൮. അട്ഠമവഗ്ഗോ
(൭൩) ൧. ഛഗതികഥാ
൫൦൩. ഛ ഗതിയോതി? ആമന്താ. നനു പഞ്ച ഗതിയോ വുത്താ ഭഗവതാ – നിരയോ, തിരച്ഛാനയോനി, പെത്തിവിസയോ, മനുസ്സാ, ദേവാതി മ॰ നി॰ ൧.൧൫൩? ആമന്താ. ഹഞ്ചി പഞ്ച ഗതിയോ വുത്താ ഭഗവതാ – നിരയോ, തിരച്ഛാനയോനി, പെത്തിവിസയോ, മനുസ്സാ, ദേവാ; നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘ഛ ഗതിയോ’’തി.
ഛ ഗതിയോതി? ആമന്താ. നനു കാലകഞ്ചികാ കാലകഞ്ജികാ (സീ॰ സ്യാ॰ കം॰), കാളകഞ്ജകാ (പീ॰) സുരാ പേതാനം സമാനവണ്ണാ സമാനഭോഗാ സമാനാഹാരാ സമാനായുകാ പേതേഹി സഹ ആവാഹവിവാഹം ഗച്ഛന്തീതി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി കാലകഞ്ചികാ അസുരാ പേതാനം സമാനവണ്ണാ സമാനഭോഗാ സമാനാഹാരാ സമാനായുകാ പേതേഹി സഹ ആവാഹവിവാഹം ഗച്ഛന്തി, നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘ഛ ഗതിയോ’’തി.
ഛ ഗതിയോതി? ആമന്താ. നനു വേപചിത്തിപരിസാ ദേവാനം സമാനവണ്ണാ സമാനഭോഗാ സമാനാഹാരാ സമാനായുകാ ദേവേഹി സഹ ആവാഹവിവാഹം ഗച്ഛന്തീതി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി വേപചിത്തിപരിസാ ദേവാനം സമാനവണ്ണാ സമാനഭോഗാ സമാനാഹാരാ സമാനായുകാ ദേവേഹി സഹ ആവാഹവിവാഹം ഗച്ഛന്തി, നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘ഛ ഗതിയോ’’തി.
ഛ ഗതിയോതി? ആമന്താ. നനു വേപചിത്തിപരിസാ പുബ്ബദേവാതി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി വേപചിത്തിപരിസാ പുബ്ബദേവാ, നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘ഛ ഗതിയോ’’തി.
൫൦൪. ന വത്തബ്ബം – ‘‘ഛ ഗതിയോ’’തി? ആമന്താ. നനു അത്ഥി അസുരകായോതി, ആമന്താ. ഹഞ്ചി അത്ഥി അസുരകായോ, തേന വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘ഛ ഗതിയോ’’തി.
ഛഗതികഥാ നിട്ഠിതാ.
൮. അട്ഠമവഗ്ഗോ
(൭൪) ൨. അന്തരാഭവകഥാ
൫൦൫. അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. കാമഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. രൂപഭവോതി ? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. അരൂപഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. കാമഭവസ്സ ച രൂപഭവസ്സ ച അന്തരേ അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. രൂപഭവസ്സ ച അരൂപഭവസ്സ ച അന്തരേ അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
കാമഭവസ്സ ച രൂപഭവസ്സ ച അന്തരേ നത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി കാമഭവസ്സ ച രൂപഭവസ്സ ച അന്തരേ നത്ഥി അന്തരാഭവോ, നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘അത്ഥി അന്തരാഭവോ’’തി. രൂപഭവസ്സ ച അരൂപഭവസ്സ ച അന്തരേ നത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ . ഹഞ്ചി രൂപഭവസ്സ ച അരൂപഭവസ്സ ച അന്തരേ നത്ഥി അന്തരാഭവോ, നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘അത്ഥി അന്തരാഭവോ’’തി.
൫൦൬. അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. പഞ്ചമീ സാ യോനി, ഛട്ഠമീ സാ ഗതി, അട്ഠമീ സാ വിഞ്ഞാണട്ഠിതി, ദസമോ സോ സത്താവാസോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. അന്തരാഭവോ ഭവോ ഗതി സത്താവാസോ സംസാരോ യോനി വിഞ്ഞാണട്ഠിതി അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി അന്തരാഭവൂപഗം കമ്മന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി അന്തരാഭവൂപഗാ സത്താതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അന്തരാഭവേ സത്താ ജായന്തി ജീയന്തി മീയന്തി ചവന്തി ഉപപജ്ജന്തീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അന്തരാഭവേ അത്ഥി രൂപം വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അന്തരാഭവോ പഞ്ചവോകാരഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൦൭. അത്ഥി കാമഭവോ, കാമഭവോ ഭവോ ഗതി സത്താവാസോ സംസാരോ യോനി വിഞ്ഞാണട്ഠിതി അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ആമന്താ. അത്ഥി അന്തരാഭവോ, അന്തരാഭവോ ഭവോ ഗതി സത്താവാസോ സംസാരോ യോനി വിഞ്ഞാണട്ഠിതി അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി കാമഭവൂപഗം കമ്മന്തി? ആമന്താ. അത്ഥി അന്തരാഭവൂപഗം കമ്മന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി കാമഭവൂപഗാ സത്താതി? ആമന്താ. അത്ഥി അന്തരാഭവൂപഗാ സത്താതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കാമഭവേ സത്താ ജായന്തി ജീയന്തി മീയന്തി ചവന്തി ഉപപജ്ജന്തീതി? ആമന്താ. അന്തരാഭവേ സത്താ ജായന്തി ജീയന്തി മീയന്തി ചവന്തി ഉപപജ്ജന്തീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കാമഭവേ അത്ഥി രൂപം വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണന്തി? ആമന്താ. അന്തരാഭവേ അത്ഥി രൂപം വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കാമഭവോ പഞ്ചവോകാരഭവോതി? ആമന്താ. അന്തരാഭവോ പഞ്ചവോകാരഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അത്ഥി രൂപഭവോ, രൂപഭവോ ഭവോ ഗതി സത്താവാസോ സംസാരോ യോനി വിഞ്ഞാണട്ഠിതി അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ആമന്താ. അത്ഥി അന്തരാഭവോ, അന്തരാഭവോ ഭവോ ഗതി സത്താവാസോ സംസാരോ യോനി വിഞ്ഞാണട്ഠിതി അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി രൂപഭവൂപഗം കമ്മന്തി? ആമന്താ. അത്ഥി