೨೮. ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಜನೀಯವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ
ಚೀವರಭಾಜನಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೧೯೪. ಏವಂ ‘‘ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಜನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಚತೂತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಾಸಬ್ಬನಾಮಪದಂ। ಪಟಿಚ್ಚ ಏತಿ ಸೀತಪಟಿಘಾತಾದಿಕಂ ಫಲಂ ಏತಸ್ಮಾತಿ ಪಚ್ಚಯೋ, ಚೀವರಾದಿ, ಪಚ್ಚಯೋ ಚ ಪಚ್ಚಯೋ ಚ ಪಚ್ಚಯಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯಾ ಚತುಪಚ್ಚಯಂ, ಭಾಜೀಯತೇ ವಿಭಾಜೀಯತೇ ಭಾಜನಂ। ಚತುಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಭಾಜನಂ ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಜನಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಚೀವರಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಭಾಜನ’’ನ್ತಿ। ತತ್ಥ ತಸ್ಮಿಂ ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಜನೇ ಸಮಭಿನಿವಿಟ್ಠೇ ಚೀವರಭಾಜನೇ ತಾವ ಪಠಮಂ ಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋ…ಪೇ॰… ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕಸ್ಮಾ? ಸಙ್ಘಿಕಚೀವರಸ್ಸ ದುಕ್ಕರಭಾಜನತ್ತಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತತ್ಥ ಆಗತಾಗತಂ ಚೀವರಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮತ್ತಮೇವಸ್ಸ ಭಾರೋತಿ ಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋ। ಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಚೀವರಂ ನಿದಹತಿ, ನಿದಹನಮತ್ತಮೇವಸ್ಸ ಭಾರೋತಿ ಚೀವರನಿದಹಕೋ। ಭಣ್ಡಾಗಾರೇ ನಿಯುತ್ತೋ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕೋ। ಚೀವರಾದಿಕಸ್ಸ ಭಣ್ಡಸ್ಸ ಠಪನಟ್ಠಾನಭೂತಂ ಅಗಾರಂ ಭಣ್ಡಾಗಾರಂ। ಚೀವರಂ ಭಾಜೇತಿ ಭಾಗಂ ಕರೋತೀತಿ ಚೀವರಭಾಜಕೋ। ಚೀವರಸ್ಸ ಭಾಜನಂ ವಿಭಾಗಕರಣಂ ಚೀವರಭಾಜನಂ, ವಿಭಜನಕಿರಿಯಾ।
ತತ್ಥ ‘‘ಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ಸೋ ಕುತೋ ಲಬ್ಭತೇತಿ ಆಹ ‘‘ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹಿ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ। ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ…ಪೇ॰… ವಚನತೋ’’ತಿ। ಛನ್ದನಂ ಛನ್ದೋ, ಇಚ್ಛನಂ ಪಿಹನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಗಮನಂ ಕರಣಂ ಗತಿ, ಕಿರಿಯಾ। ಗಾರೇಯ್ಹಾ ಗತಿ ಅಗತಿ, ಛನ್ದೇನ ಅಗತಿ ಛನ್ದಾಗತಿ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕಥಂ ಛನ್ದಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತತ್ಥ ಪಚ್ಛಾ ಆಗತಾನಮ್ಪೀ’’ತಿಆದಿ। ಏವಮಿತರೇಸುಪಿ। ಪಞ್ಚಮಙ್ಗಂ ಪನ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಯುತ್ತಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೇಪಿ ಇತೋ ಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ।
ಇಮಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ವಾ ಅಪಲೋಕನೇನ ವಾತಿ ಇದಂ ಇಮಸ್ಸ ಸಮ್ಮುತಿಕಮ್ಮಸ್ಸ ಲಹುಕಕಮ್ಮತ್ತಾ ವುತ್ತಂ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಪರಿವಾರಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪರಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪೮೨) ‘‘ಅವಸೇಸಾ ತೇರಸ ಸಮ್ಮುತಿಯೋ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಮತಕಚೀವರದಾನಾದಿಸಮ್ಮುತಿಯೋ ಚಾತಿ ಏತಾನಿ ಲಹುಕಕಮ್ಮಾನಿ ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟನ್ತೀ’’ತಿ। ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇ ಸಬ್ಬಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇಪಿ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯಮ್ಪಿ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇತಿ ಧುರವಿಹಾರಟ್ಠಾನೇತಿ ವಿಹಾರದ್ವಾರಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇ।
೧೯೭. ಭಣ್ಡಾಗಾರಸಮ್ಮುತಿಯಂ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇಯೇವಾತಿ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾಸಙ್ಖಾತಮಹಾಸೀಮಾ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇಯೇವ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬಾ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ಇಮಂ ಪನ ಭಣ್ಡಾಗಾರಂ ಖಣ್ಡಸೀಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯಂ ನಿಸಿನ್ನೇಹಿ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇಯೇವ ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ, ಸಙ್ಘೋ
೧೯೮. ತುಲಾಭೂತೋತಿ ತುಲಾಸದಿಸೋ। ಇದನ್ತಿ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಉಪಡ್ಢಪಟಿವೀಸದಾನಂ। ಇಮಂ ಕಿರ ಪಾಠಂ ಅಮನಸಿಕರೋನ್ತಾ ಇದಾನಿ ಕಾಲಚೀವರಮ್ಪಿ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಉಪಡ್ಢಪಟಿವೀಸಂ ದೇನ್ತಿ। ಫಾತಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ಪಹೋನಕಕಮ್ಮಂ, ಯತ್ತಕೇನ ವಿನಯಾಗತೇನ ಸಮ್ಮುಞ್ಜನೀಬನ್ಧನಾದಿಹತ್ಥಕಮ್ಮೇನ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಊನತಾ ನ ಹೋತಿ, ತತ್ತಕಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ತತ್ರುಪ್ಪಾದವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಾಮಣೇರಾನಞ್ಚ। ಭಣ್ಡಾಗಾರಚೀವರೇಪೀತಿ ಅಕಾಲಚೀವರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಏತನ್ತಿ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಯಾ ಕತಾಯ ಸಮಭಾಗದಾನಂ। ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಕತ್ತಬ್ಬಕಾಲೇಸು ಅಕತ್ವಾ ಯಥಾರುಚಿತಕ್ಖಣೇ ಕರೋನ್ತಿ। ಸಮಪಟಿವೀಸೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಯಾಚನ್ತಾನಂ ಪಟಿಞ್ಞಾಮತ್ತೇನಪಿ ಸಮಕೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ದಾತಬ್ಬೋ।
ಅತಿರೇಕಭಾಗೇನಾತಿ ದಸ ಭಿಕ್ಖೂ ಹೋನ್ತಿ, ಸಾಟಕಾಪಿ ದಸೇವ, ತೇಸು ಏಕೋ ದ್ವಾದಸ ಅಗ್ಘತಿ, ಸೇಸಾ ದಸಗ್ಘನಕಾ। ಸಬ್ಬೇಸು ದಸಗ್ಘನಕವಸೇನ ಕುಸೇ ಪಾತಿತೇ ಯಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದ್ವಾದಸಗ್ಘನಕೋ ಕುಸೋ ಪಾತಿತೋ, ಸೋ ‘‘ಏತ್ತಕೇನ ಮಮ ಚೀವರಂ ಪಹೋತೀ’’ತಿ ತೇನ ಅತಿರೇಕಭಾಗೇನ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಏತ್ತಕೇನ ಮಮ ಚೀವರಂ ಪಹೋತೀತಿ ದ್ವಾದಸಗ್ಘನಕೇನ ಮಮ ಚೀವರಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಹೋತಿ, ನ ತತೋ ಊನೇನಾತಿ ಸಬ್ಬಂ ಗಹೇತುಕಾಮೋತಿ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನುಕ್ಖೇಪೇ ದಿನ್ನೇ’’ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥ ಅನುಕ್ಖೇಪೋ ನಾಮ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅನುಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ ಅನುಪ್ಪದಾತಬ್ಬಂ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ, ಯತ್ತಕಂ ತಸ್ಸ ಪಟಿವೀಸೇ ಅಧಿಕಂ, ತತ್ತಕೇ ಅಗ್ಘನಕೇ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡೇ ದಿನ್ನೇತಿ ಅತ್ಥೋತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಚೇ ದಸ ಭಿಕ್ಖೂ ಹೋನ್ತಿ’’ತ್ಯಾದಿ ವುತ್ತಂ।
ವಿಕಲಕೇ ತೋಸೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಚೀವರವಿಕಲಕಂ ಪುಗ್ಗಲವಿಕಲಕನ್ತಿ ದ್ವೇ ವಿಕಲಕಾ। ತತ್ಥ ಚೀವರವಿಕಲಕಂ ನಾಮ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥಾನಿ ಪತ್ತಾನಿ, ಸೇಸಾನಿಪಿ ಅತ್ಥಿ, ಏಕೇಕಂ ಪನ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಾನಿ। ಛಿನ್ದನ್ತೇಹಿ ಚ ಅಡ್ಢಮಣ್ಡಲಾದೀನಂ ವಾ ಉಪಾಹನಥವಿಕಾದೀನಂ ವಾ ಪಹೋನಕಾನಿ ಖಣ್ಡಾನಿ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಾನಿ, ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಚತುರಙ್ಗುಲವಿತ್ಥಾರಮ್ಪಿ ಅನುವಾತಪ್ಪಹೋನಕಾಯಾಮಂ ಖಣ್ಡಂ ಕತ್ವಾ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಅಪರಿಭೋಗಂ ಪನ ನ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಚೀವರಸ್ಸ ಅಪ್ಪಹೋನಕಭಾವೋ ಚೀವರವಿಕಲಕಂ। ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಿನ್ನೇ ಪನೇತಂ ತೋಸಿತಂ ಹೋತಿ। ಅಥ ಕುಸಪಾತೋ ಕಾತಬ್ಬೋ, ಸಚೇಪಿ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಏಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ವತ್ಥಾನಿ ನಪ್ಪಹೋನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಂ ಸಾಮಣಕಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಯೋ ತೇನ ತುಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಭಾಗಂ ದತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಕುಸಪಾತೋ ಕಾತಬ್ಬೋ। ಇದಮ್ಪಿ ಚೀವರವಿಕಲಕನ್ತಿ ಅನ್ಧಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ।
ಪುಗ್ಗಲವಿಕಲಕಂ ನಾಮ ದಸ ದಸ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಣೇತ್ವಾ ವಗ್ಗಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಏಕೋ ವಗ್ಗೋ ನ ಪೂರತಿ, ಅಟ್ಠ ವಾ ನವ ವಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅಟ್ಠ ವಾ ನವ ವಾ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಇಮೇ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಸುಂ ಭಾಜೇಥಾ’’ತಿ ದಾತಬ್ಬಾ। ಏವಮಯಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಅಪ್ಪಹೋನಕಭಾವೋ ಪುಗ್ಗಲವಿಕಲಕಂ ನಾಮ। ವಿಸುಂ ದಿನ್ನೇ ಪನ ತಂ ತೋಸಿತಂ ವಿಕಲಕೇ ತೋಸೇತ್ವಾತಿ ಯೋ ಚೀವರವಿಭಾಗೋ ಊನಕೋ, ತಂ ಅಞ್ಞೇನ ಪರಿಕ್ಖಾರೇನ ಸಮಂ ಕತ್ವಾ ಕುಸಪಾತೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಸಚೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ವತ್ಥಾನೀ’’ತಿಆದಿನಾ।
೧೯೯. ಇತೋ ಪರಂ ತೇಸು ತೇಸು ವತ್ಥೂಸು ಆಗತವಸೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತೇಸು ವಿನಿಚ್ಛಯೇಸು ಸನ್ತೇಸುಪಿ ತೇಸಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಾನಂ ಅಟ್ಠಮಾತಿಕಾವಿನಿಚ್ಛಯತೋ ಅವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಅಟ್ಠಮಾತಿಕಾವಿನಿಚ್ಛಯೇಸ್ವೇವ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇದಾನಿ ಅಟ್ಠಿಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯಾ ತಾ ಅಟ್ಠ ಮಾತಿಕಾ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಾ, ತಾಸಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಮಾತಿಕಾನಂ ವಸೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಇದಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ। ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾತಿ ಇಮಿನಾ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಧುವಸನ್ನಿಪಾತಟ್ಠಾನಾದಿತೋ ಪಠಮಲೇಡ್ಡುಪಾತಸ್ಸ ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ಧುವಸನ್ನಿಪಾತಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಪರಿಯನ್ತಗತಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ತಿಯೋಜನೇ ಠಿತಾ ಲಾಭಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಇಮೇ ಲಾಭಗ್ಗಹಣಾದಯೋ ಉಪಚಾರಸೀಮಾವಸೇನೇವ ಹೋತಿ, ನ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾವಸೇನಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ತೇನ ಚ ಇಮಾನಿ ಲಾಭಗ್ಗಹಣಾದೀನಿಯೇವ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಕತ್ತಬ್ಬಾನಿ, ನ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಕಮ್ಮಾನಿ, ತಾನಿ ಪನ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾದೀಸುಯೇವ ಕತ್ತಬ್ಬಾನೀತಿ ಪಕಾಸೇತಿ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೩೭೯) ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಆರಾಮಪ್ಪವೇಸನಸೇನಾಸನಪುಚ್ಛನಾದಿ ಪರಿವಾಸಮಾನತ್ತಾರೋಚನವಸ್ಸಚ್ಛೇದನಿಸ್ಸಯಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾದಿ ವಿಧಾನನ್ತಿ ಇದಂ ಸಬ್ಬಂ ಇಮಿಸ್ಸಾಯೇವ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ।
ಲಾಭತ್ಥಾಯ ಲಾಭಸೀಮಾ। ಲೋಕೇ ಗಾಮಸೀಮಾದಯೋ ವಿಯ ಲಾಭಸೀಮಾ ನಾಮ ವಿಸುಂ ಪಸಿದ್ಧಾ ನತ್ಥಿ, ಕೇನಾಯಂ ಅನುಞ್ಞಾತಾತಿ ಆಹ ‘‘ನೇವ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ಏತೇನ ನಾಯಂ ಸಾಸನವೋಹಾರಸಿದ್ಧಾ, ಲೋಕವೋಹಾರಸಿದ್ಧಾ ಏವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಜನಪದಪರಿಚ್ಛೇದೋತಿ ಇದಂ ಲೋಕಪಸಿದ್ಧಸೀಮಾಸದ್ದತ್ಥವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಪರಿಚ್ಛೇದಬ್ಭನ್ತರಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಜನಪದಸೀಮಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಜನಪದೋ ಏವ ಜನಪದಸೀಮಾ, ಏವಂ ರಟ್ಠಸೀಮಾದೀಸುಪಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಆಣಾಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಪಥವೀವೇಮಜ್ಝಗತಸ್ಸಾತಿ ಯಾವ ಉದಕಪರಿಯನ್ತಾ ಖಣ್ಡಸೀಮತ್ತಾ ವುತ್ತಂ। ಉಪಚಾರಸೀಮಾದೀಸು ಪನ ಅಬದ್ಧಸೀಮಾಸು ಹೇಟ್ಠಾಪಥವಿಯಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಠಿತಾನಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಕೂಪಾದಿಪವೇಸಾರಹಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾನಞ್ಞೇವ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಸೀಮಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ತಂತಂಸೀಮಟ್ಠಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಚಕ್ಕವಾಳಸೀಮಾಯ ದಿನ್ನಂ ಪಥವೀಸನ್ಧಾರಕಉದಕಟ್ಠಾನೇಪಿ ಠಿತಾನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಚಕ್ಕವಾಳವೋಹಾರತ್ತಾತಿ। ಸಮಾನಸಂವಾಸಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾಸು ದಿನ್ನಸ್ಸ ಇದಂ ನಾನತ್ತಂ – ‘‘ಅವಿಪ್ಪವಾಸಸೀಮಾಯ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ದಿನ್ನಂ ಗಾಮಟ್ಠಾನಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಗಾಮಞ್ಚ ಗಾಮೂಪಚಾರಞ್ಚಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೧೪೪) ವುತ್ತತ್ತಾ। ‘‘ಸಮಾನಸಂವಾಸಕಸೀಮಾಯದಮ್ಮೀ’’ತಿ ದಿನ್ನಂ ಪನ ಗಾಮೇ ಠಿತಾನಮ್ಪಿ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ।
೨೦೦-೧. ಬುದ್ಧಾಧಿವುತ್ಥೋತಿ ಬುದ್ಧೇನ ಭಗವತಾ ಅಧಿವುತ್ಥೋ। ಏಕಸ್ಮಿನ್ತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ। ಪಾಕವತ್ತನ್ತಿ ನಿಬದ್ಧದಾನಂ। ವತ್ತತೀತಿ ಪವತ್ತತಿ। ತೇಹಿ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೇಸಂ ಸಮ್ಮುಖೇ ಏಸ ದೇತಿ, ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ।
೨೦೨. ದುತಿಯಭಾಗೇ ಪನ ಥೇರಾಸನಂ ಆರುಳ್ಹೇತಿ ಯಾವ ಸಙ್ಘನವಕಂ ಏಕವಾರಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಭಾಗಂ ದತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನಾತಿ ‘‘ತುಯ್ಹೇವ ಭಿಕ್ಖು ತಾನಿ ಚೀವರಾನೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೩೬೩) ಭಗವತಾ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾನಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ, ‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದೇಮ, ಥೇರಾನಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾನಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೩೭೯) ವುತ್ತಂ। ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ॰ ವಿ॰ ಟೀ॰ ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೩೭೯) ಪನ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾನಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ಅವುತ್ತತ್ತಾತಿ ಕಾರಣಂ ವದನ್ತಿ। ಯದಿ ಏವಂ ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ವಟ್ಟೇಯ್ಯ, ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದೇಮ, ಥೇರಾನಂ ದೇಮ, ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ಭೇದೋ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬಮೇತ್ಥ ಕಾರಣನ್ತಿ। ಪಾರುಪಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾನಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಾಮಿಕೇಹಿ ವಿಚಾರಿತಮೇವಾತಿ ಉಪಾಹನತ್ಥವಿಕಾದೀನಮತ್ಥಾಯ ವಿಚಾರಿತಮೇವ।
೨೦೩. ಉಪಡ್ಢಂ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಂ ಉಭತೋಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ, ತತೋ ಉಪಡ್ಢಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉಪಡ್ಢಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ದಾತಬ್ಬಂ। ಸಚೇಪಿ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಹೋತಿ, ಏಕಾ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ, ಅನ್ತಮಸೋ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸಪಿ ಉಪಡ್ಢಮೇವ ದಾತಬ್ಬಂ। ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ನ ಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಪಕ್ಖೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಅಪರಾಮಟ್ಠತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಗಣನಾಯ ಭಾಗೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ದಾಯಕಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಸಿಜ್ಝತಿ, ತಥಾ ದಾನಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಗಣೇತ್ವಾ ದಿನ್ನೇ ಏವ ಯುಜ್ಜತಿ। ಇತರಥಾ ಹಿ ‘‘ಕಿತ್ತಕಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ಕಿತ್ತಕಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನ’’ನ್ತಿ ನ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತವಚನಮ್ಪಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತವಚನಸದಿಸಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಚ ಗಣೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪುಗ್ಗಲೋ…ಪೇ॰… ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತತ್ತಾ’’ತಿ। ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀನಞ್ಚ ತುಯ್ಹಞ್ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಿಸುಂ ನ ಲಭತೀತಿ ಇದಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಪಮಾಣೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ನ ಹೇತ್ಥ ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ ಉಪಲಬ್ಭತಿ। ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಉಭತೋಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ತುಯ್ಹಞ್ಚ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಾಮಞ್ಞವಿಸೇಸವಚನೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಯಥಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಿಸುಂ ಲಭತಿ, ಏವಮಿಧಾಪಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ತುಯ್ಹಞ್ಚಾ’’ತಿ ಪಾಪುಣನಟ್ಠಾನತೋ ಏಕಮೇವ ಲಭತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಪತ್ತಟ್ಠಾನತೋ ಏಕಮೇವ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಲಭತಿ। ತತ್ಥ ಕಾರಣಮಾಹ ‘‘ಕಸ್ಮಾ? ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತತ್ತಾ’’ತಿ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸಪಿ ಗಹಿತತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೩೭೯) ವುತ್ತಂ।
ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ ಪೂಜೇತಬ್ಬನ್ತಿಆದಿ ಗಿಹಿಕಮ್ಮಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಹರಾತಿ ಇದಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಹರಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಹರಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಹರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಈದಿಸಂ ಗಿಹಿವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ।
೨೦೪. ಅನ್ತೋಹೇಮನ್ತೇತಿ ಇಮಿನಾ ಅನತ್ಥತೇ ಕಥಿನೇ ವಸ್ಸಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಮಾಸೇ ದಿನ್ನಂ ಪುರಿಮವಸ್ಸಂವುತ್ಥಾನಞ್ಞೇವ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತತೋ ಪರಂ ಹೇಮನ್ತೇ ದಿನ್ನಂ ಪಚ್ಛಿಮವಸ್ಸಂವುತ್ಥಾನಮ್ಪಿ ವುತ್ಥವಸ್ಸತ್ತಾ ಲಕ್ಖಣಞ್ಞೂ ವದನ್ತೀತಿ ವಿನಯಲಕ್ಖಣಞ್ಞುನೋ ಆಚರಿಯಾ ವದನ್ತಿ। ಲಕ್ಖಣಞ್ಞೂ ವದನ್ತೀತಿ ಇದಂ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನವಚನಂ, ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಅನಾಗತತ್ತಾ ಪನ ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ…ಪೇ॰… ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ವುತ್ಥವಸ್ಸಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತೇನೇವ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ (ಕಙ್ಖ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಅಕಾಲಚೀವರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಠಿತೋ ‘ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’ತಿ ವದತಿ, ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ವುತ್ಥವಸ್ಸಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ಪನ ‘‘ವಸ್ಸಾವಾಸಸ್ಸ ಅನನುರೂಪೇ ಪದೇಸೇ ಠತ್ವಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಾನಞ್ಚ ಅವುತ್ಥಾನಞ್ಚ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ನ ಹಿ ‘‘ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅವುತ್ಥವಸ್ಸಾನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೇ ವುತ್ಥವಸ್ಸಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ ‘‘ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ। ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏವಂ ವದತೀತಿ ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀತಿ ವದತಿ। ಅತೀತವಸ್ಸನ್ತಿ ಅನನ್ತರಾತೀತವಸ್ಸಂ।
೨೦೫. ಇದಾನಿ ‘‘ಆದಿಸ್ಸ ದೇತೀತಿ ಏತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯಾಗುಯಾ ವಾ…ಪೇ॰… ಭೇಸಜ್ಜೇ ವಾ ಆದಿಸಿತ್ವಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದೇನ್ತೋ ದಾಯಕೋ ಆದಿಸ್ಸ ದೇತಿ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಸೇಸಂ ಪಾಕಟಮೇವ।
೨೦೬. ಇದಾನಿ ‘‘ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೇತೀ’’ತಿ ಪದಂ ವಿಭಜನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೇತಿ ಏತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ। ಸಙ್ಘತೋ ಚ ಗಣತೋ ಚ ವಿನಿಮುತ್ತಸ್ಸ ‘‘ಸಚೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಉದ್ದೇಸಂ ಗಹೇತುಂ ಆಗತೋತಿ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉದ್ದೇಸಂ ಅಗ್ಗಹಿತಪುಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ಉದ್ದೇಸಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಆಗತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಭಾವೂಪಗಮನತೋ ವುತ್ತಂ। ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋತಿ ಪರಿನಿಟ್ಠಿತಉದ್ದೇಸೋ ಹುತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ। ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಾನನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಉದ್ದೇಸನ್ತೇವಾಸಿಕಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸೇವ ವಿಸೇಸನಂ। ತೇನ ಉದ್ದೇಸಕಾಲೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉದ್ದೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ನಿವಸನ್ತೇ ಅನಿಬದ್ಧಚಾರಿಕೇ ನಿವತ್ತೇತಿ।
ಏವಂ ಚೀವರಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಮಹಾವ॰ ೩೭೯) ಆಗತಅಟ್ಠಮಾತಿಕಾವಸೇನ ಚೀವರವಿಭಜನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಚೀವರಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಮಜ್ಝೇ ಆಗತೇಸು ವತ್ಥೂಸು ಆಗತನಯಂ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಚೇ ಕೋಚಿ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಾಯ ತಸ್ಸೇವ ತಾನಿ ಚೀವರಾನೀತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾ, ಸೇಸಾನಿ ಞಾಪಕಾದಿವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ। ಪಞ್ಚ ಮಾಸೇತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ। ವಡ್ಢಿಂ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ಠಪಿತಉಪನಿಕ್ಖೇಪತೋತಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕತ್ಥಾಯ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರೇಹಿ ವಡ್ಢಿಂ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ಠಪಿತಉಪನಿಕ್ಖೇಪತೋ। ತತ್ರುಪ್ಪಾದತೋತಿ ನಾಳಿಕೇರಾರಾಮಾದಿತತ್ರುಪ್ಪಾದತೋ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಇದಂ ಇಧ ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಮಾತಿ ವಾ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ದೇಮಾತಿ ವಾ ವತ್ವಾ ಇಧಾತಿ ಅಭಿಲಾಪಮತ್ತಮೇವೇತಂ, ಇಧ-ಸದ್ದಂ ವಿನಾ ‘‘ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಸೋ ಏವ ನಯೋ। ಅನತ್ಥತಕಥಿನಸ್ಸಪಿ ಪಞ್ಚ ಮಾಸೇ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಲಾಭವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಅನತ್ಥತಕಥಿನಸ್ಸಪಿ ವುತ್ಥವಸ್ಸಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಮಾಸೇ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತತೋ ಪರಂ ಪನ ಉಪ್ಪನ್ನವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ ತತೋ ಪರನ್ತಿ ಪಞ್ಚಮಾಸತೋ ಪರಂ, ಗಿಮ್ಹಾನಸ್ಸ ಪಠಮದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಠಿತಿಕಾ ಪನ ನ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಟ್ಠಿತಾಯ ಠಿತಿಕಾಯ ಪುನ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಚೀವರೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಸಚೇ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಆಗಚ್ಛತಿ, ಮಜ್ಝೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದ್ವೀಹಿಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಠಿತಾಯ ಪನ ಠಿತಿಕಾಯ ಪುನ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಚೀವರೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಸಚೇ ನವಕತರೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಠಿತಿಕಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಗಚ್ಛತಿ। ಸಚೇ ವುಡ್ಢತರೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಠಿತಿಕಾ ಉದ್ಧಂ ಆರೋಹತಿ। ಅಥ ಅಞ್ಞೋ ನತ್ಥಿ, ಪುನ ಅತ್ತನೋ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ದುಗ್ಗಹಿತಾನೀತಿ ಅಗ್ಗಹಿತಾನಿ, ಸಙ್ಘಿಕಾನೇವ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಪಾತಿತೇ ಕುಸೇ’’ತಿ ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕುಸದಣ್ಡಕೇ ಪಾತಿತಮತ್ತೇ ಸಚೇಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಂ ಹೋತಿ, ಗಹಿತಮೇವ ನಾಮ ಚೀವರಂ। ‘‘ನಾಕಾಮಾ ಭಾಗೋ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಂ (ಮಹಾವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೬೩), ತತ್ಥ ಗಹಿತಮೇವ ನಾಮಾತಿ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಇದಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನ ವಿದಿತಂ, ತೇ ಪನ ಭಾಗಾ ಅತ್ಥತೋ ತೇಸಂ ಪತ್ತಾಯೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
ಸತ್ತಾಹವಾರೇನ ಅರುಣಮೇವ ಉಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ ಇದಂ ನಾನಾಸೀಮವಿಹಾರೇಸು ಕತ್ತಬ್ಬನಯೇನ ಏಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವಿಹಾರೇ ದ್ವೀಸು ಸೇನಾಸನೇಸು ನಿವುತ್ಥಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನೇನೇವ ತತ್ಥ ವುತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ನ ಪನ ವಸ್ಸಚ್ಛೇದಪರಿಹಾರಾಯ। ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ‘‘ಪುರಿಮಸ್ಮಿಂ ಬಹುತರಂ ನಿವಸತಿ ನಾಮಾ’’ತಿ। ಏತೇನ ಚ ಇತರಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತಾಹವಾರೇನಪಿ ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನೇ ಸತಿ ಏವ ಅಪ್ಪತರಂ ನಿವಸತಿ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನಾಸತೀತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ। ಇದನ್ತಿ ಏಕಾಧಿಪ್ಪಾಯದಾನಂ। ನಾನಾಲಾಭೇಹೀತಿಆದೀಸು ನಾನಾ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಲಾಭೋ ಏತೇಸೂತಿ ನಾನಾಲಾಭಾ, ದ್ವೇ ವಿಹಾರಾ, ತೇಹಿ ನಾನಾಲಾಭೇಹಿ। ನಾನಾ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಪಾಕಾರಾದೀಹಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ ಉಪಚಾರೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ನಾನೂಪಚಾರಾ, ತೇಹಿ ನಾನೂಪಚಾರೇಹಿ। ಏಕಸೀಮವಿಹಾರೇಹೀತಿ ಏಕಸೀಮಾಯಂ ದ್ವೀಹಿ ವಿಹಾರೇಹೀತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೩೬೪) ವುತ್ತಂ। ನಾನಾಲಾಭೇಹೀತಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ನಿಬದ್ಧವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಲಾಭೇಹಿ। ನಾನೂಪಚಾರೇಹೀತಿ ನಾನಾಪರಿಕ್ಖೇಪನಾನಾದ್ವಾರೇಹಿ। ಏಕಸೀಮವಿಹಾರೇಹೀತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಿಹಾರಾನಂ ಏಕೇನ ಪಾಕಾರೇನ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ ಏಕಾಯ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಅನ್ತೋಗತೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ವಿಹಾರೇಹೀತಿ ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ॰ ವಿ॰ ಟೀ॰ ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೩೬೪)। ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತೀತಿ ಪಠಮಂ ಗಹಿತೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ। ತತ್ಥಾತಿ ಯತ್ಥ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ, ತತ್ಥ।
೨೦೭. ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಕಾಲಕತೇತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಲಕತ-ಸದ್ದೋ ಭಾವಸಾಧನೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕಾಲಕಿರಿಯಾಯಾ’’ತಿ। ಪಾಳಿಯಂ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಚೀವರದಾನೇ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ತಿಚೀವರಾಧಿಟ್ಠಾನಾಭಾವಾ ‘‘ಚೀವರಞ್ಚ ಪತ್ತಞ್ಚಾ’’ತಿಆದಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವುತ್ತಂ।
೨೦೮. ಸಚೇಪಿ ಸಹಸ್ಸಂ ಅಗ್ಘತಿ, ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಾನಞ್ಞೇವ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅಞ್ಞನ್ತಿ ತಿಚೀವರಪತ್ತತೋ ಅಞ್ಞಂ। ಅಪ್ಪಗ್ಘನ್ತಿ ಅತಿಜಿಣ್ಣಾದಿಭಾವೇನ ನಿಹೀನಂ। ತತೋತಿ ಅವಸೇಸಪರಿಕ್ಖಾರತೋ। ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಪತ್ತಂ ಚೀವರಞ್ಚ। ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಕಂ ಅವೇಭಙ್ಗಿಕನ್ತಿ ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಕಂ ಹುತ್ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಕಂ ಅವೇಭಙ್ಗಿಕಞ್ಚ ಭವಿತುಂ ಅನುಜಾನಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಸನ್ತೇ ಪತಿರೂಪೇ ಗಾಹಕೇ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಗಾಹಕೇ ಅಸತಿ ಅದತ್ವಾ ಭಾಜಿತೇಪಿ ಸುಭಾಜಿತಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೩೭೬) ತಾವ ‘‘ಯತ್ಥ ಪನ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಯಸ್ಮಿಂ ರಟ್ಠೇ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಪಟಿಗ್ಗಹಣಮತ್ತೇನಪಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸಾಮಿನೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ವಿಮತಿವಿನೋದನಿಯಂ (ವಿ॰ ವಿ॰ ಟೀ॰ ಮಹಾವಗ್ಗ ೨.೩೭೬) ಪನ ‘‘ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಏತ್ತಕಾನಿ ಚೀವರಾನಿ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಠಮಂ ಉದಕಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ದೇನ್ತಿ, ತಂ ಯೇಹಿ ಗಹಿತಂ, ತೇ ಭಾಗಿನೋವ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪರಸಮುದ್ದೇತಿ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ। ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪಞ್ಹಿ ಉಪಾದಾಯೇಸ ಏವಂ ವುತ್ತೋ।
‘‘ಮತಕಚೀವರಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಮಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಂ ಸುತ್ವಾ ಅವಿಹಾರಟ್ಠಾನೇ ಚೇ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಚೀವರಂ ಮಯ್ಹಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಿ, ಸ್ವಾಧಿಟ್ಠಿತಂ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ಬಹುಭಣ್ಡೋ ಬಹುಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಕಾಲಕತೋ ಹೋತಿ। ಭಗವತೋ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ, ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಾಲಕತೇ ಸಙ್ಘೋ ಸಾಮೀ ಪತ್ತಚೀವರೇ। ಅಪಿಚ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಾ ಬಹುಪಕಾರಾ, ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಿಚೀವರಞ್ಚ ಪತ್ತಞ್ಚ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ದಾತುಂ। ಯಂ ತತ್ಥ ಲಹುಭಣ್ಡಂ ಲಹುಪರಿಕ್ಖಾರಂ, ತಂ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಭಾಜೇತುಂ। ಯಂ ತತ್ಥ ಗರುಭಣ್ಡಂ ಗರುಪರಿಕ್ಖಾರಂ, ತಂ ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ
ತತ್ಥ ತಿಚೀವರಪತ್ತಂ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಸ್ಸ ಭಾಗೋ ಹೋತಿ, ಅವಸೇಸಲಹುಭಣ್ಡಂ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಸಙ್ಘಸ್ಸ, ಪಞ್ಚವೀಸತಿವಿಧ ಗರುಭಣ್ಡಂ ಚಾತುದ್ದಿಸಸಙ್ಘಸ್ಸ। ಇಮಿನಾ ಇತೋ ತಿವಿಧಭಣ್ಡತೋ ಅಞ್ಞಂ ಭಿಕ್ಖುಭಣ್ಡಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಇಮೇಹಿ ತಿವಿಧೇಹಿ ಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ಅಞ್ಞೋ ದಾಯಾದೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಇದಾನಿ ಪನ ವಿನಯಧರಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಗಿಹಿಭೂತಾ ಞಾತಕಾ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ‘‘ಯೇ ತಸ್ಸ ಧನೇ ಇಸ್ಸರಾ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ, ತೇಸಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತತ್ತಾತಿ। ಸಚ್ಚಂ ಆಗತೋ, ಸೋ ಪನ ಪಾಠೋ ವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹವಿಸಯೇ ಆಗತೋ, ನ ದಾಯಜ್ಜಗಹಣಟ್ಠಾನೇ। ‘‘ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ’’ಇಚ್ಚೇವ ಆಗತೋ, ನ ‘‘ಞಾತಕಾ ಅಞ್ಞಾತಕಾ ವಾ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಞಾತಕಾ ವಾ ಹೋನ್ತು ಅಞ್ಞಾತಕಾ ವಾ, ಯೇ ತಂ ಗಿಲಾನಂ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ತೇ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಭಾಗಭೂತಸ್ಸ ಧನಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಾ ಗಹಟ್ಠಪಬ್ಬಜಿತಾ, ಅನ್ತಮಸೋ ಮಾತುಗಾಮಾಪಿ। ತೇ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ತೇಸಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಯೇ ಗಿಲಾನಂ ನುಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ತೇ ಸನ್ಧಾಯ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೬೯) ‘‘ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕೋ ನಾಮ ಗಿಹೀ ವಾ ಹೋತು ಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಾ, ಅನ್ತಮಸೋ ಮಾತುಗಾಮೋಪಿ, ಸಬ್ಬೇ ಭಾಗಂ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ।
ಅಥ ವಾ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಅತ್ತನೋ ಜೀವಮಾನಕಾಲೇಯೇವ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಞಾತಕಸ್ಸ ವಾ ಅಞ್ಞಾತಕಸ್ಸ ವಾ ಗಹಟ್ಠಸ್ಸ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ವಾ ಅದಾಸಿ, ಕೋಚಿ ಚ ಞಾತಕೋ ವಾ ಅಞ್ಞಾತಕೋ ವಾ ಗಹಟ್ಠೋ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಾ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ, ತಾದಿಸೇ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಯೇ ತಸ್ಸ ಧನಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಾ ಗಹಟ್ಠಾ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವಾ, ತೇಸಂ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ
ಚೀವರಭಾಜನಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಪಿಣ್ಡಪಾತಭಾಜನಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೨೦೯. ಇದಾನಿ ‘‘ಪಿಣ್ಡಪಾತಭಾಜನೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸೇನಾಸನಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಸೇನಾಸನಭಾಜನೇಯೇವ ಪಠಮಂ ಆಗತೇಪಿ ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಜನವಿನಿಚ್ಛಯತ್ತಾ ಪಚ್ಚಯಾನುಕ್ಕಮೇನ ಪಿಣ್ಡಪಾತಭಾಜನಂ ಪಠಮಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಿಣ್ಡಪಾತಭಾಜನೇ ಪನ ಸಙ್ಘಭತ್ತಾದೀಸು ಅಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಕಥಂ ಏತಾನಿ ಸಙ್ಘಭತ್ತಾದೀನಿ ಭಗವತಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ…ಪೇ॰… ಅನುಞ್ಞಾತೇಸೂ’’ತಿ। ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಆಭತಂ ಭತ್ತಂ ಸಙ್ಘಭತ್ತಂ ಯಥಾ ‘‘ಆಗನ್ತುಕಸ್ಸ ಆಭತಂ ಭತ್ತಂ ಆಗನ್ತುಕಭತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಸಙ್ಘತೋ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ ಭತ್ತಂ ಉದ್ದೇಸಭತ್ತಂ। ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ ಭತ್ತಂ ನಿಮನ್ತನಭತ್ತಂ। ಸಲಾಕಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಗಾಹೇತಬ್ಬಂ ಭತ್ತಂ ಸಲಾಕಭತ್ತಂ। ಪಕ್ಖೇ ಪಕ್ಖದಿವಸೇ ದಾತಬ್ಬಂ ಭತ್ತಂ ಪಕ್ಖಭತ್ತಂ। ಉಪೋಸಥೇ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ದಾತಬ್ಬಂ ಭತ್ತಂ ಉಪೋಸಥಭತ್ತಂ। ಪಾಟಿಪದೇ ಉಪೋಸಥದಿವಸತೋ ದುತಿಯದಿವಸೇ ದಾತಬ್ಬಂ ಭತ್ತಂ ಪಾಟಿಪದಭತ್ತನ್ತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ। ಠಿತಿಕಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಗಾಹಣಂ ಠಿತಿಕಾ ನಾಮ।
ಅತ್ತನೋ ವಿಹಾರದ್ವಾರೇತಿ ವಿಹಾರಸ್ಸ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಸಮೀಪಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಭೋಜನಸಾಲಾಯಾತಿ ಭತ್ತುದ್ದೇಸಟ್ಠಾನಭೂತಾಯ ಭೋಜನಸಾಲಾಯಂ। ವಸ್ಸಗ್ಗೇನಾತಿ ವಸ್ಸಕೋಟ್ಠಾಸೇನ। ದಿನ್ನಂ ಪನಾತಿ ವತ್ವಾ ಯಥಾ ಸೋ ದಾಯಕೋ ವದತಿ, ತಂ ವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಙ್ಘತೋ ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅನ್ತರಘರೇತಿ ಅನ್ತೋಗೇಹೇ। ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಗತಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಗಾಮದ್ವಾರವೀಥಿಚತುಕ್ಕೇಸು ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರಂ ಉಪಚಾರೋ ನಾಮ।
ಅನ್ತರಘರಸ್ಸ ಉಪಚಾರೇ ಪನ ಲಬ್ಭಮಾನವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಘರೂಪಚಾರೋ ಚೇತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಏಕವಳಞ್ಜನ್ತಿ ಏಕೇನ ದ್ವಾರೇನ ವಳಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ। ನಾನಾನಿವೇಸನೇಸೂತಿ ನಾನಾಕುಲಸ್ಸ ನಾನೂಪಚಾರೇಸು ನಿವೇಸನೇಸು। ಲಜ್ಜೀ ಪೇಸಲೋ ಅಗತಿಗಮನಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಮೇಧಾವೀ ಚ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಉದ್ದಿಸತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪೇಸಲೋ ಲಜ್ಜೀ ಮೇಧಾವೀ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ। ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸಪಿ ನಿದ್ದಾಯನ್ತಸ್ಸಪೀತಿ ಅನಾದರೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ವುಡ್ಢತರೇ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೇ ನವಕಸ್ಸ ಗಾಹಿತಂ ಸುಗ್ಗಾಹಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಿಚೀವರಪರಿವಾರಂ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಉದಕಮತ್ತಲಾಭೀ ವಿಯ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಉದ್ದೇಸಭತ್ತಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ವತ್ಥಾದಿಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಕಂ ಲಭತಿ ಚೇ, ತಸ್ಸೇವ ತ’’ನ್ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ। ಅತ್ತನೋ ರುಚಿವಸೇನ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ವಾ ಆಹರಿತುಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತತ್ತಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠದೂತೋ ನಾಮ। ಯಂ ಇಚ್ಛತೀತಿ ‘‘ಉದ್ದೇಸಭತ್ತಂ ದೇಥಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತೋ ಯಂ ಇಚ್ಛತಿ। ಪುಚ್ಛಾಸಭಾಗೇನಾತಿ ಪುಚ್ಛಾಸದಿಸೇನ।
‘‘ಏಕಾ ಕೂಟಟ್ಠಿತಿಕಾ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಮೇವ ಠಿತಿಕಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ‘‘ರಞ್ಞೋ ವಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅಞ್ಞೇಹಿ ಉದ್ದೇಸಭತ್ತಾದೀಹಿ ಅಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ವಿಸುಂಯೇವ ಠಿತಿಕಾಯ ಗಹೇತಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ಏಕಚಾರಿಕಭತ್ತಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಥೇಯ್ಯಾಯ ಹರನ್ತೀತಿ ಪತ್ತಹಾರಕಾ ಹರನ್ತಿ। ಗೀವಾ ಹೋತೀತಿ ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಗೀವಾ ಹೋತಿ। ಸಬ್ಬಂ ಪತ್ತಸ್ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಹೋತೀತಿ ಚೀವರಾದಿಕಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಪತ್ತಸ್ಸಾಮಿಕಸ್ಸೇವ ಹೋತಿ, ‘‘ಮಯಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಚನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವುತ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಚನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವುತ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಅಕತಭಾಗೋ ನಾಮಾತಿ ಆಗನ್ತುಕಭಾಗೋ ನಾಮ, ಅದಿನ್ನಪುಬ್ಬಭಾಗೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬೋ ಸಙ್ಘೋ ಪರಿಭೂಞ್ಜತೂತಿ ವುತ್ತೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಠಮಮೇವ ‘ಸಬ್ಬಸಙ್ಘಿಕಭತ್ತಂ ದೇಥಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ‘ಸಬ್ಬೋ ಸಙ್ಘೋ ಪರಿಭುಞ್ಜತೂ’ತಿ ಅವುತ್ತೇಪಿ ಭಾಜೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ। ಕಿಂ ಆಹರೀಯತೀತಿ ಅವತ್ವಾತಿ ‘‘ಕತರಭತ್ತಂ ತಯಾ ಆಹರೀಯತೀ’’ತಿ ದಾಯಕಂ ಅಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ। ಪಕತಿಠಿತಿಕಾಯಾತಿ ಉದ್ದೇಸಭತ್ತಠಿತಿಕಾಯ।
ಪಿಣ್ಡಪಾತಭಾಜನಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ನಿಮನ್ತನಭತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೨೧೦. ‘‘ಏತ್ತಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಙ್ಘತೋ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ದೇಥಾ’’ತಿಆದೀನಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ತಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭತ್ತಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ನಿಮನ್ತನಂ ನಾಮ। ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಾನಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಭಿಕ್ಖಾಪರಿಯಾಯೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಟ್ಟತಿ। ಪಟಿಪಾಟಿಯಾತಿ ಲದ್ಧಪಟಿಪಾಟಿಯಾ। ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಪದಂ ಅವತ್ವಾ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಭತ್ತನ್ತಿ ಅವದನ್ತೇನಾ’’ತಿ। ಆಲೋಪಸಙ್ಖೇಪೇನಾತಿ ಏಕೇಕಪಿಣ್ಡವಸೇನ। ಅಯಞ್ಚ ನಯೋ ನಿಮನ್ತನೇಯೇವ, ನ ಉದ್ದೇಸಭತ್ತೇ। ತಸ್ಸ ಹಿ ಏಕಸ್ಸ ಪಹೋನಕಪ್ಪಮಾಣಂಯೇವ ಭಾಜೇತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಾ ಉದ್ದೇಸಭತ್ತೇ ಆಲೋಪಟ್ಠಿತಿಕಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।
ಆರುಳ್ಹಾಯೇವ ಮಾತಿಕಂ। ಸಙ್ಘತೋ ಅಟ್ಠ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಏತ್ಥ ಯೇ ಮಾತಿಕಂ ಆರುಳ್ಹಾ, ತೇ ಅಟ್ಠ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಉದ್ದೇಸಭತ್ತನಿಮನ್ತನಭತ್ತಾದಿಸಙ್ಘಿಕಭತ್ತಮಾತಿಕಾಸು ನಿಮನ್ತನಭತ್ತಮಾತಿಕಾಯ ಠಿತಿಕಾವಸೇನ ಆರುಳ್ಹೇ ಭತ್ತುದ್ದೇಸಕೇನ ವಾ ಸಯಂ ವಾ ಸಙ್ಘತೋ ಉದ್ದಿಸಾಪೇತ್ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ನ ಅತ್ತನಾ ಮಾತಿಕಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾತಿ ‘‘ಸಙ್ಘತೋ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಮಾತಿಕಾಭೇದಂ ದಾಯಕಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಏಕವಾರನ್ತಿ ಯಾವ ತಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ ವಸನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಏಕವಾರನ್ತಿ ನ ಏಕದಿವಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಯತ್ತಕಾ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ ವಸನ್ತಿ, ತೇ ಸಬ್ಬೇ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಗಹಿತಭಿಕ್ಖೂ ಅಞ್ಞದಾ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಯಾವ ಏಕವಾರಂ ಸಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭೋಜಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಜಾನಾತಿ ಚೇ, ಯೇ ಜಾನನ್ತಿ, ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ। ಪಟಿಬದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ತತ್ಥೇವ ವಾಸಸ್ಸ ನಿಬದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ।
ನಿಮನ್ತನಭತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಸಲಾಕಭತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೨೧೧. ಉಪನಿಬನ್ಧಿತ್ವಾತಿ ಲಿಖಿತ್ವಾ। ಗಾಮವಸೇನಪೀತಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಸಮಲಾಭಗಾಮವಸೇನಪಿ। ಬಹೂನಿ ಸಲಾಕಭತ್ತಾನೀತಿ ತಿಂಸಂ ವಾ ಚತ್ತಾರೀಸಂ ವಾ ಭತ್ತಾನಿ। ಸಚೇ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾತಿ ತಾನಿ ಭತ್ತಾನಿ ಪಮಾಣವಸೇನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ। ನಿಗ್ಗಹೇನ ದತ್ವಾತಿ ದೂರಂ ಗನ್ತುಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ನಿಗ್ಗಹೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ। ಪುನ ವಿಹಾರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ವಿಹಾರಂ ಅನಾಗನ್ತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವಿಹಾರೇ ಅತ್ತನೋ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ। ಏಕಗೇಹವಸೇನಾತಿ ವೀಥಿಯಮ್ಪಿ ಏಕಪಸ್ಸೇ ಘರಪಾಳಿಯಾ ವಸೇನ। ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾಪೀತಿ ‘‘ಅಸುಕಕುಲೇ ಸಲಾಕಭತ್ತಾನಿ ತುಯ್ಹಂ ಪಾಪುಣನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ।
೨೧೨. ವಾರಗಾಮೇತಿ ಅತಿದೂರತ್ತಾ ವಾರೇನ ಗನ್ತಬ್ಬಗಾಮೇ। ಸಟ್ಠಿತೋ ವಾ ಪಣ್ಣಾಸತೋ ವಾತಿ ದಣ್ಡಕಮ್ಮತ್ಥಾಯ ಉದಕಘಟಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ವಿಹಾರವಾರೋತಿ ಸಬ್ಬಭಿಕ್ಖೂಸು ಭಿಕ್ಖಾಯ ನೇಸನ್ತಿ ವಿಹಾರವಾರಿಕಾನಂ। ಫಾತಿಕಮ್ಮಮೇವಾತಿ ವಿಹಾರರಕ್ಖಣಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಪಹೋನಕಪಟಿಪಾದನಮೇವ। ದೂರತ್ತಾ ನಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ವಾರೇನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಗಾಮೋ ವಾರಗಾಮೋ। ವಿಹಾರವಾರೇ ನಿಯುತ್ತಾ ವಿಹಾರವಾರಿಕಾ, ವಾರೇನ ವಿಹಾರರಕ್ಖಣಕಾ। ಅಞ್ಞಥತ್ತನ್ತಿ ಪಸಾದಞ್ಞಥತ್ತಂ। ಫಾತಿಕಮ್ಮಮೇವ ಭವನ್ತೀತಿ ವಿಹಾರರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಸಙ್ಘೇನ ದಾತಬ್ಬಾ ಅತಿರೇಕಲಾಭಾ ಹೋನ್ತಿ। ಏಕಸ್ಸೇವ ಪಾಪುಣನ್ತೀತಿ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಏಕೇಕಸ್ಸೇವ ಪಾಪಿತಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಙ್ಘನವಕೇನ ಲದ್ಧಕಾಲೇತಿ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಪಾಪಿತಾನಿ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಏಕಚಾರಿಕಭತ್ತಾನಿ ತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಅತ್ತನೋ ಪಾಪುಣನಟ್ಠಾನೇ ಸಙ್ಘನವಕೇನ ಲದ್ಧಕಾಲೇ।
ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಸ್ಸ ಪಾಪೇತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಚೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಬಹಿಸೀಮಗತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಪಾಪೇತಬ್ಬಂ ಸಭಾಗತ್ತಾ ಏಕೇನ ಲದ್ಧಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಅಸತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಾಪೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ। ರಸಸಲಾಕನ್ತಿ ಉಚ್ಛುರಸಸಲಾಕಂ। ಸಲಾಕವಸೇನ ಪನ ಗಾಹಿತತ್ತಾ ನ ಸಾದಿತಬ್ಬಾತಿ ಇದಂ ಅಸಾರುಪ್ಪವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ನ ಧುತಙ್ಗಭೇದವಸೇನ। ‘‘ಸಙ್ಘತೋ ನಿರಾಮಿಸಸಲಾಕಾ…ಪೇ॰… ವಟ್ಟತಿಯೇವಾ’’ತಿ ಹಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೨೬) ವುತ್ತಂ। ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಮ್ಪಿ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೩೨೫) – ಸಙ್ಘತೋ ನಿರಾಮಿಸಸಲಾಕಾಪಿ ವಿಹಾರೇ ಪಕ್ಕಭತ್ತಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿಯೇವಾತಿ ಸಾಧಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೨೬) ವುತ್ತತ್ತಾ, ‘‘ಏವಂ ಗಾಹಿತೇ ಸಾದಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ನ ಸಾದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ‘‘ಭೇಸಜ್ಜಾದಿಸಲಾಕಾಯೋ ಚೇತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಾನಮ್ಪಿ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ಸಲಾಕವಸೇನ ಪನ ಗಾಹಿತತ್ತಾ ನ ಸಾದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬೋ। ಯದಿ ಹಿ ಭೇಸಜ್ಜಾದಿಸಲಾಕಾ ಸಲಾಕವಸೇನ ಗಾಹಿತಾ ನ ಸಾದಿತಬ್ಬಾ ಸಿಯಾ, ‘‘ಸಙ್ಘತೋ ನಿರಾಮಿಸಸಲಾಕಾ ವಟ್ಟತಿಯೇವಾ’’ತಿ ಅಗ್ಗಭಿಕ್ಖಾ। ಅಗ್ಗಭಿಕ್ಖಾಮತ್ತನ್ತಿ ಏಕಕಟಚ್ಛುಭಿಕ್ಖಾಮತ್ತಂ। ಲದ್ಧಾ ವಾ ಅಲದ್ಧಾ ವಾ ಸ್ವೇಪಿ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ಲದ್ಧೇಪಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತತಾಯ ವುತ್ತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯಾವದತ್ಥಂ ಲಭತಿ…ಪೇ॰… ಅಲಭಿತ್ವಾ ಸ್ವೇ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿ। ಅಗ್ಗಭಿಕ್ಖಮತ್ತನ್ತಿ ಹಿ ಏತ್ಥ ಮತ್ತ-ಸದ್ದೋ ಬಹುಭಾವಂ ನಿವತ್ತೇತಿ।
ಸಲಾಕಭತ್ತಂ ನಾಮ ವಿಹಾರೇಯೇವ ಉದ್ದಿಸೀಯತಿ ವಿಹಾರಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ದೀಯಮಾನತ್ತಾತಿ ಆಹ ‘‘ವಿಹಾರೇ ಅಪಾಪಿತಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ರ ಆಸನಸಾಲಾಯಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಆಸನಸಾಲಾಯ। ವಿಹಾರಂ ಆನೇತ್ವಾ ಗಾಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ತಥಾ ವತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ದಿನ್ನಭತ್ತಂ ವಿಹಾರಮೇವ ಆನೇತ್ವಾ ಠಿತಿಕಾಯ ಗಾಹೇತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ದಿಸಾಭಾಗೇ। ತಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ತಂ ವಾರಗಾಮಸಲಾಕಂ ಅತ್ತನಾ ಗಹೇತ್ವಾ। ತೇನಾತಿ ಯೋ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತವಾರಗಾಮೇ ಸಲಾಕಂ ದಿಸಾಗಮಿಕಸ್ಸ ಅದಾಸಿ, ತೇನ। ಅನತಿಕ್ಕಮನ್ತೇಯೇವ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಸ ಸಲಾಕಾ ಗಾಹೇತಬ್ಬಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಉಪಚಾರಸೀಮಟ್ಠಸ್ಸೇವ ಸಲಾಕಾ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಿಂ ದಿಸಂಗಮಿಕೇ ಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಅನತಿಕ್ಕನ್ತೇಯೇವ ತಸ್ಸ ದಿಸಂಗಮಿಕಸ್ಸ ಪತ್ತಸಲಾಕಾ ಅತ್ತನೋ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಗಾಹೇತಬ್ಬಾ।
ದೇವಸಿಕಂ ಪಾಪೇತಬ್ಬಾತಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಪಾಪೇತಬ್ಬಾ। ಏವಂ ಏತೇಸು ಅನಾಗತೇಸು ಆಸನ್ನವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಇತರಥಾ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತಿ। ಅನಾಗತದಿವಸೇತಿ ಏತ್ಥ ಕಥಂ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಗತಾನಾಗತಭಾವೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೋಚರಗಾಮೇತಿ ಸಲಾಕಭತ್ತದಾಯಕಾನಂ ಗಾಮೇ। ಭುಞ್ಜಿತುಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ‘‘ಮಹಾಥೇರೋ ಏಕಕೋವ ವಿಹಾರೇ ಓಹೀನೋ ಅವಸ್ಸಂ ಸಬ್ಬಸಲಾಕಾ ಅತ್ತನೋ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಠಿತೋ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ।
ಸಲಾಕಭತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಪಕ್ಖಿಕಭತ್ತಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೨೧೩. ಅಭಿಲಕ್ಖಿತೇಸು ಚತೂಸು ಪಕ್ಖದಿವಸೇಸು ದಾತಬ್ಬಂ ಭತ್ತಂ ಪಕ್ಖಿಕಂ। ಅಭಿಲಕ್ಖಿತೇಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಅಭೀತಿ ಉಪಸಾರಮತ್ತಂ, ಲಕ್ಖಣಿಯೇಸುಇಚ್ಚೇವತ್ಥೋ, ಉಪೋಸಥಸಮಾದಾನಧಮ್ಮಸ್ಸವನಪೂಜಾಸಕ್ಕಾರಾದಿಕರಣತ್ಥಂ ಲಕ್ಖಿತಬ್ಬೇಸು ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬೇಸು ಉಪಲಕ್ಖೇತಬ್ಬೇಸೂತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸ್ವೇ ಪಕ್ಖೋತಿ ಅಜ್ಜಪಕ್ಖಿಕಂ ನ ಗಾಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಟ್ಠಮಿಯಾ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ಸತ್ತಮಿಯಾ ಭುಞ್ಜನತ್ಥಾಯ ನ ಗಾಹೇತಬ್ಬಂ, ದಾಯಕೇಹಿ ನಿಯಮಿತದಿವಸೇನೇವ ಗಾಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಚೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ಸ್ವೇ ಲೂಖನ್ತಿ ಅಜ್ಜ ಆವಾಹಮಙ್ಗಲಾದಿಕರಣತೋ ಅತಿಪಣೀತಂ ಭೋಜನಂ ಕರೀಯತಿ, ಸ್ವೇ ತಥಾ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಜ್ಜೇವ ಭಿಕ್ಖೂ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೩೨೫) ಪನ ಅಞ್ಞಥಾ ವುತ್ತಂ। ಪಕ್ಖಿಕಭತ್ತತೋ ಉಪೋಸಥಿಕಭತ್ತಸ್ಸ ಭೇದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ। ಉಪೋಸಥೇ ದಾತಬ್ಬಂ ಭತ್ತಂ ಉಪೋಸಥಿಕಂ।
