೪. ಸಮಥಕ್ಖನ್ಧಕಂ
ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೧೮೭. ಸಮಥಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಸಞ್ಞಾಪೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ಸಂ-ಸದ್ದೂಪಪದೋ ಞಾ-ಸದ್ದೋ ತೋಸನವಿಸಿಟ್ಠೇ ಅವಬೋಧನೇ ವತ್ತತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪರಿತೋಸೇತ್ವಾ ಜಾನಾಪೇತೀ’’ತಿ।
ಸತಿವಿನಯಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೧೯೫-೨೦೦. ದೇಸನಾಮತ್ತಮೇವೇತನ್ತಿ ‘‘ಪಞ್ಚಿಮಾನೀ’’ತಿ ಏತಂ ದೇಸನಾಮತ್ತಂ। ಸತಿವೇಪುಲ್ಲಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ ವಿನಯೋ ಸತಿವಿನಯೋ। ಅಮೂಳ್ಹಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ ವಿನಯೋ ಅಮೂಳ್ಹವಿನಯೋ। ಪಟಿಞ್ಞಾತೇನ ಕರಣಂ ಪಟಿಞ್ಞಾತಕರಣಂ।
೨೧೨. ತಿಣವತ್ಥಾರಕಸದಿಸತ್ತಾತಿ ತಂಸದಿಸತಾಯ ತಬ್ಬೋಹಾರೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ ಯಥಾ ‘‘ಏಸ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ’’ತಿ।
ಅಧಿಕರಣಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೨೧೬. ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ಕಿಂ ಮೂಲನ್ತಿಆದೀಸು ವಿವಾದಮೂಲಾನೀತಿ ವಿವಾದಸ್ಸ ಮೂಲಾನಿ। ಕೋಧನೋತಿ ಕುಜ್ಝನಲಕ್ಖಣೇನ ಕೋಧೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಉಪನಾಹೀತಿ ವೇರಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಲಕ್ಖಣೇನ ಉಪನಾಹೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಅಗಾರವೋತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೩೨೩; ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೪೪) ಗಾರವವಿರಹಿತೋ। ಅಪ್ಪತಿಸ್ಸೋತಿ ಅಪ್ಪತಿಸ್ಸಯೋ ಅನೀಚವುತ್ತಿ। ಏತ್ಥ ಪನ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಸತ್ಥರಿ ಧರಮಾನೇ ತೀಸು ಕಾಲೇಸು ಉಪಟ್ಠಾನಂ ನ ಯಾತಿ, ಸತ್ಥರಿ ಅನುಪಾಹನೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೇ ಸಉಪಾಹನೋ ಚಙ್ಕಮತಿ, ನೀಚೇ ಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತೇ ಉಚ್ಚೇ ಚಙ್ಕಮತಿ, ಹೇಟ್ಠಾ ವಸನ್ತೇ ಉಪರಿ ವಸತಿ, ಸತ್ಥು ದಸ್ಸನಟ್ಠಾನೇ ಉಭೋ ಅಂಸೇ ಪಾರುಪತಿ, ಛತ್ತಂ ಧಾರೇತಿ, ಉಪಾಹನಂ ಧಾರೇತಿ, ನಹಾಯತಿ, ಉಚ್ಚಾರಂ ವಾ ಪಸ್ಸಾವಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಸತ್ಥರಿ ಅಗಾರವೋ ನಾಮ।
ಯೋ ಧಮ್ಮೇ ಅಗಾರವೋ ನಾಮ। ಯೋ ಪನ ಥೇರೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಅನಜ್ಝಿಟ್ಠೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಉದ್ದಿಸತಿ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇತಿ, ವುಡ್ಢೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಘಟ್ಟೇನ್ತೋ ಗಚ್ಛತಿ ತಿಟ್ಠತಿ ನಿಸೀದತಿ, ದುಸ್ಸಪಲ್ಲತ್ಥಿಕಂ ವಾ ಹತ್ಥಪಲ್ಲತ್ಥಿಕಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಉಭೋ ಅಂಸೇ ಪಾರುಪತಿ, ಛತ್ತುಪಾಹನಂ ಧಾರೇತಿ, ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಲಜ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ‘‘ತುಣ್ಹೀ ಹೋಹಿ, ಸಙ್ಘೋ ಸಙ್ಘೋತಿ ವದಸಿ, ಕಿಂ ಸಙ್ಘೋ, ಮಿಗಸಙ್ಘೋ ಅಜಸಙ್ಘೋ’’ತಿಆದೀನಿ ವದತಿ, ಅಯಂ ಸಙ್ಘೇ ಅಗಾರವೋ ನಾಮ। ಏಕಭಿಕ್ಖುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಹಿ ಅಗಾರವೇ ಕತೇ ಸಙ್ಘೇ ಕತೋಯೇವ ಹೋತಿ। ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಪನ ಅಪೂರಯಮಾನೋ ಸಿಕ್ಖಾಯ ನ ಪರಿಪೂರಕಾರೀ ನಾಮ।
ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೩೨೫; ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೪೨; ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೬.೩೬) ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉಪ್ಪನ್ನವಿವಾದೋ ಕಥಂ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ? ಕೋಸಮ್ಬಕಕ್ಖನ್ಧಕೇ ವಿಯ ಹಿ ದ್ವೀಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ವಿವಾದಂ ಆಪನ್ನೇಸು ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ತೇಸಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ವಿವದನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಓವಾದಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘೋ ವಿವದತಿ, ತತೋ ತೇಸಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ ವಿವದನ್ತಿ, ಅಥ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಆರಕ್ಖದೇವತಾ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಹೋನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಧಮ್ಮವಾದೀನಂ ಆರಕ್ಖದೇವತಾ ಧಮ್ಮವಾದಿನಿಯೋ ಹೋನ್ತಿ, ಅಧಮ್ಮವಾದೀನಂ ಅಧಮ್ಮವಾದಿನಿಯೋ। ತತೋ ಆರಕ್ಖದೇವತಾನಂ ಮಿತ್ತಾ ಭುಮ್ಮದೇವತಾ ಭಿಜ್ಜನ್ತಿ। ಏವಂ ಪರಮ್ಪರಾಯ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಿಯಸಾವಕೇ ಸಬ್ಬೇ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಹೋನ್ತಿ। ಧಮ್ಮವಾದೀಹಿ ಪನ ಅಧಮ್ಮವಾದಿನೋವ ಬಹುತರಾ ಹೋನ್ತಿ। ತತೋ ‘‘ಯಂ ಬಹುಕೇಹಿ ಗಹಿತಂ, ತಂ ತಚ್ಛ’’ನ್ತಿ ಧಮ್ಮಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಬಹುತರಾ ಅಧಮ್ಮಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ತೇ ಅಧಮ್ಮಂ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತಾ ಅಪಾಯೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಏವಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ವಿವಾದೋ ಬಹೂನಂ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ಹೋತಿ। ಅಜ್ಝತ್ತಂ ವಾತಿ ಅತ್ತನಿ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ವಾ। ಬಹಿದ್ಧಾ ವಾತಿ ಪರಸ್ಮಿಂ ವಾ ಪರಸ್ಸ ಪರಿಸಾಯ ವಾ। ಆಯತಿಂ ಅನವಸ್ಸವಾಯಾತಿ ಆಯತಿಂ ಅನುಪ್ಪಾದಾಯ।
ಮಕ್ಖೀತಿ ಪಳಾಸೀತಿ ಯುಗಗ್ಗಾಹಲಕ್ಖಣೇನ ಪಳಾಸೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಇಸ್ಸುಕೀತಿ ಪರಸಕ್ಕಾರಾದೀನಂ ಇಸ್ಸಾಯನಲಕ್ಖಣಾಯ ಮಚ್ಛರೀತಿ ಆವಾಸಮಚ್ಛರಿಯಾದೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಸಠೋತಿ ಕೇರಾಟಿಕೋ। ಮಾಯಾವೀತಿ ಕತಪಾಪಪಟಿಚ್ಛಾದಕೋ। ಪಾಪಿಚ್ಛೋತಿ ಅಸನ್ತಸಮ್ಭಾವನಿಚ್ಛಕೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ। ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀತಿ ನತ್ಥಿಕವಾದೀ ಅಹೇತುಕವಾದೀ ಅಕಿರಿಯವಾದೀ। ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಪರಾಮಾಸೀತಿ ಸಯಂ ದಿಟ್ಠಮೇವ ಪರಾಮಸತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಆಧಾನಗ್ಗಾಹೀತಿ ದಳ್ಹಗ್ಗಾಹೀ। ದುಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೀತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಗಹಿತಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತುಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಕೋಧನೋ ಹೋತಿ ಉಪನಾಹೀತಿಆದಿನಾ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನನಯೇನ ಕೋಧೂಪನಾಹಾದಯೋ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಾ ವಿವಾದಮೂಲಾನೀತಿ ದಸ್ಸಿತಾನಿ, ತಥಾ ದುಟ್ಠಚಿತ್ತಾ ವಿವದನ್ತೀತಿಆದಿನಾ ಲೋಭದೋಸಮೋಹಾ। ಅದುಟ್ಠಚಿತ್ತಾ ವಿವದನ್ತೀತಿಆದಿನಾ ಚ ಅಲೋಭಾದಯೋ ವಿವಾದಮೂಲಾನೀತಿ ದಸ್ಸಿತಾನಿ।
೨೧೭. ದುಬ್ಬಣ್ಣೋತಿ ಪಂಸುಪಿಸಾಚಕೋ ವಿಯ ಝಾಮಖಾಣುವಣ್ಣೋ। ದುದ್ದಸ್ಸಿಕೋತಿ ವಿಜಾತಮಾತುಯಾಪಿ ಅಮನಾಪದಸ್ಸನೋ। ಓಕೋಟಿಮಕೋತಿ ಲಕುಣ್ಡಕೋ। ಕಾಣೋತಿ ಏಕಕ್ಖಿಕಾಣೋ ವಾ ಉಭಯಕ್ಖಿಕಾಣೋ ವಾ। ಕುಣೀತಿ ಏಕಹತ್ಥಕುಣೀ ವಾ ಉಭಯಹತ್ಥಕುಣೀ ವಾ। ಖಞ್ಜೋತಿ ಏಕಪಾದಖಞ್ಜೋ ವಾ ಉಭಯಪಾದಖಞ್ಜೋ ವಾ। ಪಕ್ಖಹತೋತಿ ಹತಪಕ್ಖೋ ಪೀಠಸಪ್ಪೀ।
೨೨೦. ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಕುಸಲಂ ಅಕುಸಲಂ ಅಬ್ಯಾಕತನ್ತಿ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಕಿಂ ಕುಸಲಂ ಅಕುಸಲಂ ಉದಾಹು ಅಬ್ಯಾಕತನ್ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಕುಸಲನ್ತಿಆದಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ವಿವದನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಿವಾದೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯೇನ ವಿವದನ್ತಿ, ಸೋ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ವಿವಾದೋ’’ತಿ। ಕಥಂ ಪನ ಸೋ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ಅಧಿಕರಣಂ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮಥೇಹಿ ಚ ಅಧಿಕರಣೀಯತಾಯ ಅಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿ, ಸಮಥೇಹಿ ಸಮೇತಬ್ಬತಾಯ ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿವಾದಹೇತುಭೂತಸ್ಸ ಹಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ವೂಪಸಮೇನ ತಪ್ಪಭವಸ್ಸ ಸದ್ದಸ್ಸಪಿ ವೂಪಸಮೋ ಹೋತೀತಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಸಮಥೇಹಿ ಅಧಿಕರಣೀಯತಾ ಪರಿಯಾಯೋ ಸಮ್ಭವತಿ।
೨೨೨. ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಂ ಸಿಯಾ ಅಬ್ಯಾಕತನ್ತಿ ಅಯಂ ವಿಕಪ್ಪೋ ಪಞ್ಞತ್ತಿವಜ್ಜಂಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತೋ, ನ ಲೋಕವಜ್ಜನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸನ್ಧಾಯಭಾಸಿತವಸೇನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಸನ್ಧಾಯಭಾಸಿತವಸೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಪಥವೀಖಣನಾದಿಕೇತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಭೂತಗಾಮಪಾತಬ್ಯತಾದಿಪಞ್ಞತ್ತಿವಜ್ಜಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ‘‘ಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಅಙ್ಗಂ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಅಙ್ಗಂ ಹೋತೀತಿ ಚ ವತ್ತಸೀಸೇನ ಕರೋನ್ತಸ್ಸಪಿ ‘‘ಇಮಂ ಪಥವಿಂ ಖಣಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವೀತಿಕ್ಕಮಜಾನನವಸೇನ ತಸ್ಮಿಂ ಸತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕುಸಲಚಿತ್ತೇ ಆಪತ್ತಿಭಾವೇನ ಗಹಿತೇ ಸತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಕುಸಲಚಿತ್ತೇ ಆಪತ್ತಿಭಾವೇನ ಗಹಿತೇ ಸತಿ ‘‘ನತ್ಥಿ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ, ತಸ್ಮಾ। ನಯಿದಂ ಅಙ್ಗಪ್ಪಹೋನಕಚಿತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಂ ಸಿಯಾ ಅಬ್ಯಾಕತಂ, ನತ್ಥಿ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಆಪತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಕಭಾವೇನ ಅಙ್ಗಪ್ಪಹೋನಕಂ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರಣಭೂತಂ ಚಿತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ನ ವುತ್ತಂ। ಕಿಂ ಪನ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಇದಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಗತಚಿತ್ತೇನ ನಿಪನ್ನೇ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೇ ವಾ ಮಾತುಗಾಮೋ ಚೇ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸೇಯ್ಯಾಕಾರೇನ ವತ್ತಮಾನರೂಪಮೇವ ಆಪತ್ತಿ, ನ ಕುಸಲಾದಿವಸಪ್ಪವತ್ತಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚ…ಪೇ॰… ಸಹಸೇಯ್ಯಾದಿವಸೇನ ಆಪಜ್ಜತೋ (ಪರಿ॰ ೩೨೩ ಅತ್ಥತೋ ಸಮಾನಂ) ಅಬ್ಯಾಕತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಖಣೇ ಉಟ್ಠಾತಬ್ಬೇ ಜಾತೇ ಅನುಟ್ಠಾನತೋ ತದಾಕಾರಪವತ್ತೋ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋವ ಆಪತ್ತಿ।
‘‘ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ಕುಸಲಚಿತ್ತೋ ವಾ ಆಪಜ್ಜತಿ ಅಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಚಿತ್ತೋ ವಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ಕುಸಲಮ್ಪಿ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾತಿ ಚೇ? ನ। ಯೋ ಹಿ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಸೋ ತೀಸು ಚಿತ್ತೇಸು ಅಞ್ಞತರಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗೀ ಹುತ್ವಾ ಆಪಜ್ಜತಿ, ನ ಅಞ್ಞಥಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಕುಸಲಚಿತ್ತೋ ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ಪಥವೀಖಣನಾದೀಸು ಕುಸಲಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇ ವೀತಿಕ್ಕಮಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತರೂಪಸಮ್ಭವತೋ ಕುಸಲಚಿತ್ತೋ ವಾ ತಥಾಪವತ್ತರೂಪಸಙ್ಖಾತಂ ಅಬ್ಯಾಕತಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತಥಾ ಅಬ್ಯಾಕತಚಿತ್ತೋ ವಾ ಅಬ್ಯಾಕತರೂಪಸಙ್ಖಾತಂ ಅಬ್ಯಾಕತಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿಂ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೋ ವಾ ಅಕುಸಲಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ರೂಪಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಂ। ಸುಪಿನನ್ತೇ ಚ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸಹಸೇಯ್ಯಾದಿವಸೇನ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೋ ಅಬ್ಯಾಕತಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ।
ಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಏಳಕಲೋಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮನಸಿಕಾರೇನ ತಿಯೋಜನಂ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಪದಸೋ ಧಮ್ಮಂ ವಾಚೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾಪತ್ತಿಯಾ ಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ। ನ ಚ ತತ್ಥ ವಿಜ್ಜಮಾನಮ್ಪಿ ಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಮ್ಪಿ ಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಂ ನ ಹೋತಿ, ಸಯಂ ಆಪತ್ತಿ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚಲಿತಪ್ಪವತ್ತಾನನ್ತಿ ಚಲಿತಾನಂ ಪವತ್ತಾನಞ್ಚ। ಚಲಿತೋ ಕಾಯೋ, ಪವತ್ತಾ ವಾಚಾ। ಅಞ್ಞತರಮೇವ ಅಙ್ಗನ್ತಿ ಕಾಯವಾಚಾನಂ ಅಞ್ಞತರಮೇವ ಆಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಞ್ಚ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾ ಅಬ್ಯಾಕತನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಬ್ಯಾಕತಮಾಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ, ನಾಞ್ಞನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
ಯದಿ ಪೋರಾಣಗಣ್ಠಿಪದೇಸುಪಿ ‘‘ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಕಲ್ಯಾಣಪುಥುಜ್ಜನೋ ಸೇಕ್ಖೋ ಅರಹಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪುಗ್ಗಲೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತೇಸು ಅರಹತೋ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಅಬ್ಯಾಕತಮೇವ, ತಥಾ ಸೇಕ್ಖಾನಂ, ತಥಾ ಕಲ್ಯಾಣಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ವೀತಿಕ್ಕಮಕಾಲೇ ಅಬ್ಯಾಕತಮೇವ। ಇತರಸ್ಸ ಅಕುಸಲಮ್ಪಿ ಹೋತಿ ಅಬ್ಯಾಕತಮ್ಪಿ। ಯಸ್ಮಾ ಚಸ್ಸ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ವೀತಿಕ್ಕಮಕಾಲೇ ಅಕುಸಲಮೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘ನತ್ಥಿ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಕುಸಲ’ನ್ತಿ। ಸಬ್ಬತ್ಥ ಏವಂ ಅಬ್ಯಾಕತನ್ತಿ ವಿಪಾಕಾಭಾವಮತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಲಿಖಿತಂ। ಯಞ್ಚ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಅಕುಸಲಂ, ತಮ್ಪಿ ದೇಸಿತಂ ವುಟ್ಠಿತಂ ವಾ ಅನನ್ತರಾಯಕರಂ। ಯಥಾ ಹಿ ಅರಿಯೂಪವಾದಕಮ್ಮಂ ಅಕುಸಲಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ ಅಚ್ಚಯಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಖಮಾಪನೇನ ಪಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಹಿತತ್ತಾ ಅವಿಪಾಕಧಮ್ಮತಂ ಆಪನ್ನಂ ಅಹೋಸಿಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ, ಏವಮಿದಮ್ಪಿ ದೇಸಿತಂ ವುಟ್ಠಿತಂ ವಾ ಪಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಹಿತತ್ತಾ ಅವಿಪಾಕಧಮ್ಮತಾಯ ಅಹೋಸಿಕಮ್ಮಭಾವೇನ ಅನನ್ತರಾಯಕರಂ ಜಾತಂ। ತೇನೇವ ‘‘ಸಾಪತ್ತಿಕಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನಿರಯಂ ವಾ ವದಾಮಿ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಂ ವಾ’’ತಿ ಸಾಪತ್ತಿಕಸ್ಸೇವ ಅಪಾಯಗಾಮಿತಾ ವುತ್ತಾ।
ಅಧಿಕರಣವೂಪಸಮನಸಮಥಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೨೨೮. ವಿವಾದಸಙ್ಖಾತೇ ಅತ್ಥಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ।
೨೨೯. ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯಭಾವೇ।
೨೩೦. ಅನ್ತರೇನಾತಿ ಕಾರಣೇನ।
೨೩೧. ಉಬ್ಬಾಹಿಕಾಯ ಖೀಯನಕೇ ಪಾಚಿತ್ತಿ ನ ವುತ್ತಾ ತತ್ಥ ಛನ್ದದಾನಸ್ಸ ನತ್ಥಿತಾಯ।
೨೩೬. ತಸ್ಸ ಖೋ ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಖೋ ತನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ।
೨೩೮. ‘‘ಕಾ
೨೪೨. ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣಂ ಏಕೇನ ಸಮಥೇನ ಸಮ್ಮತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕಿಚ್ಚಮೇವ ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೮೫-೮೬) ವಚನತೋ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಾದೀನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ತಂ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಾದೀನಿ ವಿಯ ಸಮಥೇಹಿ ಸಮೇತಬ್ಬಂ ನ ಹೋತಿ, ಕಿನ್ತು ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇನ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಮ್ಮತೀತಿ ಏತ್ಥ ಸಮ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
ಸಮಥಕ್ಖನ್ಧಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।