೨. ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಕಣ್ಡಂ
೧. ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
ಯಂ
ತಸ್ಸ ತೇರಸಕಸ್ಸಾಯಮಪುಬ್ಬಪದವಣ್ಣನಾ॥
೨೩೪. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಜೇತವನೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಆರಾಮೇ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಆಯಸ್ಮಾ ಸೇಯ್ಯಸಕೋ ಅನಭಿರತೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರತೀತಿ ಏತ್ಥ ಆಯಸ್ಮಾತಿ ಪಿಯವಚನಂ। ಸೇಯ್ಯಸಕೋತಿ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ನಾಮಂ। ಅನಭಿರತೋತಿ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತೋ ಕಾಮರಾಗಪರಿಳಾಹೇನ ಪರಿಡಯ್ಹಮಾನೋ ನ ಪನ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ। ಸೋ ತೇನ ಕಿಸೋ ಹೋತೀತಿ ಸೋ ಸೇಯ್ಯಸಕೋ ತೇನ ಅನಭಿರತಭಾವೇನ ಕಿಸೋ ಹೋತಿ।
ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಉದಾಯೀತಿ ಏತ್ಥ ಉದಾಯೀತಿ ತಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ನಾಮಂ, ಅಯಞ್ಹಿ ಸೇಯ್ಯಸಕಸ್ಸ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಲಾಳುದಾಯೀ ನಾಮ ಭನ್ತಮಿಗಸಪ್ಪಟಿಭಾಗೋ ನಿದ್ದಾರಾಮತಾದಿಮನುಯುತ್ತಾನಂ ಅಞ್ಞತರೋ ಲೋಲಭಿಕ್ಖು। ಕಚ್ಚಿ ನೋ ತ್ವನ್ತಿ ಕಚ್ಚಿ ನು ತ್ವಂ। ಯಾವದತ್ಥಂ ಭುಞ್ಜಾತಿಆದೀಸು ಯಾವತಾ ಅತ್ಥೋತಿ ಯಾವದತ್ಥಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಾವತಾ ತೇ ಭೋಜನೇನ ಅತ್ಥೋ ಯತ್ತಕಂ ತ್ವಂ ಇಚ್ಛಸಿ ತತ್ತಕಂ ಭುಞ್ಜ, ಯತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ರತ್ತಿಂ ವಾ ದಿವಾ ವಾ ಸುಪಿತುಂ ಇಚ್ಛಸಿ ತತ್ತಕಂ ಸುಪ, ಮತ್ತಿಕಾದೀಹಿ ಕಾಯಂ ಉಬ್ಬಟ್ಟೇತ್ವಾ ಚುಣ್ಣಾದೀಹಿ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಯತ್ತಕಂ ನ್ಹಾನಂ ಇಚ್ಛಸಿ ತತ್ತಕಂ ನ್ಹಾಯ, ಉದ್ದೇಸೇನ ವಾ ಪರಿಪುಚ್ಛಾಯ ವಾ ವತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇನ ವಾ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥೀತಿ। ಯದಾ ತೇ ಅನಭಿರತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ತವ ರಾಗೋ ಚಿತ್ತಂ ಅನುದ್ಧಂಸೇತೀತಿ ಕಾಮರಾಗೋ ಚಿತ್ತಂ ಧಂಸೇತಿ ಪಧಂಸೇತಿ ವಿಕ್ಖಿಪತಿ ಚೇವ ಮಿಲಾಪೇತಿ ಚ। ತದಾ ಹತ್ಥೇನ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಸುಚಿಂ ಮೋಚೇಹೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಹತ್ಥೇನ ವಾಯಮಿತ್ವಾ ಅಸುಚಿಮೋಚನಂ ಕರೋಹಿ, ಏವಞ್ಹಿ ತೇ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಇತಿ ತಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಅನುಸಾಸಿ ಯಥಾ ತಂ ಬಾಲೋ ಬಾಲಂ ಮಗೋ ಮಗಂ।
೨೩೫. ತೇಸಂ ಮುಟ್ಠಸ್ಸತೀನಂ ಅಸಮ್ಪಜಾನಾನಂ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮನ್ತಾನನ್ತಿ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ ಪಹಾಯ ನಿದ್ದಂ ಓತರನ್ತಾನಂ। ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮನ್ತಾನಂ ಅಬ್ಯಾಕತೋ
ಅತ್ಥಿ ಚೇತ್ಥ ಚೇತನಾ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಏತ್ಥ ಚ ಸುಪಿನನ್ತೇ ಅಸ್ಸಾದಚೇತನಾ ಅತ್ಥಿ ಉಪಲಬ್ಭತಿ। ಅತ್ಥೇಸಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚೇತನಾ; ಸಾ ಚ ಖೋ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಾತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಏಸಾ ಅಸ್ಸಾದಚೇತನಾ ಅತ್ಥಿ, ಸಾ ಚ ಖೋ ಅವಿಸಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಾ, ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಂ ನ ಹೋತಿ। ಇತಿ ಭಗವಾ ಸುಪಿನನ್ತೇ ಚೇತನಾಯ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಞ್ಚ ಪನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಇಮಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಉದ್ದಿಸೇಯ್ಯಾಥ, ಸಞ್ಚೇತನಿಕಾ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸುಪಿನನ್ತಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ’’ತಿ ಸಾನುಪಞ್ಞತ್ತಿಕಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸಿ।
೨೩೬-೨೩೭. ತತ್ಥ ಸಂವಿಜ್ಜತಿ ಚೇತನಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಞ್ಚೇತನಾ, ಸಞ್ಚೇತನಾವ ಸಞ್ಚೇತನಿಕಾ, ಸಞ್ಚೇತನಾ ವಾ ಅಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಞ್ಚೇತನಿಕಾ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಯಸ್ಸ ಸಞ್ಚೇತನಿಕಾ ‘‘ಜಾನನ್ತೋ ಸಞ್ಜಾನನ್ತೋ ಚೇಚ್ಚ ಅಭಿವಿತರಿತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ’’ತಿ ಏವಮಸ್ಸ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಜಾನನ್ತೋತಿ ಉಪಕ್ಕಮಾಮೀತಿ ಜಾನನ್ತೋ। ಸಞ್ಜಾನನ್ತೋತಿ ಸುಕ್ಕಂ ಮೋಚೇಮೀತಿ ಸಞ್ಜಾನನ್ತೋ, ತೇನೇವ ಉಪಕ್ಕಮಜಾನನಾಕಾರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಜಾನನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚೇಚ್ಚಾತಿ ಮೋಚನಸ್ಸಾದಚೇತನಾವಸೇನ ಚೇತೇತ್ವಾ ಪಕಪ್ಪೇತ್ವಾ। ಅಭಿವಿತರಿತ್ವಾತಿ ಉಪಕ್ಕಮವಸೇನ ಮದ್ದನ್ತೋ ನಿರಾಸಙ್ಕಚಿತ್ತಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ। ವೀತಿಕ್ಕಮೋತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಸ್ಸ ಯೋ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಅಯಂ ಸಞ್ಚೇತನಿಕಾಸದ್ದಸ್ಸ ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತೋ ಅತ್ಥೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
ಇದಾನಿ ‘‘ಸುಕ್ಕನ್ತಿ ದಸ ಸುಕ್ಕಾನೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸುಕ್ಕಾನಂ ಆಸಯಭೇದತೋ ಧಾತುನಾನತ್ತತೋ ಚ ನೀಲಾದಿವಣ್ಣಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
ವಿಸ್ಸಟ್ಠೀತಿ ವಿಸ್ಸಗ್ಗೋ, ಅತ್ಥತೋ ಪನೇತಂ ಠಾನಾಚಾವನಂ ಹೋತಿ, ತೇನಾಹ – ‘‘ವಿಸ್ಸಟ್ಠೀತಿ ಠಾನತೋಚಾವನಾ
ಏತ್ಥ ಪನ ಪಠಮಸ್ಸ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಾದೇ ಮೋಚನಸ್ಸಾದೇನ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮತೋ ಯತ್ತಕಂ ಏಕಾ ಖುದ್ದಕಮಕ್ಖಿಕಾ ಪಿವೇಯ್ಯ ತತ್ತಕೇ ಅಸುಚಿಮ್ಹಿ ವತ್ಥಿಸೀಸತೋ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ
ಅಞ್ಞತ್ರ ಸುಪಿನನ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ಸುಪಿನೋ ಏವ ಸುಪಿನನ್ತೋ, ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಪನೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತಞ್ಚ ಪನ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಪಸ್ಸತಿ
ತತ್ಥ ಪಿತ್ತಾದೀನಂ ಖೋಭಕರಣಪಚ್ಚಯಯೋಗೇನ ಖುಭಿತಧಾತುಕೋ ಧಾತುಕ್ಖೋಭತೋ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಚ ನಾನಾವಿಧಂ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತಿ – ಪಬ್ಬತಾ ಪತನ್ತೋ ವಿಯ, ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ, ವಾಳಮಿಗಹತ್ಥೀಚೋರಾದೀಹಿ ಅನುಬದ್ಧೋ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಅನುಭೂತಪುಬ್ಬತೋ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅನುಭೂತಪುಬ್ಬಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಪಸ್ಸತಿ। ದೇವತೋಪಸಂಹಾರತೋ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ದೇವತಾ ಅತ್ಥಕಾಮತಾಯ ವಾ ಅನತ್ಥಕಾಮತಾಯ ವಾ ಅತ್ಥಾಯ ವಾ ಅನತ್ಥಾಯ ವಾ ನಾನಾವಿಧಾನಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಉಪಸಂಹರನ್ತಿ, ಸೋ ತಾಸಂ ದೇವತಾನಂ ಆನುಭಾವೇನ ತಾನಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ। ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತತೋ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವಾ ಅನತ್ಥಸ್ಸ ವಾ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಭೂತಂ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸಮಾತಾ
ತತ್ಥ ಯಂ ಧಾತುಕ್ಖೋಭತೋ ಅನುಭೂತಪುಬ್ಬತೋ ಚ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತಿ ನ ತಂ ಸಚ್ಚಂ ಹೋತಿ। ಯಂ ದೇವತೋಪಸಂಹಾರತೋ ಪಸ್ಸತಿ ತಂ ಸಚ್ಚಂ ವಾ ಹೋತಿ ಅಲೀಕಂ ವಾ, ಕುದ್ಧಾ ಹಿ ದೇವತಾ ಉಪಾಯೇನ ವಿನಾಸೇತುಕಾಮಾ ವಿಪರೀತಮ್ಪಿ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ। ಯಂ ಪನ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತತೋ ಪಸ್ಸತಿ
ತಞ್ಚ ಪನೇತಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಮ್ಪಿ ಸುಪಿನಂ ಸೇಕ್ಖಪುಥುಜ್ಜನಾವ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ಅಪ್ಪಹೀನವಿಪಲ್ಲಾಸತ್ತಾ, ಅಸೇಕ್ಖಾ ಪನ ನ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ಪಹೀನವಿಪಲ್ಲಾಸತ್ತಾ। ಕಿಂ ಪನೇತಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಸುತ್ತೋ ಪಸ್ಸತಿ ಪಟಿಬುದ್ಧೋ, ಉದಾಹು ನೇವ ಸುತ್ತೋ ನ ಪಟಿಬುದ್ಧೋತಿ? ಕಿಞ್ಚೇತ್ಥ ಯದಿ ತಾವ ಸುತ್ತೋ ಪಸ್ಸತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮವಿರೋಧೋ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಭವಙ್ಗಚಿತ್ತೇನ ಹಿ ಸುಪತಿ ತಂ ರೂಪನಿಮಿತ್ತಾದಿಆರಮ್ಮಣಂ ರಾಗಾದಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ವಾ ನ ಹೋತಿ, ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಚ ಈದಿಸಾನಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಅಥ ಪಟಿಬುದ್ಧೋ ಪಸ್ಸತಿ ವಿನಯವಿರೋಧೋ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಯಞ್ಹಿ ಪಟಿಬುದ್ಧೋ ಪಸ್ಸತಿ ತಂ ಸಬ್ಬೋಹಾರಿಕಚಿತ್ತೇನ ಪಸ್ಸತಿ, ಸಬ್ಬೋಹಾರಿಕಚಿತ್ತೇನ ಚ ಕತೇ ವೀತಿಕ್ಕಮೇ ಅನಾಪತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸನ್ತೇನ ಪನ ಕತೇಪಿ ವೀತಿಕ್ಕಮೇ ಏಕನ್ತಂ ಅನಾಪತ್ತಿ ಏವ। ಅಥ ನೇವ ಸುತ್ತೋ ನ ಪಟಿಬುದ್ಧೋ ಪಸ್ಸತಿ, ಕೋ ನಾಮ ಪಸ್ಸತಿ; ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ಸುಪಿನಸ್ಸ ಅಭಾವೋವ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ, ನ ಅಭಾವೋ। ಕಸ್ಮಾ ಕಪಿಮಿದ್ಧಪರೇತೋತಿ ಮಕ್ಕಟನಿದ್ದಾಯ ಯುತ್ತೋ। ಯಥಾ ಹಿ ಮಕ್ಕಟಸ್ಸ ನಿದ್ದಾ ಲಹುಪರಿವತ್ತಾ ಹೋತಿ; ಏವಂ ಯಾ ನಿದ್ದಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕುಸಲಾದಿಚಿತ್ತವೋಕಿಣ್ಣತ್ತಾ ಲಹುಪರಿವತ್ತಾ, ಯಸ್ಸಾ ಪವತ್ತಿಯಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಭವಙ್ಗತೋ ಉತ್ತರಣಂ ಹೋತಿ ತಾಯ ಯುತ್ತೋ ಸುಪಿನಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತೇನಾಯಂ ಸುಪಿನೋ ಕುಸಲೋಪಿ ಹೋತಿ ಅಕುಸಲೋಪಿ ಅಬ್ಯಾಕತೋಪಿ। ತತ್ಥ ಸುಪಿನನ್ತೇ ಚೇತಿಯವನ್ದನಧಮ್ಮಸ್ಸವನಧಮ್ಮದೇಸನಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕುಸಲೋ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅಕುಸಲೋ, ದ್ವೀಹಿ ಅನ್ತೇಹಿ ಮುತ್ತೋ ಆವಜ್ಜನತದಾರಮ್ಮಣಕ್ಖಣೇ ಅಬ್ಯಾಕತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸ್ವಾಯಂ ದುಬ್ಬಲವತ್ಥುಕತ್ತಾ ಚೇತನಾಯ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಆಕಡ್ಢಿತುಂ ಅಸಮತ್ಥೋ, ಪವತ್ತೇ ಪನ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲೇಹಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಿತೋ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ? ಅಥ ಖೋ ಅವಿಸಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಾವ ಸುಪಿನನ್ತಚೇತನಾ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಸುಪಿನನ್ತ’’ನ್ತಿ।
ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ ಇಮಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿನಿಕಾಯಸ್ಸ ನಾಮಂ। ತಸ್ಮಾ ಯಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸುಪಿನನ್ತಾ ಸಞ್ಚೇತನಿಕಾ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿ
‘‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ ಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಸುಣೋಹಿ ಯಥಾತಥಂ।
ಸಙ್ಘೋವ ದೇತಿ ಪರಿವಾಸಂ, ಮೂಲಾಯ ಪಟಿಕಸ್ಸತಿ।
ಮಾನತ್ತಂ ದೇತಿ ಅಬ್ಭೇತಿ, ತೇನೇತಂ ಇತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥ (ಪರಿ॰ ೩೩೯) –
ಪರಿವಾರೇ ಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಖನ್ಧಕೇ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಆಗತಾನಿ, ತತ್ಥೇವ ನೇಸಂ ಸಂವಣ್ಣನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ।
ತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಿನಿಕಾಯಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ಏವ ಆಪತ್ತಿಸಮೂಹಸ್ಸ। ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅಯಂ ಏಕಾವ ಆಪತ್ತಿ, ರೂಳ್ಹಿಸದ್ದೇನ ಪನ ಅವಯವೇ ಸಮೂಹವೋಹಾರೇನ ವಾ ‘‘ನಿಕಾಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ – ‘‘ಏಕೋ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಏಕೋ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ।
ಏವಂ ಉದ್ದಿಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪದಾನುಕ್ಕಮೇನ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಇಮಂ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಉಪಾಯಞ್ಚ ಕಾಲಞ್ಚ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಞ್ಚ ಅಧಿಪ್ಪಾಯವತ್ಥುಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇ ಮೋಚೇತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಏತ್ಥ ಹಿ ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪಾದೀಹಿ ಚತೂಹಿ ಪದೇಹಿ ಉಪಾಯೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇ ವಾ ಮೋಚೇಯ್ಯ ಬಹಿದ್ಧಾರೂಪೇ ವಾ ಉಭಯತ್ಥ ವಾ ಆಕಾಸೇ ವಾ ಕಟಿಂ ಕಮ್ಪೇನ್ತೋ, ಇತೋ ಪರಂ ಅಞ್ಞೋ ಉಪಾಯೋ ನತ್ಥಿ। ತತ್ಥ ರೂಪೇ ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ಮೋಚೇನ್ತೋಪಿ ರೂಪೇನ ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ಮೋಚೇನ್ತೋಪಿ ರೂಪೇ ಮೋಚೇತಿಚ್ಚೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ರೂಪೇ ಹಿ
ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಾಯಾತಿಆದೀಹಿ
೨೩೮. ಇತೋ ಪರಂ ಪನ ಇಮೇಸಂಯೇವ ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪಾದೀನಂ ಪದಾನಂ ಪಕಾಸನತ್ಥಂ ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇತಿ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಉಪಾದಿನ್ನೇ ರೂಪೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ, ತತ್ಥ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಉಪಾದಿನ್ನೇ ರೂಪೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥಾದಿಭೇದೇ ರೂಪೇ। ಬಹಿದ್ಧಾ ಉಪಾದಿನ್ನೇತಿ ಪರಸ್ಸ ತಾದಿಸೇಯೇವ। ಅನುಪಾದಿನ್ನೇತಿ ತಾಳಚ್ಛಿದ್ದಾದಿಭೇದೇ। ತದುಭಯೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಚ ಪರಸ್ಸ ಚ ರೂಪೇ, ಉಭಯಘಟ್ಟನವಸೇನೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಅತ್ತನೋ ರೂಪೇನ ಚ ಅನುಪಾದಿನ್ನರೂಪೇನ ಚ ಏಕತೋ ಘಟ್ಟನೇಪಿ ಲಬ್ಭತಿ। ಆಕಾಸೇ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಕೇನಚಿ ರೂಪೇನ ಅಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇಯೇವ ಕಟಿಕಮ್ಪನಪಯಓಗೇನ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಚಾಲೇನ್ತಸ್ಸ।
ರಾಗೂಪತ್ಥಮ್ಭೇತಿ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಮೋಚನಕಮ್ಮಕ್ಖಮಂ ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪಾದೀಸು ಉಪಕ್ಕಮಾರಹಂ ಹೋತಿ।
ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕದಟ್ಠೂಪತ್ಥಮ್ಭೇತಿ ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕದಟ್ಠೇನ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇ। ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕಾ ನಾಮ ಲೋಮಸಪಾಣಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಲೋಮೇಹಿ ಫುಟ್ಠಂ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಕಣ್ಡುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥದ್ಧಂ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ತಾನಿ ಲೋಮಾನಿ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಡಂಸನ್ತಾನಿ ವಿಯ ವಿಜ್ಝನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕದಟ್ಠೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಉಚ್ಚಾಲಿಙ್ಗಪಾಣಕಲೋಮವೇಧನೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
೨೩೯. ಅರೋಗೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಅರೋಗೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ। ಸುಖಂ ವೇದನಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಮೋಚನೇನ ಚ ಮುಚ್ಚನುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮುತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಚ ಯಾ ಸುಖಾ ವೇದನಾ ಹೋತಿ, ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭೇಸಜ್ಜಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಕೀಟಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾದೀನಂ ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮಿ। ಪುಞ್ಞಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಕೀಟಾದೀನಂ ದೇನ್ತಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಯಞ್ಞಂ ಯಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಕೀಟಾದೀನಂ ಯಞ್ಞಂ ಯಜಿಸ್ಸಾಮಿ। ಕಿಞ್ಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಮನ್ತಪದಂ ವತ್ವಾ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಗ್ಗಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಕೀಟಾದೀನಂ ದಿನ್ನದಾನೇನ ವಾ ಪುಞ್ಞೇನ ವಾ ಯಞ್ಞೇನ ವಾ ಸಗ್ಗಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ। ಬೀಜಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಕುಲವಂಸಙ್ಕುರಸ್ಸ ದಾರಕಸ್ಸ ಬೀಜಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ‘‘ಇಮಿನಾ ಬೀಜೇನ ಪುತ್ತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಮೋಚೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವೀಮಂಸತ್ಥಾಯಾತಿ ಜಾನನತ್ಥಾಯ। ನೀಲಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿಆದೀಸು ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ ತಾವ ಕಿಂ ಮೇ ಮೋಚಿತಂ ನೀಲಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಪೀತಕಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರವಣ್ಣನ್ತಿ ಖಿಡ್ಡಾಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಖಿಡ್ಡಾಪಸುತೋ, ತೇನ ತೇನ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಕೀಳನ್ತೋ ಮೋಚೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
೨೪೦. ಇದಾನಿ ಯದಿದಂ ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇ ಮೋಚೇತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ ತತ್ಥ ಯಥಾ ಮೋಚೇನ್ತೋ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತೇಸಞ್ಚ ಪದಾನಂ ವಸೇನ ಯತ್ತಕೋ ಆಪತ್ತಿಭೇದೋ ಹೋತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇ ಚೇತೇತಿ ಉಪಕ್ಕಮತಿ ಮುಚ್ಚತಿ ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
ತತ್ಥ ಚೇತೇತೀತಿ ಮೋಚನಸ್ಸಾದಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯ ಚೇತನಾಯ ಮುಚ್ಚತೂತಿ ಚೇತೇತಿ। ಉಪಕ್ಕಮತೀತಿ ತದನುರೂಪಂ ವಾಯಾಮಂ ಕರೋತಿ। ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಏವಂ ಚೇತೇನ್ತಸ್ಸ ತದನುರೂಪೇನ ವಾಯಾಮೇನ ವಾಯಮತೋ ಸುಕ್ಕಂ ಠಾನಾ ಚವತಿ। ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸಾತಿ ಇಮೇಹಿ ತೀಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಅಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿನಿಕಾಯೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಸ ನಯೋ ಬಹಿದ್ಧಾರೂಪೇತಿಆದೀಸುಪಿ ಅವಸೇಸೇಸು ಅಟ್ಠವೀಸತಿಯಾ ಪದೇಸು।
ಏತ್ಥ ಪನ ದ್ವೇ ಆಪತ್ತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾನಿ। ಕಥಂ? ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇ ತಾವ ರಾಗೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಾಯ ನೀಲಂ ಮೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ಏಕಾ ಆಪತ್ತಿ, ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪೇಯೇವ ರಾಗೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಾಯ ಪೀತಾದೀನಂ ಮೋಚನವಸೇನ ಅಪರಾ ನವಾತಿ ದಸ। ಯಥಾ ಚ ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಾಯ ದಸ, ಏವಂ ಸುಖಾದೀನಂ ನವನ್ನಂ ಪದಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಏಕೇಕಪದೇ ದಸ ದಸ ಕತ್ವಾ ನವುತಿ, ಇತಿ ಇಮಾ ಚ ನವುತಿ ಪುರಿಮಾ ಚ ದಸಾತಿ ರಾಗೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ ತಾವ ಸತಂ। ಯಥಾ ಪನ ರಾಗೂಪತ್ಥಮ್ಭೇ ಏವಂ ವಚ್ಚೂಪತ್ಥಮ್ಭಾದೀಸುಪಿ ಚತೂಸು ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇ ಸತಂ
ಇದಾನಿ ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಾಯಾತಿಆದೀಸು ತಾವ ದಸಸು ಪದೇಸು ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವಾ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ, ಉಪರಿ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ, ಉಭತೋ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಠಪೇನ್ತಸ್ಸ, ಮಜ್ಝೇ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಭತೋ ಹರನ್ತಸ್ಸ, ಸಬ್ಬಮೂಲಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಚೇತನೂಪಕ್ಕಮಮೋಚನೇ ಸತಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಞ್ಚ ಸುಖತ್ಥಞ್ಚಾ’’ತಿ ಖಣ್ಡಚಕ್ಕಬದ್ಧಚಕ್ಕಾದಿಭೇದವಿಚಿತ್ತಂ ಪಾಳಿಮಾಹ।
ತತ್ಥ ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಞ್ಚ ಸುಖತ್ಥಞ್ಚ ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಞ್ಚ ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಞ್ಚಾ ತಿ ಏವಂ ಆರೋಗ್ಯಪದಂ ಸಬ್ಬಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವುತ್ತಮೇಕಂ ಖಣ್ಡಚಕ್ಕಂ। ಸುಖಪದಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಪದೇಹಿ
ಯಥಾ ‘‘ನೀಲಞ್ಚ ಪೀತಕಞ್ಚ ಚೇತೇತಿ ಉಪಕ್ಕಮತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ದಸ ಚಕ್ಕಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ, ತಾನಿಪಿ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಅತ್ಥೋ ಪನೇತ್ಥ ಪಾಕಟೋಯೇವ।
ಪುನ ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಞ್ಚ ನೀಲಞ್ಚ ಆರೋಗ್ಯತ್ಥಞ್ಚ ಸುಖತ್ಥಞ್ಚ ನೀಲಞ್ಚ ಪೀತಕಞ್ಚಾತಿ ಏಕೇನೇಕಂ ದ್ವೀಹಿ ದ್ವೇ…ಪೇ॰… ದಸಹಿ ದಸಾತಿ ಏವಂ ಪುರಿಮಪದೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಚ್ಛಿಮಪದಾನಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಮಿಸ್ಸಕಚಕ್ಕಂ ವುತ್ತಂ।
ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ‘‘ನೀಲಂ ಮೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚೇತೇತ್ವಾ ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಪೀತಕಾದೀಸು ಮುತ್ತೇಸುಪಿ ಪೀತಕಾದಿವಸೇನ ಚೇತೇತ್ವಾ ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಇತರೇಸು ಮುತ್ತೇಸುಪಿ ನೇವತ್ಥಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ‘‘ನೀಲಂ ಮೋಚೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚೇತೇತಿ ಉಪಕ್ಕಮತಿ ಪೀತಕಂ ಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಚಕ್ಕಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ। ತತೋ ಪರಂ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಪದಂ ನೀಲಾದೀಹಿ ನವಹಿ ಪದೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿಚಕ್ಕಂ ನಾಮ ವುತ್ತಂ। ತತೋ ಪೀತಕಾದೀನಿ ನವ ಪದಾನಿ ಏಕೇನ ನೀಲಪದೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಚಕ್ಕಂ ನಾಮ ವುತ್ತಂ। ತತೋ ಲೋಹಿತಕಾದೀನಿ ನವ ಪದಾನಿ ಏಕೇನ ಪೀತಕಪದೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದುತಿಯಂ ಪಿಟ್ಠಿಚಕ್ಕಂ ವುತ್ತಂ। ಏವಂ ಲೋಹಿತಕಪದಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಇತರಾನಿ ನವ ನವ ಪದಾನಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಅಟ್ಠ ಚಕ್ಕಾನಿ ವುತ್ತಾನೀತಿ ಏವಂ ದಸಗತಿಕಂ ಪಿಟ್ಠಿಚಕ್ಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
ಏವಂ ಖಣ್ಡಚಕ್ಕಾದೀನಂ ಅನೇಕೇಸಂ ಚಕ್ಕಾನಂ ವಸೇನ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಗರುಕಾಪತ್ತಿಮೇವ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಙ್ಗವಸೇನೇವ ಗರುಕಾಪತ್ತಿಞ್ಚ ಲಹುಕಾಪತ್ತಿಞ್ಚ ಅನಾಪತ್ತಿಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಚೇತೇತಿ ಉಪಕ್ಕಮತಿ ಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಪುರಿಮನಯೇನ ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪಾದೀಸು ರಾಗಾದಿಉಪತ್ಥಮ್ಭೇ ಸತಿ ಆರೋಗ್ಯಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಚೇತೇನ್ತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಸುಚಿಮೋಚನೇ ತಿವಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನಾ ಗರುಕಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ದುತಿಯೇನ ನಯೇನ ಚೇತೇನ್ತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಚ ಮೋಚನೇ ಅಸತಿ ದುವಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನಾ ಲಹುಕಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪತ್ತಿ। ‘‘ಚೇತೇತಿ ನ ಉಪಕ್ಕಮತಿ ಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿಆದೀಹಿ ಛಹಿ ನಯೇಹಿ ಅನಾಪತ್ತಿ।
ಅಯಂ ಪನ ಆಪತ್ತಾನಾಪತ್ತಿಭೇದೋ ಸಣ್ಹೋ ಸುಖುಮೋ, ತಸ್ಮಾ ಸುಟ್ಠು ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬೋ
ತತ್ರಿಮೇ
ಏತೇಸಂ ಪನ ರಾಗಾನಂ ವಸೇನ ಏವಂ ಪಯೋಗಾ ಸಮವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ – ಮೋಚನಸ್ಸಾದೇ ಮೋಚನಸ್ಸಾದಚೇತನಾಯ ಚೇತೇನ್ತೋ ಚೇವ ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತೋ ಚ ಉಪಕ್ಕಮತಿ ಮುಚ್ಚತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ। ತಥೇವ ಚೇತೇನ್ತೋ ಚ ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತೋ ಚ ಉಪಕ್ಕಮತಿ ನ ಮುಚ್ಚತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ। ಸಚೇ ಪನ ಸಯನಕಾಲೇ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಊರುನಾ ವಾ ಮುಟ್ಠಿನಾ ವಾ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಗಾಳ್ಹಂ ಪೀಳೇತ್ವಾ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ಸಉಸ್ಸಾಹೋವ ಸುಪತಿ, ಸುಪನ್ತಸ್ಸ ಚಸ್ಸ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ। ಸಚೇ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನಂ ಅಸುಭಮನಸಿಕಾರೇನ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಸುಪತಿ, ಸುಪನ್ತಸ್ಸ ಮುತ್ತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ।
ಮುಚ್ಚನಸ್ಸಾದೇ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತಂ।
ಮುತ್ತಸ್ಸಾದೇ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಮುತ್ತೇ ಠಾನಾ ಚುತೇ ಅಸುಚಿಮ್ಹಿ ಪಚ್ಛಾ ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತಸ್ಸ ವಿನಾ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ। ಸಚೇ ಅಸ್ಸಾದೇತ್ವಾ ಪುನ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮೋಚೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ।
ಮೇಥುನಸ್ಸಾದೇ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಮಾತುಗಾಮಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತೇನ ಪಯೋಗೇನ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ। ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸ್ಸ
ಫಸ್ಸಸ್ಸಾದೇ ದುವಿಧೋ ಫಸ್ಸೋ – ಅಜ್ಝತ್ತಿಕೋ, ಬಾಹಿರೋ ಚ। ಅಜ್ಝತ್ತಿಕೇ ತಾವ ಅತ್ತನೋ ನಿಮಿತ್ತಂ ಥದ್ಧಂ ಮುದುಕನ್ತಿ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವಾ ಲೋಲಭಾವೇನ ವಾ ಕೀಳಾಪಯತೋ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ। ಸಚೇ ಕೀಳಾಪೇನ್ತೋ ಅಸ್ಸಾದೇತ್ವಾ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮೋಚೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ। ಬಾಹಿರಫಸ್ಸೇ ಪನ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಅಙ್ಗಮಙ್ಗಾನಿ ಪರಾಮಸತೋ ಚೇವ ಆಲಿಙ್ಗತೋ ಚ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ। ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಪನ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಸಚೇ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ರತ್ತೋ ಪುನ ಅಸ್ಸಾದೇತ್ವಾ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮೋಚೇತಿ ವಿಸಟ್ಠಿಪಚ್ಚಯಾಪಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ।
ಕಣ್ಡುವನಸ್ಸಾದೇ ದದ್ದುಕಚ್ಛುಪಿಳಕಪಾಣಕಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರವಸೇನ ಕಣ್ಡುವಮಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕಣ್ಡುವನಸ್ಸಾದೇ ನೇವ ಕಣ್ಡುವತೋ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ। ಕಣ್ಡುವನಸ್ಸಾದೇನ ರತ್ತೋ ಪುನ ಅಸ್ಸಾದೇತ್ವಾ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮೋಚೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ।
ದಸ್ಸನಸ್ಸಾದೇ ದಸ್ಸನಸ್ಸಾದೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಅನೋಕಾಸಂ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯತೋ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ। ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಅನೋಕಾಸುಪನಿಜ್ಝಾನೇ ಪನ
ನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೇ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ರಹೋ ನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದರಾಗೇನ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ। ರಹೋ ನಿಸಜ್ಜಪಚ್ಚಯಾ ಪನ ಆಪನ್ನಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೇನ ರತ್ತೋ ಪುನ ಅಸ್ಸಾದೇತ್ವಾ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮೋಚೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ।
ವಾಚಸ್ಸಾದೇ
ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮೇ ಮಾತರಂ ವಾ ಮಾತುಪೇಮೇನ ಭಗಿನಿಂ ವಾ ಭಗಿನಿಪೇಮೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪರಾಮಸತೋ
ವನಭಙ್ಗೇ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ತಮ್ಬೂಲಗನ್ಧಪುಪ್ಫವಾಸಾದಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವಭಾವಸ್ಸ ದಳ್ಹಭಾವತ್ಥಾಯ ಪೇಸೇನ್ತಿ ಅಯಂ ವನಭಙ್ಗೋ ನಾಮ। ತಞ್ಚೇ ಮಾತುಗಾಮೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಸಂಸಟ್ಠವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ಕುಲೂಪಕಭಿಕ್ಖುನೋ ಪೇಸೇತಿ, ತಸ್ಸ ಚ ‘‘ಅಸುಕಾಯ ನಾಮ ಇದಂ ಪೇಸಿತ’’ನ್ತಿ ಸಾರತ್ತಸ್ಸ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಹತ್ಥೇಹಿ ತಂ ವನಭಙ್ಗಂ ಕೀಳಾಪಯತೋ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ। ಸಚೇ ವನಭಙ್ಗೇ ಸಾರತ್ತೋ ಪುನ ಅಸ್ಸಾದೇತ್ವಾ ಮೋಚನತ್ಥಾಯ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮೋಚೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ। ಸಚೇ ಉಪಕ್ಕಮನ್ತೇಪಿ ನ ಮುಚ್ಚತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ।
ಏವಮೇತೇಸಂ ಏಕಾದಸನ್ನಂ ರಾಗಾನಂ ವಸೇನ ಇಮೇ ಏಕಾದಸ ಪಯೋಗೇ ಸಮೇವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿ ವಾ ಅನಾಪತ್ತಿ ವಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬಾ। ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಚೇ ಗರುಕಾ ಹೋತಿ ‘‘ಗರುಕಾ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ। ಸಚೇ ಲಹುಕಾ ಹೋತಿ ‘‘ಲಹುಕಾ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ। ತದನುರೂಪಞ್ಚ ವಿನಯಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಏವಞ್ಹಿ ಕತಂ ಸುಕತಂ ಹೋತಿ ರೋಗನಿದಾನಂ ಞತ್ವಾ ವೇಜ್ಜೇನ ಕತಭೇಸಜ್ಜಮಿವ, ತಸ್ಸ ಚ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸೋತ್ಥಿಭಾವಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ।
೨೬೨. ಚೇತೇತಿ ನ ಉಪಕ್ಕಮತೀತಿಆದೀಸು ಮೋಚನಸ್ಸಾದಚೇತನಾಯ ಚೇತೇತಿ, ನ ಉಪಕ್ಕಮತಿ, ಮುಚ್ಚತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ। ಮೋಚನಸ್ಸಾದಪೀಳಿತೋ ‘‘ಅಹೋ ವತ
ಅನಾಪತ್ತಿ ಸುಪಿನನ್ತೇನಾತಿ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಸುಪಿನೇ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಾದೀನಿ ಆಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಸುಪಿನನ್ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಯಸ್ಸ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಸುಪಿನೇ ಪನ
ನಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾತಿ ಯಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜೇನ ವಾ ನಿಮಿತ್ತಂ ಆಲಿಮ್ಪನ್ತಸ್ಸ ಉಚ್ಚಾರಾದೀನಿ ವಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ನಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಮುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸಾಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ದುವಿಧಸ್ಸಾಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಇಧ ಸೇಯ್ಯಸಕೋ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋ, ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾತಿ।
ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ। ಕಿರಿಯಾ, ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ, ಸಚಿತ್ತಕಂ, ಲೋಕವಜ್ಜಂ, ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ, ದ್ವಿವೇದನಂ, ಸುಖಮಜ್ಝತ್ತದ್ವಯೇನಾತಿ।
೨೬೩. ವಿನೀತವತ್ಥೂಸು ಸುಪಿನವತ್ಥು ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವವತ್ಥೂನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ।
ವಿತಕ್ಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಕಾಮವಿತಕ್ಕನ್ತಿ ಗೇಹಸ್ಸಿತಕಾಮವಿತಕ್ಕಂ। ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ, ಅಥ ಖೋ ವಿತಕ್ಕಗತಿಕೇನ ನ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ಉಣ್ಹೋದಕವತ್ಥೂಸು ಪಠಮಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ। ದುತಿಯೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಮೋಚೇತುಕಾಮೋ ಉಣ್ಹೋದಕೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಹರಿತ್ವಾ ನ್ಹಾಯಿ, ತೇನಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ತತಿಯೇ ಉಪಕ್ಕಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ। ಭೇಸಜ್ಜಕಣ್ಡುವನವತ್ಥೂನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ।
೨೬೪. ಮಗ್ಗವತ್ಥೂಸು
ವತ್ಥಿವತ್ಥೂಸು ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ವತ್ಥಿಂ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಾ ಜನ್ತಾಘರವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಉದರಂ ತಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾಪಿ ಅಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾಪಿ ಮುತ್ತೇ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ। ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತಚಾಲನವಸೇನ ಅಸುಚಿ ಮುಚ್ಚಿ, ತಸ್ಮಾ ಆಪತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ।
೨೬೫. ಊರುಘಟ್ಟಾಪನವತ್ಥೂಸು ಯೇಸಂ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ ತೇ ಅಙ್ಗಜಾತಮ್ಪಿ ಫುಸಾಪೇಸುನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಏವಂ ಕುರುನ್ದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ। ಸಾಮಣೇರಾದಿವತ್ಥೂನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ।
೨೬೬. ಕಾಯತ್ಥಮ್ಭನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಕಾಯಂ ಥಮ್ಭೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಚಿರಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಾ ನವಕಮ್ಮಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಆಲಸಿಯವಿಮೋಚನತ್ಥಂ ವಿಜಮ್ಭೇನ್ತಸ್ಸ।
ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಚೇಪಿ ಪಟಸತಂ ನಿವತ್ಥಾ ಹೋತಿ ಪುರತೋ ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ವಾ ಠತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಓಕಾಸೇ ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವ। ಅನಿವತ್ಥಾನಂ ಗಾಮದಾರಿಕಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಕಿಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಮ್ಪಿ ನಿಮಿತ್ತೇ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಅವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ಪನ ದಿವಸಮ್ಪಿ ಏಕಪಯೋಗೇನ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ಏಕಮೇವ ದುಕ್ಕಟಂ। ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ। ಉಮ್ಮೀಲನನಿಮೀಲನವಸೇನ ಪನ ನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ। ಸಹಸಾ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯಿತ್ವಾ ಪುನ ಪಟಿಸಙ್ಖಾಯ ಸಂವರೇ ತಿಟ್ಠತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ, ತಂ ಸಂವರಂ ಪಹಾಯ ಪುನ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯತೋ ದುಕ್ಕಟಮೇವ।
೨೬೭. ತಾಳಚ್ಛಿದ್ದಾದಿವತ್ಥೂನಿ ನ್ಹಾನವತ್ಥೂಸು ಯೇ ಉದಕಸೋತಂ ನಿಮಿತ್ತೇನ ಪಹರಿಂಸು ತೇಸಂ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ಉದಞ್ಜಲವತ್ಥೂಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಉದಞ್ಜಲನ್ತಿ ಉದಕಚಿಕ್ಖಲ್ಲೋ ವುಚ್ಚತಿ। ಏತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನ ಇತೋ ಪರಾನಿ ಸಬ್ಬಾನೇವ ಉದಕೇ ಧಾವನಾದಿವತ್ಥೂನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ। ಪುಪ್ಫಾವಳಿಯವತ್ಥೂಸು ಸಚೇಪಿ ನಮೋಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಕೀಳನಪಚ್ಚಯಾ ಪನ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ।
ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೨. ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
೨೬೯. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಿಕ್ಖಾಪದಂ। ತತ್ರಾಯಂ ಅನುತ್ತಾನಪದವಣ್ಣನಾ – ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರತೀತಿ ನ ಆವೇಣಿಕೇ ಅರಞ್ಞೇ, ಜೇತವನವಿಹಾರಸ್ಸೇವ ಪಚ್ಚನ್ತೇ ಏಕಪಸ್ಸೇ। ಮಜ್ಝೇ ಗಬ್ಭೋತಿ ತಸ್ಸ ಚ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಗಬ್ಭೋ ಹೋತಿ। ಸಮನ್ತಾ ಪರಿಯಾಗಾರೋತಿ ಸಮನ್ತಾ ಪನಸ್ಸ ಮಣ್ಡಲಮಾಳಪರಿಕ್ಖೇಪೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ಕಿರ ಮಜ್ಝೇ ಚತುರಸ್ಸಂ ಗಬ್ಭಂ ಕತ್ವಾ ಬಹಿ ಮಣ್ಡಲಮಾಳಪರಿಕ್ಖೇಪೇನ ಕತೋ, ಯಥಾ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಅನ್ತೋಯೇವ ಆವಿಞ್ಛನ್ತೇಹಿ ವಿಚರಿತುಂ।
ಸುಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ ಸುಟ್ಠ ಠಪಿತಂ, ಯಥಾ ಯಥಾ ಯಸ್ಮಿಂ ಯಸ್ಮಿಞ್ಚ ಓಕಾಸೇ ಠಪಿತಂ ಪಾಸಾದಿಕಂ ಹೋತಿ ಲೋಕರಞ್ಜಕಂ ತಥಾ ತಥಾ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ ಠಪಿತಂ, ವತ್ತಸೀಸೇನ ಹಿ ಸೋಂ ಏಕಕಿಚ್ಚಮ್ಪಿ ನ ಕರೋತಿ। ಏಕಚ್ಚೇ ವಾತಪಾನೇ ವಿವರನ್ತೋತಿ ಯೇಸು ವಿವಟೇಸು ಅನ್ಧಕಾರೋ ಹೋತಿ ತಾನಿ ವಿವರನ್ತೋ ಯೇಸು ವಿವಟೇಸು ಆಲೋಕೋ ಹೋತಿ ತಾನಿ ಥಕೇನ್ತೋ।
ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಸಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಏತದವೋಚಾತಿ ಏವಂ ತೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ಪಸಂಸಿತ್ವಾ ವುತ್ತೇ ಸಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ‘‘ಪಸನ್ನೋ ಅಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಿಗೂಹಿತಬ್ಬಮ್ಪಿ ತಂ ಅತ್ತನೋ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೀ ಕೇವಲಂ ತಸ್ಸ ಸದ್ಧಾವಿಘಾತಾಪೇಕ್ಖಾ ಹುತ್ವಾ ಏತಂ ‘‘ಕುತೋ ತಸ್ಸ ಉಳಾರತ್ತತಾ’’ತಿಆದಿವಚನಮವೋಚ। ತತ್ಥ ಉಳಾರೋ ಅತ್ತಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಉಳಾರತ್ತಾ, ಉಳಾರತ್ತನೋ ಭಾವೋ ಉಟ್ಠಾರತ್ತತಾ। ಕುಲಿತ್ಥೀಹೀತಿಆದೀಸು ಕುಲಿತ್ಥಿಯೋ ನಾಮ ಘರಸ್ಸಾಮಿನಿಯೋ। ಕುಲಧೀತರೋ ನಾಮ ಪುರಿಸನ್ತರಗತಾ ಕುಲಧೀತರೋ ಕುಲಕುಮಾರಿಯೋ ನಾಮ ಅನಿವಿಟ್ಠಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಕುಲಸುಣ್ಹಾ ನಾಮ ಪರಕುಲತೋ ಆನೀತಾ ಕುಲದಾರಕಾನಂ ವಧುಯೋ।
೨೭೦. ಓತಿಣ್ಣೋತಿ ಯಕ್ಖಾದೀಹಿ ವಿಯ ಸತ್ತಾ ಅನ್ತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೇನ ರಾಗೇನ ಓತಿಣ್ಣೋ, ಕೂಪಾದೀನಿ ವಿಯ ಸತ್ತಾ ಅಸಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ರಜನೀಯೇ ಠಾನೇ ರಜ್ಜನ್ತೋ ಸಯಂ ವಾ ರಾಗಂ ಓತಿಣ್ಣೋ, ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಉಭಯಥಾಪಿ ರಾಗಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸೇವೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಓತಿಣ್ಣೋ ನಾಮ ಸಾರತ್ತೋ ಅಪೇಕ್ಖವಾ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ’’ತಿ ಏವಮಸ್ಸ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ।
ತತ್ಥ ಸಾರತ್ತೋತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಸುಟ್ಠು ರತ್ತೋ। ಅಪೇಕ್ಖವಾತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಾಪೇಕ್ಖಾಯ ಅಪೇಕ್ಖವಾ। ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನೇವ ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ। ವಿಪರಿಣತೇನಾತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಭವಙ್ಗಸನ್ತತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಪಕತಿಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಥಾ ಪವತ್ತೇನ, ವಿರೂಪಂ ವಾ ಪರಿಣತೇನ
೨೭೧. ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತಂ ರಾಗಾದೀಹಿ ಸಮ್ಪಯೋಗಂ ನಾತಿವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ವಿಪರಿಣತನ್ತಿ ರತ್ತಮ್ಪಿ ಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನಸ್ಸ ಪದಭಾಜನಂ ವತ್ವಾ ಅನ್ತೇ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಪಿಚ ರತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ ವಿಪರಿಣತ’’ನ್ತಿ ಆಹ।
ತದಹುಜಾತಾತಿ ತಂದಿವಸಂ ಜಾತಾ ಜಾತಮತ್ತಾ ಅಲ್ಲಮಂಸಪೇಸಿವಣ್ಣಾ, ಏವರೂಪಾಯಪಿ ಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಮೇಥುನವೀತಿಕ್ಕಮೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ರಹೋ ನಿಸಜ್ಜಸ್ಸಾದೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ಹೋತಿ। ಪಗೇವಾತಿ ಪಠಮಮೇವ।
ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ ಸಮಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಹತ್ಥಗ್ಗಹಣಾದಿಕಾಯಸಮ್ಪಯೋಗಂ ಕಾಯಮಿಸ್ಸೀಭಾವಂ ಸಮಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಯೋ ಸೋ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೋ ನಾಮ ಸೋ ಅತ್ಥತೋ ಅಜ್ಝಾಚಾರೋ ಹೋತಿ, ರಾಗವಸೇನ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಸಞ್ಞಮವೇಲಂ ಆಚಾರೋ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ಸಙ್ಖೇಪನ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಜ್ಝಾಚಾರೋ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಪದಭಾಜನಮಾಹ।
ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹಂ ವಾತಿಆದಿಭೇದಂ ಪನಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಅತ್ಥದಸ್ಸನಂ। ತತ್ಥ ಹತ್ಥಾದೀನಂ ವಿಭಾಗದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಹತ್ಥೋ ನಾಮ ಕಪ್ಪರಂ ಉಪಾದಾಯಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ ತತ್ಥ ಕಪ್ಪರಂ ಉಪಾದಾಯಾತಿ ದುತಿಯಂ। ಮಹಾಸನ್ಧಿಂ ಉಪಾದಾಯ। ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪನ ಮಣಿಬನ್ಧತೋ
ಸುದ್ಧಕೇಸಾ ವಾತಿ ಸುತ್ತಾದೀಹಿ ಅಮಿಸ್ಸಾ ಸುದ್ಧಾ ಕೇಸಾಯೇವ। ವೇಣೀತಿ ತೀಹಿ ಕೇಸವಟ್ಟೀಹಿ ವಿನನ್ಧಿತ್ವಾ ಕತಕೇಸಕಲಾಪಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ। ಸುತ್ತಮಿಸ್ಸಾತಿ ಪಞ್ಚವಣ್ಣೇನ ಸುತ್ತೇನ ಕೇಸೇ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಾ। ಮಾಲಾಮಿಸ್ಸಾತಿ ವಸ್ಸಿಕಪುಪ್ಫಾದೀಹಿ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ತೀಹಿ ಕೇಸವಟ್ಟೀಹಿ ವಿನನ್ಧಿತ್ವಾ ಹಿರಞ್ಞಮಿಸ್ಸಾತಿ ಕಹಾಪಣಮಾಲಾಯ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಾ। ಸುವಣ್ಣಮಿಸ್ಸಾತಿ ಸುವಣ್ಣಚೀರಕೇಹಿ ವಾ ಪಾಮಙ್ಗಾದೀಹಿ ವಾ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಾ। ಮುತ್ತಾಮಿಸ್ಸಾತಿ ಮುತ್ತಾವಲೀಹಿ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಾ। ಮಣಿಮಿಸ್ಸಾತಿ ಸುತ್ತಾರೂಳ್ಹೇಹಿ ಮಣೀಹಿ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಾ। ಏತಾಸು ಹಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ವೇಣಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋಯೇವ। ‘‘ಅಹಂ ಮಿಸ್ಸಕವೇಣಿಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ಮೋಕ್ಖೋ ನತ್ಥಿ। ವೇಣಿಗ್ಗಹಣೇನ ಚೇತ್ಥ ಕೇಸಾಪಿ ಗಹಿತಾವ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಏಕಮ್ಪಿ ಕೇಸಂ ಗಣ್ಹಾತಿ ತಸ್ಸಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೇವ।
ಹತ್ಥಞ್ಚ ವೇಣಿಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಇಧ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಂ ಹತ್ಥಞ್ಚ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರಞ್ಚ ವೇಣಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಸರೀರಂ ‘‘ಅಙ್ಗ’’ನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇಸು ಹತ್ಥಾದೀಸು ಹತ್ಥಸ್ಸ ಗಹಣಂ ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹೋ, ವೇಣಿಯಾ ಗಹಣಂ ವೇಣಿಗ್ಗಾಹೋ, ಅವಸೇಸಸಸರೀರಸ್ಸ ಪರಾಮಸನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಾ ಅಙ್ಗಸ್ಸ ಪರಾಮಸನಂ, ಯೋ ತಂ ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹಂ ವಾ ವೇಣಿಗ್ಗಾಹಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಾ ಅಙ್ಗಸ್ಸ ಪರಾಮಸನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿನಿಕಾಯೋ ಹೋತೀತಿ। ಅಯಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ।
೨೭೨. ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಯೋ ಚ ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹೋ ಯೋ ಚ ವೇಣಿಗ್ಗಾಹೋ ಯಞ್ಚ ಅವಸೇಸಸ್ಸ ಅಙ್ಗಸ್ಸ ಪರಾಮಸನಂ ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಭೇದತೋ ದ್ವಾದಸವಿಧಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಆಮಸನಾ ಪರಾಮಸನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನಸ್ಸ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಯಞ್ಚ ವುತ್ತಂ ‘‘ಆಮಸನಾ ನಾಮ ಆಮಟ್ಠಮತ್ತಾ’’ತಿ ಯಞ್ಚ ‘‘ಛುಪನಂ ನಾಮ ಫುಟ್ಠಮತ್ತ’’ನ್ತಿ, ಇಮೇಸಂ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ – ಆಮಸನಾತಿ ಆಮಜ್ಜನಾ ಫುಟ್ಠೋಕಾಸಂ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾಪಿ ತತ್ಥೇವ ಸಙ್ಘಟ್ಟನಾ। ಅಯಞ್ಹಿ ‘‘ಆಮಟ್ಠಮತ್ತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಛುಪನನ್ತಿ ಅಸಙ್ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ಫುಟ್ಠಮತ್ತಂ।
ಯಮ್ಪಿ
೨೭೩. ಇದಾನಿ ‘‘ಇತ್ಥೀ ಚ ಹೋತಿ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀ ಸಾರತ್ತೋ ಚ ಭಿಕ್ಖು ಚ ನಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯೇನ ಕಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖು ಚ ನಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯೇನ ಕಾಯನ್ತಿ ಸೋ ಸಾರತ್ತೋ ಚ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀ ಚ ಭಿಕ್ಖು ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇನ। ನನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಅಥ ವಾ ಏತಂ ತಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಹತ್ಥಾದಿಭೇದಂ ಕಾಯಂ। ಆಮಸತಿ ಪರಾಮಸತೀತಿ ಏತೇಸು ಚೇ ಏಕೇನಾಪಿ ಆಕಾರೇನ ಅಜ್ಝಾಚರತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ। ತತ್ಥ ಸಕಿಂ ಆಮಸತೋ ಏಕಾ ಆಪತ್ತಿ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆಮಸತೋ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ।
ಪರಾಮಸನ್ತೋಪಿ ಸಚೇ ಕಾಯತೋ ಅಮೋಚೇತ್ವಾವ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥಂ ವಾ ಕಾಯಂ ವಾ ಸಞ್ಚೋಪೇತಿ ಹರತಿ ಪೇಸೇತಿ ದಿವಸಮ್ಪಿ ಪರಾಮಸತೋ ಏಕಾವ ಆಪತ್ತಿ। ಸಚೇ ಕಾಯತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಪರಾಮಸತಿ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ಆಪತ್ತಿ।
ಓಮಸನ್ತೋಪಿ ಉಮ್ಮಸನಾಯಪಿ ಪಾದತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಸೀಸಂ ಉಮ್ಮಸನ್ತಸ್ಸ ಏಸೇವ ನಯೋ।
ಓಲಙ್ಘನಾಯ ಮಾತುಗಾಮಂ ಕೇಸೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ನಾಮೇತ್ವಾ ಚುಮ್ಬನಾದೀಸು ಯಂ ಅಜ್ಝಾಚಾರಂ ಇಚ್ಛತಿ ತಂ ಕತ್ವಾ ಮುಞ್ಚತೋ ಏಕಾವ ಆಪತ್ತಿ। ಉಟ್ಠಿತಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಾಮಯತೋ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ಆಪತ್ತಿ। ಉಲ್ಲಙ್ಘನಾಯಪಿ ಕೇಸೇಸು ವಾ ಹತ್ಥೇಸು ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಪಯತೋ ಏಸೇವ ನಯೋ।
ಆಕಡ್ಢನಾಯ ಅತ್ತನೋ ಅಭಿಮುಖಂ ಆಕಡ್ಢನ್ತೋ ಯಾವ ನ ಮುಞ್ಚತಿ ತಾವ ಏಕಾವ ಆಪತ್ತಿ। ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢನ್ತಸ್ಸ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ಆಪತ್ತಿ। ಪತಿಕಡ್ಢನಾಯಪಿ ಪರಮ್ಮುಖಂ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಟಿಪ್ಪಣಾಮಯತೋ ಏಸೇವ ನಯೋ।
ಅಭಿನಿಗ್ಗಣ್ಹನಾಯ ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರೋ ಆಹ। ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋ
ಅಭಿನಿಪ್ಪೀಳನಾಯ ವತ್ಥೇನ ವಾ ಆಭರಣೇನ ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪೀಳಯತೋ ಅಙ್ಗಂ ಅಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಏಕಪಯೋಗೇನ ಏಕಾ ಆಪತ್ತಿ, ನಾನಾಪಯೋಗೇನ ನಾನಾ।
ಗಹಣಛುಪನೇಸು ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವಿಕಾರಂ ಅಕರೋನ್ತೋಪಿ ಗಹಿತಮತ್ತಫುಟ್ಠಮತ್ತೇನಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ।
ಏವಮೇತೇಸು ಆಮಸನಾದೀಸು ಏಕೇನಾಪಿ ಆಕಾರೇನ ಅಜ್ಝಾಚಾರತೋ ಇತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ವೇಮತಿಕಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಪಣ್ಡಕಪುರಿಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾಪಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮೇವ। ಪಣ್ಡಕೇ ಪಣ್ಡಕಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ವೇಮತಿಕಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ। ಪುರಿಸತಿರಚ್ಛಾನಗತಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ। ಪುರಿಸೇ ಪುರಿಸಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾಪಿ ವೇಮತಿಕಸ್ಸಾಪಿ ಇತ್ಥಿಪಣ್ಡಕತಿರಚ್ಛಾನಗತಸಞ್ಞಿಸ್ಸಾಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ। ತಿರಚ್ಛಾನಗತೇಪಿ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ। ಇಮಾ ಏಕಮೂಲಕನಯೇ ವುತ್ತಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಇಮಿನಾವ ಉಪಾಯೇನ ‘‘ದ್ವೇ ಇತ್ಥಿಯೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ಇತ್ಥೀನ’’ನ್ತಿಆದಿವಸೇನ ವುತ್ತೇ ದುಮೂಲಕನಯೇಪಿ
ಯೋ ಹಿ ಏಕತೋ ಠಿತಾ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಬಾಹಾಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ ಸೋ ಯತ್ತಕಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಫುಟ್ಠಾ ತಾಸಂ ಗಣನಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಮಜ್ಝಗತಾನಂ ಗಣನಾಯ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇ। ತಾ ಹಿ ತೇನ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಆಮಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ। ಯೋ ಪನ ಸಮ್ಬಹುಲಾನಂ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ವಾ ಕೇಸೇ ವಾ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಚ ಕೇಸೇ ಚ ಅಗಣೇತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಗಣೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇಹಿ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ। ಯಾಸಞ್ಚ ಇತ್ಥೀನಂ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ವಾ ಕೇಸಾ ವಾ ಮಜ್ಝಗತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಾಸಂ ಗಣನಾಯ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇ ಆಪಜ್ಜತಿ। ತಾ ಹಿ ತೇನ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಆಮಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಪನ ಇತ್ಥಿಯೋ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇಹಿ ರಜ್ಜುವತ್ಥಾದೀಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಸಬ್ಬಾಸಂಯೇವ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಅಫುಟ್ಠಾಸು ದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಪಾಳಿಯಂ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ಕುರುನ್ದಿಯಞ್ಚ ವುತ್ತೋ ಪುರಿಮನಯೋಯೇವೇತ್ಥ ಯುತ್ತತರೋ ದಿಸ್ಸತಿ।
ಯೋ ಹಿ ಹತ್ಥೇನ ಹತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಿತಾಸು ಇತ್ಥೀಸು ಸಮಸಾರಾಗೋ ಏಕಂ ಹತ್ಥೇ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋ ಗಹಿತಿತ್ಥಿಯಾ ವಸೇನ ಏಕಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಇತರಾಸಂ ಗಣನಾಯ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇ। ಸಚೇ ಸೋ ತಂ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇ ವತ್ಥೇ ವಾ ಪುಪ್ಫೇ ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸಬ್ಬಾಸಂ ಗಣನಾಯ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಯಥೇವ ಹಿ ರಜ್ಜುವತ್ಥಾದೀಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೇನ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಆಮಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾ ಇಧಾಪಿ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಆಮಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ। ಸಚೇ ಪನ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವತ್ಥಕೋಟಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತತ್ರ ಚೇಸೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪಠಮಂ ಇತ್ಥಿಂ ಹತ್ಥೇ ಗಣ್ಹಾತಿ ಗಹಿತಾಯ ವಸೇನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಇತರಾಸಂ ಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟಾನಿ। ಸಬ್ಬಾಸಞ್ಹಿ ತಾಸಂ ತೇನ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಂ ಆಮಟ್ಠಂ ಹೋತಿ। ಸಚೇ ಪನ ಸೋಪಿ ತಂ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇಯೇವ ಗಣ್ಹಾತಿ ತಸ್ಸಾ ವಸೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಇತರಾಸಂ ಗಣನಾಯ ಅನನ್ತರನಯೇನೇವ ದುಕ್ಕಟಾನಿ।
ಯೋ ಪನ ಘನವತ್ಥನಿವತ್ಥಂ ಇತ್ಥಿಂ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ವತ್ಥೇ ಘಟ್ಟೇತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ। ವಿರಳವತ್ಥನಿವತ್ಥಂ ಘಟ್ಟೇತಿ, ತತ್ರ ಚೇ ವತ್ಥನ್ತರೇಹಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಲೋಮಾನಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಾ ಪವಿಟ್ಠಲೋಮಾನಿ ಇತ್ಥಿಂ ಫುಸನ್ತಿ, ಉಭಿನ್ನಂ ಲೋಮಾನಿಯೇವ ವಾ ಲೋಮಾನಿ ಫುಸನ್ತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ। ಉಪಾದಿನ್ನಕೇನ
ತತ್ಥ ಕುರುನ್ದಿಯಂ ‘‘ಲೋಮಾನಿ ಗಣೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಲೋಮಾನಿ ಗಣೇತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಯಾ ನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ, ಏಕಮೇವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಸಙ್ಘಿಕಮಞ್ಚೇ ಪನ ಅಪಚ್ಚತ್ಥರಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ ಲೋಮಾನಿ ಗಣೇತ್ವಾ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ
ಏತ್ಥಾಹ ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರೋ ತಾವ ‘‘ಯಥಾವತ್ಥುಕಮೇವಾ’’ತಿ ವದತಿ। ಅಯಂ ಕಿರಸ್ಸ ಲದ್ಧಿ –
‘‘ವತ್ಥು ಸಞ್ಞಾ ಚ ರಾಗೋ ಚ, ಫಸ್ಸಪ್ಪಟಿವಿಜಾನನಾ।
ಯಥಾನಿದ್ದಿಟ್ಠನಿದ್ದೇಸೇ, ಗರುಕಂ ತೇನ ಕಾರಯೇ’’ತಿ॥
ಏತ್ಥ ‘‘ವತ್ಥೂ’’ತಿ ಇತ್ಥೀ। ‘‘ಸಞ್ಞಾ’’ತಿ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಾ। ‘‘ರಾಗೋ’’ತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೋ। ‘‘ಫಸ್ಸಪ್ಪಟಿವಿಜಾನನಾ’’ತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಫಸ್ಸಜಾನನಾ। ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಇತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ‘‘ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಂ ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪವತ್ತೋಪಿ ಕಾಯಂ ಫುಸತಿ, ಗರುಕಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂಯೇವ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಇತರೋಪಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋ ಪನಾಹ –
‘‘ಸಞ್ಞಾಯ ವಿರಾಗಿತಮ್ಹಿ, ಗಹಣೇ ಚ ವಿರಾಗಿತೇ।
ಯಥಾನಿದ್ದಿಟ್ಠನಿದ್ದೇಸೇ, ಗರುಕಂ ತತ್ಥ ನ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥
ಅಸ್ಸಾಪಾಯಂ ಲದ್ಧಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿನೋ ಹಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ವುತ್ತೋ। ಇಮಿನಾ ಚ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಾ ವಿರಾಗಿತಾ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಾದಿತಾ, ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವುತ್ತಂ। ಇಮಿನಾ ಚ ಗಹಣಮ್ಪಿ ವಿರಾಗಿತಂ ತಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಇತ್ಥೀ ಗಹಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವತೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಸ್ಸ ಅಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಫುಟ್ಠತ್ತಾ ಪನ ದುಕ್ಕಟಂ। ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಹಿ ಇಮಂ ನಾಮ ವತ್ಥುಂ ಫುಸತೋ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ।
ಇದಞ್ಚ ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರವಾದೋಯೇವೇತ್ಥ ‘‘ಇತ್ಥಿ ಚ ಹೋತಿ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀ ಸಾರತ್ತೋ ಚ ಭಿಕ್ಖು ಚ ನಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯೇನ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಂ
ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ವುತ್ತಂ – ‘‘ನೀಲಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಸಯಿತಾಯ ಕಾಳಿತ್ಥಿಯಾ ಕಾಯಂ ಘಟ್ಟೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಕಾಯಂ ಘಟ್ಟೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ; ‘ಕಾಯಂ ಘಟ್ಟೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನೀಲಂ ಘಟ್ಟೇತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ; ‘ನೀಲಂ ಘಟ್ಟೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಕಾಯಂ ಘಟ್ಟೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ; ‘ನೀಲಂ ಘಟ್ಟೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನೀಲಂ ಘಟ್ಟೇತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ। ಯೋಪಾಯಂ ‘‘ಇತ್ಥೀ ಚ ಪಣ್ಡಕೋ ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವತ್ಥುಮಿಸ್ಸಕನಯೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವತ್ಥು ಸಞ್ಞಾವಿಮತಿವಸೇನ ವುತ್ತಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಪಾಳಿಯಂ ಅಸಮ್ಮುಯ್ಹನ್ತೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
ಕಾಯೇನಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧವಾರೇ ಪನ ಇತ್ಥಿಯಾ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಂ ಗಣ್ಹತೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಸೇಸೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಂ। ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನಕಾಯವಾರೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನಕಆಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧವಾರೇ ಚ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನಕಾಯವಾರಾದೀಸು ಚಸ್ಸ ಸಬ್ಬತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಮೇವ।
‘‘ಇತ್ಥೀ ಚ ಹೋತಿ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀ ಸಾರತ್ತೋ ಚ ಇತ್ಥೀ ಚ ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಕಾಯೇನ ಕಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿವಾರೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ರಾಗವಸೇನ ವುತ್ತೋ। ತತ್ಥ ಇತ್ಥೀ ಚ ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಕಾಯೇನ ಕಾಯನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಸಾರತ್ತಾ ಇತ್ಥೀ ತಸ್ಸ ನಿಸಿನ್ನೋಕಾಸಂ ವಾ ನಿಪನ್ನೋಕಾಸಂ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇನ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಕಾಯಂ ಆಮಸತಿ…ಪೇ॰… ಛುಪತಿ। ಸೇವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ, ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತೀತಿ ಏವಂ ತಾಯ ಆಮಟ್ಠೋ ವಾ ಛುಪಿತೋ ವಾ ಸೇವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ಸಚೇ ಫಸ್ಸಪ್ಪಟಿವಿಜಾನನತ್ಥಂ ಈಸಕಮ್ಪಿ ಕಾಯಂ ಚಾಲೇತಿ ಫನ್ದೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜತಿ।
ದ್ವೇ ಇತ್ಥಿಯೋತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಇತ್ಥಿಯಾ ಚ ಪಣ್ಡಕೇ ಚ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ಸಹ ದುಕ್ಕಟಂ ‘‘ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಂ ಆಮಸತಿ, ಸೇವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ ನ ಚ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ತಾವ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಆಪತ್ತಿಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
ಏತ್ಥ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ ನ ಚ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ತನಾ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ಪುಪ್ಫಂ ವಾ ಫಲಂ ವಾ ಇತ್ಥಿಂ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ಪುಪ್ಫೇನ ವಾ ಫಲೇನ ವಾ ಪಹರನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಾಯೇನ ವಿಕಾರಂ ಕರೋತಿ, ಅಙ್ಗುಲಿಂ ವಾ ಚಾಲೇತಿ, ಭಮುಕಂ ವಾ ಉಕ್ಖಿಪತಿ, ಅಕ್ಖಿಂ ವಾ ನಿಖಣತಿ, ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಏವರೂಪಂ ವಿಕಾರಂ ಕರೋತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ ನ ಚ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತೀ’’ತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮಿತತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ದ್ವೀಸು ಇತ್ಥೀಸು ದ್ವೇ, ಇತ್ಥೀಪಣ್ಡಕೇಸುಪಿ ದ್ವೇ ಏವ ದುಕ್ಕಟೇ ಆಪಜ್ಜತಿ।
೨೭೯. ಏವಂ ವತ್ಥುವಸೇನ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಆಪತ್ತಿಭೇದಞ್ಚ ಅನಾಪತ್ತಿಭೇದಞ್ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸೇವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಪುರಿಮನಯೇ ಇತ್ಥಿಯಾ ಫುಟ್ಠೋ ಸಮಾನೋ ಸೇವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ, ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತೀತಿ ತಿವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ। ದುತಿಯೇ ನಯೇ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾಮಸನೇ ವಿಯ ವಾಯಮಿತ್ವಾ ಅಛುಪನೇ ವಿಯ ಚ ಫಸ್ಸಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿವಿಜಾನನತೋ ದುವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ। ತತಿಯೇ ಕಾಯೇನ ಅವಾಯಮತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಯೋ ಹಿ ಸೇವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋಪಿ ನಿಚ್ಚಲೇನ ಕಾಯೇನ ಕೇವಲಂ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ ಸಾದಿಯತಿ ಅನುಭೋತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಮತ್ತೇ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಚತುತ್ಥೇ ಪನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾಮಸನೇ ವಿಯ ಫಸ್ಸಪ್ಪಟಿವಿಜಾನನಾಪಿ ನತ್ಥಿ, ಕೇವಲಂ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಮತ್ತಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಮೋಕ್ಖಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇಸು ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ।
ಏತ್ಥ ಪನ ಯೋ ಇತ್ಥಿಯಾ ಗಹಿತೋ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಾ ಮೋಚೇತುಕಾಮೋ ಪಟಿಪ್ಪಣಾಮೇತಿ ವಾ ಪಹರತಿ ವಾ ಅಯಂ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ। ಯೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ತತೋ ಮುಞ್ಚಿತುಕಾಮೋ ಉತ್ತಾಸೇತ್ವಾ ಪಲಾಪೇತಿ, ಅಯಂ ಕಾಯೇನ ವಾಯಮತಿ ನ ಚ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿವಿಜಾನಾತಿ। ಯೋ ತಾದಿಸಂ ದೀಘಜಾತಿಂ ಕಾಯೇ ಆರೂಳ್ಹಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಣಿಕಂ ಗಚ್ಛತು ಘಟ್ಟಿಯಮಾನಾ ಅನತ್ಥಾಯ ಸಂವತ್ತೇಯ್ಯಾ’’ತಿ
೨೮೦. ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಇಮಂ ಫುಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅಚೇತೇತ್ವಾ, ಏವಞ್ಹಿ ಅಚೇತೇತ್ವಾ ಪತ್ತಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾದೀಸು ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಅಙ್ಗೇ ಫುಟ್ಠೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ।
ಅಸತಿಯಾತಿ ಅಞ್ಞವಿಹಿತೋ ಹೋತಿ ಮಾತುಗಾಮಂ ಫುಸಾಮೀತಿ ಸತಿ ನತ್ಥಿ, ಏವಂ ಅಸತಿಯಾ ಹತ್ಥಪಾದಪಸಾರಣಾದಿಕಾಲೇ ಫುಸನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ।
ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾತಿ ದಾರಕವೇಸೇನ ಠಿತಂ ದಾರಿಕಂ ‘‘ಇತ್ಥೀ’’ತಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಫುಸತಿ, ಏವಂ ‘‘ಇತ್ಥೀ’’ತಿ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಫುಸತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ।
ಅಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ ಅಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸ, ತಸ್ಸ ಬಾಹಾಪರಮ್ಪರಾಯ ನೀತಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ವಿಯ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದಯೋ ವುತ್ತನಯಾಏವ। ಇಧ ಪನ ಉದಾಯಿತ್ಥೇರೋ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋ, ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾತಿ।
ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ಕಿರಿಯಂ, ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ, ಸಚಿತ್ತಕಂ, ಲೋಕವಜ್ಜಂ, ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ, ದ್ವಿವೇದನಂ, ಸುಖಮಜ್ಝತ್ತದ್ವಯೇನಾತಿ।
೨೮೧. ವಿನೀತವತ್ಥೂಸು – ಮಾತುಯಾ ಮಾತುಪೇಮೇನಾತಿ ಮಾತುಪೇಮೇನ ಮಾತುಯಾ ಕಾಯಂ ಆಮಸಿ। ಏಸ ನಯೋ ಧೀತುಭಗಿನಿವತ್ಥೂಸು। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಮಾತಾ ವಾ ಹೋತು ಧೀತಾ ವಾ ಇತ್ಥೀ ನಾಮ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ಪಾರಿಪನ್ಥಿಕಾವ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಮಾತಾ ಅಯಂ ಧೀತಾ ಅಯಂ ಮೇ ಭಗಿನೀ’’ತಿ ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮೇನ ಆಮಸತೋಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ವುತ್ತಂ।
ಇಮಂ ಪನ ಭಗವತೋ ಆಣಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೇನ ಸಚೇಪಿ ನದೀಸೋತೇನ ವುಯ್ಹಮಾನಂ ಮಾತರಂ ಪಸ್ಸತಿ ನೇವ ಹತ್ಥೇನ ಪರಾಮಸಿತಬ್ಬಾ। ಪಣ್ಡಿತೇನ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾವಾ ವಾ ಫಲಕಂ
ತತ್ರಪಿ ಹಿ ಯೋತ್ತಂ ವಾ ವತ್ಥಂ ವಾ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಗಹಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬಾ, ನತ್ವೇವ ಆಮಸಿತಬ್ಬಾ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸರೀರಮೇವ ಅನಾಮಾಸಂ, ನಿವಾಸನಪಾವುರಣಮ್ಪಿ ಆಭರಣಭಣ್ಡಮ್ಪಿ ತಿಣಣ್ಡುಪಕಂ ವಾ ತಾಳಪಣ್ಣಮುದ್ದಿಕಂ ವಾ ಉಪಾದಾಯ ಅನಾಮಾಸಮೇವ, ತಞ್ಚ ಖೋ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಂ ಪಿಳನ್ಧನತ್ಥಾಯ ಠಪಿತಮೇವ। ಸಚೇ ಪನ ನಿವಾಸನಂ ವಾ ಪಾರುಪನಂ ವಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಚೀವರತ್ಥಾಯ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತಿ ವಟ್ಟತಿ। ಆಭರಣಭಣ್ಡೇಸು ಪನ ಸೀಸಪಸಾಧನಕದನ್ತಸೂಚಿಆದಿಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ‘‘ಇಮಂ ಭನ್ತೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಸಿಪಾಟಿಕಾಸೂಚಿಆದಿಉಪಕರಣತ್ಥಾಯ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಸುವಣ್ಣರಜತಮುತ್ತಾದಿಮಯಂ ಪನ ಅನಾಮಾಸಮೇವ ದೀಯ್ಯಮಾನಮ್ಪಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಏತಾಸಂ ಸರೀರೂಪಗಮೇವ ಅನಾಮಾಸಂ, ಇತ್ಥಿಸಣ್ಠಾನೇನ ಕತಂ ಕಟ್ಠರೂಪಮ್ಪಿ ದನ್ತರೂಪಮ್ಪಿ ಅಯರೂಪಮ್ಪಿ ಲೋಹರೂಪಮ್ಪಿ ತಿಪುರೂಪಮ್ಪಿ ಪೋತ್ಥಕರೂಪಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬರತನರೂಪಮ್ಪಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಪಿಟ್ಠಮಯರೂಪಮ್ಪಿ ಅನಾಮಾಸಮೇವ। ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಪನ ‘‘ಇದಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಲಭಿತ್ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬರತನಮಯಂ ಅವಸೇಸಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉಪಕರಣಾರಹಂ ಉಪಕರಣೇ ಪರಿಭೋಗಾರಹಂ ಪರಿಭೋಗೇ ಉಪನೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
ಯಥಾ ಚ ಇತ್ಥಿರೂಪಕಂ; ಏವಂ ಸತ್ತವಿಧಮ್ಪಿ ಧಞ್ಞಂ ಅನಾಮಾಸಂ। ತಸ್ಮಾ ಖೇತ್ತಮಜ್ಝೇನ ಗಚ್ಛತಾ ತತ್ಥಜಾತಕಮ್ಪಿ ಧಞ್ಞಫಲಂ ನ ಆಮಸನ್ತೇನ ಗನ್ತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಘರದ್ವಾರೇ ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ವಾ ಧಞ್ಞಂ ಪಸಾರಿತಂ ಹೋತಿ ಪಸ್ಸೇನ ಚ ಮಗ್ಗೋ ಅತ್ಥಿ
ಮುತ್ತಾ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ‘‘ಮುತ್ತಾ ಧೋತಾಪಿ ಅಧೋತಾಪಿ ಅನಾಮಾಸಾ ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಾಯ ಚ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಕುಟ್ಠರೋಗಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯ ಪನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅನ್ತಮಸೋ ಜಾತಿಫಲಿಕಂ ಉಪಾದಾಯ ಸಬ್ಬೋಪಿ ನೀಲಪೀತಾದಿವಣ್ಣಭೇದೋ ಮಣಿ ಧೋತವಿದ್ಧವಟ್ಟಿತೋ ಅನಾಮಾಸೋ, ಯಥಾಜಾತೋ ಪನ ಆಕರಮುತ್ತೋ ಪತ್ತಾದಿಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತೋ। ಸೋಪಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ, ಪಚಿತ್ವಾ ಕತೋ ಕಾಚಮಣಿಯೇವೇಕೋ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತೋ। ವೇಳುರಿಯೇಪಿ ಮಣಿಸದಿಸೋವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ।
ಸಙ್ಖೋ ಧಮನಸಙ್ಖೋ ಚ ಧೋತವಿದ್ಧೋ ಚ ರತನಮಿಸ್ಸೋ ಅನಾಮಾಸೋ। ಪಾನೀಯಸಙ್ಖೋ ಧೋತೋಪಿ ಅಧೋತೋಪಿ ಆಮಾಸೋವ ಸೇಸಞ್ಚ ಅಞ್ಜನಾದಿಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯಪಿ ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಾಯಪಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಿಲಾ ಧೋತವಿದ್ಧಾ ರತನಸಂಯುತ್ತಾ ಮುಗ್ಗವಣ್ಣಾವ ಅನಾಮಾಸಾ। ಸೇಸಾ ಸತ್ಥಕನಿಸಾನಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ರತನಸಂಯುತ್ತಾತಿ ಸುವಣ್ಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪಚಿತ್ವಾ ಕತಾತಿ ವದನ್ತಿ। ಪವಾಳಂ ಧೋತವಿದ್ಧಂ ಅನಾಮಾಸಂ। ಸೇಸಂ ಆಮಾಸಂ ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಞ್ಚ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ
ರಜತಂ ಜಾತರೂಪಞ್ಚ ಕತಭಣ್ಡಮ್ಪಿ ಅಕತಭಣ್ಡಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಬೀಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನಾಮಾಸಞ್ಚ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಯಞ್ಚ, ಉತ್ತರರಾಜಪುತ್ತೋ ಕಿರ ಸುವಣ್ಣಚೇತಿಯಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪೇಸೇಸಿ। ಥೇರೋ ‘‘ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ। ಚೇತಿಯಘರೇ ಸುವಣ್ಣಪದುಮಸುವಣ್ಣಬುಬ್ಬುಳಕಾದೀನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಏತಾನಿಪಿ ಅನಾಮಾಸಾನಿ। ಚೇತಿಯಘರಗೋಪಕಾ ಪನ ರೂಪಿಯಛಡ್ಡಕಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಕೇಳಾಪಯಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತಂ। ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಪನ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ। ಸುವಣ್ಣಚೇತಿಯೇ ಕಚವರಮೇವ ಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ಅನುಞ್ಞಾತಂ। ಆರಕೂಟಲೋಹಮ್ಪಿ ಜಾತರೂಪಗತಿಕಮೇವ ಅನಾಮಾಸನ್ತಿ ಸಬ್ಬಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತಂ। ಸೇನಾಸನಪರಿಭೋಗೋ ಪನ ಸಬ್ಬಕಪ್ಪಿಯೋ, ತಸ್ಮಾ ಜಾತರೂಪರಜತಮಯಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸೇನಾಸನಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಆಮಾಸಾ। ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಧಮ್ಮವಿನಯವಣ್ಣನಟ್ಠಾನೇ ರತನಮಣ್ಡಪೇ
ಲೋಹಿತಙ್ಕಮಸಾರಗಲ್ಲಾ ಧೋತವಿದ್ಧಾ ಅನಾಮಾಸಾ, ಇತರೇ ಆಮಾಸಾ, ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಾಯ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಾ। ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ‘‘ಧೋತಾಪಿ ಅಧೋತಾಪಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಅನಾಮಾಸಾ ನ ಚ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
ಸಬ್ಬಂ ಆವುಧಭಣ್ಡಂ ಅನಾಮಾಸಂ, ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಾಯ ದೀಯ್ಯಮಾನಮ್ಪಿ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ। ಸತ್ಥವಣಿಜ್ಜಾ
ಮಚ್ಛಜಾಲಪಕ್ಖಿಜಾಲಾದೀನಿಪಿ ಫಲಕಜಾಲಿಕಾದೀನಿ ಸರಪರಿತ್ತಾನಾನೀಪಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಅನಾಮಾಸಾನಿ। ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಲಬ್ಭಮಾನೇಸು ಪನ ಜಾಲಂ ತಾವ ‘‘ಆಸನಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಉಪರಿ ಬನ್ಧಿಸ್ಸಾಮಿ, ಛತ್ತಂ ವಾ ವೇಠೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸರಪರಿತ್ತಾನಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಾಯ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಪರೂಪರೋಧನಿವಾರಣಞ್ಹಿ ಏತಂ ನ ಉಪರೋಧಕರನ್ತಿ ಫಲಕಂ ದನ್ತಕಟ್ಠಭಾಜನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
ಚಮ್ಮವಿನದ್ಧಾನಿ ವೀಣಾಭೇರಿಆದೀನಿ ಅನಾಮಾಸಾನಿ। ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಪನ ‘‘ಭೇರಿಸಙ್ಘಾಟೋಪಿ ವೀಣಾಸಙ್ಘಾಟೋಪಿ ತುಚ್ಛಪೋಕ್ಖರಮ್ಪಿ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಆರೋಪಿತಚಮ್ಮಮ್ಪಿ ವೀಣಾದಣ್ಡಕೋಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಅನಾಮಾಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಓನಹಿತುಂ ವಾ ಓನಹಾಪೇತುಂ ವಾ ವಾದೇತುಂ ವಾ ವಾದಾಪೇತುಂ ವಾ ನ ಲಬ್ಭತಿಯೇವ। ಚೇತಿಯಙ್ಗಣೇ ಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಛಡ್ಡಿತಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಅಚಾಲೇತ್ವಾವ ಅನ್ತರನ್ತರೇ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ಕಚವರಛಡ್ಡನಕಾಲೇ ಪನ ಕಚವರನಿಯಾಮೇನೇವ ಹರಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತಂ। ಭಣ್ಡಮೂಲತ್ಥಾಯ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ। ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಲಬ್ಭಮಾನೇಸು ಪನ ವೀಣಾದೋಣಿಕಞ್ಚ ಭೇರಿಪೋಕ್ಖರಞ್ಚ ದನ್ತಕಟ್ಠಭಾಜನಂ
ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾವತ್ಥು ಉತ್ತಾನಮೇವ। ಯಕ್ಖಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಚೇಪಿ ಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತಿದೇವಿಯಾ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮೇವ। ಪಣ್ಡಕವತ್ಥು ಚ ಸುತ್ತಿತ್ಥಿವತ್ಥು ಚ ಪಾಕಟಮೇವ। ಮತಿತ್ಥಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಪಾರಾಜಿಕಪ್ಪಹೋನಕಕಾಲೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ತತೋ ಪರಂ ದುಕ್ಕಟಂ। ತಿರಚ್ಛಾನಗತವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ದಾರುಧೀತಲಿಕಾವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ
೨೮೨. ಸಮ್ಪೀಳನವತ್ಥು ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ। ಸಙ್ಕಮವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಏಕಪದಿಕಸಙ್ಕಮೋ ವಾ ಹೋತು ಸಕಟಮಗ್ಗಸಙ್ಕಮೋ ವಾ, ಚಾಲೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಯೋಗೇ ಕತಮತ್ತೇವ ಚಾಲೇತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ದುಕ್ಕಟಂ। ಮಗ್ಗವತ್ಥು ಪಾಕಟಮೇವ। ರುಕ್ಖವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖೋ ಮಹನ್ತೋ ವಾ ಹೋತು ಮಹಾಜಮ್ಬುಪ್ಪಮಾಣೋ ಖುದ್ದಕೋ ವಾ, ತಂ ಚಾಲೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ಪಯೋಗಮತ್ತೇನ ದುಕ್ಕಟಂ। ನಾವಾವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ರಜ್ಜವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಯಂ ರಜ್ಜುಂ ಆವಿಞ್ಛನ್ತೋ ಠಾನಾ ಚಾಲೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತತ್ಥ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ। ಯಾ ಮಹಾರಜ್ಜು ಹೋತಿ, ಈಸಕಮ್ಪಿ ಠಾನಾ ನ ಚಲತಿ, ತತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಂ। ದಣ್ಡೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿತಮಹಾರುಕ್ಖೋಪಿ ಹಿ ದಣ್ಡಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಇಧ ಗಹಿತೋ। ಪತ್ತವತ್ಥು ಪಾಕಟಮೇವ। ವನ್ದನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಇತ್ಥೀ ಪಾದೇ ಸಮ್ಬಾಹಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತುಕಾಮಾ ವಾರೇತಬ್ಬಾ ಪಾದಾ ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಬ್ಬಾ, ನಿಚ್ಚಲೇನ ವಾ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ನಿಚ್ಚಲಸ್ಸ ಹಿ ಚಿತ್ತೇನ ಸಾದಿಯತೋಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಅವಸಾನೇ ಗಹಣವತ್ಥುಪಾಕಟಮೇವಾತಿ।
ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೩. ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
೨೮೩. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಸಿಕ್ಖಾಪದಂ। ತತ್ಥ ಆದಿಸ್ಸಾತಿ ಅಪದಿಸಿತ್ವಾ। ವಣ್ಣಮ್ಪಿ ಭಣತೀತಿಆದೀನಿ ಪರತೋ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಛಿನ್ನಿಕಾತಿ ಛಿನ್ನಓತ್ತಪ್ಪಾ। ಧುತ್ತಿಕಾತಿ ಸಠಾ। ಅಹಿರಿಕಾಯೋತಿ ನಿಲ್ಲಜ್ಜಾ ಉಹಸನ್ತೀತಿ ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ಮನ್ದಹಸಿತಂ ಹಸನ್ತಿ। ಉಲ್ಲಪನ್ತೀತಿ ‘‘ಅಹೋ ಅಯ್ಯೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಉಚ್ಚಕರಣಿಂ ನಾನಾವಿಧಂ ಪಲೋಭನಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಿ। ಉಜ್ಜಗ್ಘನ್ತೀತಿ ಮಹಾಹಸಿತಂ ಹಸನ್ತಿ। ಉಪ್ಪಣ್ಡೇನ್ತೀತಿ ‘‘ಪಣ್ಡಕೋ ಅಯಂ, ನಾಯಂ ಪುರಿಸೋ’’ತಿಆದಿನಾ
೨೮೫. ಸಾರತ್ತೋತಿ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಸ್ಸಾದರಾಗೇನ ಸಾರತ್ತೋ। ಅಪೇಕ್ಖವಾ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋತಿ ವುತ್ತನಯಮೇವ, ಕೇವಲಂ ಇಧ ವಾಚಸ್ಸಾದರಾಗೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ। ಮಾತುಗಾಮಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾಹಿ ವಾಚಾಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ ಮಾತುಗಾಮಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಮಾತುಗಾಮೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ವಿಞ್ಞೂ ಪಟಿಬಲಾ ಸುಭಾಸಿತದುಬ್ಭಾಸಿತಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಆಜಾನಿತುನ್ತಿ ಯಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ಸಾತ್ಥಕನಿರತ್ಥಕಕಥಂ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಸದ್ಧಮ್ಮಪಟಿಸಂಯುತ್ತಕಥಞ್ಚ ಜಾನಿತುಂ ಪಟಿಬಲಾ, ಅಯಂ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಯಾ ಪನ ಮಹಲ್ಲಿಕಾಪಿ ಬಾಲಾ ಏಲಮೂಗಾ ಅಯಂ ಇಧ ಅನಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
ಓಭಾಸೇಯ್ಯಾತಿ ಯಥಾ ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ಯಥಾ ಯುವಾ ಯುವತಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
ದ್ವೇ ಮಗ್ಗೇ ಆದಿಸ್ಸಾತಿಆದಿ ಯೇನಾಕಾರೇನ ಓಭಾಸತೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಹೋತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ದ್ವೇ ಮಗ್ಗೇತಿ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಞ್ಚ ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಞ್ಚ। ಸೇಸಂ ಉದ್ದೇಸೇ ತಾವ ಪಾಕಟಮೇವ। ನಿದ್ದೇಸೇ ಪನ ಥೋಮೇತೀತಿ ‘‘ಇತ್ಥಿಲಕ್ಖಣೇನ ಸುಭಲಕ್ಖಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾಸೀ’’ತಿ ವದತಿ, ನ ತಾವ ಸೀಸಂ ಏತಿ। ‘‘ತವ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೋ ಚ ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೋ ಚ ಈದಿಸೋ ತೇನ ನಾಮ ಈದಿಸೇನ ಇತ್ಥಿಲಕ್ಖಣೇನ ಸುಭಲಕ್ಖಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾಸೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಸೀಸಂ ಏತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ। ವಣ್ಣೇತಿ ಪಸಂಸತೀತಿ ಇಮಾನಿ ಪನ ಥೋಮನಪದಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಾನಿ।
ಖುಂಸೇತೀತಿ ವಾಚಾಪತೋದೇನ ಘಟ್ಟೇತಿ। ವಮ್ಭೇತೀತಿ ಅಪಸಾದೇತಿ। ಗರಹತೀತಿ ದೋಸಂ ದೇತಿ। ಪರತೋ ಪನ ಪಾಳಿಯಾ ಆಗತೇಹಿ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಾಸೀ’’ತಿಆದೀಹಿ ಸಿಖರಣೀಸಿ ಸಮ್ಭಿನ್ನಾಸಿ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾಸೀತಿ ಇಮೇಹಿ ತೀಹಿ ಘಟಿತೇಯೇವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ।
ದೇಹಿ ಮೇತಿ ಯಾಚನಾಯಪಿ ಏತ್ತಕೇನೇವ ಸೀಸಂ ನ ಏತಿ, ‘‘ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಏವಂ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೇನ ಘಟಿತೇ ಏವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ।
ಕದಾ ತೇ ಮಾತಾ ಪಸೀದಿಸ್ಸತೀತಿಆದೀಸು ಆಯಾಚನವಚನೇಸುಪಿ ಏತ್ತಕೇನೇವ
ಕಥಂ ತ್ವಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ದೇಸೀತಿಆದೀಸು ಪುಚ್ಛಾವಚನೇಸುಪಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮನ್ತಿ ವುತ್ತೇಯೇವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ನ ಇತರಥಾ। ಏವಂ ಕಿರ ತ್ವಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ದೇಸೀತಿ ಪಟಿಪುಚ್ಛಾವಚನೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
ಆಚಿಕ್ಖನಾಯ ಪುಟ್ಠೋ ಭಣತೀತಿ ‘‘ಕಥಂ ದದಮಾನಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಪಿಯಾ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪುಟ್ಠೋ ಆಚಿಕ್ಖತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಏವಂ
ಅಕ್ಕೋಸನಿದ್ದೇಸೇ – ಅನಿಮಿತ್ತಾಸೀತಿ ನಿಮಿತ್ತರಹಿತಾಸಿ, ಕುಞ್ಚಿಕಪಣಾಲಿಮತ್ತಮೇವ ತವ ದಕಸೋತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
ನಿಮಿತ್ತಮತ್ತಾಸೀತಿ ತವ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಸಞ್ಞಾಮತ್ತಮೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಲೋಹಿತಾತಿ ಸುಕ್ಖಸೋತಾ। ಧುವಲೋಹಿತಾತಿ ನಿಚ್ಚಲೋಹಿತಾ ಕಿಲಿನ್ನದಕಸೋತಾ। ಧುವಚೋಳಾತಿ ನಿಚ್ಚಪಕ್ಖಿತ್ತಾಣಿಚೋಳಾ, ಸದಾ ಆಣಿಚೋಳಕಂ ಸೇವಸೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಪಗ್ಘರನ್ತೀತಿ ಸವನ್ತೀ; ಸದಾ ತೇ ಮುತ್ತಂ ಸವತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಿಖರಣೀತಿ ಬಹಿನಿಕ್ಖನ್ತಆಣಿಮಂಸಾ। ಇತ್ಥಿಪಣ್ಡಕಾತಿ ಅನಿಮಿತ್ತಾವ ವುಚ್ಚತಿ। ವೇಪುರಿಸಿಕಾತಿ ಸಮಸ್ಸುದಾಠಿಕಾ ಪುರಿಸರೂಪಾ ಸಮ್ಭಿನ್ನಾತಿ ಸಮ್ಭಿನ್ನವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಾ। ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾತಿ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತೇನ ಚ ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತೇನ ಚಾತಿ ಉಭೋಹಿ ಬ್ಯಞ್ಜನೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ।
ಇಮೇಸು ಚ ಪನ ಏಕಾದಸಸು ಪದೇಸು ಸಿಖರಣೀಸಿ ಸಮ್ಭಿನ್ನಾಸಿ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾಸೀತಿ ಇಮಾನಿಯೇವ ತೀಣಿ ಪದಾನಿ ಸುದ್ಧಾನಿ ಸೀಸಂ ಏನ್ತಿ। ಇತಿ ಇಮಾನಿ ಚ ತೀಣಿ ಪುರಿಮಾನಿ ಚ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಮೇಥುನಧಮ್ಮಪದಾನಿ ತೀಣೀತಿ ಛ ಪದಾನಿ ಸುದ್ಧಾನಿ ಆಪತ್ತಿಕರಾನಿ। ಸೇಸಾನಿ ಅನಿಮಿತ್ತಾತಿಆದೀನಿ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತೇ
೨೮೬. ಇದಾನಿ ಯ್ವಾಯಂ ಓತಿಣ್ಣೋ ವಿಪರಿಣತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಓಭಾಸತಿ, ತಸ್ಸ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೇ ಆದಿಸ್ಸ ಏತೇಸಂ ವಣ್ಣಭಣನಾದೀನಂ ವಸೇನ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇತ್ಥೀ ಚ ಹೋತಿ ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತೇಸಂ ಅತ್ಥೋ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಅಧಕ್ಖಕನ್ತಿ ಅಕ್ಖಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಧೋ। ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉದ್ಧಂ। ಉಬ್ಭಕ್ಖಕನ್ತಿ ಅಕ್ಖಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉದ್ಧಂ। ಅಧೋ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಧೋ। ಅಕ್ಖಕಂ ಪನ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲಞ್ಚ ಏತ್ಥೇವ ದುಕ್ಕಟಕ್ಖೇತ್ತೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೇ ವಿಯ। ನ ಹಿ ಬುದ್ಧಾ ಗರುಕಾಪತ್ತಿಂ ಸಾವಸೇಸಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತೀತಿ। ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧನ್ತಿ ವತ್ಥಂ ವಾ ಪುಪ್ಫಂ ವಾ ಆಭರಣಂ ವಾ।
೨೮೭. ಅತ್ಥಪುರೇಕ್ಖಾರಸ್ಸಾತಿ
ಧಮ್ಮಪುರೇಕ್ಖಾರಸ್ಸಾತಿ ಪಾಳಿಂ ವಾಚೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ವಾ। ಏವಂ ಅತ್ಥಞ್ಚ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಪುರೇಕ್ಖಾರಸ್ಸ ಚ ಧಮ್ಮಪುರೇಕ್ಖಾರಸ್ಸ ಚ ಅನಾಪತ್ತಿ।
ಅನುಸಾಸನಿಪುರೇಕ್ಖಾರಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಇದಾನಿಪಿ ಅನಿಮಿತ್ತಾಸಿ ಉಭತ್ತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾಸಿ ಅಪ್ಪಮಾದಂ ಇದಾನಿ ಕರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಯಥಾ ಆಯತಿಮ್ಪಿ ಏವರೂಪಾ ನ ಹೋಹಿಸೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅನುಸಿಟ್ಠಿಂ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಅನುಸಾಸನಿಪುರೇಕ್ಖಾರಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಪಾಳಿಂ ವಾಚೇನ್ತೋ ಪಕತಿವಾಚನಾಮಗ್ಗಂ ಪಹಾಯ ಹಸನ್ತೋ ಹಸನ್ತೋ ‘‘ಸಿಖರಣೀಸಿ ಸಮ್ಭಿನ್ನಾಸಿ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಾಸೀ’’ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಭಣತಿ, ತಸ್ಸ
ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ ವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ಕಿರಿಯಂ, ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ
೨೮೮. ವಿನೀತವತ್ಥೂಸು ಲೋಹಿತವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಇತ್ಥಿಯಾ ಲೋಹಿತಕಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ – ಇತರಾ ನ ಅಞ್ಞಾಸಿ, ತಸ್ಮಾ ದುಕ್ಕಟಂ।
ಕಕ್ಕಸಲೋಮನ್ತಿ ರಸ್ಸಲೋಮೇಹಿ ಬಹುಲೋಮಂ। ಆಕಿಣ್ಣಲೋಮನ್ತಿ ಜಟಿತಲೋಮಂ। ಖರಲೋಮನ್ತಿ ಥದ್ಧಲೋಮಂ। ದೀಘಲೋಮನ್ತಿ ಅರಸ್ಸಲೋಮಂ। ಸಬ್ಬಂ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ।
೨೮೯. ವಾಪಿತಂ ಖೋ ತೇತಿ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ, ಸಾ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನೋ ಚ ಖೋ ಪಟಿವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ। ಪಟಿವುತ್ತಂ ನಾಮ ಉದಕವಪ್ಪೇ ಬೀಜೇಹಿ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತೋಕಾಸೇ ಪಾಣಕೇಹಿ ವಿನಾಸಿತಬೀಜೇ ವಾ ಓಕಾಸೇ ಪುನ ಬೀಜಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಉದಕೇನ ಆಸಿತ್ತಂ, ಥಲವಪ್ಪೇ ವಿಸಮಪತಿತಾನಂ ವಾ ಬೀಜಾನಂ ಸಮಕರಣತ್ಥಾಯ ಪುನ ಅಟ್ಠದನ್ತಕೇನ ಸಮೀಕತಂ, ತೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಸನ್ಧಾಯ ಏಸಾ ಆಹ।
ಮಗ್ಗವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಮಗ್ಗೋ ಸಂಸೀದತೀತಿ ಅಙ್ಗಜಾತಮಗ್ಗಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।
ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೪. ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
೨೯೦. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ಅತ್ತಕಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ। ತತ್ಥ ಕುಲೂಪಕೋತಿ ಕುಲಪಯಿರುಪಾಸನಕೋ ಚತುನ್ನಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಕುಲೂಪಸಙ್ಕಮನೇ ನಿಚ್ಚಪ್ಪಯುತ್ತೋ।
ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಸೇನಾಸನಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರನ್ತಿ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ ಪತಿಕರಣತ್ಥೇನ ಪಚ್ಚಯೋ, ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸಪ್ಪಾಯಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಭಿಸಕ್ಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ತೇನ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾತಿ ಭೇಸಜ್ಜಂ। ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೋವ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಂ, ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಸಪ್ಪಾಯಂ ಭಿಸಕ್ಕಕಮ್ಮಂ ತೇಲಮಧುಫಾಣಿತಾದೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಪರಿಕ್ಖಾರೋತಿ ಪನ ‘‘ಸತ್ತಹಿ ನಗರಪರಿಕ್ಖಾರೇಹಿ ಸುಪರಿಕ್ಖತಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೬೭) ಪರಿವಾರೋ ವುಚ್ಚತಿ। ‘‘ರಥೋ
ವಸಲನ್ತಿ ಹೀನಂ ಲಾಮಕಂ। ಅಥ ವಾ ವಸ್ಸತೀತಿ ವಸಲೋ, ಪಗ್ಘರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ತಂ ವಸಲಂ, ಅಸುಚಿಪಗ್ಘರಣಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ನಿಟ್ಠುಹಿತ್ವಾತಿ ಖೇಳಂ ಪಾತೇತ್ವಾ।
ಕಸ್ಸಾಹಂ ಕೇನ ಹಾಯಾಮೀತಿ ಅಹಂ ಕಸ್ಸಾ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕೇನ ಭೋಗೇನ ವಾ ಅಲಙ್ಕಾರೇನ ವಾ ರೂಪೇನ ವಾ ಪರಿಹಾಯಾಮಿ, ಕಾ ನಾಮ ಮಯಾ ಉತ್ತರಿತರಾತಿ ದೀಪೇತಿ।
೨೯೧. ಸನ್ತಿಕೇತಿ ಉಪಚಾರೇ ಠತ್ವಾ ಸಾಮನ್ತಾ ಅವಿದೂರೇ, ಪದಭಾಜನೇಪಿ ಅಯಮೇವಅತ್ಥೋ ದೀಪಿತೋ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯಾತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸಙ್ಖಾತೇನ ಕಾಮೇನ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾ। ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾ, ಅತ್ತನಾ ವಾ ಕಾಮಿತಾ ಇಚ್ಛಿತಾತಿ ಅತ್ತಕಾಮಾ, ಸಯಂ ಮೇಥುನರಾಗವಸೇನ ಪತ್ಥಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತ್ತಕಾಮಾ ಚ ಸಾ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ಚಾತಿ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾ, ತಸ್ಸಾ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯ। ವಣ್ಣಂ ಭಾಸೇಯ್ಯಾತಿ ಗುಣಂ ಆನಿಸಂಸಂ ಪಕಾಸೇಯ್ಯ।
ತತ್ರ
ಇದಾನಿ ‘‘ಏತದಗ್ಗ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಂ ಉದ್ದೇಸತೋಪಿ ನಿದ್ದೇಸತೋಪಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಪದಸಮ್ಬನ್ಧೋ ಚ ಆಪತ್ತಿವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚ – ಏತದಗ್ಗಂ…ಪೇ॰… ಪರಿಚರೇಯ್ಯಾತಿ ಯಾ ಮಾದಿಸಂ ಸೀಲವನ್ತಂ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಂ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಂ ಏತೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಪರಿಚರೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸಾ ಏವಂ ಮಾದಿಸಂ ಪರಿಚರನ್ತಿಯಾ ಯಾ ಅಯಂ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ನಾಮ, ಏತದಗ್ಗಂ ಪಾರಿಚರಿಯಾನನ್ತಿ।
ಮೇಥುನುಪಸಂಹಿತೇನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ ಏವಂ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸನ್ತೋ ಚ ಮೇಥುನುಪಸಂಹಿತೇನ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇನೇವ ವಚನೇನ ಯೋ ಭಾಸೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ।
ಇಧಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ಮೇಥುನುಪಸಂಹಿತೇನೇವ ಭಾಸನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಖತ್ತಿಯೋ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಖತ್ತಿಯಾ, ಅರಹತಿ ಖತ್ತಿಯಾ ಖತ್ತಿಯಸ್ಸ ದಾತುಂ ಸಮಜಾತಿಕತ್ತಾ’’ತಿ ಏವಮಾದೀಹಿ ವಚನೇಹಿ ಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸಮಾನಸ್ಸಾಪಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ನತ್ಥಿ। ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಖತ್ತಿಯೋ’’ತಿಆದಿಕೇ ಪನ ಬಹೂಪಿ ಪರಿಯಾಯೇ ವತ್ವಾ ‘‘ಅರಹಸಿ ತ್ವಂ ಮಯ್ಹಂ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಂ ದಾತು’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಮೇಥುನಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇನೇವ ಭಾಸಮಾನಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ।
ಇತ್ಥೀ ಚ ಹೋತೀತಿಆದಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ಇಧ ಉದಾಯಿತ್ಥೇರೋ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋ, ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾತಿ।
ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಸದಿಸಂ। ವಿನೀತವತ್ಥೂನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವಾತಿ।
ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೫. ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
೨೯೬. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತಾತಿ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಗತಿಮನ್ತಾ। ಬ್ಯತ್ತಾತಿ ವೇಯ್ಯತ್ತಿಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ, ಉಪಾಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಉಪಾಯಞ್ಞೂ ವಿಸಾರದಾ। ಮೇಧಾವಿನೀತಿ ಮೇಧಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾ, ದಿಟ್ಠಂ ದಿಟ್ಠಂ ಕರೋತಿ। ದಕ್ಖಾತಿ ಛೇಕಾ। ಅನಲಸಾತಿ ಉಟ್ಠಾನವೀರಿಯಸಮ್ಪನ್ನಾ। ಛನ್ನಾತಿ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ।
ಕಿಸ್ಮಿಂ ವಿಯಾತಿ ಕಿಚ್ಛಂ ವಿಯ ಕಿಲೇಸೋ ವಿಯ, ಹಿರಿ ವಿಯ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಕುಮಾರಿಕಾಯ ವತ್ತುನ್ತಿ ‘‘ಇಮಂ ತುಮ್ಹೇ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಕುಮಾರಿಕಾಯ ಕಾರಣಾ ವತ್ತುಂ।
ಆವಾಹಾದೀಸು ಆವಾಹೋತಿ ದಾರಕಸ್ಸ ಪರಕುಲತೋ ದಾರಿಕಾಯ ವಿವಾಹೋತಿ ಅತ್ತನೋ ದಾರಿಕಾಯ ಪರಕುಲಪೇಸನಂ। ವಾರೇಯ್ಯನ್ತಿ ‘‘ದೇಥ ನೋ ದಾರಕಸ್ಸ ದಾರಿಕ’’ನ್ತಿ ಯಾಚನಂ, ದಿವಸನಕ್ಖತ್ತಮುಹುತ್ತಪರಿಚ್ಛೇದಕರಣಂ ವಾ।
೨೯೭. ಪುರಾಣಗಣಕಿಯಾತಿ ಏಕಸ್ಸ ಗಣಕಸ್ಸ ಭರಿಯಾಯ, ಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಜೀವಮಾನೇ ಗಣಕೀತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ, ಮತೇ ಪನ ಪುರಾಣಗಣಕೀತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತಾ। ತಿರೋಗಾಮೋತಿ ಬಹಿಗಾಮೋ, ಅಞ್ಞೋ ಗಾಮೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಮನುಸ್ಸಾತಿ ಉದಾಯಿಸ್ಸ ಇಮಂ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಕಮ್ಮೇ ಯುತ್ತಪಯುತ್ತಭಾವಂ ಜಾನನಕಮನುಸ್ಸಾ।
ಸುಣಿಸಭೋಗೇನಾತಿ ಯೇನ ಭೋಗೇನ ಸುಣಿಸಾ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾ ಹೋತಿ ರನ್ಧಾಪನಪಚಾಪನಪಅವೇಸನಾದಿನಾ, ತೇನ ಭುಞ್ಜಿಂಸು। ತತೋ ಅಪರೇನ ದಾಸಿಭೋಗೇನಾತಿ ಮಾಸಾತಿಕ್ಕಮೇ ಯೇನ ಭೋಗೇನ ದಾಸೀ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾ ಹೋತಿ ಖೇತ್ತಕಮ್ಮಕಚವರಛಡ್ಡನಉದಕಾಹರಣಾದಿನಾ, ತೇನ ಭುಞ್ಜಿಂಸು। ದುಗ್ಗತಾತಿ ದಲಿದ್ದಾ, ಯತ್ಥ ವಾ ಗತಾ ದುಗ್ಗತಾ ಹೋತಿ ತಾದಿಸಂ ಕುಲಂ ಗತಾ। ಮಾಯ್ಯೋ ಇಮಂ ಕುಮಾರಿಕನ್ತಿ ಮಾ ಅಯ್ಯೋ ಇಮಂ ಕುಮಾರಿಕಂ। ಆಹಾರೂಪಹಾರೋತಿ ಆಹಾರೋ ಚ ಉಪಹಾರೋ ಚ ಗಹಣಞ್ಚ ದಾನಞ್ಚ, ನ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸಮಣೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ ಅಬ್ಯಾವಟೇನ, ಸಮಣೋ ಅಸ್ಸ ಸುಸಮಣೋತಿ ಸಮಣೇನ ನಾಮ ಈದಿಸೇಸು ಕಮ್ಮೇಸು ಅಬ್ಯಾವಟೇನ ಅಬ್ಯಾಪಾರೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ‘‘ಗಚ್ಛ ತ್ವಂ ನ ಮಯಂ ತಂ ಜಾನಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು।
೨೯೮. ಸಜ್ಜಿತೋತಿ ಸಬ್ಬೂಪಕರಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ಮಣ್ಡಿತಪಸಾಧಿತೋ ವಾ।
೩೦೦. ಧುತ್ತಾತಿ ಇತ್ಥಿಧುತ್ತಾ। ಪರಿಚಾರೇನ್ತಾತಿ ಮನಾಪಿಯೇಸು ರೂಪಾದೀಸು ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಮನ್ತಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಚಾರೇನ್ತಾ, ಕೀಳನ್ತಾ ಅಭಿರಮನ್ತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಬ್ಭುತಮಕಂಸೂತಿ ಯದಿ ಕರಿಸ್ಸತಿ ತ್ವಂ ಏತ್ತಕಂ ಜಿತೋ, ಯದಿ ನ ಕರಿಸ್ಸತಿ ಅಹಂ ಏತ್ತಕನ್ತಿ ಪಣಮಕಂಸು। ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪನ ಅಬ್ಭುತಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಯೋ ಕರೋತಿ ಪರಾಜಿತೇನ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವುತ್ತಂ।
ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ಅಯ್ಯೋ ಉದಾಯೀ ತಙ್ಖಣಿಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತಙ್ಖಣೋತಿ ಅಚಿರಕಾಲೋ ತಙ್ಖಣಿಕನ್ತಿ ಅಚಿರಕಾಲಾಧಿಕಾರಿಕಂ।
೩೦೧. ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ ಸಮಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಸಞ್ಚರಣಭಾವಂ ಸಮಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೇನ ಕೇನಚಿ ಪೇಸಿತೇನ ಕತ್ಥಚಿ ಗನ್ತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ಪರತೋ ಚ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸಮತಿ’’ನ್ತಿ ಆದಿವಚನತೋ ಇಧ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ತಸ್ಮಾ ತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪಹಿತೋ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಗಚ್ಛತಿ, ಪುರಿಸೇನ ವಾ ಪಹಿತೋ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸನ್ತಿಕೇ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಏವಮಸ್ಸ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ। ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸಮತಿಂ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ ಇತ್ಥಿಮತಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ತೇನೇವಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಪುರಿಸಸ್ಸ ಮತಿಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಆರೋಚೇತಿ, ಇತ್ಥಿಯಾ ಮತಿಂ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಆರೋಚೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
ಇದಾನಿ ಯದತ್ಥಂ ತಂ ತೇಸಂ ಮತಿಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಛನ್ದಂ ರುಚಿಂ ಆರೋಚೇತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಜಾಯತ್ತನೇ ವಾ ಜಾರತ್ತನೇ ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಜಾಯತ್ತನೇತಿ ಜಾಯಾಭಾವೇ। ಜಾರತ್ತನೇತಿ ಜಾರಭಾವೇ। ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹಿ ಮತಿಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಆರೋಚೇನ್ತೋ ಜಾಯತ್ತನೇ ಆರೋಚೇತಿ, ಇತ್ಥಿಯಾ ಮತಿಂ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಆರೋಚೇನ್ತೋ ಜಾರತ್ತನೇ ಆರೋಚೇತಿ; ಅಪಿಚ ಪುರಿಸಸ್ಸೇವ ಮತಿಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಆರೋಚೇನ್ತೋ ಜಾಯತ್ತನೇ ವಾ ಆರೋಚೇತಿ ನಿಬದ್ಧಭರಿಯಾಭಾವೇ, ಜಾರತ್ತನೇ ವಾ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರಭಾವೇ। ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತಂ ಆರೋಚೇನ್ತೇನ ‘‘ತ್ವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಜಾಯಾ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿಆದಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ವತ್ತಬ್ಬತಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಜಾಯತ್ತನೇ ವಾತಿ ಜಾಯಾ ಭವಿಸ್ಸಸಿ, ಜಾರತ್ತನೇ
ಅನ್ತಮಸೋ ತಙ್ಖಣಿಕಾಯಪೀತಿ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಯಾ ಅಯಂ ತಙ್ಖಣೇ ಮುಹುತ್ತಮತ್ತೇ ಪಟಿಸಂವಸಿತಬ್ಬತೋ ತಙ್ಖಣಿಕಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಮುಹುತ್ತಿಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಸ್ಸಾಪಿ ‘‘ಮುಹುತ್ತಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪುರಿಸಮತಿಂ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ। ಏತೇನೇವುಪಾಯೇನ ‘‘ಮುಹುತ್ತಿಕೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಇತ್ಥಿಮತಿಂ ಆರೋಚೇನ್ತೋಪಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
೩೦೩. ಇದಾನಿ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪುರಿಸಮತಿ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಪಭೇದತೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಾಸು ಸಞ್ಚರಿತ್ತವಸೇನ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ದಸ ಇತ್ಥಿಯೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾತಿ ಮಾತರಾ ರಕ್ಖಿತಾ। ಯಥಾ ಪುರಿಸೇನ ಸಂವಾಸಂ ನ ಕಪ್ಪೇತಿ, ಏವಂ ಮಾತರಾ ರಕ್ಖಿತಾ, ತೇನಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇಪಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಮಾತಾ ರಕ್ಖತಿ ರಕ್ಖತೀತಿ ಕತ್ಥಚಿ ಗನ್ತುಂ ನ ದೇತಿ। ಗೋಪೇತೀತಿ ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇ ನ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಏವಂ ಗುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತಿ। ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಸೇರಿವಿಹಾರಮಸ್ಸಾ ನಿಸೇಧೇನ್ತೀ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಪವತ್ತತಿ। ವಸಂ ವತ್ತೇತೀತಿ ‘‘ಇದಂ ಕರೋಹಿ, ಇದಂ ಮಾ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ವಸಂ ತಸ್ಸಾ ಉಪರಿ ವತ್ತೇತಿ। ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಪಿತುರಕ್ಖಿತಾದಯೋಪಿ ಞಾತಬ್ಬಾ। ಗೋತ್ತಂ ವಾ ಧಮ್ಮೋ ವಾ ನ ರಕ್ಖತಿ, ಸಗೋತ್ತೇಹಿ ಪನ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಹಿ ಚ ಏಕಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತೇಹಿ ಏಕಗಣಪರಿಯಾಪನ್ನೇಹಿ ಚ ರಕ್ಖಿತಾ ‘‘ಗೋತ್ತರಕ್ಖಿತಾ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಪದಾನಂ ‘‘ಸಗೋತ್ತಾ ರಕ್ಖನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ।
ಸಹ ಆರಕ್ಖೇನಾತಿ ಸಾರಕ್ಖಾ। ಸಹ ಪರಿದಣ್ಡೇನಾತಿ ಸಪರಿದಣ್ಡಾ। ತಾಸಂ ನಿದ್ದೇಸಾ ಪಾಕಟಾವ। ಇಮಾಸು ದಸಸು ಪಚ್ಛಿಮಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಮೇವ ಪುರಿಸನ್ತರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀನಂ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಹೋತಿ, ನ ಇತರಾಸಂ।
ಧನಕ್ಕೀತಾದೀಸು ಅಪ್ಪೇನ ವಾ ಬಹುನಾ ವಾ ಧನೇನ ಕೀತಾ ಧನಕ್ಕೀತಾ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಾ ನ ಕೀತಮತ್ತಾ ಏವ ಸಂವಾಸತ್ಥಾಯ ಪನ ಕೀತತ್ತಾ ಭರಿಯಾ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸೇ ಧನೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ವಾಸೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ।
ಛನ್ದೇನ ಛನ್ದವಾಸಿನೀ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಾ ನ ಅತ್ತನೋ ಛನ್ದಮತ್ತೇನೇವ
ಭೋಗೇನ ವಸತೀತಿ ಭೋಗವಾಸಿನೀ। ಉದುಕ್ಖಲಮುಸಲಾದಿಘರೂಪಕರಣಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಭರಿಯಾಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾ ಜನಪದಿತ್ಥಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ।
ಪಟೇನ ವಸತೀತಿ ಪಟವಾಸಿನೀ। ನಿವಾಸನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಪಾವುರಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ಲಭಿತ್ವಾ ಭರಿಯಾಭಾವಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾ ದಲಿದ್ದಿತ್ಥಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ।
ಓದಪತ್ತಕಿನೀತಿ ಉಭಿನ್ನಂ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಉದಕಪಾತಿಯಾ ಹತ್ಥೇ ಓತಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಉದಕಂ ವಿಯ ಸಂಸಟ್ಠಾ ಅಭೇಜ್ಜಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಾಯ ವೋಹಾರನಾಮಮೇತಂ, ನಿದ್ದೇಸೇಪಿಸ್ಸ ‘‘ತಾಯ ಸಹ ಉದಕಪತ್ತಂ ಆಮಸಿತ್ವಾ ತಂ ವಾಸೇತೀ’’ತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
ಓಭಟಂ ಓರೋಪಿತಂ ಚುಮ್ಬಟಮಸ್ಸಾತಿ ಓಭಟಚುಮ್ಬಟಾ, ಕಟ್ಠಹಾರಿಕಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಾ, ಯಸ್ಸಾ ಸೀಸತೋ ಚುಮ್ಬಟಂ ಓರೋಪೇತ್ವಾ ಘರೇ ವಾಸೇತಿ, ತಸ್ಸಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ।
ದಾಸೀ ಚಾತಿ ಅತ್ತನೋಯೇವ ದಾಸೀ ಚ ಹೋತಿ ಭರಿಯಾ ಚ।
ಕಮ್ಮಕಾರೀ ನಾಮ ಗೇಹೇ ಭತಿಯಾ ಕಮ್ಮಂ
ಧಜೇನ ಆಹಟಾ ಧಜಾಹಟಾ, ಉಸ್ಸಿತದ್ಧಜಾಯ ಸೇನಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರವಿಸಯಂ ವಿಲುಮ್ಪಿತ್ವಾ ಆನೀತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಕೋಚಿ ಭರಿಯಂ ಕರೋತಿ, ಅಯಂ ಧಜಾಹಟಾ ನಾಮ। ಮುಹುತ್ತಿಕಾ ವುತ್ತನಯಾಏವ, ಏತಾಸಂ ದಸನ್ನಮ್ಪಿ ಪುರಿಸನ್ತರಗಮನೇ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಹೋತಿ। ಪುರಿಸಾನಂ ಪನ ವೀಸತಿಯಾಪಿ ಏತಾಸು ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಹೋತಿ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ।
೩೦೫. ಇದಾನಿ ಪುರಿಸೋ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಹಿಣತೀತಿಆದೀಸು ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಭನ್ತೇ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಂ ಬ್ರೂಹಿ, ಹೋಹಿ ಕಿರ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಧನಕ್ಕೀತಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತವಚನಂ ‘‘ಸಾಧು ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಹೋತೂ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆಕಾರೇನ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಸೀಸಕಮ್ಪನಾದೀಹಿ ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ। ವೀಮಂಸತೀತಿ ಪಚ್ಚಾಹರತೀತಿ ತೇನ ಆರೋಚಿತೇ ಸಾ ಇತ್ಥೀ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತು ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತು ವಾ ಲಜ್ಜಾಯ ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಹೋತು, ಪುನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇತಿ।
ಏತ್ತಾವತಾ ಇಮಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾರೋಚನಪಚ್ಚಾಹರಣಸಙ್ಖಾತಾಯ ತಿವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಹೋತಿ। ಸಾ ಪನ ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಹೋತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ಅಕಾರಣಮೇತಂ। ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾಯ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸಿತೋ ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಮಾತುಯಾ ತಂ ಸಾಸನಂ ಆರೋಚೇತಿ, ಬಹಿದ್ಧಾ ವಿಮಟ್ಠಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಸಙ್ಕೇತನ್ತಿ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋ ಆಹ। ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರೋ ಪನ ಮಾತಾ ವಾ ಹೋತು ಪಿತಾ ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಗೇಹದಾಸೀಪಿ ಅಞ್ಞೋ ವಾಪಿ ಯೋ ಕೋಚಿ ತಂ ಕಿರಿಯಂ ಸಮ್ಪಾದೇಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ವುತ್ತೇಪಿ ವಿಮಟ್ಠಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ತಿವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಕಾಲೇ ಆಪತ್ತಿಯೇವ।
ನನು ಯಥಾ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ತುಕಾಮೋ ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಧಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿ ವದೇಯ್ಯ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಾವಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾ। ಯಥಾ ವಾ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ತುಕಾಮೋ ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ದುತಿಯಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ವದೇಯ್ಯ ಆಪನ್ನೋವಸ್ಸ
ಯಥಾ ಚ ‘‘ಮಾತುರಕ್ಖಿತಂ ಬ್ರೂಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಸ್ಸ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಆರೋಚೇತುಂ ಸಮತ್ಥಾನಂ ಮಾತಾದೀನಮ್ಪಿ ವದತೋ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನತ್ಥಿ, ಏವಮೇವ ‘‘ಹೋಹಿ ಕಿರ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಧನಕ್ಕೀತಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಹೋಹಿ ಕಿರ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಛನ್ದವಾಸಿನೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತೇಸು ಛನ್ದವಾಸಿನಿಆದೀಸು ವಚನೇಸು ಅಞ್ಞತರವಸೇನ ವಾ ಅವುತ್ತೇಸುಪಿ ‘‘ಹೋಹಿ ಕಿರ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಜಾಯಾ ಪಜಾಪತಿ ಪುತ್ತಮಾತಾ ಘರಣೀ ಘರಸಾಮಿನೀ ಭತ್ತರನ್ಧಿಕಾ ಸುಸ್ಸೂಸಿಕಾ ಪರಿಚಾರಿಕಾ’’ತಿಏವಮಾದೀಸು ಸಂವಾಸಪರಿದೀಪಕೇಸು ವಚನೇಸು ಅಞ್ಞತರವಸೇನ ವಾ ವದನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನತ್ಥಿ ತಿವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಆಪತ್ತಿಯೇವ। ‘‘ಮಾತುರಕ್ಖಿತಂ ಬ್ರೂಹೀ’’ತಿ ಪೇಸಿತಸ್ಸ ಪನ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾಸು ಪಿತುರಕ್ಖಿತಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ವದನ್ತಸ್ಸ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ। ಏಸ ನಯೋ ‘‘ಪಿತುರಕ್ಖಿತಂ ಬ್ರೂಹೀ’’ತಿಆದೀಸುಪಿ।
ಕೇವಲಞ್ಹೇತ್ಥ
೩೩೮. ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿಆದೀಸು ಪನ ದ್ವೀಸು ಚತುಕ್ಕೇಸು ಪಠಮಚತುಕ್ಕೇ ಆದಿಪದೇನ ತಿವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಮಜ್ಝೇ ದ್ವೀಹಿ ದುವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಅನ್ತೇ ಏಕೇನ ಏಕಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ। ದುತಿಯಚತುಕ್ಕೇ ಆದಿಪದೇನ ದುವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮಜ್ಝೇ ದ್ವೀಹಿ ಏಕಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ, ಅನ್ತೇ ಏಕೇನ ಅಙ್ಗಾಭಾವತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ। ತತ್ಥ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ವೀಮಂಸತೀತಿ ಪಹಿತಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಆರೋಚೇತಿ। ಪಚ್ಚಾಹರತೀತಿ ಪುನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಿ।
ನ ಪಚ್ಚಾಹರತೀತಿ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಏತ್ತೋವ ಪಕ್ಕಮತಿ। ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ನ ವೀಮಂಸತೀತಿ ಪುರಿಸೇನ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬ್ರೂಹೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತಂ ಪಮುಸ್ಸಿತ್ವಾ ವಾ ಅಪ್ಪಮುಸ್ಸಿತ್ವಾ ವಾ ‘‘ನ ವೀಮಂಸತಿ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ನ ವೀಮಂಸತಿ ನ ಪಚ್ಚಾಹರತೀತಿ ಕೇವಲಂ ಸಾಸನಾರೋಚನಕಾಲೇ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿಯೇವ, ಇತರಂ ಪನ ದ್ವಯಂ ನ ಕರೋತಿ।
ನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ವೀಮಂಸತಿ ಪಚ್ಚಾಹರತೀತಿ ಕೋಚಿ ಪುರಿಸೋ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಠಿತಟ್ಠಾನೇ ವಾ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನೇ ವಾ ತಥಾರೂಪಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇತಿ, ಭಿಕ್ಖು ತೇನ ಅಪ್ಪಹಿತೋಪಿ ಪಹಿತೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಹೋಹಿ ಕಿರ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ರುಚಿಂ ವಾ ಅರುಚಿಂ ವಾ ಪುನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಇಮಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಿ। ತೇನೇವ ನಯೇನ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಅಪಚ್ಚಾಹರನ್ತೋ ‘‘ನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ವೀಮಂಸತಿ ನ ಪಚ್ಚಾಹರತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತೇನೇವ ನಯೇನ ಗತೋ ಅವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ತಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಪಿತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಠಮಚತುಕ್ಕಸ್ಸ ತತಿಯಪದೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಇಮಸ್ಸ ಆರೋಚೇನ್ತೋ ‘‘ನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ನ ವೀಮಂಸತಿ ಪಚ್ಚಾಹರತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಚತುತ್ಥಪದಂ ಪಾಕಟಮೇವ।
ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಣಾಪೇತೀತಿಆದಿನಯಾ ಪಾಕಟಾಯೇವ। ಯಥಾ ಪನ ಸಮ್ಬಹುಲಾಪಿ ಏಕವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಏವಂ ಏಕಸ್ಸಪಿ ಸಮ್ಬಹುಲವತ್ಥೂಸು ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಕಥಂ? ಪುರಿಸೋ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪರಿವಾರೇಪಿ –
‘‘ಪದವೀತಿಹಾರಮತ್ತೇನ, ವಾಚಾಯ ಭಣಿತೇನ ಚ।
ಸಬ್ಬಾನಿ ಗರುಕಾನಿ ಸಪ್ಪಟಿಕಮ್ಮಾನಿ।
ಚತುಸಟ್ಠಿ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ಏಕತೋ।
ಪಞ್ಹಾಮೇಸಾ ಕುಸಲೇಹಿ ಚಿನ್ತಿತಾ’’ತಿ॥ (ಪರಿ॰ ೪೮೦)।
ಇಮಂ
ಪುರಿಸೋ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಣಾಪೇತಿ ಗಚ್ಛ ಭನ್ತೇತಿ ಚತುಕ್ಕಂ ಅಙ್ಗವಸೇನ ಆಪತ್ತಿಭೇದ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಪದೇ ಅನ್ತೇವಾಸೀ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾ ಪಚ್ಚಾಹರತೀತಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾ ಏತ್ತೋವ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಆರೋಚೇತಿ। ಆಪತ್ತಿ ಉಭಿನ್ನಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾತಿ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಚ ವೀಮಂಸಾಪಿತತ್ತಾ ಚ ದ್ವೀಹಙ್ಗೇಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ವೀಮಂಸಿತತ್ತಾ ಚ ಪಚ್ಚಾಹಟತ್ತಾ ಚ ದ್ವೀಹಙ್ಗೇಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ। ಸೇಸಂ ಪಾಕಟಮೇವ।
೩೩೯. ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಮ್ಪಾದೇತೀತಿ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಚೇವ ವೀಮಂಸತಿ ಚ। ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಸಂವಾದೇತೀತಿ ನ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ। ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಸಂವಾದೇತೀತಿ ನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಮ್ಪಾದೇತೀತಿ
೩೪೦. ಅನಾಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ವಾ ಕರಣೀಯೇನ ಗಚ್ಛತಿ ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಂ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ವಾ ವಿಪ್ಪಕತಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಕಾರುಕಾನಂ
ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಛಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಸೀಸುಕ್ಖಿಪನಾದಿನಾ ಕಾಯವಿಕಾರೇನ ಸಾಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಪುನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ ಏವ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ಕಾಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ। ಆಸನಸಾಲಾಯ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಾ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸಾ ಚಿತ್ತಂ ಜಾನೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಕೇನಚಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಂ ಆಗತಂ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಗತಾಯ ಪುನ ತಸ್ಮಿಂ ಪುರಿಸೇ ಆಗತೇ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸ ವಾಚತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ। ವಾಚಾಯ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಾಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಕರಣೀಯೇನ ತಸ್ಸಾ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ವಾ ಗಮನಕಾಲೇ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವಚೀಭೇದೇನೇವ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಪುನ ಅಞ್ಞೇನೇವ
ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಪನ ಜಾನಿತ್ವಾ ಏತೇಹೇವ ತೀಹಿ ನಯೇಹಿ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತೋ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ ವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ। ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿಜಾನನಚಿತ್ತೇನ ಸಚಿತ್ತಕಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ। ಕಿರಿಯಂ, ನೋಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ, ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಂ, ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ಕುಸಲಾದಿವಸೇನ ಚೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಚಿತ್ತಾನಿ, ಸುಖಾದಿವಸೇನ ತಿಸ್ಸೋ ವೇದನಾತಿ।
೩೪೧. ವಿನೀತವತ್ಥೂಸು
ಕಲಹವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಅಕಾಸೀತಿ ತಂ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ
ಅಕಾಸಿ। ನಾಲಂವಚನೀಯಾತಿ ನ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಾ ಹಿ ಯಥಾ ಯಥಾ ಯೇಸು ಯೇಸು ಜನಪದೇಸು ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾವ ಹೋತಿ, ಭರಿಯಾಭಾವಂ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ, ಅಯಂ ‘‘ಅಲಂವಚನೀಯಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏಸಾ ಪನ ನ ಅಲಂವಚನೀಯಾ ಕೇನಚಿದೇವ ಕಾರಣೇನ ಕಲಹಂ ಕತ್ವಾ ಗತಾ, ತೇನೇವೇತ್ಥ ಭಗವಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೇ ಯಕ್ಖಿಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾದೀಸುಪಿ ಯಕ್ಖಿಪೇತಿಯೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವತ್ಥುಮೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಪನೇತಂ ನ ವಿಚಾರಿತಂ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।
ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೬. ಕುಟಿಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
೩೪೨. ತೇನ ಸಮಯೇನಾತಿ ಕುಟಿಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದಂ। ತತ್ಥ ಆಳವಕಾತಿ ಆಳವಿರಟ್ಠೇ ಜಾತಾ ದಾರಕಾ ಆಳವಕಾ ನಾಮ, ತೇ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲೇಪಿ ‘‘ಆಳವಕಾ’’ತ್ವೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿಂಸು। ತೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಆಳವಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ। ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯೋತಿ ಕಾರಾಪೇನ್ತೀತಿ ಕರೋನ್ತಿಪಿ ಕಾರಾಪೇನ್ತಿಪಿ, ತೇ ಕಿರ ಸಾಸನೇ ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರಞ್ಚ ಗನ್ಥಧುರಞ್ಚಾತಿ ದ್ವೇಪಿ ಧುರಾನಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ನವಕಮ್ಮಮೇವ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ ಪಗ್ಗಣ್ಹಿಂಸು। ಅಸ್ಸಾಮಿಕಾಯೋತಿ ಅನಿಸ್ಸರಾಯೋ, ಕಾರೇತಾ ದಾಯಕೇನ ವಿರಹಿತಾಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತ್ತುದ್ದೇಸಿಕಾಯೋತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಆರದ್ಧಾಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪ್ಪಮಾಣಿಕಾಯೋತಿ ‘‘ಏತ್ತಕೇನ ನಿಟ್ಠಂ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಪ್ಪಮಾಣಾಯೋ, ವುದ್ಧಿಪ್ಪಮಾಣಾಯೋ ವಾ ಮಹನ್ತಪ್ಪಮಾಣಾಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಯಾಚನಾ ಏವ ಬಹುಲಾ ಏತೇಸಂ ಮನ್ದಂ ಅಞ್ಞಂ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಯಾಚನಬಹುಲಾ। ಏವಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಬಹುಲಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅತ್ಥತೋ ಪನೇತ್ಥ ನಾನಾಕರಣಂ ನತ್ಥಿ, ಅನೇಕಕ್ಖತ್ತುಂ ‘‘ಪುರಿಸಂ ದೇಥ, ಪುರಿಸತ್ಥಕರಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಯಾಚನ್ತಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ತತ್ಥ ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜಾಯ ಪುರಿಸಂ ಯಾಚಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸಹಾಯತ್ಥಾಯ ಕಮ್ಮಕರಣತ್ಥಾಯ ‘‘ಪುರಿಸಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಯಾಚಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಪುರಿಸತ್ಥಕರನ್ತಿ ಪುರಿಸೇನ ಕಾತಬ್ಬಂ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಯಾಚಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ಥು ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ
ಹತ್ಥಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪನ ಸಬ್ಬಕಪ್ಪಿಯಭಾವದೀಪನತ್ಥಂ ಇಮಂ ನಯಂ ಕಥೇನ್ತಿ। ಸಚೇ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಪಾಸಾದಂ ಕಾರೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಥಮ್ಭತ್ಥಾಯ ಪಾಸಾಣಕೋಟ್ಟಕಾನಂ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬಂ ‘‘ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ। ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಭನ್ತೇ,ತಿ? ಪಾಸಾಣತ್ಥಮ್ಭಾ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಾತಿ। ಸಚೇ ತೇ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ
ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಪಾಸಾದಂ ಕಾರೇತುಕಾಮೇನ ಮಞ್ಚಪೀಠಪತ್ತಪರಿಸ್ಸಾವನಧಮಕರಕಚೀವರಾದೀನಿ
ಹತ್ಥಕಮ್ಮವಸೇನ ಪತ್ತಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತಥೇವ ಪಾಚೇತ್ವಾ ನವಪಕ್ಕಸ್ಸ ಪತ್ತಸ್ಸ ಪುಞ್ಛನತೇಲತ್ಥಾಯ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪವಿಟ್ಠೇನ ‘‘ಭಿಕ್ಖಾಯ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಯಾಗುಯಾ ವಾ ಭತ್ತೇ ವಾ ಆನೀತೇ ಹತ್ಥೇನ ಪತ್ತೋ ಪಿಧಾತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ಉಪಾಸಿಕಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ, ‘‘ನವಪಕ್ಕೋ ಪತ್ತೋ ಪುಞ್ಛನತೇಲೇನ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಸಾ ‘‘ದೇಹಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತೇಲೇನ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಯಾಗುಯಾ ವಾ ಭತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ದೇತಿ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ।
ಭಿಕ್ಖೂ
ಮಕ್ಖಿಕಾಯೋ
ಗೋಣಂ ಪನ ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತಟ್ಠಾನತೋ ಆಹರಾಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಆಹರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ। ಞಾತಿಪವಾರಿತಟ್ಠಾನತೋಪಿ ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜಾಯ ಯಾಚಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಾವಕಾಲಿಕನಯೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಟ್ಟತಿ। ಏವಂ ಆಹರಾಪಿತಞ್ಚ ಗೋಣಂ ರಕ್ಖಿತ್ವಾ ಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಾ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತಬ್ಬಾ। ಸಚಸ್ಸ ಪಾದೋ ವಾ ಸಿಙ್ಗಂ ವಾ ಭಿಜ್ಜತಿ ವಾ ನಸ್ಸತಿ ವಾ ಸಾಮಿಕಾ ಚೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ। ನೋ ಚೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತಿ, ಗೀವಾ ಹೋತಿ। ಸಚೇ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ದೇಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ವಿಹಾರಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ‘‘ಆರಾಮಿಕಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಥ ಜಗ್ಗನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ।
‘‘ಸಕಟಂ ದೇಥಾ’’ತಿಪಿ ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತೇ ವತ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ವಿಞ್ಞತ್ತಿಏವ ಹೋತಿ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಞಾತಿಪವಾರಿತಟ್ಠಾನೇ ಪನ ವಟ್ಟತಿ, ತಾವಕಾಲಿಕಂ ವಟ್ಟತಿ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ದಾತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ನೇಮಿಯಾದೀನಿ ಭಿಜ್ಜನ್ತಿ ಪಾಕತಿಕಾನಿ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ। ನಟ್ಠೇ ಗೀವಾ ಹೋತಿ। ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಮೇವ ದೇಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ದಾರುಭಣ್ಡಂ ನಾಮ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಏಸ ನಯೋ ವಾಸಿಫರಸುಕುಠಾರೀಕುದಾಲನಿಖಾದನೇಸು। ವಲ್ಲಿಆದೀಸು ಚ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತೇಸು। ಗರುಭಣ್ಡಪ್ಪಹೋನಕೇಸುಯೇವ ಚ ವಲ್ಲಿಆದೀಸು ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಹೋತಿ, ನ ತತೋ ಓರಂ।
ಅನಜ್ಝಾವುತ್ಥಕಂ ಪರಿಕಥಾ ನಾಮ। ‘‘ಉಪಾಸಕಾ ತುಮ್ಹೇ ಕುಹಿಂ ವಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಪಾಸಾದೇ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪನ ಉಪಾಸಕಾ ಪಾಸಾದೋ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿವಚನಂ ಓಭಾಸೋ ನಾಮ। ಮನುಸ್ಸೇ ದಿಸ್ವಾ ರಜ್ಜುಂ ಪಸಾರೇತಿ, ಖೀಲೇ ಆಕೋಟಾಪೇತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಇದಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಇಧ ಆವಾಸಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಕರಣಂ ಪನ ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ನಾಮ। ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೇ ಪನ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ಪಗೇವ ಪರಿಕಥಾದೀನಿ।
ಮನುಸ್ಸಾ ಉಪದ್ದುತಾ ಯಾಚನಾಯ ಉಪದ್ದುತಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾತಿ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ತಾಯ ಯಾಚನಾಯ ಚ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಚ ಪೀಳಿತಾ। ಉಬ್ಬಿಜ್ಜನ್ತಿಪೀತಿ ‘‘ಕಿಂ ನು ಆಹರಾಪೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಉಬ್ಬೇಗಂ ಇಞ್ಜನಂ ಚಲನಂ ಪಟಿಲಭನ್ತಿ। ಉತ್ತಸನ್ತಿಪೀತಿ ಅಹಿಂ ವಿಯ ದಿಸ್ವಾ ಸಹಸಾ ತಸಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕಮನ್ತಿ। ಪಲಾಯನ್ತಿಪೀತಿ ದೂರತೋವ ಯೇನ ವಾ ತೇನ ವಾ ಪಲಾಯನ್ತಿ। ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಯಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪನ್ನಾ ತಂ ಪಹಾಯ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ವಾಮಂ ವಾ ದಕ್ಖಿಣಂ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ದ್ವಾರಮ್ಪಿ ಥಕೇನ್ತಿ।
೩೪೪. ಭೂತಪುಬ್ಬಂ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಇತಿ ಭಗವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಗರಹಿತ್ವಾ ತದನುರೂಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮಿಂ ಕಥಂ ಕತ್ವಾ ಪುನಪಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ದೋಸಂ ಪಾಕಟಂ ಕುರುಮಾನೋ ಇಮಿನಾ ‘‘ಭೂತಪುಬ್ಬಂ ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ತೀಣಿ ವತ್ಥೂನಿ ದಸ್ಸೇಸಿ। ತತ್ಥ ಮಣಿಕಣ್ಠೋತಿ ಸೋ ಕಿರ ನಾಗರಾಜಾ ಸಬ್ಬಕಾಮದದಂ ಮಹಗ್ಘಂ ಮಣಿಂ ಕಣ್ಠೇ ಪಿಲನ್ಧಿತ್ವಾ ಚರತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಣಿಕಣ್ಠೋ’’ ತ್ವೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ। ಉಪರಿಮುದ್ಧನಿ ಮಹನ್ತಂ ಫಣಂ ಕರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸೀತಿ ಸೋ ಕಿರ ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಇಸೀನಂ ಕನಿಟ್ಠೋ ಇಸಿ ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರೀ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ನಾಗರಾಜಾ ನದಿತೋ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ದೇವವಣ್ಣಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಕಥಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ದೇವವಣ್ಣಂ ಪಹಾಯ ಸಕವಣ್ಣಮೇವ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಇಸಿಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಸನ್ನಾಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಉಪರಿಮುದ್ಧನಿ ಮಹನ್ತಂ ಫಣಂ ಕರಿತ್ವಾ ಛತ್ತಂ ವಿಯ ಧಾರಯಮಾನೋ ಮುಹುತ್ತಂ ಠತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಪರಿಮುದ್ಧನಿ ಮಹನ್ತಂ ಫಣಂ ಕರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸೀ’’ತಿ। ಮಣಿಮಸ್ಸ ಕಣ್ಠೇ ಪಿಲನ್ಧನನ್ತಿ ಮಣಿಂ ಅಸ್ಸ ಕಣ್ಠೇ ಪಿಲನ್ಧಿತಂ, ಆಮುಕ್ಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸೀತಿ ತೇನ ದೇವವಣ್ಣೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಾಪಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದಮಾನೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ।
ಮಮನ್ನಪಾನನ್ತಿ ವಿಪುಲನ್ತಿ ಬಹುಲಂ। ಉಳಾರನ್ತಿ ಪಣೀತಂ ಅತಿಯಾಚಕೋಸೀತಿ ಸುಸೂತಿ ತರುಣೋ, ಥಾಮಸಮ್ಪನ್ನೋ ಯೋಬ್ಬನಪ್ಪತ್ತಪುರಿಸೋ। ಸಕ್ಖರಾ ವುಚ್ಚತಿ ಕಾಳಸಿಲಾ, ತತ್ಥ ಧೋತೋ ಅಸಿ ‘‘ಸಕ್ಖರಧೋತೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಸಕ್ಖರಧೋತೋ ಪಾಣಿಮ್ಹಿ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಕ್ಖರಧೋತಪಾಣಿ, ಪಾಸಾಣೇ ಧೋತನಿಸಿತಖಗ್ಗಹತ್ಥೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾ ಸೋ ಅಸಿಹತ್ಥೋ ಪುರಿಸೋ ತಾಸೇಯ್ಯ, ಏವಂ ತಾಸೇಸಿ ಮಂ ಸೇಲಂ ಯಾಚಮಾನೋ, ಮಣಿಂ ಯಾಚನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
ನ ತಂ ಯಾಚೇತಿ ತಂ ನ ಯಾಚೇಯ್ಯ। ಕತರಂ? ಯಸ್ಸ ಪಿಯಂ ಜಿಗೀಸೇತಿ ಯಂ ಅಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ ಪಿಯನ್ತಿ ಜಾನೇಯ್ಯ।
ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ಮನುಸ್ಸಭೂತಾನನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಭೂತಾನಂ ಅಮನಾಪಾತಿ ಕಿಮೇವೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ।
೩೪೫. ಸಕುಣಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸದ್ದೇನ ಉಬ್ಬಾಳ್ಹೋತಿ ಸೋ ಕಿರ ಸಕುಣಸಙ್ಘೋ ಪಠಮಯಾಮಞ್ಚ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮಞ್ಚ ನಿರನ್ತರಂ ಸದ್ದಮೇವ ಕರೋತಿ, ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತೇನ ಸದ್ದೇನ ಪೀಳಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಯೇನಾಹಂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀ’’ತಿ।
ಕುತೋ ಚ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಆಗಚ್ಛಸೀತಿ ಏತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ನ ಆಗಚ್ಛತಿ ವತ್ತಮಾನಸಮೀಪೇ ಪನ ಏವಂ ವತ್ತುಂ ಲಬ್ಭತಿ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಕುತೋ ಚ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಆಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ, ಕುತೋ ಆಗತೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತೋ ಅಹಂ ಭಗವಾ ಆಗಚ್ಛಾಮೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಸೋ ಏವ ನಯೋ। ಉಬ್ಬಾಳ್ಹೋತಿ ಪೀಳಿತೋ, ಉಕ್ಕಣ್ಠಾಪಿತೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಸೋ ಸಕುಣಸಙ್ಘೋ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಪತ್ತಂ ಯಾಚತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ನ ತೇ ಸಕುಣಾ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಚನಂ ಜಾನನ್ತಿ, ಭಗವಾ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ಯಥಾ ಜಾನನ್ತಿ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ।
೩೪೬. ಅಪಾಹಂ ತೇ ನ ಜಾನಾಮೀತಿ ಅಪಿ ಅಹಂ ತೇ ಜನೇ ‘‘ಕೇ ವಾ ಇಮೇ, ಕಸ್ಸ ವಾ ಇಮೇ’’ತಿ ನ ಜಾನಾಮಿ। ಸಙ್ಗಮ್ಮ ಯಾಚನ್ತೀತಿ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ ವಗ್ಗವಗ್ಗಾ ಹುತ್ವಾ ಯಾಚನ್ತಿ। ಯಾಚಕೋ ಅಪ್ಪಿಯೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋ ಯಾಚತಿ ಸೋ ಅಪ್ಪಿಯೋ ಹೋತಿ। ಯಾಚಂ ಅದದಮಪ್ಪಿಯೋತಿ ಯಾಚನ್ತಿ ಯಾಚಿತಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಯಾಚಿತಮತ್ಥಂ ಅದದನ್ತೋಪಿ ಅಪ್ಪಿಯೋ ಹೋತಿ। ಅಥ ವಾ ಯಾಚನ್ತಿ ಯಾಚನ್ತಸ್ಸ, ಅದದಮಪ್ಪಿಯೋತಿ ಮಾ ಮೇ ವಿದೇಸ್ಸನಾ ಅಹೂತಿ ಮಾ ಮೇ ಅಪ್ಪಿಯಭಾವೋ ಅಹು, ಅಹಂ ವಾ ತವ, ತ್ವಂ ವಾ ಮಮ ವಿದೇಸ್ಸೋ ಅಪ್ಪಿಯೋ ಮಾ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
೩೪೭. ದುಸ್ಸಂಹರಾನೀತಿ
೩೪೮-೯. ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾ ನಾಮ ಸಯಂ ಪವತ್ತಿತಯಾಚನಾ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ
ಉಲ್ಲಿತ್ತಾತಿ ಅನ್ತೋಲಿತ್ತಾ। ಅವಲಿತ್ತಾತಿ ಬಹಿಲಿತ್ತಾ। ಉಲ್ಲಿತ್ತಾವಲಿತ್ತಾತಿ ಅನ್ತರಬಾಹಿರಲಿತ್ತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
ಕಾರಯಮಾನೇನಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಕಾರಾಪೇನ್ತೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ಏವಞ್ಹಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಸಮೇತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯ ಕುಟಿಂ ಕರೋನ್ತೇನಾಪಿ ಇಧ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಾ ಕರೋನ್ತೋ ವಾ ಹೋತು ಕಾರಾಪೇನ್ತೋ ವಾ ಉಭೋಪೇತೇ ‘‘ಕಾರಯಮಾನೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ಪದೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ಏತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕರೋನ್ತೋ ವಾ ಕಾರಾಪೇನ್ತೋ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯದಿ ಪನ ಕರೋನ್ತೇನ ವಾ ಕಾರಾಪೇನ್ತೇನ ವಾತಿ ವದೇಯ್ಯ, ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ವಿಲೋಮಿತಂ ಭವೇಯ್ಯ, ನ ಹಿ ಕಾರಾಪೇನ್ತೋ ಕರೋನ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ಥಮತ್ತಮೇವೇತ್ಥ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
ಅತ್ತುದ್ದೇಸನ್ತಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಏಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತಾ ಉದ್ದೇಸೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಾ, ತಂ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಂ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಯಸ್ಸಾ ಅತ್ತಾ ಉದ್ದೇಸೋ ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ಥಪರಿಯಾಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅತ್ತುದ್ದೇಸನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಆಹ। ಪಮಾಣಿಕಾ ಕಾರೇತಬ್ಬಾತಿ ಪಮಾಣಯುತ್ತಾ ಕಾರೇತಬ್ಬಾ। ತತ್ರಿದಂ ಪಮಾಣನ್ತಿ ತಸ್ಸಾ ಕುಟಿಯಾ ಇದಂ ಪಮಾಣಂ। ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯಾತಿ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿ ನಾಮ ಇದಾನಿ ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ತಿಸ್ಸೋ ಬಾಹಿರಿಮೇನ ಮಾನೇನಾತಿ ಕುಟಿಯಾ ಬಹಿಕುಟ್ಟಮಾನೇನ ದ್ವಾದಸ ವಿದತ್ಥಿಯೋ, ಮಿನನ್ತೇನ ಪನ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ದಿನ್ನೋ ಮಹಾಮತ್ತಿಕಪರಿಯನ್ತೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಥುಸಪಿಣ್ಡಪರಿಯನ್ತೇನ ಮಿನಿತಬ್ಬಂ। ಥುಸಪಿಣ್ಡಸ್ಸಉಪರಿ ಸೇತಕಮ್ಮಂ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಂ। ಸಚೇ ಥುಸಪಿಣ್ಡೇನ ಅನತ್ಥಿಕೋ ಮಹಾಮತ್ತಿಕಾಯ ಏವ ನಿಟ್ಠಾಪೇತಿ, ಮಹಾಮತ್ತಿಕಾವ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ।
ತಿರಿಯನ್ತಿ ವಿತ್ಥಾರತೋ। ಸತ್ತಾತಿ ಸತ್ತ ಸುಗತವಿದತ್ಥಿಯೋ। ಅನ್ತರಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಅಯಂ ನಿದ್ದೇಸೋ
ಯೋ ಪನ ಲೇಸಂ ಓಡ್ಡೇನ್ತೋ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣಮೇವ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ದೀಘತೋ ಏಕಾದಸ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ತಿರಿಯಂ ಅಟ್ಠ ವಿದತ್ಥಿಯೋ, ದೀಘತೋ ವಾ ತೇರಸ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ತಿರಿಯಂ ಛ ವಿದತ್ಥಿಯೋ ಕರೇಯ್ಯ, ನ ವಟ್ಟತಿ। ಏಕತೋಭಾಗೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮ್ಪಿ ಹಿ ಪಮಾಣಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮೇವ ಹೋತಿ। ತಿಟ್ಠತು ವಿದತ್ಥಿ, ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ದೀಘತೋ ವಾ ಹಾಪೇತ್ವಾ ತಿರಿಯಂ ತಿರಿಯತೋ ವಾ ಹಾಪೇತ್ವಾ ದೀಘಂ ವಡ್ಢೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ಉಭತೋ ವಡ್ಢನೇ? ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಆಯಾಮತೋ ವಾ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕರೋತಿ ವಾ ಕಾರಾಪೇತಿ ವಾ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೫೩)। ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣಾ ಏವ ಪನ ವಟ್ಟತಿ। ಯಾ ಪನ ದೀಘತೋ ಸಟ್ಠಿಹತ್ಥಾಪಿ ಹೋತಿ ತಿರಿಯಂ ತಿಹತ್ಥಾ ವಾ ಊನಕಚತುಹತ್ಥಾ ವಾ ಯತ್ಥ ಪಮಾಣಯುತ್ತೋ ಮಞ್ಚೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ನ ಪರಿವತ್ತತಿ, ಅಯಂ ಕುಟೀತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಯಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ। ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ಪಚ್ಛಿಮಕೋಟಿಯಾ ಚತುಹತ್ಥವಿತ್ಥಾರಾ ವುತ್ತಾ, ತತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಕುಟಿ। ಪಮಾಣಿಕಾಪಿ ಪನ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಾ ವಾ ಸಾರಮ್ಭಾ ವಾ ಅಪರಿಕ್ಕಮನಾ ವಾ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಪಮಾಣಿಕಾ ದೇಸಿತವತ್ಥುಕಾ ಅನಾರಮ್ಭಾ ಸಪರಿಕ್ಕಮನಾವ ವಟ್ಟತಿ। ಪಮಾಣತೋ ಊನತರಮ್ಪಿ ಚತುಹತ್ಥಂ ಪಞ್ಚಹತ್ಥಮ್ಪಿ ಕರೋನ್ತೇನ ದೇಸಿತವತ್ಥುಕಾವ ಕಾರೇತಬ್ಬಾ। ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಞ್ಚ ಪನ ಕರೋನ್ತೋ ಲೇಪಪರಿಯೋಸಾನೇ ಗರುಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ।
ತತ್ಥ ಲೇಪೋ ಚ ಅಲೇಪೋ ಚ ಲೇಪೋಕಾಸೋ ಚ ಅಲೇಪೋಕಾಸೋ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಲೇಪೋತಿ ದ್ವೇ ಲೇಪಾ – ಮತ್ತಿಕಾಲೇಪೋ ಚ ಸುಧಾಲೇಪೋ ಚ। ಠಪೇತ್ವಾ ಪನ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಲೇಪೇ ಅವಸೇಸೋ ಭಸ್ಮಗೋಮಯಾದಿಭೇದೋ ಲೇಪೋ, ಅಲೇಪೋ। ಸಚೇಪಿ ಕಲಲಲೇಪೋ ಹೋತಿ, ಅಲಪೋ ಏವ। ಲೇಪೋಕಾಸೋತಿ ಭಿತ್ತಿಯೋ ಚೇವ ಛದನಞ್ಚ, ಠಪೇತ್ವಾ
ಭಿಕ್ಖೂ ಅಭಿನೇತಬ್ಬಾ ವತ್ಥುದೇಸನಾಯಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕುಟಿಂ ಕಾರೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ವತ್ಥುದೇಸನತ್ಥಾಯ ಭಿಕ್ಖೂ ನೇತಬ್ಬಾ। ತೇನ ಕುಟಿಕಾರಕೇನಾತಿಆದಿ ಪನ ಯೇನ ವಿಧಿನಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಭಿನೇತಬ್ಬಾ, ತಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಕುಟಿವತ್ಥುಂ ಸೋಧೇತ್ವಾತಿ ನ ವಿಸಮಂ ಅರಞ್ಞಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ ಏವಮಸ್ಸ ವಚನೀಯೋತಿ ಸಙ್ಘೋ ಏವಂ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಅಸ್ಸ। ಪರತೋ ಪನ ‘‘ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಯಾಚಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಸನ್ಧಾಯ ಬಹುವಚನಂ ವುತ್ತಂ। ನೋ ಚೇ ಸಬ್ಬೋ ಸಙ್ಘೋ ಉಸ್ಸಹತೀತಿ ಸಚೇ ಸಬ್ಬೋ ಸಙ್ಘೋ ನ ಇಚ್ಛತಿ, ಸಜ್ಝಾಯಮನಸಿಕಾರಾದೀಸು ಉಯ್ಯುತ್ತಾ ತೇ ತೇ ಸಾರಮ್ಭಂ ಅನಾರಮ್ಭನ್ತಿ ಸಉಪದ್ದವಂ ಅನುಪದ್ದವಂ। ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ ಅಪರಿಕ್ಕಮನನ್ತಿ ಸಉಪಚಾರಂ ಅನುಪಚಾರಂ।
ಪತ್ತಕಲ್ಲನ್ತಿ ಪತ್ತೋ ಕಾಲೋ ಇಮಸ್ಸ ಓಲೋಕನಸ್ಸಾತಿ ಪತ್ತಕಾಲಂ, ಪತ್ತಕಾಲಮೇವ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ। ಇದಞ್ಚ ವತ್ಥುಂಓಲೋಕನತ್ಥಾಯ ಸಮ್ಮುತಿಕಮ್ಮಂ ಅನುಸಾವನಾನಯೇನ ಓಲೋಕೇತ್ವಾಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಪರತೋ ಪನ ವತ್ಥುದೇಸನಾಕಮ್ಮಂ ಯಥಾವುತ್ತಾಯ ಏವ ಞತ್ತಿಯಾ ಚ ಅನುಸಾವನಾಯ ಚ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ।
೩೫೩. ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾನನ್ತಿ ರತ್ತಕಾಳಪಿಙ್ಗಲಾದಿಭೇದಾನಂ ಯಾಸಂ ಕಾಸಞ್ಚಿ ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾನಂ। ಕಿಪೀಲ್ಲಕಾನನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಆಸಯೋತಿ ನಿಬದ್ಧವಸನಟ್ಠಾನಂ, ಯಥಾ ಚ ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾನಂ ಏವಂ ಉಪಚಿಕಾದೀನಮ್ಪಿ ನಿಬದ್ಧವಸನಟ್ಠಾನಂಯೇವ ಆಸಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯತ್ಥ ಪನ ತೇ ಗೋಚರತ್ಥಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ತಾದಿಸೋ ಸಞ್ಚರಣಪ್ಪದೇಸೋ ಅವಾರಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಅಪನೇತ್ವಾ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಇಮಾನಿ ತಾವ ಛ ಠಾನಾನಿಸತ್ತಾನುದ್ದಯಾಯ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ।
ಹತ್ಥೀನಂ ವಾತಿ ಹತ್ಥೀನಂ ಪನ ನಿಬದ್ಧವಸನಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ನಿಬದ್ಧಗೋಚರಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಸೀಹಾದೀನಂ ಆಸಯೋ ಚ ಗೋಚರಾಯ ಪಕ್ಕಮನ್ತಾನಂ ನಿಬದ್ಧಗಮನಮಗ್ಗೋ ಚ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಏತೇಸಂ ಗೋಚರಭೂಮಿ ನ ಗಹಿತಾ। ಯೇಸಂ ಕೇಸಞ್ಚೀತಿ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ವಾಳಾನಂ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಪುಬ್ಬಣ್ಣನಿಸ್ಸಿತನ್ತಿ ಪುಬ್ಬಣ್ಣಂ ನಿಸ್ಸಿತಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ಅಬ್ಭಾಘಾತನ್ತಿ ಕಾರಣಾಘರಂ ವೇರಿಘರಂ, ಚೋರಾನಂ ಮಾರಣತ್ಥಾಯ ಕತನ್ತಿ ಕುರುನ್ದಿಆದೀಸು।
ಆಘಾತನನ್ತಿ ಧಮ್ಮಗನ್ಧಿಕಾ ವುಚ್ಚತಿ। ಸುಸಾನನ್ತಿ ಮಹಾಸುಸಾನಂ। ಸಂಸರಣನ್ತಿ ಅನಿಬ್ಬಿಜ್ಝಗಮನೀಯೋ ಗತಪಚ್ಚಾಗತಮಗ್ಗೋ ವುಚ್ಚತಿ। ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ।
ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಯಥಾಯುತ್ತೇನ ಸಕಟೇನಾತಿ ದ್ವೀಹಿ ಬಲಿಬದ್ದೇಹಿ ಯುತ್ತೇನ ಸಕಟೇನ ಏಕಂ ಚಕ್ಕಂ ನಿಬ್ಬೋದಕಪತನಟ್ಠಾನೇ ಏಕಂ ಬಹಿ ಕತ್ವಾ ಆವಿಜ್ಜಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ। ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಪನ ‘‘ಚತೂಹಿ ಯುತ್ತೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಮನ್ತಾ ನಿಸ್ಸೇಣಿಯಾ ಅನುಪರಿಗನ್ತುನ್ತಿ ನಿಸ್ಸೇಣಿಯಂ ಠತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಛಾದೇನ್ತೇಹಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಸಮನ್ತಾ ನಿಸ್ಸೇಣಿಯಾ ಆವಿಜ್ಜಿತುಂ। ಇತಿ ಏವರೂಪೇ ಸಾರಮ್ಭೇ ಚ ಅಪರಿಕ್ಕಮನೇ ಚ ಠಾನೇ
ಪುನ ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾ ನಾಮಾತಿ ಏವಮಾದಿ ‘‘ಸಾರಮ್ಭೇ ಚೇ ಭಿಕ್ಖು ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಅಪರಿಕ್ಕಮನೇ ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯ ಕುಟಿಂ ಕಾರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಸಂಯಾಚಿಕಾದೀನಂ ಅತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ।
ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಏವಂ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ ವಾ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ವಾ ಕುಟಿಂ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅರಞ್ಞತೋ ರುಕ್ಖಾ ಹರಣತ್ಥಾಯ ವಾಸಿಂ ವಾ ಫರಸುಂ ವಾ ನಿಸೇತಿ ದುಕ್ಕಟಂ, ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸತಿ ದುಕ್ಕಟಂ, ತತ್ಥ ಅಲ್ಲತಿಣಾನಿ ಛಿನ್ದತಿ ದುಕ್ಕಟೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಸುಕ್ಖಾನಿ ಛಿನ್ದತಿ ದುಕ್ಕಟಂ। ರುಕ್ಖೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಭೂಮಿಂ ಸೋಧೇತಿ ಖಣತಿ, ಪಂಸುಂ ಉದ್ಧರತಿ, ಚಿನಾತಿ; ಏವಂ ಯಾವ ಪಾಚೀರಂ ಬನ್ಧತಿ ತಾವ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಟ್ಠಾನೇ ದುಕ್ಕಟೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ದುಕ್ಕಟಟ್ಠಾನೇ ದುಕ್ಕಟಂ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಹಪಯೋಗೋ ನಾಮ। ತತ್ಥ ಥಮ್ಭೇಹಿ ಕಾತಬ್ಬಾಯ ಥಮ್ಭಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ। ಇಟ್ಠಕಾಹಿ ಚಿನಿತಬ್ಬಾಯ
ಏಕಂ ಪಿಣ್ಡಂ ಅನಾಗತೇತಿ ಯೋ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮೋ ಏಕೋ ಲೇಪಪಿಣ್ಡೋ, ತಂ ಏಕಂ ಪಿಣ್ಡಂ ಅಸಮ್ಪತ್ತೇ ಕುಟಿಕಮ್ಮೇ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಇದಾನಿ ದ್ವೀಹಿ ಪಿಣ್ಡೇಹಿ ನಿಟ್ಠಾನಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ತೇಸು ಪಠಮಪಿಣ್ಡದಾನೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ।
ತಸ್ಮಿಂ ಪಿಣ್ಡೇ ಆಗತೇತಿ ಯಂ ಏಕಂ ಪಿಣ್ಡಂ ಅನಾಗತೇ ಕುಟಿಕಮ್ಮೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅವಸಾನಪಿಣ್ಡೇ ಆಗತೇ ದಿನ್ನೇ ಠಪಿತೇ ಲೇಪಸ್ಸ ಘಟಿತತ್ತಾ ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ। ಏವಂ ಲೇಮ್ಪನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತೋಲೇಪೇ ವಾ ಅನ್ತೋಲೇಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿತ್ತಿಞ್ಚ ಛದನಞ್ಚ ಏಕಾಬದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಘಟಿತೇ ಬಹಿಲೇಪೇ ವಾ ಬಹಿಲೇಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಘಟಿತೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ। ಸಚೇ ಪನ ದ್ವಾರಬದ್ಧಂ ವಾ ವಾತಪಾನಂ ವಾ ಅಟ್ಠಪೇತ್ವಾವ ಮತ್ತಿಕಾಯ ಲಿಮ್ಪತಿ, ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ತಸ್ಸೋಕಾಸಂ ಪುನ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ವಾ ಅವಡ್ಢೇತ್ವಾ ವಾ ಠಪಿತೇ ಲೇಪೋ ನ ಘಟೀಯತಿ ರಕ್ಖತಿ ತಾವ, ಪುನ ಲಿಮ್ಪನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಘಟಿತಮತ್ತೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ। ಸಚೇ ತಂ ಠಪಿಯಮಾನಂ
ಇಟ್ಠಕಕುಟ್ಟಿಕಾಯ ಇಟ್ಠಕಾಹಿಯೇವ ವಾತಪಾನೇ
೩೫೪. ಭಿಕ್ಖು ಕುಟಿಂ ಕರೋತೀತಿ ಏವಮಾದೀನಿ ಛತ್ತಿಂಸ ಚತುಕ್ಕಾನಿ ಆಪತ್ತಿಭೇದದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಾನಿ, ತತ್ಥ ಸಾರಮ್ಭಾಯ ದುಕ್ಕಟಂ, ಅಪರಿಕ್ಕಮನಾಯ ದುಕ್ಕಟಂ
೩೫೫. ಆಪತ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ದ್ವಿನ್ನಂ ದುಕ್ಕಟಾನನ್ತಿಆದೀಸು ಚ ದ್ವೀಹಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ದುಕ್ಕಟಾನನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
೩೬೧. ಸೋ ಚೇ ವಿಪ್ಪಕತೇ ಆಗಚ್ಛತೀತಿಆದೀಸು ಪನ ಅಯಂ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯೋ। ಸೋತಿ ಸಮಾದಿಸಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕನ್ತಭಿಕ್ಖು। ವಿಪ್ಪಕತೇತಿ ಅನಿಟ್ಠಿತೇ ಕುಟಿಕಮ್ಮೇ। ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ದಾತಬ್ಬಾತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚಜಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಾ। ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಾ ಪುನ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಕಿತ್ತಕೇನ ಭಿನ್ನಾ ಹೋತಿ, ಸಚೇ ಥಮ್ಭಾ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಖಾತಾ, ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬಾ। ಸಚೇ ಪಾಸಾಣಾನಂ ಉಪರಿ ಠಪಿತಾ, ಅಪನೇತಬ್ಬಾ। ಇಟ್ಠಕಚಿತಾಯ ಯಾವ ಮಙ್ಗಲಿಟ್ಠಕಾ ತಾವ ಕುಟ್ಟಾ ಅಪಚಿನಿತಬ್ಬಾ। ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಭೂಮಿಸಮಂ ಕತ್ವಾ ವಿನಾಸಿತಾ ಭಿನ್ನಾ ಹೋತಿ, ಭೂಮಿತೋ ಉಪರಿ ಚತುರಙ್ಗುಲಮತ್ತೇಪಿ ಠಿತೇ ಅಭಿನ್ನಾವ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಚತುಕ್ಕೇಸು ಪಾಕಟಮೇವ। ನ ಹೇತ್ಥ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತ್ಥಿ, ಯಂ ಪಾಳಿಅನುಸಾರೇನೇವ ದುಬ್ಬಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಸಿಯಾ।
೩೬೩. ಅತ್ತನಾ ವಿಪ್ಪಕತನ್ತಿಆದೀಸು ಪನ ಅತ್ತನಾ ಆರದ್ಧಂ ಕುಟಿಂ। ಅತ್ತನಾ ಪರಿಯೋಸಾಪೇತೀತಿ
ಪರೇಹಿ ಪರಿಯೋಸಾಪೇತೀತಿ ಅತ್ತನೋವ ಅತ್ಥಾಯ ಪರೇಹಿ ಪರಿಯೋಸಾಪೇತಿ। ಅತ್ತನಾ ವಾ ಹಿ ವಿಪ್ಪಕತಾ ಹೋತು ಪರೇಹಿ ವಾ ಉಭಯೇಹಿ ವಾ, ತಂ ಚೇ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಅತ್ತನಾ ವಾ ಪರಿಯೋಸಾಪೇತಿ, ಪರೇಹಿ ವಾ ಪರಿಯೋಸಾಪೇತಿ, ಅತ್ತನಾ ಚ ಪರೇಹಿ ಚಾತಿ ಯುಗನದ್ಧಂ ವಾ ಪರಿಯೋಸಾಪೇತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋಯೇವಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ।
ಕುರುನ್ದಿಯಂಪನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ದ್ವೇ ತಯೋ ಭಿಕ್ಖೂ ‘ಏಕತೋ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಕರೋನ್ತಿ, ರಕ್ಖತಿ ತಾವ, ಅವಿಭತ್ತತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿ। ‘ಇದಂ ಠಾನಂ ತವ, ಇದಂ ಮಮಾ’ತಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಿ ಆಪತ್ತಿ। ಸಾಮಣೇರೋ ಚ ಭಿಕ್ಖು ಚ ಏಕತೋ ಕರೋನ್ತಿ, ಯಾವ ಅವಿಭತ್ತಾ ತಾವ ರಕ್ಖತಿ। ಪುರಿಮನಯೇನ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ।
೩೬೪. ಅನಾಪತ್ತಿ ಲೇಣೇತಿಆದೀಸು ಲೇಣಂ ಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ। ನ ಹೇತ್ಥ ಲೇಪೋ ಘಟೀಯತಿ। ಗುಹಮ್ಪಿ ಇಟ್ಠಕಾಗುಹಂ ವಾ ಸಿಲಾಗುಹಂ ವಾ ದಾರುಗುಹಂ ವಾ ಭೂಮಿಗುಹಂ ವಾ ಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ।
ತಿಣಕುಟಿಕಾಯಾತಿ ಸತ್ತಭೂಮಿಕೋಪಿ ಪಾಸಾದೋ ತಿಣಪಣ್ಣಚ್ಛದನೋ ‘‘ತಿಣಕುಟಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಪನ ಕುಕ್ಕುಟಚ್ಛಿಕಗೇಹನ್ತಿ ಛದನಂ ದಣ್ಡಕೇಹಿ ಜಾಲಬದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ತಿಣೇಹಿ ವಾ ಪಣ್ಣೇಹಿ ವಾ ಛಾದಿತಕುಟಿಕಾವ ವುತ್ತಾ, ತತ್ಥ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ತಿಣಚ್ಛದನಗೇಹಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಉಲ್ಲಿತ್ತಾದಿಭಾವೋ ಏವ ಹಿ ಕುಟಿಯಾ ಲಕ್ಖಣಂ, ಸೋ ಚ ಛದನಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಚಙ್ಕಮನಸಾಲಾಯಂ ತಿಣಚುಣ್ಣಂ ಪರಿಪತತಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಓಗುಮ್ಫೇತ್ವಾ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾವಲಿತ್ತಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿಆದೀನಿ (ಚೂಳವ॰ ೨೬೦) ಚೇತ್ಥ ಸಾಧಕಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಭತೋ ಪಕ್ಖಂ ವಾ ಕೂಟಬದ್ಧಂ ವಾ ವಟ್ಟಂ ವಾ ಚತುರಸ್ಸಂ ವಾ ಯಂ ‘‘ಇಮಂ ಏತಸ್ಸ ಗೇಹಸ್ಸ ಛದನ’’ನ್ತಿ ಛದನಸಙ್ಖೇಪೇನ ಕತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಭಿತ್ತಿಲೇಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಲೇಪೇ ಘಟಿತೇ ಆಪತ್ತಿ। ಸಚೇ ಪನ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾವಲಿತ್ತಚ್ಛದನಸ್ಸ ಗೇಹಸ್ಸ ಲೇಪರಕ್ಖಣತ್ಥಂ ಉಪರಿ ತಿಣೇನ ಛಾದೇನ್ತಿ, ಏತ್ತಾವತಾ ತಿಣಕುಟಿ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ। ಕಿಂ ಪನೇತ್ಥ ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಪ್ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಪಚ್ಚಯಾವ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಉದಾಹು ಸಾರಮ್ಭಅಪರಿಕ್ಕಮನಪಚ್ಚಯಾಪೀತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ಪರಿವಾರೇ ವುತ್ತಂ –
‘‘ಭಿಕ್ಖು
ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ।
ಸಾರಮ್ಭಂ ಅಪರಿಕ್ಕಮನಂ ಅನಾಪತ್ತಿ।
ಪಞ್ಹಾ ಮೇಸಾ ಕುಸಲೇಹಿ ಚಿನ್ತಿತಾ’’ತಿ॥ (ಪರಿ॰ ೪೭೯)।
ಅಞ್ಞಸ್ಸತ್ಥಾಯಾತಿ ಕುಟಿಲಕ್ಖಣಪ್ಪತ್ತಮ್ಪಿ ಕುಟಿಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ವಾ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಅತ್ಥಾಯ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಯಂ ಪನ ‘‘ಆಪತ್ತಿ ಕಾರುಕಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ದುಕ್ಕಟಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಯಥಾಸಮಾದಿಟ್ಠಾಯ ಅಕರಣಪಚ್ಚಯಾ ವುತ್ತಂ।
ವಾಸಾಗಾರಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಅತ್ತನೋ ವಸನತ್ಥಾಯ ಅಗಾರಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಂ ವಾ ಜನ್ತಾಘರಂ ವಾ ಭೋಜನಸಾಲಾ ವಾ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಾ ವಾ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಕಾರೇತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಸಚೇಪಿಸ್ಸ ಹೋತಿ ‘‘ಉಪೋಸಥಾಗಾರಞ್ಚ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಹಞ್ಚ ವಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಜನ್ತಾಘರಞ್ಚ ಭೋಜನಸಾಲಾ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ತನೋ ವಾಸಾಗಾರತ್ಥಾಯ ಕರೋನ್ತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಉಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಾನಞ್ಚ ಆಳವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನಾಪತ್ತಿ।
ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಛಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕಿರಿಯಞ್ಚ ಕಿರಿಯಾಕಿರಿಯಞ್ಚ, ಇದಞ್ಹಿ ವತ್ಥುಂ ದೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಕರೋತೋ ಕಿರಿಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ವತ್ಥುಂ ಅದೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಕರೋತೋ ಕಿರಿಯಾಕಿರಿಯತೋ, ನೋಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ, ಅಚಿತ್ತಕಂ, ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಂ, ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ತಿಚಿತ್ತಂ, ತಿವೇದನನ್ತಿ।
ಕುಟಿಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೭. ವಿಹಾರಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
೩೬೫. ತೇನ ಸಮಯೇನಾತಿ ವಿಹಾರಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದಂ। ತತ್ಥ ಕೋಸಮ್ಬಿಯನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ನಗರೇ। ಘೋಸಿತಾರಾಮೇತಿ ಘೋಸಿತಸ್ಸ ಆರಾಮೇ। ಘೋಸಿತನಾಮಕೇನ ಕಿರ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಸೋ ಕಾರಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಘೋಸಿತಾರಾಮೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಛನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಕಾಲೇ ಉಪಟ್ಠಾಕಛನ್ನಸ್ಸ। ವಿಹಾರವತ್ಥುಂ, ಭನ್ತೇ, ಜಾನಾಹೀತಿ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾನಟ್ಠಾನಂ, ಭನ್ತೇ, ಜಾನಾಹಿ। ಏತ್ಥ ಚ ವಿಹಾರೋತಿ ನ ಸಕಲವಿಹಾರೋ, ಏಕೋ ಆವಾಸೋ, ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಅಯ್ಯಸ್ಸ ವಿಹಾರಂ ಕಾರಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ।
ಚೇತಿಯರುಕ್ಖನ್ತಿ ಗಾಮಪೂಜಿತಂ। ಏಸೇವ ನಯೋ ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ। ಅಪಿಚೇತ್ಥ ಜನಪದೋತಿ ಏಕಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ರಜ್ಜೇ ಏಕೇಕೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ। ರಟ್ಠನ್ತಿ ಸಕಲರಜ್ಜಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಸಕಲರಜ್ಜಮ್ಪಿ ಹಿ ಕದಾಚಿ ಕದಾಚಿ ತಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪೂಜಂ ಕರೋತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ರಟ್ಠಪೂಜಿತ’’ನ್ತಿ। ಏಕಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದನ್ತಿ। ಜೀವಸಞ್ಞಿನೋತಿ ಸತ್ತಸಞ್ಞಿನೋ।
೩೬೬. ಮಹಲ್ಲಕನ್ತಿ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವೇನ ಸಂಯಾಚಿಕಕುಟಿತೋ ಮಹನ್ತಭಾವೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ। ಯಸ್ಮಾ ವಾ ವತ್ಥುಂ ದೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕಮೇನಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಮಾಣಮಹನ್ತತಾಯಪಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ ‘‘ಮಹಲ್ಲಕೋ ನಾಮ ವಿಹಾರೋ ಸಸ್ಸಾಮಿಕೋ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಕುಟಿಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀಹಿ। ಸಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವಮತ್ತಮೇವ ಹಿ ಏತ್ಥ ಕಿರಿಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಾನಾಭಾವೋ ಪಮಾಣನಿಯಮಾಭಾವೋ ಚ ವಿಸೇಸೋ, ಪಮಾಣನಿಯಮಾಭಾವಾ ಚ ಚತುಕ್ಕಪಾರಿಹಾನೀತಿ।
ವಿಹಾರಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೮. ಪಠಮದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
೩೮೦. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದಂ। ತತ್ಥ ವೇಳುವನೇ ಕಲನ್ದಕನಿವಾಪೇತಿ ವೇಳುವನನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಉಯ್ಯಾನಸ್ಸ ನಾಮಂ, ತಂ ಕಿರ ವೇಳುಹಿ ಚ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ ಅಟ್ಠಾರಸಹತ್ಥೇನ ಚ ಪಾಕಾರೇನ ಗೋಪುರಟ್ಟಾಲಕಯುತ್ತಂ ನೀಲೋಭಾಸಂ ಮನೋರಮಂ ತೇನ ‘‘ವೇಳುವನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಕಲನ್ದಕಾನಞ್ಚೇತ್ಥ ನಿವಾಪಂ ಅದಂಸು ತೇನ ‘‘ಕಲನ್ದಕನಿವಾಪ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
ಪುಬ್ಬೇ ಕಿರ ಅಞ್ಞತರೋ ರಾಜಾ ತತ್ಥ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳನತ್ಥಂ ಆಗತೋ, ಸುರಾಮದೇನ ಮತ್ತೋ ದಿವಾಸೇಯ್ಯಂ ಸುಪಿ, ಪರಿಜನೋಪಿಸ್ಸ ಸುತ್ತೋ ರಾಜಾತಿ ಪುಪ್ಫಫಲಾದೀಹಿ ಪಲೋಭಿಯಮಾನೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಪಕ್ಕಮಿ। ಅಥ ಸುರಾಗನ್ಧೇನ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಾ ಸುಸಿರರುಕ್ಖಾ ಕಣ್ಹಸಪ್ಪೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಅಭಿಮುಖೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ದಿಸ್ವಾ ರುಕ್ಖದೇವತಾ ‘‘ರಞ್ಞೋ ಜೀವಿತಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕಾಳಕವೇಸೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಕಣ್ಣಮೂಲೇ ಸದ್ದಮಕಾಸಿ, ರಾಜಾ ಪಟಿಬುಜ್ಝಿ, ಕಣ್ಹಸಪ್ಪೋ ನಿವತ್ತೋ, ಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ಕಾಳಕಾಯ ಮಮ ಜೀವಿತಂ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ಕಾಳಕಾನಂ ಕಲನ್ದಕಾತಿ ಹಿ ಕಾಳಕಾನಂ ಏತಂ ನಾಮಂ।
ದಬ್ಬೋತಿ ತಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋತಿ ಮಲ್ಲರಾಜಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ। ಜಾತಿಯಾ ಸತ್ತವಸ್ಸೇನ ಅರಹತ್ತಂ ಸಚ್ಛಿಕತನ್ತಿ ಥೇರೋ ಕಿರ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕೋವ ಸಂವೇಗಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಖುರಗ್ಗೇಯೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಸಾವಕೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ಸಬ್ಬಂ ತೇನ ಅನುಪ್ಪತ್ತನ್ತಿ ಸಾವಕೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ ಚಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿ ಉತ್ತರಿ ಕರಣೀಯನ್ತಿ ಚತೂಸು ಸಚ್ಚೇಸು, ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ, ಸೋಳಸವಿಧಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಇದಾನಿಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿ ಉತ್ತರಿ ಕರಣೀಯಂ ನತ್ಥಿ। ಕತಸ್ಸ ವಾ ಪತಿಚಯೋತಿ ತಸ್ಸೇವ ಕತಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಪುನ ವಡ್ಢನಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಧೋತಸ್ಸ ವಿಯ ವತ್ಥಸ್ಸ ಪಟಿಧೋವನಂ ಪಿಸಿತಸ್ಸ ವಿಯ ಗನ್ಧಸ್ಸ ಪಟಿಪಿಸನಂ, ಪುಪ್ಫಿತಸ್ಸ ವಿಯ ಚ ಪುಪ್ಫಸ್ಸ ಪಟಿಪುಪ್ಫನನ್ತಿ। ರಹೋಗತಸ್ಸಾತಿ ರಹಸಿ ಗತಸ್ಸ। ಪಟಿಸಲ್ಲೀನಸ್ಸಾತಿ ತತೋ ತತೋ ಪಟಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಲ್ಲೀನಸ್ಸ, ಏಕೀಭಾವಂ ಗತಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ದಬ್ಬಸ್ಸ ಮಲ್ಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಯನ್ನೂನಾಹಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಪೇಯ್ಯಂ ಭತ್ತಾನಿ ಚ ಉದ್ದಿಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಥೇರೋ ಕಿರ ಅತ್ತನೋ ಕತಕಿಚ್ಚಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಇಮಂ ಅನ್ತಿಮಸರೀರಂ ಧಾರೇಮಿ, ತಞ್ಚ ಖೋ ವಾತಮುಖೇ ಠಿತ ಪದೀಪೋ ವಿಯ ಅನಿಚ್ಚತಾಮುಖೇ ಠಿತಂ, ನಚಿರಸ್ಸೇವ ನಿಬ್ಬಾಯನಧಮ್ಮಂ ಯಾವ ನ ನಿಬ್ಬಾಯತಿ ತಾವ ಕಿನ್ನು ಖೋ ಅಹಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಕರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತಿ – ‘‘ತಿರೋರಟ್ಠೇಸು ಬಹೂ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅದಿಸ್ವಾವ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ, ತೇ ಭಗವನ್ತಂ ‘ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮ ಚೇವ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮ ಚಾ’ತಿ ದೂರತೋಪಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತತ್ರ ಯೇಸಂ ಸೇನಾಸನಂ ನಪ್ಪಹೋತಿ, ತೇ ಸಿಲಾಪಟ್ಟಕೇಪಿ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತಿ। ಪಹೋಮಿ ಖೋ ಪನಾಹಂ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ತೇಸಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ದಬ್ಬಸ್ಸ ಮಲ್ಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಯನ್ನೂನಾಹಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಪೇಯ್ಯಂ ಭತ್ತಾನಿ ಚ ಉದ್ದಿಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ।
ನನು ಚ ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ಠಾನಾನಿ ಭಸ್ಸಾರಾಮತಾದಿಮನುಯುತ್ತಸ್ಸ ಯುತ್ತಾನಿ, ಅಯಞ್ಚ ಖೀಣಾಸವೋ ನಿಪ್ಪಪಞ್ಚಾರಾಮೋ, ಇಮಸ್ಸ ಕಸ್ಮಾ ಇಮಾನಿ ಪಟಿಭಂಸೂತಿ? ಪುಬ್ಬಪತ್ಥನಾಯ ಚೋದಿತತ್ತಾ। ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಕಿರ
ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಖೋ ಅನಿಸ್ಸರೋಸ್ಮಿ ಅತ್ತನಿ, ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ವಸಾಮಿ, ಸಚೇ ಮಂ ಭಗವಾ ಅನುಜಾನಿಸ್ಸತಿ ‘‘ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ ದಬ್ಬ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಪೇಹಿ ಭತ್ತಾನಿ ಚ ಉದ್ದಿಸಾ’’ತಿ ಆಹ। ಭಗವತೋ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸೀತಿ ಭಗವತೋ ವಚನಂ ಪತಿಅಸ್ಸೋಸಿ ಅಭಿಮುಖೋ ಅಸ್ಸೋಸಿ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
ಪಠಮಂ ದಬ್ಬೋ ಯಾಚಿತಬ್ಬೋತಿ ಕಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಯಾಚಾಪೇತಿ? ಗರಹಮೋಚನತ್ಥಂ। ಪಸ್ಸತಿ ಹಿ ಭಗವಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ದಬ್ಬಸ್ಸ ಇಮಂ ಠಾನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮೇತ್ತಿಯಭುಮಜಕಾನಂ ವಸೇನ ಮಹಾಉಪದ್ದವೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತತ್ರ ಕೇಚಿ ಗರಹಿಸ್ಸನ್ತಿ ‘ಅಯಂ ತುಣ್ಹೀಭೂತೋ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಂ ಅಕತ್ವಾ ಕಸ್ಮಾ ಈದಿಸಂ ಠಾನಂ ವಿಚಾರೇತೀ’ತಿ। ತತೋ ಅಞ್ಞೇ ವಕ್ಖನ್ತಿ ‘ಕೋ ಇಮಸ್ಸ ದೋಸೋ ಏತೇಹೇವ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಠಪಿತೋ’ತಿ ಏವಂ ಗರಹತೋ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಗರಹಮೋಚನತ್ಥಂ ಯಾಚಾಪೇತ್ವಾಪಿ ಪುನ ಯಸ್ಮಾ ಅಸಮ್ಮತೇ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥಯಮಾನೇ ಖಿಯ್ಯನಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ‘‘ಅಯಂ ಕಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಂ ಕರೋತಿ, ಇಸ್ಸರಿಯಂ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ। ಸಮ್ಮತೇ ಪನ ಕಥೇನ್ತೇ ‘‘ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಕಿಂ ಪನ ದ್ವೇ ಸಮ್ಮುತಿಯೋ ಏಕಸ್ಸ ದಾತುಂ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ? ನ ಕೇವಲಂ ದ್ವೇ, ಸಚೇ ಪಹೋತಿ, ತೇರಸಾಪಿ ದಾತುಂ ವಟ್ಟನ್ತಿ। ಅಪ್ಪಹೋನ್ತಾನಂ ಪನ ಏಕಾಪಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ವಾ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
೩೮೨. ಸಭಾಗಾನನ್ತಿ ಗುಣಸಭಾಗಾನಂ, ನ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವಸಭಾಗಾನಂ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಯೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸುತ್ತನ್ತಿಕಾ ತೇಸಂ ಏಕಜ್ಝ’’ನ್ತಿಆದಿ ಕಾಯದಳ್ಹೀಬಹುಲಾತಿ ಕಾಯಸ್ಸ ದಳ್ಹೀಭಾವಕರಣಬಹುಲಾ, ಕಾಯಪೋಸನಬಹುಲಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಾಯಪಿಮೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ರತಿಯಾತಿ ಇಮಾಯ ಸಗ್ಗಮಗ್ಗಸ್ಸ ತಿರಚ್ಛಾನಭೂತಾಯ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾರತಿಯಾ। ಅಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ವಿಹರಿಸ್ಸನ್ತಿ।
ತೇಜೋಧಾತುಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತೇನೇವಾಲೋಕೇನಾತಿ ತೇಜೋಕಸಿಣಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಅಭಿಞ್ಞಾಞಾಣೇನ ಅಙ್ಗುಲಿಜಲನಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ತೇನೇವ ತೇಜೋಧಾತುಸಮಾಪತ್ತಿಜನಿತೇನ ಅಙ್ಗುಲಿಜಾಲಾಲೋಕೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಂ ಪನ ಥೇರಸ್ಸ ಆನುಭಾವೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ, ತಂ ಸುತ್ವಾ ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಾ ಅಪಿಸು ಭಿಕ್ಖೂ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ವಿಕಾಲೇ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತೇ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ದೂರೇ ಅಪದಿಸನ್ತೀತಿ ಜಾನನ್ತಾವ ದೂರೇ ಅಪದಿಸನ್ತಿ। ಕಥಂ? ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆವುಸೋ ದಬ್ಬ ಗಿಜ್ಝಕೂಟೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ।
ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಜಲಮಾನಾಯ ಪುರತೋ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸಚೇ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಹೋತಿ, ಸಯಮೇವ ಗಚ್ಛತಿ। ಸಚೇ ಬಹೂ ಹೋನ್ತಿ, ಬಹೂ ಅತ್ತಭಾವೇ ನಿಮ್ಮಿನಾತಿ। ಸಬ್ಬೇ ಅತ್ತನಾ ಸದಿಸಾ ಏವ ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ।
ಅಯಂ ಮಞ್ಚೋತಿಆದೀಸು ಪನ ಥೇರೇ ‘‘ಅಯಂ ಮಞ್ಚೋ’’ತಿ ವದನ್ತೇ ನಿಮ್ಮಿತಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ‘‘ಅಯಂ ಮಞ್ಚೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ; ಏವಂ ಸಬ್ಬಪದೇಸು। ಅಯಞ್ಹಿ ನಿಮ್ಮಿತಾನಂ ಧಮ್ಮತಾ –
‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ
ಏಕಸ್ಮಿಂ ತುಣ್ಹಿಮಾಸೀನೇ, ಸಬ್ಬೇ ತುಣ್ಹೀ ಭವನ್ತಿ ತೇ’’ತಿ॥
ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ವಿಹಾರೇ ಮಞ್ಚಪೀಠಾದೀನಿ ನ ಪರಿಪೂರನ್ತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ಪೂರೇನ್ತಿ। ತೇನ ನಿಮ್ಮಿತಾನಂ ಅವತ್ಥುಕವಚನಂ ನ ಹೋತಿ।
ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಪುನದೇವ ವೇಳುವನಂ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತೀತಿ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಜನಪದಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ನ ನಿಸೀದತಿ, ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತಿ।
೩೮೩. ಮೇತ್ತಿಯಭೂಮಜಕಾತಿ ಮೇತ್ತಿಯೋ ಚೇವ ಭೂಮಜಕೋ ಚ, ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾನಂ ಅಗ್ಗಪುರಿಸಾ ಏತೇ। ಲಾಮಕಾನಿ ಚ ಭತ್ತಾನೀತಿ ಸೇನಾಸನಾನಿ
ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಿಕನ್ತಿ ನಾನಾಸಮ್ಭಾರೇಹಿ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಕತಂ ಸುಸಜ್ಜಿತಂ, ಸುಸಮ್ಪಾದಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಣಾಜಕನ್ತಿ ಸಕುಣ್ಡಕಭತ್ತಂ। ಬಿಲಙ್ಗದುತಿಯನ್ತಿ ಕಞ್ಜಿಕದುತಿಯಂ।
ಕಲ್ಯಾಣಭತ್ತಿಕೋತಿ ಕಲ್ಯಾಣಂ ಸುನ್ದರಂ ಅತಿವಿಯ ಪಣೀತಂ ಭತ್ತಮಸ್ಸಾತಿ ಕಲ್ಯಾಣಭತ್ತಿಕೋ, ಪಣೀತದಾಯಕತ್ತಾ ಭತ್ತೇನೇವ ಪಞ್ಞಾತೋ। ಚತುಕ್ಕಭತ್ತಂ ದೇತೀತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಭತ್ತಾನಿ ದೇತಿ, ತದ್ಧಿತವೋಹಾರೇನ ಪನ ‘‘ಚತುಕ್ಕಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಉಪತಿಟ್ಠಿತ್ವಾ ಪರಿವಿಸತೀತಿ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮನ್ತೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಪೂಜಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಸಮೀಪೇ ಠತ್ವಾ ಪರಿವಿಸತಿ। ಓದನೇನ ಪುಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಓದನಹತ್ಥಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಭನ್ತೇ ಓದನಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ಏವಂ ಕರಣತ್ಥೇಯೇವ ಕರಣವಚನಂ ಹೋತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸೂಪಾದೀಸು।
ಸ್ವಾತನಾಯಾತಿ ಸ್ವೇ ಭವೋ ಭತ್ತಪರಿಭೋಗೋ ಸ್ವಾತನೋ ತಸ್ಸತ್ಥಾಯ, ಸ್ವಾತನಾಯ ಸ್ವೇ ಕತ್ತಬ್ಬಸ್ಸ ಭತ್ತಪರಿಭೋಗಸ್ಸತ್ಥಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಉದ್ದಿಟ್ಠಂ ಹೋತೀತಿ ಪಾಪೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಹೋತಿ। ಮೇತ್ತಿಯಭೂಮಜಕಾನಂ ಖೋ ಗಹಪತೀತಿ ಇದಂ ಥೇರೋ ಅಸಮನ್ನಾಹರಿತ್ವಾ ಆಹ। ಏವಂಬಲವತೀ ಹಿ ತೇಸಂ ಯೇ ಜೇತಿ ಏತ್ಥ ಜೇತಿ ದಾಸಿಂ ಆಲಪತಿ।
ಹಿಯ್ಯೋ ಖೋ ಆವುಸೋ ಅಮ್ಹಾಕನ್ತಿ ರತ್ತಿಂ ಸಮ್ಮನ್ತಯಮಾನಾ ಅತೀತಂ ದಿವಸಭಾಗಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ನ ಚಿತ್ತರೂಪನ್ತಿ ನ ಚಿತ್ತಾನುರೂಪಂ, ಯಥಾ ಪುಬ್ಬೇ ಯತ್ತಕಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ತತ್ತಕಂ ಸುಪನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ಸುಪಿಂಸು, ಅಪ್ಪಕಮೇವ ಸುಪಿಂಸೂತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
ಬಹಾರಾಮಕೋಟ್ಠಕೇತಿ ಪತ್ತಕ್ಖನ್ಧಾತಿ ಪತಿತಕ್ಖನ್ಧಾ ಖನ್ಧಟ್ಠಿಕಂ ನಾಮೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ। ಪಜ್ಝಾಯನ್ತಾತಿ ಪಧೂಪಾಯನ್ತಾ।
ಯತೋ ನಿವಾತಂ ತತೋ ಸವಾತನ್ತಿ ಯತ್ಥ ನಿವಾತಂ ಅಪ್ಪಕೋಪಿ ವಾತೋ ನತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಮಹಾವಾತೋ ಉಟ್ಠಿತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಉದಕಂ ಮಞ್ಞೇ ಆದಿತ್ತನ್ತಿ ಉದಕಂ ವಿಯ ಆದಿತ್ತಂ।
೩೮೪. ಸರಸಿ ತ್ವಂ ದಬ್ಬ ಏವರೂಪಂ ಕತ್ತಾತಿ ತ್ವಂ ದಬ್ಬ ಏವರೂಪಂ ಕತ್ತಾ ಸರಸಿ। ಅಥ ವಾ ಸರಸಿ ತ್ವಂ ದಬ್ಬ ಏವರೂಪಂ ಯಥಾಯಂ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಆಹ, ಕತ್ತಾ ಧಾಸಿ ಏವರೂಪಂ, ಯಥಾಯಂ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಆಹಾತಿ ಏವಂ ಯೋಜೇತ್ವಾಪೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಯೇ ಪನ ‘‘ಕತ್ವಾ’’ತಿ ಪಠನ್ತಿ ತೇಸಂ ಉಜುಕಮೇವ।
ಯಥಾ ಮಂ ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ ಜಾನಾತೀತಿ ಥೇರೋ ಕಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಭಗವಾ ಭನ್ತೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ, ಅಹಞ್ಚ ಖೀಣಾಸವೋ, ನತ್ಥಿ ಮಯ್ಹಂ ವತ್ಥುಪಟಿಸೇವನಾ, ತಂ ಮಂ ಭಗವಾ ಜಾನಾತಿ, ತತ್ರಾಹಂ ಕಿಂ ವಕ್ಖಾಮಿ, ಯಥಾ ಮಂ ಭಗವಾ ಜಾನಾತಿ ತಥೇವಾಹಂ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ।
ನ ಖೋ ದಬ್ಬ ದಬ್ಬಾ ಏವಂ ನಿಬ್ಬೇಠೇನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ನ ಖೋ ದಬ್ಬ ಪಣ್ಡಿತಾ ಯಥಾ ತ್ವಂ ಪರಪ್ಪಚ್ಚಯೇನ ನಿಬ್ಬೇಠೇಸಿ, ಏವಂ ನಿಬ್ಬೇಠೇನ್ತಿ; ಅಪಿ ಚ ಖೋ ಯದೇವ ಸಾಮಂ ಞಾತಂ ತೇನ ನಿಬ್ಬೇಠೇನ್ತೀತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ತಯಾ ಕತಂ ಕತನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ? ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಪರಿಸಬಲೇನ ವಾ ಪಕ್ಖುಪತ್ಥಮ್ಭೇನ ವಾ ಅಕಾರಕೋ ಕಾರಕೋ ಕಾತುಂ, ಕಾರಕೋ ವಾ ಅಕಾರಕೋ ಕಾತುಂ, ತಸ್ಮಾ ಯಂ ಸಯಂ ಕತಂ ವಾ ಅಕತಂ ವಾ ತದೇವ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಭಗವಾ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ‘‘ಅಹಂ ಜಾನಾಮಿ, ಖೀಣಾಸವೋ ತ್ವಂ; ನತ್ಥಿ ತುಯ್ಹಂ ದೋಸೋ, ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖುನೀ
ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ ಉಪವಾದಪರಿವಜ್ಜನತೋಪಿ ನಾವೋಚ। ಯದಿ ಹಿ ಭಗವಾ ಏವಂ
ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ ಸುಪಿನನ್ತೇನಪಿ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವಿತಾತಿ ಸುಪಿನನ್ತೇನಪಿ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ನ ಅಭಿಜಾನಾಮಿ, ನ ಪಟಿಸೇವಿತಾ ಅಹನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಥ ವಾ ಪಟಿಸೇವಿತಾ ಹುತ್ವಾ ಸುಪಿನನ್ತೇನಪಿ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ನ ಜಾನಾಮೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಯೇ ಪನ ‘‘ಪಟಿಸೇವಿತ್ವಾ’’ತಿ ಪಠನ್ತಿ ತೇಸಂ ಉಜುಕಮೇವ। ಪಗೇವ ಜಾಗರೋತಿ ಜಾಗರನ್ತೋ ಪನ ಪಠಮಂಯೇವ ನ ಜಾನಾಮೀತಿ।
ತೇನ ಹಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಮೇತ್ತಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ನಾಸೇಥಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ದಬ್ಬಸ್ಸ ಚ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಚ ವಚನಂ ನ ಘಟೀಯತಿ ತಸ್ಮಾ ಮೇತ್ತಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ನಾಸೇಥಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
ತತ್ಥ ತಿಸ್ಸೋ ನಾಸನಾ – ಲಿಙ್ಗನಾಸನಾ, ಸಂವಾಸನಾಸನಾ, ದಣ್ಡಕಮ್ಮನಾಸನಾತಿ। ತಾಸು ‘‘ದೂಸಕೋ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೬೬) ಅಯಂ ‘‘ಲಿಙ್ಗನಾಸನಾ’’। ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅದಸ್ಸನೇ ವಾ ಅಪ್ಪಟಿಕಮ್ಮೇ ವಾ ಪಾಪಿಕಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೇ ವಾ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಅಯಂ ‘‘ಸಂವಾಸನಾಸನಾ’’। ‘‘ಚರ ‘‘ದಣ್ಡಕಮ್ಮನಾಸನಾ’’। ಇಧ ಪನ ಲಿಙ್ಗನಾಸನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ – ‘‘ಮೇತ್ತಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ನಾಸೇಥಾ’’ತಿ।
ಇಮೇ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನುಯುಞ್ಜಥಾತಿ ಇಮಿನಾ ಇಮಂ ದೀಪೇತಿ ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಅಕಾರಿಕಾ ಅದ್ಧಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಉಯ್ಯೋಜಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ಯೇಹಿ ಉಯ್ಯೋಜಿತಾ ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನುಯುಞ್ಜಥ ಗವೇಸಥ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ।
ಕಿಂ ಪನ ಭಗವತಾ ಮೇತ್ತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ನಾಸಿತಾ ಅಪ್ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ನಾಸಿತಾತಿ, ಕಿಞ್ಚೇತ್ಥ ಯದಿ ತಾವ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ನಾಸಿತಾ, ಥೇರೋ ಕಾರಕೋ ಹೋತಿ ಸದೋಸೋ? ಅಥ ಅಪ್ಪಟಿಞ್ಞಾಯ, ಥೇರೋ ಅಕಾರಕೋ ಹೋತಿ ನಿದ್ದೋಸೋ।
ಭಾತಿಯರಾಜಕಾಲೇಪಿ ಮಹಾವಿಹಾರವಾಸೀನಞ್ಚ ಅಭಯಗಿರಿವಾಸೀನಞ್ಚ ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಪನ ‘‘ಮುಸಾವಾದೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
ತತ್ರಾಯಂ ವಿಚಾರಣಾ, ಪುರಿಮನಯೇ ತಾವ ಅನುದ್ಧಂಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಯುಜ್ಜತಿ। ಯಥಾ ಸತಿಪಿ ಮುಸಾವಾದೇ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಸತಿಪಿ ಚ ಮುಸಾವಾದೇ ಅಸುದ್ಧಂ ಸುದ್ಧದಿಟ್ಠಿನೋ ಅಕ್ಕೋಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವದನ್ತಸ್ಸ ಓಮಸವಾದೇನೇವ
ತತ್ರ ಪನ ಇದಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ – ‘‘ಅನುದ್ಧಂಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಅಸತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ಕೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ? ತತ್ರ ಯಸ್ಮಾ ಮುಸಾ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇ ಸಿದ್ಧೇಪಿ ಅಮೂಲಕೇನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ಅನುದ್ಧಂಸನೇ ವಿಸುಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅನುದ್ಧಂಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಸತಿ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದೇ
ಅಥ ಖೋ ಮೇತ್ತಿಯಭೂಮಜಕಾತಿ ಏವಂ ‘‘ಮೇತ್ತಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ನಾಸೇಥ, ಇಮೇ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನುಯುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ಭಗವತಿ ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ‘‘ದೇಥ ದಾನಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಸೇತಕಾನೀ’’ತಿ ನಾಸಿಯಮಾನಂ ತಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ದಿಸ್ವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ತಂ ಮೋಚೇತುಕಾಮತಾಯ ಅತ್ತನೋ ಅಪರಾಧಂ ಆವಿಕರಿಂಸು, ಏತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಮೇತ್ತಿಯಭೂಮಜಕಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
೩೮೫-೬. ದುಟ್ಠೋ ದೋಸೋತಿ ದೂಸಿತೋ ಚೇವ ದೂಸಕೋ ಚ। ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಹಿ ದೋಸೇ ಪುಗ್ಗಲೋ ತೇನ ದೋಸೇನ ದೂಸಿತೋ ಹೋತಿ ಪಕತಿಭಾವಂ ಜಹಾಪಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದುಟ್ಠೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪರಞ್ಚ ದೂಸೇತಿ ವಿನಾಸೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದೋಸೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇತಿ ‘‘ದುಟ್ಠೋ ದೋಸೋ’’ತಿ ಏಕಸ್ಸೇವೇತಂ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಆಕಾರನಾನತ್ತೇನ ನಿದಸ್ಸನಂ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ದುಟ್ಠೋ ದೋಸೋತಿ ದೂಸಿತೋ ಚೇವ ‘‘ಕುಪಿತೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಕುಪಿತೋತಿ ಕುಪ್ಪಭಾವಂ ಪಕತಿತೋ ಚವನಭಾವಂ ಪತ್ತೋ। ಅನತ್ತಮನೋತಿ ನ ಸಕಮನೋ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ಅಟ್ಠಿತಚಿತ್ತೋ; ಅಪಿಚ ಪೀತಿಸುಖೇಹಿ ನ ಅತ್ತಮನೋ ನ ಅತ್ತಚಿತ್ತೋತಿ ಅನತ್ತಮನೋ। ಅನಭಿರದ್ಧೋತಿ ನ ಸುಖಿತೋ ನ ವಾ ಪಸಾದಿತೋತಿ ಅನಭಿರದ್ಧೋ। ಪಟಿಘೇನ ಆಹತಂ ಚಿತ್ತಮಸ್ಸಾತಿ ಆಹತಚಿತ್ತೋ। ಚಿತ್ತಥದ್ಧಭಾವಚಿತ್ತಕಚವರಸಙ್ಖಾತಂ ಪಟಿಘಖೀಲಂ ಖಿಲಜಾತೋ। ಅಪ್ಪತೀತೋತಿ ನಪ್ಪತೀತೋ ಪೀತಿಸುಖಾದೀಹಿ ವಜ್ಜಿತೋ, ನ ಅಭಿಸಟೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪದಭಾಜನೇ ಪನ ಯೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ವಸೇನ ಅಪ್ಪತೀತೋ ಹೋತಿ, ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತೇನ ಚ ಕೋಪೇನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
ತತ್ಥ ತೇನ ಚ ಕೋಪೇನಾತಿ ಯೇನ ದುಟ್ಠೋತಿ ಚ ಕುಪಿತೋತಿ ಚ ವುತ್ತೋ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಹೇತಂ ಪಕತಿಭಾವಂ ಜಹಾಪನತೋ ಏಕಾಕಾರಂ ಹೋತಿ। ತೇನ ಚ ದೋಸೇನಾತಿ ಯೇನ ‘‘ದೋಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಮೇವ ದಸ್ಸೇತಿ।
ತಾಯ ಚ ಅನತ್ತಮನತಾಯಾತಿ ಯಾಯ ‘‘ಅನತ್ತಮನೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ತಾಯ ಚ ಅನಭಿರದ್ಧಿಯಾತಿ ಯಾಯ ‘‘ಅನಭಿರದ್ಧೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
ಅಮೂಲಕೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ನಾಸ್ಸ ಮೂಲನ್ತಿ ಅಮೂಲಕಂ, ತಂ ಪನಸ್ಸ ಅಮೂಲಕತ್ತಂ ಯಸ್ಮಾ ಚೋದಕವಸೇನ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ನ ಚುದಿತಕವಸೇನ। ತಸ್ಮಾ ತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಅಮೂಲಕಂ ನಾಮ ಅದಿಟ್ಠಂ ಅಸುತಂ ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ತೇನ ಇಮಂ ದೀಪೇತಿ ‘‘ಯಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಚೋದಕೇನ ಚುದಿತಕಮ್ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೇ ನೇವ ದಿಟ್ಠಂ ನ ಸುತಂ ನ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ಇದಂ ಏತೇಸಂ ದಸ್ಸನಸವನಪರಿಸಙ್ಕಾಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಮೂಲಾನಂ
ತತ್ಥ ಅದಿಟ್ಠಂ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ಪಸಾದಚಕ್ಖುನಾ ವಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ವಾ ಅದಿಟ್ಠಂ। ಅಸುತಂ ನಾಮ ತಥೇವ ಕೇನಚಿ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ನ ಸುತಂ। ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ ಚಿತ್ತೇನ ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ।
‘‘ದಿಟ್ಠಂ’’ ‘‘ಸುತಂ’’ ನಾಮ ತಥೇವ ಸುತಂ। ‘‘ಪರಿಸಙ್ಕಿತ’’ಮ್ಪಿ ಅತ್ತನಾ ವಾ ಪರೇನ ವಾ ಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ। ತತ್ಥ ಅತ್ತನಾ ದಿಟ್ಠಂ ದಿಟ್ಠಮೇವ, ಪರೇಹಿ ದಿಟ್ಠಂ ಅತ್ತನಾ ಸುತಂ, ಪರೇಹಿ ಸುತಂ, ಪರೇಹಿ ಪರಿಸಙ್ಕಿತನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಅತ್ತನಾ ಸುತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ತಿಟ್ಠತಿ।
ಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ಪನ ತಿವಿಧಂ – ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ, ಸುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ, ಮುತಪರಿಸಙ್ಕಿತನ್ತಿ। ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಕಮ್ಮೇನ ಗಾಮಸಮೀಪೇ ಏಕಂ ಗುಮ್ಬಂ ಪವಿಟ್ಠೋ, ಅಞ್ಞತರಾಪಿ ಇತ್ಥೀ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ತಂ ಗುಮ್ಬಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಾ, ನಾಪಿ ಭಿಕ್ಖು ಇತ್ಥಿಂ ಅದ್ದಸ; ನ ಇತ್ಥೀ ಭಿಕ್ಖುಂ, ಅದಿಸ್ವಾವ ಉಭೋಪಿ ಯಥಾರುಚಿಂ ಪಕ್ಕನ್ತಾ, ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ಉಭಿನ್ನಂ ತತೋ ನಿಕ್ಖಮನಂ
ಸುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಅನ್ಧಕಾರೇ ವಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ವಾ ಓಕಾಸೇ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತಾದಿಸಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರವಚನಂ ಸುಣಾತಿ, ಸಮೀಪೇ ಅಞ್ಞಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಮ್ಪಿ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ಸೋ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಇಮೇಸಂ ಕತಂ ವಾ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ ವಾ’’ತಿ ಪರಿಸಙ್ಕತಿ, ಇದಂ ಸುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ।
ಮುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ನಾಮ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಧುತ್ತಾ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಪುಪ್ಫಗನ್ಧಮಂಸಸುರಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಇತ್ಥೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಂ ಪಚ್ಚನ್ತವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಣ್ಡಪೇ ವಾ ಭೋಜನಸಾಲಾದೀಸು ವಾ ಯಥಾಸುಖಂ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ಗತಾ, ಪುನದಿವಸೇ ಭಿಕ್ಖೂ ತಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಸಿದಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವಿಚಿನನ್ತಿ। ತತ್ರ ಚ ಕೇನಚಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಗೇವ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ವತ್ತಸೀಸೇನ ಮಣ್ಡಪಂ ವಾ ಭೋಜನಸಾಲಂ ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತೇನ ಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಆಮಟ್ಠಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಕೇನಚಿ ಉಪಟ್ಠಾಕಕುಲತೋ ಆಭತೇಹಿ ಪುಪ್ಫಾದೀಹಿ ಪೂಜಾ ಕತಾ ಹೋತಿ, ಕೇನಚಿ ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಂ ಅರಿಟ್ಠಂ ಪೀತಂ ಹೋತಿ, ಅಥ ತೇ ‘‘ಕಸ್ಸಿದಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವಿಚಿನನ್ತಾ
ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಂ ಅತ್ಥಿ ಸಮೂಲಕಂ, ಅತ್ಥಿ ಅಮೂಲಕಂ; ದಿಟ್ಠಮೇವ ಅತ್ಥಿ ಸಞ್ಞಾಸಮೂಲಕಂ, ಅತ್ಥಿ ಸಞ್ಞಾಅಮೂಲಕಂ। ಏಸ ನಯೋ ಸುತೇಪಿ। ಪರಿಸಙ್ಕಿತೇ ಪನ ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ಅತ್ಥಿ ಸಮೂಲಕಂ, ಅತ್ಥಿ ಅಮೂಲಕಂ; ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಿತಮೇವ ಅತ್ಥಿ ಸಞ್ಞಾಸಮೂಲಕಂ
ಅನುದ್ಧಂಸೇಯ್ಯಾತಿ ಧಂಸೇಯ್ಯ ಪಧಂಸೇಯ್ಯ ಅಭಿಭವೇಯ್ಯ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರೇಯ್ಯ। ತಂ ಪನ ಅನುದ್ಧಂಸನಂ ಯಸ್ಮಾ ಅತ್ತನಾ ಚೋದೇನ್ತೋಪಿ ಪರೇನ ಚೋದಾಪೇನ್ತೋಪಿ ಕರೋತಿಯೇವ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಚೋದೇತಿ ವಾ ಚೋದಾಪೇತಿ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
ತತ್ಥ ಚೋದೇತೀತಿ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಆಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿಆದೀಹಿ ವಚನೇಹಿ ಸಯಂ ಚೋದೇತಿ, ತಸ್ಸ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ। ಚೋದಾಪೇತೀತಿ ಅತ್ತನಾ ಸಮೀಪೇ ಠತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಭಿಕ್ಖು ಆಣಾಪೇತಿ, ಸೋ ತಸ್ಸ ವಚನೇನ ತಂ ಚೋದೇತಿ, ಚೋದಾಪಕಸ್ಸೇವ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ। ಅಥ ಸೋಪಿ ‘‘ಮಯಾ ದಿಟ್ಠಂ ಸುತಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಚೋದೇತಿ, ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಜನಾನಂ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ।
ಚೋದನಾಪ್ಪಭೇದಕೋಸಲ್ಲತ್ಥಂ ಪನೇತ್ಥ ಏಕವತ್ಥುಏಕಚೋದಕಾದಿಚತುಕ್ಕಂ ತಾವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಏಕೇನ ವತ್ಥುನಾ ಚೋದೇತಿ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಚೋದನಾಯ ಏಕಂ ವತ್ಥು ಏಕೋ ಚೋದಕೋ। ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಏಕಂ ಏಕವತ್ಥುನಾ ಚೋದೇನ್ತಿ, ಪಞ್ಚಸತಾ ಮೇತ್ತಿಯಭೂಮಜಕಪ್ಪಮುಖಾ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ದಬ್ಬಂ ಮಲ್ಲಪುತ್ತಮಿವ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಚೋದನಾಯ ಏಕಂ ವತ್ಥು ನಾನಾಚೋದಕಾ। ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸಮ್ಬಹುಲೇಹಿ ವತ್ಥೂಹಿ ಚೋದೇತಿ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಚೋದನಾಯ ನಾನಾವತ್ಥೂನಿ ಏಕೋ ಚೋದಕೋ। ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಸಮ್ಬಹುಲೇಹಿ ವತ್ಥೂಹಿ ಚೋದೇನ್ತಿ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಚೋದನಾಯ ನಾನಾವತ್ಥೂನಿ ನಾನಾಚೋದಕಾ।
ಚೋದೇತುಂ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋ ಆಹ। ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರೋ ಪನ ‘‘ಪಞ್ಚಪಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಗೋದತ್ತತ್ಥೇರೋ ಪನ ‘‘ನ ಕೋಚಿ ನ ಲಭತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸುತ್ವಾ ಚೋದೇತಿ, ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸುತ್ವಾ ಚೋದೇತಿ…ಪೇ॰… ತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕಾನಂ ಸುತ್ವಾ ಚೋದೇತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಸುತ್ತಮಾಹರಿ। ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಥೇರಾನಂ ವಾದೇ ಚುದಿತಕಸ್ಸೇವ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ।
ಅಯಂ ಪನ ಚೋದನಾ ನಾಮ ದೂತಂ ವಾ ಪಣ್ಣಂ ವಾ ಸಾಸನಂ ವಾ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ ಸೀಸಂ ನ ಏತಿ, ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪನ ಸಮೀಪೇ ಠತ್ವಾವ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ ವಾ ವಚೀಭೇದೇನ ವಾ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಸೀಸಂ ಏತಿ। ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಮೇವ ಹಿ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ ಸೀಸಂ ನ ಏತಿ, ಇದಂ ಪನ ಅನುದ್ಧಂಸನಂ ಅಭೂತಾರೋಚನಞ್ಚ ಏತಿಯೇವ। ಯೋ ಪನ ದ್ವಿನ್ನಂ ಠಿತಟ್ಠಾನೇ ಏಕಂ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಚೋದೇತಿ, ಸೋ ಚೇ ಜಾನಾತಿ, ಸೀಸಂ ಏತಿ। ಇತರೋ ಜಾನಾತಿ, ಸೀಸಂ ನ ಏತಿ। ದ್ವೇಪಿ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಚೋದೇತಿ, ಏಕೋ ವಾ ಜಾನಾತು ದ್ವೇ ವಾ, ಸೀಸಂ ಏತಿಯೇವ। ಏಸವ ನಯೋ ಸಮ್ಬಹುಲೇಸು। ತಙ್ಖಣೇಯೇವ ಚ ಜಾನನಂ ನಾಮ ದುಕ್ಕರಂ, ಸಮಯೇನ ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ಞಾತೇ ಪನ ಞಾತಮೇವ ಹೋತಿ। ಪಚ್ಛಾ ಚೇ ಜಾನಾತಿ, ಸೀಸಂ ನ ಏತಿ। ಸಿಕ್ಖಾಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ ಅಭೂತಾರೋಚನಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾ-ಅತ್ತಕಾಮ-ದುಟ್ಠದೋಸಭೂತಾರೋಚನಸಿಕ್ಖಾಪದಾನೀತಿ ಸಬ್ಬಾನೇವ ಹಿ ಇಮಾನಿ ಏಕಪರಿಚ್ಛೇದಾನಿ।
ಏವಂ ಕಾಯವಾಚಾವಸೇನ ಚಾಯಂ ದುವಿಧಾಪಿ ಚೋದನಾ। ಪುನ ದಿಟ್ಠಚೋದನಾ, ಸುತಚೋದನಾ, ಪರಿಸಙ್ಕಿತಚೋದನಾತಿ ತಿವಿಧಾ ಹೋತಿ। ಅಪರಾಪಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ಹೋತಿ – ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಚೋದನಾ, ಆಚಾರವಿಪತ್ತಿಚೋದನಾ, ದಿಟ್ಠಿವಿಪತ್ತಿಚೋದನಾ, ಆಜೀವವಿಪತ್ತಿಚೋದನಾತಿ। ತತ್ಥ ಗರುಕಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ವಸೇನ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಚೋದನಾ
ಅಪರಾಪಿ ವತ್ಥುಸನ್ದಸ್ಸನಾ ನಾಮ ‘‘ತ್ವಂ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವಿತ್ಥ, ಅದಿನ್ನಂ ಆದಿಯಿತ್ಥ, ಮನುಸ್ಸಂ ಘಾತಯಿತ್ಥ, ಅಭೂತಂ ಆರೋಚಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಾ। ಆಪತ್ತಿಸನ್ದಸ್ಸನಾ ನಾಮ ‘‘ತ್ವಂ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಾ। ಸಂವಾಸಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ನಾಮ ‘‘ನತ್ಥಿ ಸಾಮೀಚಿಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ನಾಮ ಅಭಿವಾದನ-ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾನ-ಅಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮ-ಬೀಜನಾದಿಕಮ್ಮಾನಂ ಅಕರಣಂ। ತಂ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವನ್ದನಾದೀನಿ ಕರೋತೋ ಏಕಸ್ಸ ಅಕತ್ವಾ ಸೇಸಾನಂ ಕರಣಕಾಲೇ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ಚೋದನಾ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಪನ ಸೀಸಂ ನ ಏತಿ। ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಮಮ ವನ್ದನಾದೀನಿ ನ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೇ ಪನ ‘‘ಅಸ್ಸಮಣೋಸಿ ಅಸಕ್ಯಪುತ್ತಿಯೋಸೀ’’ತಿಆದಿವಚನೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಘಟಿತೇಯೇವ ಸೀಸಂ ಏತಿ। ಯಾಗುಭತ್ತಾದಿನಾ ಪನ ಯಂ ಇಚ್ಛತಿ ತಂ ಆಪುಚ್ಛತಿ, ನ ತಾವತಾ ಚೋದನಾ ಹೋತಿ।
ಅಪರಾಪಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠಪನಕ್ಖನ್ಧಕೇ ‘‘ಏಕಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಧಮ್ಮಿಕಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠಪನಂ ಏಕಂ ಧಮ್ಮಿಕ’’ನ್ತಿ ಆದಿಂ ‘‘ಕತ್ವಾ ಯಾವ ದಸ ಅಧಮ್ಮಿಕಾನಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠಪನಾನಿ ದಸ ಧಮ್ಮಿಕಾನೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೩೮೭) ಏವಂ ಅಧಮ್ಮಿಕಾ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸ ಧಮ್ಮಿಕಾ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸಾತಿ ದಸುತ್ತರಸತಂ ಚೋದನಾ ವುತ್ತಾ। ತಾ ದಿಟ್ಠೇನ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ ದಸುತ್ತರಸತಂ, ಸುತೇನ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ ದಸುತ್ತರಸತಂ, ಪರಿಸಙ್ಕಿತೇನ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ ದಸುತ್ತರಸತನ್ತಿ ತಿಂಸಾನಿ ತೀಣಿ ಸತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಕಾಯೇನ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ, ವಾಚಾಯ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸ, ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ತಿಗುಣಾನಿ ಕತಾನಿ ನವುತಾನಿ ನವ ಸತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಅತ್ತನಾ ಚೋದೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಪರೇನ ಚೋದಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ತತ್ತಕಾನೇವಾತಿ ವೀಸತಿಊನಾನಿ ದ್ವೇ ಸಹಸ್ಸಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಪುನ ದಿಟ್ಠಾದಿಭೇದೇ ಸಮೂಲಕಾಮೂಲಕವಸೇನ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಾ ಚೋದನಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
ಇಮಸ್ಮಿಂ
ವುತ್ತಪ್ಪಭೇದಾಸು
ತತ್ಥ ಚ ‘‘ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಭೂತಂ ವತ್ಥು। ‘‘ವಿನಯೋ’’ತಿ ಚೋದನಾ ಸಾರಣಾ ಚ। ‘‘ಸತ್ಥುಸಾಸನ’’ನ್ತಿ ಞತ್ತಿಸಮ್ಪದಾ ಚ ಅನುಸಾವನಸಮ್ಪದಾ ಚ। ತಸ್ಮಾ ಚೋದಕೇನ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಆರೋಚಿತೇ ಚುದಿತಕೋ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ ‘‘ಸನ್ತಮೇತಂ, ನೋ’’ತಿ। ಏವಂ ವತ್ಥುಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಭೂತೇನ ವತ್ಥುನಾ ಚೋದೇತ್ವಾ ಸಾರೇತ್ವಾ ಚ ಞತ್ತಿಸಮ್ಪದಾಯ ಅನುಸಾವನಸಮ್ಪದಾಯ ಚ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವೂಪಸಮೇತಬ್ಬಂ। ತತ್ರ ಚೇ ಅಲಜ್ಜೀ ಲಜ್ಜಿಂ ಚೋದೇತಿ, ಸೋ ಚ ಅಲಜ್ಜೀ ಬಾಲೋ ಹೋತಿ ಅಬ್ಯತ್ತೋ ನಾಸ್ಸ ನಯೋ ದಾತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೋ – ‘‘ಕಿಮ್ಹಿ ನಂ ಚೋದೇಸೀ’’ತಿ? ಅದ್ಧಾ ಸೋ ವಕ್ಖತಿ – ‘‘ಕಿಮಿದಂ, ಭನ್ತೇ, ಕಿಮ್ಹಿ ನಂ ನಾಮಾ’’ತಿ। ತ್ವಂ ಕಿಮ್ಹಿ ನಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾಸಿ, ನ ಯುತ್ತಂ ತಯಾ ಏವರೂಪೇನ ಬಾಲೇನ ಪರಂ ಚೋದೇತುನ್ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ ನಾಸ್ಸ ಅನುಯೋಗೋ ದಾತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ಅಲಜ್ಜೀ ಪಣ್ಡಿತೋ ಹೋತಿ
ಸಚೇ ಲಜ್ಜೀ ಅಲಜ್ಜಿಂ ಚೋದೇತಿ, ಸೋ ಚ ಲಜ್ಜೀ ಬಾಲೋ ಹೋತಿ ಅಬ್ಯತ್ತೋ, ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಅನುಯೋಗಂ ದಾತುಂ। ತಸ್ಸ ನಯೋ ದಾತಬ್ಬೋ – ‘‘ಕಿಮ್ಹಿ ನಂ ಚೋದೇಸಿ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಯಾ ವಾ ಆಚಾರವಿಪತ್ತಿಆದೀಸು
ತದತ್ಥದೀಪನತ್ಥಞ್ಚ ಇದಂ ವತ್ಥು ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತೇಪಿಟಕಚೂಳಾಭಯತ್ಥೇರೋ ಕಿರ ಲೋಹಪಾಸಾದಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿನಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ವುಟ್ಠಾತಿ, ತಸ್ಸ ವುಟ್ಠಾನಸಮಯೇ ದ್ವೇ ಅತ್ತಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಕಥಂ ಪವತ್ತೇಸುಂ। ಏಕೋ ‘‘ಏತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಏತಮ್ಪಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ನ ದೇತಿ। ಅಥ ಅಪ್ಪಾವಸೇಸೇ ಪಠಮಯಾಮೇ ಥೇರಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ‘‘ಅಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಕಥೇತಿ, ಅಯಂ ಪನ ಪಟಿಞ್ಞಂ ನ ದೇತಿ, ಬಹೂನಿ ಚ ವತ್ಥೂನಿ ಓಸಟಾನಿ ಅದ್ಧಾ ಏತಂ ಕತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಸುದ್ಧಲದ್ಧಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ। ತತೋ ಬೀಜನೀದಣ್ಡಕೇನ ಪಾದಕಥಲಿಕಾಯ ಸಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಆವುಸೋ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತುಂ ಅನನುಚ್ಛವಿಕೋ ಅಞ್ಞೇನ ವಿನಿಚ್ಛಿನಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಕಸ್ಮಾ ಭನ್ತೇತಿ? ಥೇರೋ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ, ಚುದಿತಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಕಾಯೇ ಡಾಹೋ ಉಟ್ಠಿತೋ, ತತೋ ಸೋ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತುಂ ಅನುರೂಪೇನ ವಿನಯಧರೇನ ನಾಮ ತುಮ್ಹಾದಿಸೇನೇವ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಚೋದಕೇನ ಚ ಈದಿಸೇನೇವ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸೇತಕಾನಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ‘‘ಚಿರಂ ಕಿಲಮಿತತ್ಥ ಮಯಾ’’ತಿ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
ಏವಂ ಲಜ್ಜಿನಾ ಚೋದಿಯಮಾನೋ ಅಲಜ್ಜೀ ಬಹೂಸುಪಿ ವತ್ಥೂಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಪಟಿಞ್ಞಂ ನ ದೇತಿ, ಸೋ ನೇವ ‘‘ಸುದ್ಧೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ ನ ‘‘ಅಸುದ್ಧೋ’’ತಿ। ಜೀವಮತಕೋ ನಾಮ ಆಮಕಪೂತಿಕೋ ನಾಮ ಚೇಸ।
ಸಚೇ
ಅಥ ಲಜ್ಜೀ ಲಜ್ಜಿಂ ಚೋದೇತಿ, ವಿವಾದೋ ಚ ನೇಸಂ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿದೇವ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋ ಹೋತಿ, ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಅಚ್ಚಯಂ ದೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ। ಅಥ ಪನೇತ್ಥ ಚುದಿತಕೇನ ಸಹಸಾ ವಿರದ್ಧಂ ಹೋತಿ, ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಲಜ್ಜೀ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಸೋ ಚ ಪಕ್ಖಾನುರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ನ ದೇತಿ, ‘‘ಮಯಂ ಸದ್ದಹಾಮ, ಮಯಂ ಸದ್ದಹಾಮಾ’’ತಿ ಬಹೂ ಉಟ್ಠಹನ್ತಿ। ಸೋ ತೇಸಂ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಏಕವಾರಂ ದ್ವೇವಾರಂ ಸುದ್ಧೋ ಹೋತು। ಅಥ ಪನ ವಿರದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಠಾನೇ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ನ ದಾತಬ್ಬೋ।
ಏವಂ
ಚೋದನಾಯ ಕತಿ ಮೂಲಾನಿ, ಕತಿ ವತ್ಥೂನಿ, ಕತಿ ಭೂಮಿಯೋ? ಚೋದನಾಯ ದ್ವೇ ಮೂಲಾನಿ – ಸಮೂಲಿಕಾ ವಾ ಅಮೂಲಿಕಾ ವಾ; ತೀಣಿ ವತ್ಥೂನಿ – ದಿಟ್ಠಂ, ಸುತಂ, ಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ; ಪಞ್ಚ ಭೂಮಿಯೋ – ಕಾಲೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ ನೋ ಅಕಾಲೇನ, ಭೂತೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ ನೋ ಅಭೂತೇನ, ಸಣ್ಹೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ ನೋ ಫರುಸೇನ, ಅತ್ಥಸಂಹಿತೇನ ವಕ್ಖಾಮಿ ನೋ ಅನತ್ಥಸಂಹಿತೇನ, ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೋ ವಕ್ಖಾಮಿ ನೋ ದೋಸನ್ತರೋತಿ। ಇಮಾಯ ಚ ಪನ ಚೋದನಾಯ ಚೋದಕೇನ ಪುಗ್ಗಲೇನ ‘‘ಪರಿಸುದ್ಧಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ನು ಖೋಮ್ಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಚೂಳವ॰ ೩೯೯) ನಯೇನ ಉಪಾಲಿಪಞ್ಚಕೇ ವುತ್ತೇಸು ಪನ್ನರಸಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ, ಚುದಿತಕೇನ ದ್ವೀಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ ಸಚ್ಚೇ ಚ ಅಕುಪ್ಪೇ ಚಾತಿ।
ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ನಂ ಇಮಮ್ಹಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾ ಚಾವೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅಪಿ
ಖಣಾದೀನಿ ಸಮಯವೇವಚನಾನಿ। ತಂ ಖಣಂ ತಂ ಲಯಂ ತಂ ಮುಹುತ್ತಂ ವೀತಿವತ್ತೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ತಸ್ಮಿಂ ಲಯೇ ತಸ್ಮಿಂ ಮುಹುತ್ತೇ ವೀತಿವತ್ತೇ। ಭುಮ್ಮಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಹಿ ಇದಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ।
ಸಮನುಗ್ಗಾಹಿಯಮಾನನಿದ್ದೇಸೇ ಯೇನ ವತ್ಥುನಾ ಅನುದ್ಧಂಸಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಚತೂಸು ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥೂಸು ಯೇನ ವತ್ಥುನಾ ಚೋದಕೇನ ಚುದಿತಕೋ ಅನುದ್ಧಂಸಿತೋ ಅಭಿಭೂತೋ ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಮನುಗ್ಗಾಹಿಯಮಾನೋತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಚೋದಕೇನ ವುತ್ತವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸೋ ಚೋದಕೋ ಅನುವಿಜ್ಜಕೇನ ‘‘ಕಿಂ ತೇ ದಿಟ್ಠಂ, ಕಿನ್ತಿ ತೇ ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅನುವಿಜ್ಜಿಯಮಾನೋ ವೀಮಂಸಿಯಮಾನೋ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿಯಮಾನೋ।
ಅಸಮನುಗ್ಗಾಹಿಯಮಾನನಿದ್ದೇಸೇ ನ ಕೇನಚಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋತಿ ಅನುವಿಜ್ಜಕೇನ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಕೇನಚಿ, ಅಥ ವಾ ದಿಟ್ಠಾದೀಸು ವತ್ಥೂಸು ಕೇನಚಿ ಅವುಚ್ಚಮಾನೋ। ಏತೇಸಞ್ಚ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಾತಿಕಾಪದಾನಂ ಪರತೋ
ಇದಾನಿ ‘‘ಅಮೂಲಕಞ್ಚೇವ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಅಮೂಲಕಲಕ್ಖಣಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಅವತ್ವಾ ಅಪುಬ್ಬಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಧಿಕರಣಂ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಅಧಿಕರಣಂ ಅಧಿಕರಣಟ್ಠೇನ ಏಕಮ್ಪಿ ವತ್ಥುವಸೇನ ನಾನಾ ಹೋತಿ, ತೇನಸ್ಸ ತಂ ನಾನತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಚತ್ತಾರಿ ಅಧಿಕರಣಾನಿ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಕೋ ಪನ ಸೋ ಅಧಿಕರಣಟ್ಠೋ, ಯೇನೇತಂ ಏಕಂ ಹೋತೀತಿ? ಸಮಥೇಹಿ ಅಧಿಕರಣೀಯತಾ। ತಸ್ಮಾ ಯಂ ಅಧಿಕಿಚ್ಚ ಆರಬ್ಭ ಪಟಿಚ್ಚ ಸನ್ಧಾಯ ಸಮಥಾ ವತ್ತನ್ತಿ, ತಂ ‘‘ಅಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
ಅಟ್ಠಕಥಾಸು
ತಂ ಪನೇತಂ ‘‘ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯಾ ತಬ್ಭಾಗಿಯಾ…ಪೇ॰… ಏವಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ತಬ್ಭಾಗಿಯನ್ತಿ ಚ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಕುಸಲಂ ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಂ ಸಿಯಾ ಅಬ್ಯಾಕತ’’ನ್ತಿ ಚ ಏವಮಾದೀಹಿ ವಿರುಜ್ಝತಿ। ನ ಹಿ ತೇ ಪಣ್ಣತ್ತಿಯಾ ಕುಸಲಾದಿಭಾವಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ನ ಚ ‘‘ಅಮೂಲಕೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಧಮ್ಮೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಆಗತೋ ಪಾರಾಜಿಕಧಮ್ಮೋ ಪಣ್ಣತ್ತಿ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಅಚ್ಚನ್ತಅಕುಸಲತ್ತಾ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಹೇತಂ – ‘‘ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಂ ಸಿಯಾ ಅಬ್ಯಾಕತ’’ನ್ತಿ (ಪರಿ॰ ೩೦೩)।
ಯಞ್ಚೇತಂ ‘‘ಅಮೂಲಕೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಮೂಲಕಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ, ತಸ್ಸೇವಾಯಂ ‘‘ಅಮೂಲಕಞ್ಚೇವ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪಟಿನಿದ್ದೇಸೋ, ನ ಪಣ್ಣತ್ತಿಯಾ ನ ಹಿ ಅಞ್ಞಂ ನಿದ್ದಿಸಿತ್ವಾ
ತತ್ಥ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ। ‘‘ಇಧ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅನುವದನ್ತಿ ಸೀಲವಿಪತ್ತಿಯಾ ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ಚತಸ್ಸೋ ವಿಪತ್ತಿಯೋ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಅನುವಾದೋ ಅನುವಾದಾಧಿಕರಣಂ। ‘‘ಪಞ್ಚಪಿ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ, ಸತ್ತಪಿ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಆಪತ್ತಿಯೇವ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ। ‘‘ಯಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಯತಾ ಕರಣೀಯತಾ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಂ ಞತ್ತಿಕಮ್ಮಂ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮಂ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೨೧೫) ಏವಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಸಙ್ಘಕಿಚ್ಚಂ ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನತ್ಥೇ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಮೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಸೇಸಾನಿ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ, ಏತ್ತಕಾ ಹಿ ಅಧಿಕರಣಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥಾ। ತೇಸು ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ತಂ ದಿಟ್ಠಾದೀಹಿ ಮೂಲೇಹಿ ಅಮೂಲಕಞ್ಚೇವ ಅಧಿಕರಣಂ ಹೋತಿ। ಅಯಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖು ದೋಸಂ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ, ಪಟಿಚ್ಚ ತಿಟ್ಠತಿ ‘‘ತುಚ್ಛಕಂ ಮಯಾ ಭಣಿತ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತೋ ಪಟಿಜಾನಾತಿ। ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುದ್ಧಂಸಿತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ ಅಯಂ ತಾವಸ್ಸ ಸಪದಾನುಕ್ಕಮನಿದ್ದೇಸಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ।
೩೮೭. ಇದಾನಿ ಯಾನಿ ತಾನಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ದಿಟ್ಠಾದೀನಿ ಚೋದನಾವತ್ಥೂನಿ ವುತ್ತಾನಿ, ತೇಸಂ ವಸೇನ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಆಪತ್ತಿಂ ರೋಪೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅದಿಟ್ಠಸ್ಸ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅದಿಟ್ಠಸ್ಸ ಹೋತೀತಿ ಅದಿಟ್ಠೋ ಅಸ್ಸ ಹೋತಿ। ಏತೇನ ಚೋದಕೇನ ಅದಿಟ್ಠೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಸ ನಯೋ ಅಸುತಸ್ಸ ಹೋತೀತಿಆದೀಸುಪಿ।
ದಿಟ್ಠೋ ಮಯಾತಿ ದಿಟ್ಠೋಸಿ ಮಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸುತೋ ಮಯಾತಿಆದೀಸುಪಿ। ಸೇಸಂ ಅದಿಟ್ಠಮೂಲಕೇ
ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂಯೇವ ಚ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚೋದಕವಾರೇ ಯಥಾ ಇಧಾಗತೇಸು ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋಸಿ, ಅಸ್ಸಮಣೋಸಿ, ಅಸಕ್ಯಪುತ್ತಿಯೋಸೀ’’ತಿ ಇಮೇಸು ವಚನೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಸ ವಸೇನ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ
‘‘ನತ್ಥಿ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥೋ ವಾ ಪವಾರಣಾ ವಾ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ವಾ’’ತಿ ಇಮಾನಿ ಪನ ಸುದ್ಧಾನಿ ಸೀಸಂ ನ ಏನ್ತಿ, ‘‘ದುಸ್ಸೀಲೋಸಿ ನತ್ಥಿ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥೋ ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ದುಸ್ಸೀಲಾದಿಪದೇಸು ಪನ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿಆದಿಪದೇಸು ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸದ್ಧಿಂ ಘಟಿತಾನೇವ ಸೀಸಂ ಏನ್ತಿ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಕರಾನಿ ಹೋನ್ತಿ।
ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋ ಪನಾಹ – ‘‘ನ ಕೇವಲಂ ಇಧ ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಗತಾನಿ ‘ದುಸ್ಸೀಲೋ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ’ತಿಆದಿಪದಾನೇವ ಸೀಸಂ ಏನ್ತಿ, ‘ಕೋಣ್ಠೋಸಿ ಮಹಾಸಾಮಣೇರೋಸಿ, ಮಹಾಉಪಾಸಕೋಸಿ, ಜೇಟ್ಠಬ್ಬತಿಕೋಸಿ, ನಿಗಣ್ಠೋಸಿ, ಆಜೀವಕೋಸಿ, ತಾಪಸೋಸಿ, ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋಸಿ, ಪಣ್ಡಕೋಸಿ, ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋಸಿ, ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋಸಿ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋಸಿ, ಮಾತುಘಾತಕೋಸಿ, ಪಿತುಘಾತಕೋಸಿ, ಅರಹನ್ತಘಾತಕೋಸಿ, ಸಙ್ಘಭೇದಕೋಸಿ, ಲೋಹಿತುಪ್ಪಾದಕೋಸಿ, ಭಿಕ್ಖುನೀದೂಸಕೋಸಿ, ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಓಸೀ’ತಿ ಇಮಾನಿಪಿ ಸೀಸಂ ಏನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ। ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋಯೇವ ಚ ‘‘ದಿಟ್ಠೇ ವೇಮತಿಕೋತಿಆದೀಸು ಯದಗ್ಗೇನ ವೇಮತಿಕೋ ತದಗ್ಗೇನ ನೋ ಕಪ್ಪೇತಿ, ಯದಗ್ಗೇನ ನೋ ಕಪ್ಪೇತಿ ತದಗ್ಗೇನ ನಸ್ಸರತಿ, ಯದಗ್ಗೇನ ನಸ್ಸರತಿ ತದಗ್ಗೇನ ಪಮುಟ್ಠೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದತಿ।
ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರೋ ಪನ ಏಕೇಕಂ ದ್ವಿಧಾ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ನಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಕಥಂ? ದಿಟ್ಠೇ ವೇಮತಿಕೋತಿ ಅಯಂ ತಾವ ದಸ್ಸನೇ ವಾ ವೇಮತಿಕೋ ಹೋತಿ ಪುಗ್ಗಲೇ ವಾ, ತತ್ಥ ‘‘ದಿಟ್ಠೋ ನುಖೋ ಮಯಾ ನ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ ಏವಂ ದಸ್ಸನೇ ವೇಮತಿಕೋ ಹೋತಿ। ‘‘ಅಯಂ ನುಖೋ ಮಯಾ ದಿಟ್ಠೋ ಅಞ್ಞೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ವೇಮತಿಕೋ ಹೋತಿ। ಏವಂ ದಸ್ಸನಂ ವಾ ನೋ ಕಪ್ಪೇತಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ವಾ, ದಸ್ಸನಂ ವಾ ನಸ್ಸರತಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ವಾ, ದಸ್ಸನಂ ವಾ ಪಮುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ವಾ। ಏತ್ಥ ಚ ವೇಮತಿಕೋತಿ ವಿಮತಿಜಾತೋ। ನೋ ಕಪ್ಪೇತೀತಿ ನ ಸದ್ದಹತಿ। ನಸ್ಸರತೀತಿ ಅಸಾರಿಯಮಾನೋ ನಸ್ಸರತಿ। ಯದಾ ಪನ ತಂ ಪಮುಟ್ಠೋತಿ
೩೮೯. ತತೋ ಪರಂ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ಅನಾಪತ್ತಿಭೇದಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಸುದ್ಧೇ ಸುದ್ಧದಿಟ್ಠೀ’’ತಿಆದಿಕಂ ಚತುಕ್ಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಮೇಕಂ ಪದಂ ಚತೂಹಿ ಚತೂಹಿ ಭೇದೇಹಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಪಾಳಿನಯೇನೇವ ಸಕ್ಕಾ ಜಾನಿತುಂ। ಕೇವಲಂ ಹೇತ್ಥಾಧಿಪ್ಪಾಯಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಯಞ್ಹಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ನಾಮ – ಚಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ಅಕ್ಕೋಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ಕಮ್ಮಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ವುಟ್ಠಾನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಟ್ಠಪನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ಅನುವಿಜ್ಜನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ಧಮ್ಮಕಥಾಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಅನೇಕವಿಧೋ। ತತ್ಥ ಪುರಿಮೇಸು ಚತೂಸು ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇಸು ಓಕಾಸಂ ಅಕಾರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ। ಓಕಾಸಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾಪಿ ಚ ಸಮ್ಮುಖಾ ಅಮೂಲಕೇನ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಅನುದ್ಧಂಸೇನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ। ಅಮೂಲಕೇನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ಅನುದ್ಧಂಸೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ। ಆಚಾರವಿಪತ್ತಿಯಾ ಅನುದ್ಧಂಸೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ। ಅಕ್ಕೋಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವದನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ। ಅಸಮ್ಮುಖಾ ಪನ ಸತ್ತಹಿಪಿ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೇಹಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ। ಅಸಮ್ಮುಖಾ ಏವ ಸತ್ತವಿಧಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವ।
ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಪನ ‘‘ವುಟ್ಠಾನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘ತ್ವಂ ಇಮಂ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ ತಂ ಪಟಿಕರೋಹೀ’ತಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ಓಕಾಸಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಬ್ಬತ್ಥೇವ ಪನ ‘‘ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಂ ಠಪೇನ್ತಸ್ಸ ಓಕಾಸಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಠಪನಕ್ಖೇತ್ತಂ ಪನ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಘೋ ಅಜ್ಜುಪೋಸಥೋ ಪನ್ನರಸೋ ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ ಸಙ್ಘೋ ಉಪೋಸಥಂ ಕರೇಯ್ಯ’’ತಿ ಏತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ರೇ-ಕಾರೇ ಅನತಿಕ್ಕನ್ತೇಯೇವ ಠಪೇತುಂ ಲಬ್ಭತಿ। ತತೋ ಪರಂ ಪನ ಯ್ಯ-ಕಾರೇ ಪತ್ತೇ ನ ಲಬ್ಭತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಪವಾರಣಾಯ। ಅನುವಿಜ್ಜಕಸ್ಸಾಪಿ ಓಸಟೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ‘‘ಅತ್ಥೇತಂ ತವಾ’’ತಿ ಅನುವಿಜ್ಜನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವದನ್ತಸ್ಸ ಓಕಾಸಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ।
ಧಮ್ಮಕಥಿಕಸ್ಸಾಪಿ ಧಮ್ಮಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಯೋ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕರೋತಿ, ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಅಸ್ಸಮಣೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅನೋದಿಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಓಕಾಸಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ। ಸಚೇ ಪನ ಓದಿಸ್ಸ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕೋ ಚ ಅಸುಕೋ
ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀಸು
ಪಠಮದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೯. ದುತಿಯದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
೩೯೧. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ದುತಿಯದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದಂ। ತತ್ಥ ಹನ್ದ ಮಯಂ ಆವುಸೋ ಇಮಂ ಛಗಲಕಂ ದಬ್ಬಂ ಮಲ್ಲಪುತ್ತಂ ನಾಮ ಕರೋಮಾತಿ ತೇ ಕಿರ ಪಠಮವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತನೋ ಮನೋರಥಂ ಸಮ್ಪಾದೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಲದ್ಧನಿಗ್ಗಹಾ ವಿಘಾತಪ್ಪತ್ತಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತಾದಿಸಂ ವತ್ಥುಂ ಪರಿಯೇಸಮಾನಾ ವಿಚರನ್ತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ದಿಸ್ವಾ ತುಟ್ಠಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ಹನ್ದ ಮಯಂ, ಆವುಸೋ, ಇಮಂ ಛಗಲಕಂ ದಬ್ಬಂ ಮಲ್ಲಪುತ್ತಂ ನಾಮ ಕರೋಮಾ’’ತಿ, ‘‘ದಬ್ಬೋ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ ನಾಮಾಯ’’ನ್ತಿ ಏವಮಸ್ಸ ನಾಮಂ ಕರೋಮಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಮೇತ್ತಿಯಂ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುನಿನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ।
ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಮೇತ್ತಿಯಭುಮಜಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನುಯುಞ್ಜಿಂಸೂತಿ ಏವಂ ಅನುಯುಞ್ಜಿಂಸು –‘‘ಆವುಸೋ, ಕುಹಿಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಬ್ಬೋ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ ಮೇತ್ತಿಯಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ? ‘‘ಗಿಜ್ಝಕೂಟಪಬ್ಬತಪಾದೇ’’ತಿ। ‘‘ಕಾಯ ವೇಲಾಯ’’ತಿ? ‘‘ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಗಮನವೇಲಾಯಾ’’ತಿ। ಆವುಸೋ ದಬ್ಬ ಇಮೇ ಏವಂ ವದನ್ತಿ – ‘‘ತ್ವಂ ತದಾ ಕುಹಿ’’ನ್ತಿ? ‘‘ವೇಳುವನೇ ಭತ್ತಾನಿ ಉದ್ದಿಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ತವ ತಾಯ ವೇಲಾಯ ವೇಳುವನೇ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಕೋ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ? ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ತೇ ಸಙ್ಘಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಜಾನಾಥ ತುಮ್ಹೇ ತಾಯ ವೇಲಾಯ ಇಮಸ್ಸ ವೇಳುವನೇ ಅತ್ಥಿಭಾವ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಆಮ, ಆವುಸೋ, ಜಾನಾಮ, ಥೇರೋ ಸಮ್ಮುತಿಲದ್ಧದಿವಸತೋ
ಕಿಂ ಪನ ತುಮ್ಹೇ, ಆವುಸೋ, ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ದಬ್ಬಂ ಮಲ್ಲಪುತ್ತಂ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಞ್ಞಭಾಗಸ್ಸ ಇದಂ, ಅಞ್ಞಭಾಗೋ ವಾ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ। ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ಆಧಾರೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ವತ್ಥು ಅಧಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಯೋ ಹಿ ಸೋ ‘‘ದಬ್ಬೋ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ಛಗಲಕೋ ವುತ್ತೋ, ಸೋ ಯ್ವಾಯಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ದಬ್ಬಸ್ಸ ಮಲ್ಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಭಾಗೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಪಕ್ಖೋ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿ ಚೇವ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೋ ಚ ತತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಭಾಗಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸಸ್ಸ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಹೋತಿ ತಿರಚ್ಛಾನಜಾತಿಯಾ
ಏತ್ಥ ಚ ದಿಸ್ಸತಿ ಅಪದಿಸ್ಸತಿ ಅಸ್ಸ ಅಯನ್ತಿ ವೋಹರೀಯತೀತಿ ದೇಸೋ। ಜಾತಿಆದೀಸು ಅಞ್ಞತರಕೋಟ್ಠಾಸಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ವತ್ಥುಂ ಲಿಸ್ಸತಿ ಸಿಲಿಸ್ಸತಿ ವೋಹಾರಮತ್ತೇನೇವ ಈಸಕಂ ಅಲ್ಲೀಯತೀತಿ ಲೇಸೋ। ಜಾತಿಆದೀನಂಯೇವ ಅಞ್ಞತರಕೋಟ್ಠಾಸಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ತತೋ ಪರಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ। ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಯಮ್ಪಿ ಅಯಮೇವತ್ಥೋ। ಪದಭಾಜನೇ ಪನ ಯಸ್ಸ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿದೇಸಂ ಲೇಸಮತ್ತಂ ಉಪಾದಾಯ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಅನುದ್ಧಂಸೇಯ್ಯ
೩೯೩. ಯಾನಿ ಪನ ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ವಚನಸಾಮಞ್ಞತೋ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರವಸೇನ ಪವತ್ತಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಧಿಕರಣಾನಿ, ತೇಸಂ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯತಾ ಚ ತಬ್ಭಾಗಿಯತಾ ಚ ಯಸ್ಮಾ ಅಪಾಕಟಾ ಜಾನಿತಬ್ಬಾ ಚ ವಿನಯಧರೇಹಿ, ತಸ್ಮಾ ವಚನಸಾಮಞ್ಞತೋ ಲದ್ಧಂ ‘‘ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸಾತಿ ಆಪತ್ತಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ ವಾ ಹೋತಿ ಅಧಿಕರಣಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯಾ ಚ ಸಾ ಅವಸಾನೇ ಆಪತ್ತಞ್ಞಭಾಗಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ವಸೇನ ಚೋದನಾ ವುತ್ತಾ, ತಮ್ಪಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅಯಂ ಸಬ್ಬಾಧಿಕರಣಾನಂ ತಬ್ಭಾಗಿಯಅಞ್ಞಭಾಗಿಯತಾ ಸಮಾಹಟಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
ತತ್ಥ ಚ ಆಪತ್ತಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ ವಾತಿ ಪಠಮಂ ಉದ್ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ‘‘ಕಥಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಾ ಹೋತೀ’’ತಿ ನಿದ್ದೇಸೇ ಆರಭಿತಬ್ಬೇ ಯಸ್ಮಾ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ತಬ್ಭಾಗಿಯವಿಚಾರಣಾಯಂಯೇವ ಅಯಮತ್ಥೋ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ಅನಾರಭಿತ್ವಾ ‘‘ಕಥಞ್ಚ ಅಧಿಕರಣಂ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯ’’ನ್ತಿ ಪಚ್ಛಿಮಪದಂಯೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿದ್ದೇಸೋ ಆರದ್ಧೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
ತತ್ಥ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ಸಿಯಾ ತಬ್ಭಾಗಿಯಂ ಸಿಯಾ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಸ್ಸ ಪಠಮಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ಇಧಾಪಿ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಮೇವ ಪಠಮಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ, ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯತ್ತಞ್ಚ ಪರತೋ ತಬ್ಭಾಗಿಯತ್ತಞ್ಚ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣಂ ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ತಬ್ಭಾಗಿಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಬುದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚತ್ತಾರಿ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಅಧಿಕರಣಞ್ಚ ಇದಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಂ ಅಧಿಕರಣಞ್ಚ ಸಭಾಗತಾಯ ಸರಿಕ್ಖತಾಯ ಚ ಏಕಂ ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣಮೇವ ಹೋತಿ। ಕಿಂ ಪನ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಅಧಿಕರಣಂ
೩೯೪. ಕಿಞ್ಚಿ ದೇಸಂ ಲೇಸಮತ್ತಂ ಉಪಾದಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ದೇಸೋತಿ ವಾ ಲೇಸಮತ್ತೋತಿ ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ನಾನಂ ಅತ್ಥತೋ ಏಕಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಲೇಸೋ ನಾಮ ದಸ ಲೇಸಾ ಜಾತಿಲೇಸೋ ನಾಮಲೇಸೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಜಾತಿಯೇವ ಜಾತಿಲೇಸೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸು।
೩೯೫. ಇದಾನಿ ತಮೇವ ಲೇಸಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ಯಥಾ ತಂ ಉಪಾದಾಯ ಅನುದ್ಧಂಸನಾ ಹೋತಿ ತಥಾ ಸವತ್ಥುಕಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಜಾತಿಲೇಸೋ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ ದಿಟ್ಠೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಖತ್ತಿಯೋ ದಿಟ್ಠೋ ಹೋತೀತಿ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಖತ್ತಿಯಜಾತಿಯೋ ಇಮಿನಾ ಚೋದಕೇನ ದಿಟ್ಠೋ ಹೋತಿ। ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತೋತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ। ಅಞ್ಞಂ ಖತ್ತಿಯಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಚೋದೇತೀತಿ ಅಥ ಸೋ ಅಞ್ಞಂ ಅತ್ತನೋ ವೇರಿಂ ಖತ್ತಿಯಜಾತಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ತಂ ಖತ್ತಿಯಜಾತಿಲೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏವಂ ಚೋದೇತಿ ‘‘ಖತ್ತಿಯೋ ಮಯಾ ದಿಟ್ಠೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತೋ, ತ್ವಂ ಖತ್ತಿಯೋ, ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋಸೀ’’ ಅಥ ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಸೋ ಖತ್ತಿಯೋ, ನ ಅಞ್ಞೋ, ಪಾರಾಜಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋಸಿ, ಅಸ್ಸಮಣೋಸಿ ಅಸಕ್ಯಪುತ್ತಿಯೋಸಿ ನತ್ಥಿ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥೋ ವಾ ಪವಾರಣಾ ವಾ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಂ ವಾ’’ತಿ, ಆಪತ್ತಿ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸ। ಏತ್ಥ ಚ ತೇಸಂ ಖತ್ತಿಯಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಸದಿಸಸ್ಸ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ದೀಘಾದಿನೋ ವಾ ದಿಟ್ಠಾದಿನೋ ವಾ ವಸೇನ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯತಾ ಖತ್ತಿಯಜಾತಿಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಆಧಾರವಸೇನ ಅಧಿಕರಣತಾ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
೪೦೦. ಪತ್ತಲೇಸನಿದ್ದೇಸೇ ಚ ಸಾಟಕಪತ್ತೋತಿ ಲೋಹಪತ್ತಸದಿಸೋ ಸುಸಣ್ಠಾನೋ ಸುಚ್ಛವಿ ಸಿನಿದ್ಧೋ ಭಮರವಣ್ಣೋ ಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತೋ ವುಚ್ಚತಿ। ಸುಮ್ಭಕಪತ್ತೋತಿ ಪಕತಿಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತೋ।
೪೦೬. ಯಸ್ಮಾ
೪೦೮. ಅನಾಪತ್ತಿ ತಥಾಸಞ್ಞೀ ಚೋದೇತಿ ವಾ ಚೋದಾಪೇತಿ ವಾತಿ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಂಯೇವ ಅಯಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿ ಯೋ ಏವಂ ತಥಾಸಞ್ಞೀ ಚೋದೇತಿ ವಾ ಚೋದಾಪೇತಿ ವಾ ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ। ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀನಿಪಿ ಪಠಮದುಟ್ಠದೋಸಸದಿಸಾನೇವಾತಿ।
ದುತಿಯದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೧೦. ಪಠಮಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
೪೦೯. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದಂ। ತತ್ಥ ಅಥ ಖೋ ದೇವದತ್ತೋತಿಆದೀಸು ಯೋ ಚ ದೇವದತ್ತೋ, ಯಥಾ ಚ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಯೇನ ಚ ಕಾರಣೇನ ಕೋಕಾಲಿಕಾದಯೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಏಥ ಮಯಂ ಆವುಸೋ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭೇದಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ ಚಕ್ಕಭೇದ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಘಭೇದಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ॰ ೩೪೩) ಆಗತಮೇವ। ಪಞ್ಚವತ್ಥುಯಾಚನಾ ಪನ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ತತ್ಥೇವ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ। ಅಥ ಖೋ ಇಧಾಪಿ ಆಗತತ್ತಾ ಯದೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ವತ್ವಾವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ।
ಸಾಧು ಭನ್ತೇತಿ ಆಯಾಚನಾ। ಭಿಕ್ಖೂ ಯಾವಜೀವಂ ಆರಞ್ಞಿಕಾ ಅಸ್ಸೂತಿ ಆರಞ್ಞಿಕಧುತಙ್ಗಂ ಸಮಾದಾಯ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಯಾವ ಜೀವನ್ತಿ ತಾವ ಆರಞ್ಞಿಕಾ ಹೋನ್ತು ಯೋ ಗಾಮನ್ತಂ ಓಸರೇಯ್ಯ ವಜ್ಜಂ ನಂ ಫುಸೇಯ್ಯಾತಿ
೪೧೦. ಜನಂ ಸಞ್ಞಾಪೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ಜನಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದಿಭಾವಂ ಜಾನಾಪೇಸ್ಸಾಮ, ಅಥ ವಾ ಪರಿತೋಸೇಸ್ಸಾಮ ಪಸಾದೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
ಇಮಾನಿ ಪನ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥೂನಿ ಯಾಚತೋ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾವ ಅಞ್ಞಾಸಿ ಭಗವಾ ‘‘ಸಙ್ಘಭೇದತ್ಥಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಅಯಂ ಯಾಚತೀ’’ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಾನಿ ಅನುಜಾನಿಯಮಾನಾನಿ ಬಹೂನಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಮಗ್ಗನ್ತರಾಯಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ‘‘ಅಲಂ ದೇವದತ್ತಾ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಯೋ ಇಚ್ಛತಿ ಆರಞ್ಞಿಕೋ ಹೋತೂ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
ಏತ್ಥ ಪನ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಕುಲಪುತ್ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಪತಿರೂಪಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ‘‘ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಜ್ಝಾಸಯೋ ಹೋತಿ ಮಹುಸ್ಸಾಹೋ, ಸಕ್ಕೋತಿ ಗಾಮನ್ತಸೇನಾಸನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕಾತುಂ। ಏಕೋ ದುಬ್ಬಲೋ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಥಾಮೋ ಅರಞ್ಞೇ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಗಾಮನ್ತೇಯೇವ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಏಕೋ ಮಹಬ್ಬಲೋ ಸಮಪ್ಪವತ್ತಧಾತುಕೋ ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿಸಮ್ಪನ್ನೋ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠೇಸು ಸಮಚಿತ್ತೋ ಅರಞ್ಞೇಪಿ ಗಾಮನ್ತೇಪಿ ಸಕ್ಕೋತಿಯೇವ। ಏಕೋ ನೇವ ಗಾಮನ್ತೇ ನ ಅರಞ್ಞೇ ಸಕ್ಕೋತಿ ಪದಪರಮೋ ಹೋತಿ।
ತತ್ರ
ಯೋ ಪನ ದುಬ್ಬಲೋ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಥಾಮೋ ಗಾಮನ್ತೇಯೇವ ಸಕ್ಕೋತಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕಾತುಂ, ನ ಅರಞ್ಞೇ ಸೋ ಗಾಮನ್ತೇಯೇವ ವಸತು, ಯ್ವಾಯಂ ಮಹಬ್ಬಲೋ ಸಮಪ್ಪವತ್ತಧಾತುಕೋ ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿಸಮ್ಪನ್ನೋ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠೇಸು ಸಮಚಿತ್ತೋ ಅರಞ್ಞೇಪಿ ಗಾಮನ್ತೇಪಿ ಸಕ್ಕೋತಿಯೇವ, ಅಯಮ್ಪಿ ಗಾಮನ್ತಸೇನಾಸನಂ ಪಹಾಯ
ಯೋ ಪನಾಯಂ ನೇವ ಗಾಮನ್ತೇ ನ ಅರಞ್ಞೇ ಸಕ್ಕೋತಿ ಪದಪರಮೋ ಹೋತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಅರಞ್ಞೇಯೇವ
ಏವಂ ಯ್ವಾಯಂ ದುಬ್ಬಲೋ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಥಾಮೋ ಗಾಮನ್ತೇಯೇವ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಕ್ಕೋತಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕಾತುಂ ನ ಅರಞ್ಞೇ, ಇಮಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ಭಗವಾ ‘‘ಯೋ ಇಚ್ಛತಿ ಗಾಮನ್ತೇ ವಿಹರತೂ’’ತಿ ಆಹ। ಇಮಿನಾ ಚ ಪುಗ್ಗಲೇನ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ದ್ವಾರಂ ದಿನ್ನಂ।
ಯದಿ ಪನ ಭಗವಾ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ವಾದಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಯ್ವಾಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪಕತಿಯಾ ದುಬ್ಬಲೋ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಥಾಮೋ, ಯೋಪಿ ದಹರಕಾಲೇ ಅರಞ್ಞವಾಸಂ ಅಭಿಸಮ್ಭುಣಿತ್ವಾ ಜಿಣ್ಣಕಾಲೇ ವಾ ವಾತಪಿತ್ತಾದೀಹಿ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಧಾತುಕ್ಖೋಭಕಾಲೇ ವಾ ನಾಭಿಸಮ್ಭುಣಾತಿ, ಗಾಮನ್ತೇಯೇವ ಪನ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಕ್ಕೋತಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕಾತುಂ, ತೇಸಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗುಪಚ್ಛೇದೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಅರಹತ್ತಫಲಾಧಿಗಮೋ ನ ಭವೇಯ್ಯ, ಉದ್ಧಮ್ಮಂ ಉಬ್ಬಿನಯಂ ವಿಲೋಮಂ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಂ ಸತ್ಥು ಸಾಸನಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಸತ್ಥಾ ಚ ತೇಸಂ ಅಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಅಸ್ಸ ‘‘ಸಕವಾದಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ದೇವದತ್ತವಾದೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ ಗಾರಯ್ಹೋ ಚ ಭವೇಯ್ಯ। ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಏವರೂಪೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ವಾದಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ। ಏತೇನೇವೂಪಾಯೇನ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಪಂಸುಕೂಲಿಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ರುಕ್ಖಮೂಲಿಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಚತ್ತಾರೋ ಪನ ಮಾಸೇ ರುಕ್ಖಮೂಲಸೇನಾಸನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಮೇವ।
ಮಚ್ಛಮಂಸವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ತಿಕೋಟಿಪರಿಸುದ್ಧನ್ತಿ ತೀಹಿ ಕೋಟೀಹಿ ಪರಿಸುದ್ಧಂ, ದಿಟ್ಠಾದೀಹಿ ಅಪರಿಸುದ್ಧೀಹಿ ವಿರಹಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಅದಿಟ್ಠಂ, ಅಸುತಂ, ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತ’’ನ್ತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಅದಿಟ್ಠಂ’’ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಮಿಗಮಚ್ಛೇ ವಧಿತ್ವಾ ಗಯ್ಹಮಾನಂ ಅದಿಟ್ಠಂ। ‘‘ಅಸುತಂ’’ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ‘‘ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ’’ ಪನ ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ಸುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ತದುಭಯವಿಮುತ್ತಪರಿಸಙ್ಕಿತಞ್ಚ ಞತ್ವಾ ತಬ್ಬಿಪಕ್ಖತೋ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ। ಕಥಂ? ಇಧ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸೇ ಜಾಲವಾಗುರಾದಿಹತ್ಥೇ ದಿಟ್ಠಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ, ನಾಮ ಏತಂ ಗಹೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಯಂ ಏವಂ ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ತಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಚೇ ಪನ ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಭನ್ತೇ ನ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನಯಿದಂ ಭನ್ತೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಕತಂ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ವಾ ರಾಜಯುತ್ತಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ವಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ ಕಪ್ಪತಿ।
ನಹೇವ ಖೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ; ಅಪಿಚ ಸುಣನ್ತಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ಕಿರ ಜಾಲವಾಗುರಾದಿಹತ್ಥಾ ಗಾಮತೋ ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ಅರಞ್ಞೇ ವಾ ವಿಚರನ್ತೀ’’ತಿ। ದುತಿಯದಿವಸೇ ಚ ನೇಸಂ ತಂ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠಾನಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನುಖೋ ಅತ್ಥಾಯ ಕತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಸುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ’’ ನಾಮ। ಏತಂ ಗಹೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಯಂ ಏವಂ ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ತಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಚೇ ಪನ ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ನ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನಯಿದಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಕತಂ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ವಾ ರಾಜಯುತ್ತಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ವಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ ಕಪ್ಪತಿ।
ನಹೇವ ಖೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ನ ಸುಣನ್ತಿ; ಅಪಿಚ ಖೋ ತೇಸಂ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮಚ್ಛಮಂಸಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಅಭಿಹರನ್ತಿ, ತೇ ಪರಿಸಙ್ಕನ್ತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನುಖೋ ಅತ್ಥಾಯ ಕತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ತದುಭಯವಿಮುತ್ತಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ’’ ನಾಮ। ಏತಂ ಗಹೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಯಂ ಏವಂ ಅಪರಿಸಙ್ಕಿತಂ ತಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಚೇ ಪನ ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ನ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನಯಿದಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಕತಂ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ವಾ ರಾಜಯುತ್ತಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ವಾ ಕತಂ ಪವತ್ತಮಂಸಂ ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಮೇವ ಲಭಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಸಮ್ಪಾದಿತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ ಕಪ್ಪತಿ। ಮತಾನಂ ಪೇತಕಿಚ್ಚತ್ಥಾಯ ಮಙ್ಗಲಾದೀನಂ ವಾ ಅತ್ಥಾಯ ಕತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಯಂ ಯಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂಯೇವ ಅತ್ಥಾಯ ಅಕತಂ, ಯತ್ಥ ಚ ನಿಬ್ಬೇಮತಿಕೋ ಹೋತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಕಪ್ಪತಿ।
ಸಚೇ ಪನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಂ ಹೋತಿ, ತೇ ಚ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಕತಭಾವಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇ ಜಾನನ್ತಿ। ಯೇ ಜಾನನ್ತಿ, ತೇಸಂ ನ ವಟ್ಟತಿ
ಸಚೇ ಪನ ಕೋಚಿ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಾಣಂ ವಧಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ದೇತಿ, ಸೋ ಚ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಕತಭಾವಂ ಜಾನಂಯೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದೇತಿ, ಸೋ ತಸ್ಸ ಸದ್ಧಾಯ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಕಸ್ಸ ಆಪತ್ತೀತಿ? ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಯಞ್ಹಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಂ ತಸ್ಸ ಅಭುತ್ತತಾಯ ಅನಾಪತ್ತಿ, ಇತರಸ್ಸ ಅಜಾನನತಾಯ। ಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಸ್ಸ ಹಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥಿ। ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಞ್ಚ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಭುತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾ ಞತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿದೇಸನಾಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ ಪನ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಭುತ್ತೇನ ಪಚ್ಛಾ ಞತ್ವಾಪಿ ಆಪತ್ತಿ ದೇಸೇತಬ್ಬಾ, ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಞ್ಹಿ ಞತ್ವಾ ಭುಞ್ಜತೋವ ಆಪತ್ತಿ। ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೇವ। ತಸ್ಮಾ ಆಪತ್ತಿಭೀರುಕೇನ ರೂಪಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೇನಪಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾವ ಮಂಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಪರಿಭೋಗಕಾಲೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ। ಕಸ್ಮಾ? ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತ್ತಾ। ಅಚ್ಛಮಂಸಂ ಹಿ ಸೂಕರಮಂಸಸದಿಸಂ ಹೋತಿ, ದೀಪಿಮಂಸಾದೀನಿಪಿ ಮಿಗಮಂಸಾದಿಸದಿಸಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗಹಣಮೇವ ವತ್ತನ್ತಿ ವದನ್ತಿ।
ಹಟ್ಠೋ ಉದಗ್ಗೋತಿ ತುಟ್ಠೋ ಚೇವ ಉನ್ನತಕಾಯಚಿತ್ತೋ ಚ ಹುತ್ವಾ। ಸೋ ಕಿರ ‘‘ನ ಭಗವಾ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥೂನಿ ಅನುಜಾನಾತಿ, ಇದಾನಿ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ ಸಙ್ಘಭೇದಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಕೋಕಾಲಿಕಸ್ಸ ಇಙ್ಗಿತಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಯಥಾ ವಿಸಂ ವಾ ಖಾದಿತ್ವಾ ರಜ್ಜುಯಾ ವಾ ಉಬ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ಮರಿತುಕಾಮೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಸಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಆಸನ್ನಮ್ಪಿ ಮರಣದುಕ್ಖಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಹಟ್ಠೋ ಉದಗ್ಗೋ ಹೋತಿ; ಏವಮೇವ ಸಙ್ಘಭೇದಪಚ್ಚಯಾ ಆಸನ್ನಮ್ಪಿ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪಟಿಸಂವೇದನೀಯಂ ದುಕ್ಖಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಲದ್ಧೋ ದಾನಿ ಮೇ ಸಙ್ಘಭೇದಸ್ಸ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ಹಟ್ಠೋ ಉದಗ್ಗೋ ಸಪರಿಸೋ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ತೇನೇವ ಹಟ್ಠಭಾವೇನ ಭಗವನ್ತಂ
ತೇ ಮಯಂ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವತ್ಥೂಹಿ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತಾಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ‘‘ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥೂನೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಮಯಂ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವತ್ಥೂಹಿ ಜನಂ ಸಞ್ಞಾಪೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಪರಿವಿತಕ್ಕವಸೇನ ವಿಭತ್ತಿವಿಪಲ್ಲಾಸಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಪರಿವಿತಕ್ಕಾನುರೂಪಮೇವ ‘‘ತೇ ಮಯಂ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವತ್ಥೂಹೀ’’ತಿ ಆಹ, ಯಥಾ ತಂ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತೋ।
ಧುತಾ ಸಲ್ಲೇಖವುತ್ತಿನೋತಿ ಯಾ ಪಟಿಪದಾ ಕಿಲೇಸೇ ಧುನಾತಿ, ತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಧುತಾ। ಯಾ ಚ ಕಿಲೇಸೇ ಸಲ್ಲಿಖತಿ, ಸಾ ಏತೇಸಂ ವುತ್ತೀತಿ ಸಲ್ಲೇಖವುತ್ತಿನೋ।
ಬಾಹುಲಿಕೋತಿ ಚೀವರಾದೀನಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಬಹುಲಭಾವೋ ಬಾಹುಲ್ಲಂ, ತಂ ಬಾಹುಲ್ಲಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಿಂ ವಾ ಬಾಹುಲ್ಲೇ ನಿಯುತ್ತೋ ಠಿತೋತಿ ಬಾಹುಲಿಕೋ। ಬಾಹುಲ್ಲಾಯ ಚೇತೇತೀತಿ ಬಾಹುಲತ್ತಾಯ ಚೇತೇತಿ ಕಪ್ಪೇತಿ ಪಕಪ್ಪೇತಿ। ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ಮಯ್ಹಞ್ಚ ಸಾವಕಾನಞ್ಚ ಚೀವರಾದೀನಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಬಹುಲಭಾವೋ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಏವಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಮಾಪನ್ನೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಚಕ್ಕಭೇದಾಯಾತಿ ಆಣಾಭೇದಾಯ।
ಧಮ್ಮಿಂ ಕಥಂ ಕತ್ವಾತಿ ಖನ್ಧಕೇ ವುತ್ತನಯೇನ ‘‘ಅಲಂ, ದೇವದತ್ತ, ಮಾ ತೇ ರುಚ್ಚಿ ಸಙ್ಘಭೇದೋ। ಗರುಕೋ ಖೋ, ದೇವದತ್ತ, ಸಙ್ಘಭೇದೋ। ಯೋ ಖೋ, ದೇವದತ್ತ, ಸಮಗ್ಗಂ ಸಙ್ಘಂ ಭಿನ್ದತಿ, ಕಪ್ಪಟ್ಠಿಕಂ ಕಿಬ್ಬಿಸಂ ಪಸವತಿ, ಕಪ್ಪಂ ನಿರಯಮ್ಹಿ ಪಚ್ಚತಿ, ಯೋ ಚ ಖೋ, ದೇವದತ್ತ, ಭಿನ್ನಂ ಸಙ್ಘಂ ಸಮಗ್ಗಂ ಕರೋತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಂ ಪುಞ್ಞಂ ಪಸವತಿ, ಕಪ್ಪಂ ಸಗ್ಗಮ್ಹಿ ಮೋದತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೩೪೩) ಏವಮಾದಿಕಂ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ತದನುಚ್ಛವಿಕಂ ತದನುಲೋಮಿಕಂ ಧಮ್ಮಿಂ ಕಥಂ ಕತ್ವಾ।
೪೧೧. ಸಮಗ್ಗಸ್ಸಾತಿ ಸಹಿತಸ್ಸ ಚಿತ್ತೇನ ಚ ಸರೀರೇನ ಚ ಅವಿಯುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪದಭಾಜನೇಪಿ ಹಿ ಅಯಮೇವ ಅತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ಸಮಾನಸಂವಾಸಕೋತಿ ಹಿ ವದತಾ ಚಿತ್ತೇನ ಅವಿಯೋಗೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ। ಸಮಾನಸೀಮಾಯಂ ಠಿತೋತಿ ವದತಾ ಸರೀರೇನ। ಕಥಂ? ಸಮಾನಸಂವಾಸಕೋ ಹಿ ಲದ್ಧಿನಾನಾಸಂವಾಸಕೇನ ವಾ ಕಮ್ಮನಾನಾಸಂವಾಸಕೇನ ವಾ ವಿರಹಿತೋ ಸಮಚಿತ್ತತಾಯ ಚಿತ್ತೇನ ಅವಿಯುತ್ತೋ ಹೋತಿ। ಸಮಾನಸೀಮಾಯಂ ಠಿತೋ ಕಾಯಸಾಮಗ್ಗಿದಾನತೋ ಸರೀರೇನ ಅವಿಯುತ್ತೋ।
ಭೇದನಸಂವತ್ತನಿಕಂ ವಾ ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ಭೇದನಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭೇದಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಸಂವತ್ತನಿಕಂ ಕಾರಣಂ। ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಓಕಾಸೇ ಭೇದನಸಂವತ್ತನಿಕಂ ವಾ ಅಧಿಕರಣಂ ಸಮಾದಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಘಭೇದಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಸಂವತ್ತನಿಕಂ ಸಙ್ಘಭೇದನಿಪ್ಫತ್ತಿಸಮತ್ಥಂ ಕಾರಣಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪಗ್ಗಯ್ಹಾತಿ ಪಗ್ಗಹಿತಂ ಅಬ್ಭುಸ್ಸಿತಂ ಪಾಕಟಂ ಕತ್ವಾ। ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾತಿ ಯಥಾಸಮಾದಿನ್ನಂ ಯಥಾಪಗ್ಗಹಿತಮೇವ ಚ ಕತ್ವಾ ಅಚ್ಛೇಯ್ಯ
ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಏವಮಸ್ಸ ವಚನೀಯೋತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಲಜ್ಜೀಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಏವಂ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಭವೇಯ್ಯ। ಪದಭಾಜನೇ ಚಸ್ಸ ಯೇ ಪಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಯೇ ಸಮ್ಮುಖಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ತಿಟ್ಠನ್ತಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ। ಯೇ ಸುಣನ್ತೀತಿ ಯೇಪಿ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭೇದನಸಂವತ್ತನಿಕಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಸಮಾದಾಯ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ತಿಟ್ಠನ್ತೀ’’ತಿ ಸುಣನ್ತಿ।
ಸಮೇತಾಯಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘೇನಾತಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮೇತು ಸಮಾಗಚ್ಛತು ಏಕಲದ್ಧಿಕೋ ಹೋತೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಸಮಗ್ಗೋ ಹಿ ಸಙ್ಘೋ ಸಮ್ಮೋದಮಾನೋ ಅವಿವದಮಾನೋ ಏಕುದ್ದೇಸೋ ಫಾಸು ವಿಹರತೀತಿ।
ತತ್ಥ ಸಮ್ಮೋದಮಾನೋತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಟ್ಠು ಮೋದಮಾನೋ। ಅವಿವದಮಾನೋತಿ ‘‘ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ, ನಾಯಂ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಏವಂ ನ ವಿವದಮಾನೋ। ಏಕೋ ಉದ್ದೇಸೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಏಕುದ್ದೇಸೋ, ಏಕತೋ ಪವತ್ತಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸೋ, ನ ವಿಸುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಫಾಸು ವಿಹರತೀತಿ ಸುಖಂ ವಿಹರತಿ।
ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲನ್ತಿ ಏತಂ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಕುಸಲಂ ಖೇಮಂ ಸೋತ್ಥಿಭಾವೋ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ। ನೋ ಚೇ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತೋ ದುಕ್ಕಟಂ। ಸುತ್ವಾ ನ ವದನ್ತಿ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ಯೇ ಸುತ್ವಾ ನ ವದನ್ತಿ, ತೇಸಮ್ಪಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಮನ್ತಾ ಅದ್ಧಯೋಜನೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಾರೋ। ದೂತಂ ವಾ ಪಣ್ಣಂ ವಾ ಪೇಸೇತ್ವಾ ವದತೋಪಿ ಆಪತ್ತಿಮೋಕ್ಖೋ ನತ್ಥಿ। ಸಯಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ‘ಗರುಕೋ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಸಙ್ಘಭೇದೋ
ಇದಾನಿ ‘‘ಏವಞ್ಚ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋ’’ತಿಆದೀಸು ಅತ್ಥಮತ್ತಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಮ್ಪಿ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಮ್ಪಿ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾತಿ ಸಚೇ ಪುರಿಮನಯೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ ಹತ್ಥೇಸು ಚ ಪಾದೇಸು ಚ ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಪುನಪಿ ‘‘ಮಾ ಆಯಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವತ್ತಬ್ಬೋ।
ಯಾವತತಿಯಂ ಸಮನುಭಾಸಿತಬ್ಬೋತಿ ಯಾವ ತತಿಯಂ ಸಮನುಭಾಸನಂ ತಾವ ಸಮನುಭಾಸಿತಬ್ಬೋ। ತೀಹಿ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಪದಭಾಜನೇ ಪನಸ್ಸ ಅತ್ಥಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮನುಭಾಸನವಿಧಿಂ
೪೧೪. ತತ್ಥ ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ ದ್ವೀಹಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀತಿ ಯಞ್ಚ ಞತ್ತಿಪರಿಯೋಸಾನೇ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪನ್ನೋ, ಯೇ ಚ ದ್ವೀಹಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇ, ತಾ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೋ ‘‘ಯಸ್ಸ ನಕ್ಖಮತಿ ಸೋ ಭಾಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ಯ್ಯ-ಕಾರಪ್ಪತ್ತಮತ್ತಾಯ ತತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋಯೇವ ತಿಟ್ಠತಿ। ಕಿಂ ಪನ ಆಪನ್ನಾಪತ್ತಿಯೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತಿ ಅನಾಪನ್ನಾತಿ? ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರೋ ತಾವ ವದತಿ ‘‘ಯೋ ಅವಸಾನೇ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ತಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ನ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅನಾಪನ್ನಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀ’’ತಿ। ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋ ಪನ ಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತೇನ ಅಸಾಧಾರಣಾಪತ್ತಿಯೋ ವಿಯ ಆಪನ್ನಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತಿ, ಅನಾಪನ್ನಾನಂ ಕಿಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಾ’’ತಿ ಆಹ।
೪೧೫. ಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀತಿ ತಞ್ಚೇ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮಂ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಸಞ್ಞೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಇಧ ಸಞ್ಞಾ ನ ರಕ್ಖತಿ, ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಧಮ್ಮಿಕತ್ತಾ
೪೧೬. ಅಸಮನುಭಾಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಸಮನುಭಾಸಿಯಮಾನಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ।
ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯ್ಯ-ಕಾರಂ ನ ಸಮ್ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಾವ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ।
ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾತಿ। ಏತ್ಥ ಪನ ‘‘ದೇವದತ್ತೋ ಸಮಗ್ಗಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮಿ, ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ॰ ೧೭) ಆಗತತ್ತಾ ದೇವದತ್ತೋ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋ। ಸೋ ಚ ಖೋ ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನಸ್ಸೇವ, ನ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನಸ್ಸ। ನ ಹಿ ತಸ್ಸ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ। ಕಥಮಿದಂ ಜಾನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಚೇ? ಸುತ್ತತೋ। ಯಥಾ ಹಿ ‘‘ಅರಿಟ್ಠೋ ಭಿಕ್ಖು ಗದ್ಧಬಾಧಿಪುಬ್ಬೋ ಯಾವತತಿಯಂ ಸಮನುಭಾಸನಾಯ ನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಿ, ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಪರಿವಾರೇ (ಪರಿ॰ ೧೨೧) ಆಗತತ್ತಾ ಅರಿಟ್ಠಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಕತನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ನ ತಥಾ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ। ಅಥಾಪಿಸ್ಸ ಕತೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಕೋಚಿ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಮತ್ತೇನ ವದೇಯ್ಯ, ತಥಾಪಿ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ನಾಮ ‘‘ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಲಿಖಿತಂ, ತಂ ಪಮಾದಲಿಖಿತಂ। ಪಮಾದಲಿಖಿತಭಾವೋ ಚಸ್ಸ ‘‘ಪಠಮಂ ಅರಿಟ್ಠೋ ಭಿಕ್ಖು ಚೋದೇತಬ್ಬೋ, ಚೋದೇತ್ವಾ ಸಾರೇತಬ್ಬೋ, ಸಾರೇತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ರೋಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೬೫) ಏವಂ ಕಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಆಪತ್ತಿರೋಪನವಚನತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
ಇತಿ ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನೇ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಯಸ್ಮಾ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕತಂ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯೇವ ನ ಜಾತಾ। ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪನ ತಂ ಆರಬ್ಭ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಇತಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವತೋಯೇವಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ಸಾ ಪನೇಸಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅಸಮನುಭಾಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಿದ್ಧಾ, ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಅಸಮನುಭಾಸನ್ತೋ ನಾಮ ಯಸ್ಸ ಕೇವಲಂ ಸಮನುಭಾಸನಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋ ‘‘ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಿಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಬ್ಬಸಮನುಭಾಸನಾಸು ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ।
ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀಸು ತಿವಙ್ಗಿಕಂ ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಸಮನುಭಾಸನಸಮುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮಮೇತಂ, ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ। ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀತಿ ಕಾಯವಿಕಾರಂ ವಾ ವಚೀಭೇದಂ ವಾ
ಪಠಮಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೧೧. ದುತಿಯಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
೪೧೭-೮. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ದುತಿಯಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದಂ। ತತ್ಥ ಅನುವತ್ತಕಾತಿ ತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಿಖನ್ತಿರುಚಿಗ್ಗಹಣೇನ ಅನುಪಟಿಪಜ್ಜನಕಾ। ವಗ್ಗಂ ಅಸಾಮಗ್ಗಿಪಕ್ಖಿಯವಚನಂ ವದನ್ತೀತಿ ವಗ್ಗವಾದಕಾ। ಪದಭಾಜನೇ ಪನ ‘‘ತಸ್ಸ ವಣ್ಣಾಯ ಪಕ್ಖಾಯ ಠಿತಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ವಣ್ಣತ್ಥಾಯ ಚ ಪಕ್ಖವುಡ್ಢಿಅತ್ಥಾಯ ಚ ಠಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೇ ಹಿ ವಗ್ಗವಾದಕಾ, ತೇ ನಿಯಮೇನ ಈದಿಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಿಣ್ಣಂ ಉದ್ಧಂ ಕಮ್ಮಾರಹಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಹಿ ಸಙ್ಘೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಕೋ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾತಿ ವುತ್ತಂ।
ಜಾನಾತಿ ನೋತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಛನ್ದಾದೀನಿ ಜಾನಾತಿ। ಭಾಸತೀತಿ ‘‘ಏವಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಾಸತಿ। ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪೇತಂ ಖಮತೀತಿ ಯಂ ಸೋ ಕರೋತಿ, ಏತಂ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ರುಚ್ಚತಿ।
ಸಮೇತಾಯಸ್ಮನ್ತಾನಂ ಸಙ್ಘೇನಾತಿ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾನಂ ಚಿತ್ತಂ ಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮೇತು ಸಮಾಗಚ್ಛತು, ಏಕೀಭಾವಂ ಯಾತೂತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಉತ್ತಾನತ್ಥತ್ತಾ ಚ ಪಾಕಟಮೇವ।
ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀನಿಪಿ ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಪದಸದಿಸಾನೇವಾತಿ।
ದುತಿಯಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೧೨. ದುಬ್ಬಚಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
೪೨೪. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ದುಬ್ಬಚಸಿಕ್ಖಾಪದಂ। ತತ್ಥ ಅನಾಚಾರಂ ಆಚರತೀತಿ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕರೋತಿ। ಕಿಂ ನು ಖೋ ನಾಮಾತಿ ವಮ್ಭನವಚನಮೇತಂ। ಅಹಂ ಖೋ ನಾಮಾತಿ ಉಕ್ಕಂಸವಚನಂ। ತುಮ್ಹೇ ವದೇಯ್ಯನ್ತಿ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಪುತ್ತೇನ ಧಮ್ಮೋ ಅಭಿಸಮಿತೋ’’ತಿ ಆಹ। ಯಸ್ಮಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಪುತ್ತೇನ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮೋ ಪಟಿವಿದ್ಧೋ, ತಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮೋಪಿ ಅಮ್ಹಾಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಙ್ಘಂ ಪನ ಅತ್ತನೋ ವೇರಿಪಕ್ಖೇ ಠಿತಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಙ್ಘೋತಿ ನ ವದತಿ। ಉಪಮಂ ಪನ ವತ್ವಾ ಸಙ್ಘಂ ಅಪಸಾದೇತುಕಾಮೋ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಿಣಕಟ್ಠಪಣ್ಣಸಟನ್ತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪತಿತಂ ತಿಣಕಟ್ಠಪಣ್ಣಂ। ಅಥ ವಾ ತಿಣಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಾರಕಂ ಲಹುಕಂ ಕಟ್ಠಞ್ಚ ತಿಣಕಟ್ಠಂ। ಪಣ್ಣಸಟನ್ತಿ ಪುರಾಣಪಣ್ಣಂ। ಉಸ್ಸಾರೇಯ್ಯಾತಿ ರಾಸಿಂ ಕರೇಯ್ಯ।
ಪಬ್ಬತೇಯ್ಯಾತಿ ಪಬ್ಬತಪ್ಪಭವಾ, ಸಾ ಹಿ ಸೀಘಸೋತಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಮೇವ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಸಙ್ಖಸೇವಾಲಪಣಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಖೋತಿ ದೀಘಮೂಲಕೋ ಪಣ್ಣಸೇವಾಲೋ ವುಚ್ಚತಿ। ಸೇವಾಲೋತಿ ನೀಲಸೇವಾಲೋ, ಅವಸೇಸೋ ಉದಕಪಪ್ಪಟಕತಿಲಬೀಜಕಾದಿ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಪಣಕೋತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಏಕತೋ ಉಸ್ಸಾರಿತಾತಿ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ಕೇನಾಪಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತಾ ರಾಸೀಕತಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
೪೨೫-೬. ದುಬ್ಬಚಜಾತಿಕೋತಿ ದುಬ್ಬಚಸಭಾವೋ ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪದಭಾಜನೇಪಿಸ್ಸ ದುಬ್ಬಚೋತಿ ದುಕ್ಖೇನ ಕಿಚ್ಛೇನ ವದಿತಬ್ಬೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಸುಖೇನ ವತ್ತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ದೋವಚಸ್ಸಕರಣೇಹೀತಿ ದುಬ್ಬಚಭಾವಕರಣೀಯೇಹಿ, ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ದುಬ್ಬಚಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇ ಪನ ‘‘ಕತಮೇ ಚ, ಆವುಸೋ, ದೋವಚಸ್ಸಕರಣಾ ಧಮ್ಮಾ? ಇಧಾವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ಪಾಪಿಚ್ಛೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅನುಮಾನಸುತ್ತೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೮೧) ಆಗತಾ ಪಾಪಿಚ್ಛತಾ, ಅತ್ತುಕ್ಕಂಸಕಪರವಮ್ಭಕತಾ, ಕೋಧನತಾ, ಕೋಧಹೇತು ಉಪನಾಹಿತಾ, ಕೋಧಹೇತುಅಭಿಸಙ್ಗಿತಾ, ಕೋಧಹೇತುಕೋಧಸಾಮನ್ತವಾಚಾನಿಚ್ಛಾರಣತಾ, ಚೋದಕಂ ಪಟಿಪ್ಫರಣತಾ, ಚೋದಕಂ ಅಪಸಾದನತಾ, ಚೋದಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚಾರೋಪನತಾ, ಅಞ್ಞೇನ ಅಞ್ಞಂಪಟಿಚರಣತಾ
ಓವಾದಂ ಅಕ್ಖಮೋ। ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ಅಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜನತೋ ಪದಕ್ಖಿಣೇನ ಅನುಸಾಸನಿಂ ನ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಅಪ್ಪದಕ್ಖಿಣಗ್ಗಾಹೀ ಅನುಸಾಸನಿಂ।
ಉದ್ದೇಸಪರಿಯಾಪನ್ನೇಸೂತಿ ಉದ್ದೇಸೇ ಪರಿಯಾಪನ್ನೇಸು ಅನ್ತೋಗಧೇಸು। ‘‘ಯಸ್ಸ ಸಿಯಾ ಆಪತ್ತಿ, ಸೋ ಆವಿಕರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಅನ್ತೋ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸ್ಸ ವತ್ತಮಾನೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಹಧಮ್ಮಿಕಂ ವುಚ್ಚಮಾನೋತಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಕರಣತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ಪಞ್ಚಹಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಹಿ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತ್ತಾ ತೇಸಂ ವಾ ಸನ್ತಕತ್ತಾ ಸಹಧಮ್ಮಿಕನ್ತಿ ಲದ್ಧನಾಮೇನ ಬುದ್ಧಪಞ್ಞತ್ತೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
ವಿರಮಥಾಯಸ್ಮನ್ತೋ ಮಮ ವಚನಾಯಾತಿ ಯೇನ ವಚನೇನ ಮಂ ವದಥ, ತತೋ ಮಮ ವಚನತೋ ವಿರಮಥ। ಮಾ ಮಂ ತಂ ವಚನಂ ವದಥಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
ವದತು ಸಹಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇನ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಸಹಧಮ್ಮೇನ ವಾ ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಪಾಸಾದಿಕಭಾವಸಂವತ್ತನಿಕೇನ ವಚನೇನ ವದತು। ಯದಿದನ್ತಿ ವುಡ್ಢಿಕಾರಣನಿದಸ್ಸನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ತೇನ ‘‘ಯಂ ಇದಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಹಿತವಚನಂ ಆಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಪನಞ್ಚ ತೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವಚನೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವುಟ್ಠಾಪನೇನ ಚ ಸಂವಡ್ಢಾ ಪರಿಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪರಿಸಾಯ ವುಡ್ಢಿಕಾರಣಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ।
ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ಪಠಮಸಙ್ಘಭೇದಸದಿಸಾನೇವಾತಿ।
ದುಬ್ಬಚಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೧೩. ಕುಲದೂಸಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
೪೩೧. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ಕುಲದೂಸಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ। ತತ್ಥ ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕಾ ನಾಮಾತಿ ಅಸ್ಸಜಿ ಚೇವ ಪುನಬ್ಬಸುಕೋ ಚ। ಕೀಟಾಗಿರಿಸ್ಮಿನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ಜನಪದೇ। ಆವಾಸಿಕಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಆವಾಸೋ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಆವಾಸಿಕಾ। ‘‘ಆವಾಸೋ’’ತಿ ವಿಹಾರೋ ವುಚ್ಚತಿ। ಸೋ ಯೇಸಂ ಆಯತ್ತೋ ನವಕಮ್ಮಕರಣಪುರಾಣಪಟಿಸಙ್ಖರಣಾದಿಭಾರಹಾರತಾಯ, ತೇ ಆವಾಸಿಕಾ। ಯೇ ಪನ ಕೇವಲಂ ವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತಿ, ತೇ ನೇವಾಸಿಕಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಇಮೇ ಆವಾಸಿಕಾ ಅಹೇಸುಂ। ಅಲಜ್ಜಿನೋ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂತಿ
ಸಾವತ್ಥಿಯಂ
ಮೇತ್ತಿಯಭೂಮಜಕೇ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ, ರಾಜಗಹಂ ನಾಮ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ಮನುಸ್ಸಕೋಟೀಹಿ ಅಜ್ಝಾವುತ್ಥಂ ಅಸೀತಿಗಾಮಸಹಸ್ಸಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾನಂ ತಿಯೋಜನಸತಿಕಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಙ್ಗಮಗಧರಟ್ಠಾನಂ ಆಯಮುಖಭೂತಂ, ತತ್ರ ತುಮ್ಹೇ ಧುರಟ್ಠಾನೇಯೇವ…ಪೇ॰… ಪರಿಸಂ ವಡ್ಢೇಥಾ’’ತಿ।
ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕೇ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ, ಕೀಟಾಗಿರಿ ನಾಮ ದ್ವೀಹಿ ಮೇಘೇಹಿ ಅನುಗ್ಗಹಿತೋ ತೀಣಿ ಸಸ್ಸಾನಿ ಪಸವನ್ತಿ, ತತ್ರ ತುಮ್ಹೇ ಧುರಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಪರಿವೇಣಾನಿ ಕಾರೇತ್ವಾ…ಪೇ॰… ಪರಿಸಂ ವಡ್ಢೇಥಾ’’ತಿ। ತೇ ತಥಾ ಅಕಂಸು। ತೇಸು ಏಕಮೇಕಸ್ಸ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಪರಿವಾರಾ, ಏವಂ ಸಮಧಿಕಂ ದಿಯಡ್ಢಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಂ ಹೋತಿ। ತತ್ರ ಪಣ್ಡುಕಲೋಹಿತಕಾ ಸಪರಿವಾರಾ ಸೀಲವನ್ತೋವ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಜನಪದಚಾರಿಕಮ್ಪಿ ಚರನ್ತಿ, ತೇ ಅಕತವತ್ಥುಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ, ಪಞ್ಞತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪನ ನ ಮದ್ದನ್ತಿ, ಇತರೇ ಸಬ್ಬೇ ಅಲಜ್ಜಿನೋ ಅಕತವತ್ಥುಞ್ಚ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ, ಪಞ್ಞತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಞ್ಚ ಮದ್ದನ್ತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಲಜ್ಜಿನೋ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ।
ಏವರೂಪನ್ತಿ ಅನಾಚಾರಂ ಆಚರನ್ತೀತಿ ಅನಾಚರಿತಬ್ಬಂ ಆಚರನ್ತಿ, ಅಕಾತಬ್ಬಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಮಾಲಾವಚ್ಛನ್ತಿ ತರುಣಪುಪ್ಫರುಕ್ಖಂ, ತರುಣಕಾ ಹಿ ಪುಪ್ಫರುಕ್ಖಾಪಿ ಪುಪ್ಫಗಚ್ಛಾಪಿ ಮಾಲಾವಚ್ಛಾ ತ್ವೇವ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತೇ ಚ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ಮಾಲಾವಚ್ಛಂ ಸಯಮ್ಪಿ ರೋಪೇನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇನಪಿ ರೋಪಾಪೇನ್ತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಮಾಲಾವಚ್ಛಂ ರೋಪೇನ್ತಿಪಿ ರೋಪಾಪೇನ್ತಿಪೀ’’ತಿ। ಸಿಞ್ಚನ್ತೀತಿ ಸಯಮೇವ ಉದಕೇನ ಸಿಞ್ಚನ್ತಿ। ಸಿಞ್ಚಾಪೇನ್ತೀತಿ ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಸಿಞ್ಚಾಪೇನ್ತಿ।
ಏತ್ಥ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೋ ನಾಮ ಅಲ್ಲಹರಿತಾನಂ ಕೋಟ್ಟನಂ ಕೋಟ್ಟಾಪನಂ, ಆವಾಟಸ್ಸ ಖಣನಂ ಖಣಾಪನಂ, ಮಾಲಾವಚ್ಛಸ್ಸ ರೋಪನಂ ರೋಪಾಪನಂ, ಆಳಿಯಾ ಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಾಪನಂ, ಉದಕಸ್ಸ ಸೇಚನಂ ಸೇಚಾಪನಂ, ಮಾತಿಕಾಯ ಸಮ್ಮುಖಕರಣಂ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸಿಞ್ಚನಂ ಹತ್ಥಮುಖಪಾದಧೋವನನ್ಹಾನೋದಕಸಿಞ್ಚನನ್ತಿ। ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೋ ನಾಮ ‘‘ಇಮಂ ರುಕ್ಖಂ ಜಾನ, ಇಮಂ ಆವಾಟಂ ಜಾನ, ಇಮಂ ಮಾಲಾವಚ್ಛಂ ಜಾನ, ಏತ್ಥ ಉದಕಂ ಜಾನಾ’’ತಿ ವಚನಂ ಸುಕ್ಖಮಾತಿಕಾಯ ಉಜುಕರಣಞ್ಚ। ಪರಿಯಾಯೋ ನಾಮ ‘‘ಪಣ್ಡಿತೇನ ನಾಮ ಮಾಲಾವಚ್ಛಾದಯೋ ರೋಪಾಪೇತಬ್ಬಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಉಪಕಾರಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿಆದಿವಚನಂ। ಓಭಾಸೋ ನಾಮ ಕುದಾಲಖಣಿತ್ತಾದೀನಿ ಚ ಮಾಲಾವಚ್ಛೇ ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಾನಂ, ಏವಂ ಠಿತಞ್ಹಿ ಸಾಮಣೇರಾದಯೋ ದಿಸ್ವಾ ಥೇರೋ ಕಾರಾಪೇತುಕಾಮೋತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಿ। ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಕುದಾಲ-ಖಣಿತ್ತಿ-ವಾಸಿ-ಫರಸು-ಉದಕಭಾಜನಾನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಮೀಪೇ ಠಪನಂ।
ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚಪಿ ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ರೋಪನೇ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ಫಲಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರದ್ವಯಮೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಇತರತ್ತಯಂ ವಟ್ಟತಿ। ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೋಪಿ ವಟ್ಟತಿ। ಯಞ್ಚ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ವಟ್ಟತಿ, ತಂ ಅಞ್ಞಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಅತ್ಥಾಯಪಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