ಪಕ್ಖಿಕಭತ್ತಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಆಗನ್ತುಕಭತ್ತಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೨೧೪. ನಿಬನ್ಧಾಪಿತನ್ತಿ ಗಮಿಕೋ ಆಗನ್ತುಕಭತ್ತಮ್ಪೀತಿ ಗಾಮನ್ತರತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅವೂಪಸನ್ತೇನ ಗಮಿಕಚಿತ್ತೇನ ವಸಿತ್ವಾ ಪುನ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ‘‘ಲೇಸಂ ಓಡ್ಡೇತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಲೇಸಾಭಾವೇನ ಯಾವ ಗಮನಪರಿಬನ್ಧೋ ವಿಗಚ್ಛತಿ, ತಾವ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಞಾಪಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
ಧುರಭತ್ತಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೨೧೫. ತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ಪೇಸೇನ್ತಿ…ಪೇ॰… ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಭಿಹಟಭಿಕ್ಖತ್ತಾ ವಟ್ಟತಿ।
೨೧೬. ತಥಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾತಿ ಭಿಕ್ಖಾನಾಮೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ। ಪತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಥಕೇತ್ವಾ ದಿನ್ನನ್ತಿ ‘‘ಗುಳಕಭತ್ತಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ದಿನ್ನಂ। ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
ಪಿಣ್ಡಪಾತಭಾಜನಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭಾಜನಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೨೧೭. ಇತೋ ಪರಂ ಪಚ್ಚಯಾನುಕ್ಕಮೇನ ಸೇನಾಸನಭಾಜನಕಥಾಯ ವತ್ತಬ್ಬಾಯಪಿ ತಸ್ಸಾ ಮಹಾವಿಸಯತ್ತಾ, ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭಾಜನೀಯಕಥಾಯ ಪನ ಅಪ್ಪವಿಸಯತ್ತಾ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಭಾಜನೀಯಕಥಾಯ ಅನುಲೋಮತ್ತಾ ಚ ತದನನ್ತರಂ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭಾಜನೀಯಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಮೇವೇತಂ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಗಹಪತಿಮಹಾಸಾಲಾದಯೋಪಿ ಏವಂ ಕರೋನ್ತಿಯೇವ। ಘಣ್ಟಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾತಿಆದಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಚ ಪಾಕಟತ್ತಾ ಉಪಚಾರಸೀಮಂ…ಪೇ॰… ಭಾಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಂ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದಿನ್ನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ। ಕುಮ್ಭಂ ಪನ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾತಿ ಕುಮ್ಭಂ ದಿಸಾಮುಖಂ ಕತ್ವಾ। ಸಚೇ ಥಿನಂ ಸಪ್ಪಿ ಹೋತೀತಿ ಕಕ್ಖಳಂ ಸಪ್ಪಿ ಹೋತಿ। ಥೋಕಂ ಥೋಕಮ್ಪಿ ಪಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏವಂ ಕತೇ ಠಿತಿಕಾಪಿ ತಿಟ್ಠತಿ। ಸಿಙ್ಗಿವೇರಮರಿಚಾದಿಭೇಸಜ್ಜಮ್ಪಿ ಅವಸೇಸಪತ್ತಥಾಲಕಾದಿಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರೋಪೀತಿ ಇಮಿನಾ ನ ಕೇವಲಂ ಭೇಸಜ್ಜಮೇವ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಅವಸೇಸಪರಿಕ್ಖಾರೋಪಿ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೇ ಅನ್ತೋಗಧೋಯೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭಾಜನಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೨೧೮. ಸೇನಾಸನಭಾಜನಕಥಾಯಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೇ ವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಸೇನಾಸನಭಾಜನಮೇವಾಹ। ತತ್ಥ ಉತುಕಾಲೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಚ ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಚಾತಿ ಕಾಲವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ನಾಮ ದುವಿಧೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ತತ್ಥ ಉತುಕಾಲೇತಿ ಹೇಮನ್ತಗಿಮ್ಹಾನಉತುಕಾಲೇ। ವಸ್ಸಾವಾಸೇತಿ ವಸ್ಸಾನಕಾಲೇ। ಭಿಕ್ಖುಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ಅಕಾಲೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ ದಾಯಕೇಹಿ ‘‘ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ದಿನ್ನಸಙ್ಘಿಕಸೇನಾಸನತ್ತಾ। ಏಕೇಕಂ ಪರಿವೇಣನ್ತಿ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಏಕೇಕಂ ಪರಿವೇಣಂ। ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಲದ್ಧಪರಿವೇಣೇ। ದೀಘಸಾಲಾತಿ ಚಙ್ಕಮನಸಾಲಾ। ಮಣ್ಡಲಮಾಳೋತಿ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾ। ಅನುದಹತೀತಿ ಪೀಳೇತಿ। ಅದಾತುಂ ನ ಲಭತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಅದೇನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಬಾಹನೇ ಪವಿಸನತೋ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ। ಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಪನಾತಿ ಅರಿಯದೇಸೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತೇ ಕಿರ ತಥಾ ಪಞ್ಞಾಪೇನ್ತಿ।
೨೧೯. ನ ಗೋಚರಗಾಮೋ ಘಟ್ಟೇತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತಿ ‘‘ನ ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ’’ತಿಆದಿನಾ। ವಿತಕ್ಕಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ನೀಹಾರೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚಯೇ ದಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಏವರೂಪಂ ವಿತಕ್ಕಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ। ತೇಸು ಚೇ ಏಕೋತಿ ತೇಸು ಮನುಸ್ಸೇಸು ಏಕೋ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೋ। ಭಣ್ಡಪಟಿಚ್ಛಾದನನ್ತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದನಭಣ್ಡಂ, ಸರೀರಪಟಿಚ್ಛಾದನಂ ಚೀವರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುದ್ಧಚಿತ್ತತ್ತಾವ ಅನವಜ್ಜನ್ತಿ ಇದಂ ಪುಚ್ಛಿತಕ್ಖಣೇ ಕಾರಣಾಚಿಕ್ಖಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ನ ಹೋತಿ ಅಸುದ್ಧಚಿತ್ತಸ್ಸಪಿ ಪುಚ್ಛಿತಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ದೋಸಾಭಾವಾ। ಏವಂ ಪನ ಗತೇ ಮಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಅಗಮನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
ಪಟಿಜಗ್ಗಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ಖಣ್ಡಫುಲ್ಲಾಭಿಸಙ್ಖರಣಸಮ್ಮಜ್ಜನಾದೀಹಿ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತಬ್ಬಾನಿ। ಮುಣ್ಡವೇದಿಕಾಯಾತಿ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ಹಮ್ಮಿಯವೇದಿಕಾಯ ಘಟಾಕಾರಸ್ಸ ಉಪರಿ ಚತುರಸ್ಸವೇದಿಕಾಯ। ಕತ್ಥ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಾಯ ಯತೋ ಪಕತಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ, ತತ್ಥ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾ। ಕಸ್ಮಾ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿಆದಿ ಯತೋ ಪಕತಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ, ತತ್ಥಾಪಿ ಪುಚ್ಛನಸ್ಸ ಕಾರಣಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಪಟಿಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ವಿಹಾರತೋ ಅಪಸಕ್ಕಿತ್ವಾ। ತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯೋಜನದ್ವಿಯೋಜನನ್ತರೇ ಹೋತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಉಪನಿಕ್ಖೇಪನ್ತಿ ಖೇತ್ತಂ ವಾ ನಾಳಿಕೇರಾದಿಆರಾಮಂ ವಾ ಕಹಾಪಣಾದೀನಿ ವಾ ಆರಾಮಿಕಾನಂ ನಿಯ್ಯಾತೇತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ವಡ್ಢಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕತ್ಥಾಯ ಹೋತೂ’’ತಿ ದಿನ್ನಂ। ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸೇನಾಸನೇ ಇತಿ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯೇತಿ ಏವಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಸದ್ಧಾಯ ದಾತಬ್ಬೇ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಲಾಭವಿಸಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ।
ವತ್ಥು ಪನಾತಿ ತತ್ರುಪ್ಪಾದೇ ಉಪ್ಪನ್ನರೂಪಿಯಂ, ತಞ್ಚ ‘‘ತತೋ ಚತುಪಚ್ಚಯಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ದಿನ್ನಖೇತ್ತಾದಿತೋ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಾನಂ ಹತ್ಥೇ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ದಾಯಕೇಹಿ ದಿನ್ನವತ್ಥುಸದಿಸಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಾನಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಸಙ್ಘಸುಟ್ಠುತಾಯಾತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಹಿತಾಯ ಪುಗ್ಗಲವಸೇನೇವ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಪರತೋ ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನ ಭಿಕ್ಖೂ ಚೀವರೇನ ಕಿಲಮನ್ತಿ, ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ತಣ್ಡುಲಭಾಗಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಚೀವರಂ ಕಾತುಂ ರುಚ್ಚತೀತಿಆದಿನಾ ಪುಗ್ಗಲಪರಾಮಾಸವಸೇನೇವ ಕಾತಬ್ಬಂ, ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಚೀವರೇನ ಕಿಲಮತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಪನ ಸಙ್ಘಪರಾಮಾಸವಸೇನ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡವಸೇನಾತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ಚೀವರತಣ್ಡುಲಾದಿವಸೇನೇವ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಚ-ಕಾರೋ ಚೇತ್ಥ ಪನಸದ್ದತ್ಥೇ ವತ್ತತಿ, ನ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಪುಗ್ಗಲವಸೇನೇವ ಕಪ್ಪಿಯಭಣ್ಡವಸೇನ ಚ ಅಪಲೋಕನಪ್ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಂ ಪನ ಏವಂ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
ಚೀವರಪಚ್ಚಯಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾತಿ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯತತ್ರುಪ್ಪಾದವಸೇನ ತಸ್ಮಿಂ ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಲಬ್ಭಮಾನಚೀವರಸಙ್ಖಾತಂ ಪಚ್ಚಯಂ ‘‘ಏತ್ತಕ’’ನ್ತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ। ಸೇನಾಸನಸ್ಸಾತಿ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಣಸ್ಸ। ವುತ್ತನ್ತಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ। ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಏವಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ, ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಸ್ಸ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ಗಹಣಂ ಅಸಾರುಪ್ಪಂ, ತಸ್ಮಾ ಉಭೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಗಾಹೇಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸಮ್ಮತಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಸ್ಸ ಆಣತ್ತಿಯಾ ಅಞ್ಞೇನ ಗಹಿತೋಪಿ ಗಾಹೋ ರುಹತಿಯೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಟ್ಠಪಿ ಸೋಳಸಪಿ ಜನೇ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಉದಾಹು ಏಕತೋತಿ? ಏಕತೋಪಿ ವಟ್ಟತಿ। ಏಕಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಏಕತೋ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ನಿಗ್ಗಹಕಮ್ಮಮೇವ ಹಿ ಸಙ್ಘೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನ ಕರೋತಿ। ಸಮ್ಮುತಿದಾನಂ ಪನ ಬಹೂನಮ್ಪಿ ಏಕತೋ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ತೇನೇವ ಸತ್ತಸತಿಕಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಉಬ್ಬಾಹಿಕಸಮ್ಮುತಿಯಂ ಅಟ್ಠಪಿ ಜನಾ ಏಕತೋ ಸಮ್ಮತಾತಿ। ಆಸನಘರನ್ತಿ ಪಟಿಮಾಘರಂ। ಮಗ್ಗೋತಿ ಉಪಚಾರಸೀಮಬ್ಭನ್ತರಗತೇ ಗಾಮಾಭಿಮುಖಮಗ್ಗೇ ಕತಸಾಲಾ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ಪೋಕ್ಖರಣಿರುಕ್ಖಮೂಲಾದೀಸುಪಿ। ರುಕ್ಖಮೂಲಾದಯೋ
೨೨೦. ಮಹಾಲಾಭಪರಿವೇಣಕಥಾಯಂ ಲಭನ್ತೀತಿ ತತ್ರ ವಾಸಿನೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಲಭನ್ತಿ। ವಿಜಟೇತ್ವಾತಿ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಪಹೋನಕಪ್ಪಮಾಣೇನ ವಿಯೋಜೇತ್ವಾ। ಆವಾಸೇಸೂತಿ ಸೇನಾಸನೇಸು। ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಕ್ಖಿಪನಂ ಪವಿಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಮಹಾಲಾಭೇ ಪರಿವೇಣೇ ವಸಿತ್ವಾ ಚೇತಿಯೇ ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾವ ಲಾಭೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
೨೨೧. ಪಚ್ಚಯಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತೀತಿ ಚೀವರಪಚ್ಚಯಂ ನಾಧಿವಾಸೇತಿ। ಅಯಮ್ಪೀತಿ ತೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಪಚ್ಚಯೋಪಿ। ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಾಟಕಂ ದೇನ್ತೀತಿ ಪಚ್ಚಯದಾಯಕಾ ದೇನ್ತಿ। ಏತೇನ ಗಹಟ್ಠೇಹಿ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾನಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಥ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ದೇಮಾತಿ ವದನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾನಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಹರಿತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ವಸ್ಸಂ ವುತ್ಥಭಿಕ್ಖೂನನ್ತಿ ಪಂಸುಕೂಲಿಕತೋ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ। ಉಪನಿಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಗಾಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖೇ ವಾ ಮಣ್ಡಪೇ ವಾ ವಸಿತ್ವಾ ಚೇತಿಯೇ ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಏವಂ ಉಪನಿಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಗಾಹೇತಬ್ಬಂ।
ಪಾಟಿಪದಅರುಣತೋತಿಆದಿ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕದಿವಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕಂ ಪನ ಪಾಟಿಪದಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾಪಿ ಗಾಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ‘‘ಕತ್ಥ ನು ಖೋ ವಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕತ್ಥ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಫಾಸು ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕತ್ಥ ವಾ ಪಚ್ಚಯೇ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ವಿತಕ್ಕೇನ ಚರತೀತಿ ವಿತಕ್ಕಚಾರಿಕೋ। ಇದಾನಿ ಯಂ ದಾಯಕಾ ಪಚ್ಛಿಮವಸ್ಸಂವುತ್ಥಾನಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ದೇತಿ, ತತ್ಥ ಪಟಿಪಜ್ಜನವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಚ್ಛಿಮವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕದಿವಸೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ಆಗನ್ತುಕೋ ಚೇ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಚೀವರೇ ಗಾಹಿತೇ ಪಚ್ಛಾ ಆಗತೋ ಆಗನ್ತುಕೋ ಭಿಕ್ಖು। ಪತ್ತಟ್ಠಾನೇತಿ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಆಗನ್ತುಕಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಠಮವಸ್ಸೂಪಗತಾತಿ ಆಗನ್ತುಕಸ್ಸ ಆಗಮನತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಪಚ್ಛಿಮಿಕಾಯ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾಯ ವಸ್ಸೂಪಗತಾ। ಲದ್ಧಂ ಲದ್ಧನ್ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ದಾಯಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಆಗತಾಗತಸಾಟಕಂ।
ಸಾದಿಯನ್ತಾಪಿ ಹಿ ತೇನೇವ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಸ್ಸ ಸಾಮಿನೋತಿ ಛಿನ್ನವಸ್ಸತ್ತಾ ವುತ್ತಂ। ಪಠಮಮೇವ ಕತಿಕಾಯ ಕತತ್ತಾ ‘‘ನೇವ ಅದಾತುಂ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ದಾತಬ್ಬಂ ವಾರೇನ್ತಾನಂ ಗೀವಾ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತೇಸಮೇವ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವಸ್ಸೂಪಗತೇಸು ಅಲದ್ಧವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಾನಂ ಏಕಚ್ಚಾನಮೇವ ದಾತಬ್ಬಂ। ಭತಿನಿವಿಟ್ಠನ್ತಿ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ವಿಯ ನಿವಿಟ್ಠಂ ಪರಿಯಿಟ್ಠಂ। ಭತಿನಿವಿಟ್ಠನ್ತಿ ವಾ ಪಾನೀಯುಪಟ್ಠಾನಾದಿಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಲದ್ಧಂ। ಸಙ್ಘಿಕಂ ಪನಾತಿಆದಿ ಕೇಸಞ್ಚಿ ವಾದದಸ್ಸನಂ। ತತ್ಥ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಪನ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಗಾಹಿತನ್ತಿ ತತ್ರುಪ್ಪಾದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಗಾಹಿತನ್ತಿ ‘‘ಛಿನ್ನವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಞ್ಚ ಇದಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಞ್ಚ ಇಮೇಸಂ ದಾತುಂ ರುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಅನನ್ತರೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಬ್ಭನ್ತೋಪಿ ಲಭತೇವ, ಪಗೇವ ಛಿನ್ನವಸ್ಸೋ। ಪಚ್ಚಯವಸೇನ ಗಾಹಿತಂ ಪನ ತೇಮಾಸಂ ವಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತುಂ ಅತ್ತನಾ ದಾಯಕೇಹಿ ಚ ಅನುಮತತ್ತಾ ಭತಿನಿವಿಟ್ಠಮ್ಪಿ ಛಿನ್ನವಸ್ಸೋಪಿ ವಿಬ್ಭನ್ತೋಪಿ ನ ಲಭತೀತಿ ಕೇಚಿ ಆಚರಿಯಾ ವದನ್ತಿ। ಇದಞ್ಚ ಪಚ್ಛಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಮಾಣಂ, ತೇನೇವ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕದಿವಸೇ ಏವಂ ದಾಯಕೇಹಿ ದಿನ್ನಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ಗಹಿತಭಿಕ್ಖುನೋ ವಸ್ಸಚ್ಛೇದಂ ಅಕತ್ವಾ ವಾಸೋವ ಹೇಟ್ಠಾ ವಿಹಿತೋ, ನ ಪಾನೀಯುಪಟ್ಠಾನಾದಿಭತಿಕರಣಮತ್ತಂ। ಯದಿ ಹಿ ತಂ ಭತಿನಿವಿಟ್ಠಮೇವ ಸಿಯಾ, ಭತಿಕರಣಮೇವ ವಿಧಾತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಾ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಗಾಹಿತಂ ಛಿನ್ನವಸ್ಸಾದಯೋ ನ ಲಭನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
‘‘ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಸ್ಸಂವುತ್ಥೋ ಭಿಕ್ಖು ವಿಬ್ಭಮತಿ, ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ತ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೩೭೪-೩೭೫) ವಚನತೋ ‘‘ವತಟ್ಠಾನೇ…ಪೇ॰… ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ಏತೇನ ವುತ್ಥವಸ್ಸಾನಮ್ಪಿ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಭಾಗೋ ಸಙ್ಘಿಕತೋ ಅಮೋಚಿತೋ ತೇಸಂ ವಿಬ್ಭಮೇನ ಸಙ್ಘಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಮನುಸ್ಸೇತಿ ದಾಯಕಮನುಸ್ಸೇ। ಲಭತೀತಿ ‘‘ಮಮ ಪತ್ತಭಾವಂ ಏತಸ್ಸ ದೇಥಾ’’ತಿ ದಾಯಕೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇನ್ತೇನೇವ ಸಙ್ಘಿಕತೋ ವಿಯೋಜಿತಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ। ವರಭಾಗಂ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ಪಠಮಗಾಹತ್ತಾ, ಥೇರೇನ ಪುಬ್ಬೇ ಪಠಮಭಾಗಸ್ಸ ಗಹಿತತ್ತಾ, ಇದಾನಿ ಗಯ್ಹಮಾನಸ್ಸ ದುತಿಯಭಾಗತ್ತಾ ಚ ವುತ್ತಂ।
೨೨೨. ಇದಾನಿ ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಯಮಪರೋಪೀ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅಪರೋಪೀತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹದ್ವಯತೋ ಅಞ್ಞೋಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನನು ಚ ‘‘ಅಯಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ನಾಮ ದುವಿಧೋ ಹೋತಿ ಉತುಕಾಲೇ ಚ ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ‘‘ಅಯಮಪರೋಪೀ’’ತ್ಯಾದಿ ವುತ್ತೋತಿ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ದಿವಸವಸೇನ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಅಪರಜ್ಜುಗತಾಯ ಆಸಾಳ್ಹಿಯಾತಿ ಪಠಮವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕದಿವಸಭೂತಂ ಆಸಾಳ್ಹಿಪುಣ್ಣಮಿಯಾ ಪಾಟಿಪದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಮಾಸಗತಾಯ ಆಸಾಳ್ಹಿಯಾತಿ ದುತಿಯವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕದಿವಸಭೂತಸಾವಣಪುಣ್ಣಮಿಯಾ ಪಾಟಿಪದಂ। ಅಪರಜ್ಜುಗತಾಯ ಪವಾರಣಾತಿ ಅಸ್ಸಯುಜಪುಣ್ಣಮಿಯಾ ಪಾಟಿಪದಂ।
೨೨೩. ಉತುಕಾಲೇ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ನ ಲಭತೀತಿ ಹೇಮನ್ತಗಿಮ್ಹೇಸು ಅಞ್ಞೇ ಸಮ್ಪತ್ತಭಿಕ್ಖೂ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ನ ಲಭತಿ। ನವಕಮ್ಮನ್ತಿ ನವಕಮ್ಮಸಮ್ಮುತಿ। ಅಕತನ್ತಿ ಅಪರಿಸಙ್ಖತಂ। ವಿಪ್ಪಕತನ್ತಿ ಅನಿಟ್ಠಿತಂ। ಏಕಂ ಮಞ್ಚಟ್ಠಾನಂ ದತ್ವಾತಿ ಏಕಂ ಮಞ್ಚಟ್ಠಾನಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಂ ದತ್ವಾ। ತಿಭಾಗನ್ತಿ ತತಿಯಭಾಗಂ। ಏವಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಮ್ಪಿ ಥಾವರೇನ ಥಾವರಂ ಪರಿವತ್ತನಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಪವಿಸತಿ, ನ ಇತರಥಾ ಸಬ್ಬಸೇನಾಸನವಿಸ್ಸಜ್ಜನತೋ ಸಚೇ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀನಂ ದಾತುಕಾಮೋ ಹೋತೀತಿ ಸಚೇ ಸೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭಣ್ಡಠಪನಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ವಾ ದಾತುಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ, ಅತ್ತನೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀನಞ್ಞೇವ ದಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತಾದಿಸಸ್ಸ ‘‘ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಏವಞ್ಹೀತಿಆದಿಮ್ಹಿ ಚಯಾನುರೂಪಂ ತತಿಯಭಾಗೇ ವಾ ಉಪಡ್ಢಭಾಗೇ ವಾ ಗಹಿತೇ ತಂ ಭಾಗಂ ದಾತುಂ ಲಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೇನಾತಿ ತೇಸು ದ್ವೀಸು ತೀಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಯೇನ। ಸೋ ಸಾಮೀತಿ ತಸ್ಸಾ ಭೂಮಿಯಾ ವಿಹಾರಕರಣೇ ಸೋವ ಸಾಮೀ, ತಂ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ಇತರೇನ ನ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
೨೨೪. ಅಕತಟ್ಠಾನೇತಿ ಸೇನಾಸನತೋ ಬಹಿ ಚಯಾದೀನಂ ಅಕತಟ್ಠಾನೇ। ಚಯಂ ವಾ ಪಮುಖಂ ವಾತಿ ಸಙ್ಘಿಕಸೇನಾಸನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತತೋ ಬಹಿ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಸೇನಾಸನಂ ವಾ। ಬಹಿಕುಟ್ಟೇತಿ ಕುಟ್ಟತೋ ಬಹಿ, ಅತ್ತನೋ ಕತಟ್ಠಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಚತುಪಚ್ಚಯಸಾಧಾರಣಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೨೨೫. ಚತುಪಚ್ಚಯಸಾಧಾರಣಕಥಾಯಂ ಸಮ್ಮತೇನ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕವಿಸ್ಸಜ್ಜಕೇನಾತಿ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ವಾ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮೇನ ವಾ ಸಮ್ಮತೇನ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕವಿಸ್ಸಜ್ಜಕಸಮ್ಮುತಿಲದ್ಧೇನ। ಅವಿಭತ್ತಂ ಸಙ್ಘಿಕಭಣ್ಡನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀತಿ ಏತ್ಥ ಅವಿಭತ್ತಂ ಸಙ್ಘಿಕಭಣ್ಡನ್ತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚುಪ್ಪತ್ತಿಆಕಾರದಸ್ಸನಂ, ಏವಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಅಪುಚ್ಛಿತ್ವಾವ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ಏತ್ತಕಸ್ಸ ಸಙ್ಘಿಕಭಣ್ಡಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನತ್ಥಾಯೇವ ಸಮಗ್ಗಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅನುಮತಿಯಾ ಕತಸಮ್ಮುತಿಕಮ್ಮತ್ತಾ। ಗುಳಪಿಣ್ಡೇ…ಪೇ॰… ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ಗುಳಪಿಣ್ಡಂ ತಾಲಪಕ್ಕಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸಪೀತಿ ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಂ। ಅಞ್ಞೇನ ಕಾರಣೇನ ಬಹಿಸೀಮಗತಸ್ಸಪಿ ಏಸೇವ ಓದನಪಟಿವೀಸೋತಿ ಸಙ್ಘಭತ್ತಾದಿಸಙ್ಘಿಕಓದನಪಟಿವೀಸೋ। ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಠಿತಸ್ಸಾತಿ ಅನಾದರೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ಅನ್ತೋಉಪಚಾರಸೀಮಾಯಂ ಠಿತಸ್ಸೇವ ಗಾಹೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಂ ಪತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೨೫) ‘‘ಬಹಿಉಪಚಾರಸೀಮಾಯ ಠಿತಾನಂ ಗಾಹೇಥಾತಿ ವದನ್ತಿ, ನ ಗಾಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ಅನ್ತೋಗಾಮಟ್ಠಾನಮ್ಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಅವುತ್ತಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ, ಅನ್ತೋಗಾಮಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಬಹಿಗಾಮಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ
ಚತುಪಚ್ಚಯಸಾಧಾರಣಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ
ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಜನೀಯವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ
ಅಟ್ಠವೀಸತಿಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ।
ವಿಹಾರವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾವಣ್ಣನಾ
ಇದಾನಿ ಚತುಪಚ್ಚಯನ್ತೋಗಧತ್ತಾ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಜನಕಥಾನನ್ತರಂ ವಿಹಾರವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ ಆರಭೀಯತೇ। ತತ್ರಿದಂ ವುಚ್ಚತಿ –
‘‘ಕೋ ವಿಹಾರೋ ಕೇನಟ್ಠೇನ।
ವಿಹಾರೋ ಸೋ ಕತಿವಿಧೋ।
ಕೇನ ಸೋ ಕಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ।
ಕಥಂ ಕೋ ತಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋ॥
‘‘ಕೇನ ಸೋ ಗಾಹಿತೋ ಕಸ್ಸ।
ಅನುಟ್ಠಾಪನಿಯಾ ಕತಿ।
ಕತಿಹಙ್ಗೇಹಿ ಯುತ್ತಸ್ಸ।
ಧುವವಾಸಾಯ ದೀಯತೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕೋ ವಿಹಾರೋತಿ ಚತೂಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ಸೇನಾಸನಸಙ್ಖಾತೋ ಚತೂಸು ಸೇನಾಸನೇಸು ವಿಹಾರಸೇನಾಸನಸಙ್ಖಾತೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನಿವಾಸಭೂತೋ ಪತಿಸ್ಸಯವಿಸೇಸೋ। ಕೇನಟ್ಠೇನ ವಿಹಾರೋತಿ ವಿಹರನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಿಹಾರೋ, ಇರಿಯಾಪಥದಿಬ್ಬಬ್ರಹ್ಮಅರಿಯಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಚತೂಹಿ ವಿಹಾರೇಹಿ ಅರಿಯಾ ಏತ್ಥ ವಿಹರನ್ತೀತ್ಯತ್ಥೋ। ಸೋ ಕತಿವಿಧೋತಿ ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರಗಣಸನ್ತಕವಿಹಾರಪುಗ್ಗಲಿಕವಿಹಾರವಸೇನ ತಿಬ್ಬಿಧೋ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ ‘‘ಚಾತುದ್ದಿಸಂ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಿನ್ನಂ ವಿಹಾರಂ ವಾ ಪರಿವೇಣಂ ವಾ ಆವಾಸಂ ವಾ ಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಖುದ್ದಕಮ್ಪಿ ಅಭಿಯುಞ್ಜತೋ ಅಭಿಯೋಗೋ ನ ರುಹತಿ, ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಮ್ಪಿ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಸಬ್ಬೇಸಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಾಭಾವತೋ। ನ ಹೇತ್ಥ ಸಬ್ಬೇ ಚಾತುದ್ದಿಸಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ। ದೀಘಭಾಣಕಾದಿಭೇದಸ್ಸ ಪನ ಗಣಸ್ಸ, ಏಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಸನ್ತಕಂ ಅಭಿಯುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಸಕ್ಕೋತಿ ತೇ ಧುರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತುಂ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಆರಾಮೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ। ಇಮಿನಾ ದಾಯಕಸನ್ತಕೋ ವಿಹಾರೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ದೀಪೇತಿ।
ಕೇನ ಸೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಖತ್ತಿಯೇನ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸೋ ವಿಹಾರೋ ದಾತಬ್ಬೋ। ಕಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಗಣಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ದಾತಬ್ಬೋ। ಕಥಂ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇತಿ, ‘‘ಇಮಂ ವಿಹಾರಂ ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ, ಯದಿ ಗಣಸ್ಸ, ‘‘ಇಮಂ ವಿಹಾರಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾನಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ, ಯದಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ, ‘‘ಇಮಂ ವಿಹಾರಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ದಾತಬ್ಬೋ। ಕೋ ತಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋತಿ ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇತಿ, ಸಙ್ಘೋ ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋ। ಯದಿ ಗಣಸ್ಸ ದೇತಿ, ಗಣೋ ತಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋ। ಯದಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೇತಿ, ಪುಗ್ಗಲೋ ತಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋತಿ। ತಥಾ
ಕೇನ ಸೋ ಗಾಹಿತೋತಿ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕೇನ ಸೋ ವಿಹಾರೋ ಗಾಹಿತೋ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ, ಯೋ ನ ಛನ್ದಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ನ ದೋಸಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ನ ಮೋಹಾಗತಿಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಏವಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬೋ, ಪಠಮಂ ಭಿಕ್ಖು ಯಾಚಿತಬ್ಬೋ, ಯಾಚಿತ್ವಾ ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಟಿಬಲೇನ ಸಙ್ಘೋ ಞಾಪೇತಬ್ಬೋ –
‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ, ಸಙ್ಘೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಂ ಸಮ್ಮನ್ನೇಯ್ಯ, ಏಸಾ ಞತ್ತಿ।
‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಸಙ್ಘೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಂ ಸಮ್ಮನ್ನತಿ। ಯಸ್ಸಾಯಸ್ಮತೋ ಖಮತಿ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಸ್ಸ ಸಮ್ಮುತಿ, ಸೋ ತುಣ್ಹಸ್ಸ। ಯಸ್ಸ ನಕ್ಖಮತಿ, ಸೋ ಭಾಸೇಯ್ಯ।
‘‘ಸಮ್ಮತೋ
ಕಸ್ಸ ಸೋ ಗಾಹಿತೋತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸೋ ವಿಹಾರೋ ಗಾಹಿತೋ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಠಮಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಣೇತುಂ, ಭಿಕ್ಖೂ ಗಣೇತ್ವಾ ಸೇಯ್ಯಾ ಗಣೇತುಂ, ಸೇಯ್ಯಾ ಗಣೇತ್ವಾ ಸೇಯ್ಯಗ್ಗೇನ ಗಾಹೇತು’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೩೧೮)। ಅನುಟ್ಠಾಪನಿಯಾ ಕತೀತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಾ ವುಡ್ಢತರೋ ಗಿಲಾನೋ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕೋ ಸಙ್ಘತೋ ಲದ್ಧಸೇನಾಸನೋತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣಿಯಂ (ಕಙಖಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಅನುಪಖಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ವುಡ್ಢೋ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ವುಡ್ಢತಾಯ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯೋ
ಕತಿಹಙ್ಗೇಹಿ ಯುತ್ತಸ್ಸ ಧುವವಾಸಾಯ ದೀಯತೇತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ದ್ವೀಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಯುತ್ತಸ್ಸ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರೋ ದೀಯತೇ। ಕತಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ? ಬಹೂಪಕಾರತಾಯ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಾಯ ಚೇತಿ। ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಬಹೂಪಕಾರತನ್ತಿ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕತಾದಿಬಹುಉಪಕಾರಭಾವಂ, ನ ಕೇವಲಂ ಇದಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚಾ’ತಿ। ತೇನ ಬಹೂಪಕಾರತ್ತೇಪಿ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತ್ತಾಭಾವೇ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತ್ತೇಪಿ ಬಹೂಪಕಾರತ್ತಾಭಾವೇ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ ವಿನಯತ್ಥಮಞ್ಜೂಸಾಯಂ (ಕಙಖಾ॰ ಅಭಿ॰ ಟೀ॰ ಅನುಪಖಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ವಚನತೋ। ಓಮಕಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಏಕೇನ ಅಙ್ಗೇನ ಯುತ್ತಸ್ಸಪಿ। ಕತಮೇನ ಏಕೇನ ಅಙ್ಗೇನ? ಬಹೂಪಕಾರತಾಯ ವಾ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಾಯ ವಾ। ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋತಿ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ಬಹೂಪಕಾರತಂ, ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾದೀನಂ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋ’’ತಿ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೩.೧೧೯-೧೨೧) ವಚನತೋ।
ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಪನ ದುವಿಧೋ ಉತುಕಾಲೇ ಚ ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಚಾತಿ ಕಾಲವಸೇನ। ಅಥ ವಾ ತಯೋ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾ ಪುರಿಮಕೋ ಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕೋತಿ। ತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೋವ। ‘‘ಉತುಕಾಲೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕೋ ಚ ತಙ್ಖಣಪಟಿಸಲ್ಲಾನೋ ಚಾತಿ ದುಬ್ಬಿಧೋ। ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಪುರಿಮಕೋ ಚ ಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಚಾತಿ ದುಬ್ಬಿಧೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾ’’ತಿ ಆಚರಿಯಾ
ಇದಾನಿ ಪನ ಏಕಚ್ಚೇ ಆಚರಿಯಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸಬ್ಬೇ ವಿಹಾರಾ ಸಙ್ಘಿಕಾವ, ಪುಗ್ಗಲಿಕವಿಹಾರೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಕಸ್ಮಾ? ವಿಹಾರದಾಯಕಾನಂ ವಿಹಾರದಾನಕಾಲೇ ಕುಲೂಪಕಾ ‘ಇಮಂ ವಿಹಾರಂ ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಮಾ’ತಿ ವಚೀಭೇದಂ ಕಾರಾಪೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ನವವಿಹಾರಾಪಿ ಸಙ್ಘಿಕಾ ಏವ। ಏಕಚ್ಚೇಸು ವಿಹಾರೇಸು ಏವಂ ಅವತ್ವಾ ದೇನ್ತೇಸುಪಿ ‘ತಸ್ಮಿಂ ಜೀವನ್ತೇ ಪುಗ್ಗಲಿಕೋ ಹೋತಿ, ಮತೇ ಸಙ್ಘಿಕೋಯೇವಾ’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪೋರಾಣಕವಿಹಾರಾಪಿ ಸಙ್ಘಿಕಾವ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ತತ್ರೇವಂ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬೋ – ವಚೀಭೇದಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ದಿನ್ನವಿಹಾರೇಸುಪಿ ದಾಯಕಾ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕರೋನ್ತಾ ನಾಮ ಅಪ್ಪಕಾ, ‘‘ಇಮಂ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುಂ ಇಮಂ ನಾಮ ಥೇರಂ ವಸಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪುತ್ತದಾರಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾದೀಹಿ ಸಮ್ಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇನ್ತಿ, ಪತಿಟ್ಠಾನಕಾಲೇ ಅವದನ್ತಾಪಿ ದಾನಕಾಲೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ವದನ್ತಿ। ಅಥ ಪನ ಕುಲೂಪಕಾ ದಾನಕಾಲೇ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ವದಾಪೇನ್ತಿ, ಏವಂ ವದನ್ತಾಪಿ ದಾಯಕಾ ಅಪ್ಪಕಾ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದೇನ್ತಿ, ಬಹುತರಾ ಅತ್ತನೋ ಕುಲೂಪಕಮೇವ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದೇನ್ತಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಕುಲೂಪಕಾನಂ ವಚನಂ ನವಸು ಅಧಮ್ಮಿಕದಾನೇಸು ‘‘ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪರಿಣತಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಣಾಮೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೬೬೦; ಪಾಚಿ॰ ೪೯೨) ವುತ್ತಂ ಏಕಂ ಅಧಮ್ಮಿಕದಾನಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಜೀವನ್ತೇ ಪುಗ್ಗಲಿಕೋ, ಮತೇ ಸಙ್ಘಿಕೋ’’ತಿ ಅಯಂ ಪಾಠೋ ಮೂಲಪುಗ್ಗಲಿಕವಿಸಯೇ ನ ಆಗತೋ, ಮೂಲಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರಂ ಜಗ್ಗಾಪೇತುಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕಕಾರಾಪನಟ್ಠಾನೇ ಆಗತೋ, ತಸ್ಮಾ ನವವಿಹಾರಾಪಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದಿನ್ನಾ ಸನ್ತಿಯೇವ। ಪೋರಾಣಕವಿಹಾರಾಪಿ ಮೂಲೇ ಪುಗ್ಗಲಿಕವಸೇನ
ಅಞ್ಞೇ ಪನ ಆಚರಿಯಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರಾ ನಾಮ ನ ಸನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇ ಪುಗ್ಗಲಿಕಾವ। ಕಸ್ಮಾ? ನವವಿಹಾರಾಪಿ ಪತಿಟ್ಠಾಪನಕಾಲೇ ದಾನಕಾಲೇ ಚ ಕುಲೂಪಕಭಿಕ್ಖುಂಯೇವ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕಾವ, ಪೋರಾಣಕವಿಹಾರಾಪಿ ಸಿಸ್ಸಾನುಸಿಸ್ಸೇಹಿ ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ಏವ ಪರಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ, ನ ಕದಾಚಿ ಸಙ್ಘೇನ ಪರಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕಾವ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಸಙ್ಘಿಕಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ತತ್ರಾಪ್ಯೇವಂ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಂ – ನವವಿಹಾರೇಪಿ ಪತಿಟ್ಠಾನಕಾಲೇಪಿ ದಾನಕಾಲೇಪಿ ಏಕಚ್ಚೇ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ
ಅಪರೇ
ಕಥಂ? ‘‘ಯೇನ ವಿಹಾರೋ ಕಾರಿತೋ, ಸೋ ವಿಹಾರಸಾಮಿಕೋ’’ತಿ ವಚನಂ ಪುಬ್ಬವೋಹಾರವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ನ ಇದಾನಿ ಇಸ್ಸರವಸೇನ ಯಥಾ ಜೇತವನಂ, ಪತ್ತಸ್ಸಾಮಿಕೋತ್ಯಾದಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಜೇತಸ್ಸ ರಾಜಕುಮಾರಸ್ಸ ವನಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಜೇತವನನ್ತಿ ವಿಗ್ಗಹೇ ಕತೇ ಯದಿಪಿ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಪತಿಟ್ಠಾಪನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ರಾಜಕುಮಾರೋ ತಸ್ಸ ಉಯ್ಯಾನಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾಪಿ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಕಿಣಿತಕಾಲತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಇಸ್ಸರಭೂತಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಪುಬ್ಬವೋಹಾರವಸೇನ ಸಬ್ಬದಾಪಿ ಜೇತವನನ್ತ್ವೇವ
ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ಸನ್ತೇಸುಪಿ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಾದೀಸು ವಿಹಾರದಾಯಕೇಸು ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತು’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಚೂಳವ॰ ೩೧೭) ಸಙ್ಘೇನ ಸಮ್ಮತಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಂ ಅನುಜಾನಿತ್ವಾ, ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ…ಪೇ॰… ಸೇಯ್ಯಗ್ಗೇನ ಗಾಹೇತು’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಚೂಳವ॰ ೩೧೮) ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಸ್ಸೇವ ವಿಚಾರೇತುಂ ಇಸ್ಸರಭಾವಸ್ಸ ವಚನತೋ ಚ ‘‘ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಭೂಮಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಸೇನಾಸನಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಯೇನ ಸಾ ಭೂಮಿ ಪಠಮಂ ಗಹಿತಾ, ಸೋ ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಉಭೋಪಿ ಪುಗ್ಗಲಿಕಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋಯೇವ ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಯೋ ಪನ ಸಙ್ಘಿಕಂ ವಲ್ಲಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಆಹರಿಮೇನ ಉಪಕರಣೇನ ಸಙ್ಘಿಕಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತಿ, ಉಪಡ್ಢಂ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಉಪಡ್ಢಂ ಪುಗ್ಗಲಿಕ’’ನ್ತಿ ಚ ಸಙ್ಘಪುಗ್ಗಲಾನಂಯೇವ ಸಾಮಿಭಾವಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ।
‘‘ತಸ್ಸ ವಾ ಕುಲೇ ಯೋ ಕೋಚಿ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಭಾವದೀಪಕಂ ನ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಗಮಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು ದಿಸಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ವಿಹಾರೇ ಆಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಭಿಕ್ಖುಸಾಮಣೇರಆರಾಮಿಕೇಸು
‘‘ಪಚ್ಛಿನ್ನೇ ‘‘ನವ ಅಧಮ್ಮಿಕಾನಿ ದಾನಾನೀತಿ…ಪೇ॰… ಏವಂ ವುತ್ತಾನಿ। ನವ ಪಟಿಗ್ಗಹಪರಿಭೋಗಾತಿ ಏತೇಸಂಯೇವ ದಾನಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಾ ಚ ಪರಿಭೋಗಾ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ಯದಿ ರಾಜಾದಯೋ ಇಸ್ಸರಾತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದೇಯ್ಯುಂ, ತಮ್ಪಿ ದಾನಂ ಅಧಮ್ಮಿಕದಾನಂ ಹೋತಿ, ತಂ ದಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಾ
ಅಥಾಪಿ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯುಂ ‘‘ವಿಹಾರದಾನಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ, ಅಗ್ಗಂ ಬುದ್ಧೇನ ವಣ್ಣಿತನ್ತಿಆದೀಸು (ಚೂಳವ॰ ೨೯೫, ೩೧೫) ‘ಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’ತಿ ಅಯಂ ಸದ್ದೋ ‘ದಾನ’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಾಮಿಸಮ್ಬನ್ಧೋ ನ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಸಮ್ಪದಾನಮೇವ, ‘ದಾಯಕಸ್ಸಾ’ತಿ ಪನ ಸಾಮಿಸಮ್ಬನ್ಧೋ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಾಮಿಭೂತೋ ದಾಯಕೋವ ಇಸ್ಸರೋ, ನ ಸಮ್ಪದಾನಭೂತೋ ಸಙ್ಘೋ’’ತಿ। ತೇ ಏವಂ ವತ್ತಬ್ಬಾ – ‘‘ವಿಹಾರದಾನಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ದಾನಸಮಯೇ ಪವತ್ತವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ನ ದಿನ್ನಸಮಯೇ ಪವತ್ತವಸೇನ। ದಾನಕಾಲೇ ಹಿ ದಾಯಕೋ ಅತ್ತನೋ ವತ್ಥುಭೂತಂ ವಿಹಾರಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ದೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ದಾಯಕೋ ಸಾಮೀ ಹೋತಿ, ಸಙ್ಘೋ ಸಮ್ಪದಾನಂ, ದಿನ್ನಕಾಲೇ ಪನ ಸಙ್ಘೋವ ಸಾಮೀ ಹೋತಿ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ, ನ ದಾಯಕೋ ಪರಿಚ್ಚತ್ತತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘೋ ವಿಚಾರೇತುಂ ಇಸ್ಸರೋ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ ‘‘ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಾಯಕೇಹೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೨೭೩)। ಇದಂ ಪನ ಸದ್ದಲಕ್ಖಣಗರುಕಾ ಸದ್ದಹಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ, ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಚೀವರಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ದಾನಕಾಲೇಯೇವ ದಾಯಕಸನ್ತಕಭಾವೋ ದಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸನ್ತಕಭಾವೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾಕಟೋ, ತಸ್ಮಾ ಇದಮ್ಪಿ ವಚನಂ ದಾಯಕಸನ್ತಕಭಾವಸಾಧಕಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
ಏವಂ ಹೋತು, ತಥಾಪಿ ‘‘ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸಾಮಿಕೋ ವಾ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಧೀತರೋ
ತಥಾಪಿ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯುಂ ‘‘ಜಾತಿಭೂಮಿಯಂ ಜಾತಿಭೂಮಿಕಾ ಉಪಾಸಕಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಧಮ್ಮಿಕತ್ಥೇರಂ ಸತ್ತಹಿ ಜಾತಿಭೂಮಿಕವಿಹಾರೇಹಿ ಪಬ್ಬಾಜಯಿಂಸೂತಿ ವಚನತೋ ದಾಯಕೋ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ। ಇಸ್ಸರತ್ತಾಯೇವ ಹಿ ತೇ ಥೇರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ನೋ ಅನಿಸ್ಸರಾ’’ತಿ, ನ ಖೋ ಪನೇವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಜಾತಿಭೂಮಿಕಾ ಉಪಾಸಕಾ’’ಇಚ್ಚೇವ ಹಿ ವುತ್ತಂ, ನ ‘‘ವಿಹಾರದಾಯಕಾ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ ವಸನ್ತಾ ಬಹವೋ ಉಪಾಸಕಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಧಮ್ಮಿಕತ್ಥೇರಂ ಅಯುತ್ತಚಾರಿತ್ತಾ ಸಕಲಸತ್ತವಿಹಾರತೋ ಪಬ್ಬಾಜಯಿಂಸು, ನ ಅತ್ತನೋ ವಿಹಾರದಾಯಕಭಾವೇನ ಇಸ್ಸರತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಇದಮ್ಪಿ ಉದಾಹರಣಂ ನ ಇಸ್ಸರಭಾವದೀಪಕಂ, ಅಥ ಖೋ ಅಪರಾಧಾನುರೂಪಕರಣಭಾವದೀಪಕನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಯದಾ ದಾಯಕೋ ವಿಹಾರಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ದೇತಿ, ತಸ್ಸ ಮುಞ್ಚಚೇತನಂ ಪತ್ವಾ ದಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೋ ವಾ ತಸ್ಸ ವಂಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ವಾ ಜನಪದಸ್ಸಾಮಿಕರಾಜಾದಯೋ ವಾ ಇಸ್ಸರಾ ಭವಿತುಂ ವಾ ವಿಚಾರೇತುಂ ವಾ ನ ಲಭನ್ತಿ, ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಭೂತೋ ಸಙ್ಘೋ ವಾ ಗಣೋ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಾ ಸೋಯೇವ ಇಸ್ಸರೋ ಭವಿತುಂ ವಾ ವಿಚಾರೇತುಂ ವಾ ಲಭತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
ತತ್ಥ ದಾಯಕಾದೀನಂ ಇಸ್ಸರೋ ಭವಿತುಂ ಅಲಭನಭಾವೋ ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ವತ್ಥುಪರಿಚ್ಚಾಗಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ದಾನಸ್ಸ, ಪಥವಾದಿವತ್ಥುಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ
ಕಥಂ ದಾಯಕಾದೀನಂ ವಿಚಾರೇತುಂ ಅಲಭನಭಾವೋ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ಸನ್ತೇಸುಪಿ ವೇಳುವನವಿಹಾರಾದಿದಾಯಕೇಸು ತೇಸಂ ವಿಚಾರಣಂ ಅನನುಜಾನಿತ್ವಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತು’’ನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸೇವ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಸಮ್ಮುತಿಅನುಜಾನತೋ ಚ ಭಣ್ಡನಕಾರಕೇಸು
ಕಥಂ ಪನ ಸಙ್ಘಾದೀನಂ ಸೇನಾಸನಂ ವಿಚಾರೇತುಂ ಲಭನಭಾವೋ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ? ‘‘ಏವಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ,
ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮತೋ ಸಙ್ಘೇನ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಭಿಕ್ಖು ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕೋ, ಖಮತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ, ತಸ್ಮಾ ತುಣ್ಹೀ, ಏವಮೇತಂ ಧಾರಯಾಮೀತಿ (ಚೂಳವ॰ ೩೧೭)।
ಏವಂ ಸಙ್ಘೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಂ ಸಮ್ಮನ್ನಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ತೇನ ಸಙ್ಘಸಮ್ಮತೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಕವಿಧಾನಂ ಅನುಜಾನಿತುಂ ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಠಮಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಣೇತುಂ, ಭಿಕ್ಖೂ ಗಣೇತ್ವಾ ಸೇಯ್ಯಾ ಗಣೇತುಂ, ಸೇಯ್ಯಾ ಗಣೇತ್ವಾ ಸೇಯ್ಯಗ್ಗೇನ ಗಾಹೇತು’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ ಸಙ್ಘಿಕಸೇನಾಸನಸ್ಸ
‘‘ದೀಘಭಾಣಕಾದಿಭೇದಸ್ಸ ಪನ ಗಣಸ್ಸ ಏಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ದಿನ್ನವಿಹಾರಾದಿಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೇ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಸಮ್ಭವಾ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೦೨) ಆಗಮನತೋ ಚ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಪುಗ್ಗಲಿಕೇ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾಚಿ॰ ೧೧೭) ಆಗಮನತೋ ಚ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ವಿಸ್ಸಾಸೋ ರುಹತಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಅತ್ತನೋ ಪುಗ್ಗಲಿಕಮಿವ ಹೋತೀತಿ ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಆದೀಸು ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೧೨) ವಚನತೋ ಚ ಗಣಸ್ಸ ದಿನ್ನೋ ಗಣಸನ್ತಕವಿಹಾರೋ ಗಣೇನೇವ ವಿಚಾರೀಯತೇ, ನೋ ದಾಯಕಾದೀಹಿ। ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದಿನ್ನೋ ಪುಗ್ಗಲಿಕವಿಹಾರೋಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಪುಗ್ಗಲೇನೇವ ವಿಚಾರೀಯತೇ, ನೋ ದಾಯಕಾದೀಹೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ। ಏವಂ ವಿನಯಪಾಳಿಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಟೀಕಾಸು ಚ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಸಙ್ಘಿಕಗಣಸನ್ತಕಪುಗ್ಗಲಿಕವಸೇನ ತಿವಿಧಸ್ಸೇವ ವಚನತೋ ಚ ತೇಸಂಯೇವ ಸಙ್ಘಗಣಪುಗ್ಗಲಾನಂ ವಿಹಾರವಿಚಾರಣಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಚ ದಾಯಕಸನ್ತಕಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ವಿಸುಂ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ಚ ದಾಯಕಾನಂ ವಿಹಾರವಿಚಾರಣಸ್ಸ ಅನನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಚ ಸಙ್ಘಾದಯೋ ಏವ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಯೇವ ಚ ವಿಚಾರೇತುಂ ಲಭನ್ತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
ಏವಂ ಹೋತು, ತೇಸು ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಭೂತೇಸು ಸಙ್ಘಗಣಪುಗ್ಗಲೇಸು ಸೋ ವಿಹಾರೋ ಕಸ್ಸ ಸನ್ತಕೋ ಹೋತಿ, ಕೇನ ಚ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬೋತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರೇ ತಾವ ‘‘ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೇಸು ಕಾಲಕತೇಸುಪಿ ತದಞ್ಞೋ ಚಾತುದ್ದಿಸಸಙ್ಘೋ ಚ ಅನಾಗತಸಙ್ಘೋ ಚ ಇಸ್ಸರೋ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕೋ, ತೇನ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬೋ। ಗಣಸನ್ತಕೇ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಗಣೇ ಯಾವ ಏಕೋಪಿ ಅತ್ಥಿ, ತಾವ ಗಣಸನ್ತಕೋವ, ತೇನ ಅವಸಿಟ್ಠೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬೋ। ಸಬ್ಬೇಸು ಕಾಲಕತೇಸು
ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ಸಙ್ಘಿಕೇ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಗರುಭಣ್ಡತ್ತಾ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಂ ಅವೇಭಙ್ಗಿಕಂ ಹೋತಿ, ನ ಕಸ್ಸಚಿ ದಾತಬ್ಬಂ। ಗಣಸನ್ತಕಪುಗ್ಗಲಿಕೇಸು ಪನ ತೇಸಂ ಸಾಮಿಕತ್ತಾ ದಾನವಿಸ್ಸಾಸಗ್ಗಾಹಾ ರುಹನ್ತಿ, ‘‘ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಜೀವಮಾನೋಯೇವ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಅದಾಸಿ, ಕೋಚಿ ವಾ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ। ಯಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ, ಯೇನ ಚ ಗಹಿತಂ, ತಸ್ಸೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ದ್ವಿನ್ನಂ ಸನ್ತಕಂ ಹೋತಿ ಅವಿಭತ್ತಂ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲಕತೇ ಇತರೋ ಸಾಮೀ, ಬಹೂನಮ್ಪಿ ಸನ್ತಕೇ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೬೯) ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ।
ಏವಂ ಪನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅದಿನ್ನಂ ‘‘ಮಮಚ್ಚಯೇನ ಅಸುಕಸ್ಸ ಹೋತೂ’’ತಿ ದಾನಂ ಅಚ್ಚಯದಾನತ್ತಾ ನ ರುಹತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪೧೯) ‘‘ಸಚೇ ಹಿ ಪಞ್ಚಸು ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಸು ಯೋ ಕೋಚಿ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘ಮಮಚ್ಚಯೇನ ಮಯ್ಹಂ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಹೋತು, ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಹೋತು, ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ಹೋತು, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಹೋತು, ಮಾತು ಹೋತು, ಪಿತು ಹೋತು, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಹೋತೂ’ತಿ ವದತಿ, ತೇಸಂ ನ ಹೋತಿ, ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ಹೋತಿ। ನ ಹಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ಅಚ್ಚಯದಾನಂ ರುಹತಿ, ಗಿಹೀನಂ ಪನ ರುಹತೀ’’ತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಏಕಚ್ಚೇ ಪನ ವಿನಯಧರಾ ‘‘ಗಿಹೀನನ್ತಿ
ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ – ‘‘ಸಚೇ ಹಿ ಪಞ್ಚಸು ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಸು ಯೋ ಕೋಚಿ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತೋ ಮಮಚ್ಚಯೇನ
ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಾಲಕತೇ ಸಙ್ಘೋ ಸಾಮೀ ಪತ್ತಚೀವರೇ, ಅಪಿಚ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಾ ಬಹೂಪಕಾರಾ, ಅನುಜಾನಾಮಿ
‘‘ದ್ವಿಸಙ್ಗಹಾನಿ ದ್ವೇ ಹೋನ್ತಿ, ತತಿಯಂ ಚತುಸಙ್ಗಹಂ।
ಚತುತ್ಥಂ ನವಕೋಟ್ಠಾಸಂ, ಪಞ್ಚಮಂ ಅಟ್ಠಭೇದನಂ॥
‘‘ಇತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ರಾಸೀಹಿ, ಪಞ್ಚನಿಮ್ಮಲಲೋಚನೋ।
ಪಞ್ಚವೀಸವಿಧಂ ನಾಥೋ, ಗರುಭಣ್ಡಂ ಪಕಾಸಯೀ’’ತಿ॥ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೨೧) –
ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ।
ಇತಿ
ಏವಂ
ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ‘‘ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ನಾಮ ವಸ್ಸಕಾಲವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ, ಉತುಕಾಲವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ, ಧುವವಾಸವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋತಿ ತಿವಿಧೋ ಹೋತಿ। ತೇಸು ವಸ್ಸಕಾಲವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಪುರಿಮವಸ್ಸವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ, ಪಚ್ಛಿಮವಸ್ಸವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋತಿ ದುವಿಧೋ। ಉತುಕಾಲವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋಪಿ ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ, ತಙ್ಖಣಪಟಿಸಲ್ಲಾನವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋತಿ ದುವಿಧೋ’’ತಿ ಆಚರಿಯಾ ವದನ್ತಿ, ಏತಂ ಪಾಳಿಯಾ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ಅಸಮೇನ್ತಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ। ಪಾಳಿಯಞ್ಹಿ (ಚೂಳವ॰ ೩೧೮) ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏತದಹೋಸಿ ‘ಕತಿ ನು ಖೋ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ’ತಿ। ಭಗವತೋ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ – ತಯೋಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾ ಪುರಿಮಕೋ ಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕೋ। ಅಪರಜ್ಜುಗತಾಯ ಆಸಾಳ್ಹಿಯಾ ಪುರಿಮಕೋ ಗಾಹೇತಬ್ಬೋ, ಮಾಸಗತಾಯ ಆಸಾಳ್ಹಿಯಾ ಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಗಾಹೇತಬ್ಬೋ, ಅಪರಜ್ಜುಗತಾಯ ಪವಾರಣಾಯ ಆಯತಿಂ ವಸ್ಸಾವಾಸತ್ಥಾಯ ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕೋ ಗಾಹೇತಬ್ಬೋ। ಇಮೇ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಯೋ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾ’’ತಿ ಏವಂ ಆಗತೋ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ
ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ನಾಮ ಉತುಕಾಲೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ, ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋತಿ ದುವಿಧೋ। ತತ್ಥ ಉತುಕಾಲೋ ನಾಮ ಹೇಮನ್ತಉತುಗಿಮ್ಹಉತುವಸೇನ ಅಟ್ಠ ಮಾಸಾ, ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನಿಯತಾವಾಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯೇ ಯದಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇಸಂ ತದಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ಅಕಾಲೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಅಯಂ ಉತುಕಾಲೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ನಾಮ। ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಪನ ‘‘ಪುರಿಮಕೋ ಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕೋ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತನಯೇನ ತಿವಿಧೋ ಹೋತಿ। ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕೋಪಿ ಹಿ ಆಯತಿಂ ವಸ್ಸಾವಾಸತ್ಥಾಯ ಗಾಹಿತತ್ತಾ ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಮೇವ ಪವಿಸತಿ, ನ ಉತುಕಾಲೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಭಗವತಾ ‘‘ಅಪರಜ್ಜುಗತಾಯ ಪವಾರಣಾಯ ಆಯತಿಂ ವಸ್ಸಾವಾಸತ್ಥಾಯ ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕೋ ಗಾಹೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ। ತಙ್ಖಣಪಟಿಸಲ್ಲಾನವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋತಿ ಚ ನೇವ ಪಾಳಿಯಂ ನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವಿಸುಂ ಆಗತೋ, ಉತುಕಾಲೇ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋಯೇವ ತದಙ್ಗಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋತಿಪಿ ತಙ್ಖಣಪಟಿಸಲ್ಲಾನವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋತಿಪಿ ವದನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉತುಕಾಲವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋಪಿ ‘‘ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ತಙ್ಖಣಪಟಿಸಲ್ಲಾನವಸೇನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋತಿ ದುಬ್ಬಿಧೋ’’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ।
ಅಥಾಪಿ
ಸಮಗ್ಗೋ ಸಙ್ಘೋವ ಧುವವಾಸವಸೇನ ದೇತಿ, ನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕೋತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಕಥಂ ಞಾತಬ್ಬೋತಿ ಚೇ? ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಪನ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕವಿನಯಧರಾದೀನಂ ವಾ ಗಣವಾಚಕಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಾ ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ದೇತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೨೦; ಕಙ್ಖಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಅನುಪಖಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಪನ ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾದೀಹಿ ಬಹೂಪಕಾರಸ್ಸ ಭಾರನಿತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಫಾಸುಕಂ ಆವಾಸಂ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ದೇತೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಪನ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕವಿನಯಧರಗಣವಾಚಕಾಚರಿಯಾನಂ ವಾ ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ದೇತೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭಾರನಿತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ‘‘ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಸೀಮಟ್ಠಕಂ ಸಙ್ಘಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಛನ್ದಾರಹಾನಂ ಛನ್ದಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಮಗ್ಗಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅನುಮತಿಯಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸಾವೇತ್ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು (ಪರಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪೮೨) ವಚನತೋ ಸಾಧುಕಂ ನಿಸ್ಸಂಸಯೇನ ಞಾತಬ್ಬೋತಿ।
ಕಥಂ ಪನ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮೇನ ದಾತಬ್ಬಭಾವೋ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ? ‘‘ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭಾರನಿತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಸೇನಾಸನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಘಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಾದೀನಂ ಭತ್ತವೇತನಮ್ಪಿ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮೇನ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪರಿವಾರಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪರಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪೯೫-೪೯೬) ಕಮ್ಮವಗ್ಗೇ ಆಗತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ। ಕಥಂ ಪನ ದುವಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋಯೇವ ದಾತಬ್ಬಭಾವೋ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ? ‘‘ಬಹೂಪಕಾರತನ್ತಿ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕತಾದಿಬಹುಉಪಕಾರಭಾವಂ। ನ ಕೇವಲಂ ಇದಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚಾ’ತಿಆದಿ। ತೇನ ಬಹೂಪಕಾರತ್ತೇಪಿ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತ್ತಾಭಾವೇ, ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತ್ತೇಪಿ ಬಹೂಪಕಾರತ್ತಾಭಾವೇ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ ವಿನಯತ್ಥಮಞ್ಜೂಸಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಟೀ॰ ಅನುಪಖಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ।
ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕೇನ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬೋ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹೋ ಯಾವಜ್ಜಕಾಲಾ ನ ತಿಟ್ಠತೀತಿ? ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾಪಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದುಲ್ಲಭತ್ತಾ, ನಾನಾದೇಸವಾಸೀನಂ ನಾನಾಚರಿಯಕುಲಸಮ್ಭವಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏಕಸಮ್ಭೋಗಪರಿಭೋಗಸ್ಸ ದುಕ್ಕರತ್ತಾ ಚ ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ
ಉತುಕಾಲೇ ಸಙ್ಘಿಕಸೇನಾಸನೇ ವಸನ್ತೇನ ಆಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ನ ಪಟಿಬಾಹೇತಬ್ಬೋ ಅಞ್ಞತ್ರ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಾ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಭಗವತಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಸ್ಸಾನಂ ತೇಮಾಸಂ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ, ಉತುಕಾಲಂ ಪನ ನ ಪಟಿಬಾಹಿತು’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೩೧೮)। ‘‘ಅಞ್ಞತ್ರ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಕತಮೇ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಾತಿ? ಚತ್ತಾರೋ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಾ ವುಡ್ಢತರೋ, ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕೋ, ಗಿಲಾನೋ, ಸಙ್ಘತೋ ಲದ್ಧಸೇನಾಸನೋ ಚ। ತತ್ಥ ವುಡ್ಢತರೋ ಭಿಕ್ಖು ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠಕಭಿಕ್ಖೂಸು ಅತ್ತನಾ ವುಡ್ಢತರಸ್ಸ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ಕೇನಚಿ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯೋ। ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕೋ ಸಙ್ಘೇನ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ಭಣ್ಡಾಗಾರಸ್ಸ ದಿನ್ನತಾಯ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭಣ್ಡಂ ರಕ್ಖನ್ತೋ ಗೋಪೇನ್ತೋ ವಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕೋ ಕೇನಚಿ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯೋ। ಗಿಲಾನೋ ಗೇಲಞ್ಞಾಭಿಭೂತೋ ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಸೇನಾಸನೇ ವಸನ್ತೋ ಕೇನಚಿ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯೋ। ಸಙ್ಘತೋ ಲದ್ಧಸೇನಾಸನೋ ಸಮಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಘೇನ ದಿನ್ನಸೇನಾಸನತ್ತಾ ಕೇನಚಿ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯೋ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೪೩) ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಹಿ ನ ವುಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬಾ ವುಡ್ಢತರೋ, ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕೋ, ಗಿಲಾನೋ, ಸಙ್ಘತೋ ಲದ್ಧಸೇನಾಸನೋತಿ। ತತ್ಥ ವುಡ್ಢತರೋ ಅತ್ತನೋ ವುಡ್ಢತಾಯ ನವಕತರೇನ ನ
ಅಪರಸ್ಮಿಂ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಆಗತೇ ವುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಂ ದಾಪೇತಬ್ಬಂ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೧೮) ‘‘ಉತುಕಾಲೇ ತಾವ ಕೇಚಿ ಆಗನ್ತುಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಕೇಚಿ
ಇಮೇಸು ತೀಸು ದಾನೇಸು ಪಠಮಂ ಪುಬ್ಬಕಾಲೇಪಿ ದಾನಕಾಲೇಪಿ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪವತ್ತತ್ತಾ ಸಬ್ಬಸಙ್ಘಿಕಂ ಹೋತಿ। ದುತಿಯಂ ಪುಬ್ಬಕಾಲೇ ಪುಗ್ಗಲಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪವತ್ತಮಾನಮ್ಪಿ ದಾನಕಾಲೇ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪವತ್ತತ್ತಾ ಸಙ್ಘಿಕಮೇವ। ತತಿಯಂ ಪನ ಪುಬ್ಬಕಾಲೇಪಿ ದಾನಕಾಲೇಪಿ
‘‘ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಮನೋಸೇಟ್ಠಾ ಮನೋಮಯಾ।
ಮನಸಾ ಚೇ ಪಸನ್ನೇನ, ಭಾಸತಿ ವಾ ಕರೋತಿ ವಾ।
ತತೋ ನಂ ಸುಖಮನ್ವೇತಿ, ಛಾಯಾವ ಅನಪಾಯಿನೀತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೨) –
ವಚನತೋ ಚಿತ್ತವಸೇನ ಪುಗ್ಗಲಿಕೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಅಞ್ಞೇ ‘‘ಯಥಾ ದಾಯಕಾ ವದನ್ತಿ, ತಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೨೫) ವಚನತೋ ವಚೀಭೇದವಸೇನ ಸಙ್ಘಿಕೋ ಹೋತೀ’’ತಿ।
ತತ್ರಾಯಂ ವಿಚಾರಣಾ – ಇದಂ ದಾನಂ ಪುಬ್ಬೇ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪರಿಣತಂ ಪಚ್ಛಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಣಾಮಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಙ್ಘಿಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ನವಸು ಅಧಮ್ಮಿಕದಾನೇಸು ‘‘ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪರಿಣತಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿಣಾಮೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೬೬೦) ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಮಂ ಅಧಮ್ಮಿಕದಾನಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ದಾನಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಾಪಿ ಪರಿಭೋಗಾಪಿ ಅಧಮ್ಮಿಕಪಟಿಗ್ಗಹಾ ಅಧಮ್ಮಿಕಪರಿಭೋಗಾ ಹೋನ್ತಿ। ‘‘ಪುಗ್ಗಲಿಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತೀಸು ಧಮ್ಮಿಕದಾನೇಸು ‘‘ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸೇವ ದೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ತತಿಯಧಮ್ಮಿಕದಾನಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ
ಪುಗ್ಗಲಿಕವಿಹಾರೋಪಿ ಯದಿ ಸೋ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಪುಗ್ಗಲೋ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಮಾನಕಾಲೇಯೇವ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀನಂ ದೇತಿ, ಕೋಚಿ ವಾ ತಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಾಸೇನ ತಂ ವಿಹಾರಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕೋ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಸಚಿ ಅದತ್ವಾ ಕಾಲಕತೇ ಸಙ್ಘಿಕೋ ಹೋತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸೋ ಜೀವಮಾನೋಯೇವ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಅದಾಸಿ, ಕೋಚಿ ವಾ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ। ಯಸ್ಸ ದಿನ್ನೋ, ಯೇನ ಚ ಗಹಿತೋ, ತಸ್ಸೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಪಾಳಿಯಞ್ಚ (ಮಹಾವ॰ ೩೬೯) ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಾಲಕತೇ ಸಙ್ಘೋ ಸಾಮೀ ಪತ್ತಚೀವರೇ, ಅಪಿಚ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಾ ಬಹೂಪಕಾರಾ। ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಙ್ಘೇನ ತಿಚೀವರಞ್ಚ ಪತ್ತಞ್ಚ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ದಾತುಂ, ಯಂ ತತ್ಥ ಲಹುಭಣ್ಡಂ ಲಹುಪರಿಕ್ಖಾರಂ, ತಂ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಭಾಜೇತುಂ, ಯಂ ತತ್ಥ ಗರುಭಣ್ಡಂ ಗರುಪರಿಕ್ಖಾರಂ, ತಂ ಆಗತಾನಾಗತಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಂ ಅವೇಭಙ್ಗಿಕ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೩೬೯) ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ।
ಸಙ್ಘಿಕೇ ಪನ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಾನಂ ‘‘ಪುರಿಮಕೋ ಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಅನ್ತರಾಮುತ್ತಕೋ ಚಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೩೧೮) ವುತ್ತಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾನಞ್ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೧೮) ಆಗತಾನಂ ‘‘ಉತುಕಾಲೇ ಚ ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಾಹಾನಞ್ಚ ಏತರಹಿ ಅಸಮ್ಪಜ್ಜನತೋ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವೇನ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಸ್ಸ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ಸಙ್ಘೇನ ದಿನ್ನತಾಯ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಸ್ಸ ವಸೇನೇವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಹೋತಿ। ವುಡ್ಢತರಗಿಲಾನಾ ಹಿ
ತೇಸು ವುಡ್ಢತರೋ ‘‘ನ ತ್ವೇವಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕೇನಚಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ವುಡ್ಢತರಸ್ಸ ಆಸನಂ ಪಟಿಬಾಹಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವದಾಮಿ, ಯೋ ಪಟಿಬಾಹೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪಾಳಿಪಾಠಞ್ಚ (ಮಹಾವ॰ ೪೭೩; ಚೂಳವ॰ ೩೧೬), ‘‘ವುಡ್ಢತರೋ ಅತ್ತನೋ ವುಡ್ಢತಾಯ ನವಕತರೇನ ನ ವುಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಞ್ಚ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೧೯ ಆದಯೋ; ಕಙ್ಖಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಅನುಪಖಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಮೇವ ಏತ್ಥ ವುಡ್ಢತರೋ, ಮಯಾ ವುಡ್ಢತರೋ ಅಞ್ಞೋ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಹಮೇವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸಿತುಮನುಚ್ಛವಿಕೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ। ಬ್ಯತ್ತೋಪಿ ‘‘ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭಾರನಿತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಸೇನಾಸನಮ್ಪೀ’’ತಿ ಪರಿವಾರಟ್ಠಕಥಾವಚನಞ್ಚ (ಪರಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪೯೫-೪೯೬), ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬ್ಯತ್ತೇನ
ತತ್ಥ ವುಡ್ಢತರಸ್ಸ ವಚನೇಪಿ ‘‘ನ ತ್ವೇವಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತ್ಯಾದಿವಚನಂ (ಚೂಳವ॰ ೩೧೬) ತೇಸು ತೇಸು ಆಸನಸಾಲಾದೀಸು ಅಗ್ಗಾಸನಸ್ಸ ವುಡ್ಢತರಾರಹತ್ತಾ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋಪಿ ಭಿಕ್ಖು ವುಡ್ಢತರೇ ಆಗತೇ ವುಟ್ಠಾಯ ಆಸನಂ ದಾತಬ್ಬಂ ಸನ್ಧಾಯ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಂ, ನ ಧುವವಾಸಂ ಸನ್ಧಾಯ। ‘‘ವುಡ್ಢತರೋ ಅತ್ತನೋ ವುಡ್ಢತಾಯ’’ತ್ಯಾದಿವಚನಞ್ಚ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೨೦; ಕಙ್ಖಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಅನುಪಖಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ಸೇನಾಸನೇ ದೀಯಮಾನೇ ವುಡ್ಢತರೇ ಆಗತೇ ನವಕತರೋ ವುಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ, ವುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ವುಡ್ಢತರಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ವುಡ್ಢತರೋ ಪನ ನವಕತರೇನ ನ ವುಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ। ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಅತ್ತನೋ ವುಡ್ಢತರತಾಯಾ’’ತಿ ಉತುಕಾಲೇ ಯಥಾವುಡ್ಢಂ ಸೇನಾಸನದಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ದಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ
ಬ್ಯತ್ತವಚನೇಪಿ ‘‘ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭಾರನಿತ್ಥಾರಕಸ್ಸ’’ತ್ಯಾದಿವಚನಞ್ಚ (ಪರಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪೪೫-೪೯೬) ನ ಬಹುಸ್ಸುತಮತ್ತೇನ ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರಸ್ಸ ಇಸ್ಸರಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಖೋ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘೇನ ಫಾಸುಕಂ ಆವಾಸಂ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ದಿನ್ನೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಕೇನಚಿ ತಮ್ಹಾ ವಿಹಾರಾ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯೋ ಹೋತಿ, ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತ್ಯಾದಿವಚನಞ್ಚ (ಮಹಾವ॰ ೮೨) ನಿಸ್ಸಯಾಚರಿಯಾನಂ ಲಕ್ಖಣಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಂ, ನ ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರಸ್ಸ ಇಸ್ಸರತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಇದಮ್ಪಿ ವಚನಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ, ನ ಸೀಘಂ ಅನುಜಾನಿತಬ್ಬಂ।
