾ ಕಿಲಮನ್ತಿ। ಅಥ ನೇ ಪಣ್ಡಿತೋ ಆಹ ‘‘ಛಡ್ಡಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಛಡ್ಡಾಪೇಹಿ ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಪಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಸೋ ಉದ್ಧಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾವ ವಾತವೇಗೇನ ಧಾವಿತ್ವಾ ಸೇನಸ್ಸ ಛಾಯಂ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಾಣಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಹಾರವಂ ರವಿ। ತಸ್ಸ ತೇಜೇನ ಸೋ ಸದ್ದೋ ಸೇನಸ್ಸ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ನಿಚ್ಛಾರಿತೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಭೀತೋ ಮಂಸಂ ಛಡ್ಡೇಸಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ಛಡ್ಡಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಛಾಯಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋವ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿತುಂ
ಗೋಣೋತಿ ಏಕೋ ಪಾಚೀನಯವಮಜ್ಝಕಗಾಮವಾಸೀ ಪುರಿಸೋ ‘‘ವಸ್ಸೇ ಪತಿತೇ ಕಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಾಮನ್ತರತೋ ಗೋಣೇ ಕಿಣಿತ್ವಾ ಆನೇತ್ವಾ ಗೇಹೇ ವಸಾಪೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಗೋಚರತ್ಥಾಯ ತಿಣಭೂಮಿಂ ಆನೇತ್ವಾ ಗೋಣಪಿಟ್ಠೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಕಿಲನ್ತರೂಪೋ ಓತರಿತ್ವಾ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಪನ್ನೋವ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಏಕೋ ಚೋರೋ ಗೋಣೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿ। ಸೋ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗೋಣೇ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ
ಅಥ ನೇ ಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ಅಹಂ ವೋ ಅಡ್ಡಂ ಧಮ್ಮೇನ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಠಸ್ಸಥ ಮೇ ವಿನಿಚ್ಛಯೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಸಾಮಿ, ಠಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಮನಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪಠಮಂ ಚೋರಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ತಯಾ ಇಮೇ ಗೋಣಾ ಕಿಂ ಖಾದಾಪಿತಾ ಕಿಂ ಪಾಯಿತಾ’’ತಿ? ‘‘ಯಾಗುಂ ಪಾಯಿತಾ ತಿಲಪಿಟ್ಠಞ್ಚ ಮಾಸೇ ಚ ಖಾದಾಪಿತಾ’’ತಿ। ತತೋ ಗೋಣಸಾಮಿಕಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ಕುತೋ ಮೇ ದುಗ್ಗತಸ್ಸ ಯಾಗುಆದೀನಿ ಲದ್ಧಾನಿ, ತಿಣಮೇವ ಖಾದಾಪಿತಾ’’ತಿ। ಪಣ್ಡಿತೋ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಪರಿಸಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಿಯಙ್ಗುಪತ್ತಾನಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಕೋಟ್ಟಾಪೇತ್ವಾ ಉದಕೇನ ಮದ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಗೋಣೇ ಪಾಯೇಸಿ। ಗೋಣಾ ತಿಣಮೇವ ಛಡ್ಡಯಿಂಸು। ಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ಪಸ್ಸಥೇತ’’ನ್ತಿ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಚೋರಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ತ್ವಂ ಚೋರೋಸಿ, ನ ಚೋರೋಸೀ’’ತಿ? ಸೋ ‘‘ಚೋರೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಾ ಏವರೂಪಮಕಾಸೀ’’ತಿ ಓವದಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಸಾ ಪನ ತಂ ಹತ್ಥಪಾದೇಹಿ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ದುಬ್ಬಲಮಕಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇಯೇವ ತಾವ ಇಮಂ ದುಕ್ಖಂ ಲಭಸಿ, ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಪನ ನಿರಯಾದೀಸು ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವಿಸ್ಸಸಿ, ಸಮ್ಮ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಜಹೇತಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ಅದಾಸಿ। ಅಮಚ್ಚೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಯಥಾಭೂತಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚಾಪೇಸಿ। ರಾಜಾ ಸೇನಕಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಕಿಂ, ಸೇನಕ, ಆನೇಮ ಪಣ್ಡಿತ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಗೋಣಅಡ್ಡಂ ನಾಮ, ಮಹಾರಾಜ, ಯೇ ಕೇಚಿ ವಿನಿಚ್ಛಿನನ್ತಿ, ಆಗಮೇಹಿ ತಾವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ರಾಜಾ ಮಜ್ಝತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಪುನ ತಥೇವ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸಬ್ಬಟ್ಠಾನೇಸುಪಿ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಇತೋ ಪರಂ ಪನ ಉದ್ದಾನಮತ್ತಮೇವ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮಾತಿ।
ಗನ್ಥೀತಿ ಏಕಾ ದುಗ್ಗತಿತ್ಥೀ ನಾನಾವಣ್ಣೇಹಿ ಸುತ್ತೇಹಿ ಗನ್ಥಿಕೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕತಂ ಸುತ್ತಗನ್ಥಿತಪಿಳನ್ಧನಂ ಗೀವತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಸಾಟಕಸ್ಸ ಉಪರಿ ಠಪೇತ್ವಾ ನ್ಹಾಯಿತುಂ
‘‘ಸಬ್ಬಸಂಹಾರಕೋ ನತ್ಥಿ, ಸುದ್ಧಂ ಕಙ್ಗು ಪವಾಯತಿ।
ಅಲಿಕಂ ಭಾಸತಿಯಂ ಧುತ್ತೀ, ಸಚ್ಚಮಾಹು ಮಹಲ್ಲಿಕಾ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧.೧೧೦)।
ತತ್ಥ ಧುತ್ತೀತಿ ಧುತ್ತಿಕಾ। ಆಹೂತಿ ಆಹ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ।
ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಮಹಾಜನಂ ಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಚೋರೀಸಿ, ನ ಚೋರೀಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಚೋರಿಭಾವಂ ಪಟಿಜಾನಾಪೇಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಪಣ್ಡಿತಭಾವೋ ಪಾಕಟೋ ಜಾತೋ।
ಸುತ್ತನ್ತಿ ಏಕಾ ಕಪ್ಪಾಸಕ್ಖೇತ್ತರಕ್ಖಿಕಾ ಇತ್ಥೀ ಕಪ್ಪಾಸಕ್ಖೇತ್ತಂ ರಕ್ಖನ್ತೀ ತತ್ಥೇವ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಕಪ್ಪಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸುಖುಮಸುತ್ತಂ ಕನ್ತಿತ್ವಾ ಗುಳಂ ಕತ್ವಾ ಉಚ್ಛಙ್ಗೇ
ಪುತ್ತೋತಿ ಏಕದಿವಸಂ ಏಕಾ ಇತ್ಥೀ ಪುತ್ತಂ ಆದಾಯ ಮುಖಧೋವನತ್ಥಾಯ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಾಟಕೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಮುಖಂ ಧೋವಿತುಂ ಓತರಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಏಕಾ ಯಕ್ಖಿನೀ ತಂ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಖಾದಿತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಇತ್ಥಿವೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸಹಾಯಿಕೇ, ಸೋಭತಿ ವತಾಯಂ ದಾರಕೋ, ತವೇಸೋ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಪಾಯೇಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಪಾಯೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೋಕಂ ಕೀಳಾಪೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಪಲಾಯಿ। ಇತರಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಧಾವಿತ್ವಾ ‘‘ಕುಹಿಂ ಮೇ ಪುತ್ತಂ ನೇಸೀ’’ತಿ ಗಣ್ಹಿ। ಯಕ್ಖಿನೀ ‘‘ಕುತೋ ತಯಾ ಪುತ್ತೋ ಲದ್ಧೋ, ಮಮೇಸೋ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಆಹ। ತಾ ಕಲಹಂ ಕರೋನ್ತಿಯೋ ಸಾಲಾದ್ವಾರೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಪಣ್ಡಿತೋ ತಂ ಕಲಹಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಮೇತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ತಾ ತಸ್ಸ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಅಕ್ಖೀನಂ ಅನಿಮಿಸತಾಯ ಚೇವ
ತಾ ಉಭೋಪಿ ಕಡ್ಢಿಂಸು। ದಾರಕೋ ಕಡ್ಢಿಯಮಾನೋ ದುಕ್ಖಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ವಿರವಿ। ಮಾತಾ ಹದಯೇನ ಫಲಿತೇನ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ರೋದಮಾನಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಪಣ್ಡಿತೋ ಮಹಾಜನಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ದಾರಕೇ, ಮಾತು ಹದಯಂ ಮುದುಕಂ ಹೋತಿ, ಉದಾಹು ಅಮಾತೂ’’ತಿ। ‘‘ಮಾತು ಹದಯಂ ಮುದುಕಂ ಹೋತೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ದಾನಿ ದಾರಕಂ
ಗೋತೋತಿ
ಗೋತಕಾಳೋ
ಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ಕಿಂ ಸದ್ದೋ ನಾಮೇಸೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇ ಉಭೋಪಿ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ವಚನಪ್ಪಟಿವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಠಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಠಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಠಮಂ ದೀಘಪಿಟ್ಠಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಕೋನಾಮೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ದೀಘಪಿಟ್ಠಿಕೋ ನಾಮ, ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಭರಿಯಾ ತೇ ಕಾ ನಾಮಾ’’ತಿ? ಸೋ ತಸ್ಸಾ ನಾಮಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಅಞ್ಞಂ ಕಥೇಸಿ। ‘‘ಮಾತಾಪಿತರೋ ತೇ ಕೇ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಸುಕಾ ನಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಭರಿಯಾಯ ಪನ ತೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಕೇ ನಾಮಾ’’ತಿ? ಸೋ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಪರಿಸಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಇತರಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸಬ್ಬೇಸಂ ನಾಮಾನಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋ ಯಥಾಭೂತಂ ಜಾನನ್ತೋ ಅವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ। ತಮ್ಪಿ ಅಪನೇತ್ವಾ ದೀಘತಾಲಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಕಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ದೀಘತಾಲಾ ನಾಮ ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಮಿಕೋ ತೇ ಕೋನಾಮೋ’’ತಿ? ಸಾ ಅಜಾನನ್ತೀ ಅಞ್ಞಂ ಕಥೇಸಿ। ‘‘ಮಾತಾಪಿತರೋ ತೇ ಕೇ ನಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಅಸುಕಾ ನಾಮ ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಪನ ತೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಕೇ ನಾಮಾ’’ತಿ? ಸಾಪಿ ವಿಲಪನ್ತೀ ಅಞ್ಞಂ ಕಥೇಸಿ
ರಥೇನ ಚಾತಿ ಏಕದಿವಸಂ ಏಕೋ ಪನ ಪುರಿಸೋ ರಥೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮುಖಧೋವನತ್ಥಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಕ್ಕೋ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ಪಣ್ಡಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಹೋಸಧಬುದ್ಧಙ್ಕುರಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾನುಭಾವಂ ಪಾಕಟಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸವೇಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ರಥಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾಭಾಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾಯಾಸಿ। ರಥೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪುರಿಸೋ ‘‘ತಾತ, ಕೇನತ್ಥೇನಾಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಉಪಟ್ಠಾತು’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಯಾನಾ ಓರುಯ್ಹ ಸರೀರಕಿಚ್ಚತ್ಥಾಯ ಗತೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಕ್ಕೋ ರಥಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಪಾಜೇಸಿ। ರಥಸಾಮಿಕೋ ಪನ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಸಕ್ಕಂ ರಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಲಾಯನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ತಿಟ್ಠ ತಿಟ್ಠ, ಕುಹಿಂ ಮೇ ರಥಂ ನೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತವ ರಥೋ ಅಞ್ಞೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಂ ಪನ ಮಮ ರಥೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಲಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸಾಲಾದ್ವಾರಂ ಪತ್ತೋ। ಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ನಿಬ್ಭಯತಾಯ ಚೇವ ಅಕ್ಖೀನಂ ಅನಿಮಿಸತಾಯ ಚ ‘‘ಅಯಂ ಸಕ್ಕೋ, ಅಯಂ ರಥಸಾಮಿಕೋ’’ತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ವಿವಾದಕಾರಣಂ
ಇತರೇಪಿ ದ್ವೇ ಪಚ್ಛತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ರಥಸಾಮಿಕೋ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಠಿತೋ, ಸಕ್ಕೋ ಪನ ರಥೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಥೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ನಿವತ್ತಿ। ಪಣ್ಡಿತೋ ಮನುಸ್ಸೇ ಆಚಿಕ್ಖಿ ‘‘ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಥಂ
ಸತ್ತದಾರಕಪಞ್ಹೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
ಗದ್ರಭಪಞ್ಹೋ
ದಣ್ಡೋತಿ ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ‘‘ಪಣ್ಡಿತಂ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಖದಿರದಣ್ಡಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ತತೋ ವಿದತ್ಥಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚುನ್ದಕಾರೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸುಟ್ಠು ಲಿಖಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಚೀನಯವಮಜ್ಝಕಗಾಮಂ ಪೇಸೇಸಿ ‘‘ಪಾಚೀನಯವಮಜ್ಝಕಗಾಮವಾಸಿನೋ ಕಿರ ಪಣ್ಡಿತಾ, ‘ಇಮಸ್ಸ ಖದಿರದಣ್ಡಸ್ಸ ಇದಂ ಅಗ್ಗಂ, ಇದಂ ಮೂಲ’ನ್ತಿ ಜಾನನ್ತು, ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ಸಹಸ್ಸದಣ್ಡೋ’’ತಿ। ಗಾಮವಾಸಿನೋ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಜಾನಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಕಥಯಿಂಸು ‘‘ಕದಾಚಿ ಮಹೋಸಧಪಣ್ಡಿತೋ ಜಾನೇಯ್ಯ, ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಪುಚ್ಛಥಾ’’ತಿ। ಸೇಟ್ಠಿ ಪಣ್ಡಿತಂ ಕೀಳಾಮಣ್ಡಲಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ಮಯಂ ಜಾನಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮ, ಅಪಿ ನು ತ್ವಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ರಞ್ಞೋ
ಸೀಸನ್ತಿ ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಚ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಸೀಸಾನಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಇತ್ಥಿಸೀಸಂ, ಇದಂ ಪುರಿಸಸೀಸನ್ತಿ ಜಾನನ್ತು, ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ಸಹಸ್ಸದಣ್ಡೋ’’ತಿ ಪಹಿಣಿಂಸು। ಗಾಮವಾಸಿನೋ ಅಜಾನನ್ತಾ ಪಣ್ಡಿತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಸೋ ದಿಸ್ವಾವ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ಕಥಂ ಜಾನಾತಿ? ಪುರಿಸಸೀಸೇ ಕಿರ ಸಿಬ್ಬಿನೀ ಉಜುಕಾವ ಹೋತಿ, ಇತ್ಥಿಸೀಸೇ ಸಿಬ್ಬಿನೀ ವಙ್ಕಾ ಹೋತಿ, ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ। ಸೋ ಇಮಿನಾ ಅಭಿಞ್ಞಾಣೇನ ‘‘ಇದಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸೀಸಂ, ಇದಂ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸೀಸ’’ನ್ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಗಾಮವಾಸಿನೋಪಿ ರಞ್ಞೋ ಪಹಿಣಿಂಸು। ಸೇಸಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ।
ಅಹೀತಿ ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸಪ್ಪಞ್ಚ ಸಪ್ಪಿನಿಞ್ಚ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸಪ್ಪೋ, ಅಯಂ ಸಪ್ಪಿನೀತಿ ಜಾನನ್ತು, ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ಸಹಸ್ಸದಣ್ಡೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗಾಮವಾಸೀನಂ ಪೇಸೇಸುಂ। ಗಾಮವಾಸಿನೋ ಅಜಾನನ್ತಾ ಪಣ್ಡಿತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಸೋ ದಿಸ್ವಾವ ಜಾನಾತಿ। ಸಪ್ಪಸ್ಸ ಹಿ ನಙ್ಗುಟ್ಠಂ ಥೂಲಂ ಹೋತಿ, ಸಪ್ಪಿನಿಯಾ ತನುಕಂ ಹೋತಿ, ಸಪ್ಪಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಪುಥುಲಂ ಹೋತಿ, ಸಪ್ಪಿನಿಯಾ ತನುಕಂ ಹೋತಿ, ಸಪ್ಪಸ್ಸ ಅಕ್ಖೀನಿ ಮಹನ್ತಾನಿ, ಸಪ್ಪಿನಿಯಾ ಖುದ್ದಕಾನಿ, ಸಪ್ಪಸ್ಸ ಸೋವತ್ತಿಕೋ ಪರಾಬದ್ಧೋ ಹೋತಿ, ಸಪ್ಪಿನಿಯಾ ವಿಚ್ಛಿನ್ನಕೋ। ಸೋ ಇಮೇಹಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಣೇಹಿ ‘‘ಅಯಂ
ಕುಕ್ಕುಟೋತಿ ಅಥೇಕದಿವಸಂ ‘‘ಪಾಚೀನಯವಮಜ್ಝಕಗಾಮವಾಸಿನೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಬ್ಬಸೇತಂ ಪಾದವಿಸಾಣಂ ಸೀಸಕಕುಧಂ ತಯೋ ಕಾಲೇ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ನದನ್ತಂ ಉಸಭಂ ಪೇಸೇನ್ತು, ನೋ ಚೇ ಪೇಸೇನ್ತಿ, ಸಹಸ್ಸದಣ್ಡೋ’’ತಿ ಪಹಿಣಿಂಸು। ತೇ ಅಜಾನನ್ತಾ ಪಣ್ಡಿತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಸೋ ಆಹ – ‘‘ರಾಜಾ ವೋ ಸಬ್ಬಸೇತಂ ಕುಕ್ಕುಟಂ ಆಹರಾಪೇಸಿ, ಸೋ ಹಿ ಪಾದನಖಸಿಖತಾಯ ಪಾದವಿಸಾಣೋ ನಾಮ, ಸೀಸಚೂಳತಾಯ ಸೀಸಕಕುಧೋ
ಮಣೀತಿ
ವಿಜಾಯನನ್ತಿ ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಞ್ಞೋ ಮಙ್ಗಲಉಸಭಂ ಬಹೂ ಮಾಸೇ ಖಾದಾಪೇತ್ವಾ ಮಹೋದರಂ ಕತ್ವಾ ವಿಸಾಣಾನಿ ಧೋವಿತ್ವಾ ತೇಲೇನ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ಹಲಿದ್ದಿಯಾ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಗಾಮವಾಸೀನಂ ಪಹಿಣಿಂಸು ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಿರ ಪಣ್ಡಿತಾ, ಅಯಞ್ಚ ರಞ್ಞೋ ಮಙ್ಗಲಉಸಭೋ ಪತಿಟ್ಠಿತಗಬ್ಭೋ, ಏತಂ ವಿಜಾಯಾಪೇತ್ವಾ ಸವಚ್ಛಕಂ ಪೇಸೇಥ, ಅಪೇಸೇನ್ತಾನಂ ಸಹಸ್ಸದಣ್ಡೋ’’ತಿ। ಗಾಮವಾಸಿನೋ ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಇದಂ ಕಾತುಂ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಣ್ಡಿತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಸೋ ‘‘ಇಮಿನಾ ಏಕೇನ ಪಞ್ಹಪಟಿಭಾಗೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥ ಪನೇಕಂ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥನಸಮತ್ಥಂ ವಿಸಾರದಂ ಪುರಿಸಂ ಲದ್ಧು’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ನ ಗರು ಏತಂ, ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ನಂ ಪಕ್ಕೋಸಥಾ’’ತಿ। ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಿಂಸು। ಅಥ ನಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ಏಹಿ, ಭೋ ಪುರಿಸ, ತ್ವಂ ತವ ಕೇಸೇ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಬಲವಪರಿದೇವಂ ಪರಿದೇವನ್ತೋ ರಾಜದ್ವಾರಂ ಗಚ್ಛ, ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪುಚ್ಛಿತೋಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾವ ಪರಿದೇವ, ರಞ್ಞಾ ಪನ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪರಿದೇವಕಾರಣಂ ಪುಚ್ಛಿತೋವ ಸಮಾನೋ ‘ಪಿತಾ ಮೇ ದೇವ ವಿಜಾಯಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಜ್ಜ ಸತ್ತಮೋ ದಿವಸೋ, ಪಟಿಸರಣಂ ಮೇ ಹೋಹಿ, ವಿಜಾಯನುಪಾಯಮಸ್ಸ ಕರೋಹೀ’ತಿ ವತ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ‘ಕಿಂ ವಿಲಪಸಿ ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಪುರಿಸಾ ನಾಮ ವಿಜಾಯನ್ತಾ ನತ್ಥೀ’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘ಸಚೇ ದೇವ, ಏವಂ ನತ್ಥಿ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ
ಓದನನ್ತಿ
ವಾಲುಕನ್ತಿ ಅಪರಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ವೀಮಂಸನತ್ಥಂ ಗಾಮವಾಸೀನಂ ಪಹಿಣಿಂಸು ‘‘ರಾಜಾ ದೋಲಾಯ ಕೀಳಿತುಕಾಮೋ, ರಾಜಕುಲೇ ಪುರಾಣಯೋತ್ತಂ ಛಿನ್ನಂ, ಏಕಂ ವಾಲುಕಯೋತ್ತಂ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಪೇಸೇನ್ತು, ಅಪೇಸೇನ್ತಾನಂ ಸಹಸ್ಸದಣ್ಡೋ’’ತಿ। ತೇ ಪಣ್ಡಿತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ಇಮಿನಾಪಿ ಪಞ್ಹಪಟಿಭಾಗೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಗಾಮವಾಸಿನೋ ಅಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ವಚನಕುಸಲೇ ದ್ವೇ ತಯೋ ಪುರಿಸೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ, ರಾಜಾನಂ ವದೇಥ ‘ದೇವ, ಗಾಮವಾಸಿನೋ ತಸ್ಸ ಯೋತ್ತಸ್ಸ ತನುಕಂ ವಾ ಥೂಲಂ ವಾ ಪಮಾಣಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಪುರಾಣವಾಲುಕಯೋತ್ತತೋ ವಿದತ್ಥಿಮತ್ತಂ ವಾ ಚತುರಙ್ಗುಲಮತ್ತಂ ವಾ ಖಣ್ಡಂ ಪೇಸೇಥ, ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತೇನ ಪಮಾಣೇನ ವಟ್ಟೇಸ್ಸನ್ತೀ’ತಿ। ಸಚೇ, ವೋ ರಾಜಾ ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಘರೇ ವಾಲುಕಯೋತ್ತಂ ನಾಮ ನ ಕದಾಚಿ ಸುತಪುಬ್ಬ’ನ್ತಿ ವದತಿ, ಅಥ ನಂ ‘ಸಚೇ, ಮಹಾರಾಜ, ವೋ ಏವರೂಪಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುಂ, ಪಾಚೀನಯವಮಜ್ಝಕಗಾಮವಾಸಿನೋ ಕಥಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’ತಿ ವದೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ। ತೇ ತಥಾ ಕರಿಂಸು। ರಾಜಾ ‘‘ಕೇನ
ತಳಾಕನ್ತಿ ಅಪರಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ವೀಮಂಸನತ್ಥಂ ‘‘ರಾಜಾ ಉದಕಕೀಳಂ ಕೀಳಿತುಕಾಮೋ, ಪಞ್ಚವಿಧಪದುಮಸಚ್ಛನ್ನಂ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಪೇಸೇನ್ತು, ಅಪೇಸೇನ್ತಾನಂ ಸಹಸ್ಸದಣ್ಡೋ’’ತಿ ಗಾಮವಾಸೀನಂ ಪೇಸಯಿಂಸು। ತೇ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಸೋ ‘‘ಇಮಿನಾಪಿ ಪಞ್ಹಪಟಿಭಾಗೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ವಚನಕುಸಲೇ ಕತಿಪಯೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಏಥ ತುಮ್ಹೇ ಉದಕಕೀಳಂ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಅಕ್ಖೀನಿ ರತ್ತಾನಿ ಕತ್ವಾ ಅಲ್ಲಕೇಸಾ ಅಲ್ಲವತ್ಥಾ ಕದ್ದಮಮಕ್ಖಿತಸರೀರಾ ಯೋತ್ತದಣ್ಡಲೇಡ್ಡುಹತ್ಥಾ ರಾಜದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರೇ ಠಿತಭಾವಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚಾಪೇತ್ವಾ ಕತೋಕಾಸಾ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘ಮಹಾರಾಜ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಕಿರ ಪಾಚೀನಯವಮಜ್ಝಕಗಾಮವಾಸಿನೋ
ಉಯ್ಯಾನನ್ತಿ ಪುನೇಕದಿವಸಂ ‘‘ಮಯಂ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಂ ಕೀಳಿತುಕಾಮಾ, ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ಪುರಾಣಉಯ್ಯಾನಂ ಪರಿಜಿಣ್ಣಂ, ಓಭಗ್ಗಂ ಜಾತಂ, ಪಾಚೀನಯವಮಜ್ಝಕಗಾಮವಾಸಿನೋ ಸುಪುಪ್ಫಿತತರುಣರುಕ್ಖಸಞ್ಛನ್ನಂ ನವಉಯ್ಯಾನಂ ಪೇಸೇನ್ತೂ’’ತಿ ಪಹಿಣಿಂಸು। ಗಾಮವಾಸಿನೋ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ಇಮಿನಾಪಿ ಪಞ್ಹಪಟಿಭಾಗೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ತೇ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಕಥಾಪೇಸಿ।
ತದಾಪಿ
ಸೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಹುತ್ವಾ ಪುನೇಕದಿವಸಂ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇಸಿ ‘‘ಕಿಂ, ಸೇನಕ, ಆನೇಮ ಪಣ್ಡಿತ’’ನ್ತಿ। ದೇವ, ಸಯಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ದೂತಂ ಪೇಸೇಥ ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ತವ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಅಸ್ಸಸ್ಸ ಪಾದೋ ಭಿನ್ನೋ, ಅಸ್ಸತರಂ ವಾ ನೋ ಪೇಸೇತು ಸೇಟ್ಠತರಂ ವಾ’’ತಿ। ‘‘ಯದಿ ಅಸ್ಸತರಂ
ರಾಜಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಗಹಪತಿ, ತವಪುತ್ತೋ ಮಹೋಸಧಪಣ್ಡಿತೋ ಕುಹಿ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ದೇವಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಅತ್ತನೋ ಯುತ್ತಾಸನಂ ಞತ್ವಾ ನಿಸೀದಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಯುತ್ತಾಸನಂ ಞತ್ವಾ
ತಂ
‘‘ಹಂಚಿ ತುವಂ ಏವಮಞ್ಞಸಿ ‘ಸೇಯ್ಯೋ, ಪುತ್ತೇನ ಪಿತಾ’ತಿ ರಾಜಸೇಟ್ಠ।
ಹನ್ದಸ್ಸತರಸ್ಸ ತೇ ಅಯಂ, ಅಸ್ಸತರಸ್ಸ ಹಿ ಗದ್ರಭೋ ಪಿತಾ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧.೧೧೧)।
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯದಿ, ತ್ವಂ ರಾಜಸೇಟ್ಠ, ಸಬ್ಬಟ್ಠಾನೇಸು ಸೇಯ್ಯೋ ಪುತ್ತೇನ ಪಿತಾತಿ ಏವಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ತವ ಅಸ್ಸತರತೋಪಿ ಅಯಂ ಗದ್ರಭೋ ಸೇಯ್ಯೋ ಹೋತು। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಅಸ್ಸತರಸ್ಸ ಹಿ ಗದ್ರಭೋ ಪಿತಾತಿ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ
ಗದ್ರಭಪಞ್ಹೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
ಏಕೂನವೀಸತಿಮಪಞ್ಹೋ
ರಾಜಾ ತುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಗನ್ಧೋದಕಪುಣ್ಣಂ ಸುವಣ್ಣಭಿಙ್ಕಾರಂ ಆದಾಯ ‘‘ಪಾಚೀನಯವಮಜ್ಝಕಗಾಮಂ ರಾಜಭೋಗೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜತೂ’’ತಿ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಉದಕಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ‘‘ಸೇಸಸೇಟ್ಠಿನೋ ಏತಸ್ಸೇವ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಮಾತು ಚ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಗದ್ರಭಪಞ್ಹೇ ಪಸನ್ನೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪುತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಅವೋಚ – ‘‘ಗಹಪತಿ, ಮಹೋಸಧಪಣ್ಡಿತಂ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದೇಹೀ’’ತಿ। ‘‘ದೇವ, ಅತಿತರುಣೋ ಅಯಂ, ಅಜ್ಜಾಪಿಸ್ಸ ಮುಖೇ ಖೀರಗನ್ಧೋ ವಾಯತಿ, ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ‘‘ಗಹಪತಿ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏತಸ್ಮಿಂ ನಿರಾಲಯೋ ಹೋಹಿ, ಅಯಂ ಅಜ್ಜತಗ್ಗೇ ಮಮ ಪುತ್ತೋ, ಅಹಂ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ಪೋಸೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಗಚ್ಛ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ತಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ। ಸೋ ರಾಜಾನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಂ ಆಲಿಙ್ಗಿತ್ವಾ ಉರೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಸೀಸೇ ಚುಮ್ಬಿತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹೋಹೀ’’ತಿ ಓವಾದಮಸ್ಸ ಅದಾಸಿ। ಸೋಪಿ ಪಿತರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಅಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಪಿತರಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ। ರಾಜಾ ಪಣ್ಡಿತಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ತಾತ, ಅನ್ತೋಭತ್ತಿಕೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ, ಉದಾಹು ಬಹಿಭತ್ತಿಕೋ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಮಹಾ ಮೇ ಪರಿವಾರೋ, ತಸ್ಮಾ ಬಹಿಭತ್ತಿಕೇನ ಮಯಾ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಬಹಿಭತ್ತಿಕೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ದೇವಾ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥಸ್ಸ ರಾಜಾ ಅನುರೂಪಂ ಗೇಹಂ ದಾಪೇತ್ವಾ ದಾರಕಸಹಸ್ಸಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿಬ್ಬಯಂ ದಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಪರಿಭೋಗೇ ದಾಪೇಸಿ। ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ರಾಜಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ।
ರಾಜಾಪಿ ನಂ ವೀಮಂಸಿತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ। ತದಾ ಚ ನಗರಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣದ್ವಾರತೋ ಅವಿದೂರೇ ಪೋಕ್ಖರಣಿತೀರೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ತಾಲರುಕ್ಖೇ ಕಾಕಕುಲಾವಕೇ ಮಣಿರತನಂ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸ ಛಾಯಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ಪಞ್ಞಾಯಿ। ಮಹಾಜನೋ ‘‘ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ
ಮಹಾಸತ್ತೋ ತೀರೇ ಠತ್ವಾ ಮಣಿಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ನಾಯಂ ಮಣಿ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ, ತಾಲರುಕ್ಖೇ ಕಾಕಕುಲಾವಕೇ ಮಣಿನಾ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ನತ್ಥಿ, ದೇವ, ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ಮಣೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ನನು ಉದಕೇ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಉದಕಪಾತಿಂ ಆಹರಾ’’ತಿ ಉದಕಪಾತಿಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಪಸ್ಸಥ, ದೇವ, ನಾಯಂ ಮಣಿ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂಯೇವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪಾತಿಯಮ್ಪಿ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ಕತ್ಥ ಪನ ಮಣಿನಾ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ದೇವ, ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಮ್ಪಿ ಪಾತಿಯಮ್ಪಿ ಛಾಯಾವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ನ ಮಣಿ, ಮಣಿ ಪನ ತಾಲರುಕ್ಖೇ ಕಾಕಕುಲಾವಕೇ ಅತ್ಥಿ, ಪುರಿಸಂ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಆಹರಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಮಣಿಂ ಆಹರಾಪೇಸಿ। ಸೋ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಅದಾಸಿ। ಪಣ್ಡಿತೋ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಜನೋ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ ಸೇನಕಂ ಪರಿಭಾಸನ್ತೋ ‘‘ಮಣಿರತನಂ ತಾಲರುಕ್ಖೇ ಕಾಕಕುಲಾವಕೇ ಅತ್ಥಿ, ಸೇನಕಬಾಲೋ ಬಹೂ ಮನುಸ್ಸೇ ಪೋಕ್ಖರಣಿಮೇವ ಭಿನ್ದಾಪೇಸಿ, ಪಣ್ಡಿತೇನ ನಾಮ ಮಹೋಸಧಸದಿಸೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಥುತಿಮಕಾಸಿ। ರಾಜಾಪಿಸ್ಸ ತುಟ್ಠೋ ಅತ್ತನೋ ಗೀವಾಯ ಪಿಳನ್ಧನಂ ಮುತ್ತಾಹಾರಂ ದತ್ವಾ ದಾರಕಸಹಸ್ಸಾನಮ್ಪಿ ಮುತ್ತಾವಲಿಯೋ ದಾಪೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಚ ಪರಿವಾರಸ್ಸ ಚ ಇಮಿನಾ ಪರಿಹಾರೇನ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಅನುಜಾನೀತಿ।
ಏಕೂನವೀಸತಿಮಪಞ್ಹೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
ಕಕಣ್ಟಕಪಞ್ಹೋ
ಪುನೇಕದಿವಸಂ
‘‘ನಾಯಂ ಪುರೇ ಉನ್ನಮತಿ, ತೋರಣಗ್ಗೇ ಕಕಣ್ಟಕೋ।
ಮಹೋಸಧ ವಿಜಾನಾಹಿ, ಕೇನ ಥದ್ಧೋ ಕಕಣ್ಟಕೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೨.೩೯)।
ತತ್ಥ ಉನ್ನಮತೀತಿ ಯಥಾ ಅಜ್ಜ ಅನೋತರಿತ್ವಾ ತೋರಣಗ್ಗೇಯೇವ ಸೀಸಂ ಚಾಲೇನ್ತೋ ಉನ್ನಮತಿ, ಏವಂ ಪುರೇ ನ ಉನ್ನಮತಿ। ಕೇನ ಥದ್ಧೋತಿ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಥದ್ಧಭಾವಂ ಆಪನ್ನೋತಿ।
ಪಣ್ಡಿತೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಉಪೋಸಥೇ ಮಾಘಾತೇ ಮಂಸಂ ಅಲಭನ್ತೇನ ರಾಜಪುರಿಸೇನ ಗೀವಾಯ ಬದ್ಧಂ ಅಡ್ಢಮಾಸಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಸ್ಸ ಮಾನೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಅಲದ್ಧಪುಬ್ಬಂ ಲದ್ಧಾನ, ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ಕಕಣ್ಟಕೋ।
ಅತಿಮಞ್ಞತಿ ರಾಜಾನಂ, ವೇದೇಹಂ ಮಿಥಿಲಗ್ಗಹ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೨.೪೦)।
ರಾಜಾ
ಕಕಣ್ಟಕಪಞ್ಹೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
ಸಿರಿಕಾಳಕಣ್ಣಿಪಞ್ಹೋ
ಅಥೇಕೋ
ಏವಂ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ತಂ ಆದಾಯ ಆಚರಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ, ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಆಲಾಪಸಲ್ಲಾಪಮತ್ತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ। ಅನಿಚ್ಛಮಾನಾವ ಉಭೋಪಿ ಮಿಥಿಲಂ ಸಮ್ಪತ್ತಾ। ಅಥ ಪಿಙ್ಗುತ್ತರೋ ನಗರಾ ಅವಿದೂರೇ ಫಲಸಮ್ಪನ್ನಂ ಉದುಮ್ಬರರುಕ್ಖಂ ದಿಸ್ವಾ ಖುದಾಯ ಪೀಳಿತೋ ತಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಫಲಾನಿ ಖಾದಿ। ಸಾಪಿ ಛಾತಜ್ಝತ್ತಾ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಫಲಾನಿ ಪಾತೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಕಿಂ ತವ ಹತ್ಥಪಾದಾ ನತ್ಥಿ, ಸಯಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಖಾದಾತಿ। ಸಾ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಖಾದಿ। ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಅಭಿರುಳ್ಹಭಾವಂ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ
‘‘ಇತ್ಥೀ ಸಿಯಾ ರೂಪವತೀ, ಸಾ ಚ ಸೀಲವತೀ ಸಿಯಾ।
ಪುರಿಸೋ ತಂ ನ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಸದ್ದಹಾಸಿ ಮಹೋಸಧಾ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೨.೮೩)।
ತತ್ಥ ಸೀಲವತೀತಿ ಆಚಾರಗುಣಸಮ್ಪನ್ನಾ।
ತಂ
‘‘ಸದ್ದಹಾಮಿ ಮಹಾರಾಜ, ಪುರಿಸೋ ದುಬ್ಭಗೋ ಸಿಯಾ।
ಸಿರೀ ಚ ಕಾಳಕಣ್ಣೀ ಚ, ನ ಸಮೇನ್ತಿ ಕುದಾಚನ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೨.೮೪)।
ತತ್ಥ ನ ಸಮೇನ್ತೀತಿ ಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಓರಿಮತೀರಪಾರಿಮತೀರಾನಿ ವಿಯ ಚ ಗಗನತಲಪಥವಿತಲಾನಿ ವಿಯ ಚ ನ ಸಮಾಗಚ್ಛನ್ತಿ।
ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ವಚನೇನ ತಂ ಕಾರಣಂ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ನ ಕುಜ್ಝಿ, ಹದಯಮಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾಯಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ತುಸ್ಸಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಪಣ್ಡಿತೋ ನಾಭವಿಸ್ಸ, ಅಜ್ಜಾಹಂ ಬಾಲಸೇನಕಸ್ಸ ಕಥಾಯ ಏವರೂಪಂ ಇತ್ಥಿರತನಂ ಹೀನೋ ಅಸ್ಸಂ, ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಯಾ ಏಸಾ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ ಸತಸಹಸ್ಸೇನ ಪೂಜಂ ಕಾರೇಸಿ। ದೇವೀಪಿ
ಸಿರಿಕಾಳಕಣ್ಣಿಪಞ್ಹೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
ಮೇಣ್ಡಕಪಞ್ಹೋ
ಅಪರಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ರಾಜಾ ಕತಪಾತರಾಸೋ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ದೀಘನ್ತರೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ವಾತಪಾನನ್ತರೇನ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಏಕಂ ಏಳಕಞ್ಚ ಸುನಖಞ್ಚ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವಂ ಕರೋನ್ತಂ ಅದ್ದಸ। ಸೋ ಕಿರ ಏಳಕೋ ಹತ್ಥಿಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಸ್ಸ ಪುರತೋ ಖಿತ್ತಂ ಅನಾಮಟ್ಠತಿಣಂ ಖಾದಿ। ಅಥ ನಂ ಹತ್ಥಿಗೋಪಕಾ ಪೋಥೇತ್ವಾ ನೀಹರಿಂಸು। ಸೋ ವಿರವಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿ। ಅಥ ನಂ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ವೇಗೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ದಣ್ಡೇನ ತಿರಿಯಂ ಪಹರಿ। ಸೋ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಓನಾಮೇತ್ವಾ ವೇದನಾಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಗೇಹಸ್ಸ ಮಹಾಭಿತ್ತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಿಟ್ಠಿಕಾಯ ನಿಪಜ್ಜಿ। ತಂ ದಿವಸಮೇವ ರಞ್ಞೋ ಮಹಾನಸೇ ಅಟ್ಠಿಚಮ್ಮಾದೀನಿ ಖಾದಿತ್ವಾ ವಡ್ಢಿತಸುನಖೋ ಭತ್ತಕಾರಕೇ ಭತ್ತಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಬಹಿ ಠತ್ವಾ ಸರೀರೇ ಸೇದಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇನ್ತೇ ಮಚ್ಛಮಂಸಗನ್ಧಂ ಘಾಯಿತ್ವಾ ತಣ್ಹಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಮಹಾನಸಂ
ಅಥ ನಂ ಏಳಕೋ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ಪುನ ಭತ್ತಗೇಹಂ ಗನ್ತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಮ್ಮ, ಗತಸ್ಸ ಮೇ ಜೀವಿತಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ‘‘ತ್ವಂ ಪನ ಪುನ ಹತ್ಥಿಸಾಲಂ ಗನ್ತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ। ‘‘ಮಯಾಪಿ ತತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಗತಸ್ಸ ಮೇ ಜೀವಿತಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ತೇ ‘‘ಕಥಂ ನು ಖೋ ಮಯಂ ಇದಾನಿ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಉಪಾಯಂ ಚಿನ್ತೇಸುಂ। ಅಥ ನಂ ಏಳಕೋ ಆಹ – ‘‘ಸಚೇ ಮಯಂ ಸಮಗ್ಗವಾಸಂ
‘‘ಯೇಸಂ
ಜಾತಾ ಅಮಿತ್ತಾ ದುವೇ ಸಹಾಯಾ, ಪಟಿಸನ್ಧಾಯ ಚರನ್ತಿ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತೂ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೨.೯೪)।
ತತ್ಥ ಪಟಿಸನ್ಧಾಯಾತಿ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಘಟಿತಾ ಹುತ್ವಾ।
ಇದಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಪುನ ಏವಮಾಹ –
‘‘ಯದಿ ಮೇ ಅಜ್ಜ ಪಾತರಾಸಕಾಲೇ, ಪಞ್ಹಂ ನ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾಥ ವತ್ತುಮೇತಂ।
ರಟ್ಠಾ ಪಬ್ಬಾಜಯಿಸ್ಸಾಮಿ ವೋ ಸಬ್ಬೇ, ನ ಹಿ ಮತ್ಥೋ ದುಪ್ಪಞ್ಞಜಾತಿಕೇಹೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೨.೯೫)।
ತದಾ ಪನ ಸೇನಕೋ ಅಗ್ಗಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅಹೋಸಿ, ಪಣ್ಡಿತೋ ಪನ ಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸಿನ್ನೋ। ಸೋ ತಂ ಪಞ್ಹಂ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ತಮತ್ಥಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಾ ದನ್ಧಧಾತುಕೋ ಇಮಂ ಪಞ್ಹಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಙ್ಖರಿತುಂ ಅಸಮತ್ಥೋ, ಕಿಞ್ಚಿದೇವ, ತೇನ ದಿಟ್ಠಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏಕದಿವಸಂ ಓಕಾಸಂ ಲಭನ್ತೋ ಇಮಂ ಪಞ್ಹಂ ನೀಹರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸೇನಕೋ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ ಅಜ್ಜೇಕದಿವಸಮತ್ತಂ ಅಧಿವಾಸಾಪೇತೂ’’ತಿ। ಇತರೇಪಿ ಚತ್ತಾರೋ
‘‘ಮಹಾಜನಸಮಾಗಮಮ್ಹಿ
ವಿಕ್ಖಿತ್ತಮನಾ ಅನೇಕಚಿತ್ತಾ, ಪಞ್ಹಂ ನ ಸಕ್ಕುಣೋಮ ವತ್ತುಮೇತಂ॥
‘‘ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತಾವ ಏಕಮೇಕಾ, ರಹಸಿ ಗತಾ ಅತ್ಥಂ ನಿಚಿನ್ತಯಿತ್ವಾ।
ಪವಿವೇಕೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾನ ಧೀರಾ, ಅಥ ವಕ್ಖನ್ತಿ ಜನಿನ್ದ ಏತಮತ್ಥ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೨.೯೬-೯೭)।
ತತ್ಥ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾನಾತಿ ಕಾಯಚಿತ್ತವಿವೇಕೇ ಠಿತಾ ಇಮೇ ಧೀರಾ ಇಮಂ ಪಞ್ಹಂ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಅಥ ವೋ ಏತಂ ಅತ್ಥಂ ವಕ್ಖನ್ತಿ।
ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಅನತ್ತಮನೋ ಹುತ್ವಾಪಿ ‘‘ಸಾಧು ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕಥೇಥ, ಅಕಥೇನ್ತೇ ಪನ ವೋ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಜ್ಜೇಸಿಯೇವ। ಚತ್ತಾರೋ ಪಣ್ಡಿತಾ ಪಾಸಾದಾ ಓತರಿಂಸು। ಸೇನಕೋ ಇತರೇ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮಾ, ರಾಜಾ ಸುಖುಮಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ, ಅಕಥಿತೇ ಮಹನ್ತಂ ಭಯಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸಪ್ಪಾಯಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾ ಉಪಧಾರೇಥಾ’’ತಿ। ತೇ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ಗತಾ। ಪಣ್ಡಿತೋಪಿ ಉಟ್ಠಾಯ ಉದುಮ್ಬರದೇವಿಯಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ದೇವಿ, ಅಜ್ಜ ವಾ ಹಿಯ್ಯೋ ವಾ ರಾಜಾ ಕತ್ಥ ಚಿರಂ ಅಟ್ಠಾಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ತಾತ, ದೀಘನ್ತರೇ ವಾತಪಾನೇನ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಚಙ್ಕಮತೀ’’ತಿ। ತತೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ರಞ್ಞಾ ಇಮಿನಾ ಪಸ್ಸೇನ ಕಿಞ್ಚಿ ದಿಟ್ಠಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಸೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಬಹಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಏಳಕಸುನಖಾನಂ ಕಿರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ದಿಸ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ಪಞ್ಹೋ ಅಭಿಸಙ್ಖತೋ’’ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಗತೋ। ಇತರೇಪಿ ತಯೋ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅದಿಸ್ವಾ ಸೇನಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಂಸು। ಸೋ ತೇ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ದಿಟ್ಠೋ ವೋ ಪಞ್ಹೋ’’ತಿ। ‘‘ನ ದಿಟ್ಠೋ ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಯದಿ ಏವಂ ರಾಜಾ ವೋ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸತಿ, ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಪನ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ನ ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ತುಮ್ಹೇಸು
ಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಏತೇಸಂ ನ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ, ರಾಜಾ ತೇ ರಟ್ಠಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸತಿ, ಮಂ ಪನ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ಪೂಜೇಸ್ಸತಿ, ಇಮೇ ಅನ್ಧಬಾಲಾ ಮಾ ವಿನಸ್ಸನ್ತು, ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ ತೇಸ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತೇ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ನೀಚಾಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ದಿಟ್ಠತಂ ಅಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ರಞ್ಞಾ ಪುಚ್ಛಿತಕಾಲೇ ಏವಂ ಕಥೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಚತಸ್ಸೋ ಗಾಥಾಯೋ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಾಳಿಮೇವ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ। ತೇ ದುತಿಯದಿವಸೇ ರಾಜುಪಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿಂಸು। ರಾಜಾ ಸೇನಕಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಞಾತೋ ತೇ, ಸೇನಕ, ಪಞ್ಹೋ’’ತಿ? ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಮಯಿ ಅಜಾನನ್ತೇ ಅಞ್ಞೋ ಕೋ ಜಾನಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಸುಣಾಥ ದೇವಾ’’ತಿ ಸೋ ಉಗ್ಗಹಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಉಗ್ಗಪುತ್ತರಾಜಪುತ್ತಿಯಾನಂ, ಉರಬ್ಭಸ್ಸ ಮಂಸಂ ಪಿಯಂ ಮನಾಪಂ।
ನ ಸುನಖಸ್ಸ ತೇ ಅದೇನ್ತಿ ಮಂಸಂ, ಅಥ ಮೇಣ್ಡಸ್ಸ ಸುಣೇನ ಸಖ್ಯಮಸ್ಸಾ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೨.೯೮)।
ತತ್ಥ ಉಗ್ಗಪುತ್ತರಾಜಪುತ್ತಿಯಾನನ್ತಿ ಉಗ್ಗತಾನಂ ಅಮಚ್ಚಪುತ್ತಾನಞ್ಚೇವ ರಾಜಪುತ್ತಾನಞ್ಚ।
