ಅನ್ತರಪೇಯ್ಯಾಲಂ
ಕತಿಪುಚ್ಛಾವಾರವಣ್ಣನಾ
೨೭೧. ವೇರಂ ಮಣತೀತಿ ರಾಗಾದಿವೇರಂ ಮಣತಿ ವಿನಾಸೇತಿ। ಏತಾಯಾತಿ ವಿರತಿಯಾ। ನಿಯ್ಯಾನನ್ತಿ ಮಗ್ಗಂ। ಕಾಯಪಾಗಬ್ಬಿಯನ್ತಿ ಕಾಯಪಾಗಬ್ಬಿಯವಸೇನ ಪವತ್ತಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ।
೨೭೪. ಸಾರಣೀಯಾತಿ ಸರಿತಬ್ಬಯುತ್ತಾ ಅನುಸ್ಸರಣಾರಹಾ ಅದ್ಧಾನೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇಪಿ ನ ಸಮ್ಮುಸ್ಸಿತಬ್ಬಾ। ಮಿಜ್ಜತಿ ಸಿನಿಯ್ಹತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಮೇತ್ತಾ, ಮಿತ್ತಭಾವೋ। ಮೇತ್ತಾ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಮೇತ್ತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ತಂ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಮೇತ್ತಾಸಹಗತಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಕತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ। ಆವೀತಿ ಪಕಾಸಂ। ಪಕಾಸಭಾವೋ ಚೇತ್ಥ ಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಕರೀಯತಿ, ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಭಾವತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮ್ಮುಖಾ’’ತಿ। ರಹೋತಿ ಅಪಕಾಸಂ। ಅಪಕಾಸತಾ ಚ ಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೀಯತಿ, ತಸ್ಸ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಭಾವತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪರಮ್ಮುಖಾ’’ತಿ। ಉಭಯೇಹೀತಿ ನವಕೇಹಿ ಥೇರೇಹಿ ಚ। ಪಿಯಂ ಪಿಯಾಯಿತಬ್ಬಂ ಕರೋತೀತಿ ಪಿಯಕರಣೋ। ಗರುಂ ಗರುಟ್ಠಾನಿಯಂ ಕರೋತೀತಿ ಗರುಕರಣೋ। ಸಙ್ಗಹಾಯಾತಿ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥುವಿಸೇಸಭಾವತೋ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಸಙ್ಗಹಣತ್ಥಾಯ। ಅವಿವಾದಾಯಾತಿ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥುಭಾವತೋ ಏವ ನ ವಿವಾದಾಯ। ಸತಿ ಚ ಅವಿವಾದಹೇತುಭೂತಸಙ್ಗಹಕತ್ತೇ ತೇಸಂ ವಸೇನ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಸಮಗ್ಗಭಾವೋ ಭೇದಾಭಾವೋ ಸಿದ್ಧೋಯೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮಗ್ಗಭಾವಾಯಾ’’ತಿಆದಿ।
ಪಗ್ಗಯ್ಹ ವಚನನ್ತಿ ಕೇವಲಂ ‘‘ದೇವೋ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ದೇವತ್ಥೇರೋ’’ತಿ ಗುಣೇಹಿ ಥಿರಭಾವಜೋತನಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಉಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ವಚನಂ। ಮಮತ್ತಬೋಧನವಚನಂ ಮಮಾಯನವಚನಂ। ಏಕನ್ತತಿರೋಕ್ಖಸ್ಸ ಮನೋಕಮ್ಮಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖತಾ ನಾಮ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪನವಸೇನೇವ ಹೋತಿ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಲೋಕೇ ಕಾಯಕಮ್ಮನ್ತಿ ಪಾಕಟಂ ಪಞ್ಞಾತಂ ಹತ್ಥವಿಕಾರಾದಿಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾಯೇವ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ನಯನಾನಿ ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಕಾಮಞ್ಚೇತ್ಥ ಮೇತ್ತಾಸಿನೇಹಸಿನಿದ್ಧಾನಂ ನಯನಾನಂ ಉಮ್ಮೀಲನಾ ಪಸನ್ನೇನ ಮುಖೇನ ಓಲೋಕನಞ್ಚ ಮೇತ್ತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಮೇವ, ಯಸ್ಸ ಪನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ನಯನಾನಂ ಮೇತ್ತಾಸಿನೇಹಸಿನಿದ್ಧತಾ ಮುಖಸ್ಸ ಚ ಪಸನ್ನತಾ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಮೇತ್ತಂ ಮನೋಕಮ್ಮಂ ನಾಮಾ’’ತಿ।
ಇಮಾನಿ