അന്തരാഭവൂപഗം കമ്മന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി രൂപഭവൂപഗാ സത്താതി? ആമന്താ. അത്ഥി അന്തരാഭവൂപഗാ സത്താതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… രൂപഭവേ സത്താ ജായന്തി ജീയന്തി മീയന്തി ചവന്തി ഉപപജ്ജന്തീതി? ആമന്താ. അന്തരാഭവേ സത്താ ജായന്തി ജീയന്തി മീയന്തി ചവന്തി ഉപപജ്ജന്തീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… രൂപഭവേ അത്ഥി രൂപം വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണന്തി? ആമന്താ. അന്തരാഭവേ അത്ഥി രൂപം വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… രൂപഭവോ പഞ്ചവോകാരഭവോതി? ആമന്താ. അന്തരാഭവോ പഞ്ചവോകാരഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അത്ഥി അരൂപഭവോ, അരൂപഭവോ ഭവോ ഗതി സത്താവാസോ സംസാരോ യോനി വിഞ്ഞാണട്ഠിതി അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ആമന്താ. അത്ഥി അന്തരാഭവോ, അന്തരാഭവോ ഭവോ ഗതി സത്താവാസോ സംസാരോ യോനി വിഞ്ഞാണട്ഠിതി അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി അരൂപഭവൂപഗം കമ്മന്തി? ആമന്താ. അത്ഥി അന്തരാഭവൂപഗം കമ്മന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി അരൂപഭവൂപഗാ സത്താതി? ആമന്താ. അത്ഥി അന്തരാഭവൂപഗാ സത്താതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അരൂപഭവേ സത്താ ജായന്തി ജീയന്തി മീയന്തി ചവന്തി ഉപപജ്ജന്തീതി? ആമന്താ. അന്തരാഭവേ സത്താ ജായന്തി ജീയന്തി മീയന്തി ചവന്തി ഉപപജ്ജന്തീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അരൂപഭവേ അത്ഥി വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണന്തി? ആമന്താ. അന്തരാഭവേ അത്ഥി വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അരൂപഭവോ ചതുവോകാരഭവോതി? ആമന്താ. അന്തരാഭവോ ചതുവോകാരഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൦൮. അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. സബ്ബേസഞ്ഞേവ സത്താനം അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ …പേ॰… സബ്ബേസഞ്ഞേവ സത്താനം നത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി സബ്ബേസഞ്ഞേവ സത്താനം നത്ഥി അന്തരാഭവോ, നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘അത്ഥി അന്തരാഭവോ’’തി.
അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. ആനന്തരിയസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… ആനന്തരിയസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ നത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി ആനന്തരിയസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ നത്ഥി അന്തരാഭവോ, നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘അത്ഥി അന്തരാഭവോ’’തി.
ന ആനന്തരിയസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. ആനന്തരിയസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… ആനന്തരിയസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ നത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. ന ആനന്തരിയസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ നത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… നിരയൂപഗസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ…പേ॰… അസഞ്ഞസത്തൂപഗസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ …പേ॰… അരൂപൂപഗസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അരൂപൂപഗസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ നത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി അരൂപൂപഗസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ നത്ഥി അന്തരാഭവോ, നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘അത്ഥി അന്തരാഭവോ’’തി.
ന അരൂപൂപഗസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. അരൂപൂപഗസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അരൂപൂപഗസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ നത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. ന അരൂപൂപഗസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ നത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൦൯. ന വത്തബ്ബം അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. നനു അന്തരാപരിനിബ്ബായീ പുഗ്ഗലോ അത്ഥീതി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി അന്തരാപരിനിബ്ബായീ പുഗ്ഗലോ അത്ഥി, തേന വത രേ നോ ച വത രേ (സീ॰ ക॰), നോ വത രേ (സ്യാ॰) വത്തബ്ബേ – ‘‘അത്ഥി അന്തരാഭവോ’’തി.
അന്തരാപരിനിബ്ബായീ പുഗ്ഗലോ അത്ഥീതി കത്വാ അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. ഉപഹച്ചപരിനിബ്ബായീ പുഗ്ഗലോ അത്ഥീതി കത്വാ അത്ഥി ഉപഹച്ചഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അന്തരാപരിനിബ്ബായീ പുഗ്ഗലോ അത്ഥീതി കത്വാ അത്ഥി അന്തരാഭവോതി? ആമന്താ. അസങ്ഖാരപരിനിബ്ബായീ പുഗ്ഗലോ…പേ॰… സസങ്ഖാരപരിനിബ്ബായീ പുഗ്ഗലോ അത്ഥീതി കത്വാ അത്ഥി സസങ്ഖാരഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അന്തരാഭവകഥാ നിട്ഠിതാ.