ಗಾಥಂ ವತ್ವಾಪಿ ಸೇನಕೋ ಅತ್ಥಂ ನ ಜಾನಾತಿ। ರಾಜಾ ಪನ ಅತ್ತನೋ ದಿಟ್ಠಭಾವೇನ ಪಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸೇನಕೇನ ತಾವ ಞಾತೋ’’ತಿ ಪುಕ್ಕುಸಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋಪಿಸ್ಸ ‘‘ಕಿಂ ಅಹಮ್ಪಿ ಅಪಣ್ಡಿತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಗ್ಗಹಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಚಮ್ಮಂ ವಿಹನನ್ತಿ ಏಳಕಸ್ಸ, ಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠತ್ಥರಸ್ಸುಖಸ್ಸ ಹೇತು।
ನ ಚ ತೇ ಸುನಖಸ್ಸ ಅತ್ಥರನ್ತಿ, ಅಥ ಮೇಣ್ಡಸ್ಸ ಸುಣೇನ ಸಖ್ಯಮಸ್ಸಾ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೨.೯೯)।
ತಸ್ಸಪಿ
‘‘ಆವೇಲ್ಲಿತಸಿಙ್ಗಿಕೋ ಹಿ ಮೇಣ್ಡೋ, ನ ಚ ಸುನಖಸ್ಸ ವಿಸಾಣಕಾನಿ ಅತ್ಥಿ।
ತಿಣಭಕ್ಖೋ ಮಂಸಭೋಜನೋ ಚ, ಅಥ ಮೇಣ್ಡಸ್ಸ ಸುಣೇನ ಸಖ್ಯಮಸ್ಸಾ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೨.೧೦೦)।
ರಾಜಾ ‘‘ಇಮಿನಾಪಿ ಞಾತೋ’’ತಿ ದೇವಿನ್ದಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋಪಿ ಉಗ್ಗಹಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ತಿಣಮಾಸಿ ಪಲಾಸಮಾಸಿ ಮೇಣ್ಡೋ, ನ ಚ ಸುನಖೋ ತಿಣಮಾಸಿ ನೋ ಪಲಾಸಂ।
ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ ಸುಣೋ ಸಸಂ ಬಿಳಾರಂ, ಅಥ ಮೇಣ್ಡಸ್ಸ ಸುಣೇನ ಸಖ್ಯಮಸ್ಸಾ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೨.೧೦೧)।
ತತ್ಥ ತಿಣಮಾಸಿ ಪಲಾಸಮಾಸೀತಿ ತಿಣಖಾದಕೋ ಚೇವ ಪಣ್ಣಖಾದಕೋ ಚ। ನೋ ಪಲಾಸನ್ತಿ ಪಣ್ಣಮ್ಪಿ ನ ಖಾದತಿ।
ಅಥ ರಾಜಾ ಪಣ್ಡಿತಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತಾತ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಇಮಂ ಪಞ್ಹಂ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಅವೀಚಿತೋ ಯಾವ ಭವಗ್ಗಾ ಮಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಕೋ ಅಞ್ಞೋ ಏತಂ ಜಾನಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಸುಣ ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಪಾಕಟಭಾವಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ –
‘‘ಅಟ್ಠಡ್ಢಪದೋ ಚತುಪ್ಪದಸ್ಸ, ಮೇಣ್ಡೋ ಅಟ್ಠನಖೋ ಅದಿಸ್ಸಮಾನೋ।
ಛಾದಿಯಮಾಹರತೀ ಅಯಂ ಇಮಸ್ಸ, ಮಂಸಂ ಆಹರತೀ ಅಯಂ ಅಮುಸ್ಸ॥
‘‘ಪಾಸಾದವರಗತೋ ವಿದೇಹಸೇಟ್ಠೋ, ವೀತಿಹಾರಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಭೋಜನಾನಂ।
ಅದ್ದಕ್ಖಿ ಕಿರ ಸಕ್ಖಿಕಂ ಜನಿನ್ದೋ, ಬುಭುಕ್ಕಸ್ಸ ಪುಣ್ಣಂಮುಖಸ್ಸ ಚೇತ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೨.೧೦೨-೧೦೩)।
ತತ್ಥ ಅಟ್ಠಡ್ಢಪದೋತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಕುಸಲತಾಯ ಏಳಕಸ್ಸ ಚತುಪ್ಪಾದಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ಮೇಣ್ಡೋತಿ ಏಳಕೋ। ಅಟ್ಠನಖೋತಿ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಪಾದೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಖುರಾನಂ ವಸೇನೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಅದಿಸ್ಸಮಾನೋತಿ ಮಂಸಂ ಆಹರಣಕಾಲೇ ಅಪಞ್ಞಾಯಮಾನೋ। ಛಾದಿಯನ್ತಿ ಗೇಹಚ್ಛದನಂ। ತಿಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಂ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ವೀತಿಹಾರನ್ತಿ ವೀತಿಹರಣಂ। ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಭೋಜನಾನನ್ತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಭೋಜನಾನಂ। ಮೇಣ್ಡೋ ಹಿ ಸುನಖಸ್ಸ ಭೋಜನಂ ಹರತಿ, ಸೋ ತಸ್ಸ ವೀತಿಹರತಿ, ಸುನಖೋಪಿ ತಸ್ಸ ಹರತಿ, ಇತರೋ ವೀತಿಹರತಿ। ಅದ್ದಕ್ಖೀತಿ ತಂ ತೇಸಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಭೋಜನಾನಂ ವೀತಿಹರಣಂ ಸಕ್ಖಿಕಂ ಅತ್ತನೋ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ಅದ್ದಸ। ಬುಭುಕ್ಕಸ್ಸಾತಿ ಭುಭೂತಿ ಸದ್ದಕರಣಸುನಖಸ್ಸ। ಪುಣ್ಣಂಮುಖಸ್ಸಾತಿ ಮೇಣ್ಡಸ್ಸ। ಇಮೇಸಂ ಏತಂ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವಂ ರಾಜಾ ಸಯಂ ಪಸ್ಸೀತಿ।
ರಾಜಾ ಇತರೇಹಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಞಾತಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಪಞ್ಚ ಪಣ್ಡಿತಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಬಲೇನ ಜಾನಿಂಸೂ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಸೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಲಾಭಾ ವತ ಮೇ ಅನಪ್ಪರೂಪಾ, ಯಸ್ಸ ಮೇದಿಸಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ಕುಲಮ್ಹಿ।
ಪಞ್ಹಸ್ಸ ಗಮ್ಭೀರಗತಂ ನಿಪುಣಮತ್ಥಂ, ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಿ ಸುಭಾಸಿತೇನ ಧೀರಾ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೨.೧೦೪)।
ತತ್ಥ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಸುಭಾಸಿತೇನ ತೇ ವಿದಿತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತಿ।
ಅಥ ನೇಸಂ ‘‘ತುಟ್ಠೇನ ನಾಮ ತುಟ್ಠಾಕಾರೋ ಕತ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿ ತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಅಸ್ಸತರಿರಥಞ್ಚ ಏಕಮೇಕಂ, ಫೀತಂ ಗಾಮವರಞ್ಚ ಏಕಮೇಕಂ।
ಸಬ್ಬೇಸಂ ವೋ ದಮ್ಮಿ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ, ಪರಮಪ್ಪತೀತಮನೋ ಸುಭಾಸಿತೇನಾ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೨.೧೦೫)।
ಇತಿ ವತ್ವಾ ತೇಸಂ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ದಾಪೇಸಿ।
ದ್ವಾದಸನಿಪಾತೇ ಮೇಣ್ಡಕಪಞ್ಹೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
ಸಿರಿಮನ್ತಪಞ್ಹೋ
ಉದುಮ್ಬರದೇವೀ
‘‘ಪಞ್ಞಾಯುಪೇತಂ ಸಿರಿಯಾ ವಿಹೀನಂ, ಯಸಸ್ಸಿನಂ ವಾಪಿ ಅಪೇತಪಞ್ಞಂ।
ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಸೇನಕ ಏತಮತ್ಥಂ, ಕಮೇತ್ಥ ಸೇಯ್ಯೋ ಕುಸಲಾ ವದನ್ತೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೮೩)।
ತತ್ಥ ಕಮೇತ್ಥ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಕತರಂ ಪಣ್ಡಿತಾ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ವದನ್ತಿ।
ಅಯಞ್ಚ ಕಿರ ಪಞ್ಹೋ ಸೇನಕಸ್ಸ ವಂಸಾನುಗತೋ, ತೇನ ನಂ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಕಥೇಸಿ –
‘‘ಧೀರಾ ಚ ಬಾಲಾ ಚ ಹವೇ ಜನಿನ್ದ, ಸಿಪ್ಪೂಪಪನ್ನಾ ಚ ಅಸಿಪ್ಪಿನೋ ಚ।
ಸುಜಾತಿಮನ್ತೋಪಿ ಅಜಾತಿಮಸ್ಸ, ಯಸಸ್ಸಿನೋ ಪೇಸಕರಾ ಭವನ್ತಿ।
ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾನ ಅಹಂ ವದಾಮಿ, ಪಞ್ಞೋ ನಿಹೀನೋ ಸಿರೀಮಾವ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೮೪)।
ತತ್ಥ ಪಞ್ಞೋ ನಿಹೀನೋತಿ ಪಞ್ಞವಾ ನಿಹೀನೋ, ಇಸ್ಸರೋವ ಉತ್ತಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಇತರೇ ತಯೋ ಅಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘನವಕಂ ಹುತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ಮಹೋಸಧಪಣ್ಡಿತಂ ಆಹ –
‘‘ತುವಮ್ಪಿ ಪುಚ್ಛಾಮಿ ಅನೋಮಪಞ್ಞ, ಮಹೋಸಧ ಕೇವಲಧಮ್ಮದಸ್ಸಿ।
ಬಾಲಂ ಯಸಸ್ಸಿಂ ಪಣ್ಡಿತಂ ಅಪ್ಪಭೋಗಂ, ಕಮೇತ್ಥ ಸೇಯ್ಯೋ ಕುಸಲಾ ವದನ್ತೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೮೫)।
ತತ್ಥ ಕೇವಲಧಮ್ಮದಸ್ಸೀತಿ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮದಸ್ಸಿ।
ಅಥಸ್ಸ
‘‘ಪಾಪಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋತಿ ಬಾಲೋ, ಇಧಮೇವ ಸೇಯ್ಯೋ ಇತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ।
ಇಧಲೋಕದಸ್ಸೀ ಪರಲೋಕಮದಸ್ಸೀ, ಉಭಯತ್ಥ ಬಾಲೋ ಕಲಿಮಗ್ಗಹೇಸಿ।
ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾನ ಅಹಂ ವದಾಮಿ, ಪಞ್ಞೋವ ಸೇಯ್ಯೋ ನ ಯಸಸ್ಸಿ ಬಾಲೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೮೬)।
ತತ್ಥ ಇಧಮೇವ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ಇಧಲೋಕೇ ಇಸ್ಸರಿಯಮೇವ ಮಯ್ಹಂ ಸೇಟ್ಠನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ। ಕಲಿಮಗ್ಗಹೇಸೀತಿ ಬಾಲೋ ಇಸ್ಸರಿಯಮಾನೇನ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ನಿರಯಾದಿಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತೋ ಪರಲೋಕೇ ಚ ಪುನ ತತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನೀಚಕುಲೇ ದುಕ್ಖಭಾವಂ ಪತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಮಾನೋ ಇಧಲೋಕೇ ಚಾತಿ ಉಭಯತ್ಥ ಪರಾಜಯಮೇವ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಏತಮ್ಪಿ ಕಾರಣಂ ಅಹಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪನ್ನೋವ ಉತ್ತಮೋ, ಇಸ್ಸರೋ ಪನ ಬಾಲೋ ನ ಉತ್ತಮೋತಿ ವದಾಮಿ।
ಏವಂ ವುತ್ತೇ ರಾಜಾ ಸೇನಕಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ನನು ಮಹೋಸಧೋ ಪಞ್ಞವನ್ತಮೇವ ಉತ್ತಮೋತಿ ವದತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೇನಕೋ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಮಹೋಸಧೋ ದಹರೋ, ಅಜ್ಜಾಪಿಸ್ಸ ಮುಖೇ ಖೀರಗನ್ಧೋ ವಾಯತಿ, ಕಿಮೇಸ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ನಿಸಿಪ್ಪಮೇತಂ
ಪಸ್ಸೇಳಮೂಗಂ ಸುಖಮೇಧಮಾನಂ, ಸಿರೀ ಹಿ ನಂ ಭಜತೇ ಗೋರವಿನ್ದಂ।
ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾನ ಅಹಂ ವದಾಮಿ, ಪಞ್ಞೋ ನಿಹೀನೋ ಸಿರೀಮಾವ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಏಳಮೂಗನ್ತಿ ಪಗ್ಘರಿತಲಾಲಮುಖಂ। ಗೋರವಿನ್ದನ್ತಿ ಸೋ ಕಿರ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಗರೇ ಅಸೀತಿಕೋಟಿವಿಭವೋ ಸೇಟ್ಠಿ ವಿರೂಪೋ। ನಾಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ನ ಚ ಧೀತಾ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಿಪ್ಪಂ ಜಾನಾತಿ। ಕಥೇನ್ತಸ್ಸಪಿಸ್ಸ ಹನುಕಸ್ಸ ಉಭೋಹಿಪಿ ಪಸ್ಸೇಹಿ ಲಾಲಾಧಾರಾ ಪಗ್ಘರತಿ। ದೇವಚ್ಛರಾ ವಿಯ ದ್ವೇ ಇತ್ಥಿಯೋ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ವಿಭೂಸಿತಾ ಸುಪುಪ್ಫಿತಾನಿ ನೀಲುಪ್ಪಲಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಠಿತಾ ತಂ ಲಾಲಂ ನೀಲುಪ್ಪಲೇಹಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ನೀಲುಪ್ಪಲಾನಿ ವಾತಪಾನೇನ ಛಡ್ಡೇನ್ತಿ। ಸುರಾಸೋಣ್ಡಾಪಿ ಪಾನಾಗಾರಂ ಪವಿಸನ್ತಾ ನೀಲುಪ್ಪಲೇಹಿ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ತಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸಾಮಿ ಗೋರವಿನ್ದ, ಸೇಟ್ಠೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಸೋ ತೇಸಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ವಾತಪಾನೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ತಾತಾ’’ತಿ ವದತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಲಾಲಾಧಾರಾ ಪಗ್ಘರತಿ
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ‘‘ಕೀದಿಸಂ, ತಾತ, ಮಹೋಸಧಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ದೇವ, ಕಿಂ ಸೇನಕೋ ಜಾನಾತಿ, ಓದನಸಿತ್ಥಟ್ಠಾನೇ ಕಾಕೋ ವಿಯ ದಧಿಂ ಪಾತುಂ ಆರದ್ಧಸುನಖೋ ವಿಯ ಚ ಯಸಮೇವ ಪಸ್ಸತಿ, ಸೀಸೇ ಪತನ್ತಂ ಮಹಾಮುಗ್ಗರಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ಸುಣ, ದೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಲದ್ಧಾ ಸುಖಂ ಮಜ್ಜತಿ ಅಪ್ಪಪಞ್ಞೋ, ದುಕ್ಖೇನ ಫುಟ್ಠೋಪಿ ಪಮೋಹಮೇತಿ।
ಆಗನ್ತುನಾ ದುಕ್ಖಸುಖೇನ ಫುಟ್ಠೋ, ಪವೇಧತಿ ವಾರಿಚರೋವ ಘಮ್ಮೇ।
ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾನ ಅಹಂ ವದಾಮಿ, ಪಞ್ಞೋವ ಸೇಯ್ಯೋ ನ ಯಸಸ್ಸಿ ಬಾಲೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೮೮)।
ತತ್ಥ ಸುಖನ್ತಿ ಇಸ್ಸರಿಯಸುಖಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಬಾಲೋ ಪಮಜ್ಜತಿ, ಪಮತ್ತೋ ಸಮಾನೋ ಪಾಪಂ ಕರೋತಿ। ದುಕ್ಖೇನಾತಿ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕದುಕ್ಖೇನ। ಆಗನ್ತುನಾತಿ ನ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕೇನ। ಸತ್ತಾನಞ್ಹಿ ಸುಖಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಮ್ಪಿ ಆಗನ್ತುಕಮೇವ, ನ ನಿಚ್ಚಪವತ್ತಂ। ಘಮ್ಮೇತಿ ಉದಕಾ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಆತಪೇ ಖಿತ್ತಮಚ್ಛೋ ವಿಯ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ‘‘ಕೀದಿಸಂ ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೇನಕೋ ‘‘ದೇವ, ಕಿಮೇಸ ಜಾನಾತಿ, ತಿಟ್ಠನ್ತು ತಾವ ಮನುಸ್ಸಾ, ಅರಞ್ಞೇ ಜಾತರುಕ್ಖೇಸುಪಿ ಫಲಸಮ್ಪನ್ನಮೇವ ಬಹೂ ವಿಹಙ್ಗಮಾ ಭಜನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ದುಮಂ ಯಥಾ ಸಾದುಫಲಂ ಅರಞ್ಞೇ, ಸಮನ್ತತೋ ಸಮಭಿಸರನ್ತಿ ಪಕ್ಖೀ।
ಏವಮ್ಪಿ ಅಡ್ಢಂ ಸಧನಂ ಸಭೋಗಂ, ಬಹುಜ್ಜನೋ ಭಜತಿ ಅತ್ಥಹೇತು।
ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾನ ಅಹಂ ವದಾಮಿ, ಪಞ್ಞೋ ನಿಹೀನೋ ಸಿರೀಮಾವ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೮೯)।
ತತ್ಥ ಬಹುಜ್ಜನೋತಿ ಮಹಾಜನೋ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ‘‘ಕೀದಿಸಂ ತಾತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ಕಿಮೇಸ ಮಹೋದರೋ ಜಾನಾತಿ, ಸುಣ, ದೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ನ
ಕನ್ದನ್ತಮೇತಂ ದುಮ್ಮೇಧಂ, ಕಡ್ಢನ್ತಿ ನಿರಯಂ ಭುಸಂ।
ಏತಮ್ಪಿ
ತತ್ಥ ಸಾಹಸಾತಿ ಸಾಹಸೇನ ಸಾಹಸಿಕಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಜನಂ ಪೀಳೇತ್ವಾ ಧನಂ ವಿನ್ದತಿ। ಅಥ ನಂ ನಿರಯಪಾಲಾ ಕನ್ದನ್ತಮೇವ ದುಮ್ಮೇಧಂ ಬಲವವೇದನಂ ನಿರಯಂ ಕಡ್ಢನ್ತಿ।
ಪುನ
‘‘ಯಾ ಕಾಚಿ ನಜ್ಜೋ ಗಙ್ಗಮಭಿಸ್ಸವನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಾವ ತಾ ನಾಮಗೋತ್ತಂ ಜಹನ್ತಿ।
ಗಙ್ಗಾ ಸಮುದ್ದಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನಾ, ನ ಖಾಯತೇ ಇದ್ಧಿಂ ಪಞ್ಞೋಪಿ ಲೋಕೇ।
ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾನ ಅಹಂ ವದಾಮಿ, ಪಞ್ಞೋ ನಿಹೀನೋ ಸಿರೀಮಾವ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೯೧)।
ತತ್ಥ ನಜ್ಜೋತಿ ನಿನ್ನಾ ಹುತ್ವಾ ಸನ್ದಮಾನಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಕುನ್ನದಿಯೋಪಿ ಗಙ್ಗಂ ಅಭಿಸ್ಸವನ್ತಿ। ಜಹನ್ತೀತಿ ಗಙ್ಗಾತ್ವೇವ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಅತ್ತನೋ ನಾಮಗೋತ್ತಂ ಜಹನ್ತಿ। ನ ಖಾಯತೇತಿ ಸಾಪಿ ಗಙ್ಗಾ ಸಮುದ್ದಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನಾ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಸಮುದ್ದೋತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಲಭತಿ। ಏವಮೇವ ಮಹಾಪಞ್ಞೋಪಿ ಇಸ್ಸರಸನ್ತಿಕಂ ಪತ್ತೋ ನ ಖಾಯತಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ,ಸಮುದ್ದಂ ಪವಿಟ್ಠಗಙ್ಗಾ ವಿಯ ಹೋತಿ।
ಪುನ ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಸುಣ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ –
‘‘ಯಮೇತಮಕ್ಖಾ ಉದಧಿಂ ಮಹನ್ತಂ, ಸವನ್ತಿ ನಜ್ಜೋ ಸಬ್ಬಕಾಲಮಸಙ್ಖ್ಯಂ।
ಸೋ ಸಾಗರೋ ನಿಚ್ಚಮುಳಾರವೇಗೋ, ವೇಲಂ ನ ಅಚ್ಚೇತಿ ಮಹಾಸಮುದ್ದೋ॥
‘‘ಏವಮ್ಪಿ ಬಾಲಸ್ಸ ಪಜಪ್ಪಿತಾನಿ, ಪಞ್ಞಂ ನ ಅಚ್ಚೇತಿ ಸಿರೀ ಕದಾಚಿ।
ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾನ ಅಹಂ ವದಾಮಿ, ಪಞ್ಞೋವ ಸೇಯ್ಯೋ ನ ಯಸಸ್ಸಿ ಬಾಲೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೯೨-೯೩)।
ತತ್ಥ ಯಮೇತಮಕ್ಖಾತಿ ಯಂ ಏತಂ ಅಕ್ಖಾಸಿ ವದೇಸಿ। ಅಸಙ್ಖ್ಯನ್ತಿ ಅಗಣನಂ। ವೇಲಂ ನ ಅಚ್ಚೇತೀತಿ ಉಳಾರವೇಗೋಪಿ ಹುತ್ವಾ ಊಮಿಸಹಸ್ಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾಪಿ ವೇಲಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ವೇಲಂ ಪತ್ವಾ ಅವಸ್ಸಂ ಸಬ್ಬಾ ಊಮಿಯೋ ಭಿಜ್ಜನ್ತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಬಾಲಸ್ಸ ಪಜಪ್ಪಿತಾನೀತಿ ಬಾಲಸ್ಸ ವಚನಾನಿಪಿ ಏವಮೇವ ಪಞ್ಞವನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತುಂ ನ ಪಞ್ಞಂ ನ ಅಚ್ಚೇತೀತಿ ಪಞ್ಞವನ್ತಂ ಸಿರಿಮಾ ನಾಮ ನಾತಿಕ್ಕಮತಿ। ನ ಹಿ ಕೋಚಿ ಮನುಜೋ ಅತ್ಥಾನತ್ಥೇ ಉಪ್ಪನ್ನಕಙ್ಖೋ ತಂಛಿನ್ದನತ್ಥಾಯ
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ‘‘ಕಥಂ ಸೇನಕಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಸುಣ, ದೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಅಸಞ್ಞತೋ ಚೇಪಿ ಪರೇಸಮತ್ಥಂ, ಭಣಾತಿ ಸನ್ಧಾನಗತೋ ಯಸಸ್ಸೀ।
ತಸ್ಸೇವ ತಂ ರೂಹತಿ ಞಾತಿಮಜ್ಝೇ, ಸಿರೀ ಹಿ ನಂ ಕಾರಯತೇ ನ ಪಞ್ಞಾ।
ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾನ ಅಹಂ ವದಾಮಿ, ಪಞ್ಞೋ ನಿಹೀನೋ ಸಿರೀಮಾವ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೯೪)।
ತತ್ಥ ಅಸಞ್ಞತೋ ಚೇಪೀತಿ ಇಸ್ಸರೋ ಹಿ ಸಚೇಪಿ ಕಾಯಾದೀಹಿ ಅಸಞ್ಞತೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ। ಸನ್ಧಾನಗತೋತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಠಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಪರೇಸಂ ಅತ್ಥಂ ಭಣತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಮಣ್ಡಲೇ ಮಹಾಪರಿವಾರಪರಿವುತಸ್ಸ ಮುಸಾವಾದಂ ವತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಮ್ಪಿ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸೇವ ತಂ ವಚನಂ ರುಹತಿ। ಸಿರೀ ಹಿ ನಂ ತಥಾ ಕಾರಯತೇ ನ ಪಞ್ಞಾ, ತಸ್ಮಾ ಪಞ್ಞೋ ನಿಹೀನೋ, ಸಿರಿಮಾವ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ವದಾಮಿ।
ಪುನ ರಞ್ಞಾ ‘‘ಕಿಂ, ತಾತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ಸುಣ, ದೇವ, ಬಾಲಸೇನಕೋ ಕಿಂ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಪರಸ್ಸ ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಾಪಿ ಹೇತು, ಬಾಲೋ ಮುಸಾ ಭಾಸತಿ ಅಪ್ಪಪಞ್ಞೋ।
ಸೋ ನಿನ್ದಿತೋ ಹೋತಿ ಸಭಾಯ ಮಜ್ಝೇ, ಪಚ್ಛಾಪಿ ಸೋ ದುಗ್ಗತಿಗಾಮೀ ಹೋತಿ।
ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾನ ಅಹಂ ವದಾಮಿ, ಪಞ್ಞೋವ ಸೇಯ್ಯೋ ನ ಯಸಸ್ಸಿ ಬಾಲೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೯೫)।
ತತೋ
‘‘ಅತ್ಥಮ್ಪಿ
ನ ತಸ್ಸ ತಂ ರೂಹತಿ ಞಾತಿಮಜ್ಝೇ, ಸಿರೀ
ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾನ ಅಹಂ ವದಾಮಿ, ಪಞ್ಞೋ ನಿಹೀನೋ ಸಿರೀಮಾವ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೯೬)।
ತತ್ಥ ಅತ್ಥಮ್ಪೀತಿ ಕಾರಣಮ್ಪಿ ಚೇ ಭಾಸತಿ। ಞಾತಿಮಜ್ಝೇತಿ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ। ಪಞ್ಞಾಣವತೋತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಪಞ್ಞಾಣವನ್ತಸ್ಸ ಸಿರಿಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಕತಿಯಾ ವಿಜ್ಜಮಾನಾಪಿ ಸಿರೀ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ। ಸೋ ಹಿ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನೇ ಖಜ್ಜೋಪನಕೋ ವಿಯ ಖಾಯತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
ಪುನ ರಞ್ಞಾ ‘‘ಕೀದಿಸಂ, ತಾತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ಕಿಂ ಜಾನಾತಿ, ಸೇನಕೋ, ಇಧಲೋಕಮತ್ತಮೇವ ಓಲೋಕೇತಿ, ನ ಪರಲೋಕ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಪರಸ್ಸ ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಾಪಿ ಹೇತು, ನ ಭಾಸತಿ ಅಲಿಕಂ ಭೂರಿಪಞ್ಞೋ।
ಸೋ ಪೂಜಿತೋ ಹೋತಿ ಸಭಾಯ ಮಜ್ಝೇ, ಪಚ್ಛಾಪಿ ಸೋ ಸುಗ್ಗತಿಗಾಮೀ ಹೋತಿ।
ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾನ ಅಹಂ ವದಾಮಿ, ಪಞ್ಞೋವ ಸೇಯ್ಯೋ ನ ಯಸಸ್ಸಿ ಬಾಲೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೯೭)।
ತತೋ ಸೇನಕೋ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಹತ್ಥೀ ಗವಾಸ್ಸಾ ಮಣಿಕುಣ್ಡಲಾ ಚ, ಥಿಯೋ ಚ ಇದ್ಧೇಸು ಕುಲೇಸು ಜಾತಾ।
ಸಬ್ಬಾವ ತಾ ಉಪಭೋಗಾ ಭವನ್ತಿ, ಇದ್ಧಸ್ಸ ಪೋಸಸ್ಸ ಅನಿದ್ಧಿಮನ್ತೋ।
ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾನ ಅಹಂ ವದಾಮಿ, ಪಞ್ಞೋ ನಿಹೀನೋ ಸಿರೀಮಾವ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೯೮)।
ತತ್ಥ ಇದ್ಧಸ್ಸಾತಿ ಇಸ್ಸರಸ್ಸ। ಅನಿದ್ಧಿಮನ್ತೋತಿ ನ ಕೇವಲಂ ತಾ ನಾರಿಯೋವ, ಅಥ ಖೋ ಸಬ್ಬೇ ಅನಿದ್ಧಿಮನ್ತೋಪಿ ಸತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಉಪಭೋಗಾ ಭವನ್ತಿ।
ತತೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ಕಿಂ ಏಸ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಏಕಂ ಕಾರಣಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಅಸಂವಿಹಿತಕಮ್ಮನ್ತಂ
ಸಿರೀ ಜಹತಿ ದುಮ್ಮೇಧಂ, ಜಿಣ್ಣಂವ ಉರಗೋ ತಚಂ।
ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾನ ಅಹಂ ವದಾಮಿ।
ಪಞ್ಞೋವ ಸೇಯ್ಯೋ ನ ಯಸಸ್ಸಿ ಬಾಲೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೯೯)।
ತತ್ಥ ‘‘ಸಿರೀ ಜಹತೀ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಚೇತಿಯಜಾತಕೇನ (ಜಾ॰ ೧.೮.೪೫ ಆದಯೋ) ಅತ್ಥೋ ವಣ್ಣೇತಬ್ಬೋ।
ಅಥ ಸೇನಕೋ ರಞ್ಞಾ ‘‘ಕೀದಿಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ದೇವ, ಕಿಂ ಏಸ ತರುಣದಾರಕೋ ಜಾನಾತಿ, ಸುಣಾಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಪಣ್ಡಿತಂ ಅಪ್ಪಟಿಭಾನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಪಞ್ಚ ಪಣ್ಡಿತಾ ಮಯಂ ಭದ್ದನ್ತೇ, ಸಬ್ಬೇ ಪಞ್ಜಲಿಕಾ ಉಪಟ್ಠಿತಾ।
ತ್ವಂ ನೋ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಇಸ್ಸರೋಸಿ, ಸಕ್ಕೋವ ಭೂತಪತಿ ದೇವರಾಜಾ।
ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾನ ಅಹಂ ವದಾಮಿ, ಪಞ್ಞೋ ನಿಹೀನೋ ಸಿರೀಮಾವ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೧೦೦)।
ಇದಂ ಕಿರ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧುರೂಪಂ ಸೇನಕೇನ ಕಾರಣಂ ಆಭತಂ, ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ಇಮಸ್ಸ ವಾದಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಾರಣಂ ಆಹರಿತು’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಕೀದಿಸಂ ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೇನಕೇನ ಕಿರ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾರಣೇ ಆಭತೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಅಞ್ಞೋ ತಂ ವಾದಂ ಭಿನ್ದಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಬಲೇನ ತಸ್ಸ ವಾದಂ ಭಿನ್ದನ್ತೋ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಕಿಮೇಸ ಬಾಲೋ ಜಾನಾತಿ, ಯಸಮೇವ ಓಲೋಕೇತಿ, ಪಞ್ಞಾಯ ವಿಸೇಸಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಸುಣಾಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ದಾಸೋವ
ಯಂ ಪಣ್ಡಿತೋ ನಿಪುಣಂ ಸಂವಿಧೇತಿ, ಸಮ್ಮೋಹಮಾಪಜ್ಜತಿ ತತ್ಥ ಬಾಲೋ।
ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾನ ಅಹಂ ವದಾಮಿ, ಪಞ್ಞೋವ ಸೇಯ್ಯೋ ನ ಯಸಸ್ಸಿ ಬಾಲೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೧೦೧)।
ತತ್ಥ ಅತ್ಥೇಸೂತಿ ಕಿಚ್ಚೇಸು ಜಾತೇಸು। ಸಂವಿಧೇತೀತಿ ಸಂವಿದಹತಿ।
ಇತಿ
‘‘ಅದ್ಧಾ ಹಿ ಪಞ್ಞಾವ ಸತಂ ಪಸತ್ಥಾ, ಕನ್ತಾ ಸಿರೀ ಭೋಗರತಾ ಮನುಸ್ಸಾ।
ಞಾಣಞ್ಚ ಬುದ್ಧಾನಮತುಲ್ಯರೂಪಂ, ಪಞ್ಞಂ ನ ಅಚ್ಚೇತಿ ಸಿರೀ ಕದಾಚೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೧೦೨)।
ತತ್ಥ ಸತನ್ತಿ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಸಪ್ಪುರಿಸಾನಂ। ಭೋಗರತಾತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಯಸ್ಮಾ ಅನ್ಧಬಾಲಮನುಸ್ಸಾ ಭೋಗರತಾವ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಸಿರೀ ಕನ್ತಾ। ಯಸೋ ನಾಮೇಸ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಗರಹಿತೋ ಬಾಲಾನಂ ಕನ್ತೋತಿ ಚಾಯಂ ಅತ್ಥೋ ಭಿಸಜಾತಕೇನ (ಜಾ॰ ೧.೧೪.೭೮ ಆದಯೋ) ವಣ್ಣೇತಬ್ಬೋ। ಬುದ್ಧಾನನ್ತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧಾನಞ್ಚ ಞಾಣಂ। ಕದಾಚೀತಿ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಕಾಲೇ ಞಾಣವನ್ತಂ ಸಿರೀ ನಾಮ ನಾತಿಕ್ಕಮತಿ, ದೇವಾತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಬ್ಯಾಕರಣೇನ ತುಟ್ಠೋ ಘನವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸೇನ್ತೋ ವಿಯ ಮಹಾಸತ್ತಂ ಧನೇನ ಪೂಜೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಯಂ
ಗವಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಉಸಭಞ್ಚ ನಾಗಂ, ಆಜಞ್ಞಯುತ್ತೇ ಚ ರಥೇ ದಸ ಇಮೇ।
ಪಞ್ಹಸ್ಸ ವೇಯ್ಯಾಕರಣೇನ ತುಟ್ಠೋ, ದದಾಮಿ ತೇ ಗಾಮವರಾನಿ ಸೋಳಸಾ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೧೦೩)।
ತತ್ಥ ಉಸಭಞ್ಚ ನಾಗನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಗವಂ ಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಉಸಭಂ ಕತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ ಆರೋಹನೀಯಂ ನಾಗಂ ದಮ್ಮೀತಿ।
ವೀಸತಿನಿಪಾತೇ ಸಿರಿಮನ್ತಪಞ್ಹೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
ಛನ್ನಪಥಪಞ್ಹೋ
ತತೋ
ಸಾಪಿ
ಅಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ – ‘‘ಇಮಿಸ್ಸಾ ಸಪರಿಗ್ಗಹಾಪರಿಗ್ಗಹಭಾವಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಹತ್ಥಮುಟ್ಠಿಯಾ ನಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಚೇ ಏಸಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಜಾನಿಸ್ಸತಿ। ನೋ ಚೇ, ನ ಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ಇಧೇವ ನಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ದೂರೇ ಠಿತೋವ ಹತ್ಥಮುಟ್ಠಿಮಕಾಸಿ। ಸಾಪಿ ‘‘ಅಯಂ ಮಮ ಸಸಾಮಿಕಾಸಾಮಿಕಭಾವಂ ಪುಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ। ಸೋ ಅಪರಿಗ್ಗಹಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಭದ್ದೇ, ಕಾ ನಾಮ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಅತೀತೇ ವಾ ಅನಾಗತೇ ವಾ ಏತರಹಿ ವಾ ಯಂ ನತ್ಥಿ, ತನ್ನಾಮಿಕಾ’’ತಿ। ‘‘ಭದ್ದೇ, ಲೋಕೇ ಅಮರಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತ್ವಂ ಅಮರಾ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಭದ್ದೇ, ಕಸ್ಸ ಯಾಗುಂ ಹರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಪುಬ್ಬದೇವತಾಯ, ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಭದ್ದೇ, ಪುಬ್ಬದೇವತಾ ನಾಮ ಮಾತಾಪಿತರೋ, ತವ ಪಿತು ಯಾಗುಂ ಹರಿಸ್ಸಸಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಭದ್ದೇ, ತವ ಪಿತಾ ಕಿಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಾಮಿ, ಏಕಂ ದ್ವಿಧಾ ಕರೋತೀ’’ತಿ। ‘‘ಏಕಸ್ಸ
ಅಥ ನಂ ಅಮರಾದೇವೀ ‘‘ಯಾಗುಂ ಪಿವಿಸ್ಸಸಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಮನ್ತೇಸಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ಪಠಮಮೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನಂ ನಾಮ ಅವಮಙ್ಗಲ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಪಿವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ಪನ ಯಾಗುಘಟಂ ಓತಾರೇಸಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಸಚೇ ಪಾತಿಂ ಅಧೋವಿತ್ವಾ ಹತ್ಥಧೋವನಂ ಅದತ್ವಾ ದಸ್ಸತಿ, ಏತ್ಥೇವ ನಂ ಪಹಾಯ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸಾ ಪನ ಪಾತಿಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಪಾತಿಯಾ ಉದಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಹತ್ಥಧೋವನಂ ದತ್ವಾ ತುಚ್ಛಪಾತಿಂ ಹತ್ಥೇ ಅಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಘಟಂ ಆಲುಳೇತ್ವಾ ಯಾಗುಯಾ ಪೂರೇಸಿ, ತತ್ಥ ಪನ ಸಿತ್ಥಾನಿ ಮಹನ್ತಾನಿ। ಅಥ ನಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕಿಂ, ಭದ್ದೇ, ಅತಿಬಹಲಾ ಯಾಗೂ’’ತಿ। ‘‘ಉದಕಂ ನ ಲದ್ಧಂ, ಸಾಮೀ’’ತಿ
‘‘ಯೇನ ಸತ್ತುಬಿಲಙ್ಗಾ ಚ, ದಿಗುಣಪಲಾಸೋ ಚ ಪುಪ್ಫಿತೋ।
ಯೇನ ದದಾಮಿ ತೇನ ವದಾಮಿ, ಯೇನ ನ ದದಾಮಿ ನ ತೇನ ವದಾಮಿ।
ಏಸ ಮಗ್ಗೋ ಯವಮಜ್ಝಕಸ್ಸ, ಏತಂ ಅನ್ನಪಥಂ ವಿಜಾನಾಹೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧.೧೧೨)।
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ‘‘ಸಾಮಿ, ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಸತ್ತುಆಪಣಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಸಿ, ತತೋ ಕಞ್ಜಿಕಾಪಣಂ, ತೇಸಂ ಪುರತೋ ದಿಗುಣಪಣ್ಣೋ ಕೋವಿಳಾರೋ ಸುಪುಪ್ಫಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ತ್ವಂ ಯೇನ ಸತ್ತುಬಿಲಙ್ಗಾ ಯೇನ ದದಾಮೀತಿ
ಛನ್ನಪಥಪಞ್ಹೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
ಅಮರಾದೇವಿಪರಿಯೇಸನಾ
ಸೋಪಿ ತಾಯ ಕಥಿತಮಗ್ಗೇನೇವ ತಂ ಗೇಹಂ ಗತೋ। ಅಥ ನಂ ಅಮರಾದೇವಿಯಾ ಮಾತಾ ದಿಸ್ವಾ ಆಸನಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಯಾಗುಂ ಪಿವಿಸ್ಸಸಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಅಮ್ಮ, ಕನಿಟ್ಠಭಗಿನಿಯಾ ಮೇ ಅಮರಾದೇವಿಯಾ ಥೋಕಾ ಯಾಗು ಮೇ ದಿನ್ನಾ’’ತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಾ ‘‘ಧೀತು ಮೇ ಅತ್ಥಾಯ ಆಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ತೇಸಂ ದುಗ್ಗತಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅಹಂ ತುನ್ನವಾಯೋ, ಕಿಞ್ಚಿ ಸಿಬ್ಬಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಸಾಮಿ, ಮೂಲಂ ಪನ ನತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಮ್ಮ ಮೂಲೇನ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ, ಆನೇಹಿ, ಸಿಬ್ಬಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ। ಸಾ ಜಿಣ್ಣಸಾಟಕಾನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಹಟಾಹಟಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿಯೇವ। ಪುಞ್ಞವತೋ ಹಿ ಕಿರಿಯಾ ನಾಮ ಸಮಿಜ್ಝತಿಯೇವ। ಅಥ ನಂ ಆಹ ‘‘ಅಮ್ಮ, ವೀಥಿಭಾಗೇನ
ಸೋ ತಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಕತಿಪಾಹಂ ತತ್ಥೇವ ವಸಿ। ಅಥ ನಂ ವೀಮಂಸನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಅಡ್ಢನಾಳಿಕತಣ್ಡುಲೇ ಗಹೇತ್ವಾ ತತೋ ಮಯ್ಹಂ ಯಾಗುಞ್ಚ ಪೂವಞ್ಚ ಭತ್ತಞ್ಚ ಪಚಾಹೀ’’ತಿ। ಸಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಣ್ಡುಲೇ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಮೂಲತಣ್ಡುಲೇಹಿ ಭತ್ತಂ, ಮಜ್ಝಿಮತಣ್ಡುಲೇಹಿ ಯಾಗುಂ, ಕಣಕಾಹಿ ಪೂವಂ ಪಚಿತ್ವಾ ತದನುರೂಪಂ ಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಯಾಗುಂ ಅದಾಸಿ। ಸಾ ಯಾಗು ಮುಖೇ ಠಪಿತಮತ್ತಾವ
ಪಣ್ಡಿತೋ ಉಪ್ಪಾದಿತಧನಞ್ಚ, ಆಭತಧನಞ್ಚ ಸಬ್ಬಂ ತಸ್ಸಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ದತ್ವಾ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಸಸುರೇ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಂ ಆದಾಯ ನಗರಾಭಿಮುಖೋ ಅಗಮಾಸಿ। ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ತಸ್ಸಾ ವೀಮಂಸನತ್ಥಾಯ ಛತ್ತಞ್ಚ ಉಪಾಹನಞ್ಚ ದತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಇಮಂ ಛತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಧಾರೇಹಿ, ಉಪಾಹನಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಯಾಹೀ’’ತಿ। ಸಾ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕತ್ವಾ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ಸೂರಿಯಸನ್ತಾಪೇ ಛತ್ತಂ ಅಧಾರೇತ್ವಾ ವನನ್ತೇ ಧಾರೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ಥಲಟ್ಠಾನೇ ಉಪಾಹನಂ ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಉದಕಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಕಿಂ, ಭದ್ದೇ, ಥಲಟ್ಠಾನೇ ಉಪಾಹನಂ ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಉದಕಟ್ಠಾನೇ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛಸಿ, ಸೂರಿಯಸನ್ತಾಪೇ ಛತ್ತಂ ಅಧಾರೇತ್ವಾ ವನನ್ತೇ ಧಾರೇತ್ವಾ’’ತಿ? ಸಾ ಆಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ಥಲಟ್ಠಾನೇ ಕಣ್ಟಕಾದೀನಿ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಉದಕಟ್ಠಾನೇ ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಕಣ್ಟಕಾದೀನಿ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ತೇಸು ಪಾದೇ ಪವಿಟ್ಠೇಸು ದುಕ್ಖವೇದನಾ ಭವೇಯ್ಯ, ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ಸುಕ್ಖರುಕ್ಖಕಣ್ಟಕಾದೀನಿ ನತ್ಥಿ, ವನನ್ತರಂ ಪವಿಟ್ಠಾನಂ ಪನ ಸುಕ್ಖರುಕ್ಖದಣ್ಡಾದಿಕೇಸು ಮತ್ಥಕೇ ಪತಿತೇಸು ದುಕ್ಖವೇದನಾ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ತಾನಿ ಪಟಿಘಾತನತ್ಥಾಯ ಏವಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ।
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ತಸ್ಸಾ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ತುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಫಲಸಮ್ಪನ್ನಂ ಏಕಂ ಬದರರುಕ್ಖಂ ದಿಸ್ವಾ ಬದರರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ। ಸಾ ಬದರರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಮಹಾಸತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಬದರಫಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದಾಹಿ, ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಭದ್ದೇ, ಅಹಂ ಕಿಲಮಾಮಿ, ಅಭಿರುಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ತ್ವಮೇವ ಅಭಿರುಹಾ’’ತಿ। ಸಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಬದರರುಕ್ಖಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಸಾಖನ್ತರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಫಲಂ ಓಚಿನಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಫಲಂ ಮಯ್ಹಂ ದೇಹೀ’’ತಿ। ಸಾ ‘‘ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ವಾ ಅಪಣ್ಡಿತೋ ವಾ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಂ ಆಹ ‘‘ಸಾಮಿ, ಉಣ್ಹಫಲಂ ಖಾದಿಸ್ಸಸಿ, ಉದಾಹು ಸೀತಫಲ’’ನ್ತಿ? ಸೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ವಿಯ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಉಣ್ಹಫಲೇನ ಮೇ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ
ಅಥ ಸೋ ತಂ ವೀಮಂಸನತ್ಥಾಯ ದೋವಾರಿಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದೋವಾರಿಕಸ್ಸ ಭರಿಯಾಯ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಿವೇಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುರಿಸೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕಗೇಹೇ ಇತ್ಥಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಆಗತೋಮ್ಹಿ, ಇಮಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ವೀಮಂಸಥಾ’’ತಿ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಪೇಸೇಸಿ। ತೇ ತಥಾ ಕರಿಂಸು। ಸಾ ಆಹ – ‘‘ಇದಂ ಮಮ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಪಾದರಜಮ್ಪಿ ನ ಅಗ್ಘತೀ’’ತಿ। ತೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಪುನಪಿ ಯಾವತತಿಯಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಚತುತ್ಥೇ ವಾರೇ ಮಹಾಸತ್ತೋ ತೇಯೇವ ‘‘ತೇನ ಹಿ ನಂ ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಡ್ಢನ್ತಾ ಆನೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ತೇ ತಥಾ ಕರಿಂಸು। ಸಾ ಮಹಾಸತ್ತಂ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಂ ನ ಸಞ್ಜಾನಿ, ನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಚ ಪನ ಹಸಿ ಚೇವ ರೋದಿ ಚ। ಸೋ ಉಭಯಕಾರಣಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಅಥ ನಂ ಸಾ ಆಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಹಸಮಾನಾ ತವ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘ಅಯಂ ಅಕಾರಣೇನ ನ ಲದ್ಧಾ, ಪುರಿಮಭವೇ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ಲದ್ಧಾ, ಅಹೋ ಪುಞ್ಞಾನಂ ಫಲಂ ನಾಮಾ’ತಿ ಹಸಿಂ। ರೋದಮಾನಾ ಪನ ‘ಇದಾನಿ ಪರಸ್ಸ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಅಪರಜ್ಝಿತ್ವಾ
ಸೋ ತಂ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಸುದ್ಧಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ ನಂ ತತ್ಥೇವ ನೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪುನ ತುನ್ನವಾಯವೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸಯಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ರಾಜಕುಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಉದುಮ್ಬರದೇವಿಯಾ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಅಮರಾದೇವಿಂ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಮಹಾಯೋಗ್ಗೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರೇನ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಗೇಹಂ ನೇತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಂ ಕಾರೇಸಿ। ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸಹಸ್ಸಮೂಲಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಪೇಸೇಸಿ। ದೋವಾರಿಕೇ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಕಲನಗರವಾಸಿನೋ ಪಣ್ಣಾಕಾರೇ ಪಹಿಣಿಂಸು। ಅಮರಾದೇವೀಪಿ ರಞ್ಞಾ ಪಹಿತಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ದ್ವಿಧಾ
ಅಮರಾದೇವಿಪರಿಯೇಸನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಸಬ್ಬರತನಥೇನವಣ್ಣನಾ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ
ಅಮರಾದೇವೀ ದ್ವಾರೇ ಠಿತಾ ತಸ್ಸಾ ಕಿರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಅಞ್ಞತ್ಥ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಭವಿತಬ್ಬಮೇತ್ಥ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ ಇಙ್ಗಿತಸಞ್ಞಾಯ ದಾಸಿಯೋ ಪಟಿಕ್ಕಮಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ‘‘ಅಮ್ಮ, ಏಹಿ ತಕ್ಕಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ
ತೇಪಿ
ಸೇನಕಾದಯೋಪಿ ಚತ್ತಾರೋ ಜನಾ ತಸ್ಸ ಪಲಾತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಮಯಂ ಕಿಂ ಅಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಜಾನಾಪೇತ್ವಾವ ಅಮರಾದೇವಿಯಾ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಪಹಿಣಿಂಸು
ಪುಕ್ಕುಸೋಪಿ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ನ್ಹತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ನಾನಗ್ಗರಸಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಘರದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆಗತಭಾವಂ ಜಾನಾಪೇಸಿ। ಏಕಾ ಪರಿಚಾರಿಕಾ ಇತ್ಥೀ ಅಮರಾದೇವಿಯಾ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸಾ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ಆಚರಿಯ, ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಂ ಅನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಸಯಿತುಂ ಅಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ಸಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಉದಕಪೂರಂ ಘಟಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಸಿಞ್ಚಮಾನಾ ವಿಯ ‘‘ಏಹಿ, ಆಚರಿಯ, ನ್ಹಾನತ್ಥಾಯ ಫಲಕಾನಿ ಅಭಿರುಹಾ’’ತಿ ಆಹ। ತಸ್ಸ ಫಲಕಾನಿ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಠಿತಕಾಲೇ ಸಾ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಫಲಕಾನಿ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ
ಅಥ
ಸಬ್ಬರತನಥೇನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಖಜ್ಜೋಪನಕಪಞ್ಹೋ
ಅಥಸ್ಸ ಛತ್ತೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಅಸ್ಸುಣನ್ತೀ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಆವಜ್ಜಮಾನಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಆನಯನಕಾರಣಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಛತ್ತಪಿಣ್ಡಿಕಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಚತುಕ್ಕನಿಪಾತೇ ದೇವತಾಯ ಪುಚ್ಛಿತಪಞ್ಹೇ ಆಗತೇ
‘‘ಹನ್ತಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ, ಮುಖಞ್ಚ ಪರಿಸುಮ್ಭತಿ।
ಸ ವೇ ರಾಜ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ, ಕಂ ತೇನ ತ್ವಾಭಿಪಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೪.೧೯೭)।
ಸೇನಕೋ
‘‘ಕೋ ನು ಸನ್ತಮ್ಹಿ ಪಜ್ಜೋತೇ, ಅಗ್ಗಿಪರಿಯೇಸನಂ ಚರಂ।
ಅದ್ದಕ್ಖಿ ರತ್ತಿ ಖಜ್ಜೋತಂ, ಜಾತವೇದಂ ಅಮಞ್ಞಥ॥
‘‘ಸ್ವಸ್ಸ ಗೋಮಯಚುಣ್ಣಾನಿ, ಅಭಿಮತ್ಥಂ ತಿಣಾನಿ ಚ।
ವಿಪರೀತಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ, ನಾಸಕ್ಖಿ ಪಜ್ಜಲೇತವೇ॥
‘‘ಏವಮ್ಪಿ ಅನುಪಾಯೇನ, ಅತ್ಥಂ ನ ಲಭತೇ ಮಿಗೋ।
ವಿಸಾಣತೋ ಗವಂ ದೋಹಂ, ಯತ್ಥ ಖೀರಂ ನ ವಿನ್ದತಿ॥
‘‘ವಿವಿಧೇಹಿ
ನಿಗ್ಗಹೇನ ಅಮಿತ್ತಾನಂ, ಮಿತ್ತಾನಂ ಪಗ್ಗಹೇನ ಚ॥
‘‘ಸೇನಾಮೋಕ್ಖಪಲಾಭೇನ, ವಲ್ಲಭಾನಂ ನಯೇನ ಚ।
ಜಗತಿಂ ಜಗತಿಪಾಲಾ, ಆವಸನ್ತಿ ವಸುನ್ಧರ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೫.೭೫-೭೯)।
ತತ್ಥ ಸನ್ತಮ್ಹಿ ಪಜ್ಜೋತೇತಿ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಸನ್ತೇ। ಚರನ್ತಿ ಚರನ್ತೋ। ಅದ್ದಕ್ಖೀತಿ ಪಸ್ಸಿ, ದಿಸ್ವಾ ಚ ಪನ ವಣ್ಣಸಾಮಞ್ಞತಾಯ ಖಜ್ಜೋಪನಕಂ ‘‘ಜಾತವೇದೋ ಅಯಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಮಞ್ಞಿತ್ಥ। ಸ್ವಸ್ಸಾತಿ ಸೋ ಅಸ್ಸ ಖಜ್ಜೋಪನಕಸ್ಸ ಉಪರಿ ಸುಖುಮಾನಿ ಗೋಮಯಚುಣ್ಣಾನಿ ಚೇವ ತಿಣಾನಿ ಚ। ಅಭಿಮತ್ಥನ್ತಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಆಕಿರನ್ತೋ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಮುಖೇನ ಧಮನ್ತೋ ಜಾಲೇಸ್ಸಾಮಿ ನನ್ತಿ ವಿಪರೀತಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ವಾಯಮನ್ತೋಪಿ ಜಾಲೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಮಿಗೋತಿ ಮಿಗಸದಿಸೋ ಅನ್ಧಬಾಲೋ ಏವಂ ಅನುಪಾಯೇನ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಅತ್ಥಂ ನ ಲಭತಿ। ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ವಿಸಾಣೇ ಖೀರಮೇವ ನತ್ಥಿ, ತತೋ ಗಾವಿಂ ದುಹನ್ತೋ ಸೇನಾಮೋಕ್ಖಪಲಾಭೇನಾತಿ ಸೇನಾಮೋಕ್ಖಾನಂ ಅಮಚ್ಚಾನಂ ಲಾಭೇನ। ವಲ್ಲಭಾನನ್ತಿ ಪಿಯಮನಾಪಾನಂ ವಸುನ್ಧರನ್ತಿ ವಸುಸಙ್ಖಾತಾನಂ ರತನಾನಂ ಧಾರಣತೋ ವಸುನ್ಧರನ್ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಂ ಜಗತಿಂ ಜಗತಿಪಾಲಾ ರಾಜಾನೋ ಆವಸನ್ತಿ।
ನ ತೇ ತಯಾ ಸದಿಸಾ ಹುತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಯೇವ ಖಜ್ಜೋಪನಕಂ ಧಮನ್ತಿ। ಮಹಾರಾಜ, ತ್ವಂ ಪನ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಸತಿ ಖಜ್ಜೋಪನಕಂ ಧಮನ್ತೋ ವಿಯ, ತುಲಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೇನ ತುಲಯನ್ತೋ ವಿಯ, ಖೀರೇನ ಅತ್ಥೇ ಜಾತೇ ವಿಸಾಣತೋ ದುಹನ್ತೋ ವಿಯ ಚ, ಸೇನಕಾದಯೋ ಪುಚ್ಛಸಿ, ಏತೇ ಕಿಂ ಜಾನನ್ತಿ। ಖಜ್ಜೋಪನಕಸದಿಸಾ ಹೇತೇ। ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧಸದಿಸೋ ಮಹೋಸಧೋ ಪಞ್ಞಾಯ ಜಲತಿ, ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛ। ಇಮೇ ತೇ ಪಞ್ಹೇ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಜೀವಿತಂ ನತ್ಥೀತಿ ರಾಜಾನಂ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅನ್ತರಧಾಯಿ।
ಖಜ್ಜೋಪನಕಪಞ್ಹೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
ಭೂರಿಪಞ್ಹೋ
ಅಥ ರಾಜಾ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತೋ ಪುನದಿವಸೇ ಚತ್ತಾರೋ ಅಮಚ್ಚೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತಾ, ತುಮ್ಹೇ ಚತ್ತಾರೋ ಚತೂಸು ರಥೇಸು ಠತ್ವಾ ಚತೂಹಿ ನಗರದ್ವಾರೇಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಯತ್ಥ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ಮಹೋಸಧಪಣ್ಡಿತಂ ಪಸ್ಸಥ, ತತ್ಥೇವಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಖಿಪ್ಪಂ ಆನೇಥಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ। ತೇಪಿ ಚತ್ತಾರೋ ಏಕೇಕೇನ ದ್ವಾರೇನ