ಲಾಭಾತಿ ಚೀವರಾದಯೋ ಲದ್ಧಪಚ್ಚಯಾ। ಧಮ್ಮಿಕಾತಿ ಕುಹನಾದಿಭೇದಂ ಮಿಚ್ಛಾಜೀವಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯವತ್ತೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಾ। ಅನ್ತಮಸೋ ಪತ್ತಪರಿಯಾಪನ್ನಮತ್ತಮ್ಪೀತಿ ಪಚ್ಛಿಮಕೋಟಿಯಾ ಪತ್ತೇ ಪರಿಯಾಪನ್ನಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋಗತಂ ದ್ವತ್ತಿಕಟಚ್ಛುಭಿಕ್ಖಾಮತ್ತಮ್ಪಿ। ದೇಯ್ಯಂ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಞ್ಚ ಅಪ್ಪಟಿವಿಭತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಭುಞ್ಜತೀತಿ ಅಪ್ಪಟಿವಿಭತ್ತಭೋಗೀ। ಏತ್ಥ ಹಿ ದ್ವೇ ಪಟಿವಿಭತ್ತಾನಿ ನಾಮ ಆಮಿಸಪಟಿವಿಭತ್ತಂ ಪುಗ್ಗಲಪಟಿವಿಭತ್ತಞ್ಚ। ತತ್ಥ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಏತ್ತಕಂ ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಚಿತ್ತೇನ ವಿಭಜನಂ ಆಮಿಸಪಟಿವಿಭತ್ತಂ ನಾಮ। ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಅಸುಕಸ್ಸ ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಚಿತ್ತೇನ ವಿಭಜನಂ ಪನ ಪುಗ್ಗಲಪಟಿವಿಭತ್ತಂ ನಾಮ। ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಅಕತ್ವಾ ಯೋ ಅಪ್ಪಟಿವಿಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜತಿ, ಅಯಂ ಅಪ್ಪಟಿವಿಭತ್ತಭೋಗೀ ನಾಮ। ತೇನಾಹ ‘‘ನೇವ ಆಮಿಸಂ ಪಟಿವಿಭಜಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿಆದಿ। ಅದಾತುಮ್ಪೀತಿ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಸಬ್ಬೇಸಂ ದಾತಬ್ಬಮೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಗಿಲಾನಾದೀನಂ ಪನ ಓದಿಸ್ಸಕಂ ಕತ್ವಾ ದಾನಂ ಅಪ್ಪಟಿವಿಭಾಗಪಕ್ಖಿಕಂ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ‘‘ಗಿಲಾನಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕ…ಪೇ॰… ವಿಚೇಯ್ಯ ದಾತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ।
ಸಾಧಾರಣಭೋಗೀತಿ ಏತ್ಥ ಸಾಧಾರಣಭೋಗಿನೋ ಇದಂ ಲಕ್ಖಣಂ – ಯಂ ಯಂ ಪಣೀತಂ ಲಭತಿ, ತಂ ತಂ ನೇವ ಲಾಭೇನ ಲಾಭಂ ನಿಜಿಗೀಸನಮುಖೇನ ಗಿಹೀನಂ ದೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಆಜೀವಸುದ್ಧಿಂ ರಕ್ಖಮಾನೋ, ನ ಅತ್ತನಾವ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಅಸಾಧಾರಣಭೋಗಿತಾ ಮಾ ಹೋತೂ’’ತಿ। ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಚ ‘‘ಸಙ್ಘೇನ ಸಾಧಾರಣಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಘಣ್ಟಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಸಙ್ಘಸನ್ತಕಂ ವಿಯ ಪಸ್ಸತಿ। ಇಮಿನಾ ಚ ತಸ್ಸ ಲಾಭಸ್ಸ ತೀಸುಪಿ ಕಾಲೇಸು ಸಾಧಾರಣತೋ ಠಪನಂ ದಸ್ಸಿತಂ। ‘‘ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಚ ಸಙ್ಘೇನ ಸಾಧಾರಣಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಕಾಲೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ‘‘ಗಹೇತ್ವಾ…ಪೇ॰… ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೋ। ತದುಭಯಂ ಪನ ತಾದಿಸೇನ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇನ ವಿನಾ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥಸಿದ್ಧೋ ಪುರಿಮಕಾಲೋ। ತಯಿದಮ್ಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣತೋ ಪುಬ್ಬೇವಸ್ಸ ಹೋತಿ ‘‘ಸಙ್ಘೇನ ಸಾಧಾರಣಂ ಹೋತೂತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಹೋತಿ ‘‘ಸಙ್ಘೇನ ಸಾಧಾರಣಂ ಹೋತೂತಿ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಹೋತಿ ‘‘ಸಙ್ಘೇನ ಸಾಧಾರಣಂ ಹೋತೂತಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಮಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ತಿಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನಂ ಕತ್ವಾ ಲದ್ಧಲಾಭಂ ಓಸಾನಲಕ್ಖಣಂ ಅವಿಕೋಪೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಸಾಧಾರಣಭೋಗೀ ಅಪ್ಪಟಿವಿಭತ್ತಭೋಗೀ ಚ ಹೋತಿ।
ಇಮಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧೪೧; ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೪೯೨; ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೬.೧೧) ಪನ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಂ ಕೋ ಪೂರೇತಿ, ಕೋ ನ ಪೂರೇತಿ? ದುಸ್ಸೀಲೋ ತಾವ ನ ಪೂರೇತಿ। ನ ಹಿ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಸೀಲವನ್ತೋ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ಪರಿಸುದ್ಧಸೀಲೋ ಪನ ವತ್ತಂ ಅಖಣ್ಡೇನ್ತೋ ಪೂರೇತಿ। ತತ್ರಿದಂ ವತ್ತಂ – ಯೋ ಓದಿಸ್ಸಕಂ ಕತ್ವಾ ಮಾತು ವಾ ಪಿತು ವಾ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾದೀನಂ ವಾ ದೇತಿ, ಸೋ ದಾತಬ್ಬಂ ದೇತು, ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮೋ ಪನಸ್ಸ ನ ಹೋತಿ, ಪಲಿಬೋಧಜಗ್ಗನಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮೋ ಹಿ ಮುತ್ತಪಲಿಬೋಧಸ್ಸೇವ ವಟ್ಟತಿ। ತೇನ ಪನ