൮. അട്ഠമവഗ്ഗോ
(൭൫) ൩. കാമഗുണകഥാ
൫൧൦. പഞ്ചേവ കാമഗുണാ കാമധാതൂതി? ആമന്താ. നനു അത്ഥി തപ്പടിസഞ്ഞുത്തോ ഛന്ദോതി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി അത്ഥി തപ്പടിസഞ്ഞുത്തോ ഛന്ദോ, നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘പഞ്ചേവ കാമഗുണാ കാമധാതൂ’’തി. നനു അത്ഥി തപ്പടിസഞ്ഞുത്തോ രാഗോ തപ്പടിസഞ്ഞുത്തോ ഛന്ദോ തപ്പടിസഞ്ഞുത്തോ ഛന്ദരാഗോ തപ്പടിസഞ്ഞുത്തോ സങ്കപ്പോ തപ്പടിസഞ്ഞുത്തോ രാഗോ തപ്പടിസഞ്ഞുത്തോ സങ്കപ്പരാഗോ തപ്പടിസഞ്ഞുത്താ പീതി തപ്പടിസഞ്ഞുത്തം സോമനസ്സം തപ്പടിസഞ്ഞുത്തം പീതിസോമനസ്സന്തി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി അത്ഥി തപ്പടിസഞ്ഞുത്തം പീതിസോമനസ്സം, നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘പഞ്ചേവ കാമഗുണാ കാമധാതൂ’’തി.
പഞ്ചേവ കാമഗുണാ കാമധാതൂതി? ആമന്താ. മനുസ്സാനം ചക്ഖു ന കാമധാതൂതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… മനുസ്സാനം സോതം…പേ॰… മനുസ്സാനം ഘാനം…പേ॰… മനുസ്സാനം ജിവ്ഹാ…പേ॰… മനുസ്സാനം കായോ…പേ॰… മനുസ്സാനം മനോ ന കാമധാതൂതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
മനുസ്സാനം മനോ ന കാമധാതൂതി? ആമന്താ. നനു വുത്തം ഭഗവതാ –
‘‘പഞ്ച കാമഗുണാ ലോകേ, മനൊച്ഛട്ഠാ പവേദിതാ;
എത്ഥ ഛന്ദം വിരാജെത്വാ, ഏവം ദുക്ഖാ പമുച്ചതീ’’തി സു॰ നി॰ ൧൭൩; സം॰ നി॰ ൧.൩൦.
അത്ഥേവ സുത്തന്തോതി? ആമന്താ. തേന ഹി ന വത്തബ്ബം – ‘‘മനുസ്സാനം മനോ ന കാമധാതൂ’’തി.
൫൧൧. പഞ്ചേവ കാമഗുണാ കാമധാതൂതി? ആമന്താ. കാമഗുണാ ഭവോ ഗതി സത്താവാസോ സംസാരോ യോനി വിഞ്ഞാണട്ഠിതി അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി കാമഗുണൂപഗം കമ്മന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി കാമഗുണൂപഗാ സത്താതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കാമഗുണേ സത്താ ജായന്തി ജീയന്തി മീയന്തി ചവന്തി ഉപപജ്ജന്തീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കാമഗുണേ അത്ഥി രൂപം വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കാമഗുണാ പഞ്ചവോകാരഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കാമഗുണേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ഉപ്പജ്ജന്തി, പച്ചേകസമ്ബുദ്ധാ ഉപ്പജ്ജന്തി, സാവകയുഗം ഉപ്പജ്ജതീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
കാമധാതു ഭവോ ഗതി സത്താവാസോ സംസാരോ യോനി വിഞ്ഞാണട്ഠിതി അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ആമന്താ. കാമഗുണാ ഭവോ ഗതി സത്താവാസോ സംസാരോ യോനി വിഞ്ഞാണട്ഠിതി അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി കാമധാതൂപഗം കമ്മന്തി? ആമന്താ. അത്ഥി കാമഗുണൂപഗം കമ്മന്തി ? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി കാമധാതൂപഗാ സത്താതി? ആമന്താ. അത്ഥി കാമഗുണൂപഗാ സത്താതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
കാമധാതുയാ സത്താ ജായന്തി ജീയന്തി മീയന്തി ചവന്തി ഉപപജ്ജന്തീതി? ആമന്താ. കാമഗുണേ സത്താ ജായന്തി ജീയന്തി മീയന്തി ചവന്തി ഉപപജ്ജന്തീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ …പേ॰… കാമധാതുയാ അത്ഥി രൂപം വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണന്തി? ആമന്താ. കാമഗുണേ അത്ഥി രൂപം വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കാമധാതു പഞ്ചവോകാരഭവോതി? ആമന്താ. കാമഗുണാ പഞ്ചവോകാരഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കാമധാതുയാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ഉപ്പജ്ജന്തി, പച്ചേകസബുദ്ധാ ഉപ്പജ്ജന്തി, സാവകയുഗം ഉപ്പജ്ജതീതി? ആമന്താ. കാമഗുണേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ഉപ്പജ്ജന്തി, പച്ചേകസമ്ബുദ്ധാ ഉപ്പജ്ജന്തി, സാവകയുഗം ഉപ്പജ്ജതീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൧൨. ന വത്തബ്ബം – ‘‘പഞ്ചേവ കാമഗുണാ കാമധാതൂ’’തി? ആമന്താ. നനു വുത്തം ഭഗവതാ – ‘‘പഞ്ചിമേ, ഭിക്ഖവേ, കാമഗുണാ! കതമേ പഞ്ച? ചക്ഖുവിഞ്ഞെയ്യാ രൂപാ ഇട്ഠാ കന്താ മനാപാ പിയരൂപാ കാമൂപസംഹിതാ രജനീയാ, സോതവിഞ്ഞെയ്യാ സദ്ദാ…പേ॰… ഘാനവിഞ്ഞെയ്യാ ഗന്ധാ…പേ॰… ജിവ്ഹാവിഞ്ഞെയ്യാ രസാ…പേ॰… കായവിഞ്ഞെയ്യാ ഫൊട്ഠബ്ബാ ഇട്ഠാ കന്താ മനാപാ പിയരൂപാ കാമൂപസംഹിതാ രജനീയാ – ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച കാമഗുണാ’’തി. അത്ഥേവ സുത്തന്തോതി? ആമന്താ. തേന ഹി പഞ്ചേവ കാമഗുണാ കാമധാതൂതി.
കാമഗുണകഥാ നിട്ഠിതാ.
൮. അട്ഠമവഗ്ഗോ
(൭൬) ൪. കാമകഥാ
൫൧൩. പഞ്ചേവായതനാ കാമാതി? ആമന്താ. നനു അത്ഥി തപ്പടിസംയുത്തോ ഛന്ദോതി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി അത്ഥി തപ്പടിസംയുത്തോ ഛന്ദോ, നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘പഞ്ചേവായതനാ കാമാ’’തി. നനു അത്ഥി തപ്പടിസംയുത്തോ രാഗോ തപ്പടിസംയുത്തോ ഛന്ദോ തപ്പടിസംയുത്തോ ഛന്ദരാഗോ തപ്പടിസംയുത്തോ സങ്കപ്പോ തപ്പടിസംയുത്തോ രാഗോ തപ്പടിസംയുത്തോ സങ്കപ്പരാഗോ തപ്പടിസംയുത്താ പീതി തപ്പടിസംയുത്തം സോമനസ്സം തപ്പടിസംയുത്തം പീതിസോമനസ്സന്തി? ആമന്താ . ഹഞ്ചി അത്ഥി തപ്പടിസംയുത്തം പീതിസോമനസ്സം, നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘പഞ്ചേവായതനാ കാമാ’’തി.
൫൧൪. ന വത്തബ്ബം – ‘‘പഞ്ചേവായതനാ കാമാ’’തി? ആമന്താ. നനു വുത്തം ഭഗവതാ – ‘‘പഞ്ചിമേ, ഭിക്ഖവേ, കാമഗുണാ! കതമേ പഞ്ച? ചക്ഖുവിഞ്ഞെയ്യാ രൂപാ…പേ॰… കായവിഞ്ഞെയ്യാ ഫൊട്ഠബ്ബാ ഇട്ഠാ കന്താ മനാപാ പിയരൂപാ കാമൂപസംഹിതാ രജനീയാ – ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച കാമഗുണാ’’തി. അത്ഥേവ സുത്തന്തോതി? ആമന്താ. തേന ഹി പഞ്ചേവായതനാ കാമാതി.
പഞ്ചേവായതനാ കാമാതി? ആമന്താ. നനു വുത്തം ഭഗവതാ – ‘‘പഞ്ചിമേ, ഭിക്ഖവേ, കാമഗുണാ! കതമേ പഞ്ച? ചക്ഖുവിഞ്ഞെയ്യാ രൂപാ…പേ॰… കായവിഞ്ഞെയ്യാ ഫൊട്ഠബ്ബാ ഇട്ഠാ കന്താ മനാപാ പിയരൂപാ കാമൂപസംഹിതാ രജനീയാ – ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച കാമഗുണാ . അപി ച, ഭിക്ഖവേ, നേതേ കാമാ കാമഗുണാ നാമേതേ അരിയസ്സ വിനയേ വുച്ച’’ന്തി –
‘‘സങ്കപ്പരാഗോ പുരിസസ്സ കാമോ,
ന തേ കാമാ യാനി ചിത്രാനി ലോകേ;
സങ്കപ്പരാഗോ പുരിസസ്സ കാമോ,
തിട്ഠന്തി ചിത്രാനി തഥേവ ലോകേ;
അഥെത്ഥ ധീരാ വിനയന്തി ഛന്ദ’’ന്തി അ॰ നി॰ ൬.൬൩ നിബ്ബേധികസുത്തേ.
അത്ഥേവ സുത്തന്തോതി? ആമന്താ. തേന ഹി ന വത്തബ്ബം – ‘‘പഞ്ചേവായതനാ കാമാ’’തി.
കാമകഥാ നിട്ഠിതാ.
൮. അട്ഠമവഗ്ഗോ
(൭൭) ൫. രൂപധാതുകഥാ
൫൧൫. രൂപിനോ ധമ്മാ രൂപധാതൂതി? ആമന്താ. രൂപം ഭവോ ഗതി സത്താവാസോ സംസാരോ യോനി വിഞ്ഞാണട്ഠിതി അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി രൂപൂപഗം കമ്മന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി രൂപൂപഗാ സത്താതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… രൂപേ സത്താ ജായന്തി ജീയന്തി മീയന്തി ചവന്തി ഉപപജ്ജന്തീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… രൂപേ അത്ഥി രൂപം വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… രൂപം പഞ്ചവോകാരഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
രൂപധാതു ഭവോ ഗതി…പേ॰… അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ആമന്താ. രൂപം ഭവോ ഗതി…പേ॰… അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി രൂപധാതൂപഗം കമ്മന്തി? ആമന്താ. അത്ഥി രൂപൂപഗം കമ്മന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി രൂപധാതൂപഗാ സത്താതി? ആമന്താ. അത്ഥി രൂപൂപഗാ സത്താതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
രൂപധാതുയാ സത്താ ജായന്തി ജീയന്തി മീയന്തി ചവന്തി ഉപപജ്ജന്തീതി? ആമന്താ. രൂപേ സത്താ ജായന്തി ജീയന്തി മീയന്തി ചവന്തി ഉപപജ്ജന്തീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… രൂപധാതുയാ അത്ഥി രൂപം വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണന്തി? ആമന്താ. രൂപേ അത്ഥി രൂപം വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… രൂപധാതു പഞ്ചവോകാരഭവോതി? ആമന്താ. രൂപം പഞ്ചവോകാരഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൧൬. രൂപിനോ ധമ്മാ രൂപധാതു, കാമധാതുയാ അത്ഥി രൂപന്തി? ആമന്താ. സാവ കാമധാതു, സാ രൂപധാതൂതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… സാവ കാമധാതു, സാ രൂപധാതൂതി? ആമന്താ. കാമഭവേന സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ദ്വീഹി ഭവേഹി സമന്നാഗതോ ഹോതി – കാമഭവേന ച രൂപഭവേന ചാതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ.