‘‘ಸಚ್ಚಂ
ನ ತಾಯತೇಭಾವವಸೂಪನಿತಂ, ಯೋ ಯವಕಂ ಭುಞ್ಜಸಿ ಅಪ್ಪಸೂಪ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೦.೧೪೫)।
ತತ್ಥ ಸಚ್ಚಂ ಕಿರಾತಿ ಯಂ ಆಚರಿಯಸೇನಕೋ ಆಹ, ತಂ ಕಿರ ಸಚ್ಚಮೇವ। ಸಿರೀತಿ ಇಸ್ಸರಿಯಂ। ಧಿತೀತಿ ಅಬ್ಭೋಚ್ಛಿನ್ನವೀರಿಯಂ। ನ ತಾಯತೇಭಾವವಸೂಪನಿತನ್ತಿ ಅಭಾವಸ್ಸ ಅವುಡ್ಢಿಯಾ ವಸಂ ಉಪನೀತಂ ತಂ ನ ರಕ್ಖತಿ ನ ಗೋಪೇತಿ, ಪತಿಟ್ಠಾ ಹೋತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಯವಕನ್ತಿ ಯವಭತ್ತಂ।
ಅಥ ನಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ಅನ್ಧಬಾಲ, ಅಹಂ ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಞಾಬಲೇನ ಪುನ ತಂ ಯಸಂ ಪಾಕತಿಕಂ ಕಾತುಕಾಮೋ ಏವಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ –
‘‘ಸುಖಂ ದುಕ್ಖೇನ ಪರಿಪಾಚಯನ್ತೋ, ಕಾಲಾಕಾಲಂ ವಿಚಿನಂ ಛನ್ದಛನ್ನೋ।
ಅತ್ಥಸ್ಸ ದ್ವಾರಾನಿ ಅವಾಪುರನ್ತೋ, ತೇನಾಹಂ ತುಸ್ಸಾಮಿ ಯವೋದನೇನ॥
‘‘ಕಾಲಞ್ಚ ಞತ್ವಾ ಅಭಿಜೀಹನಾಯ, ಮನ್ತೇಹಿ ಅತ್ಥಂ ಪರಿಪಾಚಯಿತ್ವಾ।
ವಿಜಮ್ಭಿಸ್ಸಂ ಸೀಹವಿಜಮ್ಭಿತಾನಿ, ತಾಯಿದ್ಧಿಯಾ ದಕ್ಖಸಿ ಮಂ ಪುನಾಪೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೦.೧೪೬-೧೪೭)।
ತತ್ಥ ದುಕ್ಖೇನಾತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕದುಕ್ಖೇನ ಅತ್ತನೋ ಪೋರಾಣಕಸುಖಂ ಪಟಿಪಾಕತಿಕಕರಣೇನ ಪರಿಪಾಚಯನ್ತೋವಡ್ಢೇನ್ತೋ। ಕಾಲಾಕಾಲನ್ತಿ ಅಯಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಚರಣಕಾಲೋ, ಅಯಂ ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋತಿ ಏವಂ ಕಾಲಞ್ಚ ಅಕಾಲಞ್ಚ ವಿಚಿನನ್ತೋ ರಞ್ಞೋ ಕುದ್ಧಕಾಲೇ ಛನ್ನೇನ ಚರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಛನ್ದೇನ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ಛನ್ನೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಕಾರಕಮ್ಮೇನ ಜೀವನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಕಾರಣಸಙ್ಖಾತಾನಿ ದ್ವಾರಾನಿ ಅಭಿಜೀಹನಾಯಾತಿ ವೀರಿಯಕರಣಸ್ಸ। ಮನ್ತೇಹಿ ಅತ್ಥಂ ಪರಿಪಾಚಯಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಬಲೇನ ಮಮ ಯಸಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಮನೋಸಿಲಾತಲೇ ವಿಜಮ್ಭಮಾನೋ ಸೀಹೋ ವಿಯ ವಿಜಮ್ಭಿಸ್ಸಂ, ತಾಯ ಇದ್ಧಿಯಾ ಮಂ ಪುನಪಿ ತ್ವಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಸೀತಿ।
ಅಥ ನಂ ಅಮಚ್ಚೋ ಆಹ – ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ಛತ್ತೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ರಾಜಾನಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ರಾಜಾ ಚತ್ತಾರೋ ಪಣ್ಡಿತೇ ಪುಚ್ಛಿ। ತೇಸು ಏಕೋಪಿ ತಂ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ತಸ್ಮಾ ರಾಜಾ ತವ ಸನ್ತಿಕಂ ಮಂ ಪಹಿಣೀ’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ
‘‘ಸುಖೀಪಿ ಹೇಕೇ ನ ಕರೋನ್ತಿ ಪಾಪಂ, ಅವಣ್ಣಸಂಸಗ್ಗಭಯಾ ಪುನೇಕೇ।
ಪಹೂ ಸಮಾನೋ ವಿಪುಲತ್ಥಚಿನ್ತೀ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಮೇ ನ ಕರೋಸಿ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೦.೧೪೮)।
ತತ್ಥ ಸುಖೀತಿ ಪಣ್ಡಿತ, ಏಕಚ್ಚೇ ‘‘ಮಯಂ ಸುಖಿನೋ ಸಮ್ಪನ್ನಇಸ್ಸರಿಯಾ, ಅಲಂ ನೋ ಏತ್ತಕೇನಾ’’ತಿ ಉತ್ತರಿ ಇಸ್ಸರಿಯಕಾರಣಾ ಪಾಪಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ‘‘ಏವರೂಪಸ್ಸ ನೋ ಯಸದಾಯಕಸ್ಸ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಅಪರಜ್ಝನ್ತಾನಂ ಅವಣ್ಣೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅವಣ್ಣಸಂಸಗ್ಗಭಯಾ ನ ಕರೋನ್ತಿ। ಏಕೋ ನ ಸಮತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ಏಕೋ ಮನ್ದಪಞ್ಞೋ, ತ್ವಂ ಪನ ಸಮತ್ಥೋ ಚ ವಿಪುಲತ್ಥಚಿನ್ತೀ ಚ, ಇಚ್ಛನ್ತೋ ಪನ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ರಜ್ಜಮ್ಪಿ ಕಾರೇಯ್ಯಾಸಿ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಮಮ ರಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದುಕ್ಖಂ ನ ಕರೋಸೀತಿ।
ಅಥ ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಹ –
‘‘ನ ಪಣ್ಡಿತಾ ಅತ್ತಸುಖಸ್ಸ ಹೇತು, ಪಾಪಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಸಮಾಚರನ್ತಿ।
ದುಕ್ಖೇನ
ತತ್ಥ ಖಲಿತಾಪೀತಿ ಸಮ್ಪತ್ತಿತೋ ಖಲಿತ್ವಾ ವಿಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಸಭಾವಾ ಹುತ್ವಾಪಿ। ನ ಜಹನ್ತಿ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಪವೇಣಿಯಧಮ್ಮಮ್ಪಿ ಸುಚರಿತಧಮ್ಮಮ್ಪಿ ನ ಜಹನ್ತಿ।
ಪುನ ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ವೀಮಂಸನತ್ಥಂ ಖತ್ತಿಯಮಾಯಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಯೇನ ಕೇನಚಿ ವಣ್ಣೇನ, ಮುದುನಾ ದಾರುಣೇನ ವಾ।
ಉದ್ಧರೇ ದೀನಮತ್ತಾನಂ, ಪಚ್ಛಾ ಧಮ್ಮಂ ಸಮಾಚರೇ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೦.೧೫೦)।
ತತ್ಥ ದೀನನ್ತಿ ದುಗ್ಗತಂ ಅತ್ತಾನಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಠಪೇಯ್ಯಾತಿ।
ಅಥಸ್ಸ ಮಹಾಸತ್ತೋ ರುಕ್ಖೂಪಮಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಯಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಛಾಯಾಯ, ನಿಸೀದೇಯ್ಯ ಸಯೇಯ್ಯ ವಾ।
ನ ತಸ್ಸ ಸಾಖಂ ಭಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಮಿತ್ತದುಬ್ಭೋ ಹಿ ಪಾಪಕೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೦.೧೫೧)।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಯದಿ ಪರಿಭುತ್ತರುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಾಖಂ ಭಞ್ಜನ್ತೋಪಿ ಮಿತ್ತದುಬ್ಭೀ ಹೋತಿ
‘‘ಯಸ್ಸಾಪಿ
ತಂ ಹಿಸ್ಸ ದೀಪಞ್ಚ ಪರಾಯಣಞ್ಚ, ನ ತೇನ ಮೇತ್ತಿಂ ಜರಯೇಥ ಪಞ್ಞೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೦.೧೫೨)।
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಮಹಾರಾಜ, ಯಸ್ಸ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಯೋ ಪುರಿಸೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮಂ ಕಾರಣಂ ಜಾನೇಯ್ಯ, ಯೇ ಚಸ್ಸ ಸನ್ತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಙ್ಖಂ ವಿನಯನ್ತಿ, ತಂ ತಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ದೀಪಞ್ಚೇವ ಪರಾಯಣಞ್ಚ, ತಾದಿಸೇನ ಆಚರಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಣ್ಡಿತೋ ಮಿತ್ತಭಾವಂ ನಾಮ ನ ಜೀರೇಯ್ಯ ನ ನಾಸೇಯ್ಯ।
ಇದಾನಿ ತಂ ಓವದನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ –
‘‘ಅಲಸೋ ಗಿಹೀ ಕಾಮಭೋಗೀ ನ ಸಾಧು, ಅಸಞ್ಞತೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನ ಸಾಧು।
ರಾಜಾ ನ ಸಾಧು ಅನಿಸಮ್ಮಕಾರೀ, ಯೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಕೋಧನೋ ತಂ ನ ಸಾಧು॥
‘‘ನಿಸಮ್ಮ
ನಿಸಮ್ಮಕಾರಿನೋ ರಾಜ, ಯಸೋ ಕಿತ್ತಿ ಚ ವಡ್ಢತೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೦.೧೫೩-೧೫೪)।
ತತ್ಥ ನ ಸಾಧೂತಿ ನ ಸುನ್ದರೋ। ಅನಿಸಮ್ಮಕಾರೀತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಸುತ್ವಾ ಅನುಪಧಾರೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಅಕತ್ವಾ ಕಾರಕೋ। ಯಸೋ ಕಿತ್ತಿ ಚಾತಿ ಇಸ್ಸರಿಯಪರಿವಾರೋ ಚ ಗುಣಕಿತ್ತಿ ಚ ಏಕನ್ತೇನ ವಡ್ಢತೀತಿ।
ಭೂರಿಪಞ್ಹೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
ದೇವತಾಪಞ್ಹೋ
ಏವಂ
‘‘ಹನ್ತಿ
ಸ ವೇ ರಾಜ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ, ಕಂ ತೇನ ತ್ವಾಭಿಪಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೪.೧೯೭)।
ತತ್ಥ ಹನ್ತೀತಿ ಪಹರತಿ। ಪರಿಸುಮ್ಭತೀತಿ ಪಹರತಿಯೇವ। ಸ ವೇತಿ ಸೋ ಏವಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ। ಕಂ ತೇನ ತ್ವಾಭಿಪಸ್ಸಸೀತಿ ತೇನ ಪಹರಣಕಾರಣೇನ ಪಿಯಂ ಕತಮಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ತ್ವಂ, ರಾಜ, ಅಭಿಪಸ್ಸಸೀತಿ।
ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾವ ಗಗನತಲೇ ಪುಣ್ಣಚನ್ದೋ ವಿಯ ಅತ್ಥೋ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ಸುಣ, ಮಹಾರಾಜ, ಯದಾ ಹಿ ಮಾತುಅಙ್ಕೇ ನಿಪನ್ನೋ ದಹರಕುಮಾರೋ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ಕೀಳನ್ತೋ ಮಾತರಂ ಹತ್ಥಪಾದೇಹಿ ಪಹರತಿ, ಕೇಸೇ ಲುಞ್ಚತಿ, ಮುಟ್ಠಿನಾ ಮುಖಂ ಪಹರತಿ, ತದಾ ನಂ ಮಾತಾ ‘ಚೋರಪುತ್ತಕ, ಕಥಂ ತ್ವಂ ನೋ ಏವಂ ಪಹರಸೀ’ತಿಆದೀನಿ ಪೇಮಸಿನೇಹವಸೇನೇವ ವತ್ವಾ ಪೇಮಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ಆಲಿಙ್ಗಿತ್ವಾ ಥನನ್ತರೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಮುಖಂ ಪರಿಚುಮ್ಬತಿ। ಇತಿ ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಏವರೂಪೇ ಕಾಲೇ ಪಿಯತರೋ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಪಿತುನೋಪೀ’’ತಿ ಏವಂ ಗಗನಮಜ್ಝೇ ಸೂರಿಯಂ ಉಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋ ವಿಯ ಪಾಕಟಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇಸಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ದೇವತಾ ಛತ್ತಪಿಣ್ಡಿಕಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಉಪಡ್ಢಂ ಸರೀರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಸುಕಥಿತೋ ಪಣ್ಡಿತೇನ ಪಞ್ಹೋ’’ತಿ ಮಧುರಸ್ಸರೇನ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ ರತನಚಙ್ಕೋಟಕಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಪುಪ್ಫಗನ್ಧವಾಸೇಹಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಅನ್ತರಧಾಯಿ। ರಾಜಾಪಿ ಪಣ್ಡಿತಂ ಪುಪ್ಫಾದೀಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ
‘‘ಅಕ್ಕೋಸತಿ ಯಥಾಕಾಮಂ, ಆಗಮಞ್ಚಸ್ಸ ಇಚ್ಛತಿ।
ಸ ವೇ ರಾಜ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ, ಕಂ ತೇನ ತ್ವಾಭಿಪಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೪.೧೯೮)।
ಅಥಸ್ಸ
ರಾಜಾಪಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ತತಿಯಂ ಪಞ್ಹಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ‘‘ವದ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಅಬ್ಭಕ್ಖಾತಿ ಅಭೂತೇನ, ಅಲಿಕೇನಾಭಿಸಾರಯೇ।
ಸ ವೇ ರಾಜ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ, ಕಂ ತೇನ ತ್ವಾಭಿಪಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೪.೧೯೯)।
ಅಥಸ್ಸ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ರಾಜ, ಯದಾ ಉಭೋ ಜಯಮ್ಪತಿಕಾ ರಹೋಗತಾ ಲೋಕಸ್ಸಾದರತಿಯಾ
ರಾಜಾಪಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಇತರಂ ಪಞ್ಹಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ‘‘ವದ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಚತುತ್ಥಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಹರಂ
ಅಞ್ಞದತ್ಥುಹರಾ ಸನ್ತಾ, ತೇ ವೇ ರಾಜ ಪಿಯಾ ಹೋನ್ತಿ।
ಕಂ ತೇನ ತ್ವಾಭಿಪಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೪.೨೦೦)।
ಅಥಸ್ಸ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಅಯಂ ಪಞ್ಹೋ ಧಮ್ಮಿಕಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತೋ। ಸದ್ಧಾನಿ ಹಿ ಕುಲಾನಿ ಇಧಲೋಕಪರಲೋಕಂ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ ಚೇವ ದಾತುಕಾಮಾನಿ ಚ ಹೋನ್ತಿ, ತಾನಿ ತಥಾರೂಪೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಯಾಚನ್ತೇಪಿ ಲದ್ಧಂ ಹರನ್ತೇ ಭುಞ್ಜನ್ತೇಪಿ ದಿಸ್ವಾ ‘ಅಮ್ಹೇಯೇವ ಯಾಚನ್ತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ಸನ್ತಕಾನಿ ಅನ್ನಪಾನಾದೀನಿ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೀ’ತಿ ತೇಸು ಅತಿರೇಕತರಂ ಪೇಮಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಏವಂ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಞ್ಞದತ್ಥುಹರಾ ಸನ್ತಾ ಏಕಂಸೇನ ಯಾಚನ್ತಾ ಚೇವ ಲದ್ಧಂ ಹರನ್ತಾ ಚ ಸಮಾನಾ ಪಿಯಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಕಥೇಸಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪಞ್ಹೇ ಕಥಿತೇ ದೇವತಾ ತಥೇವ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ತರತನಪೂರಂ ರತನಚಙ್ಕೋಟಕಂ ‘‘ಗಣ್ಹ, ಮಹಾಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಖಿಪಿ। ರಾಜಾಪಿಸ್ಸ ಅತಿರೇಕತರಂ ಪೂಜಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅತಿವಿಯ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಸೇನಾಪತಿಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಯಸೋ ಮಹಾ ಅಹೋಸಿ।
ದೇವತಾಪಞ್ಹೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
ಪಞ್ಚಪಣ್ಡಿತಪಞ್ಹೋ
ಪುನ ತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಣ್ಡಿತಾ ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಗಹಪತಿಪುತ್ತೋ ಇದಾನಿ ಮಹನ್ತತರೋ ಜಾತೋ, ಕಿಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ಮನ್ತಯಿಂಸು। ಅಥ ನೇ ಸೇನಕೋ ಆಹ – ‘‘ಹೋತು ದಿಟ್ಠೋ ಮೇ ಉಪಾಯೋ, ಮಯಂ ಗಹಪತಿಪುತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘ರಹಸ್ಸಂ ನಾಮ ಕಸ್ಸ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮ, ಸೋ ‘ನ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಥೇತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ವಕ್ಖತಿ। ಅಥ ನಂ ‘ಗಹಪತಿಪುತ್ತೋ ತೇ, ದೇವ, ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೋ ಜಾತೋ’ತಿ ಪರಿಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ತೇ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಪಣ್ಡಿತಾ ತಸ್ಸ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತುಕಾಮಮ್ಹಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಪುಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸೇನಕೋ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ಪುರಿಸೇನ ನಾಮ ಕತ್ಥ ಪತಿಟ್ಠಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಚ್ಚೇ ಪತಿಟ್ಠಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಸಚ್ಚೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೇನ
‘‘ಪಞ್ಚ ಪಣ್ಡಿತಾ ಸಮಾಗತಾತ್ಥ, ಪಞ್ಹಾ ಮೇ ಪಟಿಭಾತಿ ತಂ ಸುಣಾಥ।
ನಿನ್ದಿಯಮತ್ಥಂ ಪಸಂಸಿಯಂ ವಾ, ಕಸ್ಸೇವಾವಿಕರೇಯ್ಯ ಗುಯ್ಹಮತ್ಥ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೩೧೫)।
ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಸೇನಕೋ ‘‘ರಾಜಾನಮ್ಪಿ ಅಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಪಕ್ಖಿಪಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ತ್ವಂ ಆವಿಕರೋಹಿ ಭೂಮಿಪಾಲ, ಭತ್ತಾ ಭಾರಸಹೋ ತುವಂ ವದೇತಂ।
ತವ ಛನ್ದರುಚೀನಿ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ, ಅಥ ವಕ್ಖನ್ತಿ ಜನಿನ್ದ ಪಞ್ಚ ಧೀರಾ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೩೧೬)।
ತತ್ಥ ಭತ್ತಾತಿ ತ್ವಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಮಿಕೋ ಚೇವ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಚ ಭಾರಸ್ಸ ಸಹೋ, ಪಠಮಂ ತಾವ ತ್ವಮೇವ ಏತಂ ವದೇಹಿ। ತವ ಛನ್ದರುಚೀನೀತಿ ಪಚ್ಛಾ ತವ ಛನ್ದಞ್ಚೇವ ರುಚ್ಚನಕಾರಣಾನಿ ಚ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಪಣ್ಡಿತಾ ವಕ್ಖನ್ತಿ।
ಅಥ ರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ಕಿಲೇಸವಸಿಕತಾಯ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಯಾ ಸೀಲವತೀ ಅನಞ್ಞಥೇಯ್ಯಾ, ಭತ್ತುಚ್ಛನ್ದವಸಾನುಗಾ ಪಿಯಾ ಮನಾಪಾ।
ನಿನ್ದಿಯಮತ್ಥಂ
ತತ್ಥ ಅನಞ್ಞಥೇಯ್ಯಾತಿ ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಅಞ್ಞೇನ ನ ಥೇನಿತಬ್ಬಾ।
ತತೋ
‘‘ಯೋ ಕಿಚ್ಛಗತಸ್ಸ ಆತುರಸ್ಸ, ಸರಣಂ ಹೋತಿ ಗತೀ ಪರಾಯಣಞ್ಚ।
ನಿನ್ದಿಯಮತ್ಥಂ ಪಸಂಸಿಯಂ ವಾ, ಸಖಿನೋವಾವಿಕರೇಯ್ಯ ಗುಯ್ಹಮತ್ಥ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೩೧೮)।
ಅಥ ರಾಜಾ ಪುಕ್ಕುಸಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಕಥಂ, ಪುಕ್ಕುಸ, ಪಸ್ಸಸಿ, ನಿನ್ದಿಯಂ ವಾ ಪಸಂಸಿಯಂ ವಾ ರಹಸ್ಸಂ ಕಸ್ಸ ಕಥೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ? ಸೋ ಕಥೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಜೇಟ್ಠೋ ಅಥ ಮಜ್ಝಿಮೋ ಕನಿಟ್ಠೋ, ಯೋ ಚೇ ಸೀಲಸಮಾಹಿತೋ ಠಿತತ್ತೋ।
ನಿನ್ದಿಯಮತ್ಥಂ ಪಸಂಸಿಯಂ ವಾ, ಭಾತುವಾವಿಕರೇಯ್ಯ ಗುಯ್ಹಮತ್ಥ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೩೧೯)।
ತತ್ಥ ಠಿತತ್ತೋತಿ ಠಿತಸಭಾವೋ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನೋ।
ತತೋ ರಾಜಾ ಕಾಮಿನ್ದಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಕಥಂ ಕಾಮಿನ್ದ ಪಸ್ಸಸಿ, ರಹಸ್ಸಂ ಕಸ್ಸ ಕಥೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ? ಸೋ ಕಥೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಯೋ ವೇ ಪಿತುಹದಯಸ್ಸ ಪದ್ಧಗೂ, ಅನುಜಾತೋ ಪಿತರಂ ಅನೋಮಪಞ್ಞೋ।
ನಿನ್ದಿಯಮತ್ಥಂ ಪಸಂಸಿಯಂ ವಾ, ಪುತ್ತಸ್ಸಾವಿಕರೇಯ್ಯ ಗುಯ್ಹಮತ್ಥ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೩೨೦)।
ತತ್ಥ ಪದ್ಧಗೂತಿ ಪೇಸನಕಾರಕೋ ಯೋ ಪಿತುಸ್ಸ ಪೇಸನಂ ಕರೋತಿ, ಪಿತು ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಸೇ ವತ್ತತಿ, ಓವಾದಕ್ಖಮೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನುಜಾತೋತಿ ತಯೋ ಪುತ್ತಾ ಅತಿಜಾತೋ ಚ ಅನುಜಾತೋ ಚ ಅವಜಾತೋ ಚಾತಿ। ಅನುಪ್ಪನ್ನಂ ಯಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೋ ಅತಿಜಾತೋ, ಕುಲಭಾರೋ ಅವಜಾತೋ, ಕುಲಪವೇಣಿರಕ್ಖಕೋ ಪನ ಅನುಜಾತೋ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಏವಮಾಹ।
ತತೋ
‘‘ಮಾತಾ
ನಿನ್ದಿಯಮತ್ಥಂ ಪಸಂಸಿಯಂ ವಾ, ಮಾತುಯಾವಿಕರೇಯ್ಯ ಗುಯ್ಹಮತ್ಥ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೩೨೧)।
ತತ್ಥ ದ್ವಿಪದಾಜನಿನ್ದಸೇಟ್ಠಾತಿ ದ್ವಿಪದಾನಂ ಸೇಟ್ಠ, ಜನಿನ್ದ। ಛನ್ದಸಾ ಪಿಯೇನಾತಿ ಛನ್ದೇನ ಚೇವ ಪೇಮೇನ ಚ।
ಏವಂ ತೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ರಾಜಾ ಪಣ್ಡಿತಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಕಥಂ ಪಸ್ಸಸಿ, ಪಣ್ಡಿತ, ರಹಸ್ಸಂ ಕಸ್ಸ ಕಥೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಯಾವ ಅತ್ತನೋ ಇಚ್ಛಿತಂ ನ ನಿಪ್ಫಜ್ಜತಿ, ತಾವ ಪಣ್ಡಿತೋ ಅಧಿವಾಸೇಯ್ಯ, ಕಸ್ಸಚಿ ನ ಕಥೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಸೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಗುಯ್ಹಸ್ಸ ಹಿ ಗುಯ್ಹಮೇವ ಸಾಧು, ನ ಹಿ ಗುಯ್ಹಸ್ಸ ಪಸತ್ಥಮಾವಿಕಮ್ಮಂ।
ಅನಿಪ್ಫನ್ನತಾ ಸಹೇಯ್ಯ ಧೀರೋ, ನಿಪ್ಫನ್ನೋವ ಯಥಾಸುಖಂ ಭಣೇಯ್ಯಾ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೩೨೨)।
ತತ್ಥ ಅನಿಪ್ಫನ್ನತಾತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಯಾವ ಅತ್ತನೋ ಇಚ್ಛಿತಂ ನ ನಿಪ್ಫಜ್ಜತಿ, ತಾವ ಪಣ್ಡಿತೋ ಅಧಿವಾಸೇಯ್ಯ, ನ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಥೇಯ್ಯಾತಿ।
ಪಣ್ಡಿತೇನ ಪನ ಏವಂ ವುತ್ತೇ ರಾಜಾ ಅನತ್ತಮನೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೇನಕೋ ರಾಜಾನಂ ಓಲೋಕೇಸಿ, ರಾಜಾಪಿ ಸೇನಕಮುಖಂ ಓಲೋಕೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತೇಸಂ ಕಿರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾವ ಜಾನಿ ‘‘ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಜನಾ ಪಠಮಮೇವ ಮಂ ರಞ್ಞೋ ಅನ್ತರೇ ಪರಿಭಿನ್ದಿಂಸು, ವೀಮಂಸನವಸೇನ ಪಞ್ಹೋ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತೇಸಂ ಪನ ಕಥೇನ್ತಾನಞ್ಞೇವ ಸೂರಿಯೋ ಅತ್ಥಙ್ಗತೋ, ದೀಪಾ ಜಲಿತಾ। ಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ರಾಜಕಮ್ಮಾನಿ ನಾಮ ಭಾರಿಯಾನಿ, ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ ‘ಕಿಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ರಾಜಾನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಇಮೇಸು ಏಕೋ ‘ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ಆಹ
ಅಥ ನೇ ಸೇನಕೋ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ‘ರಹಸ್ಸಂ ನಾಮ ಅಸುಕಸ್ಸ ಅಸುಕಸ್ಸ ಕಥೇತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ವದಥ, ಕಿಂ ವೋ ಏತಂ ಕತಂ, ಉದಾಹು ದಿಟ್ಠಂ ಸುತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಕತಂ ಏತಂ, ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ। ತುಮ್ಹೇ ‘‘ರಹಸ್ಸಂ ನಾಮ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಕಥೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವದಥ, ‘‘ಕಿಂ ವೋ ಏತಂ ಕತಂ, ಉದಾಹು ದಿಟ್ಠಂ ಸುತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಕತಂ ಏತಂ ಮಯಾ’’ತಿ? ‘‘ಕಥೇಥ, ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ರಹಸ್ಸೇ ರಞ್ಞಾ ಞಾತೇ ಜೀವಿತಂ ಮೇ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ‘‘ಮಾ ಭಾಯಥ ಆಚರಿಯ, ಇಧ ತುಮ್ಹಾಕಂ ರಹಸ್ಸಭೇದಕೋ ನತ್ಥಿ, ಕಥೇಥಾ’’ತಿ। ಸೋ ನಖೇನ ಅಮ್ಬಣಂ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಇಮಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಗಹಪತಿಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಆಚರಿಯ, ಗಹಪತಿಪುತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಇಸ್ಸರಿಯೇನ ಏವರೂಪಂ ಠಾನಂ ನ ಪವಿಸಿಸ್ಸತಿ, ಇದಾನಿ ಯಸೇನ ಮತ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕಥೇಥ
ಪುಕ್ಕುಸೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ರಹಸ್ಸಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಮಮ ಊರುಯಾ ಕುಟ್ಠಂ ಅತ್ಥಿ, ಕನಿಟ್ಠೋ ಮೇ ಪಾತೋವ ಕಞ್ಚಿ ಅಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಭೇಸಜ್ಜೇನ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಪಿಲೋತಿಕಂ ದತ್ವಾ ಬನ್ಧತಿ। ರಾಜಾ ಮಯಿ ಮುದುಚಿತ್ತೋ ‘ಏಹಿ ಪುಕ್ಕುಸಾ’ತಿ ಮಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಮಮ ಊರುಯಾಯೇವ ಸಯತಿ
ಮಹಾಸತ್ತೋ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಗುಯ್ಹಂ ಅತ್ತನೋ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಅಕಾಸಿ
‘‘ಕಿಂ
ಕಿಂ ಚಿನ್ತಯಮಾನೋ ದುಮ್ಮನೋಸಿ, ನೂನ ದೇವ ಅಪರಾಧೋ ಅತ್ಥಿ ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೩೨೩)।
ಅಥ ರಾಜಾ ಕಥೇನ್ತೋ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಪಣ್ಹೇ ವಜ್ಝೋ ಮಹೋಸಧೋತಿ, ಆಣತ್ತೋ ಮೇ ವಮಾಯ ಭೂರಿಪಞ್ಞೋ।
ತಂ ಚಿನ್ತಯಮಾನೋ ದುಮ್ಮನೋಸ್ಮಿ, ನ ಹಿ ದೇವೀ ಅಪರಾಧೋ ಅತ್ಥಿ ತುಯ್ಹ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೩೨೪)।
ತತ್ಥ ಆಣತ್ತೋತಿ ಭದ್ದೇ, ಚತ್ತಾರೋ ಪಣ್ಡಿತಾ ‘‘ಮಹೋಸಧೋ ಮಮ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೋ’’ತಿ ಕಥಯಿಂಸು। ಮಯಾ ತಥತೋ ಅವಿಚಿನಿತ್ವಾ ‘‘ವಧೇಥ ನ’’ನ್ತಿ ಭೂರಿಪಞ್ಞೋ ವಧಾಯ ಆಣತ್ತೋ। ತಂ ಕಾರಣಂ ಚಿನ್ತಯಮಾನೋ ದುಮ್ಮನೋಸ್ಮೀತಿ।
ತಸ್ಸಾ
ಇತರೇಪಿ
‘‘ಅಭಿದೋಸಗತೋ ದಾನಿ ಏಹಿಸಿ, ಕಿಂ ಸುತ್ವಾ ಕಿಂ ಸಙ್ಕತೇ ಮನೋ ತೇ।
ಕೋ ತೇ ಕಿಮವೋಚ ಭೂರಿಪಞ್ಞ, ಇಙ್ಘ ವಚನಂ ಸುಣೋಮ ಬ್ರೂಹಿ ಮೇತ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೩೨೫)।
ತತ್ಥ ಅಭಿದೋಸಗತೋತಿ ಹಿಯ್ಯೋ ಪಠಮಯಾಮೇ ಗತೋ ಇದಾನಿ ಆಗತೋ। ಕಿಂ ಸಙ್ಕತೇತಿ ಕಿಂ ಆಸಙ್ಕತೇ। ಕಿಮವೋಚಾತಿ ಕಿಂ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಮಾ ಗಮೀತಿ ತಂ ಕೋಚಿ ಅವೋಚ।
ಅಥ ನಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ತಯಾ ಮೇ ಚತುನ್ನಂ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ವಚನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಧೋ ಆಣತ್ತೋ, ತೇನಾಹಂ ನ ಏಮೀ’’ತಿ ಚೋದೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಪಣ್ಹೇ ವಜ್ಝೋ ಮಹೋಸಧೋತಿ, ಯದಿ ತೇ ಮನ್ತಯಿತಂ ಜನಿನ್ದ ದೋಸಂ।
ಭರಿಯಾಯ ರಹೋಗತೋ ಅಸಂಸಿ, ಗುಯ್ಹಂ ಪಾತುಕತಂ ಸುತಂ ಮಮೇತ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೩೨೬)।
ತತ್ಥ ಯದಿ ತೇತಿ ಯಸ್ಮಾ ತಯಾ। ಮನ್ತಯಿತನ್ತಿ ಕಥಿತಂ। ದೋಸನ್ತಿ ಅಭಿದೋಸಂ, ರತ್ತಿಭಾಗೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಸ್ಸ ಕಥಿತನ್ತಿ? ಭರಿಯಾಯ। ತ್ವಞ್ಹಿ ಹಿಯ್ಯೋ ತಸ್ಸಾ ಇಮಮತ್ಥಂ ರಹೋಗತೋ ಅಸಂಸಿ। ಗುಯ್ಹಂ ಪಾತುಕತನ್ತಿ ತಸ್ಸಾ ಏವರೂಪಂ ಅತ್ತನೋ ರಹಸ್ಸಂ ಪಾತುಕತಂ। ಸುತಂ ಮಮೇತನ್ತಿ ಮಯಾ ಪನೇತಂ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇಯೇವ ಸುತಂ।
ರಾಜಾ
‘‘ಯಂ ಸಾಲವನಸ್ಮಿಂ ಸೇನಕೋ, ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ ಅಸಬ್ಭಿರೂಪಂ।
ಸಖಿನೋವ
ತತ್ಥ ಅಸಬ್ಭಿರೂಪನ್ತಿ ಅಸಾಧುಜಾತಿಕಂ ಲಾಮಕಂ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಹಿ ನಗರೇ ಅಸುಕಂ ನಾಮ ವೇಸಿಂ ಸಾಲವನುಯ್ಯಾನೇ ಪುರಿಸಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾಯೇವ ಸಾಟಕೇನ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಘರೇ ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ನಾಗದನ್ತಕೇ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ। ಸಖಿನೋವಾತಿ ಅಥ ನಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಏಕಸ್ಸ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ರಹೋಗತೋ ಹುತ್ವಾ ಅಕ್ಖಾಸಿ, ತಮ್ಪಿ ಮಯಾ ಸುತಂ। ನಾಹಂ ದೇವಸ್ಸ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೋ, ಸೇನಕೋಯೇವ। ಯದಿ ತೇ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇನ ಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥಿ, ಸೇನಕಂ ಗಣ್ಹಾಪೇಹೀತಿ।
ರಾಜಾ ಸೇನಕಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಸೇನಕಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಸ್ಸ ಬನ್ಧನಾಗಾರಪ್ಪವೇಸನಂ ಆಣಾಪೇಸಿ। ಪಣ್ಡಿತೋ ಪುಕ್ಕುಸಸ್ಸ ರಹಸ್ಸಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಪುಕ್ಕುಸಪುರಿಸಸ್ಸ ತೇ ಜನಿನ್ದ, ಉಪ್ಪನ್ನೋ ರೋಗೋ ಅರಾಜಯುತ್ತೋ।
ಭಾತುಚ್ಚ ರಹೋಗತೋ ಅಸಂಸಿ, ಗುಯ್ಹಂ ಪಾತುಕತಂ ಸುತಂ ಮಮೇತ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೩೨೮)।
ತತ್ಥ ಅರಾಜಯುತ್ತೋತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಏತಸ್ಸ ಕುಟ್ಠರೋಗೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಸೋ ರಾಜಾನಂ ಪತ್ತುಂ ಅಯುತ್ತೋ, ಛುಪನಾನುಚ್ಛವಿಕೋ ನ ಹೋತಿ। ತುಮ್ಹೇ ಚ ‘‘ಪುಕ್ಕುಸಸ್ಸ ಊರು ಮುದುಕೋ’’ತಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ತಸ್ಸ ಊರುಮ್ಹಿ ನಿಪಜ್ಜಥ। ಸೋ ಪನೇಸ ವಣಬನ್ಧಪಿಲೋತಿಕಾಯ ಫಸ್ಸೋ, ದೇವಾತಿ।
ರಾಜಾ ತಮ್ಪಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಪುಕ್ಕುಸಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಮ್ಪಿ ಬನ್ಧನಾಗಾರಂ ಪವೇಸಾಪೇಸಿ। ಪಣ್ಡಿತೋ ಕಾಮಿನ್ದಸ್ಸಪಿ ರಹಸ್ಸಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಆಬಾಧೋಯಂ
ಪುತ್ತಸ್ಸ ರಹೋಗತೋ ಅಸಂಸಿ, ಗುಯ್ಹಂ ಪಾತುಕತಂ ಸುತಂ ಮಮೇತ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೩೨೯)।
ತತ್ಥ ಅಸಬ್ಭಿರೂಪೋತಿ ಯೇನ ಸೋ ಆಬಾಧೇನ ಫುಟ್ಠೋ ಉಮ್ಮತ್ತಕಸುನಖೋ ವಿಯ ವಿರವತಿ, ಸೋ ನರದೇವಯಕ್ಖಾಬಾಧೋ ಅಸಬ್ಭಿಜಾತಿಕೋ ಲಾಮಕೋ, ರಾಜಕುಲಂ ಪವಿಸಿತುಂ ನ ಯುತ್ತೋ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ ವದತಿ।
ರಾಜಾ
‘‘ಅಟ್ಠವಙ್ಕಂ ಮಣಿರತನಂ ಉಳಾರಂ, ಸಕ್ಕೋ ತೇ ಅದದಾ ಪಿತಾಮಹಸ್ಸ।
ದೇವಿನ್ದಸ್ಸ ಗತಂ ತದಜ್ಜ ಹತ್ಥಂ, ಮಾತುಚ್ಚ ರಹೋಗತೋ ಅಸಂಸಿ।
ಗುಯ್ಹಂ ಪಾತುಕತಂ ಸುತಂ ಮಮೇತ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೩೩೦)।
ತತ್ಥ ಪಿತಾಮಹಸ್ಸಾತಿ ತವ ಪಿತಾಮಹಸ್ಸ ಕುಸರಾಜಸ್ಸ। ತದಜ್ಜ ಹತ್ಥನ್ತಿ ತಂ ಮಙ್ಗಲಸಮ್ಮತಂ ಮಣಿರತನಂ ಅಜ್ಜ ದೇವಿನ್ದಸ್ಸ ಹತ್ಥಗತಂ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ।
ರಾಜಾ ತಮ್ಪಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ದೇವಿನ್ದಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಮ್ಪಿ ಬನ್ಧನಾಗಾರಂ ಪವೇಸಾಪೇಸಿ। ಏವಂ ‘‘ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ವಧಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಬನ್ಧನಾಗಾರಂ ಪವಿಟ್ಠಾ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನಾಹಂ ‘ಅತ್ತನೋ ಗುಯ್ಹಂ ಪರಸ್ಸ ನ ಕಥೇತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ವದಾಮಿ, ವದನ್ತಾ ಪನ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪತ್ತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉತ್ತರಿ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
‘‘ಗುಯ್ಹಸ್ಸ ಹಿ ಗುಯ್ಹಮೇವ ಸಾಧು, ನ ಗುಯ್ಹಸ್ಸ ಪಸತ್ಥಮಾವಿಕಮ್ಮಂ।
ಅನಿಪ್ಫನ್ನತಾ ಸಹೇಯ್ಯ ಧೀರೋ, ನಿಪ್ಫನ್ನೋವ ಯಥಾಸುಖಂ ಭಣೇಯ್ಯ॥
‘‘ನ
ನ ಹಿ ಪಾತುಕತೋ ಸಾಧು, ಗುಯ್ಹೋ ಅತ್ಥೋ ಪಜಾನತಾ॥
‘‘ಥಿಯಾ
ಯೋ ಚಾಮಿಸೇನ ಸಂಹೀರೋ, ಹದಯತ್ಥೇನೋ ಚ ಯೋ ನರೋ॥
‘‘ಗುಯ್ಹಮತ್ಥಂ ಅಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ಸಮ್ಬೋಧಯತಿ ಯೋ ನರೋ।
ಮನ್ತಭೇದಭಯಾ ತಸ್ಸ, ದಾಸಭೂತೋ ತಿತಿಕ್ಖತಿ॥
‘‘ಯಾವನ್ತೋ ಪುರಿಸಸ್ಸತ್ಥಂ, ಗುಯ್ಹಂ ಜಾನನ್ತಿ ಮನ್ತಿನಂ।
ತಾವನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಉಬ್ಬೇಗಾ, ತಸ್ಮಾ ಗುಯ್ಹಂ ನ ವಿಸ್ಸಜೇ॥
‘‘ವಿವಿಚ್ಚ ಭಾಸೇಯ್ಯ ದಿವಾ ರಹಸ್ಸಂ, ರತ್ತಿಂ ಗಿರಂ ನಾತಿವೇಲಂ ಪಮುಞ್ಚೇ।
ಉಪಸ್ಸುತಿಕಾ
ತತ್ಥ ಅಮಿತ್ತಸ್ಸ ಚಾತಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ಚ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಸ್ಸ ಚ ನ ಕಥೇಯ್ಯ। ಸಂಹೀರೋತಿ ಯೋ ಚ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಮಿಸೇನ ಸಂಹೀರತಿ ಉಪಲಾಪತಿ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಸಪಿ ನ ಸಂಸೇಯ್ಯ। ಹದಯತ್ಥೇನೋತಿ ಯೋ ಚ ಅಮಿತ್ತೋ ಮಿತ್ತಪತಿರೂಪಕೋ ಮುಖೇನ ಅಞ್ಞಂ ಕಥೇತಿ, ಹದಯೇನ ಅಞ್ಞಂ ಚಿನ್ತೇತಿ, ತಸ್ಸಪಿ ನ ಸಂಸೇಯ್ಯ। ಅಸಮ್ಬುದ್ಧನ್ತಿ ಪರೇಹಿ ಅಞ್ಞಾತಂ। ‘‘ಅಸಮ್ಬೋಧ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಪರೇಸಂ ಬೋಧೇತುಂ ಅಯುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಿತಿಕ್ಖತೀತಿ ತಸ್ಸ ಅಕ್ಕೋಸಮ್ಪಿ ಪರಿಭಾಸಮ್ಪಿ ಪಹಾರಮ್ಪಿ ದಾಸೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಅಧಿವಾಸೇತಿ। ಮನ್ತಿನನ್ತಿ ಮನ್ತಿತಂ, ಮನ್ತೀನಂ ವಾ ಅನ್ತರೇ ಯಾವನ್ತೋ ಜಾನನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಾವನ್ತೋತಿ ತೇ ಗುಯ್ಹಜಾನನಕೇ ಪಟಿಚ್ಚ ತತ್ತಕಾ ತಸ್ಸ ಉಬ್ಬೇಗಾ ಸನ್ತಾಸಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ನ ವಿಸ್ಸಜೇತಿ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯ ಪರಂ ನ ಜಾನಾಪೇಯ್ಯ। ವಿವಿಚ್ಚಾತಿ ಸಚೇ ದಿವಾ ರಹಸ್ಸಂ ಮನ್ತೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ವಿವಿತ್ತಂ ಓಕಾಸಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸುಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಮನ್ತೇಯ್ಯ। ನಾತಿವೇಲನ್ತಿ ರತ್ತಿಂ ರಹಸ್ಸಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಪನ ಅತಿವೇಲಂ ಮರಿಯಾದಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತೋ ಗಿರಂ ನಪ್ಪಮುಞ್ಚೇಯ್ಯ। ಉಪಸ್ಸುತಿಕಾ ಹೀತಿ ಮನ್ತನಟ್ಠಾನಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ತಿರೋಕುಟ್ಟಾದೀಸು ಠತ್ವಾ ಸೋತಾರೋ। ತಸ್ಮಾತಿ ಮಹಾರಾಜ, ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಸೋ ಮನ್ತೋ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಭೇದಮುಪಾಗಮೀತಿ।
ರಾಜಾ
ಪಞ್ಚಪಣ್ಡಿತಪಞ್ಹೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
ನಿಟ್ಠಿತಾ ಚ ಪರಿಭಿನ್ದಕಥಾ।
ಯುದ್ಧಪರಾಜಯಕಣ್ಡಂ
ತತೋ
ತದಾ ಕಪಿಲರಟ್ಠೇ ಸಙ್ಖಬಲಕೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಆವುಧಾನಿ ಸಜ್ಜಾಪೇಸಿ, ಸೇನಂ ಸಙ್ಕಡ್ಢಿ। ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಕಪುರಿಸೋ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಯಂ ಇಧ ಪವತ್ತಿಂ ‘ಇದಂ ನಾಮ ಕರಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ನ ಜಾನಾಮ, ಆವುಧಾನಿ ಸಜ್ಜಾಪೇತಿ, ಸೇನಂ ಸಙ್ಕಡ್ಢತಿ, ತುಮ್ಹೇ ಪುರಿಸವಿಸೇಸೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಇದಂ ಪವತ್ತಿಂ ತಥತೋ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ। ಅಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಸುವಪೋತಕಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮ, ಕಪಿಲರಟ್ಠೇ ಸಙ್ಖಬಲಕೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಆವುಧಾನಿ ಸಜ್ಜಾಪೇಸಿ, ತ್ವಂ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ‘ಇಮಂ ನಾಮ ಕರೋತೀ’ತಿ ತಥತೋ ಞತ್ವಾ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪಂ
ತದಾ ಸುವಪೋತಕೋಪಿ ತಂ ಕಿರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಭವಿತಬ್ಬಮೇತ್ಥ ಕಾರಣೇನ, ಅಜ್ಜ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಸುಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಸಾಲರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪತ್ತನ್ತರೇ ನಿಲೀಯಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಕಥೇಥ, ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ತವ ಕಣ್ಣೇ ಇತೋ ಕರೋಹಿ, ಚತುಕ್ಕಣ್ಣೋವ ಮನ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸಚೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಮಮ ವಚನಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ತಂ ಅಗ್ಗರಾಜಾನಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ಮಹಾತಣ್ಹತಾಯ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಕಥೇಥ, ಆಚರಿಯ, ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ತೇ ವಚನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ‘‘ದೇವ, ಮಯಂ ಸೇನಂ ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಖುದ್ದಕನಗರಂ ರುಮ್ಭಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮ, ಅಹಞ್ಹಿ ಚೂಳದ್ವಾರೇನ ನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ವಕ್ಖಾಮಿ – ಮಹಾರಾಜ, ತವ ಯುದ್ಧೇನ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಕೇವಲಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಕೋ ಹೋಹಿ, ತವ ರಜ್ಜಂ ತವೇವ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಯುಜ್ಝನ್ತೋ ಪನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬಲವಾಹನಸ್ಸ ಮಹನ್ತತಾಯ
ಸುವಪೋತಕೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ತೇಸಂ ಮನ್ತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಾಖಾಯಂ ಓಲಮ್ಬಕಂ ಓತಾರೇನ್ತೋ ವಿಯ ಕೇವಟ್ಟಸ್ಸ ಸೀಸೇ ಛಕಣಪಿಣ್ಡಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಮೇತ’’ನ್ತಿ ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಉದ್ಧಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಅಪರಮ್ಪಿ ಮುಖೇ ಪಾತೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿರಿ ಕಿರೀ’’ತಿ ಸದ್ದಂ ವಿರವನ್ತೋ ಸಾಖತೋ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಕೇವಟ್ಟ, ತ್ವಂ ಚತುಕ್ಕಣ್ಣಮನ್ತೋತಿ ಮಞ್ಞಸಿ, ಇದಾನೇವ ಛಕ್ಕಣ್ಣೋ ಜಾತೋ, ಪುನ ಅಟ್ಠಕಣ್ಣೋ ಭವಿತ್ವಾ ಅನೇಕಸತಕಣ್ಣೋಪಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಗಣ್ಹಥ, ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಾನಞ್ಞೇವ ವಾತವೇಗೇನ ಮಿಥಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ನಿವೇಸನಂ ಪಾವಿಸಿ। ತಸ್ಸ ಪನ ಇದಂ ವತ್ತಂ – ಸಚೇ ಕುತೋಚಿ ಆಭತಸಾಸನಂ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸೇವ ಕಥೇತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ಅಥಸ್ಸ ಅಂಸಕೂಟೇ ಓತರತಿ, ಸಚೇ ಅಮರಾದೇವಿಯಾಪಿ ಸೋತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಉಚ್ಛಙ್ಗೇ ಓತರತಿ, ಸಚೇ ಮಹಾಜನೇನ ಸೋತಬ್ಬಂ, ಭೂಮಿಯಂ ಓತರತಿ। ತದಾ ಸೋ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಅಂಸಕೂಟೇ ಓತರಿ। ತಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ‘‘ರಹಸ್ಸೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಮಹಾಜನೋ ಪಟಿಕ್ಕಮಿ। ಪಣ್ಡಿತೋ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪರಿಪಾಸಾದತಲಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ‘‘ಕಿಂ ತೇ, ತಾತ, ದಿಟ್ಠಂ ಸುತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸೋ ‘‘ಅಹಂ, ದೇವ, ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ವಿಚರನ್ತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಗುಯ್ಹಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಉತ್ತರಪಞ್ಚಾಲನಗರೇ ಪನ ಚೂಳನಿಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಸ್ಸ ಪುರೋಹಿತೋ ಕೇವಟ್ಟೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ರಾಜಾನಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ನೇತ್ವಾ ಚತುಕ್ಕಣ್ಣಮನ್ತಂ ಗಣ್ಹಿ। ಅಥಾಹಂ ಸಾಖನ್ತರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಮನ್ತಂ ಸುಣಿತ್ವಾ ಮನ್ತಪರಿಯೋಸಾನೇ ತಸ್ಸ ಸೀಸೇ ಚ ಮುಖೇ ಚ ಛಕಣಪಿಣ್ಡಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಆಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಕಥೇಸಿ। ‘ರಞ್ಞಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ’’ನ್ತಿ
ಅಥಸ್ಸ ಪಣ್ಡಿತೋ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿತ್ವಾ ತಂ ಮುದುಪಚ್ಚತ್ಥರಣೇ ಸುವಣ್ಣಪಞ್ಜರೇ ಸುಟ್ಠು ಸಯಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕೇವಟ್ಟೋ ಮಮ ಮಹೋಸಧಸ್ಸ ಪಣ್ಡಿತಭಾವಂ ನ ಜಾನಾತಿ ಮಞ್ಞೇ, ಅಹಂ ನ ದಾನಿಸ್ಸ ಮನ್ತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪುಣಿತುಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ನಗರತೋ ದುಗ್ಗತಕುಲಾನಿ ನೀಹರಾಪೇತ್ವಾ ಬಹಿ ನಿವಾಸಾಪೇಸಿ, ರಟ್ಠಜನಪದದ್ವಾರಗಾಮೇಸು ಸಮಿದ್ಧಾನಿ ಇಸ್ಸರಿಯಕುಲಾನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋನಗರೇ ನಿವಾಸಾಪೇಸಿ, ಬಹುಂ ಧನಧಞ್ಞಂ ಕಾರೇಸಿ। ಚೂಳನಿಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋಪಿ ಕೇವಟ್ಟಸ್ಸ ವಚನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸೇನಙ್ಗಪರಿವುತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಖುದ್ದಕನಗರಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿ। ಕೇವಟ್ಟೋಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ತತ್ಥ
ಚೂಳನಿಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ಸತ್ತದಿವಸಸತ್ತಮಾಸಾಧಿಕೇಹಿ ಸತ್ತಸಂವಚ್ಛರೇಹಿ ವಿದೇಹರಜ್ಜಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸೇಸಂ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ರಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕೇವಟ್ಟಂ ಆಹ – ‘‘ಆಚರಿಯ, ಮಿಥಿಲಾಯಂ ವಿದೇಹರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಮಹೋಸಧಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ವಸನನಗರೇ ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ। ಸೋ ಹಿ ಏವಂ ಞಾಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ಏವಂ ಉಪಾಯಕುಸಲೋ’’ತಿ ಸೋ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ ಉಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋ ವಿಯ ಮಹೋಸಧಸ್ಸ ಗುಣೇ ಕಥೇಸಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ಸಯಮ್ಪಿ ಉಪಾಯಕುಸಲೋವ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಿಥಿಲನಗರಂ ನಾಮ ದೇವ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ, ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ರಜ್ಜಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಹೋತಿ, ಕಿಂ ನೋ ಏತೇನಾ’’ತಿ ಉಪಾಯೇನೇವ ರಾಜಾನಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖಾಪೇಸಿ। ಸೇಸರಾಜಾನೋಪಿ ‘‘ಮಯಂ ಮಿಥಿಲರಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಜಯಪಾನಂ ಪಿವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಕೇವಟ್ಟೋ ತೇಪಿ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ‘‘ವಿದೇಹರಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಸೋಪಿ ರಾಜಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಕೋವ, ತಸ್ಮಾ ನಿವತ್ತಥಾ’’ತಿ ತೇ ಉಪಾಯೇನೇವ ಬೋಧೇಸಿ। ತೇ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿಂಸು। ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಕಪುರಿಸಾ ಸಾಸನಂ ಪೇಸಯಿಂಸು ‘‘ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ಏಕಸತರಾಜಪರಿವುತೋ ಮಿಥಿಲಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋವ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಗರಮೇವ
ಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ಮಾದಿಸೇ ಧರಮಾನೇ ಏತ್ತಕಾನಂ ರಾಜೂನಂ ಮರಣಂ ಅಯುತ್ತಂ, ಅವಸ್ಸಯೋ ನೇಸಂ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಹಜಾತಂ ಯೋಧಸಹಸ್ಸಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮಾ, ಚೂಳನಿಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ಕಿರ ಉಯ್ಯಾನಂ ಅಲಙ್ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಸತರಾಜಪರಿವುತೋ ಸುರಂ ಪಾತುಕಾಮೋ, ತುಮ್ಹೇ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜೂನಂ ಆಸನೇಸು ಪಞ್ಞತ್ತೇಸು ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಅನಿಸಿನ್ನೇಯೇವ ‘ಚೂಳನಿಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಸ್ಸ ಅನನ್ತರಂ ಮಹಾರಹಂ ಆಸನಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋವ ದೇಥಾ’ತಿ ವದನ್ತಾ ಗಹೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಪುರಿಸೇಹಿ ‘ತುಮ್ಹೇ ಕಸ್ಸ ಪುರಿಸಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘ವಿದೇಹರಾಜಸ್ಸಾ’ತಿ ವದೇಯ್ಯಾಥ। ತೇ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ‘ಮಯಂ ಸತ್ತದಿವಸಸತ್ತಮಾಸಾಧಿಕಾನಿ ಸತ್ತವಸ್ಸಾನಿ ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ವಿದೇಹರಾಜಾನಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮ, ಕಿಂ ರಾಜಾ ನಾಮೇಸ, ಗಚ್ಛಥ ಪರಿಯನ್ತೇ ಆಸನಂ ಗಣ್ಹಥಾ’ತಿ ವದನ್ತಾ ಕಲಹಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಅಥ ತುಮ್ಹೇ ‘ಠಪೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಂ ಅಞ್ಞೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ಉತ್ತರಿತರೋ ಇಧ ನತ್ಥೀ’ತಿ ಕಲಹಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ಆಸನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಲಭನ್ತಾ ‘ನ ದಾನಿ
ಚೂಳನಿಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ
ಅಥ
೫೯೦.
‘‘ಪಞ್ಚಾಲೋ ಸಬ್ಬಸೇನಾಯ, ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋಯಮಾಗತೋ।
ಸಾಯಂ ಪಞ್ಚಾಲಿಯಾ ಸೇನಾ, ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯೋ ಮಹೋಸಧ॥
೫೯೧.
‘‘ವೀಥಿಮತೀ ಪತ್ತಿಮತೀ, ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಮಕೋವಿದಾ।
ಓಹಾರಿನೀ ಸದ್ದವತೀ, ಭೇರಿಸಙ್ಖಪ್ಪಬೋಧನಾ॥
೫೯೨.
‘‘ಲೋಹವಿಜ್ಜಾಲಙ್ಕಾರಾಭಾ, ಧಜಿನೀ ವಾಮರೋಹಿನೀ।
ಸಿಪ್ಪಿಯೇಹಿ ಸುಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಸೂರೇಹಿ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಾ॥
೫೯೩.
‘‘ದಸೇತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತಾ ಆಹು, ಭೂರಿಪಞ್ಞಾ ರಹೋಗಮಾ।
ಮಾತಾ ಏಕಾದಸೀ ರಞ್ಞೋ, ಪಞ್ಚಾಲಿಯಂ ಪಸಾಸತಿ॥
೫೯೪.
‘‘ಅಥೇತ್ಥೇಕಸತಂ
ಅಚ್ಛಿನ್ನರಟ್ಠಾ ಬ್ಯಥಿತಾ, ಪಞ್ಚಾಲಿಯಂ ವಸಂ ಗತಾ॥
೫೯೫.
‘‘ಯಂವದಾ
ಪಞ್ಚಾಲಮನುಯಾಯನ್ತಿ, ಅಕಾಮಾ ವಸಿನೋ ಗತಾ॥
೫೯೬.
‘‘ತಾಯ ಸೇನಾಯ ಮಿಥಿಲಾ, ತಿಸನ್ಧಿಪರಿವಾರಿತಾ।
ರಾಜಧಾನೀ ವಿದೇಹಾನಂ, ಸಮನ್ತಾ ಪರಿಖಞ್ಞತಿ॥
೫೯೭.
‘‘ಉದ್ಧಂ
ಮಹೋಸಧ ವಿಜಾನಾಹಿ, ಕಥಂ ಮೋಕ್ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಸೇನಾಯಾತಿ ಸಬ್ಬಾಯ ಏಕಸತರಾಜನಾಯಿಕಾಯ ಅಟ್ಠಾರಸಅಕ್ಖೋಭಣಿಸಙ್ಖಾಯ ಸೇನಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗತೋ ಕಿರ, ತಾತಾತಿ ವದತಿ। ಪಞ್ಚಾಲಿಯಾತಿ ಪಞ್ಚಾಲರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಕಾ। ವೀಥಿಮತೀತಿ ವೀಥಿಯಾ ಆನೀತೇ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರೇ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೇನ ವಡ್ಢಕಿಗಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ಪತ್ತಿಮತೀತಿ ಪದಸಞ್ಚರೇನ ಬಲಕಾಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಮಕೋವಿದಾತಿ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಮೇ ಕುಸಲಾ। ಓಹಾರಿನೀತಿ ಪರಸೇನಾಯ ಅನ್ತರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅಪಞ್ಞಾಯನ್ತಾವ ಪರಸೀಸಂ ಆಹರಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾ। ಸದ್ದವತೀತಿ ದಸಹಿ ಸದ್ದೇಹಿ ಅವಿವಿತ್ತಾ। ಭೇರಿಸಙ್ಖಪ್ಪಬೋಧನಾತಿ ‘‘ಏಥ ಯಾಥ ಯುಜ್ಝಥಾ’’ತಿಆದೀನಿ ತತ್ಥ ವಚೀಭೇದೇನ ಜಾನಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ತಾದಿಸಾನಿ ಪನೇತ್ಥ ಕಿಚ್ಚಾನಿ ಭೇರಿಸಙ್ಖಸದ್ದೇಹೇವ ಬೋಧೇನ್ತೀತಿ ಭೇರಿಸಙ್ಖಪ್ಪಬೋಧನಾ। ಲೋಹವಿಜ್ಜಾಲಙ್ಕಾರಾಭಾತಿ ಏತ್ಥ ಲೋಹವಿಜ್ಜಾತಿ ಲೋಹಸಿಪ್ಪಾನಿ। ಸತ್ತರತನಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾನಂ ಕವಚಚಮ್ಮಜಾಲಿಕಾಸೀಸಕರೇಣಿಕಾದೀನಂ ಏತಂ ನಾಮಂ। ಅಲಙ್ಕಾರಾತಿ ರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾದೀನಂ ಅಲಙ್ಕಾರಾ। ತಸ್ಮಾ ಲೋಹವಿಜ್ಜಾಹಿ ಚೇವ ಅಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಚ ಭಾಸತೀತಿ ಲೋಹವಿಜ್ಜಾಲಙ್ಕಾರಾಭಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಧಜಿನೀತಿ ಸುವಣ್ಣಾದಿಪಟಿಮಣ್ಡಿತೇಹಿ ನಾನಾವತ್ಥಸಮುಜ್ಜಲೇಹಿ ರಥಾದೀಸು ಸಮುಸ್ಸಿತಧಜೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ವಾಮರೋಹಿನೀತಿ ಹತ್ಥೀ ಚ ಅಸ್ಸೇ ಚ ಆರೋಹನ್ತಾ ವಾಮಪಸ್ಸೇನ ಆರೋಹನ್ತಿ, ತೇನ ‘‘ವಾಮರೋಹಿನೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ, ಅಪರಿಮಿತಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಸಮಾಕಿಣ್ಣಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಿಪ್ಪಿಯೇಹೀತಿ ಹತ್ಥಿಸಿಪ್ಪಅಸ್ಸಸಿಪ್ಪಾದೀಸು ಅಟ್ಠಾರಸಸು ಸಿಪ್ಪೇಸು ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪತ್ತೇಹಿ ಸುಟ್ಠು ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಸುಸಮಾಕಿಣ್ಣಾ। ಸೂರೇಹೀತಿ ತಾತ, ಏಸಾ ಕಿರ ಸೇನಾ ಸೀಹಸಮಾನಪರಕ್ಕಮೇಹಿ ಸೂರಯೋಧೇಹಿ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಾ।
ಆಹೂತಿ ದಸ ಕಿರೇತ್ಥ ಸೇನಾಯ ಪಣ್ಡಿತಾತಿ ವದನ್ತಿ। ಭೂರಿಪಞ್ಞಾತಿ ಪಥವಿಸಮಾಯ ವಿಪುಲಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ರಹೋಗಮಾತಿ ರಹೋ ಗಮನಸೀಲಾ ರಹೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮನ್ತನಸೀಲಾ। ತೇ ಕಿರ ಏಕಾಹದ್ವೀಹಂ ಚಿನ್ತೇತುಂ ಲಭನ್ತಾ ಪಥವಿಂ ಪರಿವತ್ತೇತುಂ ಆಕಾಸೇ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾ। ಏಕಾದಸೀತಿ ತೇಹಿ
ಏಕದಿವಸಂ ಕಿರೇಕೋ ಪುರಿಸೋ ಏಕಂ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಞ್ಚ ಪುಟಕಭತ್ತಞ್ಚ ಕಹಾಪಣಸಹಸ್ಸಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ನದಿಂ ತರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಓತಿಣ್ಣೋ ನದಿಮಜ್ಝಂ ಪತ್ವಾ ತರಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತೀರೇ ಠಿತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಮಮ ಹತ್ಥೇ ಏಕಾ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿ ಪುಟಕಭತ್ತಂ ಕಹಾಪಣಸಹಸ್ಸಞ್ಚ ಅತ್ಥಿ, ಇತೋ ಯಂ ಮಯ್ಹಂ ರುಚ್ಚತಿ, ತಂ ದಸ್ಸಾಮಿ। ಯೋ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಸೋ ಮಂ ಉತ್ತಾರೇತೂ’’ತಿ। ಅಥೇಕೋ ಥಾಮಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪುರಿಸೋ ಗಾಳ್ಹಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ನದಿಂ ಓಗಾಹೇತ್ವಾ ತಂ ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರತೀರಂ ಉತ್ತಾರೇತ್ವಾ ‘‘ದೇಹಿ ಮೇ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ‘‘ಸೋ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಂ ವಾ ಪುಟಕಭತ್ತಂ ವಾ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ
ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ರಞ್ಞೋ ಮಾತಾ ಚಲಾಕದೇವೀ ನಾಮ ಅವಿದೂರೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ರಞ್ಞೋ ದುಬ್ಬಿನಿಚ್ಛಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ಇಮಂ ಅಡ್ಡಂ ಞತ್ವಾವ ಸುಟ್ಠು ವಿನಿಚ್ಛಿತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಜಾನಾಮಿ। ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ಉತ್ತರಿತರಂ ಜಾನಾಥ, ತುಮ್ಹೇವ ವಿನಿಚ್ಛಿನಥಾ’’ತಿ। ಸಾ ‘‘ಏವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಪುರಿಸಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ತಾತ, ತವ ಹತ್ಥಗತಾನಿ ತೀಣಿಪಿ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇಹೀ’’ತಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಉದಕೇ ವುಯ್ಹಮಾನೋ ಇಮಸ್ಸ ಕಿಂ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ನಾಮಯ್ಯೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ ತವ ರುಚ್ಚನಕಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಸಹಸ್ಸತ್ಥವಿಕಂ ಗಣ್ಹಿ। ಅಥ ನಂ ಸಾ ಥೋಕಂ ಗತಕಾಲೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ಸಹಸ್ಸಂ ತೇ ರುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ರುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತಾತ, ತಯಾ ‘ಇತೋ
ಖತ್ಯಾತಿ ಅಚ್ಛಿನ್ನರಟ್ಠಾತಿ ಚೂಳನಿಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇನ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಹಿತರಟ್ಠಾ। ಬ್ಯಥಿತಾತಿ ಮರಣಭಯಭೀತಾ ಅಞ್ಞಂ ಗಹೇತಬ್ಬಗಹಣಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ। ಪಞ್ಚಾಲಿಯಂ ವಸಂ ಗತಾತಿ ಏತಸ್ಸ ಪಞ್ಚಾಲರಞ್ಞೋ ವಸಂ ಗತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾಮಿವಚನತ್ಥೇ ಹಿ ಏತಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ। ಯಂವದಾ ತಕ್ಕರಾತಿ ಯಂ ಮುಖೇನ ವದನ್ತಿ, ತಂ ರಞ್ಞೋ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಾವ। ವಸಿನೋ ಗತಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಸಯಂವಸಿನೋ ಇದಾನಿ ಪನಸ್ಸ ವಸಂ ಗತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಿಸನ್ಧೀತಿ ಪಠಮಂ ಹತ್ಥಿಪಾಕಾರೇನ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾ, ತತೋ ರಥಪಾಕಾರೇನ, ತತೋ ಅಸ್ಸಪಾಕಾರೇನ, ತತೋ ಯೋಧಪತ್ತಿಪಾಕಾರೇನ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾತಿ ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಸಙ್ಖೇಪೇಹಿ ತಿಸನ್ಧೀಹಿ ಪರಿವಾರಿತಾ। ಹತ್ಥಿರಥಾನಞ್ಹಿ ಅನ್ತರಂ ಏಕೋ ಸನ್ಧಿ, ರಥಅಸ್ಸಾನಂ ಅನ್ತರಂ ಏಕೋ ಸನ್ಧಿ, ಅಸ್ಸಪತ್ತೀನಂ ಅನ್ತರಂ ಏಕೋ ಸನ್ಧಿ। ಪರಿಖಞ್ಞತೀತಿ ಖನೀಯತಿ। ಇಮಞ್ಹಿ ಇದಾನಿ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮಾ ವಿಯ ಸಮನ್ತತೋ ಖನನ್ತಿ। ಉದ್ಧಂ ತಾರಕಜಾತಾವಾತಿ ತಾತ, ಯಾಯ ಸೇನಾಯ ಸಮನ್ತಾ ಪರಿವಾರಿತಾ, ಸಾ ಅನೇಕಸತಸಹಸ್ಸದಣ್ಡದೀಪಿಕಾಹಿ ಉದ್ಧಂ ತಾರಕಜಾತಾ ವಿಯ ಖಾಯತಿ। ವಿಜಾನಾಹೀತಿ ತಾತ ಮಹೋಸಧಪಣ್ಡಿತ, ಅವೀಚಿತೋ ಯಾವ ಭವಗ್ಗಾ ಅಞ್ಞೋ ತಯಾ ಸದಿಸೋ ಉಪಾಯಕುಸಲೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಪಣ್ಡಿತಭಾವೋ ನಾಮ ಏವರೂಪೇಸು ಠಾನೇಸು ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ತ್ವಮೇವ ಜಾನಾಹಿ, ಕಥಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಇತೋ ದುಕ್ಖಾ ಪಮೋಕ್ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ।
ಇಮಂ ರಞ್ಞೋ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಾ ಅತಿವಿಯ ಮರಣಭಯಭೀತೋ, ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಖೋ ಪನ ವೇಜ್ಜೋ ಪಟಿಸರಣಂ, ಛಾತಸ್ಸ
ಗಹೇತ್ವಾ
೫೯೮.
‘‘ಪಾದೇ ದೇವ ಪಸಾರೇಹಿ, ಭುಞ್ಜ ಕಾಮೇ ರಮಸ್ಸು ಚ।
ಹಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಾಲಿಯಂ ಸೇನಂ, ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ಪಲಾಯಿತೀ’’ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ‘‘ದೇವ, ತ್ವಂ ಯಥಾಸುಖಂ ಅತ್ತನೋ ರಜ್ಜಸುಖಸಙ್ಖಾತೇ ತೇ ಪಾದೇ ಪಸಾರೇಹಿ, ಪಸಾರೇನ್ತೋ ಚ ಸಙ್ಗಾಮೇ ಚಿತ್ತಂ ಅಕತ್ವಾ ಭುಞ್ಜ, ಕಾಮೇ ರಮಸ್ಸು ಚ, ಏಸ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ಇಮಂ ಸೇನಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ।
ಏವಂ ಪಣ್ಡಿತೋ ರಾಜಾನಂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ರಾಜನಿವೇಸನಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ನಗರೇ ಛಣಭೇರಿಂ
ಚೂಳನಿಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋಪಿ ನಗರೇ ಕೋಲಾಹಲಂ ಸುತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚೇ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಅಮ್ಹೇಸು ಅಟ್ಠಾರಸಅಕ್ಖೋಭಣಿಯಾ ಸೇನಾಯ ನಗರಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಠಿತೇಸು ನಗರವಾಸೀನಂ ಭಯಂ ವಾ ಸಾರಜ್ಜಂ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಆನನ್ದಿತಾ ಸೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತಾ ಅಪ್ಫೋಟೇನ್ತಿ ನದನ್ತಿ ಸೇಳೇನ್ತಿ ನಚ್ಚನ್ತಿ ಗಾಯನ್ತಿ, ಕಿಂ ನಾಮೇತ’’ನ್ತಿ? ಅಥ ನಂ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಕಪುರಿಸಾ ಮುಸಾವಾದಂ ಕತ್ವಾ ಏವಮಾಹಂಸು ‘‘ದೇವ, ಮಯಂ ಏಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಚೂಳದ್ವಾರೇನ ನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಛಣನಿಸ್ಸಿತಂ ಮಹಾಜನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿಮ್ಹಾ ‘ಅಮ್ಭೋ
ರಾಜಾ
ರಾಜಾ
ಅಥ
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಕೇವಟ್ಟಂ ಆಹ – ‘‘ಆಚರಿಯ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಉದಕಕ್ಖಯೇನ ಇದಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ, ಹರಥೇಕಂ ಉಪಾಯ’’ನ್ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ, ದೇವ, ಧಞ್ಞಕ್ಖಯೇನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮ, ನಗರಂ ನಾಮ ಬಹಿಧಞ್ಞಂ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಹೋತು ಆಚರಿಯಾತಿ, ಪಣ್ಡಿತೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ನ ಮೇ ಕೇವಟ್ಟಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪಣ್ಡಿತಭಾವಂ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಅನುಪಾಕಾರಮತ್ಥಕೇ ಕಲಲಂ ಕತ್ವಾ ವೀಹಿಂ ತತ್ಥ ರೋಪಾಪೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ನಾಮ ಸಮಿಜ್ಝತೀತಿ ವೀಹೀ ಏಕರತ್ತೇನೇವ ವುಟ್ಠಾಯ ಪಾಕಾರಮತ್ಥಕೇ ನೀಲಾ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ। ತಂ
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಕೇವಟ್ಟಂ ‘‘ಆಚರಿಯ, ಧಞ್ಞಕ್ಖಯೇನಪಿ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಅಯಮ್ಪಿ ಅನುಪಾಯೋ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ತೇನ ಹಿ, ದೇವ, ದಾರುಕ್ಖಯೇನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮ, ನಗರಂ ನಾಮ ಬಹಿದಾರುಕಂ ಹೋತೀ’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ ಹೋತು, ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ। ಪಣ್ಡಿತೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಪಾಕಾರಮತ್ಥಕೇ ವೀಹಿಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನಂ ದಾರುರಾಸಿಂ ಕಾರೇಸಿ। ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಾ ಚೂಳನಿಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಸ್ಸ ಪುರಿಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಹಾಸಂ ಕರೋನ್ತಾ ‘‘ಸಚೇ ಛಾತತ್ಥ, ಯಾಗುಭತ್ತಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ಮಹನ್ತಮಹನ್ತಾನಿ ದಾರೂನಿ ಖಿಪಿಂಸು। ರಾಜಾ ‘‘ಪಾಕಾರಮತ್ಥಕೇನ ದಾರೂನಿ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ಕಿಮೇತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ದೇವ, ಗಹಪತಿಪುತ್ತೋ ಕಿರ ಮಹೋಸಧಪಣ್ಡಿತೋ ಅನಾಗತಭಯಂ ದಿಸ್ವಾ ದಾರೂನಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಕುಲಾನಂ ಪಚ್ಛಾಗೇಹೇಸು ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ಅತಿರೇಕಾನಿ ಪಾಕಾರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಪಾಪೇಸೀ’’ತಿ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಕಾನಞ್ಞೇವ ಸನ್ತಿಕಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಕೇವಟ್ಟಂ ಆಹ – ‘‘ಆಚರಿಯ, ದಾರುಕ್ಖಯೇನಪಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಗಣ್ಹಿತುಂ, ಆಹರಥೇಕಂ ಉಪಾಯ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಞ್ಞೋ ಉಪಾಯೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ। ‘‘ಆಚರಿಯ, ಕಿಂ ಉಪಾಯೋ ನಾಮೇಸ, ನಾಹಂ ತವ ಉಪಾಯಸ್ಸ ಅನ್ತಂ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ವೇದೇಹಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಗರಮೇವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ದೇವ, ‘ಚೂಳನಿಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ಏಕಸತಖತ್ತಿಯೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವೇದೇಹಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖೀ’ತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಲಜ್ಜನಕಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕಿಂ ಪನ ಮಹೋಸಧೋವ ಪಣ್ಡಿತೋ, ಅಹಮ್ಪಿ ಪಣ್ಡಿತೋಯೇವ, ಏಕಂ ಲೇಸಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಲೇಸೋ ನಾಮ, ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಧಮ್ಮಯುದ್ಧಂ ನಾಮ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಮೇತಂ
ಪಣ್ಡಿತೋ ತಮ್ಪಿ ರಹಸ್ಸಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಕೇವಟ್ಟಸ್ಸ ಪರಜ್ಜಾಮಿ, ನಾಹಂ ಪಣ್ಡಿತೋಸ್ಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ಚೂಳನಿಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋಪಿ ‘‘ಸೋಭನೋ, ಆಚರಿಯ, ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸ್ವೇ ಧಮ್ಮಯುದ್ಧಂ
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪನ ಪಾತೋವ ಗನ್ಧೋದಕೇನ ನ್ಹತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಂ ಕಾಸಿಕವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ನಾನಗ್ಗರಸಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ರಾಜದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಪವಿಸತು ಮೇ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠತ್ವಾ ‘‘ಕುಹಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಧಮ್ಮಯುದ್ಧಮಣ್ಡಲಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಕಿಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ದೇವ, ಕೇವಟ್ಟಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಮಣಿರತನೇನ ವಞ್ಚೇತುಕಾಮೋಮ್ಹಿ, ಅಟ್ಠವಙ್ಕಂ ಮಣಿರತನಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ‘‘ಗಣ್ಹ, ತಾತಾ’’ತಿ। ಸೋ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ರಾಜನಿವೇಸನಾ ಓತಿಣ್ಣೋ ಸಹಜಾತೇಹಿ ಯೋಧಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ನವುತಿಕಹಾಪಣಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಂ
ಸೋಪಿ ಮರುಗಣಪರಿವುತೋ ವಿಯ ಸಕ್ಕೋ ಅನೋಮೇನ ಸಿರಿವಿಭವೇನ ತಂ ಮಣಿರತನಂ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಕೇವಟ್ಟಾಭಿಮುಖೋ ಅಗಮಾಸಿ। ಕೇವಟ್ಟೋಪಿ ತಂ ದಿಸ್ವಾವ
ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪನ ‘‘ಉಟ್ಠೇಥ ಆಚರಿಯ, ಉಟ್ಠೇಥ ಆಚರಿಯ, ಮಾ ಮಂ ವನ್ದಥಾ’’ತಿ ವಚೀಘೋಸೋ ಸಕಲಪರಿಸಂ ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ‘‘ಕೇವಟ್ಟಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮಹೋಸಧಸ್ಸ ಪಾದೇ ವನ್ದತೀ’’ತಿ ಪುರಿಸಾಪಿಸ್ಸ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಉನ್ನಾದಾದೀನಿ ಅಕಂಸು। ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ರಾಜಾನೋ ಕೇವಟ್ಟಂ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಓಣತಂ ಅದ್ದಸಂಸುಯೇವ। ತೇ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಣ್ಡಿತೇನ ಮಹೋಸಧೋ ವನ್ದಿತೋ, ಇದಾನಿ ಪರಾಜಿತಮ್ಹಾ, ನ ನೋ ಜೀವಿತಂ ದಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಅಸ್ಸೇ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಪಞ್ಚಾಲಾಭಿಮುಖಾ ಪಲಾಯಿತುಂ ಆರಭಿಂಸು। ತೇ ಪಲಾಯನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಾ ‘‘ಚೂಳನಿಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ಏಕಸತಖತ್ತಿಯೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಲಾಯತೀ’’ತಿ ಪುನ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಮಕಂಸು। ತಂ ಸುತ್ವಾ ತೇ ರಾಜಾನೋ ಮರಣಭಯಭೀತಾ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಪಲಾಯನ್ತಾ ಸೇನಙ್ಗಂ ಭಿನ್ದಿಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಾಪಿ ನದನ್ತಾ ವಗ್ಗನ್ತಾ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಕೋಲಾಹಲಮಕಂಸು
ಕೇವಟ್ಟೋ ಅಸ್ಸಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ನಲಾಟೇ ಲೋಹಿತಂ ಪುಞ್ಛಮಾನೋ ಸೇನಂ ಪತ್ವಾ ಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋವ ‘‘ಭೋನ್ತೋ ಮಾ ಪಲಾಯಥ, ಭೋನ್ತೋ ಮಾ ಪಲಾಯಥ, ನಾಹಂ ಗಹಪತಿಪುತ್ತಂ ವನ್ದಾಮಿ, ತಿಟ್ಠಥ ತಿಟ್ಠಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೇನಾ ಅಸದ್ದಹನ್ತಾ ಅಟ್ಠತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಕೇವಟ್ಟಂ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಾ ಪರಿಭಾಸನ್ತಾ ‘‘ಪಾಪಧಮ್ಮ ದುಟ್ಠಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ‘ಧಮ್ಮಯುದ್ಧಂ ನಾಮ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವತ್ವಾ ನತ್ತುಮತ್ತಂ ಅಪ್ಪಹೋನ್ತಮ್ಪಿ ವನ್ದತಿ, ನತ್ಥಿ ತವ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಕಥಂ ಅಸುಣನ್ತಾ ವಿಯ ಗಚ್ಛನ್ತೇವ। ಸೋ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇನಂ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ‘‘ಭೋನ್ತೋ ವಚನಂ ಸದ್ದಹಥ ಮಯ್ಹಂ, ನಾಹಂ ತಂ ವನ್ದಾಮಿ, ಮಣಿರತನೇನ ಮಂ ವಞ್ಚೇಸೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ರಾಜಾನೋ ನಾನಾಕಾರಣೇಹಿ ಸಮ್ಬೋಧೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಥಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ತಥಾ ಭಿನ್ನಂ ಸೇನಂ ಪಟಿನಿವತ್ತೇಸಿ। ಸಾ ಪನ ತಾವ
ರಾಜಾ ಕೇವಟ್ಟಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮ, ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ। ‘‘ದೇವ, ಕಸ್ಸಚಿ ಚೂಳದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ಅದತ್ವಾ ಸಞ್ಚಾರಂ ಛಿನ್ದಾಮ, ಮನುಸ್ಸಾ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ಅಲಭನ್ತಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಥ ಮಯಂ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಪಣ್ಡಿತೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಞತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಇಮೇಸು ಚಿರಂ ಇಧೇವ ವಸನ್ತೇಸು ಫಾಸುಕಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಉಪಾಯೇನೇವ ತೇ ಪಲಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಮನ್ತೇನ ತೇ ಪಲಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕಂ ಮನ್ತಕುಸಲಂ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಅನುಕೇವಟ್ಟಂ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಆಚರಿಯ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಂ ಕಮ್ಮಂ ನಿದ್ಧರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮ, ಪಣ್ಡಿತ, ವದೇಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಆಚರಿಯ, ತುಮ್ಹೇ ಅನುಪಾಕಾರೇ ಠತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಮಾದಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪೂವಮಚ್ಛಮಂಸಾದೀನಿ ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಖಾದಥ ಮಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಥ, ಅಞ್ಞಂ ಕತಿಪಾಹಂ ವಸಿತುಂ ವಾಯಮಥ, ನಗರವಾಸಿನೋ ಪಞ್ಜರೇ ಬದ್ಧಕುಕ್ಕುಟಾ ವಿಯ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ವೋ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಅಥ ತುಮ್ಹೇ ವೇದೇಹಞ್ಚ ದುಟ್ಠಗಹಪತಿಪುತ್ತಞ್ಚ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ವದೇಯ್ಯಾಥ
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಅನುಕೇವಟ್ಟಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಸಾಧು ಪಣ್ಡಿತ, ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ತೇ ವಚನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಕತಿಪಯಪಹಾರೇ ಸಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ‘‘ಪಣ್ಡಿತ
ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತಸ್ಸ ನಿಚ್ಛಯೇನ ಪಲಾಯನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಅಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಕಪುರಿಸಾನಂ ‘‘ಅಜ್ಜ ರಾಜಾ ಪಲಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಮಾ ನಿದ್ದಾಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಅಸ್ಸೋ ಯಥಾ ಆಕಡ್ಢಿತೋ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಪಲಾಯತಿ, ಏವಂ ಅವಕಪ್ಪನಾಯ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮಸಮನನ್ತರೇ ‘‘ಕಪ್ಪಿತೋ, ದೇವ, ಅಸ್ಸೋ, ವೇಲಂ ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ಅಸ್ಸಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿ। ಅನುಕೇವಟ್ಟೋಪಿ ಅಸ್ಸಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತೋ। ಅವಕಪ್ಪನಾಯ ಕಪ್ಪಿತಅಸ್ಸೋ
ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಸ್ಸ ಯುದ್ಧಪರಾಜಯಕಣ್ಡಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ।
ಸುವಕಣ್ಡಂ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ
ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತುಸ್ಸಿತ್ವಾ ‘‘ಸುನ್ದರೋ ಉಪಾಯೋ, ಆಚರಿಯ, ಏವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ತಂ ಪನ ಮನ್ತಂ ಚೂಳನಿಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಸ್ಸ ಸಯನಪಾಲಿಕಾ ಸಾಳಿಕಾ
ರಾಜಾ ತೇಸಂ ಧನಂ ದತ್ವಾ ಪುನ ಗಾಯಕೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತಾ, ಮಿಥಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ಇಮಿನಾವ ಉಪಾಯೇನ ಗಾಯಥಾ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ। ತೇ ತಾನಿ ಗಾಯನ್ತಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಮಿಥಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಮಜ್ಜಮಣ್ಡಲೇ ಗಾಯಿಂಸು। ತಾನಿ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಜನೋ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಬಹುಂ ಧನಂ ಅದಾಸಿ। ತೇ ರತ್ತಿಸಮಯೇ ರುಕ್ಖೇಸುಪಿ ಗಾಯಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಸಕುಣಾನಂ ಗೀವಾಸು ಕಂಸತಾಲೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಓತರನ್ತಿ। ಆಕಾಸೇ ಕಂಸತಾಲಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಪಞ್ಚಾಲರಾಜಧೀತು ಸರೀರವಣ್ಣಂ ದೇವತಾಪಿ ಗಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ಸಕಲನಗರೇ ಏಕಕೋಲಾಹಲಂ ಅಹೋಸಿ। ರಾಜಾ ಸುತ್ವಾ ಗಾಯಕೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋನಿವೇಸನೇ ಸಮಜ್ಜಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಏವರೂಪಂ ಕಿರ ಉತ್ತಮರೂಪಧರಂ ಧೀತರಂ ಚೂಳನಿರಾಜಾ ಮಯ್ಹಂ ದಾತುಕಾಮೋ’’ತಿ ತುಸ್ಸಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಬಹುಂ ಧನಂ ಅದಾಸಿ। ತೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಅಥ ನಂ ಕೇವಟ್ಟೋ ಆಹ – ‘‘ಇದಾನಿ, ಮಹಾರಾಜ, ದಿವಸಂ ವವತ್ಥಪನತ್ಥಾಯ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ಆಚರಿಯ, ಕಿಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಥೋಕಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರ’’ನ್ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ದಾಪೇಸಿ। ಸೋ ತಂ ಆದಾಯ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ವೇದೇಹರಟ್ಠಂ ಪಾಪುಣಿ। ತಸ್ಸಾಗಮನಂ ಸುತ್ವಾ ನಗರೇ ಏಕಕೋಲಾಹಲಂ ಜಾತಂ ‘‘ಚೂಳನಿರಾಜಾ ಕಿರ ವೇದೇಹೋ ಚ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಚೂಳನಿರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ಧೀತರಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸತಿ
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಯಥಾ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಾನಂ ಓಕಾಸೋ
೫೯೯.
‘‘ರಾಜಾ ಸನ್ಥವಕಾಮೋ ತೇ, ರತನಾನಿ ಪವೇಚ್ಛತಿ।
ಆಗಚ್ಛನ್ತು ಇತೋ ದೂತಾ, ಮಞ್ಜುಕಾ ಪಿಯಭಾಣಿನೋ॥
೬೦೦.
‘‘ಭಾಸನ್ತು ಮುದುಕಾ ವಾಚಾ, ಯಾ ವಾಚಾ ಪಟಿನನ್ದಿತಾ।
ಪಞ್ಚಾಲೋ ಚ ವಿದೇಹೋ ಚ, ಉಭೋ ಏಕಾ ಭವನ್ತು ತೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸನ್ಥವಕಾಮೋತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವಂ ಕಾತುಕಾಮೋ। ರತನಾನೀತಿ ಇತ್ಥಿರತನಂ ಅತ್ತನೋ ಧೀತರಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಬ್ಬರತನಾನಿ ದಸ್ಸತಿ। ಆಗಚ್ಛನ್ತೂತಿ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಿರ ಉತ್ತರಪಞ್ಚಾಲನಗರತೋ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಧುರವಚನಾ ಪಿಯಭಾಣಿನೋ ದೂತಾ ಇಧ ಆಗಚ್ಛನ್ತು, ಇತೋ ಚ ತತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತು। ಏಕಾ ಭವನ್ತೂತಿ ಗಙ್ಗೋದಕಂ ವಿಯ ಯಮುನೋದಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸನ್ದನ್ತಾ ಏಕಸದಿಸಾವ ಹೋನ್ತೂತಿ।
ಏವಞ್ಚ
ಸೋ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸಞ್ಞಮದಾಸಿ ‘‘ತಾತಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಕಥೇತುಂ ಆರದ್ಧೇ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯಾಥ ‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಮಾ
ಅಥ
೬೦೧.
‘‘ಕಥಂ ನು ಕೇವಟ್ಟ ಮಹೋಸಧೇನ, ಸಮಾಗಮೋ ಆಸಿ ತದಿಙ್ಘ ಬ್ರೂಹಿ।
ಕಚ್ಚಿ ತೇ ಪಟಿನಿಜ್ಝತ್ತೋ, ಕಚ್ಚಿ ತುಟ್ಠೋ ಮಹೋಸಧೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಟಿನಿಜ್ಝತ್ತೋತಿ ಧಮ್ಮಯುದ್ಧಮಣ್ಡಲೇ ಪವತ್ತವಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ವೂಪಸಮನತ್ಥಂ ಕಚ್ಚಿ ತ್ವಂ ತೇನ, ಸೋ ಚ ತಯಾ ನಿಜ್ಝತ್ತೋ ಖಮಾಪಿತೋ। ಕಚ್ಚಿ ತುಟ್ಠೋತಿ ಕಚ್ಚಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞಾ ಪೇಸಿತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ತುಟ್ಠೋತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಕೇವಟ್ಟೋ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ತುಮ್ಹೇ ‘ಪಣ್ಡಿತೋ’ತಿ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರಥ, ತತೋ ಅಸಪ್ಪುರಿಸತರೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಗಾಥಮಾಹ –
೬೦೨.
‘‘ಅನರಿಯರೂಪೋ
ಯಥಾ ಮೂಗೋ ಚ ಬಧಿರೋ ಚ, ನ ಕಿಞ್ಚಿತ್ಥಂ ಅಭಾಸಥಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಸಬ್ಭಿರೂಪೋತಿ ಅಪಣ್ಡಿತಜಾತಿಕೋ। ನ ಕಿಞ್ಚಿತ್ಥನ್ತಿ ಮಯಾ ಸಹ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತ್ಥಂ ನ ಭಾಸಿತ್ಥ, ತೇನೇವ ನಂ ಅಪಣ್ಡಿತೋತಿ ಮಞ್ಞಾಮೀತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅಗುಣಂ ಕಥೇಸಿ।
ರಾಜಾ
೬೦೩.
‘‘ಅದ್ಧಾ ಇದಂ ಮನ್ತಪದಂ ಸುದುದ್ದಸಂ, ಅತ್ಥೋ ಸುದ್ಧೋ ನರವಿರಿಯೇನ ದಿಟ್ಠೋ।
ತಥಾ ಹಿ ಕಾಯೋ ಮಮ ಸಮ್ಪವೇಧತಿ, ಹಿತ್ವಾ ಸಯಂ ಕೋ ಪರಹತ್ಥಮೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಇದನ್ತಿ ಯಂ ಮಮ ಪುತ್ತೇನ ದಿಟ್ಠಂ, ಅದ್ಧಾ ಇದಂ ಮನ್ತಪದಂ ಅಞ್ಞೇನ ಇತರಪುರಿಸೇನ ಸುದುದ್ದಸಂ। ನರವಿರಿಯೇನಾತಿ ವೀರಿಯವನ್ತೇನ ಮಹೋಸಧಪಣ್ಡಿತೇನ ಸುದ್ಧೋ ಅತ್ಥೋ ದಿಟ್ಠೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸಯನ್ತಿ ಸಕಂ ರಟ್ಠಂ ಹಿತ್ವಾ ಕೋ ಪರಹತ್ಥಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ।
‘‘ಮಮ
೬೦೪.
‘‘ಛನ್ನಞ್ಹಿ ಏಕಾವ ಮತೀ ಸಮೇತಿ, ಯೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಉತ್ತಮಭೂರಿಪತ್ತಾ।
ಯಾನಂ ಅಯಾನಂ ಅಥ ವಾಪಿ ಠಾನಂ, ಮಹೋಸಧ ತ್ವಮ್ಪಿ ಮತಿಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಛನ್ನನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತ, ಕೇವಟ್ಟಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಚ ಮಮ ಚ ಇಮೇಸಞ್ಚ ಚತುನ್ನನ್ತಿ ಛನ್ನಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಾವ ಮತಿ ಏಕೋಯೇವ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ ಗಙ್ಗೋದಕಂ ವಿಯ ಯಮುನೋದಕೇನ ಠಾನನ್ತಿ ಇಧೇವ ವಾಸೋ। ಮತಿಂ ಕರೋಹೀತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರುಚ್ಚನಕಂ ನಾಮ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಚಿನ್ತೇಹಿ, ಕಿಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆವಾಹತ್ಥಾಯ ತತ್ಥ ಯಾನಂ, ಉದಾಹು ಅಯಾನಂ, ಅದು ಇಧೇವ ವಾಸೋ ರುಚ್ಚತೀತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಾ ಅತಿವಿಯ ಕಾಮಗಿದ್ಧೋ ಅನ್ಧಬಾಲಭಾವೇನ ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ವಚನಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಗಮನೇ ದೋಸಂ ಕಥೇತ್ವಾ ನಿವತ್ತೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಚತಸ್ಸೋ ಗಾಥಾಯೋ ಅಭಾಸಿ –
೬೦೫.
‘‘ಜಾನಾಸಿ ಖೋ ರಾಜ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಮಹಬ್ಬಲೋ ಚೂಳನಿಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ।
ರಾಜಾ ಚ ತಂ ಇಚ್ಛತಿ ಮಾರಣತ್ಥಂ, ಮಿಗಂ ಯಥಾ ಓಕಚರೇನ ಲುದ್ದೋ॥
೬೦೬.
‘‘ಯಥಾಪಿ ಮಚ್ಛೋ ಬಳಿಸಂ, ವಙ್ಕಂ ಮಂಸೇನ ಛಾದಿತಂ।
ಆಮಗಿದ್ಧೋ ನ ಜಾನಾತಿ, ಮಚ್ಛೋ ಮರಣಮತ್ತನೋ॥
೬೦೭.
‘‘ಏವಮೇವ ತುವಂ ರಾಜ, ಚೂಳನೇಯ್ಯಸ್ಸ ಧೀತರಂ।
ಕಾಮಗಿದ್ಧೋ ನ ಜಾನಾಸಿ, ಮಚ್ಛೋವ ಮರಣಮತ್ತನೋ॥
೬೦೮.
‘‘ಸಚೇ
ಮಿಗಂ ಪನ್ಥಾನುಬನ್ಧಂವ, ಮಹನ್ತಂ ಭಯಮೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ರಾಜಾತಿ ವಿದೇಹಂ ಆಲಪತಿ। ಮಹಾನುಭಾವೋತಿ ಮಹಾಯಸೋ। ಮಹಬ್ಬಲೋತಿ ಅಟ್ಠರಸಅಕ್ಖೋಭಣಿಸಙ್ಖೇನ ಬಲೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಮಾರಣತ್ಥನ್ತಿ ಮಾರಣಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ। ಓಕಚರೇನಾತಿ ಓಕಚಾರಿಕಾಯ ಮಿಗಿಯಾ। ಲುದ್ದೋ ಹಿ ಏಕಂ ಮಿಗಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ರಜ್ಜುಕೇನ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ನೇತ್ವಾ ಮಿಗಾನಂ ಗೋಚರಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ಸಾ ಬಾಲಮಿಗಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆನೇತುಕಾಮಾ ಸಕಸಞ್ಞಾಯ ರಾಗಂ ಜನೇನ್ತೀ ವಿರವತಿ। ತಸ್ಸಾ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಬಾಲಮಿಗೋ ಮಿಗಗಣಪರಿವುತೋ ವನಗುಮ್ಬೇ ನಿಪನ್ನೋ ಸೇಸಮಿಗೀಸು ಸಞ್ಞಂ ಅಕತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಸದ್ದಸ್ಸವನಸಂಸಗ್ಗೇನ ಬದ್ಧೋ ವುಟ್ಠಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗೀವಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕಿಲೇಸವಸೇನ ತಂ ಮಿಗಿಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಲುದ್ದಸ್ಸ ಪಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ತಮೇನಂ ಸೋ ತಿಖಿಣಾಯ ಸತ್ತಿಯಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇತಿ। ತತ್ಥ ಲುದ್ದೋ ವಿಯ ಚೂಳನಿರಾಜಾ, ಓಕಚಾರಿಕಾ ವಿಯ ಅಸ್ಸ ಧೀತಾ, ಲುದ್ದಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಆವುಧಂ ವಿಯ ಕೇವಟ್ಟಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ। ಇತಿ ಯಥಾ ಓಕಚರೇನ ಲುದ್ದೋ ಮಿಗಂ ಮಾರಣತ್ಥಾಯ ಇಚ್ಛತಿ, ಏವಂ ಸೋಪಿ ರಾಜಾ ತಂ ಇಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಆಮಗಿದ್ಧೋತಿ ಬ್ಯಾಮಸತಗಮ್ಭೀರೇ ಉದಕೇ ವಸನ್ತೋಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಬಳಿಸಸ್ಸ ವಙ್ಕಟ್ಠಾನಂ ಛಾದೇತ್ವಾ ಠಿತೇ ಆಮಸಙ್ಖಾತೇ ಆಮಿಸೇ ಗಿದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಬಳಿಸಂ ಗಿಲತಿ, ಅತ್ತನೋ ಮರಣಂ ನ ಜಾನಾತಿ। ಧೀತರನ್ತಿ ಚೂಳನಿಬಾಳಿಸಿಕಸ್ಸ ಕೇವಟ್ಟಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ವಚನಬಳಿಸಂ ಛಾದೇತ್ವಾ ಠಿತಂ ಆಮಿಸಸದಿಸಂ। ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಪಞ್ಚಾಲನ್ತಿ ಉತ್ತರಪಞ್ಚಾಲನಗರಂ। ಅತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ತಾನಂ। ಪನ್ಥಾನುಬನ್ಧನ್ತಿ ಯಥಾ ಗಾಮದ್ವಾರಮಗ್ಗಂ ಅನುಬನ್ಧಮಿಗಂ ಮಹನ್ತಂ ಭಯಮೇಸ್ಸತಿ, ತಞ್ಹಿ ಮಿಗಂ ಮಾರಣತ್ಥಾಯ ಆವುಧಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೇಸು ಮನುಸ್ಸೇಸು ಯೇ ಯೇ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇ ತೇ ಮಾರೇನ್ತಿ, ಏವಂ ಉತ್ತರಪಞ್ಚಾಲನಗರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಮ್ಪಿ ತಂ ಮಹನ್ತಂ ಮರಣಭಯಂ ಏಸ್ಸತಿ ಉಪಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ।
ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಚತೂಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ರಾಜಾನಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ರಾಜಾ ತೇನ ಅತಿವಿಯ ನಿಗ್ಗಹಿತೋವ ‘‘ಅಯಂ ಮಂ ಅತ್ತನೋ ದಾಸಂ ವಿಯ ಮಞ್ಞತಿ, ರಾಜಾತಿ
೬೦೯.
‘‘ಮಯಮೇವ
ಕಿಮೇವ ತ್ವಂ ನಙ್ಗಲಕೋಟಿವಡ್ಢೋ, ಅತ್ಥಾನಿ ಜಾನಾಸಿ ಯಥಾಪಿ ಅಞ್ಞೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಬಾಲಮ್ಹಸೇತಿ ಬಾಲಾಮ್ಹ। ಏಳಮೂಗಾತಿ ಲಾಲಮುಖಾ ಮಯಮೇವ। ಉತ್ತಮತ್ಥಾನೀತಿ ಉತ್ತಮಇತ್ಥಿರತನಪಟಿಲಾಭಕಾರಣಾನಿ। ತಯೀ ಲವಿಮ್ಹಾತಿ ತವ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಥಯಿಮ್ಹಾ। ಕಿಮೇವಾತಿ ಗರಹತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ನಙ್ಗಲಕೋಟಿವಡ್ಢೋತಿ ಗಹಪತಿಪುತ್ತೋ ದಹರಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಙ್ಗಲಕೋಟಿಂ ವಹನ್ತೋಯೇವ ವಡ್ಢತಿ, ತಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ತ್ವಂ ಗಹಪತಿಕಮ್ಮಮೇವ ಜಾನಾಸಿ, ನ ಖತ್ತಿಯಾನಂ ಮಙ್ಗಲಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನೇವಮಾಹ। ಅಞ್ಞೇತಿ ಯಥಾ ಕೇವಟ್ಟೋ ವಾ ಸೇನಕಾದಯೋ ವಾ ಅಞ್ಞೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಇಮಾನಿ ಖತ್ತಿಯಾನಂ ಮಙ್ಗಲತ್ಥಾನಿ ಜಾನನ್ತಿ, ತಥಾ ತ್ವಂ ತಾನಿ ಕಿಂ ಜಾನಾಸಿ, ಗಹಪತಿಕಮ್ಮಜಾನನಮೇವ ತವಾನುಚ್ಛವಿಕನ್ತಿ।
ಇತಿ ನಂ ಅಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಪರಿಭಾಸಿತ್ವಾ ‘‘ಗಹಪತಿಪುತ್ತೋ ಮಮ ಮಙ್ಗಲನ್ತರಾಯಂ ಕರೋತಿ, ನೀಹರಥ ನ’’ನ್ತಿ ನೀಹರಾಪೇತುಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೬೧೦.
‘‘ಇಮಂ ಗಲೇ ಗಹೇತ್ವಾನ, ನಾಸೇಥ ವಿಜಿತಾ ಮಮ।
ಯೋ ಮೇ ರತನಲಾಭಸ್ಸ, ಅನ್ತರಾಯಾಯ ಭಾಸತೀ’’ತಿ॥
ಸೋ ರಞ್ಞೋ ಕುದ್ಧಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಖೋ ಪನ ಮಂ ಕೋಚಿ ರಞ್ಞೋ ವಚನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೇ ವಾ ಗೀವಾಯ ವಾ ಪರಾಮಸೇಯ್ಯ, ತಂ ಮೇ ಅಲಂ ಅಸ್ಸ ಯಾವಜೀವಂ ಲಜ್ಜಿತುಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಯಮೇವ ನಿಕ್ಖಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ
೬೧೧.
‘‘ತತೋ ಚ ಸೋ ಅಪಕ್ಕಮ್ಮ, ವೇದೇಹಸ್ಸ ಉಪನ್ತಿಕಾ।
ಅಥ ಆಮನ್ತಯೀ ದೂತಂ, ಮಾಧರಂ ಸುವಪಣ್ಡಿತಂ॥
೬೧೨.
‘‘ಏಹಿ
ಅತ್ಥಿ ಪಞ್ಚಾಲರಾಜಸ್ಸ, ಸಾಳಿಕಾ ಸಯನಪಾಲಿಕಾ॥
೬೧೩.
‘‘ತಂ ಬನ್ಧನೇನ ಪುಚ್ಛಸ್ಸು, ಸಾ ಹಿ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಕೋವಿದಾ।
ಸಾ ತೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಜಾನಾತಿ, ರಞ್ಞೋ ಚ ಕೋಸಿಯಸ್ಸ ಚ॥
೬೧೪.
‘‘ಆಮೋತಿ ಸೋ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ, ಮಾಧರೋ ಸುವಪಣ್ಡಿತೋ।
ಅಗಮಾಸಿ ಹರಿತಪಕ್ಖೋ, ಸಾಳಿಕಾಯ ಉಪನ್ತಿಕಂ॥
೬೧೫.
‘‘ತತೋ ಚ ಖೋ ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾನ, ಮಾಧರೋ ಸುವಪಣ್ಡಿತೋ।
ಅಥಾಮನ್ತಯಿ ಸುಘರಂ, ಸಾಳಿಕಂ ಮಞ್ಜುಭಾಣಿಕಂ॥
೬೧೬.
‘‘ಕಚ್ಚಿ ತೇ ಸುಘರೇ ಖಮನೀಯಂ, ಕಚ್ಚಿ ವೇಸ್ಸೇ ಅನಾಮಯಂ।
ಕಚ್ಚಿ ತೇ ಮಧುನಾ ಲಾಜಾ, ಲಬ್ಭತೇ ಸುಘರೇ ತುವಂ॥
೬೧೭.
‘‘ಕುಸಲಞ್ಚೇವ ಮೇ ಸಮ್ಮ, ಅಥೋ ಸಮ್ಮ ಅನಾಮಯಂ।
ಅಥೋ ಮೇ ಮಧುನಾ ಲಾಜಾ, ಲಬ್ಭತೇ ಸುವಪಣ್ಡಿತ॥
೬೧೮.
‘‘ಕುತೋ ನು ಸಮ್ಮ ಆಗಮ್ಮ, ಕಸ್ಸ ವಾ ಪಹಿತೋ ತುವಂ।
ನ ಚ ಮೇಸಿ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ, ದಿಟ್ಠೋ ವಾ ಯದಿ ವಾ ಸುತೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಹರಿತಪಕ್ಖಾತಿ ಹರಿತಪತ್ತಸಮಾನಪಕ್ಖಾ। ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚನ್ತಿ ‘‘ಏಹಿ, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ‘‘ಸಮ್ಮ, ಅಞ್ಞೇನ ಮನುಸ್ಸಭೂತೇನ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಂ ಮಮೇಕಂ ವೇಯ್ಯಾವಟಿಕಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ।
‘‘ಕಿಂ ಸಾ ತೇಸಂ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಸಾ ತೇಸಂ ರಞ್ಞೋ ಚ ಕೋಸಿಯಗೋತ್ತಸ್ಸ ಚ ಕೇವಟ್ಟಸ್ಸಾತಿ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಜನಾನಂ ಸಬ್ಬಂ ರಹಸ್ಸಂ ಜಾನಾತಿ।
ಆಮೋತೀತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋ ಸುವಪೋತಕೋ ಪಣ್ಡಿತೇನ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಪೇಸಿತೋ ‘‘ಆಮೋ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ವಿವಟಸೀಹಪಞ್ಜರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವಾತವೇಗೇನ ಸಿವಿರಟ್ಠೇ ಅರಿಟ್ಠಪುರಂ ನಾಮ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪವತ್ತಿಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಾಳಿಕಾಯ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತೋ। ಕಥಂ? ಸೋ ಹಿ ರಾಜನಿವೇಸನಸ್ಸ ಕಞ್ಚನಥುಪಿಕಾಯ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ರಾಗನಿಸ್ಸಿತಂ ಮಧುರರವಂ ರವಿ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಇಮಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಸಾಳಿಕಾ ಪಟಿರವಿಸ್ಸತಿ, ತಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ಸಾಪಿ ತಸ್ಸ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಸಯನಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸುವಣ್ಣಪಞ್ಜರೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ರಾಗರತ್ತಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಟಿರವಿ। ಸೋ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ತಾಯ ಕತಸದ್ದಾನುಸಾರೇನ ಕಮೇನ ಸೀಹಪಞ್ಜರಉಮ್ಮಾರೇ ಠತ್ವಾ ಪರಿಸ್ಸಯಾಭಾವಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತೋ। ಅಥ ನಂ ಸಾ ‘‘ಏಹಿ, ಸಮ್ಮ, ಸುವಣ್ಣಪಞ್ಜರೇ ನಿಸೀದಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಆಮನ್ತಯೀತಿ ಏವಂ ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಮೇಥುನಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ। ಸುಘರನ್ತಿ ಕಞ್ಚನಪಞ್ಜರೇ ವಸನತಾಯ ಸುನ್ದರಘರಂ। ವೇಸ್ಸೇತಿ ವೇಸ್ಸಿಕೇ ವೇಸ್ಸಜಾತಿಕೇ। ಸಾಳಿಕಾ ಕಿರ ಸಕುಣೇಸು ವೇಸ್ಸಜಾತಿಕಾ ನಾಮ, ತೇನ ತಂ ಏವಂ ಆಲಪತಿ। ತುವನ್ತಿ ಸುಘರೇ ತಂ ಪುಚ್ಛಾಮಿ ‘‘ಕಚ್ಚಿ ತೇ ಮಧುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಲಾಜಾ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ। ಆಗಮ್ಮಾತಿ ಸಮ್ಮ, ಕುತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಇಧ ಪವಿಟ್ಠೋತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ಕಸ್ಸ ವಾತಿ ಕೇನ ವಾ ಪೇಸಿತೋ ತ್ವಂ ಇಧಾಗತೋತಿ।
ಸೋ
೬೧೯.
‘‘ಅಹೋಸಿಂ ಸಿವಿರಾಜಸ್ಸ, ಪಾಸಾದೇ ಸಯನಪಾಲಕೋ।
ತತೋ ಸೋ ಧಮ್ಮಿಕೋ ರಾಜಾ, ಬದ್ಧೇ ಮೋಚೇಸಿ ಬನ್ಧನಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಬದ್ಧೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮಿಕತಾಯ ಸಬ್ಬೇ ಬದ್ಧಕೇ ಬನ್ಧನಾ ಮೋಚೇಸಿ। ಏವಂ ಮೋಚೇನ್ತೋ ಮಮ್ಪಿ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ‘‘ಮುಞ್ಚಥ ನ’’ನ್ತಿ ಮೋಚಾಪೇಸಿ। ಸೋಹಂ ವಿವಟಾ ಸುವಣ್ಣಪಞ್ಜರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾಪಿ ಬಹಿಪಾಸಾದೇ
ಅಥಸ್ಸ
೬೨೦.
‘‘ತಸ್ಸ ಮೇಕಾ ದುತಿಯಾಸಿ, ಸಾಳಿಕಾ ಮಞ್ಜುಭಾಣಿಕಾ।
ತಂ ತತ್ಥ ಅವಧೀ ಸೇನೋ, ಪೇಕ್ಖತೋ ಸುಘರೇ ಮಮಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ತಸ್ಸ ಮೇಕಾತಿ ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ ಏಕಾ। ದುತಿಯಾಸೀತಿ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾ ಅಹೋಸಿ।
ಅಥ ನಂ ಸಾ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಕಥಂ ಪನ ತೇ ಭರಿಯಂ ಸೇನೋ ಅವಧೀ’’ತಿ? ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ‘‘ಸುಣ ಭದ್ದೇ, ಏಕದಿವಸಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾ ಉದಕಕೀಳಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಮಮ್ಪಿ ಪಕ್ಕೋಸಿ। ಅಥಾಹಂ ಭರಿಯಂ ಆದಾಯ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ತೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಪಚ್ಚಾಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಪಾಸಾದಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಸರೀರಂ ಸುಕ್ಖಾಪನತ್ಥಾಯ ಭರಿಯಂ ಆದಾಯ ಸೀಹಪಞ್ಜರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಕೂಟಾಗಾರಕುಚ್ಛಿಯಂ ನಿಸೀದಿಂ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಏಕೋ ಸೇನೋ ಕೂಟಾಗಾರಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಅಮ್ಹೇ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ। ಅಹಂ ಮರಣಭಯಭೀತೋ ವೇಗೇನ ಪಲಾಯಿಂ। ಸಾ ಪನ ತದಾ ಗರುಗಬ್ಭಾ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ವೇಗೇನ ಪಲಾಯಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಅಥ ಸೋ ಮಯ್ಹಂ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ತಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಆದಾಯ
೬೨೧.
‘‘ತಸ್ಸಾ ಕಾಮಾ ಹಿ ಸಮ್ಮತ್ತೋ, ಆಗತೋಸ್ಮಿ ತವನ್ತಿ ಕೇ।
ಸಚೇ ಕರೇಯ್ಯ ಓಕಾಸಂ, ಉಭಯೋವ ವಸಾಮಸೇ’’ತಿ॥
ಸಾ
೬೨೨.
‘‘ಸುವೋವ ಸುವಿಂ ಕಾಮೇಯ್ಯ, ಸಾಳಿಕೋ ಪನ ಸಾಳಿಕಂ।
ಸುವಸ್ಸ ಸಾಳಿಕಾಯೇವ, ಸಂವಾಸೋ ಹೋತಿ ಕೀದಿಸೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸುವೋತಿ ಸಮ್ಮ ಸುವಪಣ್ಡಿತ, ಸುವೋವ ಸುವಿಂ ಕಾಮೇಯ್ಯ। ಕೀದಿಸೋತಿ ಅಸಮಾನಜಾತಿಕಾನಂ ಸಂವಾಸೋ ನಾಮ ಕೀದಿಸೋ ಹೋತಿ। ಸುವೋ ಹಿ ಸಮಾನಜಾತಿಕಂ ಸುವಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿರಸನ್ಥವಮ್ಪಿ ಸಾಳಿಕಂ ಜಹಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಪಿಯವಿಪ್ಪಯೋಗೋ ಮಹತೋ ದುಕ್ಖಾಯ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಸಮಾನಜಾತಿಕಾನಂ ಸಂವಾಸೋ ನಾಮ ನ ಸಮೇತೀತಿ।
ಇತರೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಂ ನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ಪರಿಹಾರಮೇವ ಕರೋತಿ, ಅದ್ಧಾ ಮಂ ಇಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ, ನಾನಾವಿಧಾಹಿ ನಂ ಉಪಮಾಹಿ ಸದ್ದಹಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ –
೬೨೩.
‘‘ಯೋಯಂ ಕಾಮೇ ಕಾಮಯತಿ, ಅಪಿ ಚಣ್ಡಾಲಿಕಾಮಪಿ।
ಸಬ್ಬೋ ಹಿ ಸದಿಸೋ ಹೋತಿ, ನತ್ಥಿ ಕಾಮೇ ಅಸಾದಿಸೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಚಣ್ಡಾಲಿಕಾಮಪೀತಿ ಚಣ್ಡಾಲಿಕಂ ಅಪಿ। ಸದಿಸೋತಿ ಚಿತ್ತಸದಿಸತಾಯ ಸಬ್ಬೋ ಸಂವಾಸೋ ಸದಿಸೋವ ಹೋತಿ। ಕಾಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಚಿತ್ತಮೇವ ಪಮಾಣಂ, ನ ಜಾತೀತಿ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇಸು ತಾವ ನಾನಾಜಾತಿಕಾನಂ ಸಮಾನಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಅನನ್ತರಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೬೨೪.
‘‘ಅತ್ಥಿ ಜಮ್ಪಾವತೀ ನಾಮ, ಮಾತಾ ಸಿವಿಸ್ಸ ರಾಜಿನೋ।
ಸಾ ಭರಿಯಾ ವಾಸುದೇವಸ್ಸ, ಕಣ್ಹಸ್ಸ ಮಹೇಸೀ ಪಿಯಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಜಮ್ಪಾವತೀತಿ ಸಿವಿರಞ್ಞೋ ಮಾತಾ ಜಮ್ಪಾವತೀ ನಾಮ ಚಣ್ಡಾಲೀ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ಕಣ್ಹಾಯನಗೋತ್ತಸ್ಸ ದಸಭಾತಿಕಾನಂ ಜೇಟ್ಠಕಸ್ಸ ವಾಸುದೇವಸ್ಸ ಪಿಯಾ ಮಹೇಸೀ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಕಿರೇಕದಿವಸಂ ದ್ವಾರವತಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ನಗರಂ ಪವಿಸನ್ತಿಂ ಏಕಮನ್ತೇ ಠಿತಂ ಅಭಿರೂಪಂ ಏಕಂ ಚಣ್ಡಾಲಿಕಂ ದಿಸ್ವಾವ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಜಾತಿಕಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಚಣ್ಡಾಲಜಾತಿಕಾ’’ತಿ
ಇತಿ
೬೨೫.
‘‘ರಟ್ಠವತೀ ಕಿಮ್ಪುರಿಸೀ, ಸಾಪಿ ವಚ್ಛಂ ಅಕಾಮಯಿ।
ಮನುಸ್ಸೋ ಮಿಗಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ, ನತ್ಥಿ ಕಾಮೇ ಅಸಾದಿಸೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವಚ್ಛನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕಂ ತಾಪಸಂ। ಕಥಂ ಪನ ಸಾ ತಂ ಕಾಮೇಸೀತಿ? ಅತೀತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಏಕೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಕಾಮೇಸು ಆದೀನವಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಯಸಂ ಪಹಾಯ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತೇ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ವಸಿ। ತಸ್ಸ ಪಣ್ಣಸಾಲತೋ ಅವಿದೂರೇ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಗುಹಾಯ ಬಹೂ ಕಿನ್ನರಾ ವಸನ್ತಿ। ತತ್ಥೇವ ಏಕೋ ‘‘ಮನುಸ್ಸೋ ಮಿಗಿಯಾ ಸದ್ಧಿ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಏವಂ ಮನುಸ್ಸಾ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಗ್ಗವಾಸಂ ವಸನ್ತಿ, ನತ್ಥಿ ಕಾಮೇ ಅಸಾದಿಸೋ ನಾಮ, ಚಿತ್ತಮೇವ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಕಥೇಸಿ।
ಸಾ
೬೨೬.
‘‘ಹನ್ದ ಖ್ವಾಹಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಾಳಿಕೇ ಮಞ್ಜುಭಾಣಿಕೇ।
ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನುಪದಞ್ಹೇತಂ, ಅತಿಮಞ್ಞಸಿ ನೂನ ಮ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನುಪದಂ ಹೇತನ್ತಿ ಯಂ ತ್ವಂ ವದೇಸಿ, ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಸ್ಸ ಅನುಪದಂ, ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಕಾರಣಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಪನೇಸ। ಅತಿಮಞ್ಞಸಿ ನೂನ ಮನ್ತಿ ‘‘ನೂನ ಮಂ ಇಚ್ಛತಿ ಅಯ’’ನ್ತಿ ತ್ವಂ ಮಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಯ್ಹಂ
ಸಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾವ ಭಿಜ್ಜಮಾನಹದಯಾ ವಿಯ ತಸ್ಸ ಸಹ ದಸ್ಸನೇನೇವ ಉಪ್ಪನ್ನಕಾಮರತಿಯಾ ಅನುಡಯ್ಹಮಾನಾ ವಿಯ ಹುತ್ವಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಇತ್ಥಿಮಾಯಾಯ ಅನಿಚ್ಛಮಾನಾ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ದಿಯಡ್ಢಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೬೨೭.
‘‘ನ ಸಿರೀ ತರಮಾನಸ್ಸ, ಮಾಧರ ಸುವಪಣ್ಡಿತ।
ಇಧೇವ ತಾವ ಅಚ್ಛಸ್ಸು, ಯಾವ ರಾಜಾನ ದಕ್ಖಸಿ।
ಸೋಸ್ಸಿ ಸದ್ದಂ ಮುದಿಙ್ಗಾನಂ, ಆನುಭಾವಞ್ಚ ರಾಜಿನೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನ ಸಿರೀತಿ ಸಮ್ಮ ಸುವಪಣ್ಡಿತ, ತರಮಾನಸ್ಸ ಸಿರೀ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ತರಮಾನೇನ ಕತಕಮ್ಮಂ ನ ಸೋಭತಿ, ‘‘ಘರಾವಾಸೋ ಚ ನಾಮೇಸ ಅತಿಗರುಕೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತುಲೇತ್ವಾ ಕಾತಬ್ಬೋ। ಇಧೇವ ತಾವ ಅಚ್ಛಸ್ಸು, ಯಾವ ಮಹನ್ತೇನ ಯಸೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾನಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಸಿ। ಸೋಸ್ಸೀತಿ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಕಿನ್ನರಿಸಮಾನಲೀಲಾಹಿ ಉತ್ತಮರೂಪಧರಾಹಿ ನಾರೀಹಿ ವಜ್ಜಮಾನಾನಂ ಮುದಿಙ್ಗಾನಂ ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ಗೀತವಾದಿತಾನಂ ಸದ್ದಂ ತ್ವಂ ಸುಣಿಸ್ಸಸಿ, ರಞ್ಞೋ ಚ ಆನುಭಾವಂ ಮಹನ್ತಂ ಸಿರಿಸೋಭಗ್ಗಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಸಿ। ‘‘ಸಮ್ಮ, ಕಿಂ ತ್ವಂ ತುರಿತೋಸಿ, ಕಿಂ ಲೇಸಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾಸಿ, ಅಚ್ಛಸ್ಸು ತಾವ, ಪಚ್ಛಾ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ।
ಅಥ ತೇ ಸಾಯನ್ಹಸಮನನ್ತರೇ ಮೇಥುನಸಂವಾಸಂ ಕರಿಂಸು, ಸಮಗ್ಗಾ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ಪಿಯಸಂವಾಸಂ ವಸಿಂಸು। ಅಥ ನಂ ಸುವಪೋತಕೋ ‘‘ನ ಇದಾನೇಸಾ ಮಯ್ಹಂ ರಹಸ್ಸಂ ಗುಹಿಸ್ಸತಿ, ಇದಾನಿ ನಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ
೬೨೮.
‘‘ಯೋ ನು ಖ್ವಾಯಂ ತಿಬ್ಬೋ ಸದ್ದೋ, ತಿರೋಜನಪದೇ ಸುತೋ।
ಧೀತಾ ಪಞ್ಚಾಲರಾಜಸ್ಸ, ಓಸಧೀ ವಿಯ ವಣ್ಣಿನೀ।
ತಂ ದಸ್ಸತಿ ವಿದೇಹಾನಂ, ಸೋ ವಿವಾಹೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ
ಸಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಮಙ್ಗಲದಿವಸೇ ಅವಮಙ್ಗಲಂ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ, ಭದ್ದೇ, ‘ಮಙ್ಗಲ’ನ್ತಿ ಕಥೇಮಿ, ತ್ವಂ ‘ಅವಮಙ್ಗಲ’ನ್ತಿ ಕಥೇಸಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಮಿತ್ತಾನಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ಏವರೂಪಾ ಮಙ್ಗಲಕಿರಿಯಾ ಮಾ ಹೋತೂ’’ತಿ। ‘‘ಕಥೇಹಿ ತಾವ ಭದ್ದೇ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಮಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಕಥೇತು’’ನ್ತಿ। ‘‘ಭದ್ದೇ, ತಯಾ ವಿದಿತಂ ರಹಸ್ಸಂ ಮಮ ಅಕಥಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನತ್ಥಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಮಗ್ಗಸಂವಾಸೋ’’ತಿ। ಸಾ ತೇನ ನಿಪ್ಪೀಳಿಯಮಾನಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸಾಮಿ, ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೬೨೯.
‘‘ಏದಿಸೋ ಮಾ ಅಮಿತ್ತಾನಂ, ವಿವಾಹೋ ಹೋತು ಮಾಧರ।
ಯಥಾ ಪಞ್ಚಾಲರಾಜಸ್ಸ, ವೇದೇಹೇನ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥
ಇಮಂ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಪುನ ತೇನ ‘‘ಭದ್ದೇ, ಕಸ್ಮಾ ಏವರೂಪಂ ಕಥಂ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಸುಣಾಹಿ, ಏತ್ಥ ದೋಸಂ ತೇ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೬೩೦.
‘‘ಆನಯಿತ್ವಾನ
ತತೋ ನಂ ಘಾತಯಿಸ್ಸತಿ, ನಸ್ಸ ಸಖೀ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ತತೋ ನಂ ಘಾತಯಿಸ್ಸತೀತಿ ಯದಾ ಸೋ ಇಮಂ ನಗರಂ ಆಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತದಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಖಿಭಾವಂ ಮಿತ್ತಧಮ್ಮಂ ನ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ದಟ್ಠುಮ್ಪಿಸ್ಸ ಧೀತರಂ ನ ದಸ್ಸತಿ। ಏಕೋ ಕಿರಸ್ಸ ಪನ ಅತ್ಥಧಮ್ಮಾನುಸಾಸಕೋ ಮಹೋಸಧಪಣ್ಡಿತೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ತಂ ಘಾತೇಸ್ಸತಿ। ತೇ ಉಭೋ ಜನೇ ಘಾತೇತ್ವಾ ಜಯಪಾನಂ ಪಿವಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಕೇವಟ್ಟೋ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಆಗನ್ತುಂ ಗತೋತಿ।
ಏವಂ
೬೩೧.
‘‘ಹನ್ದ
ಯಾವಾಹಂ ಸಿವಿರಾಜಸ್ಸ, ಆರೋಚೇಮಿ ಮಹೇಸಿನೋ।
ಲದ್ಧೋ ಚ ಮೇ ಆವಸಥೋ, ಸಾಳಿಕಾಯ ಉಪನ್ತಿಕ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಹೇಸಿನೋತಿ ಮಹೇಸಿಯಾ ಚಸ್ಸ। ಆವಸಥೋತಿ ವಸನಟ್ಠಾನಂ। ಉಪನ್ತಿಕನ್ತಿ ಅಥ ನೇ ‘‘ಏಥ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ಇಧಾನೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯಾವ ಮಮಾಗಮನಂ, ತಾವ ಮಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠೀತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಾಳಿಕಾ ತೇನ ವಿಯೋಗಂ ಅನಿಚ್ಛಮಾನಾಪಿ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ಅನನ್ತರಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೬೩೨.
‘‘ಹನ್ದ ಖೋ ತಂ ಅನುಜಾನಾಮಿ, ರತ್ತಿಯೋ ಸತ್ತಮತ್ತಿಯೋ।
ಸಚೇ ತ್ವಂ ಸತ್ತರತ್ತೇನ, ನಾಗಚ್ಛಸಿ ಮಮನ್ತಿಕೇ।
ಮಞ್ಞೇ ಓಕ್ಕನ್ತಸತ್ತಂ ಮಂ, ಮತಾಯ ಆಗಮಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಞ್ಞೇ ಓಕ್ಕನ್ತಸತ್ತಂ ಮನ್ತಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಅಹಂ ಮಂ ಅಪಗತಜೀವಿತಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಮಿ। ಸೋ ತ್ವಂ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ಅನಾಗಚ್ಛನ್ತೋ ಮಯಿ ಮತಾಯ ಆಗಮಿಸ್ಸಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಾ ಪಪಞ್ಚಂ ಅಕಾಸೀತಿ।
ಇತರೋಪಿ ‘‘ಭದ್ದೇ, ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ತಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಕುತೋ ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿ ವಾಚಾಯ ವತ್ವಾ ಹದಯೇನ ಪನ ‘‘ಜೀವ ವಾ ತ್ವಂ ಮರ ವಾ, ಕಿಂ ತಯಾ ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಥೋಕಂ ಸಿವಿರಟ್ಠಾಭಿಮುಖೋ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಮಿಥಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಅಂಸಕೂಟೇ ಓತರಿತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೇನ ಪನ ತಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ಉಪರಿಪಾಸಾದಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಪುಟ್ಠೋ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ
೬೩೩.
‘‘ತತೋ ಚ ಖೋ ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾನ, ಮಾಧರೋ ಸುವಪಣ್ಡಿತೋ।
ಮಹೋಸಧಸ್ಸ ಅಕ್ಖಾಸಿ, ಸಾಳಿಕಾವಚನಂ ಇದ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಾಳಿಕಾವಚನಂ ಇದನ್ತಿ ಇದಂ ಸಾಳಿಕಾಯ ವಚನನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಕಥೇಸೀತಿ।
ಸುವಖಣ್ಡಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ।
ಮಹಾಉಮಙ್ಗಕಣ್ಡಂ
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ರಾಜಾ ಮಮ ಅನಿಚ್ಛಮಾನಸ್ಸೇವ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಗನ್ತ್ವಾ ಚ ಪನ ಮಹಾವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತಿ। ಅಥ ಮಯ್ಹಂ ‘ಏವರೂಪಸ್ಸ
೬೩೪.
‘‘ಯಸ್ಸೇವ
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪುರಿಸೋ ಮಹನ್ತಂ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಭೋಗಂ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಸ್ಸಪಿ ಪಹರನ್ತಸ್ಸಪಿ ಗಲೇ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢನ್ತಸ್ಸಪಿ ತಸ್ಸೇವ ಅತ್ಥಂ ಹಿತಂ ವುಡ್ಢಿಂ ಪಣ್ಡಿತೋ ಕಾಯದ್ವಾರಾದೀಹಿ ತೀಹಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ಚರೇಯ್ಯ। ನ ಹಿ ಮಿತ್ತದುಬ್ಭಿಕಮ್ಮಂ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ।
ಇತಿ
‘‘ಹನ್ದಾಹಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ ಪುರೇ ಜನಿನ್ದ, ಪಞ್ಚಾಲರಾಜಸ್ಸ ಪುರಂ ಸುರಮ್ಮಂ।
ನಿವೇಸನಾನಿ ಮಾಪೇತುಂ, ವೇದೇಹಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ॥
೬೩೫.
‘‘ನಿವೇಸನಾನಿ ಮಾಪೇತ್ವಾ, ವೇದೇಹಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ।
ಯದಾ ತೇ ಪಹಿಣೇಯ್ಯಾಮಿ, ತದಾ ಏಯ್ಯಾಸಿ ಖತ್ತಿಯಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವೇದೇಹಸ್ಸಾತಿ ತವ ವಿದೇಹರಾಜಸ್ಸ। ಏಯ್ಯಾಸೀತಿ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ‘‘ನ ಕಿರ ಮಂ ಪಣ್ಡಿತೋ ಪರಿಚ್ಚಜತೀ’’ತಿ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ತಾತ, ತವ ಪುರೇ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಕಿಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಬಲವಾಹನಂ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಯತ್ತಕಂ ಇಚ್ಛಸಿ, ತತ್ತಕಂ ಗಣ್ಹ, ತಾತಾ’’ತಿ। ‘‘ಚತ್ತಾರಿ ಬನ್ಧನಾಗಾರಾನಿ ವಿವರಾಪೇತ್ವಾ ಚೋರಾನಂ ಸಙ್ಖಲಿಕಬನ್ಧನಾನಿ ಭಿನ್ದಾಪೇತ್ವಾ ತೇಪಿ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪೇಸೇಥ ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಯಥಾರುಚಿ ಕರೋಹಿ, ತಾತಾ’’ತಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ಬನ್ಧನಾಗಾರದ್ವಾರಾನಿ ವಿವರಾಪೇತ್ವಾ ಸೂರೇ ಮಹಾಯೋಧೇ ಗತಟ್ಠಾನೇ ಕಮ್ಮಂ ನಿಪ್ಫಾದೇತುಂ ಸಮತ್ಥೇ ನೀಹರಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಂ ಉಪಟ್ಠಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವಡ್ಢಕಿಕಮ್ಮಾರಚಮ್ಮಕಾರಇಟ್ಠಕಪಾಸಾಣಕಾರಚಿತ್ತಕಾರಾದಯೋ ನಾನಾಸಿಪ್ಪಕುಸಲಾ ಅಟ್ಠಾರಸ ಸೇನಿಯೋ ಆದಾಯ
೬೩೬.
‘‘ತತೋ
ನಿವೇಸನಾನಿ ಮಾಪೇತುಂ, ವೇದೇಹಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ’’ತಿ॥
ಮಹಾಸತ್ತೋಪಿ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಯೋಜನನ್ತರೇ ಯೋಜನನ್ತರೇ ಏಕೇಕಂ ಗಾಮಂ ನಿವೇಸೇತ್ವಾ ಏಕೇಕಂ ಅಮಚ್ಚಂ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ರಞ್ಞೋ ಪಞ್ಚಾಲಚನ್ದಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿವತ್ತನಕಾಲೇ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸರಥೇ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಆದಾಯ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೇ ಪಟಿಬಾಹನ್ತಾ ಖಿಪ್ಪಂ ಮಿಥಿಲಂ ಪಾಪೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ। ಗಙ್ಗಾತೀರಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಆನನ್ದಕುಮಾರಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಆನನ್ದ, ತ್ವಂ ತೀಣಿ ವಡ್ಢಕಿಸತಾನಿ ಆದಾಯ ಉದ್ಧಂಗಙ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾರದಾರೂನಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ತಿಸತಮತ್ತಾ ನಾವಾ ಮಾಪೇತ್ವಾ ನಗರಸ್ಸತ್ಥಾಯ ತತ್ಥೇವ ತಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಸಲ್ಲಹುಕಾನಂ ದಾರೂನಂ ನಾವಾಯ ಪೂರಾಪೇತ್ವಾ ಖಿಪ್ಪಂ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ। ಸಯಂ ಪನ ನಾವಾಯ ಗಙ್ಗಂ ತರಿತ್ವಾ ಓತಿಣ್ಣಟ್ಠಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪದಸಞ್ಞಾಯೇವ ಗಣೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಅಡ್ಢಯೋಜನಟ್ಠಾನಂ, ಏತ್ಥ ಮಹಾಉಮಙ್ಗೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ರಞ್ಞೋ ನಿವೇಸನನಗರಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ರಾಜಗೇಹಾ ಗಾವುತಮತ್ತೇ ಠಾನೇ
ಮಹಾಸತ್ತೋ ನಾಗರೇಸು ಅತ್ತನೋ ರೂಪಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಸ್ಸನ್ತೇಸುಯೇವ ರಾಜದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಪಟಿವೇದೇತ್ವಾ ‘‘ಪವಿಸತೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ರಾಜಾ ಕದಾ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಮಯಾ ಪೇಸಿತಕಾಲೇ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ತ್ವಂ ಪನ ಕಿಮತ್ಥಂ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಞ್ಞೋ ನಿವೇಸನಂ ಮಾಪೇತುಂ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ತಾತಾ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸೇನಾಯ ಪರಿಬ್ಬಯಂ ದಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ನಿವೇಸನಗೇಹಂ ದಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ಯಾವ ತೇ ರಾಜಾ ನಾಗಚ್ಛತಿ, ತಾವ ಅನುಕ್ಕಣ್ಠಮಾನೋ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ
ಏವಂ ತಂ ದಿವಸಂ ತೇನೇವ ನವಕಮ್ಮೇನ
ಮಹಾಸತ್ತೋ ಸೋಪಾನಪಾದಮೂಲೇ ಸೋಪಾನಸೀಸೇ ಮಹಾದ್ವಾರೇತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ತನೋ ಮನುಸ್ಸೇಯೇವ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಸಚಿ ಪವಿಸಿತುಂ ಮಾ ಅದತ್ಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಥ ರಞ್ಞೋ ಮಾತು ನಿವೇಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಭಿನ್ದನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಥಾ’’ತಿ ಮನುಸ್ಸೇ ಆಣಾಪೇಸಿ। ತೇ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಾಲಿನ್ದತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಇಟ್ಠಕಾ ಚ ಮತ್ತಿಕಾ ಚ ಅಪನೇತುಂ ಆರಭಿಂಸು। ರಾಜಮಾತಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಸ್ಸ,
ಸಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಇಮೇ ರಞ್ಞೋ ಆಣತ್ತಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಇತರಥಾ ಏವಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ತಾತ ಮಹೋಸಧ, ಕಸ್ಮಾ ಮಮ ನಿವೇಸನಂ ಭಿನ್ದಾಪೇಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಕಥೇಸಿ, ಸನ್ತಿಕೇ ಠಿತೋ ಪುರಿಸೋ ಪನಸ್ಸ ‘‘ದೇವಿ, ಕಿಂ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ತಾತ, ಮಹೋಸಧಪಣ್ಡಿತೋ ಕಸ್ಮಾ ಮಮ ಗೇಹಂ ಭಿನ್ದಾಪೇತೀ’’ತಿ? ‘‘ವೇದೇಹರಞ್ಞೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ। ‘‘ಕಿಂ, ತಾತ, ಏವಂ ಮಹನ್ತೇ ನಗರೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ನಿವೇಸನಟ್ಠಾನಂ ನ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞತಿ। ‘‘ಇಮಂ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ಲಞ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗೇಹಂ ಕಾರೇತೂ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ, ಲಞ್ಜಸ್ಸ ಗಹಿತಭಾವಂ ಮಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಥಯಿತ್ಥ। ಮಾ ನೋ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಲಞ್ಜಂ ದತ್ವಾ ಗೇಹಾನಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತುಕಾಮಾ ಅಹೇಸು’’ನ್ತಿ। ಸಾಧು, ತಾತ, ‘‘ರಞ್ಞೋ ಮಾತಾ ಲಞ್ಜಂ ಅದಾಸೀ’’ತಿ ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಲಜ್ಜನಕಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ನ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಾ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗೇಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಕೇವಟ್ಟಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋಪಿ ದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವೇಳುಪೇಸಿಕಾಹಿ ಪಿಟ್ಠಿಚಮ್ಮುಪ್ಪಾಟನಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಗಹಣಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪುನ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಮೇವ ಅದಾಸಿ। ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಸಕಲನಗರೇ ಗೇಹಟ್ಠಾನಂ ಗಣ್ಹನ್ತೇನ ಲಞ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಲದ್ಧಕಹಾಪಣಾನಞ್ಞೇವ ನವ ಕೋಟಿಯೋ ಜಾತಾ।
ಮಹಾಸತ್ತೋ ಸಕಲನಗರಂ ವಿಚರಿತ್ವಾ ರಾಜಕುಲಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಕಿಂ, ಪಣ್ಡಿತ, ಲದ್ಧಂ ತೇ ವಸನಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಅದೇನ್ತಾ ನಾಮ
ಮಹಾಸತ್ತೋ ರಾಜಾನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಂ ಆದಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಟ್ಠಾನೇ ನಗರಂ ಮಾಪೇತುಂ ಆರಭಿ। ಪಾರಗಙ್ಗಾಯ ವಗ್ಗುಲಿಂ ನಾಮ ಗಾಮಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸರಥವಾಹನಞ್ಚೇವ ಗೋಬಲಿಬದ್ದಞ್ಚ ತತ್ಥ ಠಪೇತ್ವಾ ನಗರಕರಣಂ ವಿಚಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಏತ್ತಕಾ ಇದಂ ಕರೋನ್ತೂ’’ತಿ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಾನಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಉಮಙ್ಗಕಮ್ಮಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ। ಮಹಾಉಮಙ್ಗದ್ವಾರಂ ಗಙ್ಗಾತಿತ್ಥೇ ಅಹೋಸಿ। ಸಟ್ಠಿಮತ್ತಾನಿ ಯೋಧಸತಾನಿ ಮಹಾಉಮಙ್ಗಂ ಖಣನ್ತಿ। ಮಹನ್ತೇಹಿ ಚಮ್ಮಪಸಿಬ್ಬಕೇಹಿ ವಾಲುಕಪಂಸುಂ ಹರಿತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾಯ ಪಾತೇನ್ತಿ। ಪಾತಿತಪಾತಿತಂ ಪಂಸುಂ ಹತ್ಥೀ ಮದ್ದನ್ತಿ, ಗಙ್ಗಾ ಆಳುಲಾ ಸನ್ದತಿ। ನಗರವಾಸಿನೋ ‘‘ಮಹೋಸಧಸ್ಸ ಆಗತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಸನ್ನಂ ಉದಕಂ ಪಾತುಂ ನ ಲಭಾಮ, ಗಙ್ಗಾ ಆಳುಲಾ ಸನ್ದತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅಥ ನೇಸಂ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಕಪುರಿಸಾ ಆರೋಚೇನ್ತಿ ‘‘ಮಹೋಸಧಸ್ಸ ಕಿರ ಹತ್ಥೀ ಉದಕಂ ಕೀಳನ್ತಾ ಗಙ್ಗಾಯ ಕದ್ದಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇನ ಗಙ್ಗಾ ಆಳುಲಾ ಸನ್ದತೀ’’ತಿ।
ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ
ತಾನಿಪಿ ಖೋ ತೀಣಿ ವಡ್ಢಕಿಸತಾನಿ ತೀಣಿ ನಾವಾಸತಾನಿ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನಿಟ್ಠಿತಪರಿಕಮ್ಮಾನಂ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರಾನಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾಯ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ
೬೩೭.
‘‘ನಿವೇಸನಾನಿ ಮಾಪೇತ್ವಾ, ವೇದೇಹಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ।
ಅಥಸ್ಸ ಪಾಹಿಣೀ ದೂತಂ, ವೇದೇಹಂ ಮಿಥಿಲಗ್ಗಹಂ।
ಏಹಿ ದಾನಿ ಮಹಾರಾಜ, ಮಾಪಿತಂ ತೇ ನಿವೇಸನ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಾಹಿಣೀತಿ ಪೇಸೇಸಿ।
ರಾಜಾ ದೂತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿ। ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಆಹ –
೬೩೮.
‘‘ತತೋ ಚ ರಾಜಾ ಪಾಯಾಸಿ, ಸೇನಾಯ ಚತುರಙ್ಗಿಯಾ।
ಅನನ್ತವಾಹನಂ ದಟ್ಠುಂ, ಫೀತಂ ಕಪಿಲಿಯಂ ಪುರ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅನನ್ತವಾಹನನ್ತಿ ಅಪರಿಮಿತಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಿವಾಹನಂ। ಕಪಿಲಿಯಂ ಪುರನ್ತಿ ಕಪಿಲರಟ್ಠೇ ಮಾಪಿತಂ ನಗರಂ।
ಸೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾತೀರಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅಥ ನಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಕತನಗರಂ ಪವೇಸೇಸಿ। ಸೋ ತತ್ಥ ಪಾಸಾದವರಗತೋ ನಾನಗ್ಗರಸಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಥೋಕಂ ವಿಸ್ಸಮಿತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ
೬೩೯.
‘‘ತತೋ ಚ ಖೋ ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾನ, ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಸ್ಸ ಪಾಹಿಣಿ।
ಆಗತೋಸ್ಮಿ ಮಹಾರಾಜ, ತವ ಪಾದಾನಿ ವನ್ದಿತುಂ॥
೬೪೦.
‘‘ದದಾಹಿ ದಾನಿ ಮೇ ಭರಿಯಂ, ನಾರಿಂ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸೋಭಿನಿಂ।
ಸುವಣ್ಣೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ, ದಾಸೀಗಣಪುರಕ್ಖತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ವನ್ದಿತುನ್ತಿ ವೇದೇಹೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ, ಚೂಳನಿರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತನತ್ತಮತ್ತೋಪಿ ನ ಹೋತಿ, ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಮುಚ್ಛಿತೋ ಪನ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಜಾಮಾತರೇನ ನಾಮ ಸಸುರೋ ವನ್ದನೀಯೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಅಜಾನನ್ತೋವ ವನ್ದನಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ। ದದಾಹಿ ದಾನೀತಿ ಅಹಂ ತಯಾ ‘‘ಧೀತರಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಕ್ಕೋಸಾಪಿತೋ, ತಂ ಮೇ ಇದಾನಿ ದೇಹೀತಿ ಪಹಿಣಿ। ಸುವಣ್ಣೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಾಲಙ್ಕಾರೇನ ಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ।
ಚೂಳನಿರಾಜಾ
೬೪೧.
‘‘ಸ್ವಾಗತಂ ತೇವ ವೇದೇಹ, ಅಥೋ ತೇ ಅದುರಾಗತಂ।
ನಕ್ಖತ್ತಞ್ಞೇವ ಪರಿಪುಚ್ಛ, ಅಹಂ ಕಞ್ಞಂ ದದಾಮಿ ತೇ।
ಸುವಣ್ಣೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ, ದಾಸೀಗಣಪುರಕ್ಖತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ವೇದೇಹಾತಿ ವೇದೇಹಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ತಂ ಪುರತೋ ಠಿತಂ ವಿಯ ಆಲಪತಿ। ಅಥ ವಾ ‘‘ಏವಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ವದೇಹೀ’’ತಿ ದೂತಂ ಆಣಾಪೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ದೂತೋ ವೇದೇಹಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ದೇವ, ಮಙ್ಗಲಕಿರಿಯಾಯ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕಿರ ಜಾನಾಹಿ, ರಾಜಾ ತೇ ಧೀತರಂ ದೇತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಅಜ್ಜೇವ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಸೋಭನ’’ನ್ತಿ ಪುನ ದೂತಂ ಪಹಿಣಿ। ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಆಹ –
೬೪೨.
‘‘ತತೋ
ನಕ್ಖತ್ತಂ ಪರಿಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಸ್ಸ ಪಾಹಿಣಿ॥
೬೪೩.
‘‘ದದಾಹಿ ದಾನಿ ಮೇ ಭರಿಯಂ, ನಾರಿಂ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸೋಭಿನಿಂ।
ಸುವಣ್ಣೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ, ದಾಸೀಗಣಪುರಕ್ಖತ’’ನ್ತಿ॥
ಚೂಳನಿರಾಜಾಪಿ –
೬೪೪.
‘‘ದದಾಮಿ ದಾನಿ ತೇ ಭರಿಯಂ, ನಾರಿಂ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸೋಭಿನಿಂ।
ಸುವಣ್ಣೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ, ದಾಸೀಗಣಪುರಕ್ಖತ’’ನ್ತಿ॥ –
ಇಮಂ
ಚೂಳನಿರಾಜಾಪಿ ಅಟ್ಠಾರಸಅಕ್ಖೋಭಣಿಸಙ್ಖಾಯ ಸೇನಾಯ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ನಗರಂ ತಿಸನ್ತಿಂ ಚತುಸಙ್ಖೇಪಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅನೇಕಸತಸಹಸ್ಸಾಹಿ ಉಕ್ಕಾಹಿ ಧಾರಿಯಮಾನಾಹಿ ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೇಯೇವ ಗಹಣಸಜ್ಜೋ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತಂ ಞತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಯೋಧಾನಂ ತೀಣಿ ಸತಾನಿ ಪೇಸೇಸಿ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಜಙ್ಘಉಮಙ್ಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಮಾತರಞ್ಚ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಞ್ಚ ಪುತ್ತಞ್ಚ ಧೀತರಞ್ಚ ಜಙ್ಘಉಮಙ್ಗೇನ ಆನೇತ್ವಾ ಮಹಾಉಮಙ್ಗೇನ ನೇತ್ವಾ ಉಮಙ್ಗದ್ವಾರತೋ ಬಹಿ ಅಕತ್ವಾ ಅನ್ತೋಉಮಙ್ಗೇಯೇವ ಠಪೇತ್ವಾ ಯಾವ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಗಮನಾ ರಕ್ಖನ್ತಾ ತತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಗಮನಕಾಲೇ ಉಮಙ್ಗಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಉಮಙ್ಗದ್ವಾರೇ ಮಹಾವಿಸಾಲಮಾಳಕೇ ಠಪೇಥಾ’’ತಿ। ತೇ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಜಙ್ಘಉಮಙ್ಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೋಪಾನಪಾದಮೂಲೇ ಫಲಕಸನ್ಥರಣಂ ಉಗ್ಘಾಟೇತ್ವಾ ಸೋಪಾನಪಾದಮೂಲೇ ಸೋಪಾನಸೀಸೇ ಮಹಾತಲೇತಿ ಏತ್ತಕೇ ಠಾನೇ ಆರಕ್ಖಮನುಸ್ಸೇ ಚ ಖುಜ್ಜಾದಿಪರಿಚಾರಿಕಾಯೋ ಚ ಹತ್ಥಪಾದೇಸು ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಮುಖಞ್ಚ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ
ತೇಪಿ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಾ ಓತರಿತ್ವಾ ಸೋಪಾನಪಾದಮೂಲಂ ಅಗಮಿಂಸು। ಅಥ ನೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಜಙ್ಘಉಮಙ್ಗಂ ಪವಿಸಿಂಸು। ತೇ ಆಹಂಸು ‘‘ಮಯಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಇಧ ವಸನ್ತಾ ಇಮಂ ವೀಥಿಂ ನ ಓತಿಣ್ಣಪುಬ್ಬಾ’’ತಿ। ‘‘ದೇವಿ, ಇಮಂ ವೀಥಿಂ ನ ಸಬ್ಬದಾ ಓತರನ್ತಿ, ಮಙ್ಗಲವೀಥಿ ನಾಮೇಸಾ, ಅಜ್ಜ ಮಙ್ಗಲದಿವಸಭಾವೇನ ರಾಜಾ ಇಮಿನಾ ಮಗ್ಗೇನ
೬೪೫.
‘‘ಹತ್ಥೀ ಅಸ್ಸಾ ರಥಾ ಪತ್ತೀ, ಸೇನಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ವಮ್ಮಿತಾ।
ಉಕ್ಕಾ ಪದಿತ್ತಾ ಝಾಯನ್ತಿ, ಕಿಂ ನು ಮಞ್ಞನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಿಂ ನು ಮಞ್ಞನ್ತೀತಿ ಚೂಳನಿರಾಜಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ತುಟ್ಠೋ, ಉದಾಹು ಕುದ್ಧೋ, ಕಿಂ ನು ಪಣ್ಡಿತಾ ಮಞ್ಞನ್ತೀತಿ ಪುಚ್ಛಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇನಕೋ ಆಹ – ‘‘ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಮಹಾರಾಜ, ಅತಿಬಹೂ ಉಕ್ಕಾ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ರಾಜಾ
೬೪೬.
‘‘ಹತ್ಥೀ ಅಸ್ಸಾ ರಥಾ ಪತ್ತೀ, ಸೇನಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ವಮ್ಮಿತಾ।
ಉಕ್ಕಾ ಪದಿತ್ತಾ ಝಾಯನ್ತಿ, ಕಿಂ ನು ಕಾಹನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಿಂ ನು ಕಾಹನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾತಿ ಪಣ್ಡಿತ, ಕಿಂ ನಾಮ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ಇಮಾ ಸೇನಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ।
ತಂ
೬೪೭.
‘‘ರಕ್ಖತಿ ತಂ ಮಹಾರಾಜ, ಚೂಳನೇಯ್ಯೋ ಮಹಬ್ಬಲೋ।
ಪದುಟ್ಠೋ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇನ, ಪಾತೋ ತಂ ಘಾತಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತಾ ಜಾತಾ। ರಞ್ಞೋ ಕಣ್ಡೋ ಸುಸ್ಸಿ ಮುಖೇ ಖೇಳೋ ಪರಿಛಿಜ್ಜಿ, ಸರೀರೇ ದಾಹೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಸೋ ಮರಣಭಯಭೀತೋ ಪರಿದೇವನ್ತೋ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಆಹ –
೬೪೮.
‘‘ಉಬ್ಬೇಧತಿ ಮೇ ಹದಯಂ, ಮುಖಞ್ಚ ಪರಿಸುಸ್ಸತಿ।
ನಿಬ್ಬುತಿಂ ನಾಧಿಗಚ್ಛಾಮಿ, ಅಗ್ಗಿದಡ್ಢೋವ ಆತಪೇ॥
೬೪೯.
‘‘ಕಮ್ಮಾರಾನಂ ಯಥಾ ಉಕ್ಕಾ, ಅತ್ಥೋ ಝಾಯತಿ ನೋ ಬಹಿ।
ಏವಮ್ಪಿ ಹದಯಂ ಮಯ್ಹಂ, ಅನ್ತೋ ಝಾಯತಿ ನೋ ಬಹೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಉಬ್ಬೇಧತೀತಿ ತಾತ ಮಹೋಸಧಪಣ್ಡಿತ, ಹದಯಂ ಮೇ ಮಹಾವಾತಪ್ಪಹರಿತಂ ವಿಯ ಪಲ್ಲವಂ ಕಮ್ಪತಿ। ಅನ್ತೋ ಝಾಯತೀತಿ ಸೋ ‘‘ಉಕ್ಕಾ ವಿಯ ಮಯ್ಹಂ ಹದಯಮಂಸಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಝಾಯತಿ, ಬಹಿ ಪನ ನ ಝಾಯತೀ’’ತಿ ಪರಿದೇವತಿ।
ಮಹಾಸತ್ತೋ
೬೫೦.
‘‘ಪಮತ್ತೋ
ಇದಾನಿ ಖೋ ತಂ ತಾಯನ್ತು, ಪಣ್ಡಿತಾ ಮನ್ತಿನೋ ಜನಾ॥
೬೫೧.
‘‘ಅಕತ್ವಾಮಚ್ಚಸ್ಸ ವಚನಂ, ಅತ್ಥಕಾಮಹಿತೇಸಿನೋ।
ಅತ್ತಪೀತಿರತೋ ರಾಜಾ, ಮಿಗೋ ಕೂಟೇವ ಓಹಿತೋ॥
೬೫೨.
‘‘ಯಥಾಪಿ ಮಚ್ಛೋ ಬಳಿಸಂ, ವಙ್ಕಂ ಮಂಸೇನ ಛಾದಿತಂ।
ಆಮಗಿದ್ಧೋ ನ ಜಾನಾತಿ, ಮಚ್ಛೋ ಮರಣಮತ್ತನೋ॥
೬೫೩.
‘‘ಏವಮೇವ ತುವಂ ರಾಜ, ಚೂಳನೇಯ್ಯಸ್ಸ ಧೀತರಂ।
ಕಾಮಗಿದ್ಧೋ ನ ಜಾನಾಸಿ, ಮಚ್ಛೋವ ಮರಣಮತ್ತನೋ॥
೬೫೪.
‘‘ಸಚೇ ಗಚ್ಛಸಿ ಪಞ್ಚಾಲಂ, ಖಿಪ್ಪಮತ್ತಂ ಜಹಿಸ್ಸಸಿ।
ಮಿಗಂ ಪನ್ಥಾನುಬನ್ಧಂವ, ಮಹನ್ತಂ ಭಯಮೇಸ್ಸತಿ॥
೬೫೫.
‘‘ಅನರಿಯರೂಪೋ ಪುರಿಸೋ ಜನಿನ್ದ, ಅಹೀವ ಉಚ್ಛಙ್ಗಗತೋ ಡಸೇಯ್ಯ।
ನ ತೇನ ಮಿತ್ತಿಂ ಕಯಿರಾಥ ಧೀರೋ, ದುಕ್ಖೋ ಹವೇ ಕಾಪುರಿಸೇನ ಸಙ್ಗಮೋ॥
೬೫೬.
‘‘ಯದೇವ
ತೇನೇವ ಮಿತ್ತಿಂ ಕಯಿರಾಥ ಧೀರೋ, ಸುಖೋ ಹವೇ ಸಪ್ಪುರಿಸೇನ ಸಙ್ಗಮೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಮತ್ತೋತಿ ಮಹಾರಾಜ, ತ್ವಂ ಕಾಮೇನ ಪಮತ್ತೋ। ಮನ್ತನಾತೀತೋತಿ ಮಯಾ ಅನಾಗತಭಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಯ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮನ್ತಿತಮನ್ತನಂ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತೋ। ಭಿನ್ನಮನ್ತೋತಿ ಮನ್ತನಾತಿಕ್ಕನ್ತತ್ತಾಯೇವ ಭಿನ್ನಮನ್ತೋ, ಯೋ ವಾ ತೇ ಸೇನಕಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೋ ಗಹಿತೋ, ಏಸೋ ಭಿನ್ನೋತಿಪಿ ಭಿನ್ನಮನ್ತೋಸಿ ಜಾತೋ। ಪಣ್ಡಿತಾತಿ ಇಮೇ ಸೇನಕಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ಜನಾ ಇದಾನಿ ತಂ ರಕ್ಖನ್ತು, ಪಸ್ಸಾಮಿ ನೇಸಂ ಬಲನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ। ಅಕತ್ವಾಮಚ್ಚಸ್ಸಾತಿ ಮಮ ಉತ್ತಮಅಮಚ್ಚಸ್ಸ ವಚನಂ ಅಕತ್ವಾ। ಅತ್ತಪೀತಿರತೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಿಲೇಸಪೀತಿಯಾ ಅಭಿರತೋ ಹುತ್ವಾ। ಮಿಗೋ ಕೂಟೇವ ಓಹಿತೋತಿ ಯಥಾ ನಾಮ ನಿವಾಪಲೋಭೇನ ಆಗತೋ ಮಿಗೋ
‘‘ಯಥಾಪಿ ಮಚ್ಚೋ’’ತಿ ಗಾಥಾದ್ವಯಂ ‘‘ತದಾ ಮಯಾ ಅಯಂ ಉಪಮಾ ಆಭತಾ’’ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಸಚೇ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಗಾಥಾಪಿ ‘‘ನ ಕೇವಲಂ ಏತ್ತಕಮೇವ, ಇಮಮ್ಪಿ ಅಹಂ ಆಹರಿ’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಾ। ಅನರಿಯರೂಪೋತಿ ಕೇವಟ್ಟಬ್ರಾಹ್ಮಣಸದಿಸೋ ಅಸಪ್ಪುರಿಸಜಾತಿಕೋ ನಿಲ್ಲಜ್ಜಪುರಿಸೋ। ನ ತೇನ ಮಿತ್ತಿನ್ತಿ ತಾದಿಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಿತ್ತಿಧಮ್ಮಂ ನ ಕಯಿರಾಥ, ತ್ವಂ ಪನ ಕೇವಟ್ಟೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಿತ್ತಿಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಗಣ್ಹಿ। ದುಕ್ಖೋತಿ ಏವರೂಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಙ್ಗಮೋ ನಾಮ ಏಕವಾರಮ್ಪಿ ಕತೋ ಇಧಲೋಕೇಪಿ ಪರಲೋಕೇಪಿ ಮಹಾದುಕ್ಖಾವಹನತೋ ದುಕ್ಖೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಯದೇವಾತಿ ಯಂ ಏವ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ಸುಖೋತಿ ಇಧಲೋಕೇಪಿ ಪರಲೋಕೇಪಿ ಸುಖೋಯೇವ।
ಅಥ ನಂ ‘‘ಪುನ ಏವರೂಪಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸುಟ್ಠುತರಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಪುಬ್ಬೇ ರಞ್ಞಾ ಕಥಿತಕಥಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ –
೬೫೭.
‘‘ಬಾಲೋ ತುವಂ ಏಳಮೂಗೋಸಿ ರಾಜ, ಯೋ ಉತ್ತಮತ್ಥಾನಿ ಮಯೀ ಲಪಿತ್ಥೋ।
ಕಿಮೇವಹಂ ನಙ್ಗಲಕೋಟಿವಡ್ಢೋ, ಅತ್ಥಾನಿ ಜಾನಾಮಿ ಯಥಾಪಿ ಅಞ್ಞೇ॥
೬೫೮.
‘‘ಇಮಂ ಗಲೇ ಗಹೇತ್ವಾನ, ನಾಸೇಥ ವಿಜಿತಾ ಮಮ।
ಯೋ ಮೇ ರತನಲಾಭಸ್ಸ, ಅನ್ತರಾಯಾಯ ಭಾಸತೀ’’ತಿ॥ –
ಇಮಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ವತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಅಹಂ ಗಹಪತಿಪುತ್ತೋ, ಯಥಾ ತವ ಅಞ್ಞೇ ಸೇನಕಾದಯೋ ಪಣ್ಡಿತಾ ಅತ್ಥಾನಿ ಜಾನನ್ತಿ, ತಥಾ ಕಿಮೇವ ಅಹಂ ಜಾನಿಸ್ಸಂ, ಅಗೋಚರೋ ಏಸ ಮಯ್ಹಂ, ಗಹಪತಿಸಿಪ್ಪಮೇವಾಹಂ ಜಾನಾಮಿ, ಅಯಂ ಅತ್ಥೋ ಸೇನಕಾದೀನಂ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ, ಅಜ್ಜ ತೇ ಅಟ್ಠಾರಸಅಕ್ಖೋಭಣಿಸಙ್ಖಾಯ
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಪಣ್ಡಿತೋ ಮಯಾ ಕಥಿತದೋಸಮೇವ ಕಥೇತಿ। ಪುಬ್ಬೇವ ಹಿ ಇದಂ ಅನಾಗತಭಯಂ ಜಾನಿ, ತೇನ ಮಂ ಅತಿವಿಯ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ನ ಖೋ
೬೫೯.
‘‘ಮಹೋಸಧ ಅತೀತೇನ, ನಾನುವಿಜ್ಝನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ,
ಕಿಂ ಮಂ ಅಸ್ಸಂವ ಸಮ್ಬದ್ಧಂ, ಪತೋದೇನೇವ ವಿಜ್ಝಸಿ॥
೬೬೦.
‘‘ಸಚೇ ಪಸ್ಸಸಿ ಮೋಕ್ಖಂ ವಾ, ಖೇಮಂ ವಾ ಪನ ಪಸ್ಸಸಿ।
ತೇನೇವ ಮಂ ಅನುಸಾಸ, ಕಿಂ ಅತೀತೇನ ವಿಜ್ಝಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಾನುವಿಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಅತೀತದೋಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮುಖಸತ್ತೀಹಿ ನ ವಿಜ್ಝನ್ತಿ। ಅಸ್ಸಂವ ಸಮ್ಬದ್ಧನ್ತಿ ಸತ್ತುಸೇನಾಯ ಪರಿವುತತ್ತಾ ಸುಟ್ಠು ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಅಸ್ಸಂ ವಿಯ ಕಿಂ ಮಂ ವಿಜ್ಝಸಿ। ತೇನೇವ ಮನ್ತಿ ಏವಂ ತೇ ಮೋಕ್ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಖೇಮನ್ತಿ ತೇನೇವ ಸೋತ್ಥಿಭಾವೇನ ಮಂ ಅನುಸಾಸ ಅಸ್ಸಾಸೇಹಿ, ತಞ್ಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಮೇ ಪಟಿಸರಣಂ ನತ್ಥೀತಿ।
ಅಥ ನಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಾ ಅತಿವಿಯ ಅನ್ಧಬಾಲೋ, ಪುರಿಸವಿಸೇಸಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಥೋಕಂ ಕಿಲಮೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ತಸ್ಸ ಅವಸ್ಸಯೋ ಭವಿಸ್ಸಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ –
೬೬೧.
‘‘ಅತೀತಂ ಮಾನುಸಂ ಕಮ್ಮಂ, ದುಕ್ಕರಂ ದುರಭಿಸಮ್ಭವಂ।
ನ ತಂ ಸಕ್ಕೋಪಿ ಮೋಚೇತುಂ, ತ್ವಂ ಪಜಾನಸ್ಸು ಖತ್ತಿಯ॥
೬೬೨.
‘‘ಸನ್ತಿ ವೇಹಾಯಸಾ ನಾಗಾ, ಇದ್ಧಿಮನ್ತೋ ಯಸಸ್ಸಿನೋ।
ತೇಪಿ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ, ಯಸ್ಸ ಹೋನ್ತಿ ತಥಾವಿಧಾ॥
೬೬೩.
‘‘ಸನ್ತಿ ವೇಹಾಯಸಾ ಅಸ್ಸಾ, ಇದ್ಧಿಮನ್ತೋ ಯಸಸ್ಸಿನೋ।
ತೇಪಿ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ, ಯಸ್ಸ ಹೋನ್ತಿ ತಥಾವಿಧಾ॥
೬೬೪.
‘‘ಸನ್ತಿ ವೇಹಾಯಸಾ ಪಕ್ಖೀ, ಇದ್ಧಿಮನ್ತೋ ಯಸಸ್ಸಿನೋ।
ತೇಪಿ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ, ಯಸ್ಸ ಹೋನ್ತಿ ತಥಾವಿಧಾ॥
೬೬೫.
‘‘ಸನ್ತಿ ವೇಹಾಯಸಾ ಯಕ್ಖಾ, ಇದ್ಧಿಮನ್ತೋ ಯಸಸ್ಸಿನೋ।
ತೇಪಿ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ, ಯಸ್ಸ ಹೋನ್ತಿ ತಥಾವಿಧಾ॥
೬೬೬.
‘‘ಅತೀತಂ
ನ ತಂ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಮೋಚೇತುಂ, ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇನ ಖತ್ತಿಯಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಇದಂ ಇತೋ ತವ ಮೋಚನಂ ನಾಮ ಅತೀತಂ, ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಅತೀತಂ। ದುಕ್ಕರಂ ದುರಭಿಸಮ್ಭವನ್ತಿ ನೇವ ಕಾತುಂ, ನ ಸಮ್ಭವಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ। ನ ತಂ ಸಕ್ಕೋಮೀತಿ ಅಹಂ ತಂ ಇತೋ ಮೋಚೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ। ತ್ವಂ ಪಜಾನಸ್ಸು ಖತ್ತಿಯಾತಿ ಮಹಾರಾಜ, ತ್ವಮೇವೇತ್ಥ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಜಾನಸ್ಸು। ವೇಹಾಯಸಾತಿ ಆಕಾಸೇನ ಗಮನಸಮತ್ಥಾ। ನಾಗಾತಿ ಹತ್ಥಿನೋ। ಯಸ್ಸಾತಿ ಯಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ। ತಥಾವಿಧಾತಿ ಛದ್ದನ್ತಕುಲೇ ವಾ ಉಪೋಸಥಕುಲೇ ವಾ ಜಾತಾ ನಾಗಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಂ ರಾಜಾನಂ ತೇ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ। ಅಸ್ಸಾತಿ ವಲಾಹಕಅಸ್ಸರಾಜಕುಲೇ ಜಾತಾ ಅಸ್ಸಾ। ಪಕ್ಖೀತಿ ಗರುಳ್ಹಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ಯಕ್ಖಾತಿ ಸಾತಾಗಿರಾದಯೋ ಯಕ್ಖಾ। ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇನಾತಿ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇನ ಮೋಚೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ತಂ ಆದಾಯ ಆಕಾಸೇನ ಮಿಥಿಲಂ ನೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ರಾಜಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಅಪ್ಪಟಿಭಾನೋ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ಸೇನಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಇದಾನಿ ರಞ್ಞೋ ಚೇವ ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಂ ಅಞ್ಞಂ ಪಟಿಸರಣಂ ನತ್ಥಿ, ರಾಜಾ ಪನಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಹಂ ಪಣ್ಡಿತಂ ಯಾಚಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ಯಾಚನ್ತೋ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೬೬೭.
‘‘ಅತೀರದಸ್ಸೀ ಪುರಿಸೋ, ಮಹನ್ತೇ ಉದಕಣ್ಣವೇ।
ಯತ್ಥ ಸೋ ಲಭತೇ ಗಾಧಂ, ತತ್ಥ ಸೋ ವಿನ್ದತೇ ಸುಖಂ॥
೬೬೮.
‘‘ಏವಂ ಅಮ್ಹಞ್ಚ ರಞ್ಞೋ ಚ, ತ್ವಂ ಪತಿಟ್ಠಾ ಮಹೋಸಧ।
ತ್ವಂ ನೋಸಿ ಮನ್ತಿನಂ ಸೇಟ್ಠೋ, ಅಮ್ಹೇ ದುಕ್ಖಾ ಪಮೋಚಯಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅತೀರದಸ್ಸೀತಿ ಸಮುದ್ದೇ ಭಿನ್ನನಾವೋ ತೀರಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ। ಯತ್ಥಾತಿ ಊಮಿವೇಗಬ್ಭಾಹತೋ ವಿಚರನ್ತೋ ಯಮ್ಹಿ ಪದೇಸೇ ಪತಿಟ್ಠಂ ಲಭತಿ। ಪಮೋಚಯಾತಿ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಮಿಥಿಲಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಠಿತಕಾಲೇ ತಯಾವ ಪಮೋಚಿತಮ್ಹಾ, ಇದಾನಿಪಿ ತ್ವಮೇವ ಅಮ್ಹೇ ದುಕ್ಖಾ ಮೋಚೇಹೀತಿ ಯಾಚಿ।
ಅಥ ನಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಗಾಥಾಯ ಅಜ್ಝಭಾಸಿ –
೬೬೯.
‘‘ಅತೀತಂ
ನ ತಂ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಮೋಚೇತುಂ, ತ್ವಂ ಪಜಾನಸ್ಸು ಸೇನಕಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಜಾನಸ್ಸು ಸೇನಕಾತಿ ಸೇನಕ, ಅಹಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ತ್ವಂ ಪನ ಇಮಂ ರಾಜಾನಂ ಆಕಾಸೇನ ಮಿಥಿಲಂ ನೇಹೀತಿ।
ರಾಜಾ ಗಹೇತಬ್ಬಗಹಣಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತೋ ಮಹಾಸತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ಕದಾಚಿ ಸೇನಕೋಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಉಪಾಯಂ ಜಾನೇಯ್ಯ, ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ ತಾವ ನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಗಾಥಮಾಹ –
೬೭೦.
‘‘ಸುಣೋಹಿ ಮೇತಂ ವಚನಂ, ಪಸ್ಸ ಸೇನಂ ಮಹಬ್ಭಯಂ।
ಸೇನಕಂ ದಾನಿ ಪುಚ್ಛಾಮಿ, ಕಿಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಇಧ ಮಞ್ಞಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಿಂ ಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಇಧ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹೋಸಧೇನಮ್ಹಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತೋ, ಯದಿ ತ್ವಂ ಜಾನಾಸಿ, ವದೇಹೀತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇನಕೋ ‘‘ಮಂ ರಾಜಾ ಉಪಾಯಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ಸೋಭನೋ ವಾ ಹೋತು ಮಾ ವಾ, ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ ಏಕಂ ಉಪಾಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗಾಥಮಾಹ –
೬೭೧.
‘‘ಅಗ್ಗಿಂ ವಾ ದ್ವಾರತೋ ದೇಮ, ಗಣ್ಹಾಮಸೇ ವಿಕನ್ತನಂ।
ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಧಿತ್ವಾನ, ಖಿಪ್ಪಂ ಹಿಸ್ಸಾಮ ಜೀವಿತಂ।
ಮಾ ನೋ ರಾಜಾ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ, ಚಿರಂ ದುಕ್ಖೇನ ಮಾರಯೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ದ್ವಾರತೋತಿ ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಗ್ಗಿಂ ದೇಮ। ವಿಕನ್ತನನ್ತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿಕನ್ತನಂ ಸತ್ಥಂ ಗಣ್ಹಾಮ। ಹಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಜೀವಿತಂ ಖಿಪ್ಪಂ ಜಹಿಸ್ಸಾಮ, ಅಲಙ್ಕತಪಾಸಾದೋಯೇವ ನೋ ದಾರುಚಿತಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಅನತ್ತಮನೋ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತದಾರಸ್ಸ ಏವರೂಪಂ ಚಿತಕಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುಕ್ಕುಸಾದಯೋ ಪುಚ್ಛಿ। ತೇಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪತಿರೂಪಾ ಬಾಲಕಥಾಯೇವ ಕಥಯಿಂಸು। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
೬೭೨.
‘‘ಸುಣೋಹಿ
ಪುಕ್ಕುಸಂ ದಾನಿ ಪುಚ್ಛಾಮಿ, ಕಿಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಇಧ ಮಞ್ಞಸಿ॥
೬೭೩.
‘‘ವಿಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಮೀಯಾಮ, ಖಿಪ್ಪಂ ಹಿಸ್ಸಾಮ ಜೀವಿತಂ।
ಮಾ ನೋ ರಾಜಾ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ, ಚಿರಂ ದುಕ್ಖೇನ ಮಾರಯಿ॥
೬೭೪.
‘‘ಸುಣೋಹಿ ಮೇತಂ ವಚನಂ, ಪಸ್ಸ ಸೇನಂ ಮಹಬ್ಭಯಂ।
ಕಾಮಿನ್ದಂ ದಾನಿ ಪುಚ್ಛಾಮಿ, ಕಿಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಇಧ ಮಞ್ಞಸಿ॥
೬೭೫.
‘‘ರಜ್ಜುಯಾ
ಮಾ ನೋ ರಾಜಾ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ, ಚಿರಂ ದುಕ್ಖೇನ ಮಾರಯಿ॥
೬೭೬.
‘‘ಸುಣೋಹಿ ಮೇತಂ ವಚನಂ, ಪಸ್ಸ ಸೇನಂ ಮಹಬ್ಭಯಂ।
ದೇವಿನ್ದಂ ದಾನಿ ಪುಚ್ಛಾಮಿ, ಕಿಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಇಧ ಮಞ್ಞಸಿ॥
೬೭೭.
‘‘ಅಗ್ಗಿಂ ವಾ ದ್ವಾರತೋ ದೇಮ, ಗಣ್ಹಾಮಸೇ ವಿಕನ್ತನಂ।
ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಧಿತ್ವಾನ, ಖಿಪ್ಪಂ ಹಿಸ್ಸಾಮ ಜೀವಿತಂ।
ನ ನೋ ಸಕ್ಕೋತಿ ಮೋಚೇತುಂ, ಸುಖೇನೇವ ಮಹೋಸಧೋ’’ತಿ॥
ಅಪಿಚ ಏತೇಸು ದೇವಿನ್ದೋ ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಾ ಕಿಂ ಕರೋತಿ, ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಸನ್ತೇ ಖಜ್ಜೋಪನಕಂ ಧಮತಿ, ಠಪೇತ್ವಾ ಮಹೋಸಧಂ ಅಞ್ಞೋ ಇಧ ಸೋತ್ಥಿಭಾವಂ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಯಂ ತಂ ಅಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಪುಬ್ಬೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಕಥಿತದೋಸಂ ಸರಿತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಸುಣನ್ತಸ್ಸೇವ ಪರಿದೇವನ್ತೋ ಆಹ –
೬೭೮.
‘‘ಯಥಾ
ಏವಂ ಅನ್ವೇಸಮಾನಾ ನಂ, ಪಞ್ಹಂ ನಜ್ಝಗಮಾಮಸೇ॥
೬೭೯.
‘‘ಯಥಾ ಸಿಮ್ಬಲಿನೋ ಸಾರಂ, ಅನ್ವೇಸಂ ನಾಧಿಗಚ್ಛತಿ।
ಏವಂ ಅನ್ವೇಸಮಾನಾ ನಂ, ಪಞ್ಹಂ ನಜ್ಝಗಮಾಮಸೇ॥
೬೮೦.
‘‘ಅದೇಸೇ ವತ ನೋ ವುಟ್ಠಂ, ಕುಞ್ಜರಾನಂ ವನೋದಕೇ।
ಸಕಾಸೇ ದುಮ್ಮನುಸ್ಸಾನಂ, ಬಾಲಾನಂ ಅವಿಜಾನತಂ॥
೬೮೧.
‘‘ಉಬ್ಬೇಧತಿ ಮೇ ಹದಯಂ, ಮುಖಞ್ಚ ಪರಿಸುಸ್ಸತಿ।
ನಿಬ್ಬುತಿಂ ನಾಧಿಗಚ್ಛಾಮಿ, ಅಗ್ಗಿದಡ್ಢೋವ ಆತಪೇ॥
೬೮೨.
‘‘ಕಮ್ಮಾರಾನಂ
ಏವಮ್ಪಿ ಹದಯಂ ಮಯ್ಹಂ, ಅನ್ತೋ ಝಾಯತಿ ನೋ ಬಹೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕದಲಿನೋತಿ ಯಥಾ ಕದಲಿಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಾರತ್ತಾ ಸಾರತ್ಥಿಕೋ ಪುರಿಸೋ ಅನ್ವೇಸನ್ತೋಪಿ ತತೋ ಸಾರಂ ನಾಧಿಗಚ್ಛತಿ, ಏವಂ ಮಯಂ ಇಮಮ್ಹಾ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚನುಪಾಯಂ ಪಞ್ಹಂ ಪಞ್ಚ ಪಣ್ಡಿತೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅನ್ವೇಸಮಾನಾಪಿ ಪಞ್ಹಂ ನಜ್ಝಗಮಾಮಸೇ। ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಉಪಾಯಂ ಅಜಾನನ್ತಾ ಅಸ್ಸುಣನ್ತಾ ವಿಯ ಜಾತಾ, ಮಯಂ ತಂ ಪಞ್ಹಂ ನಾಧಿಗಚ್ಛಾಮ। ದುತಿಯಗಾಥಾಯಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕುಞ್ಜರಾನಂ ವನೋದಕೇತಿ ಯಥಾ ಕುಞ್ಜರಾನಂ ನಿರುದಕೇ ಠಾನೇ ವುಟ್ಠಂ ಅದೇಸೇ ವುಟ್ಠಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತೇ ಹಿ ತಥಾರೂಪೇ ನಿರುದಕೇ ವನಗಹನೇ ಪದೇಸೇ ವಸನ್ತಾ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಾನಂ ವಸಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏವಂ ಅಮ್ಹೇಹಿಪಿ ಇಮೇಸಂ ದುಮ್ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಬಾಲಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸನ್ತೇಹಿ ಅದೇಸೇ ವುಟ್ಠಂ। ಏತ್ತಕೇಸು ಹಿ ಪಣ್ಡಿತೇಸು ಏಕೋಪಿ ಮೇ ಇದಾನಿ ಪಟಿಸರಣಂ ನತ್ಥೀತಿ ನಾನಾವಿಧೇನ ವಿಲಪತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತೋ ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಾ ಅತಿವಿಯ ಕಿಲಮತಿ। ಸಚೇ ನಂ ನ ಅಸ್ಸಾಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ಹದಯೇನ ಫಲಿತೇನ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸಾಸೇಸಿ। ತಮತ್ಥಂ
೬೮೩.
‘‘ತತೋ ಸೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಧೀರೋ, ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ಮಹೋಸಧೋ।
ವೇದೇಹಂ ದುಕ್ಖಿತಂ ದಿಸ್ವಾ, ಇದಂ ವಚನಮಬ್ರವಿ॥
೬೮೪.
‘‘ಮಾ
ಅಹಂ ತಂ ಮೋಚಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ರಾಹುಗ್ಗಹಂವ ಚನ್ದಿಮಂ॥
೬೮೫.
‘‘ಮಾ ತ್ವಂ ಭಾಯಿ ಮಹಾರಾಜ, ಮಾ ತ್ವಂ ಭಾಯಿ ರಥೇಸಭ।
ಅಹಂ ತಂ ಮೋಚಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ರಾಹುಗ್ಗಹಂವ ಸೂರಿಯಂ॥
೬೮೬.
‘‘ಮಾ ತ್ವಂ ಭಾಯಿ ಮಹಾರಾಜ, ಮಾ ತ್ವಂ ಭಾಯಿ ರಥೇಸಭ।
ಅಹಂ ತಂ ಮೋಚಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪಙ್ಕೇ ಸನ್ನಂವ ಕುಞ್ಜರಂ॥
೬೮೭.
‘‘ಮಾ ತ್ವಂ ಭಾಯಿ ಮಹಾರಾಜ, ಮಾ ತ್ವಂ ಭಾಯಿ ರಥೇಸಭ।
ಅಹಂ ತಂ ಮೋಚಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪೇಳಾಬದ್ಧಂವ ಪನ್ನಗಂ॥
೬೮೮.
‘‘ಮಾ ತ್ವಂ ಭಾಯಿ ಮಹಾರಾಜ, ಮಾ ತ್ವಂ ಭಾಯಿ ರಥೇಸಭ।
ಅಹಂ ತಂ ಮೋಚಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪಕ್ಖಿಂ ಬದ್ಧಂವ ಪಞ್ಜರೇ॥
೬೮೯.
‘‘ಮಾ
ಅಹಂ ತಂ ಮೋಚಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಚ್ಛೇ ಜಾಲಗತೇರಿವ॥
೬೯೦.
‘‘ಮಾ ತ್ವಂ ಭಾಯಿ ಮಹಾರಾಜ, ಮಾ ತ್ವಂ ಭಾಯಿ ರಥೇಸಭ।
ಅಹಂ ತಂ ಮೋಚಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಯೋಗ್ಗಬಲವಾಹನಂ॥
೬೯೧.
‘‘ಮಾ ತ್ವಂ ಭಾಯಿ ಮಹಾರಾಜ, ಮಾ ತ್ವಂ ಭಾಯಿ ರಥೇಸಭ।
ಪಞ್ಚಾಲಂ ವಾಹಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕಾಕಸೇನಂವ ಲೇಡ್ಡುನಾ॥
೬೯೨.
‘‘ಅದು ಪಞ್ಞಾ ಕಿಮತ್ಥಿಯಾ, ಅಮಚ್ಚೋ ವಾಪಿ ತಾದಿಸೋ।
ಯೋ ತಂ ಸಮ್ಬಾಧಪಕ್ಖನ್ದಂ, ದುಕ್ಖಾ ನ ಪರಿಮೋಚಯೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಇದನ್ತಿ ದವಡಾಹದಡ್ಢೇ ಅರಞ್ಞೇ ಘನವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಾಪೇನ್ತೋ ವಿಯ ನಂ ಅಸ್ಸಾಸೇನ್ತೋ ಇದಂ ‘‘ಮಾ ತ್ವಂ ಭಾಯಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿಆದಿಕಂ ವಚನಂ ಅಬ್ರವಿ। ತತ್ಥ ಸನ್ನನ್ತಿ ಲಗ್ಗಂ। ಪೇಳಾಬದ್ಧನ್ತಿ ಪೇಳಾಯ ಅಬ್ಭನ್ತರಗತಂ ಸಪ್ಪಂ। ಪಞ್ಚಾಲನ್ತಿ ಏತಂ ಏವಂ ಮಹನ್ತಿಮ್ಪಿ ಪಞ್ಚಾಲರಞ್ಞೋ ಸೇನಂ। ವಾಹಯಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಲಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ ಅದೂತಿ ನಾಮತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ, ಪಞ್ಞಾ ನಾಮ ಕಿಮತ್ಥಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಮಚ್ಚೋ ವಾಪಿ ತಾದಿಸೋತಿ ತಾದಿಸೋ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅಮಚ್ಚೋ ವಾಪಿ ಕಿಮತ್ಥಿಯೋ, ಯೋ ತಂ ಏವಂ ಮರಣಸಮ್ಬಾಧಪ್ಪತ್ತಂ ದುಕ್ಖಾ ನ ಪರಿಮೋಚಯೇ। ಮಹಾರಾಜ, ಅಹಂ ಪಠಮತರಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ನಾಮ ಕಿಮತ್ಥಂ ಆಗತೋತಿ ಮಞ್ಞಸಿ। ಮಾ ಭಾಯಿ, ಅಹಂ ತಂ ಇಮಮ್ಹಾ ದುಕ್ಖಾ ಮೋಚಯಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅಸ್ಸಾಸೇಸಿ।
ಸೋಪಿ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಮೇ ಜೀವಿತಂ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಪಟಿಲಭಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಸೀಹನಾದೇ ಕತೇ ಸಬ್ಬೇ ಚ ತುಸ್ಸಿಂಸು। ಅಥ ನಂ ಸೇನಕೋ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಸಬ್ಬೇ ಅಮ್ಹೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಕೇನುಪಾಯೇನ ಗಮಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಲಙ್ಕತಉಮಙ್ಗೇನ ನೇಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಗಮನಸಜ್ಜಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಮಙ್ಗದ್ವಾರವಿವರಣತ್ಥಂ ಯೋಧೇ ಆಣಾಪೇನ್ತೋ ಗಾಥಮಾಹ –
೬೯೩.
‘‘ಏಥ
ವೇದೇಹೋ ಸಹಮಚ್ಚೇಹಿ, ಉಮಙ್ಗೇನ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಾಣವಾತಿ ತರುಣಾಧಿವಚನಂ। ಮುಖಂ ಸೋಧೇಥಾತಿ ಉಮಙ್ಗದ್ವಾರಂ ವಿವರಥ। ಸನ್ಧಿನೋತಿ ಘರಸನ್ಧಿನೋ ಚ ದ್ವಾರಂ ಸೋಧೇಥ, ಏಕಸತಾನಂ ಸಯನಗಬ್ಭಾನಂ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಥ, ಅನೇಕಸತಾನಂ ದೀಪಾಲಯಾನಂ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಥಾತಿ।
ತೇ
೬೯೪.
‘‘ತಸ್ಸ ತಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ, ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸಾನುಚಾರಿನೋ।
ಉಮಙ್ಗದ್ವಾರಂ ವಿವರಿಂಸು, ಯನ್ತಯುತ್ತೇ ಚ ಅಗ್ಗಳೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅನುಚಾರಿನೋತಿ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಾ। ಯನ್ತಯುತ್ತೇ ಚ ಅಗ್ಗಳೇತಿ ಸೂಚಿಘಟಿಕಸಮ್ಪನ್ನಾನಿ ಚ ದ್ವಾರಕವಾಟಾನಿ।
ತೇ ಉಮಙ್ಗದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಸೋ ರಞ್ಞೋ ಸಞ್ಞಮದಾಸಿ ‘‘ಕಾಲೋ, ದೇವ, ಪಾಸಾದಾ ಓತರಥಾ’’ತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಓತರಿ। ಅಥ ಸೇನಕೋ ಸೀಸತೋ ನಾಳಿಪಟ್ಟಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಸಾಟಕಂ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಕಚ್ಛಂ ದಳ್ಹಂ ಬನ್ಧಿ। ಅಥ ನಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸೇನಕ, ಕಿಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ಉಮಙ್ಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೇಹಿ ನಾಮ ವೇಠನಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಕಚ್ಛಂ ದಳ್ಹಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ
೬೯೫.
‘‘ಪುರತೋ ಸೇನಕೋ ಯಾತಿ, ಪಚ್ಛತೋ ಚ ಮಹೋಸಧೋ।
ಮಜ್ಝೇ ಚ ರಾಜಾ ವೇದೇಹೋ, ಅಮಚ್ಚಪರಿವಾರಿತೋ’’ತಿ॥
ರಞ್ಞೋ
೬೯೬.
‘‘ಉಮಙ್ಗಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾನ, ವೇದೇಹೋ ನಾವಮಾರುಹಿ।
ಅಭಿರುಳ್ಹಞ್ಚ ತಂ ಞತ್ವಾ, ಅನುಸಾಸಿ ಮಹೋಸಧೋ॥
೬೯೭.
‘‘ಅಯಂ ತೇ ಸಸುರೋ ದೇವ, ಅಯಂ ಸಸ್ಸು ಜನಾಧಿಪ।
ಯಥಾ ಮಾತು ಪಟಿಪತ್ತಿ, ಏವಂ ತೇ ಹೋತು ಸಸ್ಸುಯಾ॥
೬೯೮.
‘‘ಯಥಾಪಿ
ಏವಂ ಪಞ್ಚಾಲಚನ್ದೋ ತೇ, ದಯಿತಬ್ಬೋ ರಥೇಸಭ॥
೬೯೯.
‘‘ಅಯಂ ಪಞ್ಚಾಲಚನ್ದೀ ತೇ, ರಾಜಪುತ್ತೀ ಅಭಿಚ್ಛಿತಾ।
ಕಾಮಂ ಕರೋಹಿ ತೇ ತಾಯ, ಭರಿಯಾ ತೇ ರಥೇಸಭಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅನುಸಾಸೀತಿ ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ ‘‘ಕದಾಚಿ ಏಸೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಚೂಳನಿರಞ್ಞೋ ಮಾತರಂ ಮಾರೇಯ್ಯ, ಅಭಿರೂಪಾಯ ನನ್ದಾದೇವಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯ, ರಾಜಕುಮಾರಂ ವಾ ಮಾರೇಯ್ಯ, ಪಟಿಞ್ಞಮಸ್ಸ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಯಂ ತೇ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತೋ ಅನುಸಾಸಿ। ತತ್ಥ ಅಯಂ ತೇ ಸಸುರೋತಿ ಅಯಂ ತವ ಸಸುರಸ್ಸ ಚೂಳನಿರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ ಪಞ್ಚಾಲಚನ್ದಿಯಾ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕೋ, ಅಯಂ ತೇ ಇದಾನಿ ಸಸುರೋ। ಅಯಂ ಸಸ್ಸೂತಿ ಅಯಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಮಾತಾ ನನ್ದಾದೇವೀ ನಾಮ ತವ ಸಸ್ಸು। ಯಥಾಮಾತೂತಿ ಯಥಾ ಮಾತು ಪುತ್ತಾ ವತ್ತಪ್ಪಟಿವತ್ತಂ ಕರೋನ್ತಿ ನಿಯಕೋತಿ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕೋ ಏಕಪಿತರಾ ಜಾತೋ। ಏಕಮಾತುಕೋತಿ ಏಕಮಾತರಾ ಜಾತೋ। ದಯಿತಬ್ಬೋತಿ ಪಿಯಾಯಿತಬ್ಬೋ। ಭರಿಯಾತಿ ಅಯಂ ತೇ ಭರಿಯಾ, ಮಾ ಏತಿಸ್ಸಾ ಅವಮಾನಂ ಅಕಾಸೀತಿ ರಞ್ಞೋ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಣ್ಹಿ।
ರಾಜಾಪಿ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ರಾಜಮಾತರಂ ಪನ ಆರಬ್ಭ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಕಥೇಸಿ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ತಸ್ಸಾ ಮಹಲ್ಲಕಭಾವೇನೇವ। ಇದಂ ಪನ ಸಬ್ಬಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತೀರೇ ಠತ್ವಾವ ಕಥೇಸಿ। ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ಮಹಾದುಕ್ಖತೋ ಮುತ್ತತಾಯ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ತೀರೇ ಠಿತೋವ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗಾಥಮಾಹ –
೭೦೦.
‘‘ಆರುಯ್ಹ ನಾವಂ ತರಮಾನೋ, ಕಿಂ ನು ತೀರಮ್ಹಿ ತಿಟ್ಠಸಿ।
ಕಿಚ್ಛಾ ಮುತ್ತಾಮ್ಹ ದುಕ್ಖತೋ, ಯಾಮ ದಾನಿ ಮಹೋಸಧಾ’’ತಿ॥
ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ದೇವ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಮನಂ ನಾಮ ಮಯ್ಹಂ ಅಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಆಹ –
೭೦೧.
‘‘ನೇಸ ಧಮ್ಮೋ ಮಹಾರಾಜ, ಯೋಹಂ ಸೇನಾಯ ನಾಯಕೋ।
ಸೇನಙ್ಗಂ ಪರಿಹಾಪೇತ್ವಾ, ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿಮೋಚಯೇ॥
೭೦೨.
‘‘ನಿವೇಸನಮ್ಹಿ
ತಂ ದಿನ್ನಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇನ, ಆನಯಿಸ್ಸಂ ರಥೇಸಭಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಧಮ್ಮೋತಿ ಸಭಾವೋ। ನಿವೇಸನಮ್ಹೀತಿ ತಂ ನಗರಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ಪರಿಮೋಚಯೇತಿ ಪರಿಮೋಚೇಯ್ಯಂ। ಪರಿಹಾಪಿತನ್ತಿ ಛಡ್ಡಿತಂ। ತೇಸು ಹಿ ಮನುಸ್ಸೇಸು ದೂರಮಗ್ಗಂ ಆಗತತ್ತಾ ಕೇಚಿ ಕಿಲನ್ತಾ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕನ್ತಾ ಕೇಚಿ ಖಾದನ್ತಾ ಪಿವನ್ತಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಿಕ್ಖನ್ತಭಾವಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಿಂಸು, ಕೇಚಿ ಗಿಲಾನಾ। ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಮಮ ಉಪಕಾರಕಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಚೇತ್ಥ ಬಹೂ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಮಯಾ ಏಕಮನುಸ್ಸಮ್ಪಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ, ಅಹಂ ಪನ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ತಂ ತವ ಸೇನಂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೇನ ದಿನ್ನಂ ಅಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮಿ। ತುಮ್ಹೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಕತ್ಥಚಿ ಅವಿಲಮ್ಬನ್ತಾ ಸೀಘಂ ಗಚ್ಛಥ। ಮಯಾ ಏವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಹತ್ಥಿವಾಹನಾದೀನಿ ಠಪಿತಾನಿ, ಕಿಲನ್ತಕಿಲನ್ತಾನಿ ಪಹಾಯ ಸಮತ್ಥಸಮತ್ಥೇಹಿ ಸೀಘಂ ಮಿಥಿಲಮೇವ ಪವಿಸಥಾತಿ।
ತತೋ
೭೦೩.
‘‘ಅಪ್ಪಸೇನೋ ಮಹಾಸೇನಂ, ಕಥಂ ವಿಗ್ಗಯ್ಹ ಠಸ್ಸಸಿ।
ದುಬ್ಬಲೋ ಬಲವನ್ತೇನ, ವಿಹಞ್ಞಿಸ್ಸಸಿ ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವಿಗ್ಗಯ್ಹಾತಿ ಪರಿಪ್ಫರಿತ್ವಾ। ವಿಹಞ್ಞಿಸ್ಸಸೀತಿ ಹಞ್ಞಿಸ್ಸಸಿ।
ತತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಹ –
೭೦೪.
‘‘ಅಪ್ಪಸೇನೋಪಿ ಚೇ ಮನ್ತೀ, ಮಹಾಸೇನಂ ಅಮನ್ತಿನಂ।
ಜಿನಾತಿ ರಾಜಾ ರಾಜಾನೋ, ಆದಿಚ್ಚೋವುದಯಂ ತಮ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮನ್ತೀತಿ ಮನ್ತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪಞ್ಞವಾ ಉಪಾಯಕುಸಲೋ। ಅಮನ್ತಿನನ್ತಿ ಅನುಪಾಯಕುಸಲಂ ಜಿನಾತಿ, ಪಞ್ಞವಾ ದುಪ್ಪಞ್ಞಂ ಜಿನಾತಿ। ರಾಜಾ ರಾಜಾನೋತಿ ಏಕೋಪಿ ಚ ಏವರೂಪೋ ರಾಜಾ ಬಹೂಪಿ ದುಪ್ಪಞ್ಞರಾಜಾನೋ ಜಿನಾತಿಯೇವ। ಯಥಾ ಕಿನ್ತಿ? ಆದಿಚ್ಚೋವುದಯಂ ತಮನ್ತಿ, ಯಥಾ ಆದಿಚ್ಚೋ ಉದಯನ್ತೋ ತಮಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತ್ವಾ ಆಲೋಕಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಏವಂ ಜಿನಾತಿ ಚೇವ ಸೂರಿಯೋ ವಿಯ ವಿರೋಚತಿ ಚ।
ಇದಂ ವತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ರಾಜಾನಂ ‘‘ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ। ಸೋ ‘‘ಮುತ್ತೋ ವತಮ್ಹಿ
೭೦೫.
‘‘ಸುಸುಖಂ ವತ ಸಂವಾಸೋ, ಪಣ್ಡಿತೇಹೀತಿ ಸೇನಕ।
ಪಕ್ಖೀವ ಪಞ್ಜರೇ ಬದ್ಧೇ, ಮಚ್ಛೇ ಜಾಲಗತೇರಿವ।
ಅಮಿತ್ತಹತ್ಥತ್ತಗತೇ, ಮೋಚಯೀ ನೋ ಮಹೋಸಧೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸುಸುಖಂ ವತಾತಿ ಅತಿಸುಖಂ ವತ ಇದಂ, ಯೋ ಸಂವಾಸೋ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ। ಇತೀತಿ ಕಾರಣತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಸ್ಮಾ ಅಮಿತ್ತಹತ್ಥಗತೇ ಮೋಚಯಿ ನೋ ಮಹೋಸಧೋ, ತಸ್ಮಾ, ಸೇನಕ, ವದಾಮಿ। ಸುಸುಖಂ ವತ ಇದಂ, ಯೋ ಏಸ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಸಂವಾಸೋತಿ।
ತಂ
೭೦೬.
‘‘ಏವಮೇತಂ ಮಹಾರಾಜ, ಪಣ್ಡಿತಾ ಹಿ ಸುಖಾವಹಾ।
ಪಕ್ಖೀವ ಪಞ್ಜರೇ ಬದ್ಧೇ, ಮಚ್ಛೇ ಜಾಲಗತೇರಿವ।
ಅಮಿತ್ತಹತ್ಥತ್ತಗತೇ, ಮೋಚಯೀ ನೋ ಮಹೋಸಧೋ’’ತಿ॥
ಅಥ ವೇದೇಹರಾಜಾ ನದಿಂ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಯೋಜನನ್ತರೇ ಯೋಜನನ್ತರೇ ಮಹಾಸತ್ತೇನ ಕಾರಿತಗಾಮಂ ಸಮ್ಪತ್ತೋ। ತತ್ರಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಠಪಿತಮನುಸ್ಸಾ ಹತ್ಥಿವಾಹನಾದೀನಿ ಚೇವ ಅನ್ನಪಾನಾದೀನಿ ಚ ಅದಂಸು। ಸೋ ಕಿಲನ್ತೇ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸರಥಾದಯೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಇತರೇ ಆದಾಯ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಞ್ಞಂ ಗಾಮಂ ಪಾಪುಣಿ। ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಯೋಜನಸತಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ಮಿಥಿಲಂ ಪಾವಿಸಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋಪಿ ಉಮಙ್ಗದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ
೭೦೭.
‘‘ರಕ್ಖಿತ್ವಾ ಕಸಿಣಂ ರತ್ತಿಂ, ಚೂಳನೇಯ್ಯೋ ಮಹಬ್ಬಲೋ।
ಉದೇನ್ತಂ ಅರುಣುಗ್ಗಸ್ಮಿಂ, ಉಪಕಾರಿಂ ಉಪಾಗಮಿ॥
೭೦೮.
‘‘ಆರುಯ್ಹ
ರಾಜಾ ಅವೋಚ ಪಞ್ಚಾಲೋ, ಚೂಳನೇಯ್ಯೋ ಮಹಬ್ಬಲೋ॥
೭೦೯.
‘‘ಸನ್ನದ್ಧೋ ಮಣಿವಮ್ಮೇನ, ಸರಮಾದಾಯ ಪಾಣಿನಾ।
ಪೇಸಿಯೇ ಅಜ್ಝಭಾಸಿತ್ಥ, ಪುಥುಗುಮ್ಬೇ ಸಮಾಗತೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಸಿಣನ್ತಿ ಸಕಲಂ ನಿಸ್ಸೇಸಂ। ಉದೇನ್ತನ್ತಿ ಉದೇನ್ತೇ। ಉಪಕಾರಿನ್ತಿ ಪಞ್ಚಾಲನಗರಂ ಉಪಾದಾಯ ಮಹಾಸತ್ತೇನಕಾರಿತತ್ತಾ ‘‘ಉಪಕಾರೀ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಕಂ ತಂ ನಗರಂ ಉಪಾಗಮಿ। ಅವೋಚಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಸೇನಂ ಅವೋಚ। ಪೇಸಿಯೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಪೇಸನಕಾರಕೇ। ಅಜ್ಝಭಾಸಿತ್ಥಾತಿ ಅಧಿಅಭಾಸಿತ್ಥ, ಪುರೇತರಮೇವ ಅಭಾಸಿತ್ಥ, ಪುಥುಗುಮ್ಬೇತಿ ಬಹೂಸು ಸಿಪ್ಪೇಸು ಪತಿಟ್ಠಿತೇ ಅನೇಕಸಿಪ್ಪಜಾನನಕೇತಿ।
ಇದಾನಿ
೭೧೦.
‘‘ಹತ್ಥಾರೋಹೇ ಅನೀಕಟ್ಠೇ, ರಥಿಕೇ ಪತ್ತಿಕಾರಕೇ।
ಉಪಾಸನಮ್ಹಿ ಕತಹತ್ಥೇ, ವಾಲವೇಧೇ ಸಮಾಗತೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಉಪಾಸನಮ್ಹೀತಿ ಧನುಸಿಪ್ಪೇ। ಕತಹತ್ಥೇತಿ ಅವಿರಜ್ಝನವೇಧಿತಾಯ ಸಮ್ಪನ್ನಹತ್ಥೇ।
ಇದಾನಿ ರಾಜಾ ವೇದೇಹಂ ಜೀವಗ್ಗಾಹಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತುಂ ಆಣಾಪೇನ್ತೋ ಆಹ –
೭೧೧.
‘‘ಪೇಸೇಥ ಕುಞ್ಜರೇ ದನ್ತೀ, ಬಲವನ್ತೇ ಸಟ್ಠಿಹಾಯನೇ।
ಮದ್ದನ್ತು ಕುಞ್ಜರಾ ನಗರಂ, ವೇದೇಹೇನ ಸುಮಾಪಿತಂ॥
೭೧೨.
‘‘ವಚ್ಛದನ್ತಮುಖಾ ಸೇತಾ, ತಿಕ್ಖಗ್ಗಾ ಅಟ್ಠಿವೇಧಿನೋ।
ಪಣುನ್ನಾ ಧನುವೇಗೇನ, ಸಮ್ಪತನ್ತುತರೀತರಾ॥
೭೧೩.
‘‘ಮಾಣವಾ ವಮ್ಮಿನೋ ಸೂರಾ, ಚಿತ್ರದಣ್ಡಯುತಾವುಧಾ।
ಪಕ್ಖನ್ದಿನೋ ಮಹಾನಾಗಾ, ಹತ್ಥೀನಂ ಹೋನ್ತು ಸಮ್ಮುಖಾ॥
೭೧೪.
‘‘ಸತ್ತಿಯೋ
ವಿಜ್ಜೋತಮಾನಾ ತಿಟ್ಠನ್ತು, ಸತರಂಸೀವ ತಾರಕಾ॥
೭೧೫.
‘‘ಆವುಧಬಲವನ್ತಾನಂ
ಏತಾದಿಸಾನಂ ಯೋಧಾನಂ, ಸಙ್ಗಾಮೇ ಅಪಲಾಯಿನಂ।
ವೇದೇಹೋ ಕುತೋ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸತಿ, ಸಚೇ ಪಕ್ಖೀವ ಕಾಹಿತಿ॥
೭೧೬.
‘‘ತಿಂಸ ಮೇ ಪುರಿಸನಾವುತ್ಯೋ, ಸಬ್ಬೇವೇಕೇಕನಿಚ್ಚಿತಾ।
ಯೇಸಂ ಸಮಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಕೇವಲಂ ಮಹೀಮಂ ಚರಂ॥
೭೧೭.
‘‘ನಾಗಾ ಚ ಕಪ್ಪಿತಾ ದನ್ತೀ, ಬಲವನ್ತೋ ಸಟ್ಠಿಹಾಯನಾ।
ಯೇಸಂ ಖನ್ಧೇಸು ಸೋಭನ್ತಿ, ಕುಮಾರಾ ಚಾರುದಸ್ಸನಾ॥
೭೧೮.
‘‘ಪೀತಾಲಙ್ಕಾರಾ ಪೀತವಸನಾ, ಪೀತುತ್ತರನಿವಾಸನಾ।
ನಾಗಖನ್ಧೇಸು ಸೋಭನ್ತಿ, ದೇವಪುತ್ತಾವ ನನ್ದನೇ॥
೭೧೯.
‘‘ಪಾಠೀನವಣ್ಣಾ ನೇತ್ತಿಂಸಾ, ತೇಲಧೋತಾ ಪಭಸ್ಸರಾ।
ನಿಟ್ಠಿತಾ ನರಧೀರೇಭಿ, ಸಮಧಾರಾ ಸುನಿಸ್ಸಿತಾ॥
೭೨೦.
‘‘ವೇಲ್ಲಾಲಿನೋ
ಗಹಿತಾ ಬಲವನ್ತೇಭಿ, ಸುಪ್ಪಹಾರಪ್ಪಹಾರಿಭಿ॥
೭೨೧.
‘‘ಸುವಣ್ಣಥರುಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಲೋಹಿತಕಚ್ಛುಪಧಾರಿತಾ।
ವಿವತ್ತಮಾನಾ ಸೋಭನ್ತಿ, ವಿಜ್ಜೂವಬ್ಭಘನನ್ತರೇ॥
೭೨೨.
‘‘ಪಟಾಕಾ ವಮ್ಮಿನೋ ಸೂರಾ, ಅಸಿಚಮ್ಮಸ್ಸ ಕೋವಿದಾ।
ಧನುಗ್ಗಹಾ ಸಿಕ್ಖಿತರಾ, ನಾಗಖನ್ಧೇ ನಿಪಾತಿನೋ॥
೭೨೩.
‘‘ಏತಾದಿಸೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ, ನತ್ಥಿ ಮೋಕ್ಖೋ ಇತೋ ತವ।
ಪಭಾವಂ ತೇ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇನ ತ್ವಂ ಮಿಥಿಲಂ ವಜೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ದನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಪನ್ನದನ್ತೇ। ವಚ್ಛದನ್ತಮುಖಾತಿ ನಿಖಾದನಸದಿಸಮುಖಾ। ಪಣುನ್ನಾತಿ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಾ। ಸಮ್ಪತನ್ತುತರೀತರಾತಿ ಏವರೂಪಾ ಸರಾ ಇತರೀತರಾ ಸಮ್ಪತನ್ತು ಸಮಾಗಚ್ಛನ್ತು। ಘನಮೇಘವಸ್ಸಂ ವಿಯ ಸರವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಥಾತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ। ಮಾಣವಾತಿ ತರುಣಯೋಧಾ। ವಮ್ಮಿನೋತಿ ವಮ್ಮಹತ್ಥಾ। ಚಿತ್ರದಣ್ಡಯುತಾವುಧಾತಿ ಚಿತ್ರದಣ್ಡಯುತ್ತೇಹಿ ಆವುಧೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ಪಕ್ಖನ್ದಿನೋತಿ ಸಙ್ಗಾಮಪಕ್ಖನ್ದಿಕಾ। ಮಹಾನಾಗಾತಿ ಮಹಾನಾಗೇಸು ಕೋಞ್ಚನಾದಂ ಕತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇಸುಪಿ ನಿಚ್ಚಲಾ ಠತ್ವಾ ತೇಸಂ ದನ್ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಲುಞ್ಚಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ಯೋಧಾ। ಸತರಂಸೀವ ತಾರಕಾತಿ ಸತರಂಸೀ ವಿಯ ಓಸಧಿತಾರಕಾ। ಆವುಧಬಲವನ್ತಾನನ್ತಿ ಆವುಧಬಲೇನ ಯುತ್ತಾನಂ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಂ। ಗುಣಿಕಾಯೂರಧಾರಿನನ್ತಿ ಗುಣಿ ವುಚ್ಚತಿ ಕವಚಂ, ಕವಚಾನಿ ಚೇವ ಕಾಯೂರಾಭರಣಾನಿ ಚ ಧಾರೇನ್ತಾನಂ, ಕವಚಸಙ್ಖಾತಾನಿ ವಾ ಕಾಯೂರಾನಿ ಧಾರೇನ್ತಾನಂ। ಸಚೇ ಪಕ್ಖೀವ ಕಾಹಿತೀತಿ ಸಚೇಪಿ ಪಕ್ಖೀ ವಿಯ ಆಕಾಸೇ ಪಕ್ಖನ್ದನಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ತಥಾಪಿ ಕಿಂ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸತೀತಿ ವದತಿ।
ತಿಂಸ ಮೇ ಪುರಿಸನಾವುತ್ಯೋತಿ ಪುರಿಸಾನಂ ತಿಂಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ನವುತಿಸತಾನಿ ತಿಂಸನಾವುತ್ಯೋತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಸಬ್ಬೇವೇಕೇಕನಿಚ್ಚಿತಾತಿ ಕೇವಲಂ ಮಹೀಮಂ ಚರನ್ತಿ ಸಕಲಮ್ಪಿ ಇಮಂ ಮಹಿಂ ಚರನ್ತೋ ಯೇಸಂ ಸಮಂ ಸದಿಸಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಕುತೋ ಉತ್ತರಿತರಂ, ತೇಯೇವ ಮೇ ಯೋಧಾ ಏತ್ತಕಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಚಾರುದಸ್ಸನಾತಿ ಪೀತಾಲಙ್ಕಾರಾತಿ ಪೀತವಣ್ಣಸುವಣ್ಣಾಲಙ್ಕಾರಾ। ಪೀತವಸನಾತಿ ಪೀತವಣ್ಣಸುವಣ್ಣವತ್ಥಾ। ಪೀತುತ್ತರನಿವಾಸನಾತಿ ಪೀತಉತ್ತರಾಸಙ್ಗನಿವತ್ಥಾ। ಪಾಠೀನವಣ್ಣಾತಿ ಪಾಸಾಣಮಚ್ಛಸದಿಸಾ। ನೇತ್ತಿಂಸಾತಿ ಖಗ್ಗಾ। ನರಧೀರೇಭೀತಿ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೇಹಿ। ಸುನಿಸ್ಸಿತಾತಿ ಸುನಿಸಿತಾ ಅತಿತಿಖಿಣಾ।
ವೇಲ್ಲಾಲಿನೋತಿ ಠಿತಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ಸೂರಿಯೋ ವಿಯ ವಿಜ್ಜೋತಮಾನಾ। ಸಿಕ್ಕಾಯಸಮಯಾತಿ ಸತ್ತ ವಾರೇ ಕೋಞ್ಚಸಕುಣೇ ಖಾದಾಪೇತ್ವಾ ಗಹಿತೇನ ಸಿಕ್ಕಾಯಸೇನ ಕತಾ। ಸುಪ್ಪಹಾರಪ್ಪಹಾರಿಭೀತಿ ದಳ್ಹಪ್ಪಹಾರೇಹಿ ಯೋಧೇಹಿ। ಲೋಹಿತಕಚ್ಛುಪಧಾರಿತಾತಿ ಲೋಹಿತವಣ್ಣಾಯ ಕೋಸಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ಪಟಾಕಾತಿ ಆಕಾಸೇ ಪರಿವತ್ತನಸಮತ್ಥಾ। ಸೂರಾತಿ ಜಾತಿಸೂರಾ। ಅಸಿಚಮ್ಮಸ್ಸ ಕೋವಿದಾತಿ ಏತೇಸಂ ಗಹಣೇ ಕುಸಲಾ। ಧನುಗ್ಗಹಾತಿ ಧನುಗ್ಗಹಕಾ। ಸಿಕ್ಖಿತರಾತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಧನುಗ್ಗಹಣೇ ಅತಿವಿಯ ಸಿಕ್ಖಿತಾ। ನಾಗಖನ್ಧೇ ನಿಪಾತಿನೋತಿ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧೇ ಖಗ್ಗೇನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಪಾತನಸಮತ್ಥಾ। ನತ್ಥಿ ಮೋಕ್ಖೋತಿ ಅಮ್ಭೋ, ವೇದೇಹ, ತ್ವಂ ಪಠಮಂ ತಾವ ಗಹಪತಿಪುತ್ತಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ ಮುತ್ತೋಸಿ, ಇದಾನಿ ಪನ ನತ್ಥಿ ತವ ಮೋಕ್ಖೋತಿ ವದತಿ। ಪಭಾವಂ ತೇತಿ ಇದಾನಿ ತೇ ರಾಜಾನುಭಾವಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಯೇನ ತ್ವಂ ಮಿಥಿಲಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ ಖಿಪ್ಪಂ, ಜಾಲೇ ಪವಿಟ್ಠಮಚ್ಛೋ ವಿಯ ಜಾತೋಸೀತಿ।
ಚೂಳನಿರಾಜಾ
೭೨೪.
‘‘ಕಿಂ ನು ಸನ್ತರಮಾನೋವ, ನಾಗಂ ಪೇಸೇಸಿ ಕುಞ್ಜರಂ।
ಪಹಟ್ಠರೂಪೋ ಆಪತಸಿ, ಸಿದ್ಧತ್ಥೋಸ್ಮೀತಿ ಮಞ್ಞಸಿ॥
೭೨೫.
‘‘ಓಹರೇತಂ ಧನುಂ ಚಾಪಂ, ಖುರಪ್ಪಂ ಪಟಿಸಂಹರ।
ಓಹರೇತಂ ಸುಭಂ ವಮ್ಮಂ, ವೇಳುರಿಯಮಣಿಸನ್ಥತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕುಞ್ಜರನ್ತಿ ಸೇಟ್ಠಂ। ಪಹಟ್ಠರೂಪೋತಿ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಸೋಮನಸ್ಸಜಾತೋ। ಆಪತಸೀತಿ ಆಗಚ್ಛಸಿ। ಸಿದ್ಧತ್ಥೋಸ್ಮೀತಿ ನಿಪ್ಫನ್ನತ್ಥೋಸ್ಮಿ, ಮನೋರಥೋ ಮೇ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋತಿ ಮಞ್ಞಸಿ। ಓಹರೇತನ್ತಿ ಇಮಂ ಚಾಪಸಙ್ಖಾತಂ ಧನುಂ ಓಹರ, ಅವಹರ, ಛಡ್ಡೇಹಿ, ಕೋ ನು ತೇ ಏತೇನತ್ಥೋ। ಪಟಿಸಂಹರಾತಿ ಅಪನೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ದೇಹಿ, ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ವಾ ಠಾನೇ ಠಪೇಹಿ, ಕಿಂ ಖುರಪ್ಪೇನ ಕರಿಸ್ಸಸಿ। ವಮ್ಮನ್ತಿ ಏತಂ ವಮ್ಮಮ್ಪಿ ಅಪನೇಹಿ। ಇದಂ ತಯಾ ಹಿಯ್ಯೋ ಪಟಿಮುಕ್ಕಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಛಡ್ಡೇಹಿ ನಂ, ಮಾ ತೇ ಸರೀರಂ ಉಪ್ಪಣ್ಡುಕಂ ಅಹೋಸಿ, ಅಕಿಲಮೇತ್ವಾ ಪಾತೋವ ನಗರಂ ಪವಿಸಾಹೀತಿ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕೇಳಿಮಕಾಸಿ।
ಸೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಗಹಪತಿಪುತ್ತೋ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕೇಳಿಂ ಕರೋತಿ, ಅಜ್ಜ ತೇ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ತಜ್ಜೇನ್ತೋ ಗಾಥಮಾಹ –
೭೨೬.
‘‘ಪಸನ್ನಮುಖವಣ್ಣೋಸಿ
ಹೋತಿ ಖೋ ಮರಣಕಾಲೇ, ಏದಿಸೀ ವಣ್ಣಸಮ್ಪದಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮ್ಹಿತಪುಬ್ಬಞ್ಚಾತಿ ಪಠಮಂ ಮ್ಹಿತಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಭಾಸನ್ತೋ ಮ್ಹಿತಪುಬ್ಬಮೇವ ಭಾಸಸಿ, ಮಂ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ನ ಗಣೇಸಿ। ಹೋತಿ ಖೋತಿ ಮರಣಕಾಲೇ ನಾಮ ವಣ್ಣಸಮ್ಪದಾ ಹೋತಿಯೇವ, ತಸ್ಮಾ ತ್ವಂ ವಿರೋಚಸಿ, ಅಜ್ಜ ತೇ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಜಯಪಾನಂ ಪಿವಿಸ್ಸಾಮಾತಿ।
ಏವಂ ತಸ್ಸ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥನಕಾಲೇ ಮಹಾಬಲಕಾಯೋ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ರೂಪಸಿರಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾ ಮಹೋಸಧಪಣ್ಡಿತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇತಿ
೭೨೭.
ಮೋಘಂ ತೇ ಗಜ್ಜಿತಂ ರಾಜ, ಭಿನ್ನಮನ್ತೋಸಿ ಖತ್ತಿಯ।
ದುಗ್ಗಣ್ಹೋಸಿ ತಯಾ ರಾಜಾ, ಖಳುಙ್ಕೇನೇವ ಸಿನ್ಧವೋ॥
೭೨೮.
‘‘ತಿಣ್ಣೋ ಹಿಯ್ಯೋ ರಾಜಾ ಗಙ್ಗಂ, ಸಾಮಚ್ಚೋ ಸಪರಿಜ್ಜನೋ।
ಹಂಸರಾಜಂ ಯಥಾ ಧಙ್ಕೋ, ಅನುಜ್ಜವಂ ಪತಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಭಿನ್ನಮನ್ತೋಸೀತಿ ಯೋ ತಯಾ ಕೇವಟ್ಟೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಯನಗಬ್ಭೇ ಮನ್ತೋ ಗಹಿತೋ, ತಂ ಮನ್ತಂ ನ ಜಾನಾತೀತಿ ಮಾ ಸಞ್ಞಂ ಕರಿ, ಪಗೇವ ಸೋ ಮಯಾ ಞಾತೋ, ಭಿನ್ನಮನ್ತೋ ಅಸಿ ಜಾತೋ। ದುಗ್ಗಣ್ಹೋಸಿ ತಯಾತಿ ಮಹಾರಾಜ, ತಯಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾ ಅಸ್ಸಖಳುಙ್ಕೇನ ಸಿನ್ಧವೋ ವಿಯ ದುಗ್ಗಣ್ಹೋಸಿ, ಖಳುಙ್ಕಂ ಆರುಳ್ಹೇನ ಜವಸಮ್ಪನ್ನಂ ಆಜಾನೀಯಂ ಆರುಯ್ಹ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಖಳುಙ್ಕೋ ವಿಯ ಹಿ ಕೇವಟ್ಟೋ, ತಂ ಆರುಳ್ಹಪುರಿಸೋ ವಿಯ ತ್ವಂ, ಜವಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸಿನ್ಧವೋ ವಿಯ ಅಹಂ, ತಂ ಆರುಳ್ಹಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತಿಣ್ಣೋ ಹಿಯ್ಯೋತಿ ಹಿಯ್ಯೋವ ಉತ್ತಿಣ್ಣೋ। ಸೋ ಚ ಖೋ ಸಾಮಚ್ಚೋ ಸಪರಿಜನೋ, ನ ಏಕಕೋವ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಗತೋ। ಅನುಜ್ಜವನ್ತಿ ಸಚೇ ಪನ ತ್ವಂ ತಂ ಅನುಜವಿಸ್ಸಸಿ ಅನುಬನ್ಧಿಸ್ಸಸಿ, ಅಥ ಯಥಾ ಸುವಣ್ಣಹಂಸರಾಜಂ ಅನುಜವನ್ತೋ ಧಙ್ಕೋ ಅನ್ತರಾವ ಪತಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಪತಿಸ್ಸಸಿ, ಅನ್ತರಾವ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀತಿ ವದತಿ।
ಇದಾನಿ
೭೨೯.
‘‘ಸಿಙ್ಗಾಲಾ ರತ್ತಿಭಾಗೇನ, ಫುಲ್ಲಂ ದಿಸ್ವಾನ ಕಿಂಸುಕಂ।
ಮಂಸಪೇಸೀತಿ ಮಞ್ಞನ್ತಾ, ಪರಿಬ್ಯೂಳ್ಹಾ ಮಿಗಾಧಮಾ॥
೭೩೦.
‘‘ವೀತಿವತ್ತಾಸು
ಕಿಂ ಸುಕಂ ಫುಲ್ಲಿತಂ ದಿಸ್ವಾ, ಆಸಚ್ಛಿನ್ನಾ ಮಿಗಾಧಮಾ॥
೭೩೧.
‘‘ಏವಮೇವ ತುವಂ ರಾಜ, ವೇದೇಹಂ ಪರಿವಾರಿಯ।
ಆಸಚ್ಛಿನ್ನೋ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ, ಸಿಙ್ಗಾಲಾ ಕಿಂಸುಕಂ ಯಥಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ದಿಸ್ವಾನಾತಿ ಚನ್ದಾಲೋಕೇನ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ। ಪರಿಬ್ಯೂಳ್ಹಾತಿ ಪಾತೋವ ಮಂಸಪೇಸಿಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು। ವೀತಿವತ್ತಾಸೂತಿ ತೇ ಯಾಸು ಯಾಸು ರತ್ತೀಸು ಏವಂ ಅಟ್ಠಂಸು, ತಾಸು ತಾಸು ರತ್ತೀಸು ಅತೀತಾಸು। ದಿಸ್ವಾತಿ ಸೂರಿಯಾಲೋಕೇನ ಕಿಂಸುಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ನ ಇದಂ ಮಂಸ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಛಿನ್ನಾಸಾ ಹುತ್ವಾ ಪಲಾಯಿಂಸು। ಸಿಙ್ಗಾಲಾತಿ ಯಥಾ ಸಿಙ್ಗಾಲಾ ಕಿಂಸುಕಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಆಸಚ್ಛಿನ್ನಾ ಗತಾ, ಏವಂ ತುವಮ್ಪಿ ಇಧ ವೇದೇಹರಞ್ಞೋ ನತ್ಥಿಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಆಸಚ್ಛಿನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ, ಸೇನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿಸ್ಸಸೀತಿ ದೀಪೇತಿ।
ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಅಛಮ್ಭಿತವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಗಹಪತಿಪುತ್ತೋ ಅತಿಸೂರೋ ಹುತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ, ನಿಸ್ಸಂಸಯಂ ವೇದೇಹೋ ಪಲಾತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಸೋ ಅತಿವಿಯ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಮಯಂ ಗಹಪತಿಪುತ್ತಂ
೭೩೨.
‘‘ಇಮಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಪಾದೇ ಚ, ಕಣ್ಣನಾಸಞ್ಚ ಛಿನ್ದಥ।
ಯೋ ಮೇ ಅಮಿತ್ತಂ ಹತ್ಥಗತಂ, ವೇದೇಹಂ ಪರಿಮೋಚಯಿ॥
೭೩೩.
‘‘ಇಮಂ ಮಂಸಂವ ಪಾತಬ್ಯಂ, ಸೂಲೇ ಕತ್ವಾ ಪಚನ್ತು ನಂ।
ಯೋ ಮೇ ಅಮಿತ್ತಂ ಹತ್ಥಗತಂ, ವೇದೇಹಂ ಪರಿಮೋಚಯಿ॥
೭೩೪.
‘‘ಯಥಾಪಿ
ಸೀಹಸ್ಸ ಅಥೋ ಬ್ಯಗ್ಘಸ್ಸ, ಹೋತಿ ಸಙ್ಕುಸಮಾಹತಂ॥
೭೩೫.
‘‘ಏವಂ ತಂ ವಿತನಿತ್ವಾನ, ವೇಧಯಿಸ್ಸಾಮಿ ಸತ್ತಿಯಾ।
ಯೋ ಮೇ ಅಮಿತ್ತಂ ಹತ್ಥಗತಂ, ವೇದೇಹಂ ಪರಿಮೋಚಯೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಾತಬ್ಯನ್ತಿ ಪಾಚಯಿತಬ್ಬಂ ಪಚಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಮಿಗಾದೀನಂ ಮಂಸಂ ವಿಯ ಇಮಂ ಗಹಪತಿಪುತ್ತಂ ಸೂಲೇ ಆವುಣಿತ್ವಾ ಪಚನ್ತು। ಸೀಹಸ್ಸ ಅಥೋ ಬ್ಯಗ್ಘಸ್ಸಾತಿ ಏತೇಸಞ್ಚ ಯಥಾ ಚಮ್ಮಂ ಸಙ್ಕುಸಮಾಹತಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಹೋತು। ವೇಧಯಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವಿಜ್ಝಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಹಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ದೇವಿಯಾ ಚ ಬನ್ಧವಾನಞ್ಚ ಮಯಾ ಮಿಥಿಲಂ ಪಹಿತಭಾವಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ತೇನ ಮೇ ಇಮಂ ಕಮ್ಮಕಾರಣಂ ವಿಚಾರೇತಿ, ಕೋಧವಸೇನ ಖೋ ಪನ ಮಂ ಉಸುನಾ ವಾ ವಿಜ್ಝೇಯ್ಯ, ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಅತ್ತನೋ ರುಚ್ಚನಕಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಸೋಕಾತುರಂ ಇಮಂ ವೇದನಾಪ್ಪತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಪಿಟ್ಠೇಯೇವ ವಿಸಞ್ಞಿಂ ನಂ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತುಂ ತಂ ಕಾರಣಂ ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ –
೭೩೬.
‘‘ಸಚೇ ಮೇ ಹತ್ಥೇ ಪಾದೇ ಚ, ಕಣ್ಣನಾಸಞ್ಚ ಛೇಚ್ಛಸಿ।
ಏವಂ ಪಞ್ಚಾಲಚನ್ದಸ್ಸ, ವೇದೇಹೋ ಛೇದಯಿಸ್ಸತಿ॥
೭೩೭.
‘‘ಸಚೇ ಮೇ ಹತ್ಥೇ ಪಾದೇ ಚ, ಕಣ್ಣನಾಸಞ್ಚ ಛೇಚ್ಛಸಿ।
ಏವಂ ಪಞ್ಚಾಲಚನ್ದಿಯಾ, ವೇದೇಹೋ ಛೇದಯಿಸ್ಸತಿ॥
೭೩೮.
‘‘ಸಚೇ ಮೇ ಹತ್ಥೇ ಪಾದೇ ಚ, ಕಣ್ಣನಾಸಞ್ಚ ಛೇಚ್ಛಸಿ।
ಏವಂ ನನ್ದಾಯ ದೇವಿಯಾ, ವೇದೇಹೋ ಛೇದಯಿಸ್ಸತಿ॥
೭೩೯.
‘‘ಸಚೇ ಮೇ ಹತ್ಥೇ ಪಾದೇ ಚ, ಕಣ್ಣನಾಸಞ್ಚ ಛೇಚ್ಛಸಿ।
ಏವಂ ತೇ ಪುತ್ತದಾರಸ್ಸ, ವೇದೇಹೋ ಛೇದಯಿಸ್ಸತಿ॥
೭೪೦.
‘‘ಸಚೇ
ಏವಂ ಪಞ್ಚಾಲಚನ್ದಸ್ಸ, ವೇದೇಹೋ ಪಾಚಯಿಸ್ಸತಿ॥
೭೪೧.
‘‘ಸಚೇ
ಏವಂ ಪಞ್ಚಾಲಚನ್ದಿಯಾ, ವೇದೇಹೋ ಪಾಚಯಿಸ್ಸತಿ॥
೭೪೨.
‘‘ಸಚೇ ಮಂಸಂವ ಪಾತಬ್ಯಂ, ಸೂಲೇ ಕತ್ವಾ ಪಚಿಸ್ಸಸಿ।
ಏವಂ ನನ್ದಾಯ ದೇವಿಯಾ, ವೇದೇಹೋ ಪಾಚಯಿಸ್ಸತಿ॥
೭೪೩.
‘‘ಸಚೇ ಮಂಸಂವ ಪಾತಬ್ಯಂ, ಸೂಲೇ ಕತ್ವಾ ಪಚಿಸ್ಸಸಿ।
ಏವಂ ತೇ ಪುತ್ತದಾರಸ್ಸ, ವೇದೇಹೋ ಪಾಚಯಿಸ್ಸತಿ॥
೭೪೪.
‘‘ಸಚೇ
ಏವಂ ಪಞ್ಚಾಲಚನ್ದಸ್ಸ, ವೇದೇಹೋ ವೇಧಯಿಸ್ಸತಿ॥
೭೪೫.
‘‘ಸಚೇ ಮಂ ವಿತನಿತ್ವಾನ, ವೇಧಯಿಸ್ಸಸಿ ಸತ್ತಿಯಾ।
ಏವಂ ಪಞ್ಚಾಲಚನ್ದಿಯಾ, ವೇದೇಹೋ ವೇಧಯಿಸ್ಸತಿ॥
೭೪೬.
‘‘ಸಚೇ ಮಂ ವಿತನಿತ್ವಾನ, ವೇಧಯಿಸ್ಸಸಿ ಸತ್ತಿಯಾ।
ಏವಂ ನನ್ದಾಯ ದೇವಿಯಾ, ವೇದೇಹೋ ವೇಧಯಿಸ್ಸತಿ॥
೭೪೭.
‘‘ಸಚೇ ಮಂ ವಿತನಿತ್ವಾನ, ವೇಧಯಿಸ್ಸಸಿ ಸತ್ತಿಯಾ।
ಏವಂ ತೇ ಪುತ್ತದಾರಸ್ಸ, ವೇದೇಹೋ ವೇಧಯಿಸ್ಸತಿ।
ಏವಂ ನೋ ಮನ್ತಿತಂ ರಹೋ, ವೇದೇಹೇನ ಮಯಾ ಸಹ॥
೭೪೮.
‘‘ಯಥಾಪಿ ಪಲಸತಂ ಚಮ್ಮಂ, ಕೋನ್ತಿಮನ್ತಾಸುನಿಟ್ಠಿತಂ।
ಉಪೇತಿ ತನುತಾಣಾಯ, ಸರಾನಂ ಪಟಿಹನ್ತವೇ॥
೭೪೯.
‘‘ಸುಖಾವಹೋ ದುಕ್ಖನುದೋ, ವೇದೇಹಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ।
ಮತಿಂ ತೇ ಪಟಿಹಞ್ಞಾಮಿ, ಉಸುಂ ಪಲಸತೇನ ವಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಛೇದಯಿಸ್ಸತೀತಿ ‘‘ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಕಿರ ಚೂಳನಿನಾ ಹತ್ಥಪಾದಾ ಛಿನ್ನಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾವ ಛೇದಯಿಸ್ಸತಿ। ಪುತ್ತದಾರಸ್ಸಾತಿ ಮಮ ಏಕಸ್ಸ ಛಿನ್ದನಪಚ್ಚಯಾ ತವ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪುತ್ತಾನಞ್ಚೇವ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಏವಂ ನೋ ಮನ್ತಿತಂ ರಹೋತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಮಯಾ ಚ ವೇದೇಹರಾಜೇನ ಚ ಏವಂ ರಹಸಿ ಮನ್ತಿತಂ ‘‘ಯಂ ಯಂ ಇಧ ಮಯ್ಹಂ ಚೂಳನಿರಾಜಾ ಕಾರೇತಿ, ತಂ ತಂ ತತ್ಥ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತದಾರಾನಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ಪಲಸತನ್ತಿ ಪಲಸತಪ್ಪಮಾಣಂ ಬಹೂ ಖಾರೇ ಖಾದಾಪೇತ್ವಾ ಮುದುಭಾವಂ ಉಪನೀತಂ ಚಮ್ಮಂ। ಕೋನ್ತಿಮನ್ತಾಸುನಿಟ್ಠಿತನ್ತಿ ಕೋನ್ತಿಮನ್ತಾ ವುಚ್ಚತಿ ಚಮ್ಮಕಾರಸತ್ಥಂ, ತಾಯ ಕನ್ತನಲಿಖಿತಾನಂ ವಸೇನ ಕತತ್ತಾ ಸುಟ್ಠು ನಿಟ್ಠಿತಂ। ತನುತಾಣಾಯಾತಿ ಯಥಾ ತಂ ಚಮ್ಮಂ ಸಙ್ಗಾಮೇ ಸರಾನಂ ಪಟಿಹನ್ತವೇ ಸರೀರತಾಣಂ ಉಪೇತಿ, ಸರೇ ಪಟಿಹನಿತ್ವಾ ಸರೀರಂ ರಕ್ಖತಿ। ಸುಖಾವಹೋತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಅಹಮ್ಪಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದುಕ್ಖನುದೋತಿ ಕಾಯಿಕಸುಖಚೇತಸಿಕಸುಖಞ್ಚ ಆವಹಾಮಿ, ದುಕ್ಖಞ್ಚ ನುದೇಮಿ। ಮತಿನ್ತಿ ತಸ್ಮಾ ತವ ಮತಿಂ ಪಞ್ಞಂ ಉಸುಂ ತೇನ ಪಲಸತಚಮ್ಮೇನ ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ಮತಿಯಾ ಪಟಿಹನಿಸ್ಸಾಮೀತಿ।
ತಂ
೭೫೦.
‘‘ಇಙ್ಘ ಪಸ್ಸ ಮಹಾರಾಜ, ಸುಞ್ಞಂ ಅನ್ತೇಪುರಂ ತವ।
ಓರೋಧಾ ಚ ಕುಮಾರಾ ಚ, ತವ ಮಾತಾ ಚ ಖತ್ತಿಯ।
ಉಮಙ್ಗಾ ನೀಹರಿತ್ವಾನ, ವೇದೇಹಸ್ಸುಪನಾಮಿತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಉಮಙ್ಗಾತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಮಯಾ ಅತ್ತನೋ ಮಾಣವೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪಾಸಾದಾ ಓತರಾಪೇತ್ವಾ ಜಙ್ಘಉಮಙ್ಗೇನ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಉಮಙ್ಗಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಬನ್ಧವಾ ತೇ ವೇದೇಹಸ್ಸ ಉಪನಾಮಿತಾತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಪಣ್ಡಿತೋ ಅತಿವಿಯ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಕಥೇತಿ, ಮಯಾ ಚ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಗಙ್ಗಾಪಸ್ಸೇ ನನ್ದಾದೇವಿಯಾ ಸದ್ದೋ ವಿಯ ಸುತೋ, ಮಹಾಪಞ್ಞೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಕದಾಚಿ ಸಚ್ಚಂ ಭಣೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ಸೋ ಉಪ್ಪನ್ನಬಲವಸೋಕೋಪಿ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಅಸೋಚನ್ತೋ ವಿಯ ಏಕಂ ಅಮಚ್ಚಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಜಾನನತ್ಥಾಯ ಪೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೭೫೧.
‘‘ಇಙ್ಘ
ಯಥಾ ಇಮಸ್ಸ ವಚನಂ, ಸಚ್ಚಂ ವಾ ಯದಿ ವಾ ಮುಸಾ’’ತಿ॥
ಸೋ ಸಪರಿವಾರೋ ರಾಜನಿವೇಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಹತ್ಥಪಾದೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಮುಖಞ್ಚ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ನಾಗದನ್ತಕೇಸು ಓಲಗ್ಗಿತೇ ಅನ್ತೇಪುರಪಾಲಕೇ ಚ ಖುಜ್ಜವಾಮನಕಾದಯೋ ಚ ಭಾಜನಾನಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಞ್ಚ ರತನಘರದ್ವಾರಾನಿ ವಿವರಿತ್ವಾ ಕತರತನವಿಲೋಪಂ ವಿವಟದ್ವಾರಂ ಸಿರಿಗಬ್ಭಞ್ಚ ಯಥಾವಿವಟೇಹಿ ಏವ ವಾತಪಾನೇಹಿ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಚರಮಾನಂ ಕಾಕಗಣಞ್ಚ
೭೫೨.
‘‘ಏವಮೇತಂ ಮಹಾರಾಜ, ಯಥಾ ಆಹ ಮಹೋಸಧೋ।
ಸುಞ್ಞಂ ಅನ್ತೇಪುರಂ ಸಬ್ಬಂ, ಕಾಕಪಟ್ಟನಕಂ ಯಥಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಾಕಪಟ್ಟನಕಂ ಯಥಾತಿ ಮಚ್ಛಗನ್ಧೇನ ಆಗತೇಹಿ ಕಾಕಗಣೇಹಿ ಸಮಾಕಿಣ್ಣೋ ಸಮುದ್ದತೀರೇ ಛಡ್ಡಿತಗಾಮಕೋ ವಿಯ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಚತುನ್ನಂ ಜನಾನಂ ಪಿಯವಿಪ್ಪಯೋಗಸಮ್ಭವೇನ ಸೋಕೇನ ಕಮ್ಪಮಾನೋ ‘‘ಇದಂ ಮಮ ದುಕ್ಖಂ ಗಹಪತಿಪುತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ದಣ್ಡೇನ ಘಟ್ಟಿತೋ ಆಸೀವಿಸೋ ವಿಯ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅತಿವಿಯ ಕುಜ್ಝಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ತಸ್ಸಾಕಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಾ ಮಹಾಯಸೋ ಕದಾಚಿ ಕೋಧವಸೇನ ‘ಕಿಂ ಮಮ ಏತೇಹೀ’ತಿ ಖತ್ತಿಯಮಾನೇನ ಮಂ ವಿಹೇಠೇಯ್ಯ, ಯಂನೂನಾಹಂ ನನ್ದಾದೇವಿಂ ಇಮಿನಾ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ ವಿಯ ಕರೋನ್ತೋ ತಸ್ಸಾ ಸರೀರವಣ್ಣಂ ವಣ್ಣೇಯ್ಯಂ। ಅಥ ಸೋ ತಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ‘ಸಚಾಹಂ ಮಹೋಸಧಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಿ, ಏವರೂಪಂ ಇತ್ಥಿರತನಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಮಾರೇನ್ತೋ ಪುನ ತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಭರಿಯಾಯ ಸಿನೇಹೇನ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಮಯ್ಹಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅನುರಕ್ಖಣತ್ಥಂ ಪಾಸಾದೇ ಠಿತೋವ ರತ್ತಕಮ್ಬಲನ್ತರಾ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಬಾಹುಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಗತಮಗ್ಗಾಚಿಕ್ಖನವಸೇನ ವಣ್ಣೇನ್ತೋ ಆಹ –
೭೫೩.
‘‘ಇತೋ ಗತಾ ಮಹಾರಾಜ, ನಾರೀ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸೋಭನಾ।
ಕೋಸಮ್ಬಫಲಕಸುಸ್ಸೋಣೀ, ಹಂಸಗಗ್ಗರಭಾಣಿನೀ॥
೭೫೪.
‘‘ಇತೋ ನೀತಾ ಮಹಾರಾಜ, ನಾರೀ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸೋಭನಾ।
ಕೋಸೇಯ್ಯವಸನಾ ಸಾಮಾ, ಜಾತರೂಪಸುಮೇಖಲಾ॥
೭೫೫.
‘‘ಸುರತ್ತಪಾದಾ
ಪಾರೇವತಕ್ಖೀ ಸುತನೂ, ಬಿಮ್ಬೋಟ್ಠಾ ತನುಮಜ್ಝಿಮಾ॥
೭೫೬.
‘‘ಸುಜಾತಾ ಭುಜಲಟ್ಠೀವ, ವೇದೀವ ತನುಮಜ್ಝಿಮಾ।
ದೀಘಸ್ಸಾ ಕೇಸಾ ಅಸಿತಾ, ಈಸಕಗ್ಗಪವೇಲ್ಲಿತಾ॥
೭೫೭.
‘‘ಸುಜಾತಾ ಮಿಗಛಾಪಾವ, ಹೇಮನ್ತಗ್ಗಿಸಿಖಾರಿವ।
ನದೀವ ಗಿರಿದುಗ್ಗೇಸು, ಸಞ್ಛನ್ನಾ ಖುದ್ದವೇಳುಭಿ॥
೭೫೮.
‘‘ನಾಗನಾಸೂರು
ನಾತಿದೀಘಾ ನಾತಿರಸ್ಸಾ, ನಾಲೋಮಾ ನಾತಿಲೋಮಸಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಇತೋತಿ ಉಮಙ್ಗಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಕೋಸಮ್ಬಫಲಕಸುಸ್ಸೋಣೀತಿ ವಿಸಾಲಕಞ್ಚನಫಲಕಂ ವಿಯ ಸುನ್ದರಸೋಣೀ। ಹಂಸಗಗ್ಗರಭಾಣಿನೀತಿ ಗೋಚರತ್ಥಾಯ ವಿಚರನ್ತಾನಂ ಕೋಸೇಯ್ಯವಸನಾತಿ ಕಞ್ಚನಖಚಿತಕೋಸೇಯ್ಯವತ್ಥವಸನಾ। ಸಾಮಾತಿ ಸುವಣ್ಣಸಾಮಾ। ಪಾರೇವತಕ್ಖೀತಿ ಪಞ್ಚಸು ಪಸಾದೇಸು ರತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಪಾರೇವತಸಕುಣಿಸದಿಸಕ್ಖೀ। ಸುತನೂತಿ ಸೋಭನಸರೀರಾ। ಬಿಮ್ಬೋಟ್ಠಾತಿ ಬಿಮ್ಬಫಲಂ ವಿಯ ಸುರಜ್ಜಿತಮಟ್ಠೋಟ್ಠಪರಿಯೋಸಾನಾ। ತನುಮಜ್ಝಿಮಾತಿ ಕರಮಿತತನುಮಜ್ಝಿಮಾ। ಸುಜಾತಾ ಭುಜಲಟ್ಠೀವಾತಿ ವಿಜಮ್ಭನಕಾಲೇ ವಾತೇರಿತರತ್ತಪಲ್ಲವವಿಲಾಸಿನೀ ಸುಜಾತಾ ಭುಜಲತಾ ವಿಯ ವಿರೋಚತಿ। ವೇದೀವಾತಿ ಕಞ್ಚನವೇದಿ ವಿಯ ತನುಮಜ್ಝಿಮಾ। ಈಸಕಗ್ಗಪವೇಲ್ಲಿತಾತಿ ಈಸಕಂ ಅಗ್ಗೇಸು ಓನತಾ। ಈಸಕಗ್ಗಪವೇಲ್ಲಿತಾ ವಾ ನೇತ್ತಿಂಸಾಯ ಅಗ್ಗಂ ವಿಯ ವಿನತಾ।
ಮಿಗಛಾಪಾವಾತಿ ಪಬ್ಬತಸಾನುಮ್ಹಿ ಸುಜಾತಾ ಏಕವಸ್ಸಿಕಬ್ಯಗ್ಘಪೋತಿಕಾ ವಿಯ ವಿಲಾಸಕುತ್ತಿಯುತ್ತಾ। ಹೇಮನ್ತಗ್ಗಿಸಿಖಾರಿವಾತಿ ಓಭಾಸಸಮ್ಪನ್ನತಾಯ ಹೇಮನ್ತೇ ಅಗ್ಗಿಸಿಖಾ ವಿಯ ಸೋಭತಿ। ಖುದ್ದವೇಳುಭೀತಿ ಯಥಾ ಖುದ್ದಕೇಹಿ ಉದಕವೇಳೂಹಿ ಸಞ್ಛನ್ನಾ ನದೀ ಸೋಭತಿ, ಏವಂ ತನುಕಲೋಮಾಯ ಲೋಮರಾಜಿಯಾ ಸೋಭತಿ। ಕಲ್ಯಾಣೀತಿ ಛವಿಮಂಸಕೇಸನ್ಹಾರುಅಟ್ಠೀನಂ ವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧೇನ ಕಲ್ಯಾಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ಪರಮಾ ತಿಮ್ಬರುತ್ಥನೀತಿ ತಿಮ್ಬರುತ್ಥನೀ ಪರಮಾ ಉತ್ತಮಾ, ಸುವಣ್ಣಫಲಕೇ ಠಪಿತಸುವಣ್ಣವಣ್ಣತಿಮ್ಬರುಫಲದ್ವಯಮಿವಸ್ಸಾ ಸುಸಣ್ಠಾನಸಮ್ಪನ್ನಂ ನಿರನ್ತರಂ ಥನಯುಗಲಂ।
ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೇ ತಸ್ಸಾ ರೂಪಸಿರಿಂ ವಣ್ಣೇನ್ತೇವ ತಸ್ಸ ಸಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ, ಬಲವಸಿನೇಹಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸಿನೇಹುಪ್ಪತ್ತಿಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಅನನ್ತರಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೭೫೯.
‘‘ನನ್ದಾಯ
ಅಹಞ್ಚ ನೂನ ನನ್ದಾ ಚ, ಗಚ್ಛಾಮ ಸಮಸಾಧನ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಿರಿವಾಹನಾತಿ ಸಿರಿಸಮ್ಪನ್ನವಾಹನ ಮಹಾರಾಜ, ನೂನ ತ್ವಂ ಏವಂ ಉತ್ತಮರೂಪಧರಾಯ ನನ್ದಾಯ ಮರಣೇನ ನನ್ದಸೀತಿ ವದತಿ। ಗಚ್ಛಾಮಾತಿ ಸಚೇ ಹಿ ತ್ವಂ ಮಂ ಮಾರೇಸ್ಸಸಿ, ಏಕಂಸೇನೇವ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾ ನನ್ದಂ ಮಾರೇಸ್ಸತಿ। ಇತಿ ನನ್ದಾ ಚ ಅಹಞ್ಚ ಯಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ, ಯಮೋ ಅಮ್ಹೇ ಉಭೋ ದಿಸ್ವಾ ನನ್ದಂ
ಇತಿ
೭೬೦.
‘‘ದಿಬ್ಬಂ ಅಧೀಯಸೇ ಮಾಯಂ, ಅಕಾಸಿ ಚಕ್ಖುಮೋಹನಂ।
ಯೋ ಮೇ ಅಮಿತ್ತಂ ಹತ್ಥಗತಂ, ವೇದೇಹಂ ಪರಿಮೋಚಯೀ’’ತಿ॥
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ಅಹಂ ದಿಬ್ಬಮಾಯಂ ಜಾನಾಮಿ, ಪಣ್ಡಿತಾ ಹಿ ನಾಮ ದಿಬ್ಬಮಾಯಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಭಯೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಅತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಪರಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖತೋ ಮೋಚಯನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಆಹ –
೭೬೧.
‘‘ಅಧೀಯನ್ತಿ
ತೇ ಮೋಚಯನ್ತಿ ಅತ್ತಾನಂ, ಪಣ್ಡಿತಾ ಮನ್ತಿನೋ ಜನಾ॥
೭೬೨.
‘‘ಸನ್ತಿ
ಯೇಸಂ ಕತೇನ ಮಗ್ಗೇನ, ವೇದಹೋ ಮಿಥಿಲಂ ಗತೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ದಿಬ್ಬಮಾಯಿಧಾತಿ ದಿಬ್ಬಮಾಯಂ ಇಧ। ಮಾಣವಪುತ್ತಾತಿ ಉಪಟ್ಠಾಕತರುಣಯೋಧಾ। ಯೇಸಂ ಕತೇನಾತಿ ಯೇಹಿ ಕತೇನ। ಮಗ್ಗೇನಾತಿ ಅಲಙ್ಕತಉಮಙ್ಗೇನ।
ತಂ
೭೬೩.
‘‘ಇಙ್ಘ ಪಸ್ಸ ಮಹಾರಾಜ, ಉಮಙ್ಗಂ ಸಾಧು ಮಾಪಿತಂ।
ಹತ್ಥೀನಂ ಅಥ ಅಸ್ಸಾನಂ, ರಥಾನಂ ಅಥ ಪತ್ತಿನಂ।
ಆಲೋಕಭೂತಂ ತಿಟ್ಠನ್ತಂ, ಉಮಙ್ಗಂ ಸಾಧು ಮಾಪಿತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಹತ್ಥೀನನ್ತಿ ಇಟ್ಠಕಕಮ್ಮಚಿತ್ತಕಮ್ಮವಸೇನ ಕತಾನಂ ಏತೇಸಂ ಹತ್ಥಿಆದೀನಂ ಪನ್ತೀಹಿ ಉಪಸೋಭಿತಂ ಅಲಙ್ಕತದೇವಸಭಾಸದಿಸಂ ಏಕೋಭಾಸಂ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಂ ಉಮಙ್ಗಂ ಪಸ್ಸ, ದೇವಾತಿ।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಮಮ ಪಞ್ಞಾಯ ಮಾಪಿತೇ ಚನ್ದಸ್ಸ ಚ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಚ ಉಟ್ಠಿತಟ್ಠಾನೇ ವಿಯ ಪಾಕಟೇ ಅಲಙ್ಕತಉಮಙ್ಗೇ ಅಸೀತಿಮಹಾದ್ವಾರಾನಿ ಚತುಸಟ್ಠಿಚೂಳದ್ವಾರಾನಿ ಏಕಸತಸಯನಗಬ್ಭೇ ಅನೇಕಸತದೀಪಗಬ್ಭೇ ಚ ಪಸ್ಸ, ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಗ್ಗೋ ಸಮ್ಮೋದಮಾನೋ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಬಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪಕಾರಿನಗರಂ ಪವಿಸ, ದೇವಾ’’ತಿ ನಗರದ್ವಾರಂ ವಿವರಾಪೇಸಿ। ರಾಜಾ ಏಕಸತರಾಜಪರಿವಾರೋ ನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ಪಾಸಾದಾ ಓರುಯ್ಹ ರಾಜಾನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಪರಿವಾರಂ ಆದಾಯ ಉಮಙ್ಗಂ ಪಾವಿಸಿ। ರಾಜಾ ಅಲಙ್ಕತದೇವಸಭಂ ವಿಯ ಉಮಙ್ಗಂ ದಿಸ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಗುಣೇ ವಣ್ಣೇನ್ತೋ ಆಹ –
೭೬೪.
‘‘ಲಾಭಾ ವತ ವಿದೇಹಾನಂ, ಯಸ್ಸಿಮೇದಿಸಾ ಪಣ್ಡಿತಾ।
ಘರೇ ವಸನ್ತಿ ವಿಜಿತೇ, ಯಥಾ ತ್ವಂಸಿ ಮಹೋಸಧಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವಿದೇಹಾನನ್ತಿ ಏವರೂಪಾನಂ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಆಕರಸ್ಸ ಉಟ್ಠಾನಟ್ಠಾನಭೂತಸ್ಸ ವಿದೇಹಾನಂ ಜನಪದಸ್ಸ ಲಾಭಾ ವತ। ಯಸ್ಸಿಮೇದಿಸಾತಿ ಯಸ್ಸ ಇಮೇ ಯಥಾ ತ್ವಂಸೀತಿ ಯಥಾ ತ್ವಂ ಅಸಿ, ತಾದಿಸೇನ ಪಣ್ಡಿತೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಏಕರಟ್ಠೇ ವಾ ಏಕಜನಪದೇ ವಾ ಏಕನಗರೇ ವಾ ಏಕಘರೇ ವಾ ವಸಿತುಂ ಲಭನ್ತಿ। ತೇಸಂ ವಿದೇಹರಟ್ಠವಾಸೀನಞ್ಚೇವ ಮಿಥಿಲನಗರವಾಸೀನಞ್ಚ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ವಸಿತುಂ ಲಭನ್ತಾನಂ ಲಾಭಾ ವತಾತಿ ವದತಿ।
ಅಥಸ್ಸ
ಅಥ ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಹ – ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ಏವಂ ಞಾಣಬಲಸಮ್ಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಕಸ್ಮಾ ನ ಗಣ್ಹಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಅಹಂ ಇಚ್ಛಮಾನೋ ಅಜ್ಜೇವ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ರಾಜಾನೋ ಮಾರೇತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಂ, ಪರಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಚ ಯಸಗ್ಗಹಣಂ ನಾಮ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ನ ಪಸತ್ಥ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ಮಹಾಜನೋ ದ್ವಾರಂ ಅಲಭಮಾನೋ ಪರಿದೇವತಿ, ಉಮಙ್ಗದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಜೀವಿತದಾನಂ ದೇಹೀ’’ತಿ
ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಉಬ್ಬಿಗ್ಗಮಾನಸಾ ಹುತ್ವಾ ಚೂಳನಿರಾಜಾನಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಮಯಾ ಕೇವಟ್ಟಸ್ಸ ಕಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕತಂ, ಸಚ್ಚಮೇವ ಪಣ್ಡಿತೋ ಕಥೇತೀ’’ತಿ। ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಮಹಾಸತ್ತಂ ಆಲಿಙ್ಗಿತ್ವಾ ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ನೋ ಪತಿಟ್ಠಾ ಜಾತೋ, ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಯಂ ಜೀವಿತಂ ಲಭಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬಪಸಾಧನೇಹಿ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಪೂಜಂ ಕರಿಂಸು। ಪಣ್ಡಿತೋ ರಾಜಾನಂ ಆಹ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ತುಮ್ಹೇ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಪಾಪಮಿತ್ತಸಂಸಗ್ಗಸ್ಸೇವ ಏಸ ದೋಸೋ, ಇಮೇ ರಾಜಾನೋ ಖಮಾಪೇಥಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಮಯಾ ದುಪ್ಪುರಿಸಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏವರೂಪಂ ಕತಂ, ಏಸ ಮಯ್ಹಂ ದೋಸೋ, ಖಮಥ ಮೇ ದೋಸಂ, ಪುನ ಏವರೂಪಂ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಖಮಾಪೇಸಿ। ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಚ್ಚಯಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಸಮಗ್ಗಾ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ಅಹೇಸುಂ। ಅಥ ರಾಜಾ ಬಹೂನಿ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಗನ್ಧಮಾಲಾದೀನಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ತಾಹಂ ಉಮಙ್ಗೇಯೇವ ಕೀಳಿತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಏಕಸತರಾಜಪರಿವುತೋ ಮಹಾತಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಾಪೇತುಕಾಮತಾಯ ಆಹ –
೭೬೫.
‘‘ವುತ್ತಿಞ್ಚ
ದದಾಮಿ ವಿಪುಲೇ ಭೋಗೇ, ಭುಞ್ಜ ಕಾಮೇ ರಮಸ್ಸು ಚ।
ಮಾ ವಿದೇಹಂ ಪಚ್ಚಗಮಾ, ಕಿಂ ವಿದೇಹೋ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ವುತ್ತಿನ್ತಿ ಯಸನಿಸ್ಸಿತಂ ಜೀವಿತವುತ್ತಿಂ। ಪರಿಹಾರನ್ತಿ ಗಾಮನಿಗಮದಾನಂ। ಭತ್ತನ್ತಿ ನಿವಾಪಂ। ವೇತನನ್ತಿ ಪರಿಬ್ಬಯಂ। ಭೋಗೇತಿ ಅಞ್ಞೇಪಿ ತೇ ವಿಪುಲೇ ಭೋಗೇ ದದಾಮಿ।
ಪಣ್ಡಿತೋ
೭೬೬.
‘‘ಯೋ
ಉಭಿನ್ನಂ ಹೋತಿ ಗಾರಯ್ಹೋ, ಅತ್ತನೋ ಚ ಪರಸ್ಸ ಚ।
ಯಾವ ಜೀವೇಯ್ಯ ವೇದೇಹೋ, ನಾಞ್ಞಸ್ಸ ಪುರಿಸೋ ಸಿಯಾ॥
೭೬೭.
‘‘ಯೋ ಚಜೇಥ ಮಹಾರಾಜ, ಭತ್ತಾರಂ ಧನಕಾರಣಾ।
ಉಭಿನ್ನಂ ಹೋತಿ ಗಾರಯ್ಹೋ, ಅತ್ತನೋ ಚ ಪರಸ್ಸ ಚ।
ಯಾವ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ ವೇದೇಹೋ, ನಾಞ್ಞಸ್ಸ ವಿಜಿತೇ ವಸೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅತ್ತನೋ ಚ ಪರಸ್ಸ ಚಾತಿ ಏವರೂಪಞ್ಹಿ ‘‘ಧನಕಾರಣಾ ಮಯಾ ಅತ್ತನೋ ಭತ್ತಾರಂ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತೇನ ಪಾಪಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಅತ್ತಾಪಿ ಅತ್ತಾನಂ ಗರಹತಿ, ‘‘ಇಮಿನಾ ಧನಕಾರಣಾ ಅತ್ತನೋ ಭತ್ತಾ ಪರಿಚ್ಚತ್ತೋ, ಪಾಪಧಮ್ಮೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಪರೋಪಿ ಗರಹತಿ। ತಸ್ಮಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ತಸ್ಮಿಂ ಧರನ್ತೇ ಮಯಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಿಜಿತೇ ವಸಿತುನ್ತಿ।
ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಪಣ್ಡಿತ, ತವ ರಞ್ಞೋ ದಿವಙ್ಗತಕಾಲೇ ಇಧಾಗನ್ತುಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ದೇವ, ಅಹಂ ಜೀವನ್ತೋ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥಸ್ಸ ರಾಜಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಚ್ಚಯೇನ ಪುನ ಆಪುಚ್ಛನಕಾಲೇ ‘‘ಅಹಂ ತೇ, ಪಣ್ಡಿತ, ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ಗಾಥಮಾಹ –
೭೬೮.
‘‘ದಮ್ಮಿ ನಿಕ್ಖಸಹಸ್ಸಂ ತೇ, ಗಾಮಾಸೀತಿಞ್ಚ ಕಾಸಿಸು।
ದಾಸಿಸತಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ, ದಮ್ಮಿ ಭರಿಯಾಸತಞ್ಚ ತೇ।
ಸಬ್ಬಂ ಸೇನಙ್ಗಮಾದಾಯ, ಸೋತ್ಥಿಂ ಗಚ್ಛ ಮಹೋಸಧಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಿಕ್ಖಸಹಸ್ಸನ್ತಿ ಪಞ್ಚಸುವಣ್ಣೇನ ನಿಕ್ಖೇನ ನಿಕ್ಖಾನಂ ಸಹಸ್ಸಂ। ಗಾಮಾತಿ ಯೇ ಗಾಮಾ ಸಂವಚ್ಛರೇ ಸಂವಚ್ಛರೇ ಸಹಸ್ಸಸಹಸ್ಸುಟ್ಠಾನಕಾ, ತೇ ಚ ಗಾಮೇ ಕಾಸಿಸೂತಿ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ। ತಂ ವಿದೇಹರಟ್ಠಸ್ಸ ಆಸನ್ನಂ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥಸ್ಸ ಅಸೀತಿಗಾಮೇ ಅದಾಸಿ।
ಸೋಪಿ ರಾಜಾನಂ ಆಹ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ತುಮ್ಹೇ ಬನ್ಧವಾನಂ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಅಹಂ ಮಮ ರಞ್ಞೋ ಗಮನಕಾಲೇಯೇವ ‘ಮಹಾರಾಜ, ನನ್ದಾದೇವಿಂ ಮಾತುಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಯ್ಯಾಸಿ, ಪಞ್ಚಾಲಚನ್ದಂ ಕನಿಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ’ತಿ ವತ್ವಾ ಧೀತಾಯ ತೇ ಅಭಿಸೇಕಂ ದಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿಂ, ಮಾತರಞ್ಚ ದೇವಿಞ್ಚ ಪುತ್ತಞ್ಚ ಸೀಘಮೇವ ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಧೀತು ದಾತಬ್ಬಾನಿ ದಾಸಿದಾಸವತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರಸುವಣ್ಣಹಿರಞ್ಞಅಲಙ್ಕತಹತ್ಥಿಅಸ್ಸರಥಾದೀನಿ
೭೬೯.
‘‘ಯಾವ
ತಪ್ಪೇನ್ತು ಅನ್ನಪಾನೇನ, ರಥಿಕೇ ಪತ್ತಿಕಾರಕೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯಾವಾತಿ ನ ಕೇವಲಂ ದಿಗುಣಮೇವ, ಯಾವ ಪಹೋತಿ, ತಾವ ಹತ್ಥೀನಞ್ಚ ಅಸ್ಸಾನಞ್ಚ ಯವಗೋಧುಮಾದಿವಿಧಂ ದೇಥಾತಿ ವದತಿ। ತಪ್ಪೇನ್ತೂತಿ ಯತ್ತಕೇನ ತೇ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಅಕಿಲನ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತತ್ತಕಂ ದೇನ್ತಾ ತಪ್ಪೇನ್ತು।
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಂ ಉಯ್ಯೋಜೇನ್ತೋ ಆಹ –
೭೭೦.
‘‘ಹತ್ಥೀ ಅಸ್ಸೇ ರಥೇ ಪತ್ತೀ, ಗಚ್ಛೇವಾದಾಯ ಪಣ್ಡಿತ।
ಪಸ್ಸತು ತಂ ಮಹಾರಾಜಾ, ವೇದೇಹೋ ಮಿಥಿಲಂ ಗತ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಿಥಿಲಂ ಗತನ್ತಿ ಸೋತ್ಥಿನಾ ತಂ ಮಿಥಿಲನಗರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಂ ಪಸ್ಸತು।
ಇತಿ ಸೋ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ। ತೇಪಿ ಏಕಸತರಾಜಾನೋ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಬಹುಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಅದಂಸು। ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಕಪುರಿಸಾಪಿ ಪಣ್ಡಿತಮೇವ ಪರಿವಾರಯಿಂಸು। ಸೋ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಪರಿವುತೋ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇಯೇವ ಚೂಳನಿರಞ್ಞಾ ದಿನ್ನಗಾಮತೋ ಆಯಂ ಆಹರಾಪೇತುಂ ಪುರಿಸೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ ವಿದೇಹರಟ್ಠಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ಸೇನಕೋಪಿ ಕಿನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಅತ್ತನೋ ಪುರಿಸಂ ಠಪೇಸಿ ‘‘ಚೂಳನಿರಞ್ಞೋ ಪುನ ಆಗಮನಂ ವಾ ಅನಾಗಮನಂ ವಾ ಜಾನಿತ್ವಾ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಆಗಮನಞ್ಚ ಮಯ್ಹಂ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ। ಸೋ ತಿಯೋಜನಮತ್ಥಕೇಯೇವ ಮಹಾಸತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಪಣ್ಡಿತೋ ಮಹನ್ತೇನ ಪರಿವಾರೇನ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಸೇನಕಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಕುಲಂ ಅಗಮಾಸಿ
೭೭೧.
‘‘ಹತ್ಥೀ
ಚತುರಙ್ಗಿನೀ ಭೀಸರೂಪಾ, ಕಿಂ ನು ಮಞ್ಞಸಿ ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ॥
ಅಥಸ್ಸ ಸೇನಕೋ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇನ್ತೋ ಆಹ –
೭೭೨.
‘‘ಆನನ್ದೋ ತೇ ಮಹಾರಾಜ, ಉತ್ತಮೋ ಪಟಿದಿಸ್ಸತಿ।
ಸಬ್ಬಂ ಸೇನಙ್ಗಮಾದಾಯ, ಸೋತ್ಥಿಂ ಪತ್ತೋ ಮಹೋಸಧೋ’’ತಿ॥
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ಸೇನಕ, ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಸೇನಾ ಮನ್ದಾ, ಅಯಂ ಪನ
೭೭೩.
‘‘ಯಥಾ ಪೇತಂ ಸುಸಾನಸ್ಮಿಂ, ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಚತುರೋ ಜನಾ।
ಏವಂ ಕಪಿಲಯ್ಯೇ ತ್ಯಮ್ಹ, ಛಡ್ಡಯಿತ್ವಾ ಇಧಾಗತಾ॥
೭೭೪.
‘‘ಅಥ ತ್ವಂ ಕೇನ ವಣ್ಣೇನ, ಕೇನ ವಾ ಪನ ಹೇತುನಾ।
ಕೇನ ವಾ ಅತ್ಥಜಾತೇನ, ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿಮೋಚಯೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಚತುರೋ ಜನಾತಿ ಪಣ್ಡಿತ, ಯಥಾ ನಾಮ ಕಾಲಕತಂ ಚತುರೋ ಜನಾ ಮಞ್ಚಕೇನ ಸುಸಾನಂ ನೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅನಪೇಕ್ಖಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏವಂ ಕಪಿಲಯ್ಯೇ ರಟ್ಠೇ ತಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಮಯಂ ಇಮಾಗತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೇನ ವಣ್ಣೇನಾತಿ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ। ಹೇತುನಾತಿ ಪಚ್ಚಯೇನ। ಅತ್ಥಜಾತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೇನ। ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿಮೋಚಯೀತಿ ಅಮಿತ್ತಹತ್ಥಗತೋ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಪಚ್ಚಯೇನ ಕೇನ ಅತ್ಥೇನ ತ್ವಂ ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿಮೋಚೇಸೀತಿ ಪುಚ್ಛತಿ।
ತತೋ
೭೭೫.
‘‘ಅತ್ಥಂ ಅತ್ಥೇನ ವೇದೇಹ, ಮನ್ತಂ ಮನ್ತೇನ ಖತ್ತಿಯ।
ಪರಿವಾರಯಿಂ ರಾಜಾನಂ, ಜಮ್ಬುದೀಪಂವ ಸಾಗರೋ’’ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ
ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಅತಿವಿಯ ತುಸ್ಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪಣ್ಡಿತೋ ಚೂಳನಿರಞ್ಞಾ ಅತ್ತನೋ ದಿನ್ನಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ಆಹ –
೭೭೬.
‘‘ದಿನ್ನಂ ನಿಕ್ಖಸಹಸ್ಸಂ ಮೇ, ಗಾಮಾಸೀತಿ ಚ ಕಾಸಿಸು।
ದಾಸಿಸತಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ, ದಿನ್ನಂ ಭರಿಯಾಸತಞ್ಚ ಮೇ।
ಸಬ್ಬಂ ಸೇನಙ್ಗಮಾದಾಯ, ಸೋತ್ಥಿನಾಮ್ಹಿ ಇಧಾಗತೋ’’ತಿ॥
ತತೋ ರಾಜಾ ಅತಿವಿಯ ತುಟ್ಠಪಹಟ್ಠೋ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಗುಣಂ ವಣ್ಣೇನ್ತೋ ತಮೇವ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ –
೭೭೭.
‘‘ಸುಸುಖಂ
ಪಕ್ಖೀವ ಪಞ್ಜರೇ ಬದ್ಧೇ ಮಚ್ಛೇ ಜಾಲಗತೇರಿವ।
ಅಮಿತ್ತಹತ್ಥತ್ತಗತೇ, ಮೋಚಯೀ ನೋ ಮಹೋಸಧೋ’’ತಿ॥
ಸೇನಕೋಪಿ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೋ ತಮೇವ ಗಾಥಮಾಹ –
೭೭೮.
‘‘ಏವಮೇತಂ ಮಹಾರಾಜ, ಪಣ್ಡಿತಾ ಹಿ ಸುಖಾವಹಾ।
ಪಕ್ಖೀವ ಪಞ್ಜರೇ ಬದ್ಧೇ, ಮಚ್ಛೇ ಜಾಲಗತೇರಿವ।
ಅಮಿತ್ತಹತ್ಥತ್ತಗತೇ, ಮೋಚಯೀ ನೋ ಮಹೋಸಧೋ’’ತಿ॥
ಅಥ ರಾಜಾ ನಗರೇ ಛಣಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾಛಣಂ ಕರೋನ್ತು, ಯೇಸಂ ಮಯಿ ಸಿನೇಹೋ ಅತ್ಥಿ, ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಂ ಸಮ್ಮಾನಂ ಕರೋನ್ತೂ’’ತಿ ಆಣಾಪೇನ್ತೋ ಆಹ –
೭೭೯.
‘‘ಆಹಞ್ಞನ್ತು
ಧಮೇನ್ತು ಮಾಗಧಾ ಸಙ್ಖಾ, ವಗ್ಗೂ ನದನ್ತು ದುನ್ದುಭೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಆಹಞ್ಞನ್ತೂತಿ ವಾದಿಯನ್ತು। ಮಾಗಧಾ ಸಙ್ಖಾತಿ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ಸಞ್ಜಾತಾ ಸಙ್ಖಾ। ದುನ್ದುಭೀತಿ ಮಹಾಭೇರಿಯೋ।
ಅಥ ತೇ ನಾಗರಾ ಚ ಜಾನಪದಾ ಚ ಪಕತಿಯಾಪಿ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕಾತುಕಾಮಾ ಭೇರಿಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಅತಿರೇಕತರಂ ಅಕಂಸು। ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಆಹ –
೭೮೦.
‘‘ಓರೋಧಾ ಚ ಕುಮಾರಾ ಚ, ವೇಸಿಯಾನಾ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ।
ಬಹುಂ ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ, ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸಾಭಿಹಾರಯುಂ॥
೭೮೧.
‘‘ಹತ್ಥಾರೋಹಾ ಅನೀಕಟ್ಠಾ, ರಥಿಕಾ ಪತ್ತಿಕಾರಕಾ।
ಬಹುಂ ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ, ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸಾಭಿಹಾರಯುಂ॥
೭೮೨.
‘‘ಸಮಾಗತಾ ಜಾನಪದಾ, ನೇಗಮಾ ಚ ಸಮಾಗತಾ।
ಬಹುಂ ಅನ್ನಞ್ಚ ಪಾನಞ್ಚ, ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸಾಭಿಹಾರಯುಂ॥
೭೮೩.
‘‘ಬಹುಜನೋ ಪಸನ್ನೋಸಿ, ದಿಸ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಮಾಗತಂ।
ಪಣ್ಡಿತಮ್ಹಿ ಅನುಪ್ಪತ್ತೇ, ಚೇಲುಕ್ಖೇಪೋ ಅವತ್ತಥಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಓರೋಧಾತಿ ಉದುಮ್ಬರದೇವಿಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಅನ್ತೇಪುರಿಕಾ। ಅಭಿಹಾರಯುನ್ತಿ ಅಭಿಹಾರಾಪೇಸುಂ, ಪಹಿಣಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಬಹುಜನೋತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ನಗರವಾಸಿನೋ ಚ ಚತುದ್ವಾರಗಾಮವಾಸಿನೋ ಚ ಜನಪದವಾಸಿನೋ ಚಾತಿ ಬಹುಜನೋ ಪಸನ್ನೋ ಅಹೋಸಿ। ದಿಸ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಮಾಗತನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಂ ಮಿಥಿಲಂ ಆಗತಂ ದಿಸ್ವಾ। ಅವತ್ತಥಾತಿ ಪಣ್ಡಿತಮ್ಹಿ ಮಿಥಿಲಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತೇ ‘‘ಅಯಂ ನೋ ಪಠಮಮೇವ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತವಸಂ ಗತಂ ರಾಜಾನಂ
ಅಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಛಣಾವಸಾನೇ ರಾಜಕುಲಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಚೂಳನಿರಞ್ಞೋ ಮಾತರಞ್ಚ ದೇವಿಞ್ಚ ಪುತ್ತಞ್ಚ ಸೀಘಂ ಪೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಸಾಧು, ತಾತ, ಪೇಸೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ತೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ಜನಾನಂ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ
ಮಹಾಉಮಙ್ಗಖಣ್ಡಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ।
ದಕರಕ್ಖಸಪಞ್ಹೋ
ಪಞ್ಚಾಲಚನ್ದೀ ವಿದೇಹರಞ್ಞಾ ಪಿಯಾ ಅಹೋಸಿ ಮನಾಪಾ। ಸಾ ದುತಿಯೇ ಸಂವಚ್ಛರೇ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ। ತಸ್ಸ ದಸಮೇ ಸಂವಚ್ಛರೇ ವೇದೇಹರಾಜಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಛತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ದೇವ, ಅಹಂ ತವ ಅಯ್ಯಕಸ್ಸ ಚೂಳನಿರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಪುಚ್ಛಿ। ಪಣ್ಡಿತ, ಮಾ ಮಂ ದಹರಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಗಮಿತ್ಥ, ಅಹಂ ತಂ ಪಿತುಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ಪಞ್ಚಾಲಚನ್ದೀಪಿ ನಂ ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗತಕಾಲೇ ಅಞ್ಞಂ ಪಟಿಸರಣಂ ನತ್ಥಿ, ಮಾ ಗಮಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಯಾಚಿ। ಸೋಪಿ ‘‘ಮಯಾ ರಞ್ಞೋ ಪಟಿಞ್ಞಾ ದಿನ್ನಾ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಗನ್ತು’’ನ್ತಿ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಕಲುನಂ ಪರಿದೇವನ್ತಸ್ಸೇವ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಪಞ್ಚಾಲನಗರಂ ಗತೋ। ರಾಜಾ ತಸ್ಸಾಗಮನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರೇನ ನಗರಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಗೇಹಂ ದತ್ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಠಮದಿನ್ನೇ
ತದಾ ಭೇರೀ ನಾಮ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾ ರಾಜಗೇಹೇ ಭುಞ್ಜತಿ, ಸಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ಬ್ಯತ್ತಾ। ತಾಯ ಮಹಾಸತ್ತೋ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ, ‘‘ಮಹೋಸಧಪಣ್ಡಿತೋ ಕಿರ ರಾಜಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ ಸದ್ದಮೇವ ಸುಣಾತಿ। ತೇನಪಿ ಸಾ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾ, ‘‘ಭೇರೀ ನಾಮ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾ ರಾಜಗೇಹೇ ಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿ ಸದ್ದಮೇವ ಸುಣಾತಿ। ನನ್ದಾದೇವೀ ಪನ ‘‘ಪಿಯವಿಪ್ಪಯೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಅಮ್ಹೇ ಕಿಲಮಾಪೇಸೀ’’ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೇ ಅನತ್ತಮನಾ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ವಲ್ಲಭಿತ್ಥಿಯೋ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘‘ಮಹೋಸಧಸ್ಸ ಏಕಂ ದೋಸಂ ಉಪಧಾರೇತ್ವಾ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ರಾಜಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೀ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ರಾಜುಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಪಸ್ಸಿ। ಸೋ ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸಾ ‘‘ಅಯಂ ಕಿರ ಪಣ್ಡಿತೋ, ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ
ನನ್ದಾದೇವಿಯಾ ಪಯುತ್ತಾ ವಲ್ಲಭಿತ್ಥಿಯೋ ಸೀಹಪಞ್ಜರೇ ಠಿತಾ ತಂ ಕಿರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಚೂಳನಿರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ದೇವ, ಮಹೋಸಧೋ ಭೇರಿಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮೋ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪರಿಭಿನ್ದಿಂಸು। ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ವೋ ದಿಟ್ಠಂ ವಾ ಸುತಂ ವಾ’’ತಿ? ಮಹಾರಾಜ
ಸೋ
ರಞ್ಞೋ ದಿನ್ನಯಸಾನನ್ತರಮೇವ ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ರಞ್ಞಾ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ
‘‘ಸಚೇ ವೋ ವುಯ್ಹಮಾನಾನಂ, ಸತ್ತನ್ನಂ ಉದಕಣ್ಣವೇ।
ಮನುಸ್ಸಬಲಿಮೇಸಾನೋ, ನಾವಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ ರಕ್ಖಸೋ।
ಅನುಪುಬ್ಬಂ ಕಥಂ ದತ್ವಾ, ಮುಞ್ಚೇಸಿ ದಕರಕ್ಖಸಾ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೬.೨೨೪)।
ತತ್ಥ ಸತ್ತನ್ನನ್ತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಾತಾ ಚ ನನ್ದಾದೇವೀ ಚ ತಿಖಿಣಮನ್ತಿಕುಮಾರೋ ಚ ಧನುಸೇಖಸಹಾಯೋ ಚ ಉದಕಣ್ಣವೇತಿ ಗಮ್ಭೀರವಿತ್ಥತೇ ಉದಕೇ। ಮನುಸ್ಸಬಲಿಮೇಸಾನೋತಿ ಮನುಸ್ಸಬಲಿಂ ಗವೇಸನ್ತೋ। ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾತಿ ಥಾಮಸಮ್ಪನ್ನೋ ದಕರಕ್ಖಸೋ ಉದಕಂ ದ್ವಿಧಾ ಕತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತಂ ನಾವಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ, ಗಹೇತ್ವಾ ಚ ಪನ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಇಮೇ ಛ ಜನೇ ಮಮ ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ದೇಹಿ, ತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವದೇಯ್ಯ। ಅಥ ತ್ವಂ ಅನುಪುಬ್ಬಂ ಕಥಂ ದತ್ವಾ ಮುಞ್ಚೇಸಿ ದಕರಕ್ಖಸಾ, ಕಂ ಪಠಮಂ ದತ್ವಾ…ಪೇ॰… ಕಂ ಛಟ್ಠಂ ದತ್ವಾ ದಕರಕ್ಖಸತೋ ಮುಞ್ಚೇಯ್ಯಾಸೀತಿ?
ತಂ
‘‘ಮಾತರಂ ಪಠಮಂ ದಜ್ಜಂ, ಭರಿಯಂ ದತ್ವಾನ ಭಾತರಂ।
ತತೋ ಸಹಾಯಂ ದತ್ವಾನ, ಪಞ್ಚಮಂ ದಜ್ಜಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ।
ಛಟ್ಠಾಹಂ ದಜ್ಜಮತ್ತಾನಂ, ನೇವ ದಜ್ಜಂ ಮಹೋಸಧ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೬.೨೨೫)।
ತತ್ಥ ಛಟ್ಠಾಹನ್ತಿ ಅಯ್ಯೇ, ಪಞ್ಚಮೇ ಖಾದಿತೇ ಅಥಾಹಂ ‘‘ಭೋ ದಕರಕ್ಖಸ, ಮುಖಂ ವಿವರಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಮುಖೇ ವಿವಟೇ ದಳ್ಹಂ ಕಚ್ಛಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಇಮಂ ರಜ್ಜಸಿರಿಂ ಅಗಣೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಮಂ ಖಾದಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಮುಖೇ ಪತೇಯ್ಯಂ, ನ ತ್ವೇವ ಜೀವಮಾನೋ ಮಹೋಸಧಪಣ್ಡಿತಂ ದದೇಯ್ಯನ್ತಿ, ಏತ್ತಕೇನ ಅಯಂ ಪಞ್ಹೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
ಏವಂ
‘‘ಪೋಸೇತಾ ತೇ ಜನೇತ್ತೀ ಚ, ದೀಘರತ್ತಾನುಕಮ್ಪಿಕಾ।
ಛಬ್ಭೀ ತಯಿ ಪದುಸ್ಸತಿ, ಪಣ್ಡಿತಾ ಅತ್ಥದಸ್ಸಿನೀ।
ಅಞ್ಞಂ ಉಪನಿಸಂ ಕತ್ವಾ, ವಧಾ ತಂ ಪರಿಮೋಚಯಿ॥
‘‘ತಂ
ಮಾತರಂ ಕೇನ ದೋಸೇನ, ದಜ್ಜಾಸಿ ದಕರಕ್ಖಿನೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೬.೨೨೬-೨೨೭)।
ತತ್ಥ ಪೋಸೇತಾತಿ ದಹರಕಾಲೇ ದ್ವೇ ತಯೋ ವಾರೇ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಭೋಜೇತ್ವಾ ತಂ ಪೋಸೇಸಿ। ದೀಘರತ್ತಾನುಕಮ್ಪಿಕಾತಿ ಚಿರಕಾಲಂ ಮುದುನಾ ಹಿತಚಿತ್ತೇನ ಅನುಕಮ್ಪಿಕಾ। ಛಮ್ಭೀ ತಯಿ ಪದುಸ್ಸತೀತಿ ಯದಾ ತಯಿ ಛಮ್ಭೀ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪದುಸ್ಸಿ, ತದಾ ಸಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ಅತ್ಥದಸ್ಸಿನೀ ಅಞ್ಞಂ ತವ ಪಟಿರೂಪಕಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ವಧಾ ಪರಿಮೋಚಯಿ।
ಚೂಳನಿಸ್ಸ ಕಿರ ಮಹಾಚೂಳನೀ ನಾಮ ಪಿತಾ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ಇಮಸ್ಸ ದಹರಕಾಲೇ ಪುರೋಹಿತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮೇಥುನಂ ಪಟಿಸೇವಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ವಿಸೇನ ಮಾರಾಪೇತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಛತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ಹುತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ‘‘ಅಮ್ಮ, ಛಾತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ
ಸಾ ‘‘ಸಾಧೂ, ದೇವ, ಅಹಂ ತಯಿ ಸಿನೇಹೇನ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕಮ್ಪಿ ಮಾರೇಸಿಂ, ಇಮಿನಾ ಮೇ ಕೋ ಅತ್ಥೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಏಕಮ್ಪಿ ಅಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ರಹಸ್ಸೇನ ನಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥೇಸೋ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ಪಣ್ಡಿತಂ ಉಪಾಯಕುಸಲಂ ಭತ್ತಕಾರಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮ, ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಚೂಳನಿಕುಮಾರೋ ಚ ತವ ಪುತ್ತೋ ಧನುಸೇಖಕುಮಾರೋ ಚ ಏಕದಿವಸಂ ಜಾತಾ ಏಕತೋ ಕುಮಾರಪರಿಹಾರೇನ ವಡ್ಢಿತಾ ಪಿಯಸಹಾಯಕಾ, ಛಬ್ಭಿಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ಮಾರೇತುಕಾಮೋ, ತ್ವಂ ತಸ್ಸ ಜೀವಿತದಾನಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಿ, ಕಿಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಅಭಿಣ್ಹಂ ತವ ಗೇಹೇ ಹೋತು, ತ್ವಞ್ಚ ತೇ ಚ ಕತಿಪಾಹಂ ನಿರಾಸಙ್ಕಭಾವತ್ಥಾಯ ಮಹಾನಸೇಯೇವ ಸುಪಥ। ತತೋ ನಿರಾಸಙ್ಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಯನಟ್ಠಾನೇ ಏಳಕಟ್ಠೀನಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸಯನವೇಲಾಯ ಮಹಾನಸೇ ಅಗ್ಗಿಂ ದತ್ವಾ ಕಞ್ಚಿ ಅಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಮಮ ಪುತ್ತಞ್ಚ ತವ ಪುತ್ತಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗದ್ವಾರೇನೇವ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತಿರೋರಟ್ಠಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ರಾಜಪುತ್ತಭಾವಂ ಅನಾಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಂ ಅನುರಕ್ಖಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ।
ಸೋ
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಮದ್ದರಾಜಾ ನಂ ಪಹರನ್ತಂ ಅದ್ದಸ। ದಿಸ್ವಾನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಕುಮಾರೋ ನ ಚ ಭತ್ತಕಾರಕೇನ ಸದಿಸೋ ಅಭಿರೂಪೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ ಅತಿವಿಯ ಅಛಮ್ಭಿತೋ, ನ ಇಮಿನಾ ಏತಸ್ಸ ಪುತ್ತೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿ। ಧಾತಿಯೋ ಕೀಳನಟ್ಠಾನೇ ಖಾದನೀಯಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ರಾಜಧೀತಾಯ ದೇನ್ತಿ, ಸಾ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ದಾರಕಾನಂ ದೇತಿ। ತೇ ಜಣ್ಣುನಾ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಓನತಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ಚೂಳನಿಕುಮಾರೋ ಪನ ಠಿತಕೋವ ತಸ್ಸಾ ಹತ್ಥತೋ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ। ರಾಜಾಪಿ ತಂ ಕಿರಿಯಂ ಅದ್ದಸ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಚೂಳನಿಕುಮಾರಸ್ಸ ಗೇಣ್ಡುಕೋ ರಞ್ಞೋ ಚೂಳಸಯನಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಾವಿಸಿ। ಕುಮಾರೋ ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಇಸ್ಸರಮಾನೇನ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚನ್ತರಞ್ಞೋ ಹೇಟ್ಠಾಸಯನೇ ನ ಪವಿಸಾಮೀ’’ತಿ
ಇಮೇಸಂ ಪನ ಪಲಾತದಿವಸೇ ‘‘ಭತ್ತಕಾರಕೋ ಚ ಚೂಳನಿಕುಮಾರೋ ಚ ಭತ್ತಕಾರಕಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಚ ಮಹಾನಸೇ ಪದಿತ್ತೇಯೇವ ದಡ್ಢಾ’’ತಿ ಸಕಲನಗರೇ ಏಕಕೋಲಾಹಲಂ ಅಹೋಸಿ। ಚಲಾಕದೇವೀಪಿ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ ‘‘ದೇವ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮನೋರಥೋ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ, ತೇ ಕಿರ ತಯೋಪಿ ಭತ್ತಗೇಹೇಯೇವ ದಡ್ಢಾ’’ತಿ। ಸೋ ತುಟ್ಠಹಟ್ಠೋ ಅಹೋಸಿ। ಚಲಾಕದೇವೀಪಿ ‘‘ಚೂಳನಿಕುಮಾರಸ್ಸ ಅಟ್ಠೀನೀ’’ತಿ ಏಳಕಸ್ಸ ಓರಸನ್ತಿ ಯಾಯ ತ್ವಂ ಉರೇ ಕತ್ವಾ ವಡ್ಢಿತೋ, ತಂ ಓರಸಂ ಪಿಯಂ ಮನಾಪಂ। ಗಬ್ಭಧಾರಿನಿನ್ತಿ ಯಾಯ ತ್ವಂ ಕುಚ್ಛಿನಾ ಧಾರಿತೋ, ತಂ ಏವರೂಪಂ ಮಾತರಂ ಕೇನ ದೋಸೇನ ದಕರಕ್ಖಸಸ್ಸ ದಸ್ಸಸೀತಿ।
ತಂ
‘‘ದಹರಾ ವಿಯಲಙ್ಕಾರಂ, ಧಾರೇತಿ ಅಪಿಳನ್ಧನಂ।
ದೋವಾರಿಕೇ ಅನೀಕಟ್ಠೇ, ಅತಿವೇಲಂ ಪಜಗ್ಘತಿ॥
‘‘ಅಥೋಪಿ ಪಟಿರಾಜೂನಂ, ಸಯಂ ದೂತಾನಿ ಸಾಸತಿ।
ಮಾತರಂ ತೇನ ದೋಸೇನ, ದಜ್ಜಾಹಂ ದಕರಕ್ಖಿನೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೬.೨೨೮-೨೨೯)।
ತತ್ಥ ದಹರಾ ವಿಯಾತಿ ಮಹಲ್ಲಿಕಾಪಿ ಹುತ್ವಾ ತರುಣೀ ವಿಯ। ಧಾರೇತಿ ಅಪಿಳನ್ಧನನ್ತಿ ಪಿಳನ್ಧಿತುಂ ಅಯುತ್ತಂ ಅಲಙ್ಕಾರಂ ಧಾರೇತಿ। ಸಾ ಕಿರ ವಜಿರಪೂರಿತಂ ಕಞ್ಚನಮೇಖಲಂ ಪಿಳನ್ಧಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಅಮಚ್ಚೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಹಾತಲೇ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ಅಪರಾಪರಂ ಚಙ್ಕಮತಿ, ಮೇಖಲಾಸದ್ದೇನ ರಾಜನಿವೇಸನಂ ಏಕನಿನ್ನಾದಂ ಹೋತಿ। ಪಜಗ್ಘತೀತಿ ಏಸಾ ದೋವಾರಿಕೇ ಚ ಹತ್ಥಿಆಚರಿಯಾದಿಕೇ ಅನೀಕಟ್ಠೇ ಚ, ಯೇ ಏತಿಸ್ಸಾ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಕಮ್ಪಿ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ಅಯುತ್ತರೂಪಾ, ತೇಪಿ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅತಿವೇಲಂ ಮಹಾಹಸಿತಂ ಹಸತಿ। ಪಟಿರಾಜೂನನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ರಾಜೂನಂ। ಸಯಂ ದೂತಾನಿ ಸಾಸತೀತಿ ಮಮ ವಚನೇನ ಸಯಂ ಪಣ್ಣಂ ಲಿಖಿತ್ವಾ ದೂತೇಪಿ ಪೇಸೇತಿ ‘‘ಮಮ ಮಾತಾ ಕಾಮೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನವಯಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಿತಾ, ಅಸುಕರಾಜಾ ಕಿರ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಆನೇತೂ’’ತಿ। ತೇ ‘‘ಮಯಂ ರಞ್ಞೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ, ಕಸ್ಮಾ ನೋ ಏವಂ ವದೇಸೀ’’ತಿ ಪಟಿಪಣ್ಣಾನಿ ಪೇಸೇನ್ತಿ। ತೇಸು ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ವಾಚಿಯಮಾನೇಸು ಮಮ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದನಕಾಲೋ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಮಾತರಂ ತೇನ ದೋಸೇನ ದಕರಕ್ಖಸಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ।
ಅಥ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ
‘‘ಇತ್ಥಿಗುಮ್ಬಸ್ಸ
ಅನುಗ್ಗತಾ ಸೀಲವತೀ, ಛಾಯಾವ ಅನಪಾಯಿನೀ॥
‘‘ಅಕ್ಕೋಧನಾ ಪುಞ್ಞವತೀ, ಪಣ್ಡಿತಾ ಅತ್ಥದಸ್ಸಿನೀ।
ಉಬ್ಬರಿಂ ಕೇನ ದೋಸೇನ, ಅಜ್ಜಾಸಿ ದಕರಕ್ಖಿನೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೬.೨೩೦-೨೩೧)।
ತತ್ಥ ಇತ್ಥಿಗುಮ್ಬಸ್ಸಾತಿ ಇತ್ಥಿಗಣಸ್ಸ। ಅನುಗ್ಗತಾತಿ ದಹರಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನುಗತಾ। ‘‘ಅಕ್ಕೋಧನಾ’’ತಿಆದಿಕೇನ ಪನಸ್ಸಾ ಗುಣೇ ಕಥೇತಿ। ಮದ್ದರಟ್ಠೇ ಸಾಗಲನಗರೇ ವಸನಕಾಲೇ ಪಹಟಾಪಿ ತವ ಆಣಾಕರಣಭಯೇನ ತಯಿ ಸಿನೇಹೇನ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ನ ಕಥೇಸಿ, ಏವಮೇಸಾ ಅಕ್ಕೋಧನಾ ಪುಞ್ಞವತೀ ಪಣ್ಡಿತಾ ಅತ್ಥದಸ್ಸಿನೀತಿ। ಇದಂ ದಹರಕಾಲೇ ಅಕ್ಕೋಧನಾದಿಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ಉಬ್ಬರಿನ್ತಿ ಓರೋಧಂ। ಏವಂ ಗುಣಸಮ್ಪನ್ನಂ ನನ್ದಾದೇವಿಂ ಕೇನ ದೋಸೇನ ದಕರಕ್ಖಸಸ್ಸ ದಸ್ಸಸೀತಿ ವದತಿ।
ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಅಗುಣಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಆಹ –
‘‘ಖಿಡ್ಡಾರತಿಸಮಾಪನ್ನಂ, ಅನತ್ಥವಸಮಾಗತಂ।
ಸಾ ಮಂ ಸಕಾನ ಪುತ್ತಾನಂ, ಅಯಾಚಂ ಯಾಚತೇ ಧನಂ॥
‘‘ಸೋಹಂ ದದಾಮಿ ಸಾರತ್ತೋ, ಬಹುಂ ಉಚ್ಚಾವಚಂ ಧನಂ।
ಸುದುಚ್ಚಜಂ ಚಜಿತ್ವಾನ, ಪಚ್ಛಾ ಸೋಚಾಮಿ ದುಮ್ಮನೋ।
ಉಬ್ಬರಿಂ ತೇನ ದೋಸೇನ, ದಜ್ಜಾಹಂ ದಕರಕ್ಖಿನೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೬.೨೩೨-೨೩೩)।
ತತ್ಥ ಅನತ್ಥವಸಮಾಗತನ್ತಿ ತಾಯ ಖಿಡ್ಡಾರತಿಯಾ ಕಾಮಕೀಳಾಯ ಅನತ್ಥಕಾರಕಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ವಸಂ ಆಗತಂ ಮಂ ವಿದಿತ್ವಾ। ಸಾ ಮನ್ತಿ ಸಾ ನನ್ದಾದೇವೀ ಮಂ। ಸಕಾನ ಪುತ್ತಾನನ್ತಿ ಯಂ ಮಯಾ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಧೀತಾನಞ್ಚ ಭರಿಯಾನಞ್ಚ ದಿನ್ನಂ ಪಿಳನ್ಧನಂ, ತಂ ಅಯಾಚಿತಬ್ಬರೂಪಂ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಯಾಚತಿ। ಪಚ್ಛಾ ಸೋಚಾಮೀತಿ ಸಾ ದುತಿಯದಿವಸೇ ‘‘ಇಮಾನಿ ಪಿಳನ್ಧನಾನಿ ರಞ್ಞಾ ಮೇ ದಿನ್ನಾನಿ, ಆಹರಥೇತಾನೀ’’ತಿ ತೇಸಂ ರೋದನ್ತಾನಂ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಥಾಹಂ ತೇ ರೋದಮಾನೇ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತೇ ದಿಸ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಸೋಚಾಮಿ। ಏವಂ ದೋಸಕಾರಿಕಾ ಏಸಾ। ಇಮಿನಾ ನಂ ದೋಸೇನ ದಕರಕ್ಖಸಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ।
ಅಥ
‘‘ಯೇನೋಚಿತಾ
ಆಭತಂ ಪರರಜ್ಜೇಭಿ, ಅಭಿಟ್ಠಾಯ ಬಹುಂ ಧನಂ॥
ಧನುಗ್ಗಹಾನಂ ಪವರಂ, ಸೂರಂ ತಿಖಿಣಮನ್ತಿನಂ।
ಭಾತರಂ ಕೇನ ದೋಸೇನ, ದಜ್ಜಾಸಿ ದಕರಕ್ಖಿನೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೬.೨೩೪-೨೩೫)।
ತತ್ಥ ಓಚಿತಾತಿ ವಡ್ಢಿತಾ। ಪಟಿಗ್ಗಹನ್ತಿ ಯೇನ ಚ ತುಮ್ಹೇ ಪರದೇಸೇ ವಸನ್ತಾ ಪುನ ಗೇಹಂ ಆನೀತಾ। ಅಭಿಟ್ಠಾಯಾತಿ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ। ತಿಖಿಣಮನ್ತಿನನ್ತಿ ತಿಖಿಣಪಞ್ಞಂ।
ಸೋ ಕಿರ ಮಾತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಸನಕಾಲೇ ಜಾತೋ। ಅಥಸ್ಸ ವಯಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಖಗ್ಗಂ ಹತ್ಥೇ ದತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಂ ಉಪಟ್ಠಹಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ‘‘ಪಿತಾ ಮೇ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಏಕೋ ಅಮಚ್ಚೋ ‘‘ಕುಮಾರ, ನ ತ್ವಂ ಏತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ, ತವ ಕುಚ್ಛಿಗತಕಾಲೇ ಚಲಾಕದೇವೀ ರಾಜಾನಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಏತಸ್ಸ ಛತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಪೇಸಿ, ತ್ವಂ ಮಹಾಚೂಳನಿರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಏಕೇನ ಉಪಾಯೇನ ನಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರಾಜಕುಲಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ತಂ ಖಗ್ಗಂ ಏಕಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲಿಕಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಅಪರಂ ‘‘ತ್ವಂ ರಾಜದ್ವಾರೇ ‘ಮಮೇಸೋ ಖಗ್ಗೋ’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ವಿವಾದಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಾವಿಸಿ। ತೇ ಕಲಹಂ ಕರಿಂಸು। ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ಏಸ ಕಲಹೋ’’ತಿ ಏಕಂ ಪುರಿಸಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಖಗ್ಗತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಆಹ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಏತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋ ಕಿರ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಮ ದಿನ್ನಖಗ್ಗೋ ಪರಸ್ಸ ಸನ್ತಕೋತಿ। ‘‘ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ತಾತ, ತೇನ ಹಿ ಆಹರಾಪೇಹಿ, ಸಞ್ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸೋ ತಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಕೋಸತೋ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ‘‘ಪಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ತಂ ಸಞ್ಝಾನಾಪೇನ್ತೋ ವಿಯ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ತಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಾದಮೂಲೇ ಪಾತೇಸಿ। ತತೋ ರಾಜಗೇಹಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ನಗರಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅಭಿಸೇಕೇ ಉಪನೀತೇ ಮಾತಾ ಚೂಳನಿಕುಮಾರಸ್ಸ ಮದ್ದರಟ್ಠೇ ವಸನಭಾವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಕುಮಾರೋ ಸೇನಙ್ಗಪರಿವುತೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಾತರಂ ಆನೇತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ‘‘ತಿಖಿಣಮನ್ತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಜಾನಿಂಸು। ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾ ತಂ ‘‘ಏವರೂಪಂ ಭಾತರಂ ಕೇನ ದೋಸೇನ ದಕರಕ್ಖಸಸ್ಸ ದಜ್ಜಾಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ।
ರಾಜಾ
‘‘ಯೇನೋಚಿತಾ ಜನಪದಾ, ಆನೀತಾ ಚ ಪಟಿಗ್ಗಹಂ।
ಆಭತಂ ಪರರಜ್ಜೇಭಿ, ಅಭಿಟ್ಠಾಯ ಬಹುಂ ಧನಂ॥
‘‘ಧನುಗ್ಗಹಾನಂ ಪವರೋ, ಸೂರೋ ತಿಖಿಣಮನ್ತಿ ಚ।
ಮಯಾಯಂ ಸುಖಿತೋ ರಾಜಾ, ಅತಿಮಞ್ಞತಿ ದಾರಕೋ॥
‘‘ಉಪಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ
ಭಾತರಂ ತೇನ ದೋಸೇನ, ದಜ್ಜಾಹಂ ದಕರಕ್ಖಿನೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೬.೨೩೬-೨೩೮)।
ತತ್ಥ ಪರರಜ್ಜೇಭೀತಿ ಇಮಸ್ಸ ಪರರಜ್ಜತೋ ಚ ಬಹು ಧನಂ ಆಭತಂ, ಅಯಞ್ಚ ಪರರಜ್ಜೇ ವಸನ್ತೋ ಪುನ ಇಮಂ ಗೇಹಂ ಆನೇತ್ವಾ ‘‘ಏಸ ಮಯಾ ಮಹತಿ ಯಸೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪಿತೋ’’ತಿ ಯಥಾ ಪುರೇತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಪಾತೋವ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಇದಾನಿ ಪನ ನ ತಥಾ ಏತಿ। ಇಮಿನಾ ನಂ ದೋಸೇನ ದಕರಕ್ಖಸಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ।
ಅಥ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾ ‘‘ಭಾತು ತಾವ ಕೋ ದೋಸೋ ಹೋತು, ಧನುಸೇಖಕುಮಾರೋ ಪನ ತಯಿ ಸಿನೇಹಗುಣಯುತ್ತೋ ಬಹೂಪಕಾರೋ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಗುಣಂ ಕಥೇನ್ತೀ ಆಹ –
‘‘ಏಕರತ್ತೇನ ಉಭಯೋ, ತ್ವಞ್ಚೇವ ಧನುಸೇಖ ಚ।
ಉಭೋ ಜಾತೇತ್ಥ ಪಞ್ಚಾಲಾ, ಸಹಾಯಾ ಸುಸಮಾವಯಾ॥
‘‘ಚರಿಯಾ ತಂ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ಥೋ, ಏಕದುಕ್ಖಸುಖೋ ತವ।
ಉಸ್ಸುಕ್ಕೋ ತೇ ದಿವಾರತ್ತಿಂ, ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚೇಸು ಬ್ಯಾವಟೋ।
ಸಹಾಯಂ ಕೇನ ದೋಸೇನ, ದಜ್ಜಾಸಿ ದಕರಕ್ಖಿನೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೬.೨೩೯-೨೪೦)।
ತತ್ಥ ಧನುಸೇಖಚಾತಿ ಧನುಸೇಖೋ ಚ, ಧನುಸೇಖಕುಮಾರೋ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥಾತಿ ಇಧೇವ ನಗರೇ। ಪಞ್ಚಾಲಾತಿ ಉತ್ತರಪಞ್ಚಾಲನಗರೇ ಜಾತತ್ತಾ ಏವಂವೋಹಾರಾ। ಸುಸಮಾವಯಾತಿ ಸುಟ್ಠು ಸಮವಯಾ। ಚರಿಯಾ ತಂ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ಥೋತಿ ದಹರಕಾಲೇ ಜನಪದಚಾರಿಕಾಯ ಪಕ್ಕನ್ತಂ ತಂ ಅನುಬನ್ಧಿ, ಛಾಯಾವ ನ ವಿಜಹಿ। ಉಸ್ಸುಕ್ಕೋತಿ
ಅಥಸ್ಸ ರಾಜಾ ದೋಸಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಆಹ –
‘‘ಚರಿಯಾ ಮಂ ಅಯಂ ಅಯ್ಯೇ, ಪಜಗ್ಘಿತ್ಥೋ ಮಯಾ ಸಹ।
ಅಜ್ಜಾಪಿ ತೇನ ವಣ್ಣೇನ, ಅತಿವೇಲಂ ಪಜಗ್ಘತಿ॥
‘‘ಉಬ್ಬರಿಯಾಪಿಹಂ ಅಯ್ಯೇ, ಮನ್ತಯಾಮಿ ರಹೋಗತೋ।
ಅನಾಮನ್ತೋ ಪವಿಸತಿ, ಪುಬ್ಬೇ ಅಪ್ಪಟಿವೇದಿತೋ॥
‘‘ಲದ್ಧದ್ವಾರೋ ಕತೋಕಾಸೋ, ಅಹಿರಿಕಂ ಅನಾದರಂ।
ಸಹಾಯಂ ತೇನ ದೋಸೇನ, ದಜ್ಜಾಹಂ ದಕರಕ್ಖಿನೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೬.೨೪೧-೨೪೩)।
ತತ್ಥ ಅಜ್ಜಾಪಿ ತೇನ ವಣ್ಣೇನಾತಿ ಯಥಾ ಚರಿಯಾಯ ಪುಬ್ಬೇ ಮಂ ಅನುಬನ್ಧನ್ತೋ ಮಯಾ ಅನಾಥೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋವ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಸಯನ್ತೋ ಹತ್ಥಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಹಾಹಸಿತಂ ಹಸಿ, ಅಜ್ಜಾಪಿ ತಥೇವ ಹಸತಿ, ದುಗ್ಗತಕಾಲೇ ವಿಯ ಮಂ ಮಞ್ಞತಿ। ಅನಾಮನ್ತೋತಿ ರಹೋ ನನ್ದಾದೇವಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇನ್ತೇಪಿ ಮಯಿ ಅಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಸಹಸಾವ ಪವಿಸತಿ। ಇಮಿನಾ ದೋಸೇನ ತಂ ಅಹಿರಿಕಂ ಅನಾದರಂ ದಕರಕ್ಖಸಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ।
ಅಥ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾ ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ತವ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ತಾವ ಏಸೋ ದೋಸೋ ಹೋತು, ಪುರೋಹಿತೋ ಪನ ತವ ಬಹೂಪಕಾರೋ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಗುಣಂ ಕಥೇನ್ತೀ ಆಹ –
‘‘ಕುಸಲೋ ಸಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಂ, ರುತಞ್ಞೂ ಆಗತಾಗಮೋ।
ಉಪ್ಪಾತೇ ಸುಪಿನೇ ಯುತ್ತೋ, ನಿಯ್ಯಾನೇ ಚ ಪವೇಸನೇ॥
‘‘ಪಟ್ಠೋ
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಕೇನ ದೋಸೇನ, ದಜ್ಜಾಸಿ ದಕರಕ್ಖಿನೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೬.೨೪೪-೨೪೫)।
ತತ್ಥ ಸಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನನ್ತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ನಿಮಿತ್ತೇನ ಇದಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಿನಾ ಇದ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಸಬ್ಬನಿಮಿತ್ತೇಸು ಕುಸಲೋ। ರುತಞ್ಞೂತಿ ಸಬ್ಬರವಂ ಜಾನಾತಿ। ಉಪ್ಪಾತೇತಿ ಚನ್ದಗ್ಗಾಹಸೂರಿಯಗ್ಗಾಹಉಕ್ಕಾಪಾತದಿಸಾಡಾಹಾದಿಕೇ ಉಪ್ಪಾತೇ। ಸುಪಿನೇ ಯುತ್ತೋತಿ ಸುಪಿನೇ ಚ ತಸ್ಸ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಜಾನನವಸೇನ ಯುತ್ತೋ। ನಿಯ್ಯಾನೇ ಚ ಪವೇಸನೇತಿ ಇಮಿನಾ ನಕ್ಖತ್ತೇನ ನಿಯ್ಯಾಯಿತಬ್ಬಂ, ಇಮಿನಾ ಪವಿಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಜಾನಾತಿ। ಪಟ್ಠೋತಿ ಛೇಕೋ ಪಟಿಬಲೋ, ಭೂಮಿಯಞ್ಚ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ಚ ದೋಸಗುಣೇ ಜಾನಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ। ನಕ್ಖತ್ತಪದಕೋವಿದೋತಿ ಅಟ್ಠವೀಸತಿಯಾ ನಕ್ಖತ್ತಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಛೇಕೋ। ತಂ ಕೇನ ದೋಸೇನ ದಕರಕ್ಖಸಸ್ಸ ದಸ್ಸಸೀತಿ।
ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ದೋಸಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಆಹ –
‘‘ಪರಿಸಾಯಮ್ಪಿ ಮೇ ಅಯ್ಯೇ, ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ ಉದಿಕ್ಖತಿ।
ತಸ್ಮಾ ಅಚ್ಚಭಮುಂ ಲುದ್ದಂ, ದಜ್ಜಾಹಂ ದಕರಕ್ಖಿನೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೬.೨೪೬)।
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಅಯ್ಯೇ, ಏಸ ಮಂ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೋಪಿ ಅಕ್ಖೀನಿ ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ ಕುದ್ಧೋ ವಿಯ ಉದಿಕ್ಖತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಠಿತಭಮುಂ ಅಮನಾಪೇನ ಉಕ್ಖಿತ್ತಭಮುಕಂ ವಿಯ ಲುದ್ದಂ ಭಯಾನಕಂ ತಂ ಅಹಂ ದಕರಕ್ಖಸಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ।
ತತೋ
‘‘ಸಸಮುದ್ದಪರಿಯಾಯಂ, ಮಹಿಂ ಸಾಗರಕುಣ್ಡಲಂ।
ವಸುನ್ಧರಂ ಆವಸತಿ, ಅಮಚ್ಚಪರಿವಾರಿತೋ॥
‘‘ಚಾತುರನ್ತೋ ಮಹಾರಟ್ಠೋ, ವಿಜಿತಾವೀ ಮಹಬ್ಬಲೋ।
ಪಥಬ್ಯಾ ಏಕರಾಜಾಸಿ, ಯಸೋ ತೇ ವಿಪುಲಂ ಗತೋ॥
‘‘ಸೋಳಸಿತ್ಥಿಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಆಮುತ್ತಮಣಿಕುಣ್ಡಲಾ।
ನಾನಾಜನಪದಾ ನಾರೀ, ದೇವಕಞ್ಞೂಪಮಾ ಸುಭಾ॥
‘‘ಏವಂ
ಸುಖಿತಾನಂ ಪಿಯಂ ದೀಘಂ, ಜೀವಿತಂ ಆಹು ಖತ್ತಿಯ॥
‘‘ಅಥ ತ್ವಂ ಕೇನ ವಣ್ಣೇನ, ಕೇನ ವಾ ಪನ ಹೇತುನಾ।
ಪಣ್ಡಿತಂ ಅನುರಕ್ಖನ್ತೋ, ಪಾಣಂ ಚಜಸಿ ದುಚ್ಚಜ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೬.೨೪೭-೨೫೧)।
ತತ್ಥ ಸಸಮುದ್ದಪರಿಯಾಯನ್ತಿ ಸಮುದ್ದಮರಿಯಾದಸಙ್ಖಾತೇನ ಸಮುದ್ದಪರಿಕ್ಖೇಪೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಂ। ಸಾಗರಕುಣ್ಡಲನ್ತಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಸಾಗರಸ್ಸ ಕುಣ್ಡಲಭೂತಂ। ವಿಜಿತಾವೀತಿ ವಿಜಿತಸಙ್ಗಾಮೋ। ಏಕರಾಜಾತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಸದಿಸಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಅಭಾವತೋ ಏಕೋವ ರಾಜಾ। ಸಬ್ಬಕಾಮಸಮಿದ್ಧಿನನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ವತ್ಥುಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮಾನಂ ಸಮಿದ್ಧಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಂ। ಸುಖಿತಾನನ್ತಿ ಏವರೂಪಾನಂ ಸುಖಿತಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಏವಂ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನಂ ಜೀವಿತಂ ದೀಘಮೇವ ಪಿಯಂ, ನ ತೇ ಅಪ್ಪಂ ಜೀವಿತಮಿಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ ವದನ್ತಿ। ಪಾಣನ್ತಿ ಏವರೂಪಂ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಂ ಕಸ್ಮಾ ಪಣ್ಡಿತಂ ಅನುರಕ್ಖನ್ತೋ ಚಜಸೀತಿ।
ರಾಜಾ ತಸ್ಸಾ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಗುಣಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
‘‘ಯತೋಪಿ ಆಗತೋ ಅಯ್ಯೇ, ಮಮ ಹತ್ಥಂ ಮಹೋಸಧೋ।
ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ ಧೀರಸ್ಸ, ಅಣುಮತ್ತಮ್ಪಿ ದುಕ್ಕಟಂ॥
‘‘ಸಚೇ ಚ ಕಿಸ್ಮಿಚಿ ಕಾಲೇ, ಮರಣಂ ಮೇ ಪುರೇ ಸಿಯಾ।
ಸೋ ಮೇ ಪುತ್ತೇ ಪಪುತ್ತೇ ಚ, ಸುಖಾಪೇಯ್ಯ ಮಹೋಸಧೋ॥
‘‘ಅನಾಗತಂ
ಅನಾಪರಾಧಕಮ್ಮನ್ತಂ, ನ ದಜ್ಜಂ ದಕರಕ್ಖಿನೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೬.೨೫೨-೨೫೪)।
ತತ್ಥ ಕಿಸ್ಮಿಚೀತಿ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಕಾಲೇ। ಸುಖಾಪೇಯ್ಯಾತಿ ಸುಖಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಯ್ಯ। ಸಬ್ಬಮತ್ಥನ್ತಿ ಏಸ ಅನಾಗತಞ್ಚ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಅತೀತಞ್ಚ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧೋ ವಿಯ ಪಸ್ಸತಿ। ಅನಾಪರಾಧಕಮ್ಮನ್ತನ್ತಿ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದೀಸು ಅಪರಾಧರಹಿತಂ। ನ ದಜ್ಜನ್ತಿ ಅಯ್ಯೇ, ಏವಂ ಅಸಮಧುರಂ
ಇತಿ ಇಮಂ ಜಾತಕಂ ಯಥಾನುಸನ್ಧಿಪ್ಪತ್ತಂ। ಅಥ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಏತ್ತಕೇನಪಿ ಪಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಗುಣಾ ಪಾಕಟಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಸಕಲನಗರವಾಸೀನಂ ಮಜ್ಝೇ ಸಾಗರಪಿಟ್ಠೇ ಆಸಿತ್ತತೇಲಂ ವಿಪ್ಪಕಿರನ್ತೀ ವಿಯ ತಸ್ಸ ಗುಣೇ ಪಾಕಟೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರಾಜಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾಸಾದಾ ಓರುಯ್ಹ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ನಾಗರೇ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ರಾಜಾನಂ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಕರಕ್ಖಸಸ್ಸ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇನ ಹೇಟ್ಠಾ ಕಥಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಕಥಿತಕಾಲೇ ನಾಗರೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ –
‘‘ಇದಂ ಸುಣಾಥ ಪಞ್ಚಾಲಾ, ಚೂಳನೇಯ್ಯಸ್ಸ ಭಾಸಿತಂ।
ಪಣ್ಡಿತಂ ಅನುರಕ್ಖನ್ತೋ, ಪಾಣಂ ಚಜತಿ ದುಚ್ಚಜಂ॥
‘‘ಮಾತು
ಅತ್ತನೋ ಚಾಪಿ ಪಞ್ಚಾಲೋ, ಛನ್ನಂ ಚಜತಿ ಜೀವಿತಂ॥
‘‘ಏವಂ ಮಹತ್ಥಿಕಾ ಪಞ್ಞಾ, ನಿಪುಣಾ ಸಾಧುಚಿನ್ತಿನೀ।
ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಹಿತತ್ಥಾಯ, ಸಮ್ಪರಾಯಸುಖಾಯ ಚಾ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೬.೨೫೫-೨೫೭)।
ತತ್ಥ ಮಹತ್ಥಿಕಾತಿ ಮಹನ್ತಂ ಅತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಾ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಹಿತತ್ಥಾಯಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ಹಿತತ್ಥಾಯ ಚ ಪರಲೋಕೇ ಸುಖತ್ಥಾಯ ಚ ಹೋತೀತಿ।
ಇತಿ ಸಾ ರತನಘರಸ್ಸ ಮಣಿಕ್ಖನ್ಧೇನ ಕೂಟಂ ಗಣ್ಹನ್ತೀ ವಿಯ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಗುಣೇಹಿ ದೇಸನಾಕೂಟಂ ಗಣ್ಹೀತಿ।
ದಕರಕ್ಖಸಪಞ್ಹೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
ಸತ್ಥಾ
‘‘ಭೇರೀ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾಸಿ, ಪಿತಾ ಸುದ್ಧೋದನೋ ಅಹು।
ಮಾತಾ ಆಸಿ ಮಹಾಮಾಯಾ, ಅಮರಾ ಬಿಮ್ಬಸುನ್ದರೀ॥
‘‘ಸುವೋ ಅಹೋಸಿ ಆನನ್ದೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಚ ಚೂಳನೀ।
ದೇವದತ್ತೋ ಚ ಕೇವಟ್ಟೋ, ಚಲಾಕಾ ಥುಲ್ಲನನ್ದಿನೀ॥
‘‘ಪಞ್ಚಾಲಚನ್ದೀ ಸುನ್ದರೀ, ಸಾಳಿಕಾ ಮಲ್ಲಿಕಾ ಅಹು।
ಅಮ್ಬಟ್ಠೋ ಆಸಿ ಕಾಮಿನ್ದೋ, ಪೋಟ್ಠಪಾದೋ ಚ ಪುಕ್ಕುಸೋ॥
‘‘ಪಿಲೋತಿಕೋ ಚ ದೇವಿನ್ದೋ, ಸೇನಕೋ ಆಸಿ ಕಸ್ಸಪೋ।
ಉದುಮ್ಬರಾ ಮಙ್ಗಲಿಕಾ, ವೇದೇಹೋ ಕಾಳುದಾಯಕೋ।
ಮಹೋಸಧೋ ಲೋಕನಾಥೋ, ಏವಂ ಧಾರೇಥ ಜಾತಕ’’ನ್ತಿ॥
ಉಮಙ್ಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ ಪಞ್ಚಮಾ।
(ಛಟ್ಠೋ ಭಾಗೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।)