ಅಯಂ ಪನ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮೋ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಪೂರಣವಿಧಿಮ್ಹಿ ಸುಸಿಕ್ಖಿತಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಸುಪೂರೋ ಹೋತಿ। ಸುಸಿಕ್ಖಿತಾಯ ಹಿ ಪರಿಸಾಯ ಯೋ ಅಞ್ಞತೋ ಲಭತಿ, ಸೋ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಞ್ಞತೋ ಅಲಭನ್ತೋಪಿ ಪಮಾಣಯುತ್ತಮೇವ ಗಣ್ಹಾತಿ, ನ ಅತಿರೇಕಂ। ಅಯಞ್ಚ ಪನ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮೋ ಏವಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ
ಏವಂ ಪೂರಿತಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪನ ನೇವ ಇಸ್ಸಾ, ನ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಹೋತಿ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ ಸುಲಭಪಚ್ಚಯೋ, ಪತ್ತಗತಮಸ್ಸ ದಿಯ್ಯಮಾನಮ್ಪಿ ನ ಖೀಯತಿ, ಭಾಜನೀಯಭಣ್ಡಟ್ಠಾನೇ ಅಗ್ಗಭಣ್ಡಂ ಲಭತಿ, ಭಯೇ ವಾ ಛಾತಕೇ ವಾ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ದೇವತಾ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ।
ತತ್ರಿಮಾನಿ ವತ್ಥೂನಿ – ಲೇಣಗಿರಿವಾಸೀ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ಕಿರ ಮಹಾಖೀರಗಾಮಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಸತಿ। ಪಞ್ಞಾಸಮತ್ತಾ ಥೇರಾ ನಾಗದೀಪಂ ಚೇತಿಯವನ್ದನತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಖೀರಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಲದ್ಧಾ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು। ಥೇರೋ ಪವಿಸನ್ತೋ ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಲದ್ಧಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ವಿಚರಿಮ್ಹ, ಆವುಸೋತಿ। ಸೋ ಅಲದ್ಧಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಆಹ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯಾವಾಹಂ ಆಗಚ್ಛಾಮಿ, ತಾವ ಇಧೇವ ಹೋಥಾ’’ತಿ ಪತ್ತಗತಂ ನ ಖೀಯತೀತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ಥು।
ಅಯಮೇವ ಭಾಜನೀಯಟ್ಠಾನೇ ಅಗ್ಗಭಣ್ಡಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ಥು।
ಚಣ್ಡಾಲತಿಸ್ಸಭಯೇನ ಪನ ಭಾತರಗಾಮವಾಸಿನೋ ನಾಗತ್ಥೇರಿಯಾ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾವ ಪಲಾಯಿಂಸು। ಥೇರೀ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ‘‘ಅತಿ ವಿಯ ಅಪ್ಪನಿಗ್ಘೋಸೋ ಗಾಮೋ, ಉಪಧಾರೇಥ ತಾವಾ’’ತಿ ದಹರಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಆಹ। ತಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಆಗಮ್ಮ ಥೇರಿಯಾ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಸಾ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ತುಮ್ಹೇ ತೇಸಂ ಗತಭಾವಂ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಅತ್ತನೋ ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇಸುಯೇವ ಯೋಗಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಅತ್ತದ್ವಾದಸಮಾ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ನಿಗ್ರೋಧಮೂಲೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ರುಕ್ಖೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ದ್ವಾದಸನ್ನಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಅಯ್ಯೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಮಾ ಗಚ್ಛಥ, ನಿಚ್ಚಂ ಇಧೇವ ಏಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರಿಯಾ ಪನ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ ನಾಗತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ‘‘ಮಹನ್ತಂ ಭಯಂ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಯಾಪೇತುಂ, ಪರತೀರಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತದ್ವಾದಸಮೋ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ‘‘ಥೇರಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭಾತರಗಾಮಂ ಆಗತೋ। ಥೇರೀ ‘‘ಥೇರಾ ಆಗತಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಸಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಏಕದಿವಸಂ ವಿಹಾರೇ ವಸಿತ್ವಾ ಸ್ವೇವ ಗಮಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರಾ ವಿಹಾರಂ ಆಗಮಂಸು।
ಥೇರೀ ಪುನದಿವಸೇ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ‘‘ವಟ್ಟಿಸ್ಸತಿ ಥೇರೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಧಮ್ಮಿಕೋ ತಾತ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ, ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಅಕತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾತಿ। ವಟ್ಟಿಸ್ಸತಿ ಥೇರೀತಿ। ಸಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಖಿಪಿ। ಪತ್ತೋ ಆಕಾಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಥೇರೋ ‘‘ಸತ್ತತಾಲಮತ್ತೇ ಠಿತಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೀಭತ್ತಮೇವ ಥೇರೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಭಯಂ ನಾಮ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ನ ಹೋತಿ, ಭಯೇ ವೂಪಸನ್ತೇ ಅರಿಯವಂಸಂ ಕಥಯಮಾನೋ ‘ಭೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕ ದೇವತಾ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ಥು। ತತ್ರ ಹಿ ಥೇರೀ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಪೂರಿಕಾ ಅಹೋಸಿ।
ನತ್ಥಿ ಏತೇಸಂ ಖಣ್ಡನ್ತಿ ಅಖಣ್ಡಾನಿ, ತಂ ಪನ ನೇಸಂ ಖಣ್ಡಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸೀಲಾನಂ ಉದ್ದೇಸಕ್ಕಮೇನ ಆದಿಅನ್ತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸತ್ತಸೂ’’ತಿಆದಿ। ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸೀಲಾನಂ ಪನ ಸಮಾದಾನಕ್ಕಮೇನಪಿ ಆದಿಅನ್ತಾ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಪರಿಯನ್ತೇ ಛಿನ್ನಸಾಟಕೋ ವಿಯಾತಿ ವತ್ಥನ್ತೇ ದಸನ್ತೇ ವಾ ಛಿನ್ನವತ್ಥಂ ವಿಯ। ವಿಸದಿಸುದಾಹರಣಞ್ಚೇತಂ ‘‘ಅಖಣ್ಡಾನೀ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅಧಿಕತತ್ತಾ। ಏವಂ ಸೇಸಾನಿಪಿ ಉದಾಹರಣಾನಿ। ಖಣ್ಡನ್ತಿ ಖಣ್ಡವನ್ತಂ, ಖಣ್ಡಿತಂ ವಾ। ಛಿದ್ದನ್ತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ವಿಸಭಾಗವಣ್ಣೇನ ಗಾವೀ ವಿಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ವಿಸಭಾಗವಣ್ಣೇನ ಉಪಡ್ಢಂ ತತಿಯಭಾಗಂ ವಾ ಸಮ್ಭಿನ್ನವಣ್ಣಂ ಸಬಲಂ, ವಿಸಭಾಗವಣ್ಣೇಹೇವ ಪನ ಬಿನ್ದೂಹಿ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ವಿಮಿಸ್ಸಂ ಕಮ್ಮಾಸಂ। ಅಯಂ ಇಮೇಸಂ ವಿಸೇಸೋ।
ಭುಜಿಸ್ಸಭಾವಕರಣತೋತಿ ತಣ್ಹಾದಾಸಬ್ಯತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಭುಜಿಸ್ಸಭಾವಕರಣತೋ। ಸೀಲಸ್ಸ ಚ ತಣ್ಹಾದಾಸಬ್ಯತೋ ಮೋಚನಂ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಭಾವಾಪಾದನಂ, ತೇನಸ್ಸ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯತಾ ದಸ್ಸಿತಾ। ‘‘ಭುಜಿಸ್ಸಭಾವಕರಣತೋ’’ತಿ ಚ ಇಮಿನಾ ಭುಜಿಸ್ಸಕರಾನಿ ಭುಜಿಸ್ಸಾನೀತಿ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನಾಯಂ ನಿದ್ದೇಸೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ತಂಸಮಙ್ಗೀಪುಗ್ಗಲೋ ಸೇರೀ ಸಯಂವಸೀ ಭುಜಿಸ್ಸೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾಪಿ ಭುಜಿಸ್ಸಾನಿ। ಸುಪರಿಸುದ್ಧಭಾವೇನ ಪಾಸಂಸತ್ತಾ ವಿಞ್ಞುಪಸತ್ಥಾನಿ। ಅವಿಞ್ಞೂನಂ ಪಸಂಸಾಯ ಅಪ್ಪಮಾಣಭಾವತೋ ವಿಞ್ಞೂಗಹಣಂ ಕತಂ। ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಹಿ ಅಪರಾಮಟ್ಠತ್ತಾತಿ ‘‘ಇಮಿನಾಹಂ ಸೀಲೇನ ದೇವೋ ವಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ ದೇವಞ್ಞತರೋ ವಾ’’ತಿ ತಣ್ಹಾಪರಾಮಾಸೇನ ‘‘ಇಮಿನಾಹಂ ಸೀಲೇನ ದೇವೋ ಹುತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಚ್ಚೋ ಧುವೋ ಸಸ್ಸತೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದಿಟ್ಠಿಪರಾಮಾಸೇನ ಚ ಅಪರಾಮಟ್ಠತ್ತಾ। ಅಥ ವಾ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ಸೀಲೇಸು ದಾಸೋ’’ತಿ ಚತೂಸು ವಿಪತ್ತೀಸು ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ವಿಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ನಾಮ ತ್ವಂ ಆಪನ್ನಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ ಕೇನಚಿ ಪರಾಮಟ್ಠುಂ ಅನುದ್ಧಂಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ಅಪರಾಮಟ್ಠಾನೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಸೀಲಂ ನಾಮ ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾದಿಪಾರಮ್ಪರಿಯೇನ ಯಾವದೇವ ಸಮಾಧಿಸಮ್ಪಾದನತ್ಥನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮಾಧಿಸಂವತ್ತನಿಕಾನೀ’’ತಿ। ಸಮಾಧಿಸಂವತ್ತನಪ್ಪಯೋಜನಾನಿ ಸಮಾಧಿಸಂವತ್ತನಿಕಾನಿ।
ಸಮಾನಭಾವೋ ಸೀಲಸಾಮಞ್ಞಗತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಮಾನಭಾವೂಪಗತಸೀಲೋ’’ತಿ, ಸೀಲಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಮಾನಭಾವಂ ಉಪಗತಸೀಲೋ ಸಭಾಗವುತ್ತಿಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋತಾಪನ್ನಾದೀನಞ್ಹಿ ಸೀಲಂ ಸಮುದ್ದನ್ತರೇಪಿ ದೇವಲೋಕೇಪಿ ವಸನ್ತಾನಂ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದೀನಂ ಸೀಲೇನ ಸಮಾನಮೇವ ಹೋತಿ, ನತ್ಥಿ ಮಗ್ಗಸೀಲೇ ನಾನತ್ತಂ। ಕಾಮಞ್ಹಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾನಮ್ಪಿ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲೇ ನಾನತ್ತಂ ನ ಸಿಯಾ, ತಂ ಪನ ನ ಏಕನ್ತಿಕನ್ತಿ ಇಧ ನಾಧಿಪ್ಪೇತಂ, ಮಗ್ಗಸೀಲಂ ಪನ ಏಕನ್ತಿಕಂ ನಿಯತಭಾವತೋತಿ ತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಯಾನಿ ತಾನಿ ಸೀಲಾನೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
ಯಾಯನ್ತಿ ಯಾ ಅಯಂ ಮಯ್ಹಞ್ಚೇವ ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ಪಚ್ಚಕ್ಖಭೂತಾ। ದಿಟ್ಠೀತಿ ಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ। ನಿದ್ದೋಸಾತಿ ನಿದ್ಧುತದೋಸಾ, ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನರಾಗಾದಿಪಾಪಧಮ್ಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಯ್ಯಾತೀತಿ ವಟ್ಟದುಕ್ಖತೋ ನಿಸ್ಸರತಿ ನಿಗಚ್ಛತಿ। ಸಯಂ ನಿಯನ್ತೀಯೇವ ಹಿ ತಂಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗೀಪುಗ್ಗಲಂ ವಟ್ಟದುಕ್ಖತೋ ನಿಯ್ಯಾಪೇತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಾ ಸತ್ಥು ಅನುಸಿಟ್ಠಿ, ತಂ ಕರೋತೀತಿ ತಕ್ಕರೋ, ತಸ್ಸ, ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನಕಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಿಟ್ಠಿಸಾಮಞ್ಞಗತೋತಿ ಸಚ್ಚಸಮ್ಪಟಿವೇಧೇನ ಸಮಾನದಿಟ್ಠಿಭಾವಂ ಉಪಗತೋ।
ಕತಿಪುಚ್ಛಾವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಛಆಪತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾನವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೨೭೬. ಪಠಮೇನ ಆಪತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾನೇನಾತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ಉದ್ದೇಸನಿದ್ದೇಸಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಪಾಳಿಂ ಅನುಸಾರೇನೇವ ಸಕ್ಕಾ ವಿಞ್ಞಾತುಂ।
ಸಮಥಭೇದಂ
ಅಧಿಕರಣಪರಿಯಾಯವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೨೯೩. ಲೋಭೋ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋತಿಆದೀಸು ಪನ ಲೋಭಹೇತು ವಿವದನತೋ ‘‘ಲೋಭೋ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ಠಾನಾನೀತಿ ಕಾರಣಾನಿ। ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಠಾನಂ। ಕೇ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ? ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಾದಯೋ। ವಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವತ್ಥು। ಭವನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಭೂಮಿ। ಕುಸಲಾಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗಿನೋ ವಿವದನತೋ ‘‘ನವ ಹೇತೂ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ದ್ವಾದಸ ಮೂಲಾನೀತಿ ‘‘ಕೋಧನೋ ಹೋತಿ ಉಪನಾಹೀ’’ತಿಆದೀನಿ ದ್ವಾದಸ ಮೂಲಾನಿ।