ದಾಯಕವಚನಂ ಪನ ನಾನುಜಾನಿತಬ್ಬಂ ಪಟಿಬಾಹಿತಬ್ಬಂ। ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಯೇನ ವಿಹಾರೋ ಕಾರಿತೋ’’ತ್ಯಾದಿಪಾಠಸ್ಸ ಅಮುಖ್ಯವೋಹಾರತ್ತಾ। ಯಥಾ ಹಿ ಪುಥುಜ್ಜನಕಾಲೇ ರೂಪಾದೀಸು ಸಞ್ಜನಸ್ಸ ಭೂತಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಭೂತಪುಬ್ಬಗತಿಯಾ ಅರಹಾಪಿ ‘‘ಸತ್ತೋ’’ತಿ, ಏವಂ ದಾನಕಾಲತೋ ಪುಬ್ಬೇ ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಸಾಮಿಭೂತಪುಬ್ಬತ್ತಾ ದಾಯಕೋ ‘‘ವಿಹಾರಸಾಮಿಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ನ ಇಸ್ಸರತ್ತಾ। ನ ಹಿ ಸಕಲೇ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಅಟ್ಠಕಥಾಟೀಕಾಸು ಚ ‘‘ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ದಾಯಕೋ ಇಸ್ಸರೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ದಾಯಕೇನ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ದಾಯಕಸನ್ತಕವಿಹಾರೋ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ ಅತ್ಥಿ, ‘‘ಸಙ್ಘಿಕೋ, ಗಣಸನ್ತಕೋ, ಪುಗ್ಗಲಿಕೋ’’ಇಚ್ಚೇವ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ನಾನುಜಾನಿತಬ್ಬಂ।
ಸಙ್ಘಸ್ಸ
ಅಥ ತೀಣಿಪಿ ವಚನಾನಿ ಸಂಸನ್ದೇತಬ್ಬಾನಿ। ತತ್ಥ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಇಸ್ಸರತ್ತಾ ಸಙ್ಘೋ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ ‘‘ಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅಭಿರುಚಿತೋ’’ತಿ, ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಏಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಅಭಿರುಚಿತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಏಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಮ್ಹೇ ಚೀವರಾದಿಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಅನುಗ್ಗಹೇತಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತೋ, ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ಆಚರಿಯೋ, ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ, ಸಮಾನುಪಜ್ಝಾಯಕೋ, ಸಮಾನಾಚರಿಯಕೋ, ಪಿಯಸಹಾಯೋ, ಲಾಭೀ, ಯಸಸ್ಸೀ, ತಸ್ಮಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅಭಿರುಚಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ ಏತ್ತಾವತಾ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರೋ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬೋ। ಅಥ ‘‘ಏಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ವುಡ್ಢತರೋ ಅಗ್ಗಾಸನಂ ಅಗ್ಗೋದಕಂ ಅಗ್ಗಪಿಣ್ಡಂ ಅರಹತಿ, ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರೋ ಪನ ತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇಹಿ ನ ವುತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬೋ। ಅಥ ‘‘ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ, ವಿನಯಧರೋ, ಗಣವಾಚಕಆಚರಿಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಏಸೋ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನವಿಹಾರಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ, ಏತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಅನುಮೋದಿತಬ್ಬೋ। ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಪನ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕವಿನಯಧರಾದೀನಂ ವಾ ಗಣವಾಚಕಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಾ ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ದೇತೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೨೯; ಕಙ್ಖಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಅನುಪಖಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ)।
ಇಧ
ಅಥಾಪಿ ‘‘ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ವಿನಯಧರೋ ಗಣವಾಚಕಾಚರಿಯೋ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಬಹೂಪಕಾರೋ ವಿಸಿಟ್ಠಗುಣಯುತ್ತೋ’’ತಿ ವದತಿ, ‘‘ಸಾಧು ಏತಸ್ಸಪಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾವ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಮೋದಿತಬ್ಬೋ। ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಪನ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕವಿನಯಧರಾದೀನಂ ವಾ ಗಣವಾಚಕಾಚರಿಯಸ್ಸ ವಾ ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ
ಅಥಾಪಿ ‘‘ಏಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಸಙ್ಘಭಾರನಿತ್ಥಾರಕೋ’’ತಿ ವದತಿ, ‘‘ಸಾಧು ಏತಸ್ಸಪಿ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಮೋದಿತಬ್ಬೋ। ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭಾರನಿತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಸೇನಾಸನಮ್ಪೀ’’ತಿ ಪರಿವಾರಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪರಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪೯೫-೪೯೬) ವುತ್ತತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ। ತತೋ ‘‘ಏವಂ ದುವಙ್ಗಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠೋ ವಾ ಬಹಿಸೀಮಟ್ಠೋ ವಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾಧು ಸುಟ್ಠು ತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ಬಹಿಸೀಮಟ್ಠೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ। ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನಿಸ್ಸೀಮೇ ಠಿತಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಂ ಗಾಹೇತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಗಾಹೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೩೧೮) ವಚನತೋತಿ।
ಅಥ ‘‘ದುವಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೇ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠೇ ಅಸತಿ ಏಕಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾಧು ಸುಟ್ಠು ಏತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ। ಕಥಂ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ‘‘ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋತಿ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸ್ಸ ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾದೀನಂ
ಸಚೇ
ಅಯಮತ್ಥೋ ಕಥಂ ಜಾನಿತಬ್ಬೋತಿ ಚೇ? ‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಹರನ್ತಿ ಬಾಲಾ ಅಬ್ಯತ್ತಾ, ತೇ ನ ಜಾನನ್ತಿ ಉಪೋಸಥಂ ವಾ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಂ ವಾ। ತತ್ಥ ಅಞ್ಞೋ ಭಿಕ್ಖು ಆಗಚ್ಛತಿ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಆಗತಾಗಮೋ ಧಮ್ಮಧರೋ ವಿನಯಧರೋ ಮಾತಿಕಾಧರೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಬ್ಯತ್ತೋ ಮೇಧಾವೀ ಲಜ್ಜೀ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕೋ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ, ತೇಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಅನುಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಉಪಲಾಪೇತಬ್ಬೋ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ ಚುಣ್ಣೇನ ಮತ್ತಿಕಾಯ ದನ್ತಕಟ್ಠೇನ ಮುಖೋದಕೇನ। ನೋ ಚೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯುಂ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯುಂ ಉಪಲಾಪೇಯ್ಯುಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಯ್ಯುಂ ಚುಣ್ಣೇನ ಮತ್ತಿಕಾಯ ದನ್ತಕಟ್ಠೇನ ಮುಖೋದಕೇನ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೧೬೩) ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ (ಮಹಾವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೬೩) ‘‘ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ಆಗತತ್ಥ, ಇಧ ಭಿಕ್ಖಾ ಸುಲಭಾ ಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಅತ್ಥಿ, ವಸಥ ಅನುಕ್ಕಣ್ಠಮಾನಾ’ತಿ ಏವಂ ಪಿಯವಚನೇನ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ತಥಾಕರಣವಸೇನ ಅನುಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ‘ಆಮ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಪಟಿವಚನದಾಪನೇನ ಉಪಲಾಪೇತಬ್ಬೋ। ಅಥ ವಾ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಚೇವ ಅನುಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಚ, ಪಿಯವಚನೇನ ಉಪಲಾಪೇತಬ್ಬೋ, ಕಣ್ಣಸುಖಂ ಆಲಪಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ, ಚುಣ್ಣಾದೀಹಿ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ। ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ಸಚೇ ಸಕಲೋಪಿ ಸಙ್ಘೋ ನ ಕರೋತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ದುಕ್ಕಟಂ। ಇಧ ನೇವ ಥೇರಾ, ನ ದಹರಾ
ನನು ಚ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನಿಸ್ಸೀಮೇ ಠಿತಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಂ ಗಾಹೇತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಗಾಹೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೩೧೮) ಭಗವತಾ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ನಿಸ್ಸೀಮತೋ ಆಗತಸ್ಸ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ‘‘ನಿಸ್ಸೀಮೇ ಠಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ಅನಾದರೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ತಸ್ಮಾ ನಿಸ್ಸೀಮೇ ಠಿತಂಯೇವ ಸೇನಾಸನಂ ನ ಗಾಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ನ ನಿಸ್ಸೀಮೇ ಠಿತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಅನ್ತೋಸೀಮಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸಪಿ ಸೇನಾಸನಂ ನ ಗಾಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ, ತಸ್ಮಾ ಪುಬ್ಬೇ ಬಹಿಸೀಮಾಯಂ ಠಿತೇಪಿ ಇದಾನಿ ಅನ್ತೋಸೀಮಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚತುಪಚ್ಚಯಭಾಗೋ ಲಬ್ಭತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ
‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ ತದಹುಪೋಸಥೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಹರನ್ತಿ ಬಾಲಾ ಅಬ್ಯತ್ತಾ, ತೇ ನ ಜಾನನ್ತಿ ಉಪೋಸಥಂ ವಾ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸಂ ವಾ। ತೇಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಾಮನ್ತಾ ಆವಾಸಾ ಸಜ್ಜುಕಂ ಪಾಹೇತಬ್ಬೋ ‘ಗಚ್ಛಾವುಸೋ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ವಾ ವಿತ್ಥಾರೇನ ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಪರಿಯಾಪುಣಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಾ’ತಿ। ಏವಞ್ಚೇತಂ ಲಭೇಥ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ। ನೋ ಚೇ ಲಭೇಥ, ತೇಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸಬ್ಬೇಹೇವ ಯತ್ಥ ಜಾನನ್ತಿ
ಏವಂ ಬಹಿಸೀಮತೋ ಆಗತಸ್ಸಪಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪಕಾರಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸ ವಿಸಿಟ್ಠಗುಣಯುತ್ತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಭಾವೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗಣೋ ನ ಹೋತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಂಸೋ ಪವೇಣೀ ನ ಹೋತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ದಿಟ್ಠಸಮ್ಭತ್ತೋ ನ ಹೋತೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬೋ। ಗಣಾದಿಭಾವೋ ಹಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ, ಯಥಾವುತ್ತಬಹೂಪಕಾರತಾದಿಭಾವೋಯೇವ ಪಮಾಣಂ। ಸಾಮಗ್ಗಿಕರಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ಸಮಾನಗಣೋ ಹೋತಿ। ತಥಾ ಹಿ ಉಕ್ಖಿತ್ತಾನುವತ್ತಕಾನಂ ಲದ್ಧಿನಾನಾಸಂವಾಸಕಾನಮ್ಪಿ ಲದ್ಧಿವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇನ ತಿವಿಧಉಕ್ಖೇಪನೀಯಕಮ್ಮಕತಾನಂ ಕಮ್ಮನಾನಾಸಂವಾಸಕಾನಮ್ಪಿ ಓಸಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ಸಾಮಗ್ಗಿಕರಣೇನ ಸಂವಾಸೋ ಭಗವತಾ ಅನುಞ್ಞಾತೋ। ಅಲಜ್ಜಿಂ ಪನ ಬಹುಸ್ಸುತಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಸೋ ಹಿ ಅಲಜ್ಜೀಪರಿಸಂ ವಡ್ಢಾಪೇತಿ, ಲಜ್ಜೀಪರಿಸಂ ಹಾಪೇತಿ। ಭಣ್ಡನಕಾರಕಂ ಪನ ವಿಹಾರತೋಪಿ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತಬ್ಬಂ। ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಭಣ್ಡನಕಾರಕಕಲಹಕಾರಕಮೇವ ಸಕಲಸಙ್ಘಾರಾಮತೋ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತುಂ ಲಭತಿ। ಸೋ ಹಿ ಪಕ್ಖಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಮ್ಪಿ ಭಿನ್ದೇಯ್ಯ। ಅಲಜ್ಜೀಆದಯೋ ಪನ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನತೋಯೇವ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತಬ್ಬಾ, ಸಕಲಸಙ್ಘಾರಾಮತೋ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೨೮) ವುತ್ತಂ।
ವುಡ್ಢಾಪಚಾಯನಾದಿಸಾಮಗ್ಗಿರಸರಹಿತಂ ವಿಸಭಾಗಪುಗ್ಗಲಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಂ ಕಾತುಂ ನ ಲಭತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ಏವರೂಪೇನ ಹಿ ವಿಸಭಾಗಪುಗ್ಗಲೇನ ಏಕವಿಹಾರೇ ವಾ ಏಕಪರಿವೇಣೇ ವಾ ವಸನ್ತೇನ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬತ್ಥೇವಸ್ಸ ನಿವಾಸೋ ವಾರಿತೋ’’ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೨೨), ತಸ್ಮಾ ಆವಾಸಿಕೋ ವಾ ಹೋತು
‘‘ಬಹುಸ್ಸುತಂ ಧಮ್ಮಧರಂ, ಸಪ್ಪಞ್ಞಂ ಬುದ್ಧಸಾವಕಂ।
ನೇಕ್ಖಂ ಜಮ್ಬೋನದಸ್ಸೇವ, ಕೋ ತಂ ನನ್ದಿತುಮರಹತಿ।
ದೇವಾಪಿ ನಂ ಪಸಂಸನ್ತಿ, ಬ್ರಹ್ಮುನಾಪಿ ಪಸಂಸಿತೋ’’ತಿ॥ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೬) –
ಅಯಂ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಬಹೂಪಕಾರತಾಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಾಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಯುತ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭಾರನಿತ್ಥಾರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಫಾಸುಕಂ ಆವಾಸಂ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ದಾನೇ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ।
ಯದಾ ಪನ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರೋ ಜರಾದುಬ್ಬಲತಾಯ ವಾ ರೋಗಪೀಳಿತತಾಯ ವಾ ವಿವೇಕಜ್ಝಾಸಯತಾಯ ವಾ ಗಣಂ ಅಪರಿಹರಿತುಕಾಮೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಾತುಕಾಮೋ, ಅತ್ತನೋ ಅಚ್ಚಯೇನ ವಾ ಕಲಹವಿವಾದಾಭಾವಮಿಚ್ಛನ್ತೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀನಂ ನಿಯ್ಯಾತೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತದಾ ನ ಅತ್ತನೋ ಇಸ್ಸರವತಾಯ ದಾತಬ್ಬಂ, ಅಯಂ ವಿಹಾರೋ ಸಙ್ಘಿಕೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಂ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಬಹೂಪಕಾರತಾಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಾಯುತ್ತಪುಗ್ಗಲೋ ವಿಚಿನಾಪೇತಬ್ಬೋ। ತತೋ ಸಙ್ಘೋ ಚತ್ತಾರಿ ಅಗತಿಗಮನಾನಿ ಅನುಪಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಅಜ್ಝಾಸಯಾನುರೂಪಂ ಲಜ್ಜೀಪೇಸಲಬಹುಸ್ಸುತಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಭೂತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಇಮಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ’’ತಿ ಆರೋಚೇತಿ। ಮಹಾಥೇರಸ್ಸಪಿ ತಮೇವ ರುಚ್ಚತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ। ನೋ ಚೇ ರುಚ್ಚತಿ, ಅತ್ತನೋ ಭಾರಭೂತಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಅಙ್ಗವಿಯುತ್ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ದಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಸಙ್ಘೋ ಛನ್ದಾದಿಅಗತಿಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಪುಗ್ಗಲೋವ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸೇವ ಅನುಮತಿಯಾ ವಿಹಾರೋ ದಾತಬ್ಬೋ।
ಸಚೇ ಪನ ಸಙ್ಘೋ ಯಂ ಕಞ್ಚಿ ಆಮಿಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಯಥಾವುತ್ತಗುಣವಿಯುತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಪುಗ್ಗಲೋ
‘‘ಛನ್ದಾ
ಯೋ ಧಮ್ಮಂ ಅತಿವತ್ತತಿ।
ನಿಹೀಯತಿ ತಸ್ಸ ಯಸೋ।
ಕಾಳಪಕ್ಖೇವ ಚನ್ದಿಮಾ॥
‘‘ಛನ್ದಾ ದೋಸಾ ಭಯಾ ಮೋಹಾ।
ಯೋ ಧಮ್ಮಂ ನಾತಿವತ್ತತಿ।
ಆಪೂರತಿ ತಸ್ಸ ಯಸೋ।
ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೇವ ಚನ್ದಿಮಾ’’ತಿ॥ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೨೪೬; ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೧೭-೧೮; ಪಾರಿ॰ ೩೮೨, ೩೮೬)।
ಯದಾ ಪನ ಥೇರೋಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಙ್ಗತೋ, ಸಙ್ಘೋಪಿ ನ ಕಸ್ಸಚಿ ವಿಚಾರೇತಿ, ಏವಂ ಸಙ್ಘಿಕವಿಹಾರೇ ಅಭಿಕ್ಖುಕೇ ಸುಞ್ಞೇ ವತ್ತಮಾನೇ ತಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸಾಸನಸ್ಸ ವುದ್ಧಿಮಿಚ್ಛನ್ತೇನ ಆಚರಿಯೇನ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಏವಂ ಸಮುಸ್ಸಾಹೇತಬ್ಬಾ ‘‘ಮಾ ತುಮ್ಹೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಏವಂ ಅಕತ್ಥ, ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠಕೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಬಹೂಪಕಾರತಾದಿಯುತ್ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ವಿಚಿನಥ, ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ಲಭನ್ತಾ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸಮಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಧುವವಾಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಅನುಟ್ಠಾಪನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ದೇಥ, ನೋ ಚೇ ಅನ್ತೋಸೀಮಟ್ಠಕೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಅಲತ್ಥ, ಅಥ ಬಹಿಸೀಮಟ್ಠಕೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ವಿಚಿನಥ। ಬಹಿಸೀಮಟ್ಠಕೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ಯಥಾವುತ್ತಅಙ್ಗಯುತ್ತಪುಗ್ಗಲೇ ಲಬ್ಭಮಾನೇ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಅನ್ತೋಸೀಮಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ
ಏವಂ ಜಿನಸಾಸನಸ್ಸ, ವಡ್ಢಿಕಾಮೋ ಸುಪೇಸಲೋ।
ಅಕಾಸಿ ಪಞ್ಞವಾ ಭಿಕ್ಖು, ಸುಟ್ಠು ಆವಾಸನಿಚ್ಛಯನ್ತಿ॥
ಇತಿ ವಿನಯಸಙ್ಗಹಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತೇ ವಿನಯಾಲಙ್ಕಾರೇ
ವಿಹಾರವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾಲಙ್ಕಾರೋ।