രൂപധാതുകഥാ നിട്ഠിതാ.
൮. അട്ഠമവഗ്ഗോ
(൭൮) ൬. അരൂപധാതുകഥാ
൫൧൭. അരൂപിനോ ധമ്മാ അരൂപധാതൂതി? ആമന്താ. വേദനാ ഭവോ ഗതി സത്താവാസോ സംസാരോ യോനി വിഞ്ഞാണട്ഠിതി അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി വേദനൂപഗം കമ്മന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി വേദനൂപഗാ സത്താതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… വേദനായ സത്താ ജായന്തി ജീയന്തി മീയന്തി ചവന്തി ഉപപജ്ജന്തീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… വേദനായ അത്ഥി വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… വേദനാ ചതുവോകാരഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അരൂപധാതു ഭവോ ഗതി…പേ॰… അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ആമന്താ. വേദനാ ഭവോ ഗതി…പേ॰… അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി അരൂപധാതൂപഗം കമ്മന്തി? ആമന്താ. അത്ഥി വേദനൂപഗം കമ്മന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി അരൂപധാതൂപഗാ സത്താതി? ആമന്താ. അത്ഥി വേദനൂപഗാ സത്താതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അരൂപധാതുയാ സത്താ ജായന്തി ജീയന്തി മീയന്തി ചവന്തി ഉപപജ്ജന്തീതി? ആമന്താ. വേദനായ സത്താ ജായന്തി ജീയന്തി മീയന്തി ചവന്തി ഉപപജ്ജന്തീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അരൂപധാതുയാ അത്ഥി വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണന്തി? ആമന്താ. വേദനായ അത്ഥി വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അരൂപധാതു ചതുവോകാരഭവോതി? ആമന്താ. വേദനാ ചതുവോകാരഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൧൮. അരൂപിനോ ധമ്മാ അരൂപധാതു, കാമധാതുയാ അത്ഥി വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണന്തി? ആമന്താ. സാവ കാമധാതു, സാ അരൂപധാതൂതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… സാവ കാമധാതു, സാ അരൂപധാതൂതി? ആമന്താ. കാമഭവേന സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ദ്വീഹി ഭവേഹി സമന്നാഗതോ ഹോതി – കാമഭവേന ച അരൂപഭവേന ചാതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
രൂപിനോ ധമ്മാ രൂപധാതു, അരൂപിനോ ധമ്മാ അരൂപധാതു, കാമധാതുയാ അത്ഥി രൂപം വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണന്തി? ആമന്താ . സാവ കാമധാതു, സാ രൂപധാതു, സാ അരൂപധാതൂതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… സാവ കാമധാതു, സാ രൂപധാതു, സാ അരൂപധാതൂതി? ആമന്താ. കാമഭവേന സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ തീഹി ഭവേഹി സമന്നാഗതോ ഹോതി – കാമഭവേന ച രൂപഭവേന ച അരൂപഭവേന ചാതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അരൂപധാതുകഥാ നിട്ഠിതാ.
൮. അട്ഠമവഗ്ഗോ
(൭൯) ൭. രൂപധാതുയാആയതനകഥാ
൫൧൯. അത്ഥി സളായതനികോ അത്തഭാവോ രൂപധാതുയാതി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ ഘാനായതനന്തി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ ഗന്ധായതനന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ ജിവ്ഹായതനന്തി? ആമന്താ . അത്ഥി തത്ഥ രസായതനന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ കായായതനന്തി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ ഫൊട്ഠബ്ബായതനന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
നത്ഥി തത്ഥ ഗന്ധായതനന്തി? ആമന്താ. നത്ഥി തത്ഥ ഘാനായതനന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… നത്ഥി തത്ഥ രസായതനന്തി? ആമന്താ. നത്ഥി തത്ഥ ജിവ്ഹായതനന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… നത്ഥി തത്ഥ ഫൊട്ഠബ്ബായതനന്തി? ആമന്താ . നത്ഥി തത്ഥ കായായതനന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൨൦. അത്ഥി തത്ഥ ചക്ഖായതനം, അത്ഥി രൂപായതനന്തി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ ഘാനായതനം, അത്ഥി ഗന്ധായതനന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ ചക്ഖായതനം, അത്ഥി രൂപായതനന്തി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ ജിവ്ഹായതനം, അത്ഥി രസായതനം…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ കായായതനം, അത്ഥി ഫൊട്ഠബ്ബായതനന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ സോതായതനം, അത്ഥി സദ്ദായതനം…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ മനായതനം, അത്ഥി ധമ്മായതനന്തി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ ഘാനായതനം, അത്ഥി ഗന്ധായതനന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ മനായതനം, അത്ഥി ധമ്മായതനന്തി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ ജിവ്ഹായതനം, അത്ഥി രസായതനന്തി…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ കായായതനം, അത്ഥി ഫൊട്ഠബ്ബായതനന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അത്ഥി തത്ഥ ഘാനായതനം, നത്ഥി ഗന്ധായതനന്തി? ആമന്താ . അത്ഥി തത്ഥ ചക്ഖായതനം, നത്ഥി രൂപായതനന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ ഘാനായതനം, നത്ഥി ഗന്ധായതനന്തി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ സോതായതനം, നത്ഥി സദ്ദായതനം…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ മനായതനം, നത്ഥി ധമ്മായതനന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ ജിവ്ഹായതനം, നത്ഥി രസായതനം…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ കായായതനം, നത്ഥി ഫൊട്ഠബ്ബായതനന്തി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ ചക്ഖായതനം, നത്ഥി രൂപായതനന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ കായായതനം, നത്ഥി ഫൊട്ഠബ്ബായതനന്തി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ സോതായതനം, നത്ഥി സദ്ദായതനം …പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ മനായതനം, നത്ഥി ധമ്മായതനന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൨൧. അത്ഥി തത്ഥ ചക്ഖായതനം അത്ഥി രൂപായതനം, തേന ചക്ഖുനാ തം രൂപം പസ്സതീതി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ ഘാനായതനം അത്ഥി ഗന്ധായതനം, തേന ഘാനേന തം ഗന്ധം ഘായതീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ ചക്ഖായതനം അത്ഥി രൂപായതനം, തേന ചക്ഖുനാ തം രൂപം പസ്സതീതി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ ജിവ്ഹായതനം അത്ഥി രസായതനം, തായ ജിവ്ഹായ തം രസം സായതി…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ കായായതനം അത്ഥി ഫൊട്ഠബ്ബായതനം, തേന കായേന തം ഫൊട്ഠബ്ബം ഫുസതീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അത്ഥി തത്ഥ സോതായതനം അത്ഥി സദ്ദായതനം…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ മനായതനം അത്ഥി ധമ്മായതനം, തേന മനേന തം ധമ്മം വിജാനാതീതി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ ഘാനായതനം അത്ഥി ഗന്ധായതനം, തേന ഘാനേന തം ഗന്ധം ഘായതീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ മനായതനം അത്ഥി ധമ്മായതനം, തേന മനേന തം ധമ്മം വിജാനാതീതി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ ജിവ്ഹായതനം അത്ഥി രസായതനം…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ കായായതനം അത്ഥി ഫൊട്ഠബ്ബായതനം, തേന കായേന തം ഫൊട്ഠബ്ബം ഫുസതീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അത്ഥി തത്ഥ ഘാനായതനം അത്ഥി ഗന്ധായതനം, ന ച തേന ഘാനേന തം ഗന്ധം ഘായതീതി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ ചക്ഖായതനം അത്ഥി രൂപായതനം, ന ച തേന ചക്ഖുനാ തം രൂപം പസ്സതീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ ഘാനായതനം അത്ഥി ഗന്ധായതനം, ന ച തേന ഘാനേന തം ഗന്ധം ഘായതീതി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ സോതായതനം അത്ഥി സദ്ദായതനം…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ മനായതനം അത്ഥി ധമ്മായതനം, ന ച തേന മനേന തം ധമ്മം വിജാനാതീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അത്ഥി തത്ഥ ജിവ്ഹായതനം അത്ഥി രസായതനം…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ കായായതനം അത്ഥി ഫൊട്ഠബ്ബായതനം, ന ച തേന കായേന തം ഫൊട്ഠബ്ബം ഫുസതീതി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ സോതായതനം അത്ഥി സദ്ദായതനം…പേ॰… അത്ഥി തത്ഥ മനായതനം അത്ഥി ധമ്മായതനം, ന ച തേന മനേന തം ധമ്മം വിജാനാതീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൨൨. അത്ഥി തത്ഥ ഘാനായതനം അത്ഥി ഗന്ധായതനം, തേന ഘാനേന തം ഗന്ധം ഘായതീതി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ മൂലഗന്ധോ സാരഗന്ധോ തചഗന്ധോ പത്തഗന്ധോ പുപ്ഫഗന്ധോ ഫലഗന്ധോ ആമഗന്ധോ വിസ്സഗന്ധോ സുഗന്ധോ ദുഗ്ഗന്ധോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അത്ഥി തത്ഥ ജിവ്ഹായതനം അത്ഥി രസായതനം, തായ ജിവ്ഹായ തം രസം സായതീതി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ മൂലരസോ ഖന്ധരസോ തചരസോ പത്തരസോ പുപ്ഫരസോ ഫലരസോ അമ്ബിലം മധുരം തിത്തകം കടുകം ലോണിയം ഖാരിയം ലമ്ബിലം കസാവോ സാദു അസാദൂതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അത്ഥി തത്ഥ കായായതനം അത്ഥി ഫൊട്ഠബ്ബായതനം, തേന കായേന തം ഫൊട്ഠബ്ബം ഫുസതീതി? ആമന്താ. അത്ഥി തത്ഥ കക്ഖളം മുദുകം സണ്ഹം ഫരുസം സുഖസമ്ഫസ്സം ദുക്ഖസമ്ഫസ്സം ഗരുകം ലഹുകന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൨൩. ന വത്തബ്ബം – ‘‘സളായതനികോ അത്തഭാവോ രൂപധാതുയാ’’തി? ആമന്താ. നനു അത്ഥി തത്ഥ ഘാനനിമിത്തം ജിവ്ഹാനിമിത്തം കായനിമിത്തന്തി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി അത്ഥി തത്ഥ ഘാനനിമിത്തം ജിവ്ഹാനിമിത്തം കായനിമിത്തം, തേന വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘സളായതനികോ അത്തഭാവോ രൂപധാതുയാ’’തി.
രൂപധാതുയാ ആയതനകഥാ നിട്ഠിതാ.
൮. അട്ഠമവഗ്ഗോ
(൮൦) ൮. അരൂപേ രൂപകഥാ
൫൨൪. അത്ഥി രൂപം അരൂപേസൂതി? ആമന്താ. രൂപഭവോ രൂപഗതി രൂപസത്താവാസോ രൂപസംസാരോ രൂപയോനി രൂപത്തഭാവപടിലാഭോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… നനു അരൂപഭവോ അരൂപഗതി അരൂപസത്താവാസോ അരൂപസംസാരോ അരൂപയോനി അരൂപത്തഭാവപടിലാഭോതി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി അരൂപഭവോ…പേ॰… അരൂപത്തഭാവപടിലാഭോ, നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘അത്ഥി രൂപം അരൂപേസൂ’’തി.