೨೯೪-೨೯೫. ಇಮಾನೇವ ದ್ವಾದಸ ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ‘‘ಚುದ್ದಸ ಮೂಲಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾನಿ। ಸತ್ತ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾ ಠಾನಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಯಾ ಆಪತ್ತಿ, ತಸ್ಸಾ ಪುಬ್ಬೇ ಆಪನ್ನಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಠಾನಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ನತ್ಥಿ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣೇ ಅಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತವಸೇನ ಛ ಹೇತೂ ವುತ್ತಾ। ಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಪನ ಅಙ್ಗಂ ಹೋತಿ, ನ ಹೇತು।
೨೯೬. ಚತ್ತಾರಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಠಾನಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಏವಂ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇತಿಕತ್ತಬ್ಬತಾದಸ್ಸನವಸೇನ ಪವತ್ತಪಾಳಿ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ, ಯಥಾಠಿತಪಾಳಿವಸೇನ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಕಿರಿಯಾ ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣಂ ನಾಮ। ಞತ್ತಿಞತ್ತಿದುತಿಯಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಕಮ್ಮಾನಿ ಞತ್ತಿತೋ ಜಾಯನ್ತಿ, ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಂ ಅಪಲೋಕನತೋವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಞತ್ತಿತೋ ವಾ ಅಪಲೋಕನತೋ ವಾ’’ತಿ। ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣಂ ಏಕೇನ ಸಮಥೇನ ಸಮ್ಮತಿ, ಸಮ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇಹಿ ಸಮೇತಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ಸಾಧಾರಣಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
ತಬ್ಭಾಗಿಯವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೨೯೮. ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ತಬ್ಭಾಗಿಯಾತಿ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ವೂಪಸಮತೋ ತಪ್ಪಕ್ಖಿಕಾ।
ಸಮಥಾ ಸಮಥಸ್ಸ ಸಾಧಾರಣವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೨೯೯. ಏಕಂ ‘‘ಸಮಥಾ ಸಮಥಸ್ಸ ಸಾಧಾರಣಾ, ಸಮಥಾ ಸಮಥಸ್ಸ ಅಸಾಧಾರಣಾ’’ತಿ ಆಹ। ಯೇಭುಯ್ಯಸಿಕಾಯ ಸಮನಂ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯಂ ವಿನಾ ನ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯೇಭುಯ್ಯಸಿಕಾ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯಸ್ಸ ಸಾಧಾರಣಾ’’ತಿ। ಸತಿವಿನಯಾದೀಹಿ ಸಮನಸ್ಸ ಯೇಭುಯ್ಯಸಿಕಾಯ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸತಿವಿನಯಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಅಸಾಧಾರಣಾ’’ತಿ। ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ತಬ್ಭಾಗಿಯವಾರೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
ವಿನಯವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೩೦೨. ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಸಮಥಾನಂ ವಿನಯಪರಿಯಾಯೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ ‘‘ವಿನಯೋ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವಿನಯವಾರೋ ಉದ್ಧಟೋ। ಸಿಯಾ ನ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೋತಿ ಏತ್ಥ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸತಿವಿನಯಾದಯೋ ಸೇಸಸಮಥಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ।
ಕುಸಲವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೩೦೩. ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾ ಪಟಿಞ್ಞಾತೇ ತಂ ಪಟಿಜಾನನಂ ಸಙ್ಘಸಮ್ಮುಖತಾ ನಾಮ। ತಸ್ಸ ಪಟಿಜಾನನಚಿತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೋ ಕುಸಲೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ನತ್ಥಿ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೋ ಅಕುಸಲೋತಿ ಧಮ್ಮವಿನಯಪುಗ್ಗಲಸಮ್ಮುಖತಾಹಿ ತಿವಙ್ಗಿಕೋ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೋ ಏತೇಹಿ ವಿನಾ ನತ್ಥಿ। ತತ್ಥ ಕುಸಲಚಿತ್ತೇಹಿ ಕರಣಕಾಲೇ ಕುಸಲೋ, ಅರಹನ್ತೇಹಿ ಕರಣಕಾಲೇ ಅಬ್ಯಾಕತೋ। ಏತೇಸಂ ಸಙ್ಘಸಮ್ಮುಖತಾದೀನಂ ಅಕುಸಲಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಅಕುಸಲಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ನತ್ಥಿ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೋ ಅಕುಸಲೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಯೇಭುಯ್ಯಸಿಕಾ ಅಧಮ್ಮವಾದೀಹಿ ವೂಪಸಮನಕಾಲೇ, ಧಮ್ಮವಾದೀನಮ್ಪಿ ಅಧಮ್ಮವಾದಿಮ್ಹಿ ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹಾಪಕೇ ಜಾತೇ ಅಕುಸಲಾ। ಸತಿವಿನಯೋ ಅನರಹತೋ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಸತಿವಿನಯದಾನೇ ಅಕುಸಲೋ। ಅಮೂಳ್ಹವಿನಯೋ ಅನುಮ್ಮತ್ತಕಸ್ಸ ದಾನೇ, ಪಟಿಞ್ಞಾತಕರಣಂ ಮೂಳ್ಹಸ್ಸ ಅಜಾನತೋ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಕರಣೇ, ತಸ್ಸಪಾಪಿಯಸಿಕಾ ಸುದ್ಧಸ್ಸ ಕರಣೇ, ತಿಣವತ್ಥಾರಕಂ ಮಹಾಕಲಹೇ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಕರಣೇ ಚ ಅಕುಸಲಂ। ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅರಹತೋ ವಸೇನೇವ ಅಬ್ಯಾಕತ’’ನ್ತಿ ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ।
ಸಮಥವಾರವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೩೦೪-೩೦೫. ಯತ್ಥ ಯೇಭುಯ್ಯಸಿಕಾ ಲಬ್ಭತಿ, ತತ್ಥ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೋ ಲಬ್ಭತೀತಿಆದಿ ಪುಚ್ಛಾ। ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇನ ಚಾತಿಆದಿ ತಸ್ಸಾ ಯತ್ಥ ಪಟಿಞ್ಞಾತಕರಣಂ ಲಬ್ಭತಿ, ತತ್ಥ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಏತ್ಥ ಏಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ಬಹೂ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಇಮಂ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೇ ಸತಿ ‘‘ಆಮಾ’’ತಿ ಪಟಿಜಾನನೇ ದ್ವೇಪಿ ಪಟಿಞ್ಞಾತಕರಣಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯಾ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಸಙ್ಘಸಮ್ಮುಖತಾ ಧಮ್ಮವಿನಯಪುಗ್ಗಲಸಮ್ಮುಖತಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪುರತೋ ಪಟಿಞ್ಞಾತಂ ಚೇ, ಸಙ್ಘಸಮ್ಮುಖತಾ। ತತ್ಥೇವ ದೇಸಿತಂ ಚೇ, ಧಮ್ಮವಿನಯಸಮ್ಮುಖತಾಯೋಪಿ ಲದ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅಥ ವಿವದನ್ತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಟಿಜಾನನ್ತಿ ಚೇ, ಪುಗ್ಗಲಸಮ್ಮುಖತಾ। ತಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ದೇಸಿತಂ ಚೇ, ಧಮ್ಮವಿನಯಸಮ್ಮುಖತಾಯೋಪಿ ಲದ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ। ಏಕಸ್ಸೇವ ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಆಪತ್ತಿದೇಸನಕಾಲೇ ‘‘ಪಸ್ಸಸಿ, ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತತ್ಥ ಧಮ್ಮವಿನಯಪುಗ್ಗಲಸಮ್ಮುಖತಾಸಞ್ಞಿತೋ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೋ ಚ ಪಟಿಞ್ಞಾತಕರಣಞ್ಚ ಲದ್ಧಂ ಹೋತಿ।
ಸಂಸಟ್ಠವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೩೦೬. ಅಧಿಕರಣಾನಂ ವೂಪಸಮೋವ ಸಮಥೋ ನಾಮ, ತಸ್ಮಾ ಅಧಿಕರಣೇನ ವಿನಾ ಸಮಥಾ ನತ್ಥೀತಿ ಆಹ ‘‘ಮಾ ಹೇವನ್ತಿಸ್ಸ ವಚನೀಯೋ…ಪೇ॰… ವಿನಿಬ್ಭುಜಿತ್ವಾ ನಾನಾಕರಣಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತು’’ನ್ತಿ।
ಸಮಥಾಧಿಕರಣವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೩೦೯-೩೧೦. ಸಮಥಾ ಸಮಥೇಹಿ ಸಮ್ಮನ್ತೀತಿಆದಿ ಪುಚ್ಛಾ। ಸಿಯಾ ಸಮಥಾ ಸಮಥೇಹಿ ಸಮ್ಮನ್ತೀತಿಆದಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ। ತತ್ಥ ಸಮಥಾ ಸಮಥೇಹಿ ಸಮ್ಮನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಸಮ್ಮನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಅಧಿಕರಣಾ ವಾ ಪನ ಸಮ್ಮನ್ತಿ ವೂಪಸಮಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯೇಭುಯ್ಯಸಿಕಾ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇನ ಸಮ್ಮತೀತಿ ಏತ್ಥ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯೇಭುಯ್ಯಸಿಕಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ನ ಸತಿವಿನಯಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತೇಸಂ ತಸ್ಸಾ ಅನುಪಕಾರತ್ತಾತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
೩೧೧. ‘‘ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೋ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣೇನ ಸಮ್ಮತೀ’’ತಿ ಪಾಠೋ। ‘‘ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೋ ನ ಕೇನಚಿ ಸಮ್ಮತೀ’’ತಿ ಹಿ ಅವಸಾನೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಮ್ಮುಖಾವಿನಯೋ
೩೧೩. ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ…ಪೇ॰… ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣೇನ ಸಮ್ಮತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ ಭನ್ತೇ
ಸಮುಟ್ಠಾಪನವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೩೧೪. ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ನ ಕತಮಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ ‘‘ನಾಯಂ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತಮತ್ತೇನೇವ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಧಿಕರಣಂ ನ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಭಜತಿವಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೩೧೮-೯. ಕತಮಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಪರಿಯಾಪನ್ನನ್ತಿ ಕತಮಾಧಿಕರಣಪರಿಯಾಪನ್ನಂ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಭಜತೀತಿ ಪಠಮುಪ್ಪನ್ನವಿವಾದಂ ಪಚ್ಛಾ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಭಜತಿ। ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ದ್ವೇ ಸಮಥೇ ಭಜತೀತಿ ‘‘ಮಂ ವೂಪಸಮೇತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ ವದನ್ತಂ ವಿಯ ಭಜತಿ। ದ್ವೀಹಿ ಸಮಥೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ‘‘ಮಯಂ ತಂ ವೂಪಸಮೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತೇಹಿ ವಿಯ ದ್ವೀಹಿ ಸಮಥೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತಂ।
ಖನ್ಧಕಪುಚ್ಛಾವಾರೋ
ಪುಚ್ಛಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾವಣ್ಣನಾ
೩೨೦. ನಿದಾನೇನ ಚ ನಿದ್ದೇಸೇನ ಚ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ನಿದಾನೇನಾತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿದೇಸಸಙ್ಖಾತೇನ ನಿದಾನೇನ। ನಿದ್ದೇಸೇನಾತಿ ಪುಗ್ಗಲಾದಿನಿದ್ದೇಸೇನ। ಉಭಯೇನಪಿ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ವತ್ಥು ದಸ್ಸಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ವತ್ಥುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಖನ್ಧಕಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಉಪಸಮ್ಪದಕ್ಖನ್ಧಕೇ। ಉತ್ತಮಾನಿ ಪದಾನಿ ವುತ್ತಾನೀತಿ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಊನವೀಸತಿವಸ್ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ॰ ೯೯, ೧೨೪) ನಯೇನ ಉತ್ತಮಪದಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ। ಚಮ್ಮಸಂಯುತ್ತೇತಿ ಚಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಕೇ।