॥ ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ॥
ವಿನಯಪಿಟಕೇ
ಮಹಾವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ
೧. ಮಹಾಖನ್ಧಕಂ
ಬೋಧಿಕಥಾ
ಉಭಿನ್ನಂ
ಸಙ್ಗಾಯಿಂಸು ಮಹಾಥೇರಾ, ಖನ್ಧಕಂ ಖನ್ಧಕೋವಿದಾ॥
ಯಂ ತಸ್ಸ ದಾನಿ ಸಮ್ಪತ್ತೋ, ಯಸ್ಮಾ ಸಂವಣ್ಣನಾಕ್ಕಮೋ।
ತಸ್ಮಾ ಹೋತಿ ಅಯಂ ತಸ್ಸ, ಅನುತ್ತಾನತ್ಥವಣ್ಣನಾ॥
ಪದಭಾಜನಿಯೇ ಅತ್ಥಾ, ಯೇಹಿ ಯೇಸಂ ಪಕಾಸಿತಾ।
ತೇ ಚೇ ಪುನ ವದೇಯ್ಯಾಮ, ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಕದಾ ಭವೇ॥
ಉತ್ತಾನಾ
ಅಧಿಪ್ಪಾಯಾನುಸನ್ಧೀಹಿ, ಬ್ಯಞ್ಜನೇನ ಚ ಯೇ ಪನ॥
ಅನುತ್ತಾನಾ ನ ತೇ ಯಸ್ಮಾ, ಸಕ್ಕಾ ಞಾತುಂ ಅವಣ್ಣಿತಾ।
ತೇಸಂಯೇವ ಅಯಂ ತಸ್ಮಾ, ಹೋತಿ ಸಂವಣ್ಣನಾನಯೋತಿ॥
೧. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ ಉರುವೇಲಾಯಂ ವಿಹರತಿ ನಜ್ಜಾ ನೇರಞ್ಜರಾಯ ತೀರೇ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಪಠಮಾಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘‘ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ ವೇರಞ್ಜಾಯ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಕರಣವಚನೇ ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ ನತ್ಥಿ, ವಿನಯಂ ಪತ್ವಾ ಪನ ಕರಣವಚನೇನೇವ ಅಯಮಭಿಲಾಪೋ ಆರೋಪಿತೋತಿ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆರುಳ್ಹಾಭಿಲಾಪವಸೇನೇವೇತಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏಸ ನಯೋ ಅಞ್ಞೇಸುಪಿ ಇತೋ ಪರೇಸು ಏವರೂಪೇಸು।
ಕಿಂ ಪನೇತಸ್ಸ
ತತ್ಥ ಉರುವೇಲಾಯನ್ತಿ ಮಹಾವೇಲಾಯಂ; ಮಹನ್ತೇ ವಾಲಿಕರಾಸಿಮ್ಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ‘‘ಉರೂ’’ತಿ ವಾಲಿಕಾ ವುಚ್ಚತಿ; ‘‘ವೇಲಾ’’ತಿ ಮರಿಯಾದಾ; ವೇಲಾತಿಕ್ಕಮನಹೇತು ಆಹಟಾ ಉರು ಉರುವೇಲಾತಿ ಏವಮ್ಪೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಅತೀತೇ ಕಿರ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧೇ ದಸಸಹಸ್ಸಕುಲಪುತ್ತಾ ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ವಿಹರನ್ತಾ ಏಕದಿವಸಂ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಕತಿಕವತ್ತಂ ಅಕಂಸು – ‘‘ಕಾಯಕಮ್ಮವಚೀಕಮ್ಮಾನಿ ನಾಮ ಪರೇಸಮ್ಪಿ ಪಾಕಟಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಮನೋಕಮ್ಮಂ ಪನ ಅಪಾಕಟಂ; ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಂ ವಾ ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕಂ ವಾ ವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕಂ ವಾ ವಿತಕ್ಕೇತಿ, ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞೋ ಚೋದಕೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸೋ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತಾನಂ ಚೋದೇತ್ವಾ ಪತ್ತಪುಟೇನ ವಾಲಿಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಆಕಿರತು, ಇದಮಸ್ಸ ದಣ್ಡಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯೋ ತಾದಿಸಂ ವಿತಕ್ಕಂ ವಿತಕ್ಕೇತಿ, ಸೋ ತತ್ಥ ಪತ್ತಪುಟೇನ ವಾಲಿಕಂ ಆಕಿರತಿ। ಏವಂ ತತ್ಥ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಮಹಾವಾಲಿಕರಾಸಿ ಜಾತೋ, ತತೋ ನಂ
ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲೇತಿ ಬೋಧಿ ವುಚ್ಚತಿ ಚತೂಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಞಾಣಂ; ತಂ ಬೋಧಿಂ ಭಗವಾ ಏತ್ಥ ಪತ್ತೋತಿ ರುಕ್ಖೋಪಿ ‘‘ಬೋಧಿರುಕ್ಖೋ’’ತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಲಭಿ, ತಸ್ಸ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಸ್ಸ ಮೂಲೇ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲೇ। ಪಠಮಾಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ಏಕಪಲ್ಲಙ್ಕೇನಾತಿ ಸಕಿಮ್ಪಿ ಅನುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಯಥಾಆಭುಜಿತೇನ ಏಕೇನೇವ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ। ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಪಟಿಸಂವೇದೀತಿ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖಂ ಪಟಿಸಂವೇದಯಮಾನೋ।
ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದನ್ತಿ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮನ್ತಿ ಅನುಲೋಮಞ್ಚ ಪಟಿಲೋಮಞ್ಚ। ತತ್ಥ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತೋ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಕೋ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರೋ ಅತ್ತನಾ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಕರಣತೋ ‘‘ಅನುಲೋಮೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಯ ತ್ವೇವ ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧಾ ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತೋ ಸ್ವೇವ ಅನುಪ್ಪಾದನಿರೋಧೇನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನೋ ತಂ ಕಿಚ್ಚಂ ನ ಕರೋತೀತಿ ತಸ್ಸ ಅಕರಣತೋ ‘‘ಪಟಿಲೋಮೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪುರಿಮನಯೇನ ವಾ ವುತ್ತೋ ಪವತ್ತಿಯಾ ಅನುಲೋಮೋ, ಇತರೋ ತಸ್ಸಾ ಪಟಿಲೋಮೋತಿ ಏವಮ್ಪೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಆದಿತೋ ಪನ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅನ್ತಂ, ಅನ್ತತೋ ಚ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಆದಿಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ಇತೋ ಅಞ್ಞೇನತ್ಥೇನ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮತಾ ನ ಯುಜ್ಜತಿ।
ಮನಸಾಕಾಸೀತಿ ಮನಸಿ ಅಕಾಸಿ। ತತ್ಥ ಯಥಾ ಅನುಲೋಮಂ ಮನಸಿ ಅಕಾಸಿ, ಇದಂ ತಾವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅವಿಜ್ಜಾ ಚ ಸಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಚಾತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯೋ। ತಸ್ಮಾ ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ಸಮ್ಭವನ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ। ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಸಬ್ಬಾಕಾರಸಮ್ಪನ್ನಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಇಚ್ಛನ್ತೇನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗತೋವ ಗಹೇತಬ್ಬೋ।
ಯಥಾ ಪನ ಪಟಿಲೋಮಂ ಮನಸಿ ಅಕಾಸಿ, ಇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ತ್ವೇವ ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧಾ ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧೋತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ತ್ವೇವಾತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ತು ಏವ। ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧಾತಿ ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧೋತಿ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಅನುಪ್ಪಾದನಿರೋಧೋ ಹೋತಿ। ಏವಂ ನಿರುದ್ಧಾನಂ ಪನ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ನಿರೋಧಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನಿರುದ್ಧಂ, ವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಞ್ಚ ನಿರೋಧಾ ನಾಮರೂಪಾದೀನಿ ನಿರುದ್ಧಾನಿಯೇವ ಹೋನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧಾ ವಿಞ್ಞಾಣನಿರೋಧೋತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಏವಮೇತಸ್ಸ ಕೇವಲಸ್ಸ ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ನಿರೋಧೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಕೇವಲಸ್ಸಾತಿ ಸಕಲಸ್ಸ; ಸುದ್ಧಸ್ಸ ವಾ ಸತ್ತವಿರಹಿತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸಾತಿ ದುಕ್ಖರಾಸಿಸ್ಸ। ನಿರೋಧೋ ಹೋತೀತಿ ಅನುಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ।
ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾತಿ ಯ್ವಾಯಂ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾದಿವಸೇನ ಸಙ್ಖಾರಾದಿಕಸ್ಸ ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ ಚ ಅವಿಜ್ಜಾನಿರೋಧಾದಿವಸೇನ ಚ ನಿರೋಧೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾ। ತಾಯಂ ವೇಲಾಯನ್ತಿ ತಾಯಂ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವಿದಿತವೇಲಾಯಂ। ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸೀತಿ ಇಮಂ ತಸ್ಮಿಂ ವಿದಿತೇ ಅತ್ಥೇ ಹೇತುನೋ ಚ ಹೇತುಸಮುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ಪಜಾನನಾಯ ಆನುಭಾವದೀಪಕಂ ‘‘ಯದಾ ಹವೇ ಪಾತುಭವನ್ತೀ’’ತಿಆದಿಕಂ ಸೋಮನಸ್ಸಯುತ್ತಞಾಣಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ, ಅತ್ತಮನವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯದಾ ಹವೇತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಭವೇ ಕಾಲೇ। ಪಾತುಭವನ್ತೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಧಮ್ಮಾತಿ ಅನುಲೋಮಪಚ್ಚಯಾಕಾರಪಟಿವೇಧಸಾಧಕಾ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಾ। ಅಥ ವಾ ಪಾತುಭವನ್ತೀತಿ ಪಕಾಸನ್ತಿ; ಅಭಿಸಮಯವಸೇನ ಬ್ಯತ್ತಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತಿ। ಧಮ್ಮಾತಿ ಚತುಅರಿಯಸಚ್ಚಧಮ್ಮಾ। ಆತಾಪೋ ವುಚ್ಚತಿ ಕಿಲೇಸಸನ್ತಾಪನಟ್ಠೇನ ವೀರಿಯಂ; ಆತಾಪಿನೋತಿ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನವೀರಿಯವತೋ। ಝಾಯತೋತಿ ಆರಮ್ಮಣೂಪನಿಜ್ಝಾನಲಕ್ಖಣೇನ ಚ ಲಕ್ಖಣೂಪನಿಜ್ಝಾನಲಕ್ಖಣೇನ ಚ ಝಾನೇನ ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸಾತಿ ಬಾಹಿತಪಾಪಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ। ಅಥಸ್ಸ ಕಙ್ಖಾ ವಪಯನ್ತೀತಿ ಅಥಸ್ಸ ಏವಂ ಪಾತುಭೂತಧಮ್ಮಸ್ಸ ಕಙ್ಖಾ ವಪಯನ್ತಿ। ಸಬ್ಬಾತಿ ಯಾ ಏತಾ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಭನ್ತೇ ಫುಸತೀತಿ; ನೋ ಕಲ್ಲೋ ಪಞ್ಹೋತಿ ಭಗವಾ ಅವೋಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ, ತಥಾ ‘‘ಕತಮಂ ನು ಖೋ ಭನ್ತೇ ಜರಾಮರಣಂ; ಕಸ್ಸ ಚ ಪನಿದಂ ಜರಾಮರಣನ್ತಿ ಯತೋ ಪಜಾನಾತಿ ಸಹೇತುಧಮ್ಮನ್ತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಕೇನ ಹೇತುನಾ ಸಹೇತುಕಂ ಇಮಂ ಸಙ್ಖಾರಾದಿಂ ಕೇವಲಂ ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಧಮ್ಮಂ ಪಜಾನಾತಿ ಅಞ್ಞಾತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝತೀತಿ।
೨. ದುತಿಯವಾರೇ – ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸೀತಿ ಇಮಂ ತಸ್ಮಿಂ ವಿದಿತೇ ಅತ್ಥೇ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಯ ತ್ವೇವ ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧಾ ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪಕಾಸಿತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಕ್ಖಯಸ್ಸ ಅವಬೋಧಾನುಭಾವದೀಪಕಂ
೩. ತತಿಯವಾರೇ – ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸೀತಿ ಇಮಂ ಯೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಸೋ ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಸಮುದಯನಿರೋಧಸಙ್ಖಾತೋ ಅತ್ಥೋ ಕಿಚ್ಚವಸೇನ ಚ ಆರಮ್ಮಣಕಿರಿಯಾಯ ಚ ವಿದಿತೋ, ತಸ್ಸ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸ್ಸ ಆನುಭಾವದೀಪಕಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ರಾಪಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಯದಾ ಹವೇ ಪಾತುಭವನ್ತಿ ಧಮ್ಮಾ ಆತಾಪಿನೋ ಝಾಯತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ, ತದಾ ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತೇಹಿ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನೇಹಿ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮೇಹಿ, ಯಸ್ಸ ವಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸ್ಸ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಾ ಪಾತುಭೂತಾ, ತೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ವಿಧೂಪಯಂ ತಿಟ್ಠತಿ ಮಾರಸೇನಂ ‘‘ಕಾಮಾ ತೇ ಪಠಮಾ ಸೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಮಾರಸೇನಂ ವಿಧೂಪಯನ್ತೋ ವಿಧಮೇನ್ತೋ ವಿದ್ಧಂಸೇನ್ತೋ ತಿಟ್ಠತಿ। ಕಥಂ? ಸೂರಿಯೋವ ಓಭಾಸಯಮನ್ತಲಿಕ್ಖಂ, ಯಥಾ ಸೂರಿಯೋ ಅಬ್ಭುಗ್ಗತೋ ಅತ್ತನೋ ಪಭಾಯ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖಂ ಓಭಾಸೇನ್ತೋವ ಅನ್ಧಕಾರಂ ವಿಧಮೇನ್ತೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏವಂ ಸೋಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ತೇನ ವಾ ಮಗ್ಗೇನ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೋವ ಮಾರಸೇನಂ ವಿಧೂಪಯನ್ತೋ ತಿಟ್ಠತೀತಿ।
ಏವಮೇತ್ಥ ಪಠಮಂ ಉದಾನಂ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣವಸೇನ, ದುತಿಯಂ ನಿಬ್ಬಾನಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣವಸೇನ
ಬೋಧಿಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಅಜಪಾಲಕಥಾ
೪. ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಸತ್ತಾಹಸ್ಸ ಅಚ್ಚಯೇನ ತಮ್ಹಾ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಾ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲಾ ಯೇನ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಏತ್ಥ ನ ಭಗವಾ ತಮ್ಹಾ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಾ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅನನ್ತರಮೇವ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲಾ ಯೇನ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ। ಯಥಾ ಪನ ‘‘ಭುತ್ವಾ ಸಯತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ನ ‘‘ಹತ್ಥೇ ಅಧೋವಿತ್ವಾ ಮುಖಂ ಅವಿಕ್ಖಾಲೇತ್ವಾ ಸಯನಸಮೀಪಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಆಲಾಪಸಲ್ಲಾಪಂ ಅಕತ್ವಾ ಸಯತಿ’’ಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಭೋಜನತೋ ಪನ ಪಚ್ಛಾ ಸಯತಿ, ನ ನಸಯತೀತಿ ಇದಮೇವತ್ಥ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ। ಏವಮಿಧಾಪಿ ‘‘ನ ತಮ್ಹಾ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಾ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅನನ್ತರಮೇವ ಪಕ್ಕಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ವುಟ್ಠಾನತೋ ಚ ಪನ ಪಚ್ಛಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ, ನ ನಪಕ್ಕಾಮೀತಿ
ಅನನ್ತರಂ ಪನ ಅಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವಾ ಕಿಂ ಅಕಾಸೀತಿ? ಅಪರಾನಿಪಿ ತೀಣಿ ಸತ್ತಾಹಾನಿ ಬೋಧಿಸಮೀಪೇಯೇವ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ। ತತ್ರಾಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಭಗವತಿ ಕಿರ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಏಕಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನೇ ‘‘ನ ಭಗವಾ ವುಟ್ಠಾತಿ; ಕಿಂ ನು ಖೋ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬುದ್ಧತ್ತಕರಾ ಧಮ್ಮಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಏಕಚ್ಚಾನಂ ದೇವತಾನಂ ಕಙ್ಖಾ ಉದಪಾದಿ। ಅಥ ಭಗವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ದೇವತಾನಂ ಕಙ್ಖಂ ಞತ್ವಾ ಕಙ್ಖಾವಿಧಮನತ್ಥಂ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಾಸಂ ಕಙ್ಖಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕತೋ ಈಸಕಂ ಪಾಚೀನನಿಸ್ಸಿತೇ ಉತ್ತರದಿಸಾಭಾಗೇ ಠತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಞ್ಚ ಉಪಚಿತಾನಂ ಪಾರಮೀನಂ ಬಲಾಧಿಗಮನಟ್ಠಾನಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಞ್ಚ ಅನಿಮಿಸೇಹಿ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಓಲೋಕಯಮಾನೋ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ, ತಂ ಠಾನಂ ಅನಿಮಿಸಚೇತಿಯಂ ನಾಮ ಜಾತಂ। ಅಥ ಪಲ್ಲಙ್ಕಸ್ಸ ಚ ಠಿತಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರಾ ಪುರತ್ಥಿಮತೋ ಚ ಪಚ್ಛಿಮತೋ ಚ ಆಯತೇ ರತನಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ, ತಂ ಠಾನಂ ರತನಚಙ್ಕಮಚೇತಿಯಂ ನಾಮ ಜಾತಂ। ತತೋ ಪಚ್ಛಿಮದಿಸಾಭಾಗೇ ದೇವತಾ ರತನಘರಂ ಮಾಪಯಿಂಸು। ತತ್ಥ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ವಿಸೇಸತೋ ಚೇತ್ಥ ಅನನ್ತನಯಂ ಸಮನ್ತಪಟ್ಠಾನಂ ರತನಘರಚೇತಿಯಂ ನಾಮ ಜಾತಂ।
ಏವಂ ಬೋಧಿಸಮೀಪೇಯೇವ ಚತ್ತಾರಿ ಸತ್ತಾಹಾನಿ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಮೇ ಸತ್ತಾಹೇ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲಾ ಯೇನ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ನಿಗ್ರೋಧಸ್ಸ ಛಾಯಾಯ ಅಜಪಾಲಕಾ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದನ್ತಿ; ತೇನಸ್ಸ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೋತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಉದಪಾದಿ। ಸತ್ತಾಹಂ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಪಟಿಸಂವೇದೀತಿ ತತ್ರಾಪಿ ಧಮ್ಮಂ ವಿಚಿನನ್ತೋಯೇವ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ। ಬೋಧಿತೋ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಾಭಾಗೇ ಏಸ ರುಕ್ಖೋ ಹೋತಿ। ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನೇ ಚ ಪನೇತ್ಥ ಭಗವತಿ ಏಕೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಅಞ್ಞತರೋ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಹುಂಹುಙ್ಕಜಾತಿಕೋತಿ ಸೋ ಕಿರ ದಿಟ್ಠಮಙ್ಗಲಿಕೋ ನಾಮ
ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾತಿ ಏತಂ ತೇನ ವುತ್ತಸ್ಸ ವಚನಸ್ಸ ಸಿಖಾಪತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾ ತಾಯಂ ವೇಲಾಯಂ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯೋ ಬಾಹಿತಪಾಪಧಮ್ಮತಾಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ನ ದಿಟ್ಠಮಙ್ಗಲಿಕತಾಯ, ಹುಂಹುಙ್ಕಾರಕಭಾವಾದಿಪಾಪಧಮ್ಮಯುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಜಾತಿಮತ್ತಕೇನ ಬ್ರಹ್ಮಞ್ಞಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಬಾಹಿತಪಾಪಧಮ್ಮತ್ತಾ ಹುಂಹುಙ್ಕಾರಪ್ಪಹಾನೇನ ನಿಹುಂಹುಙ್ಕೋ, ರಾಗಾದಿಕಸಾವಾಭಾವೇನ ನಿಕ್ಕಸಾವೋ, ಭಾವನಾನುಯೋಗಯುತ್ತಚಿತ್ತತಾಯ ಯತತ್ತೋ, ಸೀಲಸಂವರೇನ ವಾ ಸಞ್ಞತಚಿತ್ತತಾಯ ಯತತ್ತೋ, ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ವೇದೇಹಿ ಅನ್ತಂ, ವೇದಾನಂ ವಾ ಅನ್ತಂ ಗತತ್ತಾ ವೇದನ್ತಗೂ, ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ವುಸಿತತ್ತಾ ವುಸಿತಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೋ। ಧಮ್ಮೇನ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಂ ವದೇಯ್ಯ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ, ಅಹ’’ನ್ತಿ ಏತಂ ವಾದಂ ಧಮ್ಮೇನ ವದೇಯ್ಯ, ಯಸ್ಸ ಸಕಲೇ ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸೇ ಕುಹಿಞ್ಚಿ ಏಕಾರಮ್ಮಣೇಪಿ ರಾಗುಸ್ಸದೋ ದೋಸುಸ್ಸದೋ ಮೋಹುಸ್ಸದೋ ಮಾನುಸ್ಸದೋ ದಿಟ್ಠುಸ್ಸದೋತಿ ಇಮೇ ಉಸ್ಸದಾ ನತ್ಥೀತಿ।
ಅಜಪಾಲಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಮುಚಲಿನ್ದಕಥಾ
೫. ಅಕಾಲಮೇಘೋತಿ ಅಸಮ್ಪತ್ತೇ ವಸ್ಸಕಾಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನಮೇಘೋ। ಅಯಂ ಪನ ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಮಾಸೇ ಉದಪಾದಿ। ಸತ್ತಾಹವದ್ದಲಿಕಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಸತ್ತಾಹಂ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನವುಟ್ಠಿಕಾ ಅಹೋಸಿ। ಸೀತವಾತದುದ್ದಿನೀತಿ ಸಾ ಚ ಪನ ಸತ್ತಾಹವದ್ದಲಿಕಾ ಅಥ ಖೋ ಮುಚಲಿನ್ದೋ ನಾಗರಾಜಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ಮುಚಲಿನ್ದರುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ ನಾಗರಾಜಾ। ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಭೋಗೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ಏವಂ ಭೋಗೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉಪರಿಮುದ್ಧನಿ ಮಹನ್ತಂ ಫಣಂ ಕರಿತ್ವಾವ ಠಿತೇ; ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪಬ್ಭನ್ತರಂ ಲೋಹಪಾಸಾದೇ ಭಣ್ಡಾಗಾರಗಬ್ಭಪ್ಪಮಾಣಂ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ನಿವಾತೇ ಪಿಹಿತದ್ವಾರವಾತಪಾನೇ ಕೂಟಾಗಾರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಯ ಜಾತೋ। ಮಾ ಭಗವನ್ತಂ ಸೀತನ್ತಿಆದಿ ತಸ್ಸ ತಥಾ ಕರಿತ್ವಾ ಠಾನಕಾರಣಪರಿದೀಪನಂ। ಸೋ ಹಿ ‘‘ಮಾ ಭಗವನ್ತಂ ಸೀತಂ ಬಾಧಯಿತ್ಥ, ಮಾ ಉಣ್ಹಂ, ಮಾ ಡಂಸಾದಿಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ಬಾಧಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ತಥಾ ಕರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸತ್ತಾಹವದ್ದಲಿಕಾಯ ಉಣ್ಹಮೇವ ನತ್ಥಿ, ಸಚೇ ಪನ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಮೇಘೋ ವಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯ ಉಣ್ಹಂ ಭವೇಯ್ಯ ವಿದ್ಧನ್ತಿ ಉಬ್ಬಿದ್ಧಂ; ಮೇಘವಿಗಮೇನ ವಿಗತವಲಾಹಕನ್ತಿ ಅಪಗತಮೇಘಂ। ದೇವನ್ತಿ ಆಕಾಸಂ। ಸಕವಣ್ಣನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ರೂಪಂ।
ಸುಖೋ ವಿವೇಕೋತಿ ನಿಬ್ಬಾನಸಙ್ಖಾತೋ ಉಪಧಿವಿವೇಕೋ ಸುಖೋ। ತುಟ್ಠಸ್ಸಾತಿ ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಸನ್ತೋಸೇನ ಸನ್ತುಟ್ಠಸ್ಸ। ಸುತಧಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಪಕಾಸಿತಧಮ್ಮಸ್ಸ। ಪಸ್ಸತೋತಿ ತಂ ವಿವೇಕಂ ಯಂ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ ನಾಮ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ತನೋ ವೀರಿಯಬಲಾಧಿಗತೇನ ಞಾಣಚಕ್ಖುನಾ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ। ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜನ್ತಿ ಅಕುಪ್ಪನಭಾವೋ; ಏತೇನ ಮೇತ್ತಾಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ಪಾಣಭೂತೇಸು ಸಂಯಮೋತಿ ಸತ್ತೇಸು ಚ ಸಂಯಮೋ; ಅವಿಹಿಂಸನಭಾವೋ ಸುಖೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತೇನ ಕರುಣಾಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ಸುಖಾ ವಿರಾಗತಾ ಲೋಕೇತಿ ವೀತರಾಗತಾಪಿ ಸುಖಾತಿ ದೀಪೇತಿ। ಕಾಮಾನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮೋತಿ ಯಾ ‘‘ಕಾಮಾನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ; ಸಾ ವಿರಾಗತಾಪಿ ಸುಖಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತೇನ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋ। ಅಸ್ಮಿಮಾನಸ್ಸ ಯೋ ವಿನಯೋತಿ ಇಮಿನಾ ಪನ ಅರಹತ್ತಂ ಕಥಿತಂ; ಅರಹತ್ತಞ್ಹಿ ಅಸ್ಮಿಮಾನಸ್ಸ ‘‘ಪಸ್ಸದ್ಧಿವಿನಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇತೋ ಪರಞ್ಚ ಸುಖಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತೇನಾಹ ‘‘ಏತಂ ವೇ ಪರಮಂ ಸುಖ’’ನ್ತಿ।
ಮುಚಲಿನ್ದಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ರಾಜಾಯತನಕಥಾ
೬. ಮುಚಲಿನ್ದಮೂಲಾತಿ ಮಹಾಬೋಧಿತೋ ಪಾಚೀನಕೋಣೇ ಠಿತಮುಚಲಿನ್ದರುಕ್ಖಮೂಲಾ। ರಾಜಾಯತನನ್ತಿ ದಕ್ಖಿಣದಿಸಾಭಾಗೇ ಠಿತಂ ರಾಜಾಯತನರುಕ್ಖಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನಾತಿ ಕತರೇನ ಸಮಯೇನ। ಭಗವತೋ ಕಿರ ರಾಜಾಯತನಮೂಲೇ ಸತ್ತಾಹಂ ಏಕಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಸಮಾಧಿತೋ ವುಟ್ಠಾನದಿವಸೇ ಅರುಣುಗ್ಗಮನವೇಲಾಯಮೇವ ‘‘ಭೋಜನಕಿಚ್ಚೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಓಸಧಹರೀತಕಂ ಉಪನೇಸಿ। ಭಗವಾ ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ, ಪರಿಭುತ್ತಮತ್ತಸ್ಸೇವ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಅಹೋಸಿ। ಸಕ್ಕೋ ಮುಖೋದಕಂ ಅದಾಸಿ। ಭಗವಾ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ। ಏವಂ ಉಗ್ಗತೇ ಅರುಣಮ್ಹಿ ನಿಸಿನ್ನೇ ಭಗವತಿ।
ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ತಪುಸ್ಸಭಲ್ಲಿಕಾ ವಾಣಿಜಾತಿ ತಪುಸ್ಸೋ ಚ ಭಲ್ಲಿಕೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಭಾತರೋ ವಾಣಿಜಾ। ಉಕ್ಕಲಾತಿ ಉಕ್ಕಲಜನಪದತೋ। ತಂ ದೇಸನ್ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ ಭಗವಾ ವಿಹರತಿ। ಕತರಸ್ಮಿಞ್ಚ ದೇಸೇ ಭಗವಾ ವಿಹರತಿ? ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇ। ತಸ್ಮಾ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸಂ ಗನ್ತುಂ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪನ್ನಾ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾ ದೇವತಾತಿ ತೇಸಂ ಞಾತಿಭೂತಪುಬ್ಬಾ ದೇವತಾ। ಏತದವೋಚಾತಿ ಸಾ ಕಿರ ನೇಸಂ ಸಬ್ಬಸಕಟಾನಿ ಅಪ್ಪವತ್ತೀನಿ ಅಕಾಸಿ। ತತೋ ಮನ್ಥೇನ ಚ ಮಧುಪಿಣ್ಡಿಕಾಯ ಚಾತಿ ಅಬದ್ಧಸತ್ತುನಾ ಚ ಸಪ್ಪಿಮಧುಫಾಣಿತಾದೀಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಬದ್ಧಸತ್ತುನಾ ಚ। ಪತಿಮಾನೇಥಾತಿ ಉಪಟ್ಠಹಥ। ತಂ ವೋತಿ ತಂ ಪತಿಮಾನನಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ। ಯಂ ಅಮ್ಹಾಕನ್ತಿ ಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಸ್ಸ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ। ಭಗವತೋ ಏತದಹೋಸೀತಿ ಯೋ ಕಿರಸ್ಸ ಪಧಾನಾನುಯೋಗಕಾಲೇ ಪತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೋ ಸುಜಾತಾಯ ಪಾಯಾಸಂ ದಾತುಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾ ಏವ ಅನ್ತರಧಾಯಿ। ತೇನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಪತ್ತೋ ಮೇ ನತ್ಥಿ, ಪುರಿಮಕಾಪಿ ಚ ನ ಖೋ ತಥಾಗತಾ ಹತ್ಥೇಸು ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಕಿಮ್ಹಿ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಂ ಮನ್ಥಞ್ಚ ಮಧುಪಿಣ್ಡಕಞ್ಚಾ’’ತಿ।
ಪರಿವಿತಕ್ಕಮಞ್ಞಾಯಾತಿ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇವ ಭಗವತೋ ಸುಜಾತಾಯ ದಿನ್ನಭೋಜನಂಯೇವ ಓಜಾನುಪ್ಪಬನ್ಧನವಸೇನ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ನೇವ ಜಿಘಚ್ಛಾ ನ ಪಿಪಾಸಾ ನ ಕಾಯದುಬ್ಬಲ್ಯಂ ಅಹೋಸಿ। ಇದಾನಿ ಪನಸ್ಸ ಆಹಾರಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತುಕಾಮತಾಯ ‘‘ನ ಖೋ ತಥಾಗತಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪರಿವಿತಕ್ಕೋ ಉದಪಾದಿ ಚತುದ್ದಿಸಾತಿ ಚತೂಹಿ ದಿಸಾಹಿ। ಸೇಲಮಯೇ ಪತ್ತೇತಿ ಮುಗ್ಗವಣ್ಣಸೇಲಮಯೇ ಪತ್ತೇ। ಇದಂಯೇವ ಭಗವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸಿ, ತೇಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಚತ್ತಾರೋ ಪನ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಪಠಮಂ ಇನ್ದನೀಲಮಣಿಮಯೇ ಪತ್ತೇ ಉಪನಾಮೇಸುಂ, ನ ತೇ ಭಗವಾ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ। ತತೋ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಮುಗ್ಗವಣ್ಣಸಿಲಾಮಯೇ ಪತ್ತೇ ಉಪನಾಮೇಸುಂ, ಭಗವಾ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಪತ್ತೇ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ ತೇಸಂ ಪಸಾದಾನುರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ, ನೋ ಮಹಿಚ್ಛತಾಯ। ಗಹೇತ್ವಾ ಚ ಪನ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಯಥಾ ಏಕೋವ ಪತ್ತೋ ಹೋತಿ ತಥಾ ಅಧಿಟ್ಠಹಿ, ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಏಕಸದಿಸೋ ಪುಞ್ಞವಿಪಾಕೋ ಅಹೋಸಿ। ಏವಂ ಏಕಂ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಿತೇ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸಿ ಭಗವಾ ಪಚ್ಚಗ್ಘೇ ಸೇಲಮಯೇ ಪತ್ತೇ ಮನ್ಥಞ್ಚ ಮಧುಪಿಣ್ಡಿಕಞ್ಚ। ಪಚ್ಚಗ್ಘೇತಿ ಪಚ್ಚಗ್ಘಸ್ಮಿಂ; ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ಮಹಗ್ಘಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಪಚ್ಚಗ್ಘೇತಿ ಅಭಿನವೇ ಅಬ್ಭುಣ್ಹೇ; ತಙ್ಖಣೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ದ್ವೇ ವಾಚಾ ಏತೇಸಂ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ದ್ವೇವಾಚಿಕಾ। ಅಥ ವಾ ದ್ವೀಹಿ ವಾಚಾಹಿ ಉಪಾಸಕಭಾವಂ ಪತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ
ರಾಜಾಯತನಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಬ್ರಹ್ಮಯಾಚನಕಥಾ
೭. ಅಥ ಪರಿವಿತಕ್ಕೋ ಉದಪಾದೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ನಿಸಿನ್ನಮತ್ತಸ್ಸೇವ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಆಚಿಣ್ಣಸಮಾಚಿಣ್ಣೋ ಅಯಂ ಚೇತಸೋ ಪರಿವಿತಕ್ಕೋ ಉದಪಾದಿ। ಕಸ್ಮಾ ಪನಾಯಂ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ? ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಮಹನ್ತಭಾವಂ ಗರುಭಾವಂ ಭಾರಿಯಭಾವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಯ ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಯಾಚಿತೇ ದೇಸೇತುಕಾಮತಾಯ ಚ। ಜಾನನ್ತಿ ಹಿ ಬುದ್ಧಾ ‘‘ಏವಂ ಪರಿವಿತಕ್ಕಿತೇ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಯಾಚಿಸ್ಸತಿ, ತತೋ ಸತ್ತಾ ಧಮ್ಮೇ ಗಾರವಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಗರುಕೋ ಹಿ ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸೋ’’ತಿ। ಇತಿ ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಅಯಂ ವಿತಕ್ಕೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ।
ತತ್ಥ ಅಧಿಗತೋ ಖೋ ಮ್ಯಾಯನ್ತಿ ಅಧಿಗತೋ ಖೋ ಮೇ ಅಯಂ। ಆಲಯರಾಮಾತಿ ಸತ್ತಾ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣೇ ಅಲ್ಲೀಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ‘‘ಆಲಯಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತೇಹಿ ಆಲಯೇಹಿ ರಮನ್ತೀತಿ ಆಲಯರಾಮಾ। ಆಲಯೇಸು ರತಾತಿ ಆಲಯರತಾ। ಆಲಯೇಸು ಸುಟ್ಠುಮುದಿತಾತಿ ಆಲಯಸಮ್ಮುದಿತಾ। ಯದಿದನ್ತಿ ನಿಪಾತೋ। ತಸ್ಸ ಠಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಯಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಯೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋತಿ ಇಮೇಸಂ ಪಚ್ಚಯಾ ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯಾ, ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯಾವ ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾ, ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾ ಚ ಸಾ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ ಚಾತಿ ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ। ಸೋ ಮಮಸ್ಸ ಕಿಲಮಥೋತಿ ಯಾ ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ದೇಸನಾ ನಾಮ, ಸೋ ಮಮ ಕಿಲಮಥೋ ಅಸ್ಸ; ಸಾ ಮಮ ವಿಹೇಸಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭಗವನ್ತನ್ತಿ ಭಗವತೋ। ಅನಚ್ಛರಿಯಾತಿ ಅನು ಅಚ್ಛರಿಯಾ। ಪಟಿಭಂಸೂತಿ ಪಟಿಭಾನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಞಾಣಸ್ಸ ಗೋಚರಾ ಅಹೇಸುಂ, ಪರಿವಿತಕ್ಕಯಿತಬ್ಬಭಾವಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು।
ಹಲನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಹಕಾರೋ ನಿಪಾತಮತ್ತೋ; ಅಲನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಕಾಸಿತುನ್ತಿ ದೇಸಿತುಂ। ಅಲಂ ದಾನಿ ಪಟಿಸೋತಗಾಮಿನ್ತಿ ಪಟಿಸೋತಂ ವುಚ್ಚತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ; ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ರಾಗರತ್ತಾತಿ ಕಾಮರಾಗಭವರಾಗದಿಟ್ಠಿರಾಗೇನ ರತ್ತಾ। ನ ದಕ್ಖನ್ತೀತಿ ನ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ। ತಮೋಖನ್ಧೇನ ಆವುಟಾತಿ ಅವಿಜ್ಜಾರಾಸಿನಾ ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟಾ। ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕತಾಯಾತಿ ನಿರುಸ್ಸುಕ್ಕಭಾವೇನ; ಅದೇಸೇತುಕಾಮತಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
೮. ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಲೋಕೇ। ಭಗವತೋ ಪುರತೋ ಪಾತುರಹೋಸೀತಿ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯಾಚನತ್ಥಂ ದಸಸು ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸೇಸು ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಮ್ಮ ಭಗವತೋ ಪುರತೋ ಪಾತುರಹೋಸಿ ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖಜಾತಿಕಾತಿ ಪಞ್ಞಾಮಯೇ ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಿ ಅಪ್ಪಂ ರಾಗದೋಸಮೋಹರಜಂ ಏತೇಸಂ ಏವಂಸಭಾವಾತಿ ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖಜಾತಿಕಾ। ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾತಾರೋತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತಾರೋ।
ಪಾತುರಹೋಸೀತಿ ಪಾತುಭವಿ। ಸಮಲೇಹಿ ಚಿನ್ತಿತೋತಿ ರಾಗಾದೀಹಿ ಮಲೇಹಿ ಸಮಲೇಹಿ ಛಹಿ ಸತ್ಥಾರೇಹಿ ಚಿನ್ತಿತೋ। ಅಪಾಪುರೇತನ್ತಿ ವಿವರ ಏತಂ। ಅಮತಸ್ಸ ದ್ವಾರನ್ತಿ ಅಮತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ದ್ವಾರಭೂತಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ। ಸುಣನ್ತು ಧಮ್ಮಂ ವಿಮಲೇನಾನುಬುದ್ಧನ್ತಿ
ಸೇಲೇ ಯಥಾ ಪಬ್ಬತಮುದ್ಧನಿಟ್ಠಿತೋತಿ ಸೇಲಮಯೇ ಏಕಗ್ಘನೇ ಪಬ್ಬತಮುದ್ಧನಿ ಯಥಾಠಿತೋವ ಯಥಾ ಚಕ್ಖುಮಾ ಪುರಿಸೋ ಸಮನ್ತತೋ ಜನತಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಸುಮೇಧ ಸುನ್ದರಪಞ್ಞ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖು ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಮಯಂ ಪಞ್ಞಾಮಯಂ ಪಾಸಾದಮಾರುಯ್ಹ ಸಯಂ ಅಪೇತಸೋಕೋ ಸೋಕಾವತಿಣ್ಣಂ ಜಾತಿಜರಾಭಿಭೂತಞ್ಚ ಜನತಂ ಅವೇಕ್ಖಸ್ಸು ಉಪಧಾರಯ।
ಉಟ್ಠೇಹೀತಿ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನತ್ಥಂ ಚಾರಿಕಚರಣಂ ಯಾಚನ್ತೋ ಭಣತಿ। ವೀರಾತಿಆದೀಸು ಭಗವಾ ವೀರಿಯವನ್ತತಾಯ ವೀರೋ। ದೇವಪುತ್ತಮಚ್ಚುಕಿಲೇಸಾಭಿಸಙ್ಖಾರಮಾರಾನಂ ವಿಜಿತತ್ತಾ ವಿಜಿತಸಙ್ಗಾಮೋ। ಜಾತಿಕನ್ತಾರಾದಿನಿತ್ಥರಣಸಮತ್ಥತಾಯ ಸತ್ಥವಾಹೋ। ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಇಣಸ್ಸ ಅಣಣೋ।
೯. ಅಜ್ಝೇಸನನ್ತಿ ಯಾಚನಂ। ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಞಾಣೇನ ಚ ಆಸಯಾನುಸಯಞಾಣೇನ ಚ। ಇಮೇಸಞ್ಹಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಞಾಣಾನಂ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖೂತಿ ನಾಮಂ। ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖಾತಿ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುಮ್ಹಿ ರಾಗಾದಿರಜಂ ಅಪ್ಪಂ ಯೇಸಂ, ತೇ ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖಾ। ಯೇಸಂ ತಂ ಮಹನ್ತಂ ತೇ ಮಹಾರಜಕ್ಖಾ। ಯೇಸಂ ಸದ್ಧಾದೀನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ತಿಕ್ಖಾನಿ ತೇ ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಾ। ಯೇಸಂ ತಾನಿ ಮುದೂನಿ ತೇ ಮುದಿನ್ದ್ರಿಯಾ। ಯೇಸಂ ತೇಯೇವ ಸದ್ಧಾದಯೋ ಆಕಾರಾ ಸುನ್ದರಾ ತೇ ಸ್ವಾಕಾರಾ। ಯೇಸಂ ತೇಯೇವ ಸದ್ಧಾದಯೋ ಆಕಾರಾ ಅಸುನ್ದರಾ ತೇ ದ್ವಾಕಾರಾ। ಯೇ ಕಥಿತಕಾರಣಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತಿ, ಸುಖೇನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಪೇತುಂ ತೇ ಸುವಿಞ್ಞಾಪಯಾ। ಯೇ ಪರಲೋಕಞ್ಚ ವಜ್ಜಞ್ಚ ಭಯತೋ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ತೇ ಪರಲೋಕವಜ್ಜಭಯದಸ್ಸಾವಿನೋ। ಉಪ್ಪಲಿನಿಯನ್ತಿ ಉಪ್ಪಲವನೇ। ಇತರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅನ್ತೋನಿಮುಗ್ಗಪೋಸೀನೀತಿ ಯಾನಿ ಉದಕಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ನಿಮುಗ್ಗಾನೇವ ಪೋಸಯನ್ತಿ। ಸಮೋದಕಂ ಠಿತಾನೀತಿ ಉದಕೇನ ಸಮಂ ಠಿತಾನಿ। ಉದಕಂ ಅಚ್ಚುಗ್ಗಮ್ಮ ಠಿತಾನೀತಿ ಉದಕಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಠಿತಾನಿ।
ಅಪಾರುತಾತಿ ವಿವಟಾ। ಅಮತಸ್ಸ ದ್ವಾರಾತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ। ಸೋ ಹಿ ಅಮತಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ದ್ವಾರಂ। ಪಮುಞ್ಚನ್ತು ಸದ್ಧನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇ ಅತ್ತನೋ ಸದ್ಧಂ ಪಮುಞ್ಚನ್ತು। ಪಚ್ಛಿಮಪದದ್ವಯೇ ಅಯಮತ್ಥೋ
ಬ್ರಹ್ಮಯಾಚನಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಕಥಾ
೧೦. ಪಣ್ಡಿತೋತಿ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಬ್ಯತ್ತೋತಿ ವೇಯ್ಯತ್ತಿಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಮೇಧಾವೀತಿ ಠಾನುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖಜಾತಿಕೋತಿ ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತತ್ತಾ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸಜಾತಿಕೋ ವಿಸುದ್ಧಸತ್ತೋ। ಆಜಾನಿಸ್ಸತೀತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸ್ಸತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ। ಭಗವತೋಪಿ ಖೋ ಞಾಣಂ ಉದಪಾದೀತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ‘‘ಇತೋ ಸತ್ತಮದಿವಸಮತ್ಥಕೇ ಕಾಲಂಕತ್ವಾ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ। ಮಹಾಜಾನಿಯೋತಿ ಸತ್ತದಿವಸಬ್ಭನ್ತರೇ ಮಹಾಜಾನಿಯೋ ಅಕ್ಖಣೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತ್ತಾ। ಅಭಿದೋಸಕಾಲಂಕತೋತಿ ಹಿಯ್ಯೋ ಕಾಲಂಕತೋ, ಸೋಪಿ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋತಿ ಅದ್ದಸ। ಬಹೂಕಾರಾತಿ ಬಹೂಪಕಾರಾ। ಪಧಾನಪಹಿತತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸೂತಿ ಪಧಾನತ್ಥಾಯ ಪೇಸಿತತ್ತಭಾವಂ ಮುಖೋದಕದಾನಾದಿನಾ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು।
೧೧. ಅನ್ತರಾ ಚ ಗಯಂ ಅನ್ತರಾ ಚ ಬೋಧಿನ್ತಿ ಉಪಕೋ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಸ್ಸ ಚ ಗಯಾಯ ಚ ಅನ್ತರೇ ಭಗವನ್ತಂ ಅದ್ದಸ। ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪನ್ನನ್ತಿ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪನ್ನಂ।
ಸಬ್ಬಾಭಿಭೂತಿ ಸಬ್ಬಂ ತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮಂ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಠಿತೋ। ಸಬ್ಬವಿದೂತಿ ಸಬ್ಬಂ ಚತುಭೂಮಕಧಮ್ಮಂ ಅವೇದಿಂ ಅಞ್ಞಾಸಿಂ। ಸಬ್ಬೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಅನೂಪಲಿತ್ತೋತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮೇಸು ಕಿಲೇಸಲೇಪೇನ ಅಲಿತ್ತೋ। ಸಬ್ಬಞ್ಜಹೋತಿ ಸಬ್ಬಂ ತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮಂ ಜಹಿತ್ವಾ ಠಿತೋ। ತಣ್ಹಕ್ಖಯೇ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ತಣ್ಹಕ್ಖಯೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಆರಮ್ಮಣತೋ ವಿಮುತ್ತೋ। ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಯಾತಿ ಸಬ್ಬಂ ಚತುಭೂಮಕಧಮ್ಮಂ ಅತ್ತನಾವ ಜಾನಿತ್ವಾ। ಕಮುದ್ದಿಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ಕಂ ಅಞ್ಞಂ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಆಚರಿಯೋ’’ತಿ ಉದ್ದಿಸೇಯ್ಯಂ।
ನ ಮೇ ಆಚರಿಯೋ ಅತ್ಥೀತಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇ ಮಯ್ಹಂ ಆಚರಿಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ನತ್ಥಿ ಮೇ ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋತಿ ಮಯ್ಹಂ ಪಟಿಭಾಗಪುಗ್ಗಲೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಸೀತಿಭೂತೋತಿ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಗ್ಗಿನಿಬ್ಬಾಪನೇನ ಸೀತಿಭೂತೋ। ಕಿಲೇಸಾನಂಯೇವ ನಿಬ್ಬುತತ್ತಾ ನಿಬ್ಬುತೋ।
ಕಾಸೀನಂ ಪುರನ್ತಿ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ನಗರಂ। ಆಹಞ್ಛಂ ಅಮತದುನ್ದುಭಿನ್ತಿ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪಟಿಲಾಭಾಯ ಅಮತಭೇರಿಂ ಪಹರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಗಚ್ಛಾಮಿ।
ಅರಹಸಿ ಅನನ್ತಜಿನೋತಿ ಅನನ್ತಜಿನೋ ಭವಿತುಂ ಯುತ್ತೋ। ಹುಪೇಯ್ಯಪಾವುಸೋತಿ ಆವುಸೋ ಏವಮ್ಪಿ ನಾಮ ಭವೇಯ್ಯ। ಸೀಸಂ ಓಕಮ್ಪೇತ್ವಾತಿ ಸೀಸಂ ಚಾಲೇತ್ವಾ।
೧೨. ಸಣ್ಠಪೇಸುನ್ತಿ ಕತಿಕಂ ಅಕಂಸು। ಬಾಹುಲ್ಲಿಕೋತಿ ಚೀವರಬಾಹುಲ್ಲಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋ। ಪಧಾನವಿಬ್ಭನ್ತೋತಿ ಆವತ್ತೋ ಬಾಹುಲ್ಲಾಯಾತಿ ಚೀವರಾದಿಬಹುಲಭಾವತ್ಥಾಯ ಆವತ್ತೋ। ಓದಹಥ ಭಿಕ್ಖವೇ ಸೋತನ್ತಿ ಉಪನೇಥ ಭಿಕ್ಖವೇ ಸೋತಂ; ಸೋತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಧಮ್ಮಸವನತ್ಥಂ ಅಭಿಮುಖಂ ಕರೋಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಮತಮಧಿಗತನ್ತಿ ಅಮತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಮಯಾ ಅಧಿಗತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಇರಿಯಾಯಾತಿ ದುಕ್ಕರಇರಿಯಾಯ। ಪಟಿಪದಾಯಾತಿ ದುಕ್ಕರಪಟಿಪದಾಯ। ಅಭಿಜಾನಾಥ ಮೇ ನೋತಿ ಅಭಿಜಾನಾಥ ನು ಮೇ ಸಮನುಪಸ್ಸಥ। ಏವರೂಪಂ ಭಾಸಿತಮೇತನ್ತಿ ಏತಂ ಏವರೂಪಂ ವಾಕ್ಯಂ ಭಾಸಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಸಕ್ಖಿ ಖೋ ಭಗವಾ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಞ್ಞಾಪೇತುನ್ತಿ ‘‘ಅಹಂ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಜಾನಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಖಿ।
೧೩. ಚಕ್ಖುಕರಣೀತಿ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ಇತೋ ಪರಂ ಸಬ್ಬಂ ಪದತ್ಥತೋ ಉತ್ತಾನಮೇವ। ಅಧಿಪ್ಪಾಯಾನುಸನ್ಧಿಯೋಜನಾದಿಭೇದತೋ ಪನ ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ಅತಿವಿತ್ಥಾರಭೀರುಕಸ್ಸ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಅನುರಕ್ಖನ್ತಾ ಸುತ್ತನ್ತಕಥಂ ಅವಣ್ಣಯಿತ್ವಾ ವಿನಯಕಥಂಯೇವ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ।
೧೮. ಸಾವ ತಸ್ಸ ಆಯಸ್ಮತೋ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಅಹೋಸೀತಿ ಆಸಾಳ್ಹೀಪುಣ್ಣಮಾಯ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ದೇವತಾಕೋಟೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಸ್ಸ ‘‘ಏಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಭಗವತೋ ವಚನೇನ ಅಭಿನಿಪ್ಫನ್ನಾ ಸಾವ ತಸ್ಸ ಆಯಸ್ಮತೋ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂಪಸಮ್ಪದಾ ಅಹೋಸಿ।
೧೯. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಚ ವಪ್ಪಸ್ಸಾತಿ ಆದಿಮ್ಹಿ ವಪ್ಪತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪಾಟಿಪದದಿವಸೇ ಧಮ್ಮಚಕ್ಖುಂ ಉದಪಾದಿ, ಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರಸ್ಸ ದುತಿಯದಿವಸೇ, ಮಹಾನಾಮತ್ಥೇರಸ್ಸ ತತಿಯದಿವಸೇ, ಅಸ್ಸಜಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಚತುತ್ಥಿಯನ್ತಿ। ಇಮೇಸಞ್ಚ ಪನ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯೇ’’ತಿಆದಿ।
೨೪. ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಛ ಲೋಕೇ ಅರಹನ್ತೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಪಞ್ಚಮಿಯಾ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ ಛ ಮನುಸ್ಸಾ ಅರಹನ್ತೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕಥಾ
೩೧. ಪುಬ್ಬಾನುಪುಬ್ಬಕಾನನ್ತಿ ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಏಕಸಟ್ಠಿ ಲೋಕೇ ಅರಹನ್ತೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಪುರಿಮಾ ಛ ಇಮೇ ಚ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸಾತಿ ಅನ್ತೋವಸ್ಸಮ್ಹಿಯೇವ ಏಕಸಟ್ಠಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಅರಹನ್ತೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ತತ್ರ ಯಸಆದೀನಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಅಯಂ ಪುಬ್ಬಯೋಗೋ – ಅತೀತೇ ಕಿರ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸಜನಾ ಸಹಾಯಕಾ ವಗ್ಗಬನ್ಧೇನ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತಾ ಅನಾಥಸರೀರಾನಿ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ತೇ ಏಕದಿವಸಂ ಗಬ್ಭಿನಿಂ ಇತ್ಥಿಂ ಕಾಲಂಕತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಝಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸುಸಾನಂ ನೀಹರಿಂಸು। ತೇಸು ಪಞ್ಚ ಜನೇ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಝಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಸುಸಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಗಾಮಂ ಪವಿಟ್ಠಾ। ಯಸೋ ದಾರಕೋ ತಂ ಸರೀರಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಚ ಝಾಪಯಮಾನೋ ಅಸುಭಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭಿ। ಸೋ ಇತರೇಸಮ್ಪಿ ಚತುನ್ನಂ ಜನಾನಂ ‘‘ಪಸ್ಸಥ ಭೋ ಇಮಂ ಅಸುಚಿಂ ಪಟಿಕೂಲ’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸೇಸಿ। ತೇಪಿ ತತ್ಥ ಅಸುಭಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭಿಂಸು। ತೇ ಪಞ್ಚಪಿ ಜನಾ ಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಸಸಹಾಯಕಾನಂ ಕಥಯಿಂಸು। ಯಸೋ ಪನ ದಾರಕೋ ಗೇಹಮ್ಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂನ್ನಞ್ಚ ಭರಿಯಾಯ ಚ ಕಥೇಸಿ। ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅಸುಭಂ ಭಾವಯಿಂಸು। ಅಯಮೇತೇಸಂ ಪುಬ್ಬಯೋಗೋ। ತೇನಾಯಸ್ಮತೋ ಯಸಸ್ಸ ನಾಟಕಜನೇಸು ಸುಸಾನಸಞ್ಞಾಯೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ತಾಯೇವ ಚ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೀತಿ।
ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸೀತಿ ಭಗವಾ ಯಾವ ಪಚ್ಛಿಮಕತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಮಾ, ತಾವ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ತೇ ಖೀಣಾಸವೇ ಸಟ್ಠಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ।
೩೨. ದಿಬ್ಬಾ ಮಾನುಸಾ ನಾಮ ಮಾನುಸಕೇಸು ವಿಸಯೇಸು ಲೋಭಪಾಸಾ। ಮಾ ಏಕೇನ ದ್ವೇತಿ ಏಕೇನ ಮಗ್ಗೇನ ದ್ವೇ ಮಾ ಅಗಮಿತ್ಥ। ಅಸ್ಸವನತಾತಿ ಅಸ್ಸವನತಾಯ। ಪರಿಹಾಯನ್ತೀತಿ ಅನಧಿಗತಂ ನಾಧಿಗಚ್ಛನ್ತಾ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮತೋ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ।
೩೩. ಅನ್ತಕಾತಿ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖಚರೋತಿ ರಾಗಪಾಸಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ತಞ್ಹಿ ಸೋ ‘‘ಅನ್ತಲಿಕ್ಖಚರೋ’’ತಿ ಮನ್ತ್ವಾ ಆಹ।
೩೪. ನಾನಾದಿಸಾ ನಾನಾಜನಪದಾತಿ ನಾನಾದಿಸತೋ ಚ ನಾನಾಜನಪದತೋ ಚ। ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ತುಮ್ಹೇವ ದಾನಿ ತಾಸು ತಾಸು ದಿಸಾಸು ತೇಸು ತೇಸು ಜನಪದೇಸು ಪಬ್ಬಾಜೇಥಾತಿಆದಿಮ್ಹಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೇನ ಯೇ ಪರತೋ ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಪಞ್ಚಹಿ ಆಬಾಧೇಹಿ ಫುಟ್ಠೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ‘‘ನ ಅನ್ಧಮೂಗಬಧಿರೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಪುಗ್ಗಲಾ, ತೇ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾದೋಸವಿರಹಿತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಸೋಪಿ ಚ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಅನುಞ್ಞಾತೋಯೇವ। ತಸ್ಸ ಅನುಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅನನುಞ್ಞಾತೋ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಪುತ್ತೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ, ಯೋ ಪಬ್ಬಾಜೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ।
ಏವಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾದೋಸವಿರಹಿತಂ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೇನಾಪಿ ಚ ಸಚೇ ಅಚ್ಛಿನ್ನಕೇಸೋ ಹೋತಿ, ಏಕಸೀಮಾಯ ಚ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತ್ಥಿ, ಕೇಸಚ್ಛೇದನತ್ಥಾಯ ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮಂ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ। ತಸ್ಸ ಆಪುಚ್ಛನಾಕಾರಂ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಙ್ಘಂ ಅಪಲೋಕೇತುಂ ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮಾಯಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ। ಸಚೇ ಓಕಾಸೋ ಹೋತಿ, ಸಯಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾದೀಹಿ ಬ್ಯಾವಟೋ ಹೋತಿ, ಓಕಾಸಂ ನ ಲಭತಿ, ಏಕೋ ದಹರಭಿಕ್ಖು ವತ್ತಬ್ಬೋ ‘‘ಏತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಹೀ’’ತಿ। ಅವುತ್ತೋಪಿ ಚೇ ದಹರಭಿಕ್ಖು ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಾಜೇತಿ, ವಟ್ಟತಿ। ಸಚೇ ದಹರಭಿಕ್ಖು ನತ್ಥಿ, ಸಾಮಣೇರೋಪಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ ‘‘ಏತಂ ಖಣ್ಡಸೀಮಂ ನೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ। ಸರಣಾನಿ ಪನ ಸಯಂ ದಾತಬ್ಬಾನಿ। ಏವಂ ಭಿಕ್ಖುನಾವ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಹೋತಿ। ಪುರಿಸಞ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖುತೋ ಅಞ್ಞೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ನ ಲಭತಿ, ಮಾತುಗಾಮಂ ಭಿಕ್ಖುನಿತೋ ಅಞ್ಞೋ। ಸಾಮಣೇರೋ ಪನ ಸಾಮಣೇರೀ ವಾ ಆಣತ್ತಿಯಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ದಾತುಂ ಲಭತಿ। ಕೇಸೋರೋಪನಂ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಕತಂ ಸುಕತಂ।
ಸಚೇ
ಏವಂ ನಹಾಪನಕಾಲೇ ಪನ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓರೋಪನಕಾಲೇ ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಞಾತೋ ಯಸಸ್ಸೀ, ಇದಾನಿ ಮಯಂ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ನ ಕಿಲಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ಅಞ್ಞಾಪಿ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಕಥಾ ನ ಕಥೇತಬ್ಬಾ। ಅಥ ಖ್ವಸ್ಸ ‘‘ಆವುಸೋ, ಸುಟ್ಠು ಉಪಧಾರೇಹಿ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಚಪಞ್ಚಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ, ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೇನ ಚ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಗನ್ಧಾಸಯೋಕಾಸವಸೇನ ಅಸುಚಿಜೇಗುಚ್ಛಪಟಿಕೂಲಭಾವಂ ನಿಜ್ಜೀವನಿಸ್ಸತ್ತಭಾವಂ ವಾ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಹಿ ಸೋ ಪುಬ್ಬೇ ಮದ್ದಿತಸಙ್ಖಾರೋ ಹೋತಿ ಭಾವಿತಭಾವನೋ, ಕಣ್ಟಕವೇಧಾಪೇಕ್ಖೋ ವಿಯ ಪರಿಪಕ್ಕಗಣ್ಡೋ, ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನಾಪೇಕ್ಖಂ ವಿಯ ಚ ಪರಿಣತಪದುಮಂ, ಅಥಸ್ಸ ಆರದ್ಧಮತ್ತೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮನಸಿಕಾರೇ ಇನ್ದಾಸನಿ ವಿಯ ಪಬ್ಬತೇ ಕಿಲೇಸಪಬ್ಬತೇ ಚುಣ್ಣಯಮಾನಂಯೇವ ಞಾಣಂ ಪವತ್ತತಿ, ಖುರಗ್ಗೇಯೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಯೇ ಹಿ ಕೇಚಿ ಖುರಗ್ಗೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಏವರೂಪಂ ಸವನಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತೇನ ಆಚರಿಯೇನ ದಿನ್ನನಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ನೋ ಅನಿಸ್ಸಾಯ। ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ಆದಿತೋವ ಏವರೂಪೀ ಕಥಾ ಕಥೇತಬ್ಬಾತಿ।
ಕೇಸೇಸು ಪನ ಓರೋಪಿತೇಸು ಹಲಿದ್ದಿಚುಣ್ಣೇನ ವಾ ಗನ್ಧಚುಣ್ಣೇನ ವಾ ಸೀಸಞ್ಚ ಸರೀರಞ್ಚ ಉಬ್ಬಟ್ಟೇತ್ವಾ ಗಿಹಿಗನ್ಧಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಾ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ
ಯಂ ಪನ ನಿವಾಸನಂ ವಾ ಪಾರುಪನಂ ವಾ ಅನಾಣತ್ತಿಯಾ ‘‘ಪಠಮಂ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಂಸಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ।
ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಾಪೇತ್ವಾತಿ ಯೇ ತತ್ಥ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಭಿಕ್ಖೂ, ತೇಸಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಾಪೇತ್ವಾ; ಅಥ ಸರಣಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಏವಂ ವದೇಹೀತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ‘‘ಯಮಹಂ ವದಾಮಿ, ತಂ ವದೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ಅಥಸ್ಸ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ವಾ ಆಚರಿಯೇನ ವಾ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸರಣಾನಿ ದಾತಬ್ಬಾನಿ ಯಥಾವುತ್ತಪಟಿಪಾಟಿಯಾವ ನ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ। ಸಚೇ ಹಿ ಏಕಪದಮ್ಪಿ ಏಕಕ್ಖರಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ದೇತಿ, ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂಯೇವ ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ದತ್ವಾ ಪುನ ಇತರೇಸು ಏಕೇಕಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ದೇತಿ, ಅದಿನ್ನಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ಸರಣಾನಿ।
ಇಮಞ್ಚ ಪನ ಸರಣಗಮನೂಪಸಮ್ಪದಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅನುಞ್ಞಾತಉಪಸಮ್ಪದಾ ಏಕತೋ ಸುದ್ಧಿಯಾ ವಟ್ಟತಿ। ಸಾಮಣೇರಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಪನ ಉಭತೋಸುದ್ಧಿಯಾವ ವಟ್ಟತಿ, ನೋ ಏಕತೋ ಸುದ್ಧಿಯಾ। ತಸ್ಮಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ಸಚೇ ಆಚರಿಯೋ ಞತ್ತಿದೋಸಞ್ಚೇವ ಕಮ್ಮವಾಚಾದೋಸಞ್ಚ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ಸುಕತಂ ಹೋತಿ। ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಪನ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಸರಣಾನಿ ಬುಕಾರಧಕಾರಾದೀನಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಾನಂ ಠಾನಕರಣಸಮ್ಪದಂ ಅಹಾಪೇನ್ತೇನೇವ ಆಚರಿಯೇನಪಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇನಪಿ ವತ್ತಬ್ಬಾನಿ। ಸಚೇ ಆಚರಿಯೋ ವತ್ತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ; ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ವಾ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಆಚರಿಯೋ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ; ಉಭೋಪಿ ವಾ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ನ ವಟ್ಟತಿ। ಸಚೇ ಪನ ಉಭೋಪಿ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ವಟ್ಟತಿ।
ಇಮಾನಿ ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ನಾಮಂ ಸಾವೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತೋ ಯಾವಜೀವಂ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಏಕಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಪಾಳಿಯಮ್ಪಿ ನ ವುತ್ತಂ, ತೇಸಂ ರುಚಿಮತ್ತಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ನ ಹಿ ತಥಾ ಅವದನ್ತಸ್ಸ ಸರಣಂ ಕುಪ್ಪತೀತಿ।
ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಇಮೇಹಿ ತೀಹಿ ಸರಣಗಮನೇಹಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಉಪಸಮ್ಪದನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮೀತಿಆದೀಹಿ ಏವಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಉಭತೋಸುದ್ಧಿಯಾ ವುತ್ತೇಹಿ ತೀಹಿ ಸರಣಗಮನೇಹಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಞ್ಚೇವ ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಅನುಜಾನಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಪರತೋ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಾ ಏತರಹಿ ಸರಣಮತ್ತೇನೇವ ನ ರುಹತಿ। ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಪರತೋ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮೇಹಿ ತೀಹಿ ಸರಣಗಮನೇಹಿ ಸಾಮಣೇರಪಬ್ಬಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ಅನುಞ್ಞಾತಾ ಏವ, ತಸ್ಮಾ ಸಾ ಏತರಹಿಪಿ ಸರಣಮತ್ತೇನೇವ ರುಹತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ಹಿ ಸಾಮಣೇರಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಹೋತಿ।
ಸಚೇ ಪನೇಸ ಮತಿಮಾ ಹೋತಿ ಪಣ್ಡಿತಜಾತಿಕೋ, ಅಥಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಉದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಾನಿ। ಕಥಂ? ಯಥಾ ಭಗವತಾ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –
‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ
ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಯಾವಜೀವಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವೇರಮಣಿಸಿಕ್ಖಾಪದಂ
ಸಮಾದಿಯಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಸರಣದಾನಂ ವಿಯ ಸಿಕ್ಖಾಪದದಾನಮ್ಪಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ನೇವ ಪಾಳಿಯಂ ನ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾಪಾಳಿಯಾವ ಉದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಾನಿ। ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಹಿ ಸರಣಗಮನೇಹೇವ ಸಿದ್ಧಾ, ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಪನ ಕೇವಲಂ ಸಿಕ್ಖಾಪರಿಪೂರಣತ್ಥಂ
ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ದುತಿಯಮಾರಕಥಾ
೩೫. ಮಯ್ಹಂ ಖೋ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಮಯಾ ಖೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಯೋ ಮಯ್ಹಂ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋ, ತೇನ ಹೇತುನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪುನ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ವಿಭತ್ತಿಂ ಪರಿಣಾಮೇತ್ವಾ ಮಯಾತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ।
ದುತಿಯಮಾರಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಭದ್ದವಗ್ಗಿಯಕಥಾ
೩೬. ಭದ್ದವಗ್ಗಿಯಾತಿ ತೇನ ಹಿ ವೋತಿ ಏತ್ಥ ವೋಕಾರೋ ನಿಪಾತಮತ್ತೋ। ಧಮ್ಮಚಕ್ಖುಂ ಉದಪಾದೀತಿ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೋ, ಕೇಸಞ್ಚಿ ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋ, ಕೇಸಞ್ಚಿ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋ ಉದಪಾದಿ। ತಯೋಪಿ ಹಿ ಏತೇ ಮಗ್ಗಾ ‘‘ಧಮ್ಮಚಕ್ಖೂ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತೇ ಕಿರ ತುಣ್ಡಿಲಜಾತಕೇ ತಿಂಸಧುತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ, ಅಥ ತುಣ್ಡಿಲೋವಾದಂ ಸುತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸೀಲಾನಿ ರಕ್ಖಿಂಸು; ಇದಂ ನೇಸಂ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ।
ಭದ್ದವಗ್ಗಿಯಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಉರುವೇಲಪಾಟಿಹಾರಿಯಕಥಾ
೩೭. ಪಮುಖೋತಿ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ। ಪಾಮೋಕ್ಖೋತಿ ಉತ್ತಮೋ ವಿಸುದ್ಧಪಞ್ಞೋ।
೩೮. ಅನುಪಹಚ್ಚಾತಿ ತೇಜಸಾ ತೇಜನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ತೇಜೇನ ನಾಗಸ್ಸ ತೇಜಂ। ಪರಿಯಾದಿಯೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅಭಿಭವೇಯ್ಯಂ, ವಿನಾಸೇಯ್ಯಂ ವಾತಿ। ಮಕ್ಖನ್ತಿ ಕೋಧಂ। ನತ್ವೇವ ಚ ಖೋ ಅರಹಾ ಯಥಾ ಅಹನ್ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ‘‘ಅರಹಾ ಅಹ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ವದತಿ।
೩೯. ನೇರಞ್ಜರಾಯಂ ಭಗವಾತಿಆದಿಕಾ ಗಾಥಾಯೋ ಪಚ್ಛಾ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾ।
೪೪-೯. ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯನ್ತಿ ಆಹರಹತ್ಥೋ। ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ। ಮನ್ದಾಮುಖಿಯೋತಿ ಅಗ್ಗಿಭಾಜನಾನಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ।
೫೧. ಚಿರಪಟಿಕಾತಿ ಚಿರಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ।
೫೨. ಕೇಸಮಿಸ್ಸನ್ತಿಆದೀಸು ಕೇಸಾ ಏವ ಕೇಸಮಿಸ್ಸಂ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಖಾರಿಕಾಜನ್ತಿ ಖಾರಿಭಾರೋ।
ಉರುವೇಲಪಾಟಿಹಾರಿಯಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಬಿಮ್ಬಿಸಾರಸಮಾಗಮಕಥಾ
೫೫. ಲಟ್ಠಿವನೇತಿ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠೇ ಚೇತಿಯೇತಿ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ವಟರುಕ್ಖೇ; ತಸ್ಸ ಕಿರೇತಂ ನಾಮಂ। ದ್ವಾದಸನಹುತೇಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಏಕಂ ನಹುತಂ ದಸಸಹಸ್ಸಾನಿ। ಅಜ್ಝಭಾಸೀತಿ ತೇಸಂ ಕಙ್ಖಾಚ್ಛೇದನತ್ಥಂ ಅಭಾಸಿ।
ಕಿಸಕೋವದಾನೋತಿ ತಾಪಸಚರಿಯಾಯ ಕಿಸಸರೀರತ್ತಾ ‘‘ಕಿಸಕೋ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಾನಂ ತಾಪಸಾನಂ ಓವಾದಕೋ ಅನುಸಾಸಕೋ ಸಮಾನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಸಯಂ ಕಿಸಕೋ ತಾಪಸೋ ಸಮಾನೋ ವದಾನೋ ಚ ಅಞ್ಞೇ ಓವದನ್ತೋ ಅನುಸಾಸನ್ತೋತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಥಂ ಪಹೀನನ್ತಿ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಪಹೀನಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ‘‘ತ್ವಂ ಉರುವೇಲವಾಸಿಅಗ್ಗಿಪರಿಚಾರಕಾನಂ ತಾಪಸಾನಂ ಸಯಂ ಓವಾದಾಚರಿಯೋ ಸಮಾನೋ ಕಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಹಾಸಿ, ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಏತಮತ್ಥಂ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ತವ ಅಗ್ಗಿಹುತ್ತಂ ಪಹೀನ’’ನ್ತಿ।
ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ಅಯಮತ್ಥೋ – ಏತೇ ರೂಪಾದಿಕೇ ಕಾಮೇ ಇತ್ಥಿಯೋ ಚ ಯಞ್ಞಾ ಅಭಿವದನ್ತಿ, ಸ್ವಾಹಂ ಏತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ರೂಪಾದಿಕಂ ಕಾಮಪ್ಪಭೇದಂ ಖನ್ಧುಪಧೀಸು ಮಲನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಯಸ್ಮಾ ಇಮೇ ಯಿಟ್ಠಹುತಪ್ಪಭೇದಾ ಯಞ್ಞಾ ಮಲಮೇವ ವದನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ಯಿಟ್ಠೇ
ತತಿಯಗಾಥಾಯ ಅಥ ಕೋಚರಹೀತಿ ಅಥ ಕ್ವಚರಹಿ। ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ।
ಚತುತ್ಥಗಾಥಾಯ – ಪದನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಪದಂ। ಸನ್ತಸಭಾವತಾಯ ಸನ್ತಂ। ಉಪಧೀನಂ ಅಭಾವೇನ ಅನುಪಧಿಕಂ। ರಾಗಕಿಞ್ಚನಾದೀನಂ ಅಭಾವೇನ ಅಕಿಞ್ಚನಂ। ತೀಸು ಭವೇಸು ಅಲಗ್ಗತಾಯ ಯಂ ಕಾಮಭವಂ ಯಞ್ಞಾ ವದನ್ತಿ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಕಾಮಭವೇ ಅಸತ್ತಂ। ಜಾತಿಜರಾಮರಣಾನಂ ಅಭಾವೇನ ಅನಞ್ಞಥಾಭಾವಿಂ। ಅತ್ತನಾ ಭಾವಿತೇನ ಮಗ್ಗೇನೇವ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬಂ, ನ ಅಞ್ಞೇನ ಕೇನಚಿ ಅಧಿಗಮೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅನಞ್ಞನೇಯ್ಯಂ। ಯಸ್ಮಾ ಈದಿಸಂ ಪದಮದ್ದಸಂ, ತಸ್ಮಾ ನ ಯಿಟ್ಠೇ ನ ಹುತೇ ಅರಞ್ಜಿಂ। ತೇನ ಕಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ? ಯೋ ಅಹಂ ದೇವಮನುಸ್ಸಲೋಕಸಮ್ಪತ್ತಿಸಾಧಕೇ ನ ಯಿಟ್ಠೇ ನ ಹುತೇ ಅರಞ್ಜಿಂ, ಸೋ ಕಿಂ ವಕ್ಖಾಮಿ ‘‘ಏತ್ಥ ನಾಮ ಮೇ ದೇವಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ರತೋ ಮನೋ’’ತಿ।
೫೬. ಏವಂ ಸಬ್ಬಲೋಕೇ ಅನಭಿರತಿಭಾವಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪೋ ‘‘ಸಾವಕೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಭಾವಂ ಪಕಾಸೇಸಿ। ತಞ್ಚ ಖೋ ಆಕಾಸೇ ವಿವಿಧಾನಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ। ಧಮ್ಮಚಕ್ಖುನ್ತಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಞಾಣಂ।
೫೭. ಅಸ್ಸಾಸಕಾತಿ ಏಸಾಹಂ ಭನ್ತೇತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿವೇಧೇನೇವಸ್ಸ ಸಿದ್ಧಂ ಸರಣಗಮನಂ, ತತ್ಥ ಪನ ನಿಚ್ಛಯಗಮನಮೇವ ಗತೋ, ಇದಾನಿ ವಾಚಾಯ ಅತ್ತಸನ್ನಿಯ್ಯಾತನಂ ಕರೋತಿ। ಮಗ್ಗವಸೇನೇವಾಯಂ ನಿಯತಸರಣತಂ ಪತ್ತೋ, ತಂ ಪರೇಸಂ ವಾಚಾಯ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಣಿಪಾತಗಮನಞ್ಚ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಏವಂ ವದತಿ।
೫೮. ಸಿಙ್ಗೀನಿಕ್ಖಸವಣ್ಣೋತಿ ಸಿಙ್ಗೀಸುವಣ್ಣನಿಕ್ಖೇನ ಸಮಾನವಣ್ಣೋ। ದಸವಾಸೋತಿ ದಸಸು ಅರಿಯವಾಸೇಸು ವುತ್ಥವಾಸೋ। ದಸಧಮ್ಮವಿದೂತಿ ದಸಕಮ್ಮಪಥವಿದೂ। ದಸಭಿ ಚುಪೇತೋತಿ ದಸಹಿ ಅಸೇಕ್ಖೇಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಉಪೇತೋ। ಸಬ್ಬಧಿದನ್ತೋತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ದನ್ತೋ; ಭಗವತೋ ಹಿ ಚಕ್ಖುಆದೀಸು ಕಿಞ್ಚಿ ಅದನ್ತಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।
೫೯. ಭಗವನ್ತಂ ಭುತ್ತಾವಿಂ ಓನೀತಪತ್ತಪಾಣಿಂ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದೀತಿ ಅತ್ಥಿಕಾನನ್ತಿ ಬುದ್ಧಾಭಿವಾದನಗಮನೇನ ಚ ಧಮ್ಮಸವನೇನ ಚ ಅತ್ಥಿಕಾನಂ। ಅಭಿಕ್ಕಮನೀಯನ್ತಿ ಅಭಿಗನ್ತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಂ। ಅಪ್ಪಾಕಿಣ್ಣನ್ತಿ ಅನಾಕಿಣ್ಣಂ। ಅಪ್ಪಸದ್ದನ್ತಿ ವಚನಸದ್ದೇನ ಅಪ್ಪಸದ್ದಂ। ಅಪ್ಪನಿಗ್ಘೋಸನ್ತಿ ನಗರನಿಗ್ಘೋಸಸದ್ದೇನ ಅಪ್ಪನಿಗ್ಘೋಸಂ। ವಿಜನವಾತನ್ತಿ ಅನುಸಞ್ಚರಣಜನಸ್ಸ ಸರೀರವಾತೇನ ವಿರಹಿತಂ। ‘‘ವಿಜನವಾದ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ; ಅನ್ತೋ ಜನವಾದೇನ ರಹಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ವಿಜನಪಾತ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ; ಜನಸಞ್ಚಾರವಿರಹಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮನುಸ್ಸರಾಹಸೇಯ್ಯಕನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ರಹಸ್ಸಕಿರಿಯಟ್ಠಾನಿಯಂ। ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಸಾರುಪ್ಪನ್ತಿ ವಿವೇಕಾನುರೂಪಂ।
ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕಥಾ
೬೦. ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಚ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಚ। ತೇಹಿ ಕತಿಕಾ ಕತಾ ಹೋತಿ ‘‘ಯೋ ಪಠಮಂ ಅಮತಂ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ, ಸೋ ಆರೋಚೇತೂ’’ತಿ ತೇ ಕಿರ ಉಭೋಪಿ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಉಪತಿಸ್ಸೋ ಕೋಲಿತೋತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನನಾಮಾ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಸತಮಾಣವಕಪರಿವಾರಾ ಗಿರಗ್ಗಸಮಜ್ಜಂ ಅಗಮಂಸು। ತತ್ರ ನೇಸಂ ಮಹಾಜನಂ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ನಾಮ ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತನಿಕಾಯೋ ಅಪ್ಪತ್ತೇ ವಸ್ಸಸತೇ ಮರಣಮುಖೇ ಪತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಅಥ ಉಭೋಪಿ ಉಟ್ಠಿತಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಏಕಜ್ಝಾಸಯಾ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಮರಣಸಞ್ಞಾ ಸಮ್ಮನ್ತಯಿಂಸು ‘‘ಸಮ್ಮ ಮರಣೇ ಸತಿ ಅಮತೇನಾಪಿ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಹನ್ದ ಮಯಂ ಅಮತಂ ಪರಿಯೇಸಾಮಾ’’ತಿ ಅಮತಪರಿಯೇಸನತ್ಥಂ ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಛನ್ನಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಪರಿಸಾ
ಪಾಸಾದಿಕೇನ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನಾತಿಆದೀಸು ಇತ್ಥಮ್ಭೂತಲಕ್ಖಣೇ ಕರಣವಚನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅತ್ಥಿಕೇಹಿ ಉಪಞ್ಞಾತಂ ಮಗ್ಗನ್ತಿ ಏತಂ ಅನುಬನ್ಧನಸ್ಸ ಕಾರಣವಚನಂ; ಇದಞ್ಹಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ‘‘ಯಂನೂನಾಹಂ ಇಮಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಅನುಬನ್ಧೇಯ್ಯಂ, ಕಸ್ಮಾ
ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಆದಾಯ ಪಟಿಕ್ಕಮೀತಿ ಸುದಿನ್ನಕಣ್ಡೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಕುಟ್ಟಮೂಲಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಸಾರಿಪುತ್ತೋಪಿ ಖೋ ‘‘ಅಕಾಲೋ ಖೋ ತಾವ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತು’’ನ್ತಿ ಕಾಲಂ ಆಗಮಯಮಾನೋ ಏಕಮನ್ತಂ ಠತ್ವಾ ವತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಪೂರಣತ್ಥಂ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಕಮಣ್ಡಲುತೋ ಉದಕಂ ದತ್ವಾ ಧೋತಹತ್ಥಪಾದೇನ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಥ ಖೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ’’ತಿಆದಿ। ನ ತಾಹಂ ಸಕ್ಕೋಮೀತಿ ನ ತೇ ಅಹಂ ಸಕ್ಕೋಮಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪ್ಪತ್ತೋ ಥೇರೋ ನ ಏತ್ತಕಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಅಥ ಖೋ ಇಮಸ್ಸ ಧಮ್ಮಗಾರವಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಬುದ್ಧವಿಸಯೇ ಅವಿಸಯಭಾವಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏವಮಾಹ।
ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಹೇತುಪ್ಪಭವಾತಿ ಹೇತುಪ್ಪಭವಾ ನಾಮ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ; ತೇನಸ್ಸ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇಸಂ ಹೇತುಂ ತಥಾಗತೋ ಆಹಾತಿ ತೇಸಂ ಹೇತು ನಾಮ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ; ತಞ್ಚ ತಥಾಗತೋ ಆಹಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇಸಞ್ಚ ಯೋ ನಿರೋಧೋತಿ ತೇಸಂ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಚ್ಚಾನಂ ಯೋ ಅಪ್ಪವತ್ತಿನಿರೋಧೋ; ತಞ್ಚ ತಥಾಗತೋ ಆಹಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಸ್ಸ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ ಪನೇತ್ಥ ಸರೂಪತೋ ಅದಸ್ಸಿತಮ್ಪಿ ನಯತೋ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ, ನಿರೋಧೇ ಹಿ ವುತ್ತೇ ತಸ್ಸ ಸಮ್ಪಾಪಕೋ ಮಗ್ಗೋ ವುತ್ತೋವ ಹೋತಿ। ಅಥ ವಾ ತೇಸಞ್ಚ ಯೋ ನಿರೋಧೋತಿ ಏತ್ಥ ತೇಸಂ ಯೋ ನಿರೋಧೋ ಚ ನಿರೋಧುಪಾಯೋ ಚಾತಿ ಏವಂ ದ್ವೇಪಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ದಸ್ಸಿತಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ। ಇದಾನಿ ತಮೇವತ್ಥಂ ಪಟಿಪಾದೇನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಏವಂವಾದೀ ಮಹಾಸಮಣೋ’’ತಿ।
ಏಸೇವ ಧಮ್ಮೋ ಯದಿ ತಾವದೇವಾತಿ ಸಚೇಪಿ ಇತೋ ಉತ್ತರಿ ನತ್ಥಿ, ಏತ್ತಕಮೇವ ಇದಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಮತ್ತಮೇವ ಪತ್ತಬ್ಬಂ, ತಥಾಪಿ ಏಸೋ ಏವ ಧಮ್ಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಚ್ಚಬ್ಯತ್ಥ ಪದಮಸೋಕನ್ತಿ ಯಂ ಅದಿಟ್ಠಂ ಅಬ್ಭತೀತಂ ಬಹುಕೇಹಿ ಕಪ್ಪನಹುತೇಹೀತಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ನಾಮ ಇದಂ ಪದಂ ಬಹುಕೇಹಿ
೬೨. ಗಮ್ಭೀರೇ ಞಾಣವಿಸಯೇತಿ ಗಮ್ಭೀರೇ ಚೇವ ಗಮ್ಭೀರಸ್ಸ ಚ ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಸಯಭೂತೇ। ಅನುತ್ತರೇ ಉಪಧಿಸಙ್ಖಯೇತಿ ನಿಬ್ಬಾನೇ। ವಿಮುತ್ತೇತಿ ತದಾರಮ್ಮಣಾಯ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ ವಿಮುತ್ತೇ। ಬ್ಯಾಕಾಸೀತಿ ‘‘ಏತಂ ಮೇ ಸಾವಕಯುಗಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಅಗ್ಗಂ ಭದ್ದಯುಗ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತೋ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞ್ಞಾಣೇ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ। ಸಾವ ತೇಸಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಅಹೋಸೀತಿ ಸಾ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂಪಸಮ್ಪದಾಯೇವ ತೇಸಂ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಅಹೋಸಿ। ಏವಂ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇಸು ಚ ತೇಸು ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಸತ್ತಹಿ ದಿವಸೇಹಿ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಅಡ್ಢಮಾಸೇನ।
ಅತೀತೇ ಕಿರ ಅನೋಮದಸ್ಸೀ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉದಪಾದಿ। ತಸ್ಸ ಸರದೋ ನಾಮ ತಾಪಸೋ ಸಕೇ ಅಸ್ಸಮೇ ನಾನಾಪುಪ್ಫೇಹಿ ಮಣ್ಡಪಂ ಕತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾಸನೇಯೇವ ಭಗವನ್ತಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸಾಪಿ ತಥೇವ ಮಣ್ಡಪಂ ಕತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಸಾವಕಭಾವಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಪತ್ಥಯಿತ್ವಾ ಚ ಸಿರೀವಡ್ಢಸ್ಸ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪೇಸೇಸಿ ‘‘ಮಯಾ ಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ಥಿತಂ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಠಾನಂ ಪತ್ಥೇಹೀ’’ತಿ। ಸೇಟ್ಠಿ ನೀಲುಪ್ಪಲಮಣ್ಡಪಂ ಕತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ, ತತ್ಥ ಭೋಜೇತ್ವಾ ದುತಿಯಸಾವಕಭಾವಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ತೇಸು ಸರದತಾಪಸೋ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಜಾತೋ, ಸಿರೀವಡ್ಢೋ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋತಿ ಇದಂ ನೇಸಂ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ।
೬೩. ಅಪುತ್ತಕತಾಯಾತಿಆದೀಸು ಯೇಸಂ ಪುತ್ತಾ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅಪುತ್ತಕತಾಯ। ಯಾಸಂ ಪತೀ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ, ತಾಸಂ ವೇಧಬ್ಯಾಯ ವಿಧವಾಭಾವಾಯ। ಉಭಯೇನಾಪಿ ಕುಲುಪಚ್ಛೇದಾಯ। ಸಞ್ಚಯಾನೀತಿ ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಿ। ಮಗಧಾನಂ ಗಿರಿಬ್ಬಜನ್ತಿ ಮಗಧಾನಂ ಜನಪದಸ್ಸ ಗಿರಿಬ್ಬಜಂ ನಗರಂ। ಮಹಾವೀರಾತಿ ಮಹಾವೀರಿಯವನ್ತೋ। ನಯಮಾನಾನನ್ತಿ ನಯಮಾನೇಸು। ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಕಾ ಉಸೂಯಾ ವಿಜಾನತನ್ತಿ ಧಮ್ಮೇನ ನಯನ್ತೀತಿ ಏವಂ ವಿಜಾನನ್ತಾನಂ ಕಾ ಇಸ್ಸಾ।
ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಕಥಾ
೬೪-೫. ಅನುಪಜ್ಝಾಯಕಾತಿ ಅನಾಕಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನಾತಿ ನ ಆಕಪ್ಪೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಾ; ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪಾಚಾರವಿರಹಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ ಉಪರಿಭೋಜನೇತಿ ಭೋಜನಸ್ಸ ಉಪರಿ। ಉತ್ತಿಟ್ಠಪತ್ತನ್ತಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಣಕಪತ್ತಂ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಸಞ್ಞಿನೋ, ತಸ್ಮಾ ಉತ್ತಿಟ್ಠಪತ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಥ ವಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಉಪನಾಮೇನ್ತೀತಿ ಏವಮ್ಪೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಉಪಜ್ಝಾಯನ್ತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಗಹೇತುಂ ಅನುಜಾನಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪುತ್ತಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಪೇಸ್ಸತೀತಿ ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಅಯನ್ತಿ ಏವಂ ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮವಸೇನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಪೇಸ್ಸತಿ। ಏಸ ನಯೋ ದುತಿಯಪದೇಪಿ। ಸಗಾರವಾ ಸಪ್ಪತಿಸ್ಸಾತಿ ಗರುಭಾವಞ್ಚೇವ ಜೇಟ್ಠಕಭಾವಞ್ಚ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ। ಸಭಾಗವುತ್ತಿನೋತಿ ಸಭಾಗಜೀವಿಕಾ। ಸಾಹೂತಿ ವಾತಿಆದೀನಿ ಪಞ್ಚ ಪದಾನಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಭಾವಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನವೇವಚನಾನಿ। ಕಾಯೇನ ವಿಞ್ಞಾಪೇತೀತಿ ಏವಂ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇನ ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಮೇ ಭನ್ತೇ ಹೋಹೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೇ ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ‘‘ಸಾಹೂ’’ತಿಆದೀಸು ಪಞ್ಚಸು ಪದೇಸು ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಪದಸ್ಸ ವಸೇನ ಕಾಯೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ವಾ ‘‘ಗಹಿತೋ ತಯಾ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ’’ತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಗ್ಗಹಣಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ, ಗಹಿತೋ ಹೋತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ। ಇದಮೇವ ಹಿ ಏತ್ಥ ಉಪಜ್ಝಾಯಗ್ಗಹಣಂ, ಯದಿದಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಇಮೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಪದೇಸು ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಪದಸ್ಸ ವಾಚಾಯ ವಾ ಸಾವನಂ ಕಾಯೇನ ವಾ ಅತ್ಥವಿಞ್ಞಾಪನನ್ತಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ಸಾಧೂತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದನ್ತಿ। ನ ತಂ ಪಮಾಣಂ, ಆಯಾಚನದಾನಮತ್ತೇನ ಹಿ ಗಹಿತೋ ಹೋತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ನ ಏತ್ಥ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ ಅಙ್ಗಂ। ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇನಾಪಿ ನ ಕೇವಲಂ ಇಮಿನಾ ಮೇ ಪದೇನ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಗಹಿತೋತಿ ಞಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ‘‘ಅಜ್ಜತಗ್ಗೇ ದಾನಿ ಥೇರೋ ಮಯ್ಹಂ ಭಾರೋ, ಅಹಮ್ಪಿ ಥೇರಸ್ಸ ಭಾರೋ’’ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಞಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
೬೬. ತತ್ರಾಯಂ ಸಮ್ಮಾವತ್ತನಾತಿ ಯಂ ವುತ್ತಂ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತಿತಬ್ಬನ್ತಿ, ತತ್ರ ಅಯಂ ಸಮ್ಮಾವತ್ತನಾ। ಕಾಲಸ್ಸೇವ ಉಟ್ಠಾಯ ಉಪಾಹನಾ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾತಿ ಸಚಸ್ಸ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಚಙ್ಕಮನತ್ಥಾಯ ವಾ ಧೋತಪಾದಪರಿಹರಣತ್ಥಾಯ ವಾ ಪಟಿಮುಕ್ಕಾ ಉಪಾಹನಾ ಪಾದಗತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಾ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ಉಟ್ಠಾಯ ಅಪನೇತ್ವಾ। ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಮಹನ್ತಂ ಮಜ್ಝಿಮಂ ಖುದ್ದಕನ್ತಿ
ಮುಖೋದಕಂ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸೀತಞ್ಚ ಉಣ್ಹಞ್ಚ ಉದಕಂ ಉಪನೇತ್ವಾ ತತೋ ಯಂ ತೀಣಿ ದಿವಸಾನಿ ವಳಞ್ಜೇತಿ, ಚತುತ್ಥದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಾದಿಸಮೇವ ಮುಖಧೋವನೋದಕಂ ‘‘ಸಚೇ ಯಾಗು ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತವತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಉಕ್ಲಾಪೋತಿ ಕೇನಚಿ ಕಚವರೇನ ಸಙ್ಕಿಣ್ಣೋ, ಸಚೇ ಪನ ಅಞ್ಞೋ ಕಚವರೋ ನತ್ಥಿ, ಉದಕಫುಸಿತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ, ಹತ್ಥೇನಪಿ ಪಮಜ್ಜಿತಬ್ಬೋ।
ಸಗುಣಂ ಕತ್ವಾತಿ ದ್ವೇ ಚೀವರಾನಿ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ, ತಾ ಏಕತೋ ಕತಾ ದ್ವೇಪಿ ಸಙ್ಘಾಟಿಯೋ ದಾತಬ್ಬಾ। ಸಬ್ಬಞ್ಹಿ ಚೀವರಂ ಸಙ್ಘಟಿತತ್ತಾ ‘‘ಸಙ್ಘಾಟೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಸಙ್ಘಾಟಿಯೋ ದಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ। ನಾತಿದೂರೇ ಗನ್ತಬ್ಬಂ ನಾಚ್ಚಾಸನ್ನೇತಿ ಏತ್ಥ ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಂ ಏಕೇನ ವಾ ದ್ವೀಹಿ ವಾ ಪದವೀತಿಹಾರೇಹಿ ಸಮ್ಪಾಪುಣಾತಿ, ಏತ್ತಾವತಾ ನಾತಿದೂರೇ ನಾಚ್ಚಾಸನ್ನೇ ಗತೋ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪತ್ತಪರಿಯಾಪನ್ನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರೇ ಯಾಗುಯಾ ವಾ ಭತ್ತೇ ವಾ ಲದ್ಧೇ ಪತ್ತೋ ಉಣ್ಹೋ ವಾ ಭಾರಿಕೋ ವಾ ಹೋತಿ, ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಂ ತಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಸೋ ಪತ್ತೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಭಣಮಾನಸ್ಸ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಕಥಾ ಓಪಾತೇತಬ್ಬಾತಿ ಅನ್ತರಘರೇ ವಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ವಾ ಭಣಮಾನಸ್ಸ ಅನಿಟ್ಠಿತೇ ತಸ್ಸ ವಚನೇ ಅಞ್ಞಾ ಕಥಾ ನ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬಾ। ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚ ಪನ ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ನಕಾರೇನ ಪಟಿಸೇಧೋ ಕರಿಯತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಯಞ್ಹಿ ಖನ್ಧಕಧಮ್ಮತಾ। ಆಪತ್ತಿಸಾಮನ್ತಾ ಭಣಮಾನೋತಿ ಪದಸೋಧಮ್ಮದುಟ್ಠುಲ್ಲಾದಿವಸೇನ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಆಸನ್ನವಾಚಂ ಭಣಮಾನೋ। ನಿವಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ‘‘ಕಿಂ ಭನ್ತೇ ಈದಿಸಂ ನಾಮ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಆಪತ್ತಿ
ಪಠಮತರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾತಿ ಸಚೇ ಆಸನ್ನೇ ಗಾಮೋ ಹೋತಿ, ವಿಹಾರೇ ವಾ ಗಿಲಾನೋ ಭಿಕ್ಖು ಹೋತಿ, ಗಾಮತೋ ಪಠಮತರಂ ಆಗನ್ತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ದೂರೇ ಗಾಮೋ ಹೋತಿ, ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ನತ್ಥಿ, ತೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಗಾಮತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಚೀವರೇನ ಪತ್ತಂ ವೇಠೇತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗತೋ ಪಠಮತರಂ ಆಗನ್ತಬ್ಬಂ ಸಿನ್ನಂ ಹೋತೀತಿ ತಿನ್ತಂ ಸೇದಗ್ಗಹಿತಂ। ಚತುರಙ್ಗುಲಂ ಕಣ್ಣಂ ಉಸ್ಸಾರೇತ್ವಾತಿ ಕಣ್ಣಂ ಚತುರಙ್ಗುಲಪ್ಪಮಾಣಂ ಅತಿರೇಕಂ ಕತ್ವಾ ಏವಂ ಚೀವರಂ ಸಂಹರಿತಬ್ಬಂ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಮಾ ಮಜ್ಝೇ ಭಙ್ಗೋ ಅಹೋಸೀತಿ। ಸಮಂ ಕತ್ವಾ ಸಂಹರಿತಸ್ಸ ಹಿ ಮಜ್ಝೇ ಭಙ್ಗೋ ಹೋತಿ, ತತೋ ನಿಚ್ಚಂ ಭಿಜ್ಜಮಾನಂ ದುಬ್ಬಲಂ ಹೋತಿ ತಂ ನಿವಾರಣತ್ಥಮೇತಂ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಅಜ್ಜ ಭಙ್ಗಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಸ್ವೇ ನ ಭಿಜ್ಜತಿ, ತಥಾ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಚತುರಙ್ಗುಲಂ ಉಸ್ಸಾರೇತ್ವಾ ಸಂಹರಿತಬ್ಬಂ। ಓಭೋಗೇ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಚೀವರಭೋಗೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಪೇತಬ್ಬಂ।
ಸಚೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಯೋ ಗಾಮೇಯೇವ ವಾ ಅನ್ತರಘರೇ ವಾ ಪಟಿಕ್ಕಮನೇ ವಾ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಪಿಣ್ಡಂ ವಾ ನ ಲಭತಿ, ತಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ನ ಹೋತಿ, ಗಾಮೇ ಅಭುತ್ತಸ್ಸ ಪನ ಲದ್ಧಭಿಕ್ಖಸ್ಸ ವಾ ಹೋತಿ; ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಚೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸಚೇಪಿ ತಸ್ಸ ನ ಹೋತಿ, ಭುಞ್ಜಿತುಕಾಮೋ ಚ ಹೋತಿ, ಉದಕಂ ದತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧತೋಪಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಉಪನೇತಬ್ಬೋ। ಪಾನೀಯೇನ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋತಿ ಭುಞ್ಜಮಾನೋ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ‘‘ಪಾನೀಯಂ ಭನ್ತೇ ಆಹರಿಯತೂ’’ತಿ ಪಾನೀಯೇನ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ಕಾಲೋ ಅತ್ಥಿ, ಉಪಜ್ಝಾಯೇ ಭುತ್ತೇ ಸಯಂ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಉಪಕಟ್ಠೋ ಕಾಲೋ, ಪಾನೀಯಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ।
ಅನನ್ತರಹಿತಾಯಾತಿ ತಟ್ಟಿಕಧಮ್ಮಖಣ್ಡಾದೀಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಅನತ್ಥತಾಯ ಪಂಸುಸಕ್ಖರಮಿಸ್ಸಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಪತ್ಥೋ ನ ಠಪೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಚೇ ಪನ ಕಾಳವಣ್ಣಕತಾ ವಾ ಸುಧಾಬದ್ಧಾ ವಾ ಹೋತಿ ನಿರಜಮತ್ತಿಕಾ, ತಥಾರೂಪಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಪಾರತೋ ಅನ್ತಂ ಓರತೋ ಭೋಗನ್ತಿ ಇದಂ ಚೀವರವಂಸಾದೀನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಹತ್ಥಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಅಭಿಮುಖೇನ ಹತ್ಥೇನ ಸಣಿಕಂ ನಿಕ್ಖಿಪನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಅನ್ತೇ ಪನ ಗಹೇತ್ವಾ ಭೋಗೇನ ಚೀವರವಂಸಾದೀನಂ ಉಪರಿ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ಭಿತ್ತಿಯಂ ಭೋಗೋ ಪಟಿಹಞ್ಞತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಥಾ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ।
ಚುಣ್ಣಂ ಸನ್ನೇತಬ್ಬನ್ತಿ ನ್ಹಾನಚುಣ್ಣಂ ಉದಕೇನ ತೇಮೇತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಿ ಕಾತಬ್ಬಾ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ನಿದ್ಧೂಮೇ ಠಾನೇ ಠಪೇತಬ್ಬಂ। ಜನ್ತಾಘರೇ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಉದಕೇಪಿ ಪರಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಘಂಸನಾದಿಕಂ ಸಬ್ಬಂ ಕಿಚ್ಚಂ। ಪಾನೀಯೇನ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋತಿ ಜನ್ತಾಘರೇ ಉಣ್ಹಸನ್ತಾಪೇನ ಪಿಪಾಸಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ।
ಸಚೇ ಉಸ್ಸಹತೀತಿ ಸಚೇ ಪಹೋತಿ; ನ ಕೇನಚಿ ಗೇಲಞ್ಞೇನ ಅಭಿಭೂತೋ ಹೋತಿ; ಅಗಿಲಾನೇನ ಹಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇನ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸೇನಾಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಅನಾದರೇನ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ವತ್ತಭೇದೇ ದುಕ್ಕಟಂ। ನಕಾರಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇಸು ಪನ ಪದೇಸು ಗಿಲಾನಸ್ಸಾಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಕಿರಿಯಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವ। ಅಪ್ಪಟಿಘಂಸನ್ತೇನಾತಿ ಭೂಮಿಯಂ ಅಪ್ಪಟಿಘಂಸನ್ತೇನ। ಕವಾಟಪಿಟ್ಠನ್ತಿ ಕವಾಟಞ್ಚ ಪಿಟ್ಠಸಙ್ಘಾತಞ್ಚ ಅಚ್ಛುಪನ್ತೇನ। ಸನ್ತಾನಕನ್ತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕೀಟಕುಲಾವಕಮಕ್ಕಟಕಸುತ್ತಾದಿ। ಉಲ್ಲೋಕಾ ಪಠಮಂ ಓಹಾರೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಉಲ್ಲೋಕತೋ ಪಠಮಂ ಉಲ್ಲೋಕಂ ಆದಿಂಕತ್ವಾ ಅವಹರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆಲೋಕಸನ್ಧಿಕಣ್ಣಭಾಗಾತಿ ಆಲೋಕಸನ್ಧಿಭಾಗಾ ಚ ಕಣ್ಣಭಾಗಾ ಚ ಅನ್ತರಬಾಹಿರವಾತಪಾನಕವಾಟಕಾನಿ ಚ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಚ ಚತ್ತಾರೋ ಕೋಣಾ ಪಮಜ್ಜಿತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಯಥಾಪಞ್ಞತ್ತಂ ಪಞ್ಞಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಥಾ ಪಠಮಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ, ತಥೇವ ಪಞ್ಞಪೇತಬ್ಬಂ। ಏತದತ್ಥಮೇವ ಹಿ ಯಥಾಪಞ್ಞತ್ತಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಪುರಿಮವತ್ತಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ। ಸಚೇ ಪನ ಪಠಮಂ ಅಜಾನನ್ತೇನ ಕೇನಚಿ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ, ಸಮನ್ತತೋ ಭಿತ್ತಿಂ ದ್ವಙ್ಗುಲಮತ್ತೇನ ವಾ ತಿವಙ್ಗುಲಮತ್ತೇನ ವಾ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಪಞ್ಞಪೇತಬ್ಬಂ। ಇದಞ್ಹಿ ಪಞ್ಞಾಪನವತ್ತಂ। ಸಚೇ ಕಟಸಾರಕೋ ಹೋತಿ ಅತಿಮಹನ್ತೋ ಚ, ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕೋಟಿಂ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪುರತ್ಥಿಮಾ ವಾತಪಾನಾ ಥಕೇತಬ್ಬಾತಿ ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ವಾತಪಾನಾ ಥಕೇತಬ್ಬಾ। ಏವಂ ಸೇಸಾಪಿ ವಾತಪಾನಾ ಥಕೇತಬ್ಬಾ।
ವೂಪಕಾಸೇತಬ್ಬೋತಿ ಅಞ್ಞತ್ಥ ನೇತಬ್ಬೋ। ವೂಪಕಾಸಾಪೇತಬ್ಬೋತಿ ಅಞ್ಞೋ ಭಿಕ್ಖು ವತ್ತಬ್ಬೋ ‘‘ಥೇರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ವಿವೇಚೇತಬ್ಬನ್ತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತಬ್ಬಂ। ವಿವೇಚಾಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಞ್ಞೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ ‘‘ಥೇರಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇಹೀ’’ತಿ। ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಪರಿವಾಸದಾನತ್ಥಂ ಸೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಯಾಚಿತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ಅತ್ತನಾ ಪಟಿಬಲೋ ಹೋತಿ, ಅತ್ತನಾವ ದಾತಬ್ಬೋ। ನೋ ಚೇ ಪಟಿಬಲೋ ಹೋತಿ, ಅಞ್ಞೇನ ದಾಪೇತಬ್ಬೋ। ಕಿನ್ತಿ ನು ಖೋತಿ ಕೇನ ನು ಖೋ ಉಪಾಯೇನ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಲಹುಕಾಯ ವಾ ಪರಿಣಾಮೇಯ್ಯಾತಿ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಂ ಅಕತ್ವಾ ತಜ್ಜನೀಯಂ ವಾ ನಿಯಸ್ಸಂ ವಾ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನ ಹಿ ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಸಙ್ಘೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಏಕಮೇಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಭನ್ತೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಯಾಚಿತಬ್ಬಾ। ಸಚೇ ಕರೋನ್ತಿಯೇವ, ‘‘ತಜ್ಜನೀಯಂ ವಾ ನಿಯಸ್ಸಂ ವಾ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಯಾಚಿತಬ್ಬಾ। ಸಚೇ ಕರೋನ್ತಿಯೇವ, ಅಥ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ‘‘ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತಥ ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಯಾಚಿತಬ್ಬೋ। ಇತಿ ತಂ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭೇಥ ಭನ್ತೇ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಯಾಚಿತಬ್ಬಾ।
ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಕಂ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಕನ್ತಿ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ। ನ ಚ ಅಚ್ಛಿನ್ನೇ ಥೇವೇ ಪಕ್ಕಮಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಯದಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ರಜನಂ ಗಳತಿ, ನ ತಾವ ಪಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ। ನ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಪತ್ತೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ವಿಸಭಾಗಪುಗ್ಗಲವಸೇನ ಕಥಿತಂ। ನ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ಗಾಮೋ ಪವಿಸಿತಬ್ಬೋತಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಕರಣೀಯೇನ ಪವಿಸಿತುಕಾಮೇನ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾವ ಪವಿಸಿತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ವುಟ್ಠಾಯ ದೂರಂ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ‘‘ದಹರಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ। ಅವತ್ವಾ ಗತೇ ಪರಿವೇಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೇನ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಚೇ ಗಾಮಂ ಪವಿಸನ್ತೋಪಿ ಪಸ್ಸತಿ, ದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಪುಚ್ಛಿತುಂಯೇವ ವಟ್ಟತಿ।
ನ ಸುಸಾನಂ ಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ವಾಸತ್ಥಾಯ ವಾ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ವಾ ನ ಗನ್ತಬ್ಬಂ। ನ ದಿಸಾ ಪಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಾತಿ ವುಟ್ಠಾನಮಸ್ಸ ಆಗಮೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಗೇಲಞ್ಞತೋ ವುಟ್ಠಾನಂ ಅಸ್ಸ ಆಗಮೇತಬ್ಬಂ; ನ ಕತ್ಥಚಿ ಗನ್ತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಅಞ್ಞೋ ಭಿಕ್ಖು ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಅತ್ಥಿ, ಭೇಸಜ್ಜಂ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ದತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ ಅಯಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ।
ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕವತ್ತಕಥಾ
೬೭. ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಅನುಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಉದ್ದೇಸಾದೀಹಿಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹೋ ಚ ಅನುಗ್ಗಹೋ ಚ ಕತ್ತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಉದ್ದೇಸೋತಿ ಪಾಳಿವಾಚನಂ। ಪರಿಪುಚ್ಛಾತಿ ಪಾಳಿಯಾ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ। ಓವಾದೋತಿ ಅನೋತಿಣ್ಣೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ‘‘ಇದಂ ಕರೋಹಿ, ಇದಂ ಮಾ ಕರಿತ್ಥಾ’’ತಿ ವಚನಂ। ಅನುಸಾಸನೀತಿ ಓತಿಣ್ಣೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ। ಅಪಿ ಚ ಓತಿಣ್ಣೇ ವಾ ಅನೋತಿಣ್ಣೇ ವಾ ಪಠಮಂ ವಚನಂ ಓವಾದೋ; ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಚನಂ ಅನುಸಾಸನೀತಿ। ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ಸಚೇ ಅತಿರೇಕಪತ್ತೋ ಹೋತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಪರಿಕ್ಖಾರೋತಿ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರೋ। ಇಧ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ನಾಮ ಧಮ್ಮಿಕೇನ ನಯೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಉಪಾಯಪರಿಯೇಸನಂ। ಇತೋ ಪರಂ ದನ್ತಕಟ್ಠದಾನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಆಚಮನಕುಮ್ಭಿಯಾ ಉದಕಾಸಿಞ್ಚನಪರಿಯೋಸಾನಂ ವತ್ತಂ ಗಿಲಾನಸ್ಸೇವ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಅನಭಿರತಿವೂಪಕಾಸನಾದಿ ಪನ ಅಗಿಲಾನಸ್ಸಾಪಿ ಕತ್ತಬ್ಬಮೇವ। ಚೀವರಂ ರಜನ್ತೇನಾತಿ ‘‘ಏವಂ ರಜೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯತೋ ಉಪಾಯಂ ಸುತ್ವಾ ರಜನ್ತೇನ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕವತ್ತಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ನಸಮ್ಮಾವತ್ತನಾದಿಕಥಾ
೬೮. ನ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತನ್ತೀತಿ ಯಥಾಪಞ್ಞತ್ತಂ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಂ ನ ಪೂರೇನ್ತಿ। ಯೋ ನ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋ ಯಥಾಪಞ್ಞತ್ತಂ ವತ್ತಂ ನ ಪೂರೇಯ್ಯ; ಸೋ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಣಾಮೇತಬ್ಬೋತಿ ಅಪಸಾದೇತಬ್ಬೋ। ನ ಅಧಿಮತ್ತಂ ಪೇಮಂ ಹೋತೀತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಮ್ಹಿ ಅಧಿಮತ್ತಂ ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮಂ ನ ಹೋತಿ। ನಾಧಿಮತ್ತಾ ಭಾವನಾ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಮತ್ತಾ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾ ನ ಹೋತಿ; ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖನಯೇನ ಅಲಂ ಪಣಾಮೇತುನ್ತಿ ಯುತ್ತೋ ಪಣಾಮೇತುಂ।
ಅಪ್ಪಣಾಮೇನ್ತೋ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಸಾತಿಸಾರೋ ಹೋತೀತಿ ಸದೋಸೋ ಹೋತಿ, ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ; ತಸ್ಮಾ ನ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತನ್ತೋ ಪಣಾಮೇತಬ್ಬೋವ। ನ ಸಮ್ಮಾವತ್ತನಾಯ ಚ ಯಾವ ಚೀವರರಜನಂ ತಾವ ವತ್ತೇ ಅಕರಿಯಮಾನೇ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ
ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತನ್ತಿ, ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಸಮ್ಮಾ ನ ವತ್ತತಿ, ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ। ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತತಿ, ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾ ಸಮ್ಮಾ ನ ವತ್ತನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಆಪತ್ತಿ। ಉಪಜ್ಝಾಯೇ ವತ್ತಂ ಸಾದಿಯನ್ತೇ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾ ಬಹುಕಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಆಪತ್ತಿ। ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಅತ್ಥಿ, ತುಮ್ಹೇ ಅತ್ತನೋ ಸಜ್ಝಾಯಮನಸಿಕಾರಾದೀಸು ಯೋಗಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವದತಿ, ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾನಂ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಸಾದಿಯನಂ ವಾ ಅಸಾದಿಯನಂ ವಾ ನ ಜಾನಾತಿ, ಬಾಲೋ ಹೋತಿ, ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾ ಬಹುಕಾ। ತೇಸು ಏಕೋ ವತ್ತಸಮ್ಪನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖು ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಂ ಅಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕಾ ವಿಹರಥಾ’’ತಿ ಏವಞ್ಚೇ ಅತ್ತನೋ ಭಾರಂ ಕತ್ವಾ ಇತರೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ತಸ್ಸ ಭಾರಕರಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇಸಂ ಅನಾಪತ್ತಿ।
ನಸಮ್ಮಾವತ್ತನಾದಿಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ರಾಧಬ್ರಾಹ್ಮಣವತ್ಥುಕಥಾ
೬೯. ರಾಧಬ್ರಾಹ್ಮಣವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಭಗವತಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ತೀಹಿ ಸರಣಗಮನೇಹಿ ಅನುಞ್ಞಾತಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಞ್ಚೇವ ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಜಾನಾತಿ, ಭಗವಾ ಪನ ತಂ ಲಹುಕಂ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಕಮ್ಮೇನ ಗರುಕಂ ಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಅನುಞ್ಞಾತುಕಾಮೋ। ಅಥಸ್ಸ ಥೇರೋ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ವಿದಿತ್ವಾ ‘‘ಕಥಾಹಂ ಭನ್ತೇ ತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಮಿ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಪರಿಸಾ ಅಜ್ಝಾಸಯಕುಸಲಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅಯಞ್ಚ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾಯ ಅಗ್ಗೋ।
ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಬಲೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಬ್ಯತ್ತೋ ನಾಮ ಯಸ್ಸ ಸಾಟ್ಠಕಥಂ ವಿನಯಪಿಟಕಂ ವಾಚುಗ್ಗತಂ ಪವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಯಸ್ಸ ಅನ್ತಮಸೋ ಇದಂ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಕಮ್ಮವಾಚಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ಸುಗ್ಗಹಿತಂ ಹೋತಿ, ವಾಚುಗ್ಗತಂ ಪವತ್ತತಿ, ಅಯಮ್ಪಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಬ್ಯತ್ತೋ। ಯೋ ಪನ ಕಾಸಸೋಸಸೇಮ್ಹಾದಿನಾ ವಾ ಗೇಲಞ್ಞೇನ ಅಪ್ಪಟಿಬಲೋ। ತಬ್ಬಿಪರೀತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ‘‘ಪಟಿಬಲೋ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸಙ್ಘೋ ಞಾಪೇತಬ್ಬೋತಿ ಸಙ್ಘೋ ಜಾನಾಪೇತಬ್ಬೋ। ತತೋ ಪರಂ ಯಂ ಸಙ್ಘೋ ಜಾನಾಪೇತಬ್ಬೋ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
೭೧. ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಮನನ್ತರಾತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಸಮನನ್ತರಾ। ಅನಾಚಾರಂ ಆಚರತೀತಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕರೋತಿ। ಉಲ್ಲುಮ್ಪತು ಮನ್ತಿ ಉದ್ಧರತು ಮಂ, ಅಕುಸಲಾ ವುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಕುಸಲೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇತು; ಸಾಮಣೇರಭಾವಾ ವಾ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತೂತಿ। ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯಾತಿ ಅನುದ್ದಯಂ ಪಟಿಚ್ಚ; ಮಯಿ ಅನುಕಪ್ಪಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
೭೩. ಅಟ್ಠಿತಾ ಹೋತೀತಿ ನಿಚ್ಚಪ್ಪವತ್ತಿನೀ ಹೋತಿ। ಚತ್ತಾರೋ ನಿಸ್ಸಯೇತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ। ಯಸ್ಮಾ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅತ್ತಭಾವೋ ಪವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ನಿಸ್ಸಯಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ।
ರಾಧಬ್ರಾಹ್ಮಣವತ್ಥುಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಆಚರಿಯವತ್ತಕಥಾ
೭೫. ಕಿನ್ತಾಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಹೋತೀತಿ ಕಿಂ ತೇ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಹೋತಿ। ಅಞ್ಞೇಹಿ ಓವದಿಯೋ ಅನುಸಾಸಿಯೋತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಓವದಿತಬ್ಬೋ ಚೇವ ಅನುಸಾಸಿತಬ್ಬೋ ಚ। ಬಾಹುಲ್ಲಾಯ ಆವತ್ತೋ ಯದಿದಂ ಗಣಬನ್ಧಿಕನ್ತಿ ಗಣಬನ್ಧೋ ಏತಸ್ಸ ಬಾಹುಲ್ಲಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಗಣಬನ್ಧಿಕಂ, ಬಾಹುಲ್ಲಂ। ಯಂ ಇದಂ ಗಣಬನ್ಧಿಕಂ ನಾಮ ಬಾಹುಲ್ಲಂ, ತದತ್ಥಾಯ ಅತಿಲಹುಂ ತ್ವಂ ಆಪನ್ನೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
೭೬. ಅಬ್ಯತ್ತಾತಿ ಪಞ್ಞಾವೇಯ್ಯತ್ತಿಯೇನ ವಿರಹಿತಾ। ಅಞ್ಞತ್ತರೋಪಿ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಪುಬ್ಬೋತಿ ಪಸೂರೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ। ಸೋ ಕಿರ ‘‘ಧಮ್ಮಂ ಥೇನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾತಿಆದಿಮ್ಹಿ ಬ್ಯತ್ತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖುನೋವಾದಕವಣ್ಣನಾಯಂ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೋಯೇವ। ಯೋ ಪನ ಅನ್ತೇವಾಸಿನೋ ವಾ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ವಾ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಸಕ್ಕೋತಿ ಉಪಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ಕಾತುಂ, ಅಯಂ ಇಧ ಪಟಿಬಲೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –
‘‘ಪಞ್ಚಹುಪಾಲಿ
೭೭. ಪಕ್ಖಸಙ್ಕನ್ತೇಸೂತಿ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಖಸಙ್ಕನ್ತೇಸು। ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಆಚರಿಯನ್ತಿ ಆಚಾರಸಮಾಚಾರಸಿಕ್ಖಾಪನಕಂ ಆಚರಿಯಂ ಅನುಜಾನಾಮಿ। ಆಚರಿಯೋ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಮ್ಹೀತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಭಿಕ್ಖವೇ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಮ್ಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ನಾಮಮತ್ತಮೇವ ಹಿ ಏತ್ಥ ನಾನಂ।
ಆಚರಿಯವತ್ತಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಪಣಾಮನಾಖಮನಾಕಥಾ
೮೦. ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ಆಚರಿಯೇಸು ನ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ‘‘ನಸಮ್ಮಾವತ್ತನಾಯ ಚ ಯಾವ ಚೀವರರಜನಂ, ತಾವ ವತ್ತೇ ಅಕರಿಯಮಾನೇ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪರಿಹಾನಿ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯಮುತ್ತಕಸ್ಸಾಪಿ ಅಮುತ್ತಕಸ್ಸಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ಚ, ‘‘ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಪತ್ತದಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಮುತ್ತಕನಿಸ್ಸಯಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ ಚ ಲಕ್ಖಣಂ ವುತ್ತಂ, ನ ತೇನೇವ ಲಕ್ಖಣೇನ ನಿಸ್ಸಯನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ನಿಸ್ಸಯನ್ತೇವಾಸಿಕೇನ ಹಿ ಯಾವ ಆಚರಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸತಿ, ತಾವ ಸಬ್ಬಂ ಆಚರಿಯವತ್ತಂ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಉಪಸಮ್ಪದಾಧಮ್ಮನ್ತೇವಾಸಿಕೇಹಿ ಪನ ನಿಸ್ಸಯಮುತ್ತಕೇಹಿಪಿ
ಪಣಾಮನಾಖಮನಾಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ನಿಸ್ಸಯಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಕಥಾ
೮೩. ಉಪಜ್ಝಾಯಮ್ಹಾ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಪಕ್ಕನ್ತೋ ವಾತಿಆದೀಸು ಅಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ – ಪಕ್ಕನ್ತೋತಿ ತಮ್ಹಾ ಆವಾಸಾ ವಿಪ್ಪವಸಿತುಕಾಮೋ ಪಕ್ಕನ್ತೋ ದಿಸಂ ಗತೋ। ಏವಂ ಗತೇ ಚ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಸಚೇ ವಿಹಾರೇ ನಿಸ್ಸಯದಾಯಕೋ ಅತ್ಥಿ, ಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಞ್ಞದಾಪಿ ನಿಸ್ಸಯೋ ವಾ ಗಹಿತಪುಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ಯೋ ವಾ ಏಕಸಮ್ಭೋಗಪರಿಭೋಗೋ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸ್ಸಯೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಪರಿಹಾರೋ ನತ್ಥಿ। ಸಚೇ ತಾದಿಸೋ ನತ್ಥಿ, ಅಞ್ಞೋ ಲಜ್ಜೀ ಪೇಸಲೋ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಲಜ್ಜೀಪೇಸಲಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೇನ ತದಹೇವ ನಿಸ್ಸಯೋ ಯಾಚಿತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ದೇತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ। ಅಥ ಪನ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಲಹುಂ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ, ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಚ ತಥಾ ವುತ್ತಂ, ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ವದತಿ ‘‘ತೇನ
ಸಚೇ ಪನ ವಿಹಾರೇ ನಿಸ್ಸಯದಾಯಕೋ ನತ್ಥಿ, ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಚ ‘‘ಅಹಂ ಕತಿಪಾಹೇನ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗತೋ, ಯಾವ ಆಗಮನಾ ಪರಿಹಾರೋ ಲಬ್ಭತಿ। ಅಥಾಪಿ ನಂ ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಕಾಲತೋ ಉತ್ತರಿಪಿ ಪಞ್ಚ ವಾ ದಸ ವಾ ದಿವಸಾನಿ ವಾಸೇನ್ತಿಯೇವ, ತೇನ ವಿಹಾರಂ ಪವತ್ತಿ ಪೇಸೇತಬ್ಬಾ ‘‘ದಹರಾ ಮಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠನ್ತು, ಅಹಂ ಅಸುಕದಿವಸಂ ನಾಮ
ವಿಬ್ಭನ್ತೇ ಪನ ಕಾಲಙ್ಕತೇ ಪಕ್ಖಸಙ್ಕನ್ತೇ ವಾ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಪರಿಹಾರೋ ನತ್ಥಿ। ಯತ್ಥ ನಿಸ್ಸಯೋ ಲಬ್ಭತಿ, ತತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬಂ। ಆಣತ್ತೀತಿ ಪನ ನಿಸ್ಸಯಪಣಾಮನಾ ವುಚ್ಚತಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಣಾಮೇಮಿ ತ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ಮಾ ಇಧ ಪಟಿಕ್ಕಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ನೀಹರ ತೇ ಪತ್ತಚೀವರ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ನಾಹಂ ತಯಾ ಉಪಟ್ಠಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವಾತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾಳಿನಯೇನ ‘‘ಮಾ ಮಂ ಗಾಮಪ್ಪವೇಸನಂ ಆಪುಚ್ಛೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಾಳಿಮುತ್ತಕನಯೇನ ವಾ ಯೋ ನಿಸ್ಸಯಪಣಾಮನಾಯ ಪಣಾಮಿತೋ ಹೋತಿ, ತೇನ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಖಮಾಪೇತಬ್ಬೋ।
ಸಚೇ ಆದಿತೋವ ನ ಖಮತಿ, ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ತಾವ ಸಯಮೇವ ಖಮಾಪೇತಬ್ಬೋ। ನೋ ಚೇ ಖಮತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಮಹಾಥೇರೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಮಾಪೇತಬ್ಬೋ। ನೋ ಚೇ ಖಮತಿ, ಸಾಮನ್ತವಿಹಾರೇ
ಆಚರಿಯಮ್ಹಾ ನಿಸ್ಸಯಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೀಸು ಆಚರಿಯೋ ಪಕ್ಕನ್ತೋ ವಾ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕೋಚಿ ಆಚರಿಯೋ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮತಿ, ಕೋಚಿ ಅನಾಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ। ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋಪಿ ಏವಮೇವ। ತತ್ರ ಸಚೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಆಚರಿಯಂ ಆಪುಚ್ಛತಿ ‘‘ಅಸುಕಂ ನಾಮ ಭನ್ತೇ ಠಾನಂ ಗನ್ತುಂ ಇಚ್ಛಾಮಿ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನಾ’’ತಿ, ಆಚರಿಯೇನ ಚ ‘‘ಕದಾ ಗಮಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ‘‘ಸಾಯನ್ಹೇ ವಾ ರತ್ತಿಂ ವಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಆಚರಿಯೋಪಿ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ, ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ನಿಸ್ಸಯೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ।
ಸಚೇ
ಸಚೇ ಪನ ಆಚರಿಯೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಂ ಆಪುಚ್ಛತಿ ‘‘ಆವುಸೋ ಅಸುಕಂ ನಾಮ ಠಾನಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇನ ಚ ‘‘ಕದಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾಯನ್ಹೇ ವಾ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ವಾ’’ತಿ ವದತಿ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋಪಿ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ, ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ನಿಸ್ಸಯೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ।
ಸಚೇ ಪನ ಆಚರಿಯೋ ‘‘ಸ್ವೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಇತರೋ ಚ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ, ಏಕದಿವಸಂ ತಾವ ನಿಸ್ಸಯೋ ನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ, ಪುನದಿವಸೇ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೋ ಹೋತಿ। ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ ಮಮ ಗಮನಂ ವಾ ಅಗಮನಂ ವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಚೇ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ನಿಸ್ಸಯೋ ನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ। ಅಥಾಪಿ ‘‘ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ
ಸಚೇ ಉಭೋಪಿ ಆಚರಿಯನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ಕೇನಚಿ ಕರಣೀಯೇನ ಬಹಿಸೀಮಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತತೋ ಚೇ ಆಚರಿಯೋ ಗಮಿಯಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅನಾಪುಚ್ಛಾವ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಲೇಡ್ಡುಪಾತಾನಂ ಅನ್ತೋಯೇವ ನಿವತ್ತತಿ, ನಿಸ್ಸಯೋ ನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ। ಸಚೇ ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತತಿ, ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೋ ಹೋತಿ। ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ದ್ವೇ ಲೇಡ್ಡುಪಾತೇ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತಿ, ನಿಸ್ಸಯೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ।
ಆಚರಿಯೇ ವಿಬ್ಭನ್ತೇ ಕಾಲಙ್ಕತೇ ಪಕ್ಖಸಙ್ಕನ್ತೇ ಚ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ। ಆಣತ್ತಿಯಂ ಪನ ಸಚೇಪಿ
ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ವಾ ಸಮೋಧಾನಗತೋತಿ ಏತ್ಥ ದಸ್ಸನಸವನವಸೇನ ಸಮೋಧಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಹಿ ಆಚರಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸನ್ತೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ ಏಕವಿಹಾರೇ ಚೇತಿಯಂ ವಾ ವನ್ದನ್ತಂ ಏಕಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ವಾ ಚರನ್ತಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಪಸ್ಸತಿ, ನಿಸ್ಸಯೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ। ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಪಸ್ಸತಿ, ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ ಪನ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ। ಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪನ್ನಂ ವಾ ಆಕಾಸೇನ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ ದೂರತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಜಾನಾತಿ, ಉಪಜ್ಝಾಯೋತಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ। ಸಚೇ ಜಾನಾತಿ, ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ। ಉಪರಿಪಾಸಾದೇ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ವಸತಿ, ಹೇಟ್ಠಾ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ, ತಂ ಅದಿಸ್ವಾವ ಯಾಗುಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮತಿ, ಆಸನಸಾಲಾಯ ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ಅದಿಸ್ವಾವ ಏಕಮನ್ತೇ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮತಿ, ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಮಣ್ಡಪೇ ವಾ ನಿಸಿನ್ನಮ್ಪಿ ತಂ ಅದಿಸ್ವಾವ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮತಿ, ನಿಸ್ಸಯೋ ನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ। ಏವಂ ತಾವ ದಸ್ಸನವಸೇನ ಸಮೋಧಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
ಸವನವಸೇನ ಪನ ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ವಿಹಾರೇ ವಾ ಅನ್ತರಘರೇ ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಅನುಮೋದನಂ
ನಿಸ್ಸಯಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬಪಞ್ಚಕಕಥಾ
೮೪. ಇದಾನಿ ಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಬಲೇನ ದಸವಸ್ಸೇನ ವಾ ಅತಿರೇಕದಸವಸ್ಸೇನ ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತುಂ, ನಿಸ್ಸಯಂ ದಾತು’’ನ್ತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಾಚರಿಯಾನಂ ಲಕ್ಖಣಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಞ್ಚಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೇನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಪಞ್ಚಹಿ ಅಙ್ಗೇಹೀತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಅಗುಣಙ್ಗೇಹಿ। ಸೋ ಹಿ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಾದೀಹಿ ಅಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾವ ನ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ನ ನಿಸ್ಸಯೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಆಚರಿಯೇನ ಹುತ್ವಾ ನಿಸ್ಸಯೋ ನ ದಾತಬ್ಬೋ। ಏತ್ಥ ಚ ನ ಅಸೇಕ್ಖೇನ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೇನಾತಿ ಚ ಅತ್ತನಾ ನ ಅಸೇಕ್ಖೇನಾತಿ ಚ ಅಸ್ಸದ್ಧೋತಿ ಚ ಆದೀಸು ತೀಸು ಪಞ್ಚಕೇಸು ಅಯುತ್ತವಸೇನ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ಕತೋ, ನ ಆಪತ್ತಿಅಙ್ಗವಸೇನ। ಯೋ ಹಿ ಅಸೇಕ್ಖೇಹಿ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಾದೀಹಿ ಅಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪರೇ ಚ ತತ್ಥ ಸಮಾದಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಾದಿದೋಸಯುತ್ತೋವ ಹುತ್ವಾ ಪರಿಸಂ ಪರಿಹರತಿ, ತಸ್ಸ ಪರಿಸಾ ಸೀಲಾದೀಹಿ ಪರಿಹಾಯತಿಯೇವ, ನ ವಡ್ಢತಿ। ತಸ್ಮಾ ತೇನ ನ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬನ್ತಿಆದಿ ಅಯುತ್ತವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ನ ಆಪತ್ತಿಅಙ್ಗವಸೇನ। ನ ಹಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸೇವ ಉಪಜ್ಝಾಯಾಚರಿಯಭಾವೋ ಭಗವತಾ ಅನುಞ್ಞಾತೋ। ಯದಿ ತಸ್ಸೇವ ಅನುಞ್ಞಾತೋ ಅಭವಿಸ್ಸ, ‘‘ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಅನಭಿರತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿಂ ನ ವದೇಯ್ಯ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಪರಿಸಾ ಸೀಲಾದೀಹಿ ನ ಪರಿಹಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
ಅಧಿಸೀಲೇ ಸೀಲವಿಪನ್ನೋತಿಆದೀಸು ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಞ್ಚ ಆಪನ್ನೋ ಅಧಿಸೀಲೇ ಸೀಲವಿಪನ್ನೋ ನಾಮ। ಇತರೇ ಪಞ್ಚಾಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೇ ಆಪನ್ನೋ ಅಜ್ಝಾಚಾರೇ ಆಚಾರವಿಪನ್ನೋ ನಾಮ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಂ ಪಹಾಯ ಅನ್ತಗ್ಗಾಹಿಕಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅತಿದಿಟ್ಠಿಯಾ ದಿಟ್ಠಿವಿಪನ್ನೋ ನಾಮ। ಯತ್ತಕಂ ಸುತಂ ಪರಿಸಂ ಪರಿಹರನ್ತಸ್ಸ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ, ತೇನ ವಿರಹಿತತ್ತಾ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತೋ। ಯಂ ತೇನ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ ಆಪತ್ತಾದಿ, ತಸ್ಸ ಅಜಾನನತೋ ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಞ್ಚಕೇ ಪುರಿಮಾನಿ ತೀಣಿ ಪದಾನಿ ಅಯುತ್ತವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ, ಪಚ್ಛಿಮಾನಿ ದ್ವೇ ಆಪತ್ತಿಅಙ್ಗವಸೇನ।
ಆಪತ್ತಿಂ ನ ಜಾನಾತೀತಿ ‘‘ಇದಂ ನಾಮ ಮಯಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಇಮಂ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿಂ ಅಯಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿ ನ ಜಾನಾತಿ। ವುಟ್ಠಾನಂ ನ ಜಾನಾತೀತಿ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನಿತೋ ವಾ ದೇಸನಾಗಾಮಿನಿತೋ ವಾ ಆಪತ್ತಿತೋ ಏವಂ ನಾಮ ವುಟ್ಠಾನಂ ಹೋತೀತಿ ನ ಜಾನಾತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಞ್ಚಕೇ ಪುರಿಮಾನಿ ದ್ವೇ ಪದಾನಿ ಅಯುತ್ತವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ, ಪಚ್ಛಿಮಾನಿ ತೀಣಿ ಆಪತ್ತಿಅಙ್ಗವಸೇನ।
ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕಾಯ ಸಿಕ್ಖಾಯಾತಿ ಖನ್ಧಕವತ್ತೇ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಕಾಯಾತಿ ಸೇಕ್ಖಪಣ್ಣತ್ತಿಯಂ ವಿನೇತುಂ ನ ಪಟಿಬಲೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇತಿ ನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದೇ ವಿನೇತುಂ ನ ಪಟಿಬಲೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಭಿವಿನಯೇತಿ ಸಕಲೇ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ವಿನೇತುಂ ನ ಪಟಿಬಲೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿನೇತುಂ ನ ಪಟಿಬಲೋತಿ ಚ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಧಮ್ಮತೋ ವಿವೇಚೇತುನ್ತಿ ಧಮ್ಮೇನ ಕಾರಣೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತುಂ। ಇಮಸ್ಮಿ ಪಞ್ಚಕೇ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಆಪತ್ತಿ। ಆಪತ್ತಿಂ ನ ಜಾನಾತೀತಿಆದಿಪಞ್ಚಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಆಪತ್ತಿ। ಊನದಸವಸ್ಸಪರಿಯೋಸಾನಪಞ್ಚಕೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇತಿ ಆದಿತೋ ತಯೋ ಪಞ್ಚಕಾ, ಚತುತ್ಥೇ ತೀಣಿ ಪದಾನಿ, ಪಞ್ಚಮೇ ದ್ವೇ ಪದಾನೀತಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಚಕಾ ಅಯುತ್ತವಸೇನ ವುತ್ತಾ। ಚತುತ್ಥಪಞ್ಚಕೇ ದ್ವೇ ಪದಾನಿ, ಪಞ್ಚಮೇ ತೀಣಿ, ಛಟ್ಠಸತ್ತಮಅಟ್ಠಮಾ ತಯೋ ಪಞ್ಚಕಾತಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಚಕಾ ಆಪತ್ತಿಅಙ್ಗವಸೇನ ವುತ್ತಾ; ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೇ ಅಟ್ಠಸು ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ।
ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬಪಞ್ಚಕಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬಛಕ್ಕಕಥಾ
೮೫. ಛಕ್ಕೇಸು ಊನದಸವಸ್ಸಪದಂ ವಿಸೇಸೋ, ತಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಆಪತ್ತಿಕರಂ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ಉಭಯಾನಿ ಖೋ ಪನಸ್ಸ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಾನಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ ನ ಸ್ವಾಗತಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗವಸೇನ ನ ಸ್ವಾಗತಾನಿ। ನ ಸುವಿಭತ್ತಾನೀತಿ ಮಾತಿಕಾವಿಭಙ್ಗವಸೇನ। ನ ಸುಪ್ಪವತ್ತೀನೀತಿ ವಾಚುಗ್ಗತವಸೇನ। ನ ಸುವಿನಿಚ್ಛಿತಾನಿ ಸುತ್ತಸೋ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಸೋತಿ ಮಾತಿಕಾತೋ ಚ ವಿಭಙ್ಗತೋ ಚ ನ ಸುಟ್ಠು ವಿನಿಚ್ಛಿತಾನಿ।
ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬಛಕ್ಕಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಪುಬ್ಬವತ್ಥುಕಥಾ
೮೬. ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಪುಬ್ಬವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ‘‘ಯೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅಞ್ಞೋಪೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಪರಿವಾಸೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಅಯಂ ತಿತ್ಥಿಯಪರಿವಾಸೋ ನಾಮ; ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿವಾಸೋತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಯಂ ಪನ ನಗ್ಗಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸೇವ ಆಜೀವಕಸ್ಸ ವಾ
ಪಠಮಂ ಕೇಸಮಸ್ಸುನ್ತಿಆದಿನಾ ತಸ್ಸ ಆದಿತೋವ ಸಾಮಣೇರಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏವಂ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೇಹಿ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೇಯೇವ ‘‘ತ್ವಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಹಿ, ತ್ವಂ ಆಚರಿಯೋ ಹೋಹಿ, ತ್ವಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಹೋಹೀ’’ತಿ ಥೇರಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ। ಏವಂ ವುತ್ತಾ ಹಿ ಸಚೇ ತಸ್ಸ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಭಾವೇನ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತಾ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತಿ, ಅಥ ಸೋ ‘‘ನಯಿಮೇ ಮಯ್ಹಂ ಸದ್ದಹನ್ತೀ’’ತಿ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾಪಿ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ। ತಸ್ಮಾ ತಂ ಏಕಮನ್ತಂ ನೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಾ।
೮೭. ಏವಂ ಖೋ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಪುಬ್ಬೋ ಆರಾಧಕೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಅನಾರಾಧಕೋತಿ ಅಯಮಸ್ಸ ಪರಿವಾಸವತ್ತದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಮಾತಿಕಾ। ಕಥಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿ ತಸ್ಸೇವ ವಿಭಙ್ಗೋ। ತತ್ಥ ಅತಿಕಾಲೇನ ಗಾಮಂ ಪವಿಸತೀತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವತ್ತಕರಣವೇಲಾಯಮೇವ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸತಿ। ಅತಿದಿವಾ ಪಟಿಕ್ಕಮತೀತಿ ಕುಲಘರೇಸು ಇತ್ಥಿಪುರಿಸದಾರಕದಾರಿಕಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗೇಹಸ್ಸಿತಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ತತ್ಥೇವ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಸು ಪತ್ತಚೀವರಂ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾದೀನಿ ವಾ ಕರೋನ್ತೇಸು ಪಟಿಸಲ್ಲೀನೇಸು ವಾ ಆಗಚ್ಛತಿ; ನ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಂ ನಾಚರಿಯವತ್ತಂ ಕರೋತಿ, ಅಞ್ಞದತ್ಥು ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಪುಬ್ಬೋ ಅನಾರಾಧಕೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಮ್ಪಿ ಕರೋನ್ತೋ ಪರಿವಾಸವತ್ತಸ್ಸ ಸಮ್ಪಾದಕೋ ಪೂರಕೋ ನ ಹೋತಿ।
ವೇಸಿಯಾಗೋಚರೋ ವಾತಿಆದೀಸು ವೇಸಿಯಾತಿ ಆಮಿಸಕಿಞ್ಚಿಕ್ಖಸಮ್ಪದಾನಾದಿನಾ ಸುಲಭಜ್ಝಾಚಾರಾ ರೂಪೂಪಜೀವಿಕಾ ಇತ್ಥಿಯೋ। ವಿಧವಾತಿ ಮತಪತಿಕಾ ವಾ ಪವುತ್ಥಪತಿಕಾ ವಾ ಇತ್ಥಿಯೋ; ತಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಿತ್ತಭಾವಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಿ। ಥುಲ್ಲಕುಮಾರಿಕಾತಿ ಯೋಬ್ಬನ್ನಪ್ಪತ್ತಾ ಯೋಬ್ಬನ್ನಾತೀತಾ ವಾ ಕುಮಾರಿಯೋ; ತಾ ಪುರಿಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಾವ ವಿಚರನ್ತಿ, ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಿತ್ತಭಾವಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಿ। ಪಣ್ಡಕಾತಿ ಉಸ್ಸನ್ನಕಿಲೇಸಾ ಅವೂಪಸನ್ತಪರಿಳಾಹಾ ನಪುಂಸಕಾ; ತೇ ಪರಿಳಾಹವೇಗಾಭಿಭೂತಾ ಯೇನ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋತಿ ಸಮಾನಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಇತ್ಥಿಯೋ; ತಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ವಿಸ್ಸಾಸೋ ಹೋತಿ, ತತೋ ಸೀಲಂ ಭಿಜ್ಜತಿ।
ತತ್ಥ
ಉಚ್ಚಾವಚಾನಿ ಕರಣೀಯಾನೀತಿ ಮಹನ್ತಖುದ್ದಕಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ। ತತ್ಥ ಘಣ್ಟಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಸಮಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬಾನಿ ಚೇತಿಯಮಹಾಪಾಸಾದಪಟಿಸಙ್ಖರಣಾದೀನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಉಚ್ಚಾನಿ ನಾಮ। ಚೀವರಧೋವನರಜನಾದೀನಿ ಖನ್ಧಕಪರಿಯಾಪನ್ನಾನಿ ಚ ಅಗ್ಗಿಸಾಲವತ್ತಾದೀನಿ ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕಾನಿ ಅವಚಾನಿ ನಾಮ। ತತ್ಥ ನ ದಕ್ಖೋ ಹೋತೀತಿ ತೇಸು ಕಮ್ಮೇಸು ಛೇಕೋ ಸುಸಿಕ್ಖಿತೋ ನ ಹೋತಿ। ನ ಅನಲಸೋತಿ ಉಟ್ಠಾನವೀರಿಯಸಮ್ಪನ್ನೋ ನ ಹೋತಿ; ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಪಗೇವ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಗಬ್ಭನ್ತರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಯಾವದತ್ಥಂ ಸುಪಿತ್ವಾ ಸಾಯಂ ನಿಕ್ಖಮತಿ। ತತ್ರುಪಾಯಾಯಾತಿ ತೇಸು ಕಮ್ಮೇಸು ಉಪಾಯಭೂತಾಯ। ವೀಮಂಸಾಯಾತಿ ಠಾನುಪ್ಪತ್ತಿಕವೀಮಂಸಾಯ। ‘‘ಇದಮೇವಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ, ಇದಮೇವಂ ನ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಖಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ನ ಹೋತಿ। ನ ಅಲಂ ಕಾತುಂ ನ ಅಲಂ ಸಂವಿಧಾತುನ್ತಿ ಸಹತ್ಥಾಪಿ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನ ಹೋತಿ; ‘‘ಗಣ್ಹಥ ಭನ್ತೇ, ಗಣ್ಹ ದಹರ, ಗಣ್ಹ ಸಾಮಣೇರ, ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ವಾ ನ ಕರಿಸ್ಸಥ, ಅಮ್ಹೇ ವಾ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಕೋ ದಾನಿ ಇಮಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಜನೇತ್ವಾ ಸಂವಿಧಾತುಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಾರೇತುಮ್ಪಿ ಸಮತ್ಥೋ ನ ಹೋತಿ। ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ‘‘ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಕಿಞ್ಚಿ ರೋಗಂ ಅಪದಿಸತಿ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಸಮೀಪೇನೇವ ವಿಚರತಿ, ಸೀಸಮೇವ ದಸ್ಸೇತಿ, ಅಯಮ್ಪಿ ಅನಾರಾಧಕೋ ಹೋತಿ।
ನ ತಿಬ್ಬಚ್ಛನ್ದೋ ಹೋತೀತಿ ಬಲವಚ್ಛನ್ದೋ ನ ಉದ್ದೇಸೇತಿ ಪಾಳಿಪರಿಯಾಪುಣನೇ। ಪರಿಪುಚ್ಛಾಯಾತಿ ಅತ್ಥಸವನೇ। ಅಧಿಸೀಲೇತಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸೀಲೇ। ಅಧಿಚಿತ್ತೇತಿ ಲೋಕಿಯಸಮಾಧಿಭಾವನಾಯ। ಅಧಿಪಞ್ಞಾಯಾತಿ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಭಾವನಾಯ।
ಸಙ್ಕನ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ಇಧಾಗತೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋತಿ ತಸ್ಸ ತಿತ್ಥಾಯತನಸಾಮಿಕಸ್ಸ। ತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಿಯಾತಿ ಅವಣ್ಣೇ ಭಞ್ಞಮಾನೇತಿ ಗರಹಾಯ ಭಞ್ಞಮಾನಾಯ। ಅನಭಿರದ್ಧೋತಿ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಸಙ್ಕಪ್ಪೋ; ನೋ ಪಗ್ಗಹಿತಚಿತ್ತೋ। ಉದಗ್ಗೋತಿ ಅಬ್ಭುನ್ನತಕಾಯಚಿತ್ತೋ। ಇದಂ ಭಿಕ್ಖವೇ ಸಙ್ಘಾತನಿಕಂ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಪುಬ್ಬಸ್ಸ ಅನಾರಾಧನೀಯಸ್ಮಿನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಯಮಿದಂ ತಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ತಸ್ಸೇವ ಚ ಲದ್ಧಿಯಾ ಅವಣ್ಣೇ ಭಞ್ಞಮಾನೇ ‘‘ಕಿಂ ಇಮೇ ಪರಂ ಗರಹನ್ತೀ’’ತಿ ಕಾಯವಚೀವಿಕಾರನಿಬ್ಬತ್ತಕಂ ಅನತ್ತಮನತ್ತಂ, ಬುದ್ಧಾದೀನಞ್ಚ ಅವಣ್ಣೇ ಭಞ್ಞಮಾನೇ ಅತ್ತಮನತ್ತಂ, ಯಞ್ಚ ತಸ್ಸೇವ ಸತ್ಥುನೋ ತಸ್ಸೇವ ಚ ಲದ್ಧಿಯಾ ವಣ್ಣೇ ಭಞ್ಞಮಾನೇ ಅತ್ತಮನತ್ತಂ, ಬುದ್ಧಾದೀನಞ್ಚ ವಣ್ಣಭಣನೇ ಅನತ್ತಮನತ್ತಂ, ಇದಂ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಪುಬ್ಬಸ್ಸ ಅನಾರಾಧನೀಯಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಘಾತನಿಕಂ, ಅನಾರಾಧಕೇ ಪರಿವಾಸವತ್ತಂ ಅಪೂರಕೇ ಕಮ್ಮೇ ಇದಂ ಲಿಙ್ಗಂ, ಇದಂ ಲಕ್ಖಣಂ, ಇದಮಚಲಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಅನಾರಾಧಕೋ ಖೋ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಪುಬ್ಬೋ ಆಗತೋ ನ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋತಿ ಇತೋ ಏಕೇನಪಿ ಅಙ್ಗೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ನ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋ। ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೇ ಸಬ್ಬಂ ವುತ್ತವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
ಏವಂ ಆರಾಧಕೋ ಖೋ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಏವಂ ನಾತಿಕಾಲೇನ ಗಾಮಪ್ಪವೇಸನಾ ನಾತಿದಿವಾ ಪಟಿಕ್ಕಮನಂ, ನ ವೇಸಿಯಾದಿಗೋಚರತಾ, ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಕಿಚ್ಚೇಸು ದಕ್ಖತಾದಿ, ಉದ್ದೇಸಾದೀಸು ತಿಬ್ಬಚ್ಛನ್ದತಾ, ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಅವಣ್ಣಭಣನೇ ಅತ್ತಮನತಾ, ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಅವಣ್ಣಭಣನೇ ಅನತ್ತಮನತಾ, ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ವಣ್ಣಭಣನೇ ಅನತ್ತಮನತಾ, ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ವಣ್ಣಭಣನೇ ಅತ್ತಮನತಾತಿ ಇಮೇಸಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ತಿತ್ಥಿಯವತ್ತಾನಂ ಪರಿಪೂರಣೇನ
ಸಚೇ ಪನ ಉಪಸಮ್ಪದಮಾಳಕೇಪಿ ಏಕಂ ವತ್ತಂ ಭಿನ್ದತಿ, ಪುನ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಪರಿವಸಿತಬ್ಬಂ। ಯಥಾ ಪನ ಭಿನ್ನಸಿಕ್ಖಾಯ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾಯ ಪುನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಚ ಸಿಕ್ಖಾಸಮ್ಮುತಿ ಚ ದಿಯ್ಯತಿ, ಏವಂ ನಯಿಮಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿ ಪುನ ದಾತಬ್ಬಮತ್ಥಿ। ಪುಬ್ಬೇ ದಿನ್ನಪರಿವಾಸೋಯೇವ ಹಿ ತಸ್ಸ ಪರಿವಾಸೋ। ತಸ್ಮಾ ಪುನ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಪರಿವಸಿತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಪರಿವಸನ್ತೋ ಅನ್ತರಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತಿ, ಲೋಕಿಯಧಮ್ಮೋ
ಉಪಜ್ಝಾಯಮೂಲಕಂ ಚೀವರಂ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಇಸ್ಸರಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಚೀವರಂ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಂ। ಪತ್ತಮ್ಪಿ ತಥೇವ। ತಸ್ಮಾ ಯದಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಅತ್ಥಿ, ‘‘ಇಮಸ್ಸ ದೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ಅಥ ನತ್ಥಿ, ಅಞ್ಞೇ ದಾತುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಹಿಪಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸೇವ ದಾತಬ್ಬಂ ‘‘ಇದಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕತ್ವಾ ಇಮಸ್ಸ ದೇಥಾ’’ತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ತಿತ್ಥಿಯಾ ನಾಮ ವಿಲೋಮಾ ಹೋನ್ತಿ ‘‘ಸಙ್ಘೇನ ಮೇ ಪತ್ತಚೀವರಂ ದಿನ್ನಂ, ಕಿಂ ಮಯ್ಹಂ ತುಮ್ಹೇಸು ಆಯತ್ತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಓವಾದಾನುಸಾಸನಿಂ ನ ಕರೇಯ್ಯುಂ, ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಪನ ಆಯತ್ತಜೀವಿಕತ್ತಾ ತಸ್ಸ ವಚನಕರೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ತೇನಸ್ಸ ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯಮೂಲಕಂ ಚೀವರಂ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮಾಯಾತಿ ಕೇಸೋರೋಪನತ್ಥಂ। ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮಕಥಾ ಪರತೋ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ।
ಅಗ್ಗಿಕಾತಿ ಅಗ್ಗಿಪರಿಚರಣಕಾ। ಜಟಿಲಕಾತಿ ತಾಪಸಾ। ಏತೇ ಭಿಕ್ಖವೇ ಕಿರಿಯವಾದಿನೋತಿ ಏತೇ ಕಿರಿಯಂ ನ ಪಟಿಬಾಹನ್ತಿ, ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕಮ್ಮಂ, ಅತ್ಥಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’’ತಿ ಇಮಾಹಂ ಭಿಕ್ಖವೇ ಞಾತೀನಂ ಆವೇಣಿಕಂ ಪರಿಹಾರಂ ದಮ್ಮೀತಿ ಇಮಂ ಅಹಂ ತೇಸಂ ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ಓದಿಸ್ಸಕಂ ಪರಿಹಾರಂ ದದಾಮಿ। ಕಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ? ತೇ ಹಿ ತಿತ್ಥಾಯತನೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾಪಿ ಸಾಸನಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಕಾಮಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತಿಸೇಟ್ಠಸ್ಸ ಸಾಸನನ್ತಿ ವಣ್ಣವಾದಿನೋವ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹಾತಿ।
ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಪುಬ್ಬವತ್ಥುಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಪಞ್ಚಾಬಾಧವತ್ಥುಕಥಾ
೮೮. ಮಗಧೇಸು ಪಞ್ಚ ಆಬಾಧಾ ಉಸ್ಸನ್ನಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಮಗಧನಾಮಕೇ ಜನಪದೇ ಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಚ ಅಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ರೋಗಾ ಉಸ್ಸನ್ನಾ ವುಡ್ಢಿಪ್ಪತ್ತಾ ಫಾತಿಪ್ಪತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಜೀವಕಕೋಮಾರಭಚ್ಚಕಥಾ ಚೀವರಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ। ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಪಞ್ಚಹಿ ಆಬಾಧೇಹಿ ಫುಟ್ಠೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋತಿ ಯೇ ತೇ ಕುಟ್ಠಾದಯೋ ಪಞ್ಚ ಆಬಾಧಾ ಉಸ್ಸನ್ನಾ, ತೇಹಿ ಫುಟ್ಠೋ ಅಭಿಭೂತೋ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ।
ತತ್ಥ ಕುಟ್ಠನ್ತಿ ರತ್ತಕುಟ್ಠಂ ವಾ ಹೋತು ಕಾಳಕುಟ್ಠಂ ವಾ, ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕಿಟಿಭದದ್ದುಕಚ್ಛುಆದಿಪ್ಪಭೇದಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಂ
ಗಣ್ಡೋತಿ ಮೇದಗಣ್ಡೋ ವಾ ಹೋತು ಅಞ್ಞೋ ವಾ ಯೋ ಕೋಚಿ ಕೋಲಟ್ಠಿಮತ್ತಕೋಪಿ ಚೇ ವಡ್ಢನಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತೋ ಗಣ್ಡೋ ಹೋತಿ, ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಪನ ಕೋಲಟ್ಠಿಮತ್ತೇ ಅವಡ್ಢನಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತೋ
ಕಿಲಾಸೋತಿ ಸೋಸೋತಿ ಸೋಸಬ್ಯಾಧಿ; ತಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಅಪಮಾರೋತಿ ಪಿತ್ತುಮ್ಮಾರೋ ವಾ ಯಕ್ಖುಮ್ಮಾರೋ ವಾ; ತತ್ಥ ಪುಬ್ಬವೇರಿಕೇನ ಅಮನುಸ್ಸೇನ ಗಹಿತೋ ದುತ್ತಿಕಿಚ್ಛೋ ಹೋತಿ। ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇಪಿ ಪನ ಅಪಮಾರೇ ಸತಿ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ।
ಪಞ್ಚಾಬಾಧವತ್ಥುಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ರಾಜಭಟವತ್ಥುಕಥಾ
೯೦. ರಾಜಭಟವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಉಚ್ಚಿನಥಾತಿ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ವಡ್ಢೇಥ। ಚೋರೇ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ ಚೋರಭಯೇನ ವುಟ್ಠಿತೇ ಗಾಮೇ ಆವಾಸಾಪೇತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಂ ದತ್ವಾ ಕಸಿಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಪವತ್ತಾಪೇಥಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ರಾಜಾ ಪನ ಸೋತಾಪನ್ನತ್ತಾ ‘‘ಚೋರೇ ಘಾತೇಥ, ಹನಥಾ’’ತಿ ನ ಆಣಾಪೇತಿ। ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ದೇವ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬನ್ತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ‘‘ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಸೇಟ್ಠೋ, ತತೋ ಆಚರಿಯೋ, ತತೋ ಗಣೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಇದಂ ವೋಹಾರೇ ಅಡ್ಡವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಆಗತನ್ತಿ ಆಹಂಸು। ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ರಾಜಭಟೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ಅಮಚ್ಚೋ ವಾ ಹೋತು ಮಹಾಮತ್ತೋ ವಾ ಸೇವಕೋ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ತೋ ವಾ ಅಪ್ಪತ್ತೋ ವಾ, ಯೋ ಕೋಚಿ ರಞ್ಞೋ ಭತ್ತವೇತನಭಟೋ, ಸಬ್ಬೋ ರಾಜಭಟೋತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಸೋ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ತಸ್ಸ ಪನ ಪುತ್ತನತ್ತಭಾತುಕಾ ಯೇ ರಾಜತೋ ಭತ್ತವೇತನಂ ನ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ತೇ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ
ರಾಜಭಟವತ್ಥುಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಚೋರವತ್ಥುಕಥಾ
೯೧. ಚೋರವತ್ಥೂಸು – ಮನುಸ್ಸಾ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾತಿ ಯೇಹಿ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ ಯೇ ಚ ‘‘ಅಯಂ ಸೋ’’ತಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸುಣನ್ತಿ, ತೇ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಉಬ್ಬಿಜ್ಜನ್ತಿಪಿ…ಪೇ॰… ದ್ವಾರಮ್ಪಿ ನ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಭಗವಾ ಸಯಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸಾಮೀ, ತಸ್ಮಾ ಆಯತಿಂ ಅಕರಣತ್ಥಾಯ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ। ತತ್ಥ ಧಜಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಿಯ ವಿಚರತೀತಿ ಧಜಬನ್ಧೋ। ಮೂಲದೇವಾದಯೋ ವಿಯ ಲೋಕೇ ಪಾಕಟೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಗಾಮಘಾತಂ ವಾ ಪನ್ಥದುಹನಂ ವಾ ನಗರೇ ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದಾದಿಕಮ್ಮಂ ವಾ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಚರತಿ, ಪಞ್ಞಾಯತಿ ಚ ‘‘ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಇದಂ ಇದಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ, ಸೋ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಯೋ ಪನ ರಾಜಪುತ್ತೋ ರಜ್ಜಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೋ ಗಾಮಘಾತಾದೀನಿ ಕರೋತಿ, ಸೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ರಾಜಾನೋ ಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬಜಿತೇ ತುಸ್ಸನ್ತಿ, ಸಚೇ ಪನ ನ ತುಸ್ಸನ್ತಿ, ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಪುಬ್ಬೇ ಮಹಾಜನೇ ಪಾಕಟೋ ಚೋರೋ ಪಚ್ಛಾ ಚೋರಕಮ್ಮಂ ಪಹಾಯ ಪಞ್ಚಸೀಲಾದೀನಿ ಸಮಾದಿಯತಿ, ತಞ್ಚೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಏವಂ ಜಾನನ್ತಿ, ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಯೇ ಪನ ಅಮ್ಬಲಬುಜಾದಿಚೋರಕಾ ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದಾದಿಚೋರಾ ಏವ ವಾ ಅದಿಸ್ಸಮಾನಾ ಥೇಯ್ಯಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಪಚ್ಛಾಪಿ ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಇದಂ ಕತನ್ತಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ತೇಪಿ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
೯೨. ಕಾರಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಅಟ್ಟಬನ್ಧನಾದಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ। ಅಭಯೂವರಾತಿ ಏತ್ಥ ಭಯೇನ ಉಪರಮನ್ತೀತಿ ಭಯೂವರಾ, ಏತೇ ಪನ ಲದ್ಧಾಭಯತ್ತಾ ನ ಭಯೂವರಾತಿ ಅಭಯೂವರಾ; ಪಕಾರಸ್ಸ ಚೇತ್ಥ ವಕಾರೋ ಕತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಕಾರಭೇದಕೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋತಿ ಕಾರೋ ವುಚ್ಚತಿ ಬನ್ಧನಾಗಾರಂ। ಇಧ ಪನ ಅನ್ದುಬನ್ಧನಂ
೯೩. ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಲಿಖಿತಕೋತಿ ಏತ್ಥ ಲಿಖಿತಕೋ ನಾಮ ನ ಕೇವಲಂ ‘‘ಯತ್ಥ ಪಸ್ಸತಿ ತತ್ಥ ಹನ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿ, ಅಥ ಖೋ ಯೋ ಕೋಚಿ ಚೋರಿಕಂ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಗರುಂ ರಾಜಾಪರಾಧಂ ಕತ್ವಾ ಪಲಾತೋ, ರಾಜಾ ಚ ನಂ ಪಣ್ಣೇ ವಾ ಪೋತ್ಥಕೇ ವಾ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಯತ್ಥ ದಿಸ್ಸತಿ, ತತ್ಥ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಹತ್ಥಪಾದಾನಿಸ್ಸ ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ದಣ್ಡಂ ಆಹರಾಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವಾ ಲಿಖಾಪೇತಿ, ಅಯಂ ಲಿಖಿತಕೋ ನಾಮ, ಸೋ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ।
೯೪. ಕಸಾಹತೋ ಕತದಣ್ಡಕಮ್ಮೋತಿ ಏತ್ಥ ಯೋ ವಚನಪೇಸನಾದೀನಿ ಅಕರೋನ್ತೋ ಹಞ್ಞತಿ, ನ ಸೋ ಕತದಣ್ಡಕಮ್ಮೋ। ಯೋ ಪನ ಕೇಣಿಯಾ ವಾ ಅಞ್ಞಥಾ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದಿತ್ವಾ ಪುನ ದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ಅಯಮೇವ ತೇ ದಣ್ಡೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ಕಸಾಹಿ ಹಞ್ಞತಿ, ಅಯಂ ಕಸಾಹತೋ ಕತದಣ್ಡಕಮ್ಮೋ। ಸೋ ಚ ಕಸಾಹಿ ವಾ ಹತೋ ಹೋತು ಅದ್ಧದಣ್ಡಕಾದೀನಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರೇನ, ಯಾವ ಅಲ್ಲವಣೋ ಹೋತಿ, ತಾವ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ವಣೇ ಪನ ಪಾಕತಿಕೇ ಕತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ಪನ ಜಾಣೂಹಿ ವಾ ಕಪ್ಪರೇಹಿ ವಾ ನಾಳಿಕೇರಪಾಸಾಣಾದೀಹಿ ವಾ ಘಾತೇತ್ವಾ ಮುತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಸರೀರೇ ಚಸ್ಸ ಗಣ್ಠಿಯೋ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಫಾಸುಕಂ
೯೫. ಲಕ್ಖಣಾಹತೋ ಕತದಣ್ಡಕಮ್ಮೋತಿ ಏತ್ಥ ಕತದಣ್ಡಕಮ್ಮಭಾವೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯಸ್ಸ ಪನ ನಲಾಟೇ ವಾ ಊರುಆದೀಸು ವಾ ತತ್ತೇನ ಲೋಹೇನ ಲಕ್ಖಣಂ ಆಹತಂ ಹೋತಿ, ಸೋ ಸಚೇ ಭುಜಿಸ್ಸೋ ಯಾವ ಅಲ್ಲವಣೋ ಹೋತಿ, ತಾವ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಸಚೇಪಿಸ್ಸ ವಣಾ ರುಳ್ಹಾ ಹೋನ್ತಿ, ಛವಿಯಾ
ಚೋರವತ್ಥುಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಇಣಾಯಿಕವತ್ಥುಕಥಾ
೯೬. ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಇಣಾಯಿಕೋತಿ ಏತ್ಥ ಇಣಾಯಿಕೋ ನಾಮ ಯಸ್ಸ ಪಿತಿಪಿತಾಮಹೇಹಿ ವಾ ಇಣಂ ಗಹಿತಂ ಹೋತಿ, ಸಯಂ ವಾ ಇಣಂ ಗಹಿತಂ ಹೋತಿ, ಯಂ ವಾ ಆಥಪೇತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಗಹಿತಂ ಹೋತಿ, ಸೋ ತಂ
ಸಚೇ ಇಣಾಯಿಕೋ ಅಞ್ಞಂ ದೇಸಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನೋಪಿ ‘‘ನಾಹಂ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಧಾರೇಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜತಿ, ಇಣಸಾಮಿಕೋ ಚ ತಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ತತ್ಥ ಗಚ್ಛತಿ, ದಹರೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಲಾಯತಿ, ಸೋ ಚ ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಭನ್ತೇ ಕೇನ ಪಬ್ಬಾಜಿತೋ, ಮಮ ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ
ಸಚೇ ಪನ ನಂ ಥೇರಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾವ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಮ ಇಣಾಯಿಕೋ’’ತಿ ವದತಿ, ‘‘ತವ ಇಣಾಯಿಕಂ
ಇಣಾಯಿಕವತ್ಥುಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ದಾಸವತ್ಥುಕಥಾ
೯೭. ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ದಾಸೋತಿ ಏತ್ಥ ಚತ್ತಾರೋ ದಾಸಾ – ಅನ್ತೋಜಾತೋ, ಧನಕ್ಕೀತೋ, ಕರಮರಾನೀತೋ, ಸಾಮಂ ದಾಸಬ್ಯಂ ಉಪಗತೋತಿ। ತತ್ಥ ಅನ್ತೋಜಾತೋ ನಾಮ ಜಾತಿದಾಸೋ ಘರದಾಸಿಯಾ ಪುತ್ತೋ। ಧನಕ್ಕೀತೋ ನಾಮ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಪುತ್ತೋ ವಾ ಸಾಮಿಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ದಾಸೋ ವಾ ಧನಂ ದತ್ವಾ ದಾಸಚಾರಿತ್ತಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಕೀತೋ। ಏತೇ ದ್ವೇಪಿ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬಾ। ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೇನ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಚಾರಿತ್ತವಸೇನ ಅದಾಸಂ ಕತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬಾ।
ಕರಮರಾನೀತೋ ನಾಮ ತಿರೋರಟ್ಠಂ ವಿಲೋಪಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಉಪಲಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ತಿರೋರಟ್ಠತೋ ಭುಜಿಸ್ಸಮಾನುಸಕಾನಿ ಆಹರನ್ತಿ, ಅನ್ತೋರಟ್ಠೇಯೇವ ವಾ ಕತಾಪರಾಧಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಗಾಮಂ ರಾಜಾ ‘‘ವಿಲುಮ್ಪಥಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇತಿ, ತತೋ ಮಾನುಸಕಾನಿಪಿ ಆಹರನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇ ಪುರಿಸಾ ದಾಸಾ, ಇತ್ಥಿಯೋ ದಾಸಿಯೋ। ಏವರೂಪೋ ಕರಮರಾನೀತೋ ದಾಸೋ ಯೇಹಿ ಆನೀತೋ, ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸನ್ತೋ ವಾ ಬನ್ಧನಾಗಾರೇ ಬದ್ಧೋ ವಾ ಪುರಿಸೇಹಿ ರಕ್ಖಿಯಮಾನೋ ವಾ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಪನ ಗತೋ, ಗತಟ್ಠಾನೇ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ರಞ್ಞಾ
ಸಾಮಂ ದಾಸಬ್ಯಂ ಉಪಗತೋ ನಾಮ ಜೀವಿತಹೇತು ವಾ ಆರಕ್ಖಹೇತು ವಾ ‘‘ಅಹಂ ತೇ ದಾಸೋ’’ತಿ ಸಯಮೇವ ದಾಸಭಾವಂ ಉಪಗತೋ। ರಾಜೂನಂ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಗೋಮಹಿಂಸಗೋಪಕಾದಯೋ ವಿಯ, ತಾದಿಸೋ ದಾಸೋ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ರಞ್ಞೋ ವಣ್ಣದಾಸೀನಂ ಪುತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ ಅಮಚ್ಚಪುತ್ತಸದಿಸಾ, ತೇಪಿ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬಾ। ಭುಜಿಸ್ಸಿತ್ಥಿಯೋ
ಇಮಸ್ಸ ಚ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಪಕಾಸನತ್ಥಂ ಇದಂ ವತ್ಥುಂ ವದನ್ತಿ – ಏಕಾ ಕಿರ ಕುಲದಾಸೀ ಏಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅನುರಾಧಪುರಾ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ರೋಹಣೇ ವಸಮಾನಾ
ದಾಸವತ್ಥುಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಕಮ್ಮಾರಭಣ್ಡುವತ್ಥಾದಿಕಥಾ
೯೮-೯. ಕಮ್ಮಾರಭಣ್ಡೂತಿ ಸಙ್ಘಂ ಅಪಲೋಕೇತುಂ ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮಾಯಾತಿ ಸಙ್ಘಂ ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮತ್ಥಾಯ ಆಪುಚ್ಛಿತುಂ ಅನುಜಾನಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ರಾಯಂ ಆಪುಚ್ಛನವಿಧಿ – ಸೀಮಾಪರಿಯಾಪನ್ನೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖಂ ತತ್ಥ ನೇತ್ವಾ ‘‘ಸಙ್ಘಂ ಭನ್ತೇ ಇಮಸ್ಸ ದಾರಕಸ್ಸ ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮಂ ಆಪುಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಾ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಾ ಸಕಿಂ ವಾ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ದಾರಕಸ್ಸ ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮಂ ಆಪುಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿಪಿ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಸಮಣಕರಣಂ ಆಪುಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿಪಿ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಪಬ್ಬಾಜನಂ ಆಪುಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿಪಿ ‘‘ಅಯಂ ಸಮಣೋ ಹೋತುಕಾಮೋ’’ತಿಪಿ ‘‘ಅಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ’’ತಿಪಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವ।
ಸಚೇ ಸಭಾಗಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ದಸ ವಾ ವೀಸಂ ವಾ ತಿಂಸಂ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಸನ್ತೀತಿ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತೇಸಂ ಠಿತೋಕಾಸಂ ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋಕಾಸಂ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ। ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖಂ ವಿನಾವ ದಹರಭಿಕ್ಖೂ ವಾ ಸಾಮಣೇರೇ ವಾ ಪೇಸೇತ್ವಾಪಿ ‘‘ಏಕೋ ಭನ್ತೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖೋ ಅತ್ಥಿ ತಸ್ಸ ಭಣ್ಡುಕಮ್ಮಂ
ಸಚೇ ಕೇಚಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಸೇನಾಸನಂ ವಾ ಗುಮ್ಬಾದೀನಿ ವಾ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯನ್ತಿ ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ವಾ ಕರೋನ್ತಿ, ಆಪುಚ್ಛಕಾ ಚ ಪರಿಯೇಸನ್ತಾಪಿ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಆಪುಚ್ಛಿತಾ ಅಮ್ಹೇಹೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಿನೋ ಹೋನ್ತಿ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮ ಲಹುಕಂ ಕಮ್ಮಂ, ತಸ್ಮಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಸುಪಬ್ಬಜಿತೋವ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ।
ಸಚೇ ಪನ ಮಹಾವಿಹಾರೋ ಹೋತಿ ಅನೇಕಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾವಾಸೋ, ಸಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸನ್ನಿಪಾತೇತುಮ್ಪಿ ದುಕ್ಕರಂ, ಪಗೇವ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಆಪುಚ್ಛಿತುಂ, ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯಂ ವಾ ಠತ್ವಾ ನದೀಸಮುದ್ದಾದೀನಿ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಯೋ ಪನ ನವಮುಣ್ಡೋ ವಾ ಹೋತಿ ವಿಬ್ಭನ್ತಕೋ ವಾ ನಿಗಣ್ಠಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರೋ ವಾ ದ್ವಙ್ಗುಲಕೇಸೋ ಉಪಾಲಿವತ್ಥು ಮಹಾವಿಭಙ್ಗೇ ವುತ್ತನಯಮೇವ।
೧೦೦. ಅಹಿವಾತಕರೋಗೇನಾತಿ ಮಾರಿಬ್ಯಾಧಿನಾ; ಯತ್ರ ಹಿ ಸೋ ರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಕುಲಂ ದ್ವಿಪದಚತುಪ್ಪದಂ ಸಬ್ಬಂ ನಸ್ಸತಿ, ಯೋ ಭಿತ್ತಿಂ ವಾ ಛದನಂ ವಾ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಲಾಯತಿ, ತಿರೋಗಾಮಾದಿಗತೋ
ಕಾಕುಡ್ಡೇಪಕನ್ತಿ ಯೋ ವಾಮಹತ್ಥೇನ ಲೇಡ್ಡುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಸಕ್ಕೋತಿ ಆಗತಾಗತೇ ಕಾಕೇ ಉಡ್ಡಾಪೇತ್ವಾ ಪುರತೋ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ, ಅಯಂ ಕಾಕುಡ್ಡೇಪಕೋ ನಾಮ, ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
೧೦೨. ಇತ್ತರೋತಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋ; ಕತಿಪಾಹಮೇವ ವಾಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
೧೦೩. ಓಗಣೇನಾತಿ ಪರಿಹೀನಗಣೇನ; ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇನ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಬ್ಯತ್ತೇನ ಯಾವಜೀವನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಚಾಯಂ ವುಡ್ಢತರಂ ಆಚರಿಯಂ ನ ಲಭತಿ, ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸೋ ವಾ ಸತ್ತತಿವಸ್ಸೋ ವಾ ಹೋತು, ನವಕತರಸ್ಸಾಪಿ ಬ್ಯತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಆಚರಿಯೋ ಮೇ ಆವುಸೋ ಹೋಹಿ, ಆಯಸ್ಮತೋ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವತ್ವಾ ನಿಸ್ಸಯೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋವ। ಗಾಮಪ್ಪವೇಸನಂ ಆಪುಚ್ಛನ್ತೇನಾಪಿ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಗಾಮಪ್ಪವೇಸನಂ ಆಪುಚ್ಛಾಮಿ ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬಆಪುಚ್ಛನೇಸು। ಪಞ್ಚಕಛಕ್ಕೇಸು ಚೇತ್ಥ ಯತ್ತಕಂ ಸುತಂ ನಿಸ್ಸಯಮುತ್ತಕಸ್ಸ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತೋ; ಅತ್ಥಿತಾಯ ಚ ಬಹುಸ್ಸುತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ।
ಕಮ್ಮಾರಭಣ್ಡುವತ್ಥಾದಿಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ರಾಹುಲವತ್ಥುಕಥಾ
೧೦೫. ಯೇನ ಕಪಿಲವತ್ಥು ತೇನ ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಾಮೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ। ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಜಾತೋ ನು ಖೋ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಪವತ್ತಿಸವನತ್ಥಂ ಓಹಿತಸೋತೋವ ವಿಹರತಿ। ಸೋ ಭಗವತೋ ಪಧಾನಚರಿಯಞ್ಚ ಸಮ್ಬೋಧಿಞ್ಚ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಾದೀನಿ ಚ ಸುಣನ್ತೋ ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿರ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಏಕಂ ಅಮಚ್ಚಂ ಆಣಾಪೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ತಾತ ವುಡ್ಢೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ, ಸಾಧು ಮೇ ಜೀವನ್ತಸ್ಸೇವ ಪುತ್ತಂ ದಸ್ಸೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ, ಸೋ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಞ್ಚೇವ ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಯಾಚಿ। ತತೋ ನಂ ಭಗವಾ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂಪಸಮ್ಪದಾಯ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇಸಿ
ಅಥ ರಾಜಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕದಿವಸಂಜಾತಂ ಕಾಳುದಾಯಿಂ ನಾಮ ಅಮಚ್ಚಂ ಪಹಿಣಿತುಕಾಮೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಯಾಚಿ, ಸೋ ‘‘ಸಚೇ ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ಲಭಾಮಿ, ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ತಂ ರಾಜಾ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾಪಿ ಮೇ ಪುತ್ತಂ ದಸ್ಸೇಹೀ’’ತಿ ಪಹಿಣಿ; ಸೋಪಿ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥೇವ ಸಪರಿವಾರೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸಮ್ಭತೇಸು ಸಬ್ಬಸಸ್ಸೇಸು ವಿಸ್ಸಟ್ಠಕಮ್ಮನ್ತೇಸು ಜನಪದಮನುಸ್ಸೇಸು ಪುಪ್ಫಿತೇಸು ಥಲಜಜಲಜಪುಪ್ಫೇಸು ಪಟಿಪಜ್ಜನಕ್ಖಮೇ ಮಗ್ಗೇ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿಮತ್ತಾಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಗಮನವಣ್ಣಂ ವಣ್ಣೇಸಿ। ಭಗವಾ ‘‘ಕಿಮೇತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಭನ್ತೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಿತಾ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ಮಹಲ್ಲಕೋಮ್ಹಿ, ಜೀವನ್ತಸ್ಸೇವ ಮೇ ಪುತ್ತಂ ದಸ್ಸೇಹೀ’’ತಿ ಮಂ ಪೇಸೇಸಿ, ಸಾಧು ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ ಞಾತಕಾನಂ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋತು, ಕಾಲೋ ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಮಿತುನ್ತಿ। ತೇನ ಹಿ
ಏವಂ ಪಕ್ಕನ್ತೇ ಚ ಭಗವತಿ ಉದಾಯಿತ್ಥೇರೋ ನಿಕ್ಖನ್ತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋತಿ। ರಾಜಾ ಥೇರಂ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗನ್ಧಚುಣ್ಣೇನ ಉಬ್ಬಟ್ಟೇತ್ವಾ ಉತ್ತಮಭೋಜನಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ‘‘ಭಗವತೋ ದೇಹೀ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇತಿ। ಥೇರೋಪಿ ತಥೇವ ಕರೋತಿ। ಇತಿ ಭಗವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ರಞ್ಞೋಯೇವ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ। ಥೇರೋಪಿ ಚ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇತಿ ‘‘ಅಜ್ಜ ಭಗವಾ ಏತ್ತಕಂ ಆಗತೋ’’ತಿ, ಬುದ್ಧಗುಣಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾಯ ಚ ಕಥಾಯ ಸಾಕಿಯಾನಂ ಭಗವತಿ ಸದ್ಧಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ। ತೇನೇವ ನಂ ಭಗವಾ ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕುಲಪ್ಪಸಾದಕಾನಂ ಯದಿದಂ ಕಾಳುದಾಯೀ’’ತಿ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪೇಸಿ।
ಸಾಕಿಯಾಪಿ ಖೋ ಅನುಪ್ಪತ್ತೇ ಭಗವತಿ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತಿಸೇಟ್ಠಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ವೀಮಂಸಮಾನಾ ನಿಗ್ರೋಧಸಕ್ಕಸ್ಸ ಆರಾಮೋ ರಮಣೀಯೋತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನವಿಧಿಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಾದಿಹತ್ಥಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕರೋನ್ತಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತೇ ದಹರದಹರೇ
ತೇಸು ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನೇಸು ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ನ ಮಂ ಞಾತೀ ವನ್ದನ್ತಿ, ಹನ್ದ ನೇ ವನ್ದಾಪಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಇದ್ಧಿಯಾ ಆಕಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸೀಸೇ ಪಾದಪಂಸುಂ ಓಕಿರಮಾನೋ
ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜೇನ ಪನ ವನ್ದಿತೇ ಭಗವತಿ ಅವನ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ನಾಮ ಏಕಸಾಕಿಯೋಪಿ ನಾಹೋಸಿ, ಸಬ್ಬೇಯೇವ ವನ್ದಿಂಸು। ಇತಿ ಭಗವಾ ಞಾತಯೋ ವನ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಆಕಾಸತೋ ಓರುಯ್ಹ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ನಿಸಿನ್ನೇ ಭಗವತಿ ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತೋ ಞಾತಿಸಮಾಗಮೋ ಅಹೋಸಿ, ಸಬ್ಬೇ ಏಕಗ್ಗಾ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು। ತತೋ ಮಹಾಮೇಘೋ ಪೋಕ್ಖರವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿ, ತಮ್ಬವಣ್ಣಮುದಕಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವಿರವನ್ತಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಕಸ್ಸಚಿ ಸರೀರೇ ಏಕಬಿನ್ದುಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಪತತಿ, ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭುತಜಾತಾ ಅಹೇಸುಂ। ಭಗವಾ ‘‘ನ ಇದಾನೇವ ಮಯ್ಹಂ ಞಾತಿಸಮಾಗಮೇ ಪೋಕ್ಖರವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸತಿ, ಅತೀತೇಪಿ ವಸ್ಸೀ’’ತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ವೇಸ್ಸನ್ತರಜಾತಕಂ ಕಥೇಸಿ। ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಉಟ್ಠಾಯ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು। ಏಕೋಪಿ ರಾಜಾ ವಾ ರಾಜಮಹಾಮತ್ತೋ ವಾ ‘‘ಸ್ವೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।
ಭಗವಾ ದುತಿಯದಿವಸೇ ವೀಸತಿಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಕಪಿಲವತ್ಥುಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ, ನ ಕೋಚಿ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಮನ್ತೇಸಿ ವಾ ಪತ್ತಂ ವಾ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ। ಭಗವಾ ಇನ್ದಖೀಲೇ ಠಿತೋ ಆವಜ್ಜೇಸಿ – ‘‘ಕಥಂ ನು ಖೋ ಪುಬ್ಬೇ ಬುದ್ಧಾ ಕುಲನಗರೇ
‘‘ಉತ್ತಿಟ್ಠೇ ನಪ್ಪಮಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಧಮ್ಮಂ ಸುಚರಿತಂ ಚರೇ।
ಧಮ್ಮಚಾರೀ ಸುಖಂ ಸೇತಿ, ಅಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಪರಮ್ಹಿ ಚಾ’’ತಿ॥
ಇಮಂ
‘‘ಧಮ್ಮಂ ಚರೇ ಸುಚರಿತಂ, ನ ನಂ ದುಚ್ಚರಿತಂ ಚರೇ।
ಧಮ್ಮಚಾರೀ ಸುಖಂ ಸೇತಿ, ಅಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಪರಮ್ಹಿ ಚಾ’’ತಿ॥
ಇಮಂ ಪನ ಗಾಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ಧಮ್ಮಪಾಲಜಾತಕಂ ಸುತ್ವಾ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ಮರಣಸಮಯೇ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ನಿಪನ್ನೋಯೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅರಞ್ಞವಾಸೇನ ಪಧಾನಾನುಯೋಗಕಿಚ್ಚಂ ರಞ್ಞೋ ನಾಹೋಸಿ।
ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಞ್ಚ
ರಾಜಾ ರಾಜಧೀತಾಯ ಭಗವತಿ ಸಿನೇಹಬಹುಮಾನಾದಿಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಕಥೇಸಿ। ಭಗವಾ ‘‘ಅನಚ್ಛರಿಯಂ ಮಹಾರಾಜ ಯಂ ಇದಾನಿ ಪರಿಪಕ್ಕೇ ಞಾಣೇ ತಯಾ ರಕ್ಖಿಯಮಾನಾ ರಾಜಧೀತಾ ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖಿ, ಸಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅನಾರಕ್ಖಾ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ವಿಚರಮಾನಾ ಅಪರಿಪಕ್ಕೇ ಞಾಣೇ ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಚನ್ದಕಿನ್ನರೀಜಾತಕಂ ಕಥೇಸಿ।
ತಂದಿವಸಮೇವ ಚ ನನ್ದರಾಜಕುಮಾರಸ್ಸ ಕೇಸವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಪಟ್ಟಬನ್ಧೋ ಘರಮಙ್ಗಲಂ ಆವಾಹಮಙ್ಗಲಂ ಛತ್ತಮಙ್ಗಲನ್ತಿ ಪಞ್ಚ ಮಹಾಮಙ್ಗಲಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಭಗವಾ ನನ್ದಂ ಪತ್ತಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಂ ವತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ ಕುಮಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತುವಟಂ ಖೋ ಅಯ್ಯಪುತ್ತ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗೀವಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇಸಿ। ಸೋಪಿ ಭಗವನ್ತಂ ‘‘ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ
ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ರಾಹುಲಮಾತಾ ಕುಮಾರಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಪಸ್ಸ ತಾತ ಏತಂ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಸಮಣಪರಿವುತಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪವಣ್ಣಂ ಸಮಣಂ, ಅಯಂ ತೇ ಪಿತಾ, ಏತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಾ ನಿಧಯೋ ಅಹೇಸುಂ, ತ್ಯಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ಪಸ್ಸಾಮ, ಗಚ್ಛ ನಂ ದಾಯಜ್ಜಂ ಯಾಚ, ಅಹಂ ತಾತ ಕುಮಾರೋ ಛತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಧನೇನ ಮೇ ಅತ್ಥೋ, ಧನಂ ಮೇ ದೇಹಿ, ಸಾಮಿಕೋ ಹಿ ಪುತ್ತೋ ಪಿತುಸನ್ತಕಸ್ಸಾ’’ತಿ। ರಾಹುಲಕುಮಾರೋ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾವ ಪಿತುಸಿನೇಹಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಹಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ‘‘ಸುಖಾ ತೇ ಸಮಣ ಛಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಬಹುಂ ಅತ್ತನೋ ಅನುರೂಪಂ ವದನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಭಗವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಕುಮಾರೋಪಿ ‘‘ದಾಯಜ್ಜಂ ಮೇ ಸಮಣ ದೇಹಿ, ದಾಯಜ್ಜಂ ಮೇ ಸಮಣ ದೇಹೀ’’ತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಅನುಬನ್ಧಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ
ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇಸೀತಿ ಭಗವಾ ಕುಮಾರಂ ನ ನಿವತ್ತಾಪೇಸಿ, ಪರಿಜನೋಪಿ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ನಿವತ್ತೇತುಂ ನ ವಿಸಹತಿ। ಅಥ ಆರಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಯಂ ಅಯಂ ಪಿತುಸನ್ತಕಂ ಧನಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಂ ವಟ್ಟಾನುಗತಂ ಸವಿಘಾತಕಂ, ಹನ್ದಸ್ಸ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಪಟಿಲದ್ಧಂ ಸತ್ತವಿಧಂ ಅರಿಯಧನಂ ದೇಮಿ, ಲೋಕುತ್ತರದಾಯಜ್ಜಸ್ಸ ನಂ ಸಾಮಿಕಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ। ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ಚ ಪನಾಹ – ‘‘ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ ಸಾರಿಪುತ್ತ ರಾಹುಲಕುಮಾರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಹೀ’’ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಅಯಂ ದಾಯಜ್ಜಂ ಯಾಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಂ ಲೋಕುತ್ತರದಾಯಜ್ಜಪಟಿಲಾಭಾಯ ಪಬ್ಬಾಜೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಇದಾನಿ ಯಾ ಸಾ ಭಗವತಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ತೀಹಿ ಸರಣಗಮನೇಹಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಚ ಅನುಞ್ಞಾತಾ, ತತೋ ಯಸ್ಮಾ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗರುಭಾವೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಪನ ನೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ, ನ ಪುನ ಅನುಞ್ಞಾತಾ, ತಸ್ಮಾ ಅನಾಗತೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿಮತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ – ‘‘ಅಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮ ಪುಬ್ಬೇ ಉಪಸಮ್ಪದಾಸದಿಸಾ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಇದಾನಿಪಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ವಿಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ‘‘ಕಥಾಹಂ ಭನ್ತೇ ರಾಹುಲಕುಮಾರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಮೀ’’ತಿ।
ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ರಾಹುಲಕುಮಾರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸೀತಿ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಕೇಸೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ದತ್ವಾ ಸರಣಾನಿ ಅದಾಸಿ। ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋ ಓವಾದಾಚರಿಯೋ ಅಹೋಸಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಉಪಜ್ಝಾಯಮೂಲಕಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಚ, ಉಪಜ್ಝಾಯೋವ ತತ್ಥ ಇಸ್ಸರೋ, ನ ಆಚರಿಯೋ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ರಾಹುಲಕುಮಾರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸೀ’’ತಿ।
ಏವಂ ‘‘ಕುಮಾರೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸಂವೇಗೇನ ಹದಯೇನ ಅಥ ಖೋ ಸುದ್ಧೋದನೋ ಸಕ್ಕೋತಿ ಸಬ್ಬಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಉಞ್ಛಾಚರಿಯಾಯ ಜೀವತೋ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಅವಿಸೇಸೇನ ‘‘ವರಂ ಯಾಚಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಯಾಚಸ್ಸೂ’’ತಿ ವಚನಂ ಅಪ್ಪತಿರೂಪಂ, ನ ಚ ಬುದ್ಧಾನಂ ಆಚಿಣ್ಣಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅತಿಕ್ಕನ್ತವರಾ ಖೋ ಗೋತಮ ತಥಾಗತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯಞ್ಚ ಭನ್ತೇ ಕಪ್ಪತಿ ಯಞ್ಚ ಅನವಜ್ಜನ್ತಿ ಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಚೇವ ದಾತುಂ ಕಪ್ಪತಿ, ಅನವಜ್ಜಞ್ಚ ಹೋತಿ, ಮಮ ಚ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಪಚ್ಚಯಾ ವಿಞ್ಞೂಹಿ ನ ಗರಹಿತಬ್ಬಂ ತಥಾ ನನ್ದೇ ಅಧಿಮತ್ತಂ ರಾಹುಲೇತಿ
ಸಾಧು ಭನ್ತೇ ಅಯ್ಯಾತಿ ಇದಂ ಕಸ್ಮಾ ಆಹ? ಸೋ ಕಿರ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮ ಅಹಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧಮಾಮಕೋ ಧಮ್ಮಮಾಮಕೋ ಸಙ್ಘಮಾಮಕೋ ಸಮಾನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಿಯತರಪುತ್ತೇ ಪಬ್ಬಾಜಿಯಮಾನೇ ಞಾತಿವಿಯೋಗದುಕ್ಖಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ನ ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅನನುಞ್ಞಾತೋ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಪುತ್ತೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಪೇಸಿ।
ತತ್ಥ ಮಾತಾಪಿತೂಹೀತಿ ಜನನಿಜನಕೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಸಚೇ ದ್ವೇ ಅತ್ಥಿ, ದ್ವೇಪಿ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ। ಸಚೇ ಪಿತಾ ಮತೋ ಮಾತಾ ವಾ, ಯೋ ಜೀವತಿ ಸೋ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ। ಪಬ್ಬಜಿತಾಪಿ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಾವ। ಆಪುಚ್ಛನ್ತೇನ ಸಯಂ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ, ಅಞ್ಞೋ ವಾ ಪೇಸೇತಬ್ಬೋ, ಸೋ ಏವ ವಾ ಪೇಸೇತಬ್ಬೋ ‘‘ಗಚ್ಛ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ। ಸಚೇ ‘‘ಅನುಞ್ಞಾತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಸದ್ದಹನ್ತೇನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಪಿತಾ ಸಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಪುತ್ತಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಮಾತರಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾವ ಪಬ್ಬಾಜೇತು। ಮಾತಾ ವಾ ಧೀತರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಕಾಮಾ, ಪಿತರಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾವ ಪಬ್ಬಾಜೇತು। ಪಿತಾ ಪುತ್ತದಾರೇನ ಅನತ್ಥಿಕೋ ಪಲಾಯಿ, ಮಾತಾ ‘‘ಇಮಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಥಾ’’ತಿ ಪುತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದೇತಿ, ‘‘ಪಿತಾಸ್ಸ ಕುಹಿ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಚಿತ್ತಕೇಳಿಯಂ ಕೀಳಿತುಂ ಪಲಾತೋ’’ತಿ ವದತಿ, ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಮಾತಾ ಕೇನಚಿ ಪುರಿಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಲಾತಾ ಹೋತಿ, ಪಿತಾ ಪನ ‘‘ಪಬ್ಬಾಜೇಥಾ’’ತಿ ದೇತಿ, ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಪಿತಾ ವಿಪ್ಪವುತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ಮಾತಾ ಪುತ್ತಂ ‘‘ಪಬ್ಬಾಜೇಥಾ’’ತಿ ಅನುಜಾನಾತಿ, ‘‘ಪಿತಾ
ಮಾತಾಪಿತರೋ ಮತಾ, ದಾರಕೋ ಚೂಳಮಾತಾದೀನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಂವದ್ಧೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬಾಜಿಯಮಾನೇ ಞಾತಕಾ
ಯೋಪಿ ದಹರಕಾಲೇಯೇವ ‘‘ಅಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಿನ್ನೋ, ಯದಾ ಇಚ್ಛಥ, ತದಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಏವಂ ದಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಸೋಪಿ ಆಗತಾಗತೋ ಪುನ ಅನಾಪುಚ್ಛಾವ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಯಂ ಪನ ದಹರಕಾಲೇಯೇವ ‘‘ಇಮಂ ಭನ್ತೇ ಪಬ್ಬಾಜೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಅನುಜಾನಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವುಡ್ಢಿಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ನಾನುಜಾನನ್ತಿ, ಅಯಂ ನ ಅನಾಪುಚ್ಛಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಏಕೋ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಣ್ಡಿತ್ವಾ ‘‘ಪಬ್ಬಾಜೇಥ ಮ’’ನ್ತಿ ಆಗಚ್ಛತಿ, ‘‘ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೋ ‘‘ನಾಹಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಸಚೇ ಮಂ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇಥ, ವಿಹಾರಂ ವಾ ಝಾಪೇಮಿ, ಸತ್ಥೇನ ವಾ ತುಮ್ಹೇ ಪಹರಾಮಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತಕಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ವಾ ಆರಾಮಚ್ಛೇದನಾದೀಹಿ ಅನತ್ಥಂ ಉಪ್ಪಾದೇಮಿ, ರುಕ್ಖಾ ವಾ ಪತಿತ್ವಾ ಮರಾಮಿ, ಚೋರಮಜ್ಝಂ ವಾ ಪವಿಸಾಮಿ, ದೇಸನ್ತರಂ ವಾ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ವದತಿ, ತಂ ಜೀವಸ್ಸೇವ ರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಚೇ ಪನಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತಂ ಪಬ್ಬಾಜಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತೇಸಂ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ನಂ ಪಬ್ಬಾಜಯಿಮ್ಹ, ಪಞ್ಞಾಯಥ ತುಮ್ಹೇ ಪುತ್ತೇನಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಾ। ‘‘ರುಕ್ಖಾ ಪತಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆರುಹಿತ್ವಾ ಪನ ಹತ್ಥಪಾದೇ ಮುಞ್ಚನ್ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವ।
ಏಕೋಪಿ
ಯಾವತಕೇ ವಾ ಪನ ಉಸ್ಸಹತೀತಿ ಯತ್ತಕೇ ಸಕ್ಕೋತಿ।
ರಾಹುಲವತ್ಥುಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಸಿಕ್ಖಾಪದದಣ್ಡಕಮ್ಮವತ್ಥುಕಥಾ
೧೦೬. ದಸಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಪುರಿಮಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅತಿಕ್ಕಮೋ ನಾಸನವತ್ಥು
೧೦೭. ಅಪ್ಪತಿಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಜೇಟ್ಠಕಟ್ಠಾನೇ ಇಸ್ಸರಿಯಟ್ಠಾನೇ ನ ಠಪೇನ್ತಿ। ಅಸಭಾಗವುತ್ತಿಕಾತಿ ಸಮಾನಜೀವಿಕಾ ನ ಭವನ್ತಿ, ವಿಸಭಾಗಜೀವಿಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಲಾಭಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕತೀತಿ ಯಥಾ ಲಾಭಂ ನ ಲಭನ್ತಿ; ಏವಂ ಪರಕ್ಕಮತಿ। ಅನತ್ಥಾಯಾತಿ ಉಪದ್ದವಾಯ। ಅವಾಸಾಯಾತಿ ‘‘ಕಿನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ ನ ವಸೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಪರಕ್ಕಮತಿ। ಅಕ್ಕೋಸತಿ ಪರಿಭಾಸತೀತಿ ಅಕ್ಕೋಸತಿ ಚೇವ ಭಯದಸ್ಸನೇನ ಚ ತಜ್ಜೇತಿ। ಭೇದೇತೀತಿ ಪೇಸುಞ್ಞಂ ಉಪಸಂಹರಿತ್ವಾ ಭೇದೇತಿ। ಆವರಣಂ ಕಾತುನ್ತಿ ‘‘ಮಾ ಇಧ ಪವಿಸಾ’’ತಿ ನಿವಾರಣಂ ಕಾತುಂ। ಯತ್ಥ ವಾ ವಸತಿ ಯತ್ಥ ವಾ ಪಟಿಕ್ಕಮತೀತಿ ಯತ್ಥ ವಸತಿ ವಾ ಪವಿಸತಿ ವಾ; ಉಭಯೇನಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವೇಣಞ್ಚ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಪತ್ತಸೇನಾಸನಞ್ಚ ವುತ್ತಂ।
ಮುಖದ್ವಾರಿಕಂ ಆಹಾರಂ ಆವರಣಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಾ ಖಾದ, ಮಾ ಭುಞ್ಜಾ’’ತಿ ಏವಂ ನಿವಾರೇನ್ತಿ। ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಮುಖದ್ವಾರಿಕೋ ಆಹಾರೋ ಆವರಣಂ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ
ಸಿಕ್ಖಾಪದದಣ್ಡಕಮ್ಮವತ್ಥುಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಅನಾಪುಚ್ಛಾವರಣವತ್ಥುಆದಿಕಥಾ
೧೦೮. ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಅನಾಪುಚ್ಛಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಅಯಂ ನಾಮ ಅಪರಾಧೋ, ದಣ್ಡಕಮ್ಮಮಸ್ಸ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೇ, ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ನ ಕರೋತಿ, ಸಯಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಚೇಪಿ ಆದಿತೋವ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ವದತಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ದೋಸೇ ಸತಿ ತುಮ್ಹೇ ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವ। ಯಥಾ ಚ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಏವಂ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಮ್ಪಿ ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
ಅಪಲಾಳೇನ್ತೀತಿ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪರಿಸಾ ಅಪಲಾಳೇತಬ್ಬಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಾಮಣೇರಾ ವಾ ಹೋನ್ತು ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ವಾ, ಅನ್ತಮಸೋ ದುಸ್ಸೀಲಭಿಕ್ಖುಸ್ಸಾಪಿ ಪರಸ್ಸ ಪರಿಸಭೂತೇ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಆದೀನವಂ ಪನ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ ‘‘ತಯಾ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ಆಗತೇನ ಗೂಥಮಕ್ಖನಂ ವಿಯ ಕತಂ ದುಸ್ಸೀಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತೇನಾ’’ತಿ। ಸಚೇ ಸೋ ಸಯಮೇವ ಜಾನಿತ್ವಾ ಉಪಜ್ಝಂ ವಾ ನಿಸ್ಸಯಂ ವಾ ಯಾಚತಿ, ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
ಅನುಜಾನಾಮಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ದಸಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಸಾಮಣೇರಂ ನಾಸೇತುನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಣ್ಟಕಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾಯಂ ವುತ್ತಾಸು ತೀಸು ನಾಸನಾಸು ಲಿಙ್ಗನಾಸನಾವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀಸು ಏಕಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ಸೋ ಲಿಙ್ಗನಾಸನಾಯ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ। ಯಥಾ ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀಸು ನಾನಾಆಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತಿ, ನ ತಥಾ ಸಾಮಣೇರಾನಂ। ಸಾಮಣೇರೋ ಹಿ ಕುನ್ಥಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಮ್ಪಿ ಮಾರೇತ್ವಾ ಮಙ್ಗುರಣ್ಡಕಮ್ಪಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಾಸೇತಬ್ಬತಂಯೇವ
ಅದಿನ್ನಾದಾನೇ
ಅವಣ್ಣಭಾಸನೇ ಪನ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿಆದೀನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಾ, ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋತಿಆದೀನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಾ, ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋತಿಆದೀನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಅವಣ್ಣಂ ಭಾಸನ್ತೋ ರತನತ್ತಯಂ ನಿನ್ದನ್ತೋ ಗರಹನ್ತೋ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾದೀಹಿ ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಅವಚಾ’’ತಿ ಅವಣ್ಣಭಾಸನೇ ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ನಿವಾರೇತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ಯಾವತತಿಯಂ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ನ ಓರಮತಿ, ಕಣ್ಟಕನಾಸನಾಯ ನಾಸೇತಬ್ಬೋತಿ ಕುರುನ್ದಿಯಂ ವುತ್ತಂ। ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಸಚೇ ಏವಂ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ತಂ ಲದ್ಧಿಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ, ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಅಚ್ಚಯಂ ದೇಸಾಪೇತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ನ ನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ, ತಥೇವ ಆದಾಯ ಪಗ್ಗಯ್ಹ
ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದಾನಞ್ಹಿ ಅಞ್ಞತರದಿಟ್ಠಿಕೋ ಸಚೇ ಆಚರಿಯಾದೀಹಿ ಓವದಿಯಮಾನೋ ನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ, ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಅಚ್ಚಯಂ ದೇಸಾಪೇತಬ್ಬೋ। ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತೋವ ನಾಸೇತಬ್ಬೋತಿ। ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋ ಚೇತ್ಥ ಕಾಮಂ ಅಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತೋವ ಅಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಂ ಪನ ಆಯತಿಂ ಸಂವರೇ ಠಾತುಕಾಮಂ ಸರಣಾನಿ ದತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋ ಆಯತಿಂ ಸಂವರೇ ಠಾತುಕಾಮೋಪಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಮ್ಪಿ ನ ಲಭತಿ, ಪಗೇವ ಉಪಸಮ್ಪದನ್ತಿ ಏತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋ’’ತಿ ಇದಂ ವಿಸುಂ ದಸಮಂ ಅಙ್ಗಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
ಅನಾಪುಚ್ಛಾವರಣವತ್ಥುಆದಿಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಪಣ್ಡಕವತ್ಥುಕಥಾ
೧೦೯. ದಹರೇ ದಹರೇತಿ ತರುಣೇ ತರುಣೇ। ಮೋಳಿಗಲ್ಲೇತಿ ಥೂಲಸರೀರೇ। ಹತ್ಥಿಭಣ್ಡೇ ಅಸ್ಸಭಣ್ಡೇತಿ ಹತ್ಥಿಗೋಪಕೇ ಚ ಅಸ್ಸಗೋಪಕೇ ಚ।
ಪಣ್ಡಕೋ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಏತ್ಥ ಆಸಿತ್ತಪಣ್ಡಕೋ ಉಸೂಯಪಣ್ಡಕೋ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಪಣ್ಡಕೋ ಪಕ್ಖಪಣ್ಡಕೋ ನಪುಂಸಕಪಣ್ಡಕೋತಿ ಪಞ್ಚ
ಪಣ್ಡವತ್ಥುಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕವತ್ಥುಕಥಾ
೧೧೦. ಪುರಾಣಕುಲಪುತ್ತೋತಿ ಪುರಾಣಸ್ಸ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಕುಲಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ। ಮಾತಿಪಕ್ಖಪಿತಿಪಕ್ಖತೋ ಕೋಲಞ್ಞಾ ಖೀಣಾ ವಿನಟ್ಠಾ ಮತಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಖೀಣಕೋಲಞ್ಞೋ। ಅನಧಿಗತನ್ತಿ ಅಪ್ಪತ್ತಂ। ಫಾತಿಂಕಾತುನ್ತಿ ವಡ್ಢೇತುಂ। ಇಙ್ಘಾತಿ ಉಯ್ಯೋಜನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಅನುಯುಞ್ಜಿಯಮಾನೋತಿ ಏಕಮನ್ತಂ ನೇತ್ವಾ ಕೇಸಮಸ್ಸುಓರೋಪನಕಾಸಾಯಪಟಿಗ್ಗಹಣಸರಣಗಮನಉಪಜ್ಝಾಯಗ್ಗಹಣಕಮ್ಮವಾಚಾನಿಸ್ಸಯಧಮ್ಮೇ ಪುಚ್ಛಿಯಮಾನೋ। ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸೀತಿ ಏತಂ ಸಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತಭಾವಂ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಚಿಕ್ಖಿ।
ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಏತ್ಥ ತಯೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕಾ – ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೋ, ಸಂವಾಸತ್ಥೇನಕೋ, ಉಭಯತ್ಥೇನಕೋತಿ। ತತ್ಥ ಯೋ ಸಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನ ಭಿಕ್ಖುವಸ್ಸಾನಿ ಗಣೇತಿ, ನ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ವನ್ದನಂ ಸಾದಿಯತಿ, ನ ಆಸನೇನ ಪಟಿಬಾಹತಿ, ನ ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಾದೀಸು ಸನ್ದಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಂ ಲಿಙ್ಗಮತ್ತಸ್ಸೇವ ಥೇನಿತತ್ತಾ ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕೋ ನಾಮ।
ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪಬ್ಬಾಜಿತೋ ಸಾಮಣೇರೋ ಸಮಾನೋಪಿ ವಿದೇಸಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ದಸವಸ್ಸೋ ವಾ
ಯೋ ಪನ ಸಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುವಸ್ಸಾನಿ ಗಣೇತಿ, ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ವನ್ದನಂ ಸಾದಿಯತಿ, ಆಸನೇನ ಪಟಿಬಾಹತಿ, ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಾದೀಸು ಸನ್ದಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಂ ಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ಚೇವ ಸಂವಾಸಸ್ಸ ಚ ಥೇನಿತತ್ತಾ ಉಭಯತ್ಥೇನಕೋ ನಾಮ। ಅಯಂ ತಿವಿಧೋಪಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ನ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ನಾಸೇತಬ್ಬೋ, ಪುನ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚನ್ತೋಪಿ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ।
ಏತ್ಥ
‘‘ರಾಜದುಬ್ಭಿಕ್ಖಕನ್ತಾರ-ರೋಗವೇರಿಭಯೇಹಿ ವಾ।
ಚೀವರಾಹರಣತ್ಥಂ ವಾ, ಲಿಙ್ಗಂ ಆದಿಯತೀಧ ಯೋ॥
ಸಂವಾಸಂ ನಾಧಿವಾಸೇತಿ, ಯಾವ ಸೋ ಸುದ್ಧಮಾನಸೋ।
ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನಾಮ, ತಾವ ಏಸ ನ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ರಾಯಂ ವಿತ್ಥಾರನಯೋ – ಇಧೇಕಚ್ಚಸ್ಸ ರಾಜಾ ಕುದ್ಧೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ‘‘ಏವಂ ಮೇ ಸೋತ್ಥಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಯಮೇವ ಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಲಾಯತಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇನ್ತಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಸಚೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ನ ತಂ ಲಬ್ಭಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕೋಧಂ ಪಟಿವಿನೇತಿ, ಸೋ ‘‘ವೂಪಸನ್ತಂ ಮೇ ರಾಜಭಯ’’ನ್ತಿ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ಅನೋಸರಿತ್ವಾವ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಅಥಾಪಿ ‘‘ಸಾಸನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಯಾ ಜೀವಿತಂ ಲದ್ಧಂ, ಹನ್ದ ದಾನಿ ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಾಮೀ’’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಸಂವೇಗೋ ತೇನೇವ ಲಿಙ್ಗೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಗನ್ತುಕವತ್ತಂ ನ ಸಾದಿಯತಿ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪುಟ್ಠೋ ವಾ ಅಪುಟ್ಠೋ ವಾ ಯಥಾಭೂತಮತ್ತಾನಂ ಆವಿಕತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚತಿ, ಲಿಙ್ಗಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ಪನ ವತ್ತಂ ಸಾದಿಯತಿ, ಪಬ್ಬಜಿತಾಲಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಸಬ್ಬಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಂ ವಸ್ಸಗಣನಾದಿಭೇದಂ ವಿಧಿಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ಅಯಂ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ।
ಇಧ ಪನೇಕಚ್ಚೋ ದುಬ್ಭಿಕ್ಖೇ ಜೀವಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸಯಮೇವ ಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಪಾಸಣ್ಡಿಯಭತ್ತಾನಿ
ಅಪರೋ ಮಹಾಕನ್ತಾರಂ ನಿತ್ಥರಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಸತ್ಥವಾಹೋ ಚ ಪಬ್ಬಜಿತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ। ಸೋ ‘‘ಏವಂ ಮಂ ಸತ್ಥವಾಹೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಯಮೇವ ಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥವಾಹೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕನ್ತಾರಂ ನಿತ್ಥರಿತ್ವಾ ಖೇಮನ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ಅನೋಸರಿತ್ವಾವ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ।
ಅಪರೋ ರೋಗಭಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಜೀವಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸಯಮೇವ ಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಪಾಸಣ್ಡಿಯಭತ್ತಾನಿ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ರೋಗಭಯೇ ವೂಪಸನ್ತೇ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ
ಅಪರಸ್ಸ ಏಕೋ ವೇರಿಕೋ ಕುದ್ಧೋ ಹೋತಿ, ಘಾತೇತುಕಾಮೋ ನಂ ವಿಚರತಿ, ಸೋ ‘‘ಏವಂ ಮೇ ಸೋತ್ಥಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಯಮೇವ ಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಲಾಯತಿ। ವೇರಿಕೋ ‘‘ಕುಹಿಂ ಸೋ’’ತಿ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪಲಾತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ನ ತಂ ಲಬ್ಭಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕೋಧಂ ಪಟಿವಿನೇತಿ। ಸೋ ‘‘ವೂಪಸನ್ತಂ ಮೇ ವೇರಿಭಯ’’ನ್ತಿ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝಂ ಅನೋಸರಿತ್ವಾವ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ।
ಅಪರೋ ಞಾತಿಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಗಿಹಿ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾನಿ ಚೀವರಾನಿ ಇಧ ವಿನಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸಚೇಪಿ ಇಮಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮಂ ‘ಚೋರೋ’ತಿ ಗಹೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಯಾನಿ ಕತ್ವಾ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚೀವರಾಹರಣತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಚ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಚ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛತಿ। ತಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಾಮಣೇರಾ ಚ ದಹರಾ ಚ ಅಬ್ಭುಗ್ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ವತ್ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ। ಸೋ ನ ಸಾದಿಯತಿ, ಯಥಾಭೂತಮತ್ತಾನಂ ಆವಿಕರೋತಿ। ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ನ ದಾನಿ ಮಯಂ ತಂ ಮುಞ್ಚಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ಕಾಸಾಯಾನಿ ಅಪನೇತ್ವಾ ಪುನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ಪನ ‘‘ನಯಿಮೇ ಮಮ ಹೀನಾಯಾವತ್ತಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೀ’’ತಿ ತಂಯೇವ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಂ ಪಟಿಜಾನಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಂ ವಸ್ಸಗಣನಾದಿಭೇದಂ ವಿಧಿಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ಅಯಂ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ।
ಅಪರೋ ಮಹಾಸಾಮಣೇರೋ ಞಾತಿಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಪ್ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮನ್ತಾನುಟ್ಠಾನೇನ ಉಬ್ಬಾಳ್ಹೋ ಹುತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ದಾನಿ ಅಹಂ ಸಮಣೋವ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಥೇರೋಪಿ ಮೇ ಉಪ್ಪಬ್ಬಜಿತಭಾವಂ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ತದೇವ ಪತ್ತಚೀವರಂ
ಅಪರೋ
ಭಿಕ್ಖು ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಲಿಙ್ಗಂ ಅನಪನೇತ್ವಾ ದುಸ್ಸೀಲಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ವಾ ಅಕತ್ವಾ ವಾ ಪುನ ಸಬ್ಬಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಂ ವಸ್ಸಗಣನಾದಿಭೇದಂ ವಿಧಿಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ಹೋತಿ। ಸಿಕ್ಖಂ ಅಪ್ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಸಲಿಙ್ಗೇ ಠಿತೋ ಮೇಥುನಂ ಪಟಿಸೇವಿತ್ವಾ ವಸ್ಸಗಣನಾದಿಭೇದಂ ವಿಧಿಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತಿ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಮತ್ತಂ ಲಭತಿ। ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಏಸೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ।
ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಕಾಸಾಯೇ ಸಉಸ್ಸಾಹೋವ ಓದಾತಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಮೇಥುನಂ ಪಟಿಸೇವಿತ್ವಾ ಪುನ ಕಾಸಾಯಾನಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ವಸ್ಸಗಣನಾದಿಭೇದಂ ಸಬ್ಬಂ ವಿಧಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಅಯಮ್ಪಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತಿ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಮತ್ತಂ ಲಭತಿ। ಸಚೇ ಪನ
ಸಾಮಣೇರೋ ಸಲಿಙ್ಗೇ ಠಿತೋ ಮೇಥುನಾದಿಅಸ್ಸಮಣಕರಣಧಮ್ಮಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತಿ। ಸಚೇಪಿ ಕಾಸಾಯೇ ಸಉಸ್ಸಾಹೋವ ಕಾಸಾಯಾನಿ ಅಪನೇತ್ವಾ ಮೇಥುನಂ ಪಟಿಸೇವಿತ್ವಾ ಪುನ ಕಾಸಾಯಾನಿ ನಿವಾಸೇತಿ, ನೇವ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ಹೋತಿ। ಸಚೇ ಪನ ಕಾಸಾಯೇ ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ನಗ್ಗೋ ವಾ ಓದಾತನಿವತ್ಥೋ ವಾ ಮೇಥುನಸೇವನಾದೀಹಿ ಅಸ್ಸಮಣೋ
ಸಚೇ ಪನ ನಿವತ್ಥಕಾಸಾಯಸ್ಸ ಉಪರಿ ಓದಾತಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ವೀಮಂಸತಿ ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ ವಾ, ರಕ್ಖತಿಯೇವ। ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸಾಪಿ ಹಿ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಪತ್ಥಯಮಾನಾ ಸಚೇ ಕಾಸಾಯಂ ಗಿಹಿನಿವಾಸನಂ ನಿವಾಸೇತಿ, ‘‘ಸೋಭತಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗಂ, ನ ಸೋಭತೀ’’ತಿ ವೀಮಂಸನತ್ಥಂ, ರಕ್ಖತಿ ತಾವ। ಸಚೇ ‘‘ಸೋಭತೀ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ, ನ ರಕ್ಖತಿ। ಓದಾತಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ವೀಮಂಸನಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ನಿವತ್ಥಕಾಸಾಯಸ್ಸ ಪನ ಉಪರಿ ಓದಾತಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ವೀಮಂಸತು ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತು ವಾ, ರಕ್ಖತಿಯೇವ।
ಸಚೇ ಕೋಚಿ ವುಡ್ಢಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಸ್ಸಾನಿ ಅಗಣೇತ್ವಾ ಪಾಳಿಯಮ್ಪಿ ಅಟ್ಠತ್ವಾ ಏಕಪಸ್ಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಪೇಳಾದೀಸು ಕಟಚ್ಛುನಾ ಉಕ್ಖಿತ್ತೇ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡೇ ಪತ್ತಂ ಉಪನಾಮೇತ್ವಾ ಸೇನೋ ವಿಯ ಮಂಸಪೇಸಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತಿ। ಭಿಕ್ಖುವಸ್ಸಾನಿ ಪನ ಗಣೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ಹೋತಿ।
ಸಯಂ ಸಾಮಣೇರೋವ ಸಾಮಣೇರಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಕೂಟವಸ್ಸಾನಿ ಗಣೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತಿ। ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಕೂಟವಸ್ಸಾನಿ ಗಣೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಭಣ್ಡಗ್ಘೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ।
ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕವತ್ಥುಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕಕಥಾ
ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ತಿತ್ಥಿಯೇಸು ಪಕ್ಕನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠೋತಿ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ। ಸೋ ನ ಕೇವಲಂ ನ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋ, ಅಥ ಖೋ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋಪಿ। ತತ್ರಾಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ – ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖು ತಿತ್ಥಿಯೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಲಿಙ್ಗೇನೇವ ತೇಸಂ ಉಪಸ್ಸಯಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಪದವಾರೇ ಪದವಾರೇ ದುಕ್ಕಟಂ। ತೇಸಂ ಲಿಙ್ಗೇ ಆದಿನ್ನಮತ್ತೇ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ಹೋತಿ। ಯೋಪಿ
ಸಚೇ ಪನ ‘‘ಕಿಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಉಕ್ಕಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಕೇಸಮಸ್ಸುಲುಞ್ಚನಾದೀನೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಏಕಕೇಸಮ್ಪಿ ಲುಞ್ಚಾಪೇತಿ, ಉಕ್ಕುಟಿಕಪ್ಪಧಾನಾದೀನಿ ವಾ ವತ್ತಾನಿ ಆದಿಯತಿ, ಮೋರಪಿಞ್ಛಾದೀನಿ ವಾ ನಿವಾಸೇತಿ, ತೇಸಂ ಲಿಙ್ಗಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ‘‘ಅಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಸೇಟ್ಠಾ’’ತಿ ಸೇಟ್ಠಭಾವಂ ವಾ ಉಪಗಚ್ಛತಿ, ನ ಮುಚ್ಚತಿ, ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ಹೋತಿ। ಸಚೇ ಪನ ‘‘ಸೋಭತಿ ನು ಖೋ ಮೇ ತಿತ್ಥಿಯಪಬ್ಬಜ್ಜಾ, ನನು ಖೋ ಸೋಭತೀ’’ತಿ ವೀಮಂಸನತ್ಥಂ ಕುಸಚೀರಾದೀನಿ ವಾ ನಿವಾಸೇತಿ, ಜಟಂ ವಾ ಬನ್ಧತಿ, ಖಾರಿಕಾಜಂ ವಾ ಆದಿಯತಿ, ಯಾವ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ, ತಾವ ನಂ ಲದ್ಧಿ ರಕ್ಖತಿ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಮತ್ತೇ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ಹೋತಿ। ಅಚ್ಛಿನ್ನಚೀವರೋ ಪನ ಕುಸಚೀರಾದೀನಿ ನಿವಾಸೇನ್ತೋ ರಾಜಭಯಾದೀಹಿ ವಾ ತಿತ್ಥಿಯಲಿಙ್ಗಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಲದ್ಧಿಯಾ ಅಭಾವೇನ ನೇವ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ಹೋತಿ।
ಅಯಞ್ಚ ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕೋ ನಾಮ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಭಿಕ್ಖುನಾ ಕಥಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಾಮಣೇರೋ ಸಲಿಙ್ಗೇನ ತಿತ್ಥಾಯತನಂ ಗತೋಪಿ ಪುನ ಪಬ್ಬಜ್ಜಞ್ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಲಭತೀತಿ ಕುರುನ್ದಿಯಂ ವುತ್ತಂ। ಪುರಿಮೋ ಪನ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಕಥಿತೋ; ತಸ್ಮಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಕೂಟವಸ್ಸಂ ಗಣೇನ್ತೋಪಿ ಅಸ್ಸಮಣೋ ನ ಹೋತಿ। ಲಿಙ್ಗೇ ಸಉಸ್ಸಾಹೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುವಸ್ಸಾದೀನಿ ಗಣೇನ್ತೋಪಿ ಥೇಯ್ಯಸಂವಾಸಕೋ ನ ಹೋತೀತಿ।
ತಿತ್ಥಿಯಪಕ್ಕನ್ತಕಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ತಿರಚ್ಛಾನಗತವತ್ಥುಕಥಾ
೧೧೧. ನಾಗಯೋನಿಯಾ ಅಟ್ಟೀಯತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸೋ ಪವತ್ತಿಯಂ ಕುಸಲವಿಪಾಕೇನ ದೇವಸಮ್ಪತ್ತಿಸದಿಸಂ ಇಸ್ಸರಿಯಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭೋತಿ, ಅಕುಸಲವಿಪಾಕಪಟಿಸನ್ಧಿಕಸ್ಸ ಹರಾಯತೀತಿ ಲಜ್ಜತಿ। ಜಿಗುಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ತಭಾವಂ ಜಿಗುಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ನಿಕ್ಖನ್ತೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಮಿಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ। ಅಥ ವಾ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ನಿಕ್ಖಮನೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಸ್ಸಟ್ಠೋ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅನಿಕ್ಖನ್ತೇ ವಿಸ್ಸರಭಯೇನ ಸತಿಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕಪಿಮಿದ್ಧವಸೇನೇವ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಸತಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠೋ ನಿರಾಸಙ್ಕೋ ಮಹಾನಿದ್ದಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ವಿಸ್ಸರಮಕಾಸೀತಿ ಭಯವಸೇನ ಸಮಣಸಞ್ಞಂ ಪಹಾಯ ವಿರೂಪಂ ಮಹಾಸದ್ದಮಕಾಸಿ।
ತುಮ್ಹೇ ಖೋತ್ಥಾತಿ ತುಮ್ಹೇ ಖೋ ಅತ್ಥ; ಅಕಾರಸ್ಸ ಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ತುಮ್ಹೇ ಖೋ ನಾಗಾ ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಅಭಬ್ಬತ್ತಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮವಿನಯೇ ಅವಿರುಳ್ಹಿಧಮ್ಮಾ ಅತ್ಥ, ವಿರುಳ್ಹಿಧಮ್ಮಾ ನ ಭವಥಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ। ಸಜಾತಿಯಾತಿ ನಾಗಿಯಾ ಏವ। ಯದಾ ಪನ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಆದಿಭೇದಾಯ ಅಞ್ಞಜಾತಿಯಾ ಪಟಿಸೇವತಿ, ತದಾ ದೇವಪುತ್ತೋ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಪವತ್ತಿಯಂ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಸಭಾವಪಾತುಕಮ್ಮದಸ್ಸನವಸೇನ ‘‘ದ್ವೇ ಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ನಾಗಸ್ಸ ಪನ ಪಞ್ಚಸು ಕಾಲೇಸು ಸಭಾವಪಾತುಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ – ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾಲೇ, ತಚಜಹನಕಾಲೇ, ಸಜಾತಿಯಾ ಮೇಥುನಕಾಲೇ, ವಿಸ್ಸಟ್ಠನಿದ್ದೋಕ್ಕಮನಕಾಲೇ, ಚುತಿಕಾಲೇತಿ।
ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಏತ್ಥ ನಾಗೋ ವಾ ಹೋತು ಸುಪಣ್ಣಮಾಣವಕಾದೀನಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರೋ, ಅನ್ತಮಸೋ ಸಕ್ಕಂ ದೇವರಾಜಾನಂ ಉಪಾದಾಯ ಯೋ ಕೋಚಿ ಅಮನುಸ್ಸಜಾತಿಯೋ, ಸಬ್ಬೋವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೋ ನೇವ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋ, ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋಪಿ ನಾಸೇತಬ್ಬೋತಿ।
ತಿರಚ್ಛಾನಗತವತ್ಥುಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಮಾತುಘಾತಕಾದಿವತ್ಥುಕಥಾ
೧೧೨. ಮಾತುಘಾತಕಾದಿವತ್ಥೂಸು – ನಿಕ್ಖನ್ತಿಂ ಕರೇಯ್ಯನ್ತಿ ನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಗ್ಗಮನಂ ಅಪವಾಹನಂ ಕರೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಾತುಘಾತಕೋ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಏತ್ಥ ಯೇನ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಭೂತಾ
೧೧೪. ಅರಹನ್ತಘಾತಕೋಪಿ ಮನುಸ್ಸಅರಹನ್ತವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಯಞ್ಹಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಅಪಬ್ಬಜಿತಮ್ಪಿ ಖೀಣಾಸವಂ ದಾರಕಂ ದಾರಿಕಂ ವಾ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇನ್ತೋ ಅರಹನ್ತಘಾತಕೋವ ಹೋತಿ, ಆನನ್ತರಿಯಞ್ಚ ಫುಸತಿ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಚಸ್ಸ ವಾರಿತಾ। ಅಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಂ ಪನ ಅರಹನ್ತಂ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಂ ವಾ ಅವಸೇಸಂ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಂ ಘಾತೇತ್ವಾ ಆನನ್ತರಿಯೋ ನ ಹೋತಿ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪಿಸ್ಸ ನ ವಾರಿತಾ, ಕಮ್ಮಂ ಪನ ಬಲವಂ ಹೋತಿ। ತಿರಚ್ಛಾನೋ ಮನುಸ್ಸಅರಹನ್ತಮ್ಪಿ ಘಾತೇತ್ವಾ ಆನನ್ತರಿಯೋ ನ ಹೋತಿ, ಕಮ್ಮಂ ಪನ ಭಾರಿಯನ್ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ। ತೇ ವಧಾಯ ಓನೀಯನ್ತೀತಿ ವಧತ್ಥಾಯ ಓನೀಯನ್ತಿ, ಮಾರೇತುಂ ನೀಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಂ ಪನ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಸಚಾ ಚ ಮಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಸಚೇ ಮಯನ್ತಿ ಅಯಮೇವತ್ಥೋ। ‘‘ಸಚೇ’’ತಿ ಹಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಚಾ ಚ’’ ಇತಿ ಅಯಂ ನಿಪಾತೋ ವುತ್ತೋ। ‘‘ಸಚೇ ಚ’’ ಇಚ್ಚೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ತತ್ಥ ಸಚೇತಿ ಸಮ್ಭಾವನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ; ಚ ಇತಿ ಪದಪೂರಣಮತ್ತೇ। ‘‘ಸಚಜ್ಜ ಮಯ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ತಸ್ಸ ಸಚೇ ಅಜ್ಜ ಮಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
೧೧೫. ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಏತ್ಥ ಯೋ ಪಕತತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ದೂಸೇತಿ, ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖುನಿದೂಸಕೋ ನಾಮ। ಏತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಚ ವಾರಿತಾ। ಯೋ ಪನ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೇನ ಸೀಲವಿನಾಸಂ ಪಾಪೇತಿ, ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಚ ನ ವಾರಿತಾ। ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ಓದಾತವತ್ಥವಸನಂ ಕತ್ವಾ ಅನಿಚ್ಛಮಾನಂಯೇವ
ಸಙ್ಘಭೇದಕೋ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಏತ್ಥ ಯೋ ದೇವದತ್ತೋ ವಿಯ ಸಾಸನಂ ಉದ್ಧಮ್ಮಂ ಉಬ್ಬಿನಯಂ ಕತ್ವಾ ಚತುನ್ನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಅಞ್ಞತರವಸೇನ ಸಙ್ಘಂ ಭಿನ್ದತಿ, ಅಯಂ ಸಙ್ಘಭೇದಕೋ ನಾಮ। ಏತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಚ ವಾರಿತಾ।
ಲೋಹಿತುಪ್ಪಾದಕೋ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯೋ ದೇವದತ್ತೋ ವಿಯ ದುಟ್ಠಚಿತ್ತೇನ ವಧಕಚಿತ್ತೇನ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಜೀವಮಾನಕಸರೀರೇ ಖುದ್ದಕಮಕ್ಖಿಕಾಯ ಪಿವನಕಮತ್ತಮ್ಪಿ ಲೋಹಿತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಅಯಂ ಲೋಹಿತುಪ್ಪಾದಕೋ ನಾಮ। ಏತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಚ ವಾರಿತಾ। ಯೋ ಪನ ರೋಗವೂಪಸಮನತ್ಥಂ ಜೀವಕೋ ವಿಯ ಸತ್ಥೇನ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಪೂತಿಮಂಸಞ್ಚ ಲೋಹಿತಞ್ಚ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಫಾಸುಂ ಕರೋತಿ, ಬಹುಂ ಸೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪಸವತೀತಿ।
ಮಾತುಘಾತಕಾದಿವತ್ಥುಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕವತ್ಥುಕಥಾ
೧೧೬. ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತುಪ್ಪಾದನಕಮ್ಮತೋ ಚ ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತುಪ್ಪಾದನಕಮ್ಮತೋ ಚ ಉಭತೋ ಬ್ಯಞ್ಜನಮಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ। ಕರೋತೀತಿ ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತೇನ ಇತ್ಥೀಸು ಮೇಥುನವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕರೋತಿ। ಕಾರಾಪೇತೀತಿ ಪರಂ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತೇ ಕಾರಾಪೇತಿ, ಸೋ ದುವಿಧೋ ಹೋತಿ – ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ, ಪುರಿಸಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋತಿ।
ತತ್ಥ ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ। ಪುರಿಸಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತಂ ಪಾಕಟಂ, ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ। ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಇತ್ಥೀಸು ಪುರಿಸತ್ತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಹೋತಿ, ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ। ಪುರಿಸಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸ ಪುರಿಸಾನಂ ಇತ್ಥಿಭಾವಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಹೋತಿ, ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ। ಇತ್ಥಿಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ ಸಯಞ್ಚ ಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪರಞ್ಚ ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ। ಪುರಿಸಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕೋ ಪನ ಸಯಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪರಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತೀತಿ, ಇದಮೇತೇಸಂ ನಾನಾಕರಣಂ। ಕುರುನ್ದಿಯಂ ಪನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಯದಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಂ
ಉಭತೋಬ್ಯಜ್ಜನಕವತ್ಥುಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಅನುಪಜ್ಝಾಯಕಾದಿವತ್ಥುಕಥಾ
೧೧೭. ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನಾತಿ ಯೇನ ಸಮಯೇನ ಭಗವತಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಅಪಞ್ಞತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತೇನ ಸಮಯೇನ। ಅನುಪಜ್ಝಾಯಕನ್ತಿ ಉಪಜ್ಝಂ ಅಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಉಪಜ್ಝಾಯವಿರಹಿತಂ। ಏವಂ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ನೇವ ಧಮ್ಮತೋ ನ ಆಮಿಸತೋ ಸಙ್ಗಹಂ ಲಭನ್ತಿ, ತೇ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿಯೇವ, ನ ವಡ್ಢನ್ತಿ। ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅನುಪಜ್ಝಾಯಕೋತಿ ಉಪಜ್ಝಂ ಅಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ನಿರುಪಜ್ಝಾಯಕೋ ನ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋ। ಯೋ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇಯ್ಯ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏವಂ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ; ಕಮ್ಮಂ ಪನ ನ ಕುಪ್ಪತಿ। ಕೇಚಿ ಕುಪ್ಪತೀತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಸಙ್ಘೇನ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕುಪಜ್ಝಾಯಪರಿಯೋಸಾನೇಸು ಏಸೇವ ನಯೋ।
ಅನುಪಜ್ಝಾಯಕಾದಿವತ್ಥುಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಅಪತ್ತಕಾದಿವತ್ಥುಕಥಾ
೧೧೮. ಹತ್ಥೇಸು ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೀತಿ ಯೋ ಹತ್ಥೇಸು ಪಿಣ್ಡೋ ಲಬ್ಭತಿ, ತದತ್ಥಾಯ ಚರನ್ತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ತಿತ್ಥಿಯಾತಿ ಯಥಾ ಆಜೀವಕನಾಮಕಾ ತಿತ್ಥಿಯಾ; ಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನೇಹಿ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೇಸು ಠಪಿತಪಿಣ್ಡಮೇವ ಹಿ ತೇ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ। ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ಕಮ್ಮಂ ಪನ ನ ಕುಪ್ಪತಿ। ಅಚೀವರಕಾದಿವತ್ಥೂಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
ಯಾಚಿತಕೇನಾತಿ ‘‘ಯಾವ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಕರೋಮ, ತಾವ ದೇಥಾ’’ತಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಗಹಿತೇನ; ತಾವಕಾಲಿಕೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಈದಿಸೇನ ಹಿ ಪತ್ತೇನ ವಾ ಚೀವರೇನ ವಾ ಪತ್ತಚೀವರೇನ ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ಕಮ್ಮಂ ಪನ ನ ಕುಪ್ಪತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಪತ್ತಚೀವರೋವ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ತಸ್ಸ ನತ್ಥಿ, ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ಚಸ್ಸ ದಾತುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿರಪೇಕ್ಖೇಹಿ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾನುಪಗಂ ಪತ್ತಚೀವರಂ ದಾತಬ್ಬಂ। ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖಂ ಪನ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸಂ ಯಾಚಿತಕೇನಾಪಿ ಪತ್ತಚೀವರೇನ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸಭಾಗಟ್ಠಾನೇ ವಿಸ್ಸಾಸೇನ ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
ಸಚೇ ಪನ
ಅಪತ್ತಕಾದಿವತ್ಥುಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಹತ್ಥಚ್ಛಿನ್ನಾದಿವತ್ಥುಕಥಾ
೧೧೯. ಹತ್ಥಚ್ಛಿನ್ನಾದಿವತ್ಥೂಸು – ಹತ್ಥಚ್ಛಿನ್ನೋತಿ ಯಸ್ಸ ಹತ್ಥತಲೇ ವಾ ಮಣಿಬನ್ಧೇ ವಾ ಕಪ್ಪರೇ ವಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಏಕೋ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ಹತ್ಥಾ ಛಿನ್ನಾ ಹೋನ್ತಿ। ಪಾದಚ್ಛಿನ್ನೋತಿ ಯಸ್ಸ ಅಗ್ಗಪಾದೇ ವಾ ಗೋಪ್ಫಕೇಸು ವಾ ಜಙ್ಘಾಯ ವಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಏಕೋ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ಪಾದಾ ಛಿನ್ನಾ ಹೋನ್ತಿ। ಹತ್ಥಪಾದಚ್ಛಿನ್ನೋತಿ ಯಸ್ಸ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನೇವ ಚತೂಸು ಹತ್ಥಪಾದೇಸು ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾ ಸಬ್ಬೇ ವಾ ಹತ್ಥಪಾದಾ ಛಿನ್ನಾ ಹೋನ್ತಿ। ಕಣ್ಣಚ್ಛಿನ್ನೋತಿ ಯಸ್ಸ ಕಣ್ಣಮೂಲೇ ವಾ ಕಣ್ಣಸಕ್ಖಲಿಕಾಯ ವಾ ಏಕೋ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ಕಣ್ಣಾ ಛಿನ್ನಾ ಹೋನ್ತಿ। ಯಸ್ಸ ಪನ ಕಣ್ಣಾವಿದ್ಧೇ ಛಿಜ್ಜನ್ತಿ, ಸಕ್ಕಾ ಚ ಹೋತಿ ಸಙ್ಘಾಟೇತುಂ, ಸೋ ಕಣ್ಣಂ ಸಙ್ಘಾಟೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ನಾಸಚ್ಛಿನ್ನೋತಿ ಯಸ್ಸ ಅಜಪದಕೇ ವಾ ಅಗ್ಗೇ ವಾ ಏಕಪುಟೇ ವಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ನಾಸಾ ಛಿನ್ನಾ ಹೋತಿ। ಯಸ್ಸ ಪನ ನಾಸಿಕಾ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಸನ್ಧೇತುಂ, ಸೋ ತಂ ಫಾಸುಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಕಣ್ಣನಾಸಚ್ಛಿನ್ನೋ ಉಭಯವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಙ್ಗುಲಿಚ್ಛಿನ್ನೋತಿ ಯಸ್ಸ ನಖಸೇಸಂ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಏಕಾ ವಾ ಬಹೂ ವಾ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಛಿನ್ನಾ ಹೋನ್ತಿ। ಯಸ್ಸ ಪನ ಸುತ್ತತನ್ತುಮತ್ತಮ್ಪಿ ನಖಸೇಸಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಅಳಚ್ಛಿನ್ನೋತಿ ಯಸ್ಸ ಚತೂಸು ಅಙ್ಗುಟ್ಠಕೇಸು ಅಙ್ಗುಲಿಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಏಕೋ ವಾ ಬಹೂ ವಾ ಅಙ್ಗುಟ್ಠಕಾ ಛಿನ್ನಾ ಹೋನ್ತಿ। ಕಣ್ಡರಚ್ಛಿನ್ನೋತಿ ಯಸ್ಸ ಕಣ್ಡರನಾಮಕಾ ಮಹಾನ್ಹಾರೂ ಪುರತೋ ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ವಾ ಛಿನ್ನಾ ಹೋನ್ತಿ; ಯೇಸು ಏಕಸ್ಸಪಿ ಛಿನ್ನತ್ತಾ ಅಗ್ಗಪಾದೇನ ವಾ ಚಙ್ಕಮತಿ, ಮೂಲೇನ ವಾ ಚಙ್ಕಮತಿ, ನ ವಾ ಪಾದಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ।
ಫಣಹತ್ಥಕೋತಿ
ಖುಜ್ಜೋತಿ ಯೋ ಉರಸ್ಸ ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಯಾ ವಾ ಪಸ್ಸಸ್ಸ ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತತ್ತಾ ಖುಜ್ಜಸರೀರೋ। ಯಸ್ಸ ಪನ
ವಾಮನೋತಿ ಜಙ್ಘವಾಮನೋ ವಾ ಕಟಿವಾಮನೋ ವಾ ಉಭಯವಾಮನೋ ವಾ। ಜಙ್ಘವಾಮನಸ್ಸ ಕಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾಯೋ ರಸ್ಸೋ ಹೋತಿ, ಉಪರಿಮಕಾಯೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ। ಕಟಿವಾಮನಸ್ಸ ಕಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪರಿಮಕಾಯೋ ರಸ್ಸೋ ಹೋತಿ, ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾಯೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ। ಉಭಯವಾಮನಸ್ಸ ಉಭೋಪಿ ಕಾಯಾ ರಸ್ಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ಯೇಸಂ ರಸ್ಸತ್ತಾ ಭೂತಾನಂ ವಿಯ ಪರಿವಟುಮೋ ಮಹಾಕುಚ್ಛಿಘಟಸದಿಸೋ ಅತ್ತಭಾವೋ ಹೋತಿ, ತಂ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ।
ಗಲಗಣ್ಡೀತಿ ಯಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಣ್ಡಂ ವಿಯ ಗಲೇ ಗಣ್ಡೋ ಹೋತಿ। ದೇಸನಾಮತ್ತಮೇವ ಚೇತಂ, ಯಸ್ಮಿಂ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಪನ ಪದೇಸೇ ಗಣ್ಡೇ ಸತಿ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ – ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಪಞ್ಚಹಿ ಆಬಾಧೇಹಿ ಫುಟ್ಠೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಲಕ್ಖಣಾಹತಕಸಾಹತಲಿಖಿತಕೇಸು ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ‘‘ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ಲಕ್ಖಣಾಹತೋ’’ತಿಆದೀಸು ವುತ್ತಮೇವ।
ಸೀಪದೀತಿ ಭಾರಪಾದೋ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಸ್ಸ ಪಾದೋ ಥೂಲೋ ಹೋತಿ ಸಞ್ಜಾತಪಿಳಕೋ ಖರೋ, ಸೋ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಯಸ್ಸ ಪನ ನ ತಾವ ಖರಭಾವಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಉಪನಾಹಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉದಕಆವಾಟೇ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಉದಕವಾಲಿಕಾಯ ಪೂರೇತ್ವಾ ಯಥಾ ಸಿರಾ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ಜಙ್ಘಾ ಚ ತೇಲನಾಳಿಕಾ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಮಿಲಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ತಸ್ಸ ಪಾದಂ ಈದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಚೇ ಪುನ ವಡ್ಢತಿ, ಉಪಸಮ್ಪಾದೇನ್ತೇನಾಪಿ ತಥಾ ಕತ್ವಾವ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋ।
ಪಾಪರೋಗೀತಿ ಅರಿಸಭಗನ್ದರಪಿತ್ತಸೇಮ್ಹಕಾಸಸೋಸಾದೀಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ರೋಗೇನ ನಿಚ್ಚಾತುರೋ ಅತೇಕಿಚ್ಛರೋಗೋ ಜೇಗುಚ್ಛೋ ಅಮನಾಪೋ; ಅಯಂ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ।
ಪರಿಸದೂಸಕೋತಿ ಯೋ ಅತ್ತನೋ ವಿರೂಪತಾಯ ಪರಿಸಂ ದೂಸೇತಿ; ಅತಿದೀಘೋ ವಾ ಹೋತಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸೀಸಪ್ಪಮಾಣನಾಭಿಪ್ಪದೇಸೋ, ಅತಿರಸ್ಸೋ
ಸಮ್ಬದ್ಧಭಮುಕೋ ವಾ ನಿಲ್ಲೋಮಭಮುಕೋ ವಾ ಮಕ್ಕಟಭಮುಕೋ ವಾ ಅತಿಮಹನ್ತಕ್ಖಿ ವಾ ಅತಿಖುದ್ದಕಕ್ಖಿ ವಾ ಮಹಿಂಸಚಮ್ಮೇ ವಾಸಿಕೋಣೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ಕತಛಿದ್ದಸದಿಸೇಹಿ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ವಿಸಮಕ್ಖಿ ವಾ ಏಕೇನ ಮಹನ್ತೇನ ಏಕೇನ ಖುದ್ದಕೇನ ಅಕ್ಖಿನಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ವಿಸಮಚಕ್ಕಲೋ ವಾ ಏಕೇನ ಉದ್ಧಂ ಏಕೇನ ಅಧೋತಿ ಏವಂ ವಿಸಮಜಾತೇಹಿ ಅಕ್ಖಿಚಕ್ಕಲೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಕೇಕರೋ ವಾ ಗಮ್ಭೀರಕ್ಖಿ ವಾ ಯಸ್ಸ ಗಮ್ಭೀರೇ ಉದಪಾನೇ ಉದಕತಾರಕಾ ವಿಯ ಅಕ್ಖಿತಾರಕಾ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ; ನಿಕ್ಖನ್ತಕ್ಖಿ ವಾ ಯಸ್ಸ ಕಕ್ಕಟಕಸ್ಸೇವ ಅಕ್ಖಿತಾರಕಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ; ಹತ್ಥಿಕಣ್ಣೋ ವಾ ಮಹತೀಹಿ ಕಣ್ಣಸಕ್ಖಲಿಕಾಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಮೂಸಿಕಕಣ್ಣೋ ವಾ ಜಟುಕಕಣ್ಣೋ ವಾ ಖುದ್ದಿಕಾಹಿ ಕಣ್ಣಸಕ್ಖಲಿಕಾಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಛಿದ್ದಮತ್ತಕಣ್ಣೋ ವಾ ಯಸ್ಸ ವಿನಾ ಕಣ್ಣಸಕ್ಖಲಿಕಾಹಿ
ಅತಿಮಹನ್ತನಾಸಿಕೋ ವಾ ಅತಿಖುದ್ದಕನಾಸಿಕೋ ವಾ ಚಿಪಿಟನಾಸಿಕೋ ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಏಕಪಸ್ಸೇ ಠಿತವಙ್ಕನಾಸಿಕೋ ವಾ, ದೀಘನಾಸಿಕೋ ವಾ ಸುಕತುಣ್ಡಸದಿಸಾಯ ಜಿವ್ಹಾಯ ಲೇಹಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾಯ ನಾಸಿಕಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ನಿಚ್ಚಪಗ್ಘರಿತಸಿಙ್ಘಾಣಿಕನಾಸೋ ವಾ।
ಮಹಾಮುಖೋ ವಾ ಯಸ್ಸ ಪಟಙ್ಗಮಣ್ಡೂಕಸ್ಸೇವ ಮುಖನಿಮಿತ್ತಂಯೇವ ಮಹನ್ತಂ ಹೋತಿ, ಮುಖಂ ಪನ ಲಾಬುಸದಿಸಂ
ಮಹಾದನ್ತೋ ವಾ ಅಟ್ಠಕದನ್ತಸದಿಸೇಹಿ ದನ್ತೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅಸುರದನ್ತೋ ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವಾ ಉಪರಿ ವಾ ಬಹಿನಿಕ್ಖನ್ತದನ್ತೋ, ಯಸ್ಸ ಪನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಓಟ್ಠೇಹಿ ಪಿದಹಿತುಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ ನೋ ಅಕಥೇನ್ತಸ್ಸ, ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಪೂತಿದನ್ತೋ ವಾ ನಿದ್ದನ್ತೋ ವಾ ಯಸ್ಸ ಪನ ದನ್ತನ್ತರೇ ಕಲನ್ದಕದನ್ತೋ ವಿಯ ಸುಖುಮದನ್ತೋ ಹೋತಿ, ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
ಮಹಾಹನುಕೋ ವಾ ಗೋಹನುಸದಿಸೇನ ಹನುನಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ದೀಘಹನುಕೋ ವಾ ಚಿಪಿಟಹನುಕೋ ವಾ ಅನ್ತೋಪವಿಟ್ಠೇನ ವಿಯ ಅತಿರಸ್ಸೇನ ಹನುಕೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಭಿನ್ನಹನುಕೋ ವಾ ವಙ್ಕಹನುಕೋ ವಾ ನಿಮ್ಮಸ್ಸುದಾಠಿಕೋ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಸದಿಸಮುಖೋ ದೀಘಗಲೋ ವಾ ಬಕಗಲಸದಿಸೇನ ಗಲೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ರಸ್ಸಗಲೋ ವಾ ಅನ್ತೋಪವಿಟ್ಠೇನ
ಭಟ್ಠಕಟಿಕೋ ವಾ ಮಹಾಆನಿಸದೋ ವಾ ಉದ್ಧನಕೂಟಸದಿಸೇಹಿ ಆನಿಸದಮಂಸೇಹಿ ಅಚ್ಚುಗ್ಗತೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಮಹಾಊರುಕೋ ವಾ ವಾತಣ್ಡಿಕೋ ವಾ ಮಹಾಜಾಣುಕೋ ವಾ ಸಙ್ಘಟ್ಟನಜಾಣುಕೋ ವಾ ದೀಘಜಙ್ಘೋ ವಾ ಯಟ್ಠಿಸದಿಸಜಙ್ಘೋ ವಿಕಟೋ ವಾ ಪಣ್ಹೋ ವಾ ಉಬ್ಬದ್ಧಪಿಣ್ಡಿಕೋ ವಾ, ಸೋ ದುವಿಧೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಓರುಳ್ಹಾಹಿ ವಾ ಉಪರಿ ಆರುಳ್ಹಾಹಿ ವಾ ಮಹತೀಹಿ ಜಙ್ಘಪಿಣ್ಡಿಕಾಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಮಹಾಜಙ್ಘೋ ವಾ ಥೂಲಜಙ್ಘಪಿಣ್ಡಿಕೋ ವಾ ಮಹಾಪಾದೋ ವಾ ಮಹಾಪಣ್ಹಿ ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಕಪಾದೋ ವಾ ಪಾದವೇಮಜ್ಝತೋ ಉಟ್ಠಿತಜಙ್ಘೋ ವಙ್ಕಪಾದೋ ವಾ ಸೋ ದುವಿಧೋ – ಅನ್ತೋ ವಾ ಬಹಿ ವಾ ಪರಿವತ್ತಪಾದೋ ಗಣ್ಠಿಕಙ್ಗುಲಿ ವಾ ಸಿಙ್ಗಿವೇರಫಣಸದಿಸಾಹಿ ಅಙ್ಗುಲೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಅನ್ಧನಖೋ ವಾ ಕಾಳವಣ್ಣೇಹಿ ಪೂತಿನಖೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಸಬ್ಬೋಪಿ ಏಸ ಪರಿಸದೂಸಕೋ। ಏವರೂಪೋ ಪರಿಸದೂಸಕೋ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ।
ಕಾಣೋತಿ ಪಸನ್ನನ್ಧೋ ವಾ ಹೋತು ಪುಪ್ಫಾದೀಹಿ ವಾ ಉಪಹತಪಸಾದೋ। ಯೋ ದ್ವೀಹಿ ವಾ ಏಕೇನ ವಾ ಅಕ್ಖಿನಾ ಕುಣೀತಿ ಹತ್ಥಕುಣೀ ವಾ ಪಾದಕುಣೀ ವಾ ಅಙ್ಗುಲಿಕುಣೀ ವಾ; ಯಸ್ಸ ಏತೇಸು ಹತ್ಥಾದೀಸು ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ವಙ್ಕಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಸೋ ಕುಣೀ ನಾಮ। ಖಞ್ಜೋತಿ ನತಜಾಣುಕೋ ವಾ ಭಿನ್ನಜಙ್ಘೋ ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಸಙ್ಕುಟಿತಪಾದತ್ತಾ ಕುಣ್ಡಪಾದಕೋ ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಪಾದಮಜ್ಝೇನ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ಅಗ್ಗೇ ಸಙ್ಕುಟಿತಪಾದತ್ತಾ ಕುಣ್ಡಪಾದಕೋ ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಪಾದಗ್ಗೇನ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ಅಗ್ಗಪಾದೇನೇವ ಚಙ್ಕಮನಖಞ್ಜೋ ವಾ ಪಣ್ಹಿಕಾಯ ಚಙ್ಕಮನಖಞ್ಜೋ
ಪಕ್ಖಹತೋತಿ ಛಿನ್ನಿರಿಯಾಪಥೋತಿ ಪೀಠಸಪ್ಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಜರಾದುಬ್ಬಲೋತಿ ಜಿಣ್ಣಭಾವೇನ ದುಬ್ಬಲೋ ಅತ್ತನೋ ಚೀವರರಜನಾದಿಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಮ್ಪಿ ಅಸಮತ್ಥೋ। ಯೋ ಪನ ಮಹಲ್ಲಕೋಪಿ ಬಲವಾ ಹೋತಿ, ಅತ್ತಾನಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಸೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ। ಅನ್ಧೋತಿ ಜಚ್ಚನ್ಧೋ ವುಚ್ಚತಿ। ಮೂಗೋತಿ ಯಸ್ಸ ವಚೀಭೇದೋ ನಪ್ಪವತ್ತತಿ; ಯಸ್ಸಾಪಿ ಪವತ್ತತಿ, ಸರಣಗಮನಂ ಪನ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಭಾಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಾದಿಸಂ ಮಮ್ಮನಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಯೋ ಪನ ಸರಣಗಮನಮತ್ತಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಭಾಸಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
ಬಧಿರೋತಿ ಯೋ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ನ ಸುಣಾತಿ। ಯೋ ಪನ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಸುಣಾತಿ, ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಅನ್ಧಮೂಗಾದಯೋ ಉಭಯದೋಸವಸೇನ ವುತ್ತಾ। ಯೇಸಞ್ಚ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ, ಉಪಸಮ್ಪದಾಪಿ ತೇಸಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾವ। ಸಚೇ ಪನ ತೇ ಸಙ್ಘೋ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಿ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ಹತ್ಥಚ್ಛಿನ್ನಾದಯೋ ಸೂಪಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಕಾರಕಸಙ್ಘೋ ಪನ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ಚ ಆಪತ್ತಿತೋ ನ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ। ವಕ್ಖತಿ ಚ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಪ್ಪತ್ತೋ ಓಸಾರಣಂ, ತಞ್ಚೇ ಸಙ್ಘೋ ಓಸಾರೇತಿ, ಏಕಚ್ಚೋ ಸುಓಸಾರಿತೋ, ಏಕಚ್ಚೋ ದುಓಸಾರಿತೋ’’ತಿ ತಸ್ಸತ್ಥೋ ಆಗತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ।
ಹತ್ಥಚ್ಛಿನ್ನಾದಿವತ್ಥುಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಅಲಜ್ಜೀನಿಸ್ಸಯವತ್ಥುಕಥಾ
೧೨೦. ಅಲಜ್ಜೀನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸನ್ತೀತಿ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ; ಅಲಜ್ಜಿಪುಗ್ಗಲೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸನ್ತೀತಿ ಯಾವ ಭಿಕ್ಖುಸಭಾಗತಂ ಜಾನಾಮೀತಿ ನಿಸ್ಸಯದಾಯಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸಭಾಗತಂ ಲಜ್ಜಿಭಾವಂ ಯಾವ ಜಾನಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಸ್ಮಾ ನವಂ ಠಾನಂ ಗತೇನ ‘‘ಏಹಿ ಭಿಕ್ಖು, ನಿಸ್ಸಯಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೇನಾಪಿ ಚತೂಹಪಞ್ಚಾಹಂ ನಿಸ್ಸಯದಾಯಕಸ್ಸ ಲಜ್ಜಿಭಾವಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ನಿಸ್ಸಯೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ।
ಸಚೇ ‘‘ಥೇರೋ ಲಜ್ಜೀ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಸುತ್ವಾ ಆಗತದಿವಸೇಯೇವ ಗಹೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಥೇರೋ ಪನ ‘‘ಆಗಮೇಹಿ ತಾವ, ವಸನ್ತೋ ಜಾನಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಕತಿಪಾಹಂ ಆಚಾರಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ನಿಸ್ಸಯಂ ದೇತಿ, ವಟ್ಟತಿ। ಪಕತಿಯಾ ನಿಸ್ಸಯಗ್ಗಹಣಟ್ಠಾನಂ
ಅಲಜ್ಜೀನಿಸ್ಸಯವತ್ಥುಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಗಮಿಕಾದಿನಿಸ್ಸಯವತ್ಥುಕಥಾ
೧೨೧. ನಿಸ್ಸಯಕರಣೀಯೋತಿ ಕರಣೀಯನಿಸ್ಸಯೋ, ಕರಣೀಯೋ ಮಯಾ ನಿಸ್ಸಯೋ; ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಸ್ಸಯಂ ಅಲಭಮಾನೇನಾತಿ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪನ್ನೇಸು ನಿಸ್ಸಯದಾಯಕೇ ಅಸತಿ ನಿಸ್ಸಯಂ ನ ಲಭತಿ ನಾಮ। ಏವಂ ಅಲಭನ್ತೇನ ಅನಿಸ್ಸಿತೇನ ಬಹೂನಿಪಿ ದಿವಸಾನಿ ಗನ್ತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ನಿಸ್ಸಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ಥಪುಬ್ಬಂ ಕಞ್ಚಿ ಆವಾಸಂ ಪವಿಸತಿ, ಏಕರತ್ತಂ ವಸನ್ತೇನಾಪಿ ನಿಸ್ಸಯೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ವಿಸ್ಸಮನ್ತೋ ವಾ ಸತ್ಥಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ವಾ ಕತಿಪಾಹಂ ವಸತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ। ಅನ್ತೋವಸ್ಸೇ ಪನ ನಿಬದ್ಧವಾಸಂ ವಸಿತಬ್ಬಂ, ನಿಸ್ಸಯೋ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ನಾವಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಪನ ವಸ್ಸಾನೇ ಆಗತೇಪಿ ನಿಸ್ಸಯಂ ಅಲಭನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ।
ಯಾಚಿಯಮಾನೇನಾತಿ ತೇನ ಗಿಲಾನೇನ ಯಾಚಿಯಮಾನೇನ ಅನಿಸ್ಸಿತೇನ ವಸಿತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ‘‘ಯಾಚಾಹಿ ಮ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ಗಿಲಾನೋ ಮಾನೇನ ನ ಯಾಚತಿ, ಗನ್ತಬ್ಬಂ।
ಫಾಸು ಹೋತೀತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾನಂ ಪಟಿಲಾಭವಸೇನ ಫಾಸು ಹೋತಿ। ಇಮಞ್ಹಿ ಪರಿಹಾರಂ ನೇವ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ನ ಸಕದಾಗಾಮೀ ಅನಾಗಾಮೀ ಅರಹನ್ತೋ ಲಭನ್ತಿ; ನ ಥಾಮಗತಸ್ಸ ಸಮಾಧಿನೋ ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ವಾ ಲಾಭೀ, ವಿಸ್ಸಟ್ಠಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಪನ ಬಾಲಪುಥುಜ್ಜನೇ ಕಥಾವ ನತ್ಥಿ। ಯಸ್ಸ ಖೋ ಪನ ಸಮಥೋ ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ ವಾ ತರುಣೋ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಇಮಂ ಪರಿಹಾರಂ ಲಭತಿ, ಪವಾರಣಸಙ್ಗಹೋಪಿ ಏತಸ್ಸೇವ ಅನುಞ್ಞಾತೋ। ತಸ್ಮಾ ಇಮಿನಾ ಪುಗ್ಗಲೇನ ಆಚರಿಯೇ ಪವಾರೇತ್ವಾ ಗತೇಪಿ ‘‘ಯದಾ ಪತಿರೂಪೋ ನಿಸ್ಸಯದಾಯಕೋ ಆಗಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಯಾವ
೧೨೨. ಗೋತ್ತೇನಪಿ ಅನುಸ್ಸಾವೇತುನ್ತಿ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋತಿ ಏವಂ ಗೋತ್ತಂ ವತ್ವಾ ಅನುಸ್ಸಾವೇತುಂ ಅನುಜಾನಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
೧೨೩. ದ್ವೇ ಏಕಾನುಸ್ಸಾವನೇತಿ ದ್ವೇ ಏಕತೋ ಅನುಸ್ಸಾವನೇ; ಏಕೇನ ಏಕಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇನ ಇತರಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ದ್ವೀಹಿ ವಾ ಆಚರಿಯೇಹಿ ಏಕೇನ ವಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಅನುಸ್ಸಾವೇನ್ತೇಹಿ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತುಂ ಅನುಜಾನಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ದ್ವೇ ತಯೋ ಏಕಾನುಸ್ಸಾವನೇ ಕಾತುಂ ತಞ್ಚ ಖೋ ಏಕೇನ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನಾತಿ ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾ ಜನೇ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಏಕತೋ ಅನುಸ್ಸಾವನೇ ಕಾತುಂ ಅನುಜಾನಾಮಿ; ತಞ್ಚ ಖೋ ಅನುಸ್ಸಾವನಕಿರಿಯಂ ಏಕೇನ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಅನುಜಾನಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಸ್ಮಾ ಏಕೇನ ಆಚರಿಯೇನ ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾ ಅನುಸ್ಸಾವೇತಬ್ಬಾ। ದ್ವೀಹಿ ವಾ ತೀಹಿ ವಾ ಆಚರಿಯೇಹಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಏಕೇನ ಏಕಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ದ್ವೇ ತಿಸ್ಸೋ ವಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಕಾತಬ್ಬಾ। ಸಚೇ ಪನ ನಾನಾಚರಿಯಾ ನಾನುಪಜ್ಝಾಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಸುಮನತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ, ಸುಮನತ್ಥೇರೋ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ ಅನುಸ್ಸಾವೇತಿ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಞ್ಚ ಗಣಪೂರಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ವಟ್ಟತಿ। ಸಚೇ ಪನ ನಾನಾಉಪಜ್ಝಾಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ಏಕೋ ಆಚರಿಯೋ ಹೋತಿ, ‘‘ನತ್ವೇವ ನಾನುಪಜ್ಝಾಯೇನಾ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ಹಿ ಏಸ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ।
ಗಮಿಕಾದಿನಿಸ್ಸಯವತ್ಥುಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಉಪಸಮ್ಪದಾವಿಧಿಕಥಾ
೧೨೬. ಪಠಮಂ ಉಪಜ್ಝಂ ಗಾಹಾಪೇತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ವಜ್ಜಾವಜ್ಜಂ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯತೀತಿ ಉಪಜ್ಝಾ, ತಂ ಉಪಜ್ಝಂ; ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಮೇ ಭನ್ತೇ ಹೋಹೀ’’ತಿ ಏವಂ ವದಾಪೇತ್ವಾ ಗಾಹಾಪೇತಬ್ಬೋ। ವಿತ್ಥಾಯನ್ತೀತಿ ವಿತ್ಥದ್ಧಗತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಯಂ ಜಾತನ್ತಿ ಯಂ ತವ ಸರೀರೇ ಜಾತಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ, ತಂ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಪುಚ್ಛನ್ತೇ ಸನ್ತಂ ಅತ್ಥೀತಿ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿಆದಿ। ಉಲ್ಲುಮ್ಪತು ಮನ್ತಿ ಉದ್ಧರತು ಮಂ।
ಉಪಸಮ್ಪದಾವಿಧಿಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಚತ್ತಾರೋನಿಸ್ಸಯಾದಿಕಥಾ
೧೨೮. ತಾವದೇವಾತಿ ಛಾಯಾ ಮೇತಬ್ಬಾತಿ ಏಕಪೋರಿಸಾ ವಾ ದ್ವಿಪೋರಿಸಾ ವಾತಿ ಛಾಯಾ ಮೇತಬ್ಬಾ। ಉತುಪ್ಪಮಾಣಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ‘‘ವಸ್ಸಾನೋ ಹೇಮನ್ತೋ ಗಿಮ್ಹೋ’’ತಿ ಏವಂ ಉತುಪ್ಪಮಾಣಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಉತುಯೇವ ಉತುಪ್ಪಮಾಣಂ। ಸಚೇ ವಸ್ಸಾನಾದಯೋ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಯತ್ತಕೇಹಿ ದಿವಸೇಹಿ ಯಸ್ಸ ಯೋ ಉತು ಅಪರಿಪುಣ್ಣೋ, ತೇ ದಿವಸೇ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸೋ ದಿವಸಭಾಗೋ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬೋ। ಅಥ ವಾ ‘‘ಅಯಂ ನಾಮ ಉತು, ಸೋ ಚ ಖೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ವಾ ಅಪರಿಪುಣ್ಣೋ ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ಉತುಪ್ಪಮಾಣಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ಪುಬ್ಬಣ್ಹೋ ವಾ ಸಾಯನ್ಹೋ ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ದಿವಸಭಾಗೋ ಸಙ್ಗೀತೀತಿ ಇದಮೇವ ಸಬ್ಬಂ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಕಿಂ ಲಭಸಿ, ಕಾ ತೇ ಛಾಯಾ, ಕಿಂ ಉತುಪ್ಪಮಾಣಂ, ಕೋ ದಿವಸಭಾಗೋ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಇದಂ ನಾಮ ಲಭಾಮಿ – ವಸ್ಸಂ ವಾ ಹೇಮನ್ತಂ ವಾ ಗಿಮ್ಹಂ ವಾ, ಅಯಂ ಮೇ ಛಾಯಾ, ಇದಂ ಉತುಪ್ಪಮಾಣಂ, ಅಯಂ ದಿವಸಭಾಗೋತಿ ವದೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಏವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ।
೧೨೯. ಓಹಾಯಾತಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ। ದುತಿಯಂ ದಾತುನ್ತಿ ಉಪಸಮ್ಪದಮಾಳಕತೋ ಪರಿವೇಣಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ದುತಿಯಕಂ ದಾತುಂ ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಅಕರಣೀಯಾನಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಣ್ಡುಪಲಾಸೋತಿ ಪಣ್ಡುವಣ್ಣೋ ಪತ್ತೋ। ಬನ್ಧನಾ ಪವುತ್ತೋತಿ ವಣ್ಟತೋ ಪತಿತೋ। ಅಭಬ್ಬೋ ಹರಿತತ್ಥಾಯಾತಿ ಪುನ ಹರಿತೋ ಭವಿತುಂ ಅಭಬ್ಬೋ। ಪುಥುಸಿಲಾತಿ ಮಹಾಸಿಲಾ।
೧೩೦. ಅಲಬ್ಭಮಾನಾಯ ಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿ ಸಮ್ಭೋಗೇ ಸಂವಾಸೇತಿ ಯಾವ ತಸ್ಸ ಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಕರಣತ್ಥಾಯ ಸಾಮಗ್ಗೀ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ತಾವ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಭೋಗೇ ಚ ಉಪೋಸಥಪವಾರಣಾದಿಕರಣಭೇದೇ
ಚತ್ತಾರೋನಿಸ್ಸಯಾದಿಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಸಂವಣ್ಣನಾಯ
ದ್ವಾಸತ್ತತಿಅಧಿಕವತ್ಥುಸತಪಟಿಮಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಮಹಾಖನ್ಧಕಸ್ಸ
ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಮಹಾಖನ್ಧಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।