ಆರಾಮತ್ಥಾಯ ಪನ ವನತ್ಥಾಯಚ ಛಾಯತ್ಥಾಯ ಚ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರಮತ್ತಮೇವ ನ ಚ ವಟ್ಟತಿ, ಸೇಸಂ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಸೇಸಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಮಾತಿಕಮ್ಪಿ ಉಜುಂ ಕಾತುಂ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಂ ಸಿಞ್ಚಿತುಂ ನ್ಹಾನಕೋಟ್ಠಕಂ ಕತ್ವಾ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ಹತ್ಥಪಾದಮುಖಧೋವನುದಕಾನಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ಕುರುನ್ದಿಯಞ್ಚ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಯಂ ಸಯಂ ರೋಪೇತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಆರಾಮಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಪನ ರೋಪಿತಸ್ಸ ವಾ ರೋಪಾಪಿತಸ್ಸ ವಾ ಫಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ।
ಓಚಿನನಓಚಿನಾಪನೇ ಪಕತಿಯಾಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ। ಕುಲದೂಸನತ್ಥಾಯ ಪನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚೇವ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ। ಗನ್ಥನಾದೀಸು ಚ ಉರಚ್ಛದಪರಿಯೋಸಾನೇಸು ಕುಲದೂಸನತ್ಥಾಯ ಅಞ್ಞತ್ಥಾಯ ವಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವ
ನನು ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ। ಅಥಾಪಿ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯಾಸಿ ಇತರಾಸು ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಪಮಾಣಂ। ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ಕಪ್ಪಿಯಉದಕಸೇಚನಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಕಥನ್ತಿ? ತಮ್ಪಿ ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ। ತತ್ರ ಹಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ‘‘ರುಕ್ಖಂ ರೋಪೇನ್ತಿಪಿ ರೋಪಾಪೇನ್ತಿಪಿ, ಸಿಞ್ಚನ್ತಿಪಿ ಸಿಞ್ಚಾಪೇನ್ತಿಪೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಮಾಲಾವಚ್ಛ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತೋ ಞಾಪೇತಿ ‘‘ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ಪುಪ್ಫಫಲೂಪಗಮೇವ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ, ಅಞ್ಞತ್ರ ಪನ ಪರಿಯಾಯೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ। ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಪರಿಯಾಯಂ, ಇಧ ಚ ಪರಿಯಾಯಾಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತಂ, ತಂ ಸುವುತ್ತಮೇವ। ವುತ್ತಞ್ಚೇತಂ –
‘‘ಬುದ್ಧೇನ ಧಮ್ಮೋ ವಿನಯೋ ಚ ವುತ್ತೋ।
ಯೋ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೇಹಿ ತಥೇವ ಞಾತೋ।
ಸೋ ಯೇಹಿ ತೇಸಂ ಮತಿಮಚ್ಚಜನ್ತಾ।
ಯಸ್ಮಾ ಪುರೇ ಅಟ್ಠಕಥಾ ಅಕಂಸು॥
‘‘ತಸ್ಮಾ ಹಿ ಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತಂ।
ತಂ ವಜ್ಜಯಿತ್ವಾನ ಪಮಾದಲೇಖಂ।
ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಸು ಸಗಾರವಾನಂ।
ಯಸ್ಮಾ ಪಮಾಣಂ ಇಧ ಪಣ್ಡಿತಾನ’’ನ್ತಿ॥
ಸಬ್ಬಂ
ತತ್ಥ ಏಕತೋವಣ್ಟಿಕನ್ತಿ ಪುಪ್ಫಾನಂ ವಣ್ಟೇ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಕತಮಾಲಂ। ಉಭತೋವಣ್ಟಿಕನ್ತಿ ಉಭೋಹಿ ಪಸ್ಸೇಹಿ ಪುಪ್ಫವಣ್ಟೇ ಕತ್ವಾ ಕತಮಾಲಂ। ಮಞ್ಜರಿಕನ್ತಿಆದೀಸು ಪನ ಮಞ್ಜರೀ ವಿಯ ಕತಾ ಪುಪ್ಫವಿಕತಿ ಮಞ್ಜರಿಕಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ವಿಧೂತಿಕಾತಿ ಸೂಚಿಯಾ ವಾ ಸಲಾಕಾಯ ವಾ ಸಿನ್ದುವಾರಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ವಟಂಸಕೋತಿ ವತಂಸಕೋ। ಆವೇಳಾತಿ ಕಣ್ಣಿಕಾ। ಉರಚ್ಛದೋತಿ ಹಾರಸದಿಸಂ ಉರೇ ಠಪನಕಪುಪ್ಫದಾಮಂ। ಅಯಂ ತಾವ ಏತ್ಥ ಪದವಣ್ಣನಾ।
ಅಯಂ ಪನ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಆಪತ್ತಿವಿನಿಚ್ಛಯೋ। ಕುಲದೂಸನತ್ಥಾಯ ಅಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಯಂ ಮಾಲಾವಚ್ಛಂ ರೋಪೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚೇವ ದುಕ್ಕಟಞ್ಚ, ತಥಾ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ರೋಪಾಪೇನ್ತಸ್ಸ। ಕಪ್ಪಿಯಪಥವಿಯಂ ರೋಪನೇಪಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ನ ಸುಟ್ಠು ವಿಭತ್ತೋ, ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ವಿಭತ್ತೋತಿ।
ಸಿಞ್ಚನಸಿಞ್ಚಾಪನೇ ಪನ ಅಕಪ್ಪಿಯಉದಕೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಕುಲದೂಸನಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ದುಕ್ಕಟಮ್ಪಿ। ಕಪ್ಪಿಯೇನ ತೇಸಂಯೇವ ದ್ವಿನ್ನಮತ್ಥಾಯ ದುಕ್ಕಟಂ। ಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ಚೇತ್ಥ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಸಿಞ್ಚಾಪನೇ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಆಪತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ಪನ ಧಾರಾವಚ್ಛೇದವಸೇನ ಪಯೋಗಬಹುಲತಾಯ ಆಪತ್ತಿಬಹುಲತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
ಕುಲದೂಸನತ್ಥಾಯ ಓಚಿನನೇ ಪುಪ್ಫಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೇವ। ಬಹೂನಿ ಪನ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಏಕಪಯೋಗೇನ ಓಚಿನನ್ತೋ ಪಯೋಗವಸೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ। ಓಚಿನಾಪನೇ ಕುಲದೂಸನತ್ಥಾಯ
ಗನ್ಥನಾದೀಸು ಸಬ್ಬಾಪಿ ಛ ಪುಪ್ಫವಿಕತಿಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ಗನ್ಥಿಮಂ, ಗೋಪ್ಫಿಮಂ, ವೇಧಿಮಂ, ವೇಠಿಮಂ, ಪೂರಿಮಂ, ವಾಯಿಮನ್ತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಗನ್ಥಿಮಂ’’ ನಾಮ ಸದಣ್ಡಕೇಸು ವಾ ಉಪ್ಪಲಪದುಮಾದೀಸು ಅಞ್ಞೇಸು ವಾ ದೀಘವಣ್ಟೇಸು ಪುಪ್ಫೇಸು ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ದಣ್ಡಕೇನ ದಣ್ಡಕಂ ವಣ್ಟೇನ ವಾ ವಣ್ಟಂ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ ಕತಮೇವ ಹಿ ಗನ್ಥಿಮಂ। ತಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ವಾ ಕಾತುಮ್ಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯವಚನೇನ ಕಾರಾಪೇತುಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಏವಂ ಜಾನ, ಏವಂ ಕತೇ ಸೋಭೇಯ್ಯ, ಯಥಾ ಏತಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ನ ವಿಕಿರಿಯನ್ತಿ ತಥಾ ಕರೋಹೀತಿಆದಿನಾ ಪನ ಕಪ್ಪಿಯವಚನೇನ ಕಾರೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
‘‘ಗೋಪ್ಫಿಮಂ’’ ನಾಮ ಸುತ್ತೇನ ವಾ ವಾಕಾದೀಹಿ ವಾ ವಸ್ಸಿಕಪುಪ್ಫಾದೀನಂ ಏಕತೋವಣ್ಟಿಕಉಭತೋವಣ್ಟಿಕಮಾಲಾವಸೇನ ಗೋಪ್ಫನಂ, ವಾಕಂ ವಾ ರಜ್ಜುಂ ವಾ ದಿಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅವಣ್ಟಕಾನಿ
‘‘ವೇಧಿಮಂ’’ ನಾಮ ಸವಣ್ಟಕಾನಿ ವಸ್ಸಿಕಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ವಣ್ಟೇಸು, ಅವಣ್ಟಕಾನಿ ವಾ ವಕುಲಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಅನ್ತೋಛಿದ್ದೇ ಸೂಚಿತಾಲಹೀರಾದೀಹಿ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಆವುನನ್ತಿ, ಏತಂ ವೇಧಿಮಂ ನಾಮ, ತಮ್ಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ಕದಲಿಕ್ಖನ್ಧಮ್ಹಿ ಕಣ್ಟಕೇ ವಾ
‘‘ವೇಠಿಮಂ’’ ನಾಮ ಪುಪ್ಫದಾಮಪುಪ್ಫಹತ್ಥಕೇಸು ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಕೇಚಿ ಹಿ ಮತ್ಥಕದಾಮಂ ಕರೋನ್ತಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಘಟಕಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ವೇಠೇನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ಅಟ್ಠಟ್ಠ ವಾ ದಸ ದಸ ವಾ ಉಪ್ಪಲಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಸುತ್ತೇನ ವಾ ವಾಕೇನ ವಾ ದಣ್ಡಕೇಸು ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪಲಹತ್ಥಕೇ ವಾ ಪದುಮಹತ್ಥಕೇ ವಾ ಕರೋನ್ತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಥಲೇ ಠಪಿತಉಪ್ಪಲಾದೀನಿ ಕಾಸಾವೇನ ಭಣ್ಡಿಕಮ್ಪಿ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ತೇಸಂಯೇವ ಪನ ವಾಕೇನ ವಾ ದಣ್ಡಕೇನ ವಾ ಬನ್ಧಿತುಂ ಅಂಸಭಣ್ಡಿಕಂ ವಾ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಅಂಸಭಣ್ಡಿಕಾ ನಾಮ ಖನ್ಧೇ ಠಪಿತಕಾಸಾವಸ್ಸ ಉಭೋ ಅನ್ತೇ ಆಹರಿತ್ವಾ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪಸಿಬ್ಬಕೇ ವಿಯ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅಂಸಭಣ್ಡಿಕಾ, ಏತಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ದಣ್ಡಕೇಹಿ ಪದುಮಿನಿಪಣ್ಣಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪಲಾದೀನಿ ಪಣ್ಣೇನ ವೇಠೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ತತ್ರಾಪಿ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಉಪರಿ ಪದುಮಿನಿಪಣ್ಣಮೇವ ಬನ್ಧಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಹೇಟ್ಠಾ ದಣ್ಡಕಂ ಪನ ಬನ್ಧಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ।
‘‘ಪೂರಿಮಂ’’ ನಾಮ ಮಾಲಾಗುಣೇ ಚ ಪುಪ್ಫಪಟೇ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಯೋ ಹಿ ಮಾಲಾಗುಣೇನ ಚೇತಿಯಂ ವಾ ಬೋಧಿಂ ವಾ ವೇದಿಕಂ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಪುನ ಆನೇತ್ವಾ ಪೂರಿಮಠಾನಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತಿ, ಏತ್ತಾವತಾಪಿ ಪೂರಿಮಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ಅನೇಕಕ್ಖತ್ತುಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ, ನಾಗದನ್ತ-ಕನ್ತರೇಹಿ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಹರನ್ತೋ ಓಲಮ್ಬಕಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ನಾಗದನ್ತಕಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪತಿ, ಏತಮ್ಪಿ ಪೂರಿಮಂ ನಾಮ। ನಾಗದನ್ತಕೇ ಪನ ಪುಪ್ಫವಲಯಂ ಪವೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಮಾಲಾಗುಣೇಹಿ ಪುಪ್ಫಪಟಂ ಕರೋನ್ತಿ। ತತ್ರಾಪಿ ಏಕಮೇವ ಮಾಲಾಗುಣಂ
‘‘ವಾಯಿಮಂ’’ ನಾಮ ಪುಪ್ಫಜಾಲಪುಪ್ಫಪಟಪುಪ್ಫರೂಪೇಸು ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಚೇತಿಯೇಸು ಪುಪ್ಫಜಾಲಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಏಕಮೇಕಮ್ಹಿ ಜಾಲಚ್ಛಿದ್ದೇ ದುಕ್ಕಟಂ। ಭಿತ್ತಿಚ್ಛತ್ತಬೋಧಿತ್ಥಮ್ಭಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಪುಪ್ಫಪಟಂ ಪನ ಪರೇಹಿ ಪೂರಿತಮ್ಪಿ ವಾಯಿತುಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ। ಗೋಪ್ಫಿಮಪುಪ್ಫೇಹೇವ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಿರೂಪಕಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ, ತಾನಿಪಿ ವಾಯಿಮಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸಬ್ಬಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಅಞ್ಞೇಹಿ ಕತಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಪನ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಠಪೇನ್ತೇನ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಿರೂಪಕಮ್ಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ಕಲಮ್ಬಕೇನ ಅಡ್ಢಚನ್ದಕೇನ ಚ ಸದ್ಧಿಂ ಅಟ್ಠಪುಪ್ಫವಿಕತಿಯೋ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಕಲಮ್ಬಕೋತಿ ಅಡ್ಢಚನ್ದಕನ್ತರೇ ಘಟಿಕದಾಮಓಲಮ್ಬಕೋ ವುತ್ತೋ। ‘‘ಅಡ್ಢಚನ್ದಕೋ’’ತಿ ಅಡ್ಢಚನ್ದಾಕಾರೇನ ಮಾಲಾಗುಣಪರಿಕ್ಖೇಪೋ। ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಪೂರಿಮೇಯೇವ ಪವಿಟ್ಠಂ। ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಪನ ‘‘ದ್ವೇ ತಯೋ ಮಾಲಾಗುಣೇ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಪುಪ್ಫದಾಮಕರಣಮ್ಪಿ ವಾಯಿಮಂಯೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಮ್ಪಿ ಇಧ ಪೂರಿಮಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಪವಿಟ್ಠಂ, ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಪುಪ್ಫಗುಳದಾಮಮೇವ ಪಿಟ್ಠಮಯದಾಮಮ್ಪಿ ಗೇಣ್ಡುಕಪುಪ್ಫದಾಮಮ್ಪಿ ಕುರುನ್ದಿಯಂ ವುತ್ತಂ, ಖರಪತ್ತದಾಮಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಸಾಧಾರಣತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂನಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಮ್ಪಿ ನೇವ ಕಾತುಂ ನ ಕಾರಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಪೂಜಾನಿಮಿತ್ತಂ ಪನ ಕಪ್ಪಿಯವಚನಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಪರಿಯಾಯಓಭಾಸನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಾನಿ ವಟ್ಟನ್ತಿಯೇವ।
ತುವಟ್ಟೇನ್ತೀತಿ ನಿಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಲಾಸೇನ್ತೀತಿ ಪೀತಿಯಾ ಉಪ್ಪಿಲವಮಾನಾ ವಿಯ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಲಾಸಿಯನಾಟಕಂ ನಾಟೇನ್ತಿ, ರೇಚಕಂ ದೇನ್ತಿ। ನಚ್ಚನ್ತಿಯಾಪಿ ನಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಯದಾ ನಾಟಕಿತ್ಥೀ ನಚ್ಚತಿ, ತದಾ ತೇಪಿ ತಸ್ಸಾ ಪುರತೋ ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ನಚ್ಚನ್ತಿ। ನಚ್ಚನ್ತಿಯಾಪಿ ಗಾಯನ್ತೀತಿ ಯದಾ ಸಾ ನಚ್ಚತಿ, ತದಾ ನಚ್ಚಾನುರೂಪಂ ಗಾಯನ್ತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಅಟ್ಠಪದೇಪಿ ಕೀಳನ್ತೀತಿ ಅಟ್ಠಪದಫಲಕೇ ಜೂತಂ ಕೀಳನ್ತಿ। ತಥಾ ದಸಪದೇ, ಆಕಾಸೇಪೀತಿ ಅಟ್ಠಪದದಸಪದೇಸು ಪರಿಹಾರಪಥೇಪೀತಿ ಭೂಮಿಯಂ ನಾನಾಪಥಮಣ್ಡಲಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪರಿಹರಿತಬ್ಬಪಥಂ ಪರಿಹರನ್ತಾ ಕೀಳನ್ತಿ। ಸನ್ತಿಕಾಯಪಿ ಕೀಳನ್ತೀತಿ ಸನ್ತಿಕಕೀಳಾಯ ಕೀಳನ್ತಿ, ಏಕಜ್ಝಂ ಠಪಿತಾ ಸಾರಿಯೋ ವಾ ಪಾಸಾಣಸಕ್ಖರಾಯೋ ವಾ ಅಚಾಲೇನ್ತಾ ನಖೇನೇವ ಅಪನೇನ್ತಿ ಚ ಉಪನೇನ್ತಿ ಚ, ಸಚೇ ತತ್ಥ ಕಾಚಿ ಚಲತಿ, ಪರಾಜಯೋ ಹೋತಿ। ಖಲಿಕಾಯಾತಿ ಜೂತಫಲಕೇ ಪಾಸಕಕೀಳಾಯ ಕೀಳನ್ತಿ। ಘಟಿಕಾಯಾತಿ ಘಟಿಕಾ ವುಚ್ಚತಿ ದಣ್ಡಕಕೀಳಾ, ತಾಯ ಕೀಳನ್ತಿ। ದೀಘದಣ್ಡಕೇನ ರಸ್ಸದಣ್ಡಕಂ ಪಹರನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ।
ಸಲಾಕಹತ್ಥೇನಾತಿ ಅಕ್ಖೇನಾತಿ ಗುಳೇನ। ಪಙ್ಗಚೀರೇನಾತಿ ಪಙ್ಗಚೀರಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಣ್ಣನಾಳಿಕಾ, ತಂ ಧಮನ್ತಾ ಕೀಳನ್ತಿ। ವಙ್ಕಕೇನಾತಿ ಗಾಮದಾರಕಾನಂ ಕೀಳನಕೇನ ಖುದ್ದಕನಙ್ಗಲೇನ। ಮೋಕ್ಖಚಿಕಾಯಾತಿ ಮೋಕ್ಖಚಿಕಾ ವುಚ್ಚತಿ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಕಕೀಳಾ, ಆಕಾಸೇ ವಾ ದಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಸೀಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠುಪರಿಯಭಾವೇನ ಪರಿವತ್ತನ್ತಾ ಕೀಳನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚಿಙ್ಗುಲಕೇನಾತಿ ಚಿಙ್ಗುಲಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ತಾಲಪಣ್ಣಾದೀಹಿ ಕತಂ ವಾತಪ್ಪಹಾರೇನ ಪರಿಬ್ಭಮನಚಕ್ಕಂ, ತೇನ ಕೀಳನ್ತಿ। ಪತ್ತಾಳ್ಹಕೇನಾತಿ ಪತ್ತಾಳ್ಹಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಣ್ಣನಾಳಿ, ತಾಯ ವಾಲಿಕಾದೀನಿ ಮಿನನ್ತಾ ಕೀಳನ್ತಿ। ರಥಕೇನಾತಿ ಖುದ್ದಕರಥೇನ। ಧನುಕೇನಾತಿ ಖುದ್ದಕಧನುನಾ।
ಅಕ್ಖರಿಕಾಯಾತಿ ಅಕ್ಖರಿಕಾ ವುಚ್ಚತಿ ಆಕಾಸೇ ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ವಾ ಅಕ್ಖರಜಾನನಕೀಳಾ, ತಾಯ ಕೀಳನ್ತಿ। ಮನೇಸಿಕಾಯಾತಿ ಮನೇಸಿಕಾ ವುಚ್ಚತಿ ಮನಸಾ ಚಿನ್ತಿತಜಾನನಕೀಳಾ, ತಾಯ ಕೀಳನ್ತಿ। ಯಥಾವಜ್ಜೇನಾತಿ ಯಥಾವಜ್ಜಂ ವುಚ್ಚತಿ ಕಾಣಕುಣಿಕಖಞ್ಜಾದೀನಂ ಯಂ ಯಂ ವಜ್ಜಂ ತಂ ತಂ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ದಸ್ಸನಕೀಳಾ ತಾಯ ಕೀಳನ್ತಿ, ವೇಲಮ್ಭಕಾ ವಿಯ। ಹತ್ಥಿಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖನ್ತೀತಿ ಹತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ ಯಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ, ತಂ ಸಿಕ್ಖನ್ತಿ। ಏಸೇವ ನಯೋ ಅಸ್ಸಾದೀಸು। ಧಾವನ್ತಿಪೀತಿ ಪರಮ್ಮುಖಾ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಧಾವನ್ತಿ। ಆಧಾವನ್ತಿಪೀತಿ ಯತ್ತಕಂ ಧಾವನ್ತಿ, ತತ್ತಕಮೇವ ನಿಬ್ಬುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಮಲ್ಲಯುದ್ಧಂ ಕರೋನ್ತಿ। ನಲಾಟಿಕಮ್ಪಿ ದೇನ್ತೀತಿ ‘‘ಸಾಧು, ಸಾಧು, ಭಗಿನೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ನಲಾಟೇ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ನಲಾಟೇ ಠಪೇನ್ತಿ। ವಿವಿಧಮ್ಪಿ ಅನಾಚಾರಂ ಆಚರನ್ತೀತಿ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಗತಂ ಮುಖಡಿಣ್ಡಿಮಾದಿವಿವಿಧಂ ಅನಾಚಾರಂ ಆಚರನ್ತಿ।
೪೩೨. ಪಾಸಾದಿಕೇನಾತಿ ಪಸಾದಾವಹೇನ, ಸಾರುಪ್ಪೇನ ಸಮಣಾನುಚ್ಛವಿಕೇನ। ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನಾತಿ ಗಮನೇನ। ಪಟಿಕ್ಕನ್ತೇನಾತಿ ನಿವತ್ತನೇನ। ಆಲೋಕಿತೇನಾತಿ ಪುರತೋ ದಸ್ಸನೇನ। ವಿಲೋಕಿತೇನಾತಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ದಸ್ಸನೇನ। ಸಮಿಞ್ಜಿತೇನಾತಿ ಪಬ್ಬಸಙ್ಕೋಚನೇನ। ಪಸಾರಿತೇನಾತಿ ತೇಸಂಯೇವ ಪಸಾರಣೇನ। ಸಬ್ಬತ್ಥ ಇತ್ಥಮ್ಭೂತಾಖ್ಯಾನತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ, ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞೇಹಿ ಅಭಿಸಙ್ಖತತ್ತಾ ಪಾಸಾದಿಕ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತ-ಪಟಿಕ್ಕನ್ತ-ಆಲೋಕಿತ-ವಿಲೋಕಿತ-ಸಮಿಞ್ಜಿತ-ಪಸಾರಿತೋ ಹುತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಓಕ್ಖಿತ್ತಚಕ್ಖೂತಿ ಹೇಟ್ಠಾ-ಖಿತ್ತಚಕ್ಖು ಇರಿಯಾಪಥಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ತಾಯ ಪಾಸಾದಿಕಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾದಿತಾಯ ಸಮ್ಪನ್ನಇರಿಯಾಪಥೋ।
ಕ್ವಾಯನ್ತಿ ಕೋ ಅಯಂ। ಅಬಲಬಲೋ ವಿಯಾತಿ ಅಬಲೋ ಕಿರ ಬೋನ್ದೋ ವುಚ್ಚತಿ, ಅತಿಸಯತ್ಥೇ ಚ ಇದಂ ಆಮೇಡಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅತಿಬೋನ್ದೋ ವಿಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಮನ್ದಮನ್ದೋತಿ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾದೀನಂ ಅನುದ್ಧತತಾಯ ಭಾಕುಟಿಕಭಾಕುಟಿಕೋ ವಿಯಾತಿ ಓಕ್ಖಿತ್ತಚಕ್ಖುತಾಯ ಭಕುಟಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಙ್ಕುಟಿತಮುಖೋ ಕುಪಿತೋ ವಿಯ ವಿಚರತೀತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ವದನ್ತಿ। ಸಣ್ಹಾತಿ ನಿಪುಣಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ ತಾತ ಭಗಿನೀ’’ತಿ ಏವಂ ಉಪಾಸಕಜನಂ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಉಪನೇತುಂ ಛೇಕಾ, ನ ಯಥಾ ಅಯಂ; ಏವಂ ಅಬಲಬಲೋ ವಿಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸಖಿಲಾತಿ ಸಾಖಲ್ಯೇನ ಯುತ್ತಾ। ಸುಖಸಮ್ಭಾಸಾತಿ ಇದಂ ಪುರಿಮಸ್ಸ ಕಾರಣವಚನಂ। ಯೇಸಞ್ಹಿ ಸುಖಸಮ್ಭಾಸಾ ಸಮ್ಮೋದನೀಯಕಥಾ ನೇಲಾ ಹೋತಿ ಕಣ್ಣಸುಖಾ, ತೇ ಸಖಿಲಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತೇನಾಹಂಸು – ‘‘ಸಖಿಲಾ ಸುಖಸಮ್ಭಾಸಾ’’ತಿ। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಾ ಉಪಾಸಕೇ ದಿಸ್ವಾ ಮಧುರಂ ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಖಿಲಾ ಸುಖಸಮ್ಭಾಸಾ, ನ ಯಥಾ ಅಯಂ; ಏವಂ ಮನ್ದಮನ್ದಾ ವಿಯಾತಿ। ಮಿಹಿತಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾತಿ ಮಿಹಿತಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಏತೇಸಂ ವಚನಸ್ಸಾತಿ ಮಿಹಿತಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ, ಪಠಮಂ ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವದನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಹಿಸ್ವಾಗತವಾದಿನೋತಿ ಉಪಾಸಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ ಸ್ವಾಗತಂ ‘‘ಅಭಾಕುಟಿಕಾ ಉತ್ತಾನಮುಖಾ ಪುಬ್ಬಭಾಸಿನೋ’’ತಿ। ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವಾ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಆಕಾರಾನಂ ಅಭಾವದಸ್ಸನಮೇತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಕಥಂ? ಏತ್ಥ ಹಿ ‘‘ಅಭಾಕುಟಿಕಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಭಾಕುಟಿಕಭಾಕುಟಿಕಾಕಾರಸ್ಸ ಅಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ‘‘ಉತ್ತಾನಮುಖಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮನ್ದಮನ್ದಾಕಾರಸ್ಸ, ಯೇ ಹಿ ಚಕ್ಖೂನಿ ಉಮ್ಮಿಲೇತ್ವಾ ಆಲೋಕನೇನ ಉತ್ತಾನಮುಖಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ತೇ ಮನ್ದಮನ್ದಾ। ಪುಬ್ಬಭಾಸಿನೋತಿ ಇಮಿನಾ ಅಬಲಬಲಾಕಾರಸ್ಸ ಅಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ಯೇ ಹಿ ಆಭಾಸನಕುಸಲತಾಯ ‘‘ಅಮ್ಮ ತಾತಾ’’ತಿ ಪಠಮತರಂ ಆಭಾಸನ್ತಿ, ನ ತೇ ಅಬಲಬಲಾತಿ।
ಏಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಘರಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಸೋ ಕಿರ ಉಪಾಸಕೋ ‘‘ನ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಪಿಣ್ಡೋ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿಯೇವ ಏತಂ ಕತಂ
ದುಟ್ಠೋತಿ ನ ಪಸಾದಾದೀನಂ ವಿನಾಸೇನ ದುಟ್ಠೋ, ಪುಗ್ಗಲವಸೇನ ದುಟ್ಠೋ। ದಾನಪಥಾನೀತಿ ದಾನಾನಿಯೇವ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಅಥ ವಾ ದಾನಪಥಾನೀತಿ ದಾನನಿಬದ್ಧಾನಿ ದಾನವತ್ತಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಉಪಚ್ಛಿನ್ನಾನೀತಿ ದಾಯಕೇಹಿ ರಿಞ್ಚನ್ತೀತಿ ವಿಸುಂ ಹೋನ್ತಿ ನಾನಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಕ್ಕಮನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಣ್ಠಹೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮ್ಮಾ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ, ಪೇಸಲಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪತಿಟ್ಠಾ ಭವೇಯ್ಯ।
ಏವಮಾವುಸೋತಿ ಖೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸದ್ಧಸ್ಸ ಪಸನ್ನಸ್ಸ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ಏವರೂಪಂ ಕಿರ ಸಾಸನಂ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಮ ವಚನೇನ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ವನ್ದಥಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಚೇತಿಯಂ ಪಟಿಮಂ ಬೋಧಿಂ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರಂ ವನ್ದಥಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಚೇತಿಯೇ ಗನ್ಧಪೂಜಂ ಕರೋಥ, ಪುಪ್ಫಪೂಜಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ಸನ್ನಿಪಾತೇಥ, ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮ ಕುತೋ ಚ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಆಗಚ್ಛಸೀತಿ ನಿಸಿನ್ನೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ನ ಆಗಚ್ಛತಿ ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಆಗತೋ ಹೋತಿ; ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ವತ್ತಮಾನಸಮೀಪೇ ವತ್ತಮಾನವಚನಂ ಲಬ್ಭತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ದೋಸೋ। ಪರಿಯೋಸಾನೇ ‘‘ತತೋ ಅಹಂ ಭಗವಾ ಆಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ವಚನೇ ಏಸೇವ ನಯೋ।
೪೩೩. ಪಠಮಂ ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಚೋದೇತಬ್ಬಾತಿ ‘‘ಮಯಂ ತುಮ್ಹೇ ವತ್ತುಕಾಮಾ’’ತಿ ಓಕಾಸಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವತ್ಥುನಾ ಚ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಚೋದೇತಬ್ಬಾ। ಚೋದೇತ್ವಾ ಯಂ ನ ಸರನ್ತಿ, ತಂ ಸಾರೇತಬ್ಬಾ। ಸಚೇ ವತ್ಥುಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿಞ್ಚ ಪಟಿಜಾನನ್ತಿ, ಆಪತ್ತಿಮೇವ ವಾ ಪಟಿಜಾನನ್ತಿ, ನ ವತ್ಥುಂ, ಆಪತ್ತಿಂ ರೋಪೇತಬ್ಬಾ। ಅಥ ವತ್ಥುಮೇವ ಪಟಿಜಾನನ್ತಿ, ನಾಪತ್ತಿಂ; ಏವಮ್ಪಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಅಯಂ ನಾಮ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ ರೋಪೇತಬ್ಬಾ ಏವ। ಯದಿ ನೇವ ವತ್ಥುಂ, ನಾಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಜಾನನ್ತಿ, ಆಪತ್ತಿಂ ನ ರೋಪೇತಬ್ಬಾ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ। ಯಥಾಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಪನ ಆಪತ್ತಿಂ ‘‘ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ, ತಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ।
ಏವಂ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಕತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಯಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತೇನ ಯಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ವಾ ನ ವಸಿತಬ್ಬಂ। ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತೇನ ಸಾಮನ್ತಗಾಮೇಪಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ನ ಚರಿತಬ್ಬಂ। ಸಾಮನ್ತವಿಹಾರೇಪಿ ವಸನ್ತೇನ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ನ ಚರಿತಬ್ಬಂ। ಉಪತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಪನ ‘‘ಭನ್ತೇ ನಗರಂ ನಾಮ ಮಹನ್ತಂ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕಮ್ಪಿ ಹೋತೀ’’ತಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಹಿ ವುತ್ತೋ ‘‘ಯಸ್ಸಾ ವೀಥಿಯಾ ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ತತ್ಥೇವ ವಾರಿತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ತತೋ ‘‘ವೀಥಿಪಿ ಮಹತೀ ನಗರಪ್ಪಮಾಣಾವ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ‘‘ಯಸ್ಸಾ ಘರಪಟಿಪಾಟಿಯಾ’’ತಿ ಆಹ, ‘‘ಘರಪಟಿಪಾಟೀಪಿ ವೀಥಿಪ್ಪಮಾಣಾವ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸತ್ತ ಘರಾನಿ ವಾರಿತಾನೀ’’ತಿ ಆಹ। ತಂ ಪನ ಸಬ್ಬಂ ಥೇರಸ್ಸ ಮನೋರಥಮತ್ತಮೇವ। ಸಚೇಪಿ ವಿಹಾರೋ ತಿಯೋಜನಪರಮೋ ಹೋತಿ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಪರಮಞ್ಚ ನಗರಂ, ನೇವ ವಿಹಾರೇ ವಸಿತುಂ ಲಬ್ಭತಿ, ನ ನಗರೇ ಚರಿತುನ್ತಿ।
೪೩೫. ತೇ ಸಙ್ಘೇನ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಕತಾತಿ ಕಥಂ ಸಙ್ಘೋ ತೇಸಂ ಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ? ನ ಗನ್ತ್ವಾವ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಅಕಾಸಿ, ಅಥ ಖೋ ಕುಲೇಹಿ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಭತ್ತೇಸು ಕಯಿರಮಾನೇಸು ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಥೇರಾ ಸಮಣಪಟಿಪದಂ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸಮಣೋ, ಅಯಂ ಅಸ್ಸಮಣೋ’’ತಿ ಮನುಸ್ಸೇ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸೀಮಂ ಪವೇ ಸೇತ್ವಾ ಏತೇನೇವುಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಂ ಅಕಂಸೂತಿ। ಏವಂ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಕತಸ್ಸ ಚ ಅಟ್ಠಾರಸ ವತ್ತಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಯಾಚನ್ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭೇತಬ್ಬಂ। ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಕಮ್ಮೇನಾಪಿ ಚ ತೇನ ಯೇಸು ಕುಲೇಸು ಪುಬ್ಬೇ ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ತತೋ ಪಚ್ಚಯಾ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ಆಸವಕ್ಖಯಪ್ಪತ್ತೇನಾಪಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ಅಕಪ್ಪಿಯಾವ ಹೋನ್ತಿ। ‘‘ಕಸ್ಮಾ ನ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೇನ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಏವಂ ಕತತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ಸಚೇ ವದನ್ತಿ ‘‘ನ ಮಯಂ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ದೇಮ ಇದಾನಿ ಸೀಲವನ್ತತಾಯ ದೇಮಾ’’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ। ಪಕತಿಯಾ ದಾನಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಹೋತಿ। ತತೋ ಪಕತಿದಾನಮೇವ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಯಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ತಂ ನ ವಟ್ಟತಿ।
ನ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತನ್ತೀತಿ ತೇ ಪನ ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕಾ ಅಟ್ಠಾರಸಸು ವತ್ತೇಸು ಸಮ್ಮಾ ನ ವತ್ತನ್ತಿ। ನ ಲೋಮಂ ಪಾತೇನ್ತೀತಿ ಅನುಲೋಮಪಟಿಪದಂ ಅಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜನತಾಯ ನ ಪನ್ನಲೋಮಾ ಹೋನ್ತಿ। ನ ನೇತ್ಥಾರಂ ವತ್ತನ್ತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ನಿತ್ಥರಣಮಗ್ಗಂ ನ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ ನ ಭಿಕ್ಖೂ ಖಮಾಪೇನ್ತೀತಿ ‘‘ದುಕ್ಕಟಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹೇಹಿ, ನ ಪುನ ಏವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಖಮಥ ಅಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಖಮಾಪನಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ। ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೀತಿ ಕಾರಕಸಙ್ಘಂ ದಸಹಿ ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಹಿ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಿ। ಪರಿಭಾಸನ್ತೀತಿ ಭಯಂ ನೇಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ। ಛನ್ದಗಾಮಿತಾ…ಪೇ॰… ಭಯಗಾಮಿತಾ ಪಾಪೇನ್ತೀತಿ ಏತೇ ಛನ್ದಗಾಮಿನೋ ಚ…ಪೇ॰… ಭಯಗಾಮಿನೋ ಚಾತಿ ಏವಂ ಛನ್ದಗಾಮಿತಾಯಪಿ…ಪೇ॰… ಭಯಗಾಮಿತಾಯಪಿ ಪಾಪೇನ್ತಿ, ಯೋಜೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಕ್ಕಮನ್ತೀತಿ ತೇಸಂ ಪರಿವಾರೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಸಮಣಸತೇಸು ಏಕಚ್ಚೇ ದಿಸಾ ಪಕ್ಕಮನ್ತಿ। ವಿಬ್ಭಮನ್ತೀತಿ ಏಕಚ್ಚೇ ಗಿಹೀ ಹೋನ್ತಿ। ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕಾ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪಮೋಕ್ಖಾನಂ ವಸೇನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ‘‘ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕಾ’’ತಿ
೪೩೬-೭. ಗಾಮಂ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ನಗರಮ್ಪಿ ಗಾಮಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಗಹಿತಂ। ತೇನಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಗಾಮೋಪಿ ನಿಗಮೋಪಿ ನಗರಮ್ಪಿ ಗಾಮೋ ಚೇವ ನಿಗಮೋ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅಪಾಕಾರಪರಿಕ್ಖೇಪೋ ಸಆಪಣೋ ನಿಗಮೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
ಕುಲಾನಿ ದೂಸೇತೀತಿ ಕುಲದೂಸಕೋ। ದೂಸೇನ್ತೋ ಚ ನ ಅಸುಚಿಕದ್ದಮಾದೀಹಿ ದೂಸೇತಿ, ಅಥ ಖೋ ಅತ್ತನೋ ದುಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ತೇಸಂ ಪಸಾದಂ ವಿನಾಸೇತಿ। ತೇನೇವಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಪುಪ್ಫೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಯೋ ಹರಿತ್ವಾ ವಾ ಹರಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಸಯಂ ವಾ ಉಪಗತಾನಂ
ಪುಪ್ಫಂ ನಾಮ ಕಸ್ಸ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಕಸ್ಸ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ? ಮಾತಾಪಿತೂನ್ನಂ ತಾವ ಹರಿತ್ವಾಪಿ ಹರಾಪೇತ್ವಾಪಿ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾಪಿ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾಪಿ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸೇಸಞಾತಕಾನಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾವ। ತಞ್ಚ ಖೋ ವತ್ಥುಪೂಜನತ್ಥಾಯ, ಮಣ್ಡನತ್ಥಾಯ ಪನ ಸಿವಲಿಙ್ಗಾದಿಪೂಜನತ್ಥಾಯ ವಾ ಕಸ್ಸಚಿಪಿ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಮಾತಾಪಿತೂನಞ್ಚ ಹರಾಪೇನ್ತೇನ ಞಾತಿಸಾಮಣೇರೇಹೇವ ಹರಾಪೇತಬ್ಬಂ। ಇತರೇ ಪನ ಯದಿ ಸಯಮೇವ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ವಟ್ಟತಿ। ಸಮ್ಮತೇನ ಪುಪ್ಫಭಾಜಕೇನ ಭಾಜನಕಾಲೇ ಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಉಪಡ್ಢಭಾಗಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಗಿಹೀನಂ ಉಪಡ್ಢಭಾಗಂ। ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ‘‘ಚೂಳಕಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಸಮ್ಮತೇನ ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ।
ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇಸು ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ಕುರುನ್ದಿಯಞ್ಚ ‘‘ಥೇರಾ ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ದಾಪೇತುಂ ನ ಲಭನ್ತಿ। ಸಚೇ ಸಯಮೇವ ತಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ತೇಸಂ ದೇನ್ತಿ, ವಟ್ಟತಿ। ಥೇರೇಹಿ ಪನ ‘ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ಓಚಿನಿತ್ವಾ ಠಪಿತಾನೀ’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಚೇ ಪನ ಪುಪ್ಫವಾರಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಅನೋಚಿತೇಸು ಪುಪ್ಫೇಸು ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಆದಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರೇ ‘‘ಓಚಿನಿತ್ವಾ ದೇಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಞಾತಕಸಾಮಣೇರಾನಂಯೇವ ಓಚಿನಿತ್ವಾ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಅಞ್ಞಾತಕೇ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ರುಕ್ಖಸಾಖಾಯ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಞ್ಚ ಕುರುನ್ದಿಯಞ್ಚ ವುತ್ತಂ। ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಏತಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತಂ।
ಫಲಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಮಾತಾಪಿತೂನಂಞ್ಚ ಸೇಸಞಾತಕಾನಞ್ಚ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ಪನ ದೇನ್ತಸ್ಸ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕೇ ಪರಸನ್ತಕೇ ಸಙ್ಘಿಕೇ ಸೇನಾಸನತ್ಥಾಯ ನಿಯಾಮಿತೇ ಚ ದುಕ್ಕಟಾದೀನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂಯೇವ ಗಿಲಾನಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಾ ಸಮ್ಪತ್ತಇಸ್ಸರಾನಂ ವಾ
ಚುಣ್ಣೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಸಿರೀಸಚುಣ್ಣಂ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಕಸಾವಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ದೇತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ। ಪರಸನ್ತಕಾದೀಸುಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಇಧ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತಾಪಿ ರುಕ್ಖಚ್ಛಲ್ಲಿ ಗರುಭಣ್ಡಮೇವ। ಮತ್ತಿಕದನ್ತಕಟ್ಠವೇಳೂಸುಪಿ ಗರುಭಣ್ಡೂಪಗಂ ಞತ್ವಾ ಚುಣ್ಣೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪಣ್ಣದಾನಂ ಪನ ಏತ್ಥ ನ ಆಗತಂ, ತಮ್ಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪರತೋಪಿ ಗರುಭಣ್ಡವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಸಬ್ಬಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ।
ವೇಜ್ಜಿಕಾಯ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮವಿಧಿ ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
ಜಙ್ಘಪೇಸನಿಕೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಜಙ್ಘಪೇಸನಿಯನ್ತಿ ಗಿಹೀನಂ ದೂತೇಯ್ಯಸಾಸನಹರಣಕಮ್ಮಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಗಿಹೀನಞ್ಹಿ ಸಾಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪದೇ ಪದೇ ದುಕ್ಕಟಂ। ತಂ ಕಮ್ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಲದ್ಧಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಜ್ಝೋಹಾರೇ ಅಜ್ಝೋಹಾರೇ ದುಕ್ಕಟಂ। ಪಠಮಂ ಸಾಸನಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಪಚ್ಛಾ ‘‘ಅಯಂ ದಾನಿ ಸೋ ಗಾಮೋ ಹನ್ದ ತಂ ಸಾಸನಂ ಆರೋಚೇಮೀ’’ತಿ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಪದೇ ಪದೇ ದುಕ್ಕಟಂ। ಸಾಸನಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಲದ್ಧಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜತೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ದುಕ್ಕಟಂ। ಸಾಸನಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೇನ ಪನ ‘‘ಭನ್ತೇ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಕಾ ಪವತ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನೇನ ಕಥೇತುಂ
ಪಾಪಾ ಪಾಪಸಮಾಚಾರೋ। ತೇ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಮಾಲಾವಚ್ಛರೋಪನಾದಯೋ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಾಲಾವಚ್ಛಂ ರೋಪೇನ್ತಿಪೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನಸ್ಸ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ। ತಿರೋಕ್ಖಾತಿ ಪರಮ್ಮುಖಾ। ಕುಲಾನಿ ಚ ತೇನ ದುಟ್ಠಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ‘‘ಕುಲಾನೀ’’ತಿ ವೋಹಾರಮತ್ತಮೇತಂ, ಅತ್ಥತೋ ಹಿ ಮನುಸ್ಸಾ ತೇನ ದುಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಸದ್ಧಾ ಹುತ್ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಛನ್ದಗಾಮಿನೋತಿ ಛನ್ದೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಛನ್ದಗಾಮಿನೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸು। ಸಮನುಭಾಸಿತಬ್ಬೋ ತಸ್ಸ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮೇನ ದುಕ್ಕಟಮೇವ। ಯಂ ಪನ ಸೋ ಸಙ್ಘಂ ಪರಿಭವಿತ್ವಾ ‘‘ಛನ್ದಗಾಮಿನೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಸ್ಸ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾಯ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ।
ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀನಿಪಿ ಪಠಮಸಙ್ಘಭೇದಸದಿಸಾನೇವಾತಿ।
ಕುಲದೂಸಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ನಿಗಮನವಣ್ಣನಾ
೪೪೨. ಉದ್ದಿಟ್ಠಾ ಖೋ…ಪೇ॰… ಏವಮೇತಂ ಧಾರಯಾಮೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಠಮಂ ಆಪತ್ತಿ ಏತೇಸನ್ತಿ ಪಠಮಾಪತ್ತಿಕಾ, ಪಠಮಂ ವೀತಿಕ್ಕಮಕ್ಖಣೇಯೇವ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇತರೇ ಪನ ಯಥಾ ತತಿಯೇ ಚತುತ್ಥೇ ಚ ದಿವಸೇ ಹೋತೀತಿ ಜರೋ ‘‘ತತಿಯಕೋ ಚತುತ್ಥಕೋ’’ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ; ಏವಂ ಯಾವತತಿಯೇ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮೇ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯಾವತತಿಯಕಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
ಯಾವತೀಹಂ ಜಾನಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತೀತಿ ಯತ್ತಕಾನಿ ಅಹಾನಿ ಜಾನನ್ತೋ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ, ‘‘ಅಹಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ನಾರೋಚೇತಿ। ತಾವತೀಹನ್ತಿ ತತ್ತಕಾನಿ ಅಹಾನಿ। ಅಕಾಮಾ ಪರಿವತ್ಥಬ್ಬನ್ತಿ ನ ಕಾಮೇನ, ನ ವಸೇನ, ಅಥ ಖೋ ಅಕಾಮೇನ ಅವಸೇನ ಪರಿವಾಸಂ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ಥಬ್ಬಂ। ಉತ್ತರಿ ಛಾರತ್ತನ್ತಿ ಪರಿವಾಸತೋ ಉತ್ತರಿ ಛ ರತ್ತಿಯೋ। ಭಿಕ್ಖುಮಾನತ್ತಾಯಾತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಮಾನನಭಾವಾಯ, ಆರಾಧನತ್ಥಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ವೀಸತಿಸಙ್ಘೋ ಗಣೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ವೀಸತಿಗಣೋ । ತತ್ರಾತಿ ಯತ್ರ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ
ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಸಂವಣ್ಣನಾಯ
ತೇರಸಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।