അത്ഥി രൂപം അരൂപേസൂതി? ആമന്താ. പഞ്ചവോകാരഭവോ ഗതി സത്താവാസോ സംസാരോ യോനി വിഞ്ഞാണട്ഠിതി അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… നനു ചതുവോകാരഭവോ…പേ॰… അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി ചതുവോകാരഭവോ ഗതി…പേ॰… അത്തഭാവപടിലാഭോ, നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘അത്ഥി രൂപം അരൂപേസൂ’’തി.
൫൨൫. അത്ഥി രൂപം രൂപധാതുയാ, സോ ച രൂപഭവോ രൂപഗതി രൂപസത്താവാസോ രൂപസംസാരോ രൂപയോനി രൂപത്തഭാവപടിലാഭോതി? ആമന്താ. അത്ഥി രൂപം അരൂപേസു, സോ ച രൂപഭവോ രൂപഗതി…പേ॰… രൂപത്തഭാവപടിലാഭോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി രൂപം രൂപധാതുയാ, സോ ച പഞ്ചവോകാരഭവോ ഗതി…പേ॰… അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ആമന്താ . അത്ഥി രൂപം അരൂപേസു, സോ ച പഞ്ചവോകാരഭവോ ഗതി…പേ॰… അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰…. അത്ഥി രൂപം അരൂപേസു, സോ ച അരൂപഭവോ അരൂപഗതി അരൂപസത്താവാസോ അരൂപസംസാരോ അരൂപയോനി അരൂപത്തഭാവപടിലാഭോതി? ആമന്താ. അത്ഥി രൂപം രൂപധാതുയാ അരൂപധാതുയാ (സബ്ബത്ഥ), സോ ച അരൂപഭവോ അരൂപഗതി…പേ॰… അരൂപത്തഭാവപടിലാഭോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി രൂപം അരൂപേസു, സോ ച ചതുവോകാരഭവോ ഗതി…പേ॰… അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ആമന്താ. അത്ഥി രൂപം രൂപധാതുയാ അരൂപധാതുയാ (സബ്ബത്ഥ), സോ ച ചതുവോകാരഭവോ ഗതി…പേ॰… അത്തഭാവപടിലാഭോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൨൬. അത്ഥി രൂപം അരൂപേസൂതി? ആമന്താ. നനു രൂപാനം നിസ്സരണം അരൂപം ഇതിവു॰ ൭൨; അ॰ നി॰ ൫.൨൦൦; ദീ॰ നി॰ ൩.൩൨൧ വുത്തം ഭഗവതാതി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി രൂപാനം നിസ്സരണം അരൂപം ഇതിവു॰ ൭൨; അ॰ നി॰ ൫.൨൦൦; ദീ॰ നി॰ ൩.൩൨൧ വുത്തം ഭഗവതാ, നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘അത്ഥി രൂപം അരൂപേസൂ’’തി.
രൂപാനം നിസ്സരണം അരൂപം വുത്തം ഭഗവതാ, അത്ഥി രൂപം അരൂപേസൂതി? ആമന്താ . കാമാനം നിസ്സരണം നെക്ഖമ്മം വുത്തം ഭഗവതാ, അത്ഥി നെക്ഖമ്മേസു കാമാ, അത്ഥി അനാസവേസു ആസവാ, അത്ഥി അപരിയാപന്നേസു പരിയാപന്നാതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അരൂപേ രൂപകഥാ നിട്ഠിതാ.
൮. അട്ഠമവഗ്ഗോ
(൮൧) ൯. രൂപം കമ്മന്തികഥാ
൫൨൭. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം കുസലന്തി? ആമന്താ. സാരമ്മണം, അത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ ആഭോഗോ സമന്നാഹാരോ മനസികാരോ ചേതനാ പത്ഥനാ പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… നനു അനാരമ്മണം, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ ആഭോഗോ സമന്നാഹാരോ മനസികാരോ ചേതനാ പത്ഥനാ പണിധീതി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി അനാരമ്മണം, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി, നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം കുസല’’ന്തി.
കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതോ ഫസ്സോ കുസലോ സാരമ്മണോ, അത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം കുസലം സാരമ്മണം, അത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതാ വേദനാ…പേ॰… സഞ്ഞാ… ചേതനാ… സദ്ധാ… വീരിയം… സതി… സമാധി…പേ॰… പഞ്ഞാ കുസലാ സാരമ്മണാ, അത്ഥി തായ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം കുസലം സാരമ്മണം, അത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം കുസലം അനാരമ്മണം, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതോ ഫസ്സോ കുസലോ അനാരമ്മണോ, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം കുസലം അനാരമ്മണം, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതാ വേദനാ…പേ॰… സഞ്ഞാ… ചേതനാ… സദ്ധാ… വീരിയം… സതി… സമാധി…പേ॰… പഞ്ഞാ കുസലാ അനാരമ്മണാ, നത്ഥി തായ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൨൮. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം കുസലന്തി? ആമന്താ. യം കിഞ്ചി കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപം സബ്ബം തം കുസലന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം കുസലന്തി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപായതനം കുസലന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം കുസലന്തി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം സദ്ദായതനം…പേ॰… ഗന്ധായതനം… രസായതനം… ഫൊട്ഠബ്ബായതനം…പേ॰… പഥവീധാതു … ആപോധാതു… തേജോധാതു…പേ॰… വായോധാതു കുസലാതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപായതനം അബ്യാകതന്തി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം അബ്യാകതന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം സദ്ദായതനം…പേ॰… ഗന്ധായതനം… രസായതനം… ഫൊട്ഠബ്ബായതനം…പേ॰… പഥവീധാതു… ആപോധാതു … തേജോധാതു …പേ॰… വായോധാതു അബ്യാകതാതി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം അബ്യാകതന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൨൯. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം അനാരമ്മണം കുസലന്തി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപായതനം അനാരമ്മണം കുസലന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം അനാരമ്മണം കുസലന്തി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം സദ്ദായതനം…പേ॰… ഗന്ധായതനം… രസായതനം… ഫൊട്ഠബ്ബായതനം…പേ॰… പഥവീധാതു… ആപോധാതു… തേജോധാതു…പേ॰… വായോധാതു അനാരമ്മണാ കുസലാതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപായതനം അനാരമ്മണം അബ്യാകതന്തി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം അനാരമ്മണം അബ്യാകതന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം സദ്ദായതനം…പേ॰… ഗന്ധായതനം … രസായതനം… ഫൊട്ഠബ്ബായതനം…പേ॰… പഥവീധാതു… ആപോധാതു… തേജോധാതു…പേ॰… വായോധാതു അനാരമ്മണാ അബ്യാകതാതി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം അനാരമ്മണം അബ്യാകതന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൩൦. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം കുസലന്തി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപായതനം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം കുസലന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം കുസലന്തി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം സദ്ദായതനം…പേ॰… ഗന്ധായതനം… രസായതനം… ഫൊട്ഠബ്ബായതനം…പേ॰… പഥവീധാതു… ആപോധാതു… തേജോധാതു…പേ॰… വായോധാതു ഫസ്സവിപ്പയുത്താ കുസലാതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപായതനം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം അബ്യാകതന്തി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം അബ്യാകതന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം സദ്ദായതനം…പേ॰… ഗന്ധായതനം… രസായതനം… ഫൊട്ഠബ്ബായതനം…പേ॰… പഥവീധാതു… ആപോധാതു… തേജോധാതു…പേ॰… വായോധാതു ഫസ്സവിപ്പയുത്താ അബ്യാകതാതി ? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം അബ്യാകതന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൩൧. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം അനാരമ്മണം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം കുസലന്തി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപായതനം അനാരമ്മണം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം കുസലന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം അനാരമ്മണം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം കുസലന്തി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം സദ്ദായതനം…പേ॰… ഗന്ധായതനം… രസായതനം… ഫൊട്ഠബ്ബായതനം…പേ॰… പഥവീധാതു… ആപോധാതു… തേജോധാതു…പേ॰… വായോധാതു അനാരമ്മണാ ഫസ്സവിപ്പയുത്താ കുസലാതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപായതനം അനാരമ്മണം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം അബ്യാകതന്തി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം അനാരമ്മണം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം അബ്യാകതന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം സദ്ദായതനം…പേ॰… ഗന്ധായതനം… രസായതനം… ഫൊട്ഠബ്ബായതനം…പേ॰… പഥവീധാതു… ആപോധാതു… തേജോധാതു…പേ॰… വായോധാതു അനാരമ്മണാ ഫസ്സവിപ്പയുത്താ അബ്യാകതാതി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം അനാരമ്മണം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം അബ്യാകതന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൩൨. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം കുസലന്തി? ആമന്താ. സാരമ്മണം, അത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… നനു അനാരമ്മണം , നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി അനാരമ്മണം, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധി; നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം കുസല’’ന്തി.
കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതോ ഫസ്സോ കുസലോ സാരമ്മണോ, അത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം കുസലം സാരമ്മണം, അത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതാ വേദനാ…പേ॰… സഞ്ഞാ… ചേതനാ… സദ്ധാ… വീരിയം… സതി… സമാധി…പേ॰… പഞ്ഞാ കുസലാ സാരമ്മണാ, അത്ഥി തായ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം കുസലം സാരമ്മണം, അത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം കുസലം അനാരമ്മണം, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതോ ഫസ്സോ കുസലോ അനാരമ്മണോ, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം കുസലം അനാരമ്മണം, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ആമന്താ. കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതാ വേദനാ…പേ॰… സഞ്ഞാ… ചേതനാ… സദ്ധാ… വീരിയം… സതി… സമാധി…പേ॰… പഞ്ഞാ കുസലാ അനാരമ്മണാ, നത്ഥി തായ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം കുസലന്തി? ആമന്താ. യം കിഞ്ചി കുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപം സബ്ബം തം കുസലന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… യഥാ കായകമ്മം തഥാ വചീകമ്മന്തി.
൫൩൩. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം അകുസലന്തി? ആമന്താ . സാരമ്മണം, അത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ ആഭോഗോ സമന്നാഹാരോ മനസികാരോ ചേതനാ പത്ഥനാ പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… നനു അനാരമ്മണം, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ ആഭോഗോ സമന്നാഹാരോ മനസികാരോ ചേതനാ പത്ഥനാ പണിധീതി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി അനാരമ്മണം, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ ആഭോഗോ സമന്നാഹാരോ മനസികാരോ ചേതനാ പത്ഥനാ പണിധി; നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം അകുസല’’ന്തി.
അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതോ ഫസ്സോ അകുസലോ സാരമ്മണോ, അത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം അകുസലം സാരമ്മണം, അത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതാ വേദനാ…പേ॰… സഞ്ഞാ… ചേതനാ… രാഗോ… ദോസോ… മോഹോ… മാനോ… ദിട്ഠി… വിചികിച്ഛാ… ഥിനം… ഉദ്ധച്ചം… അഹിരികം…പേ॰… അനൊത്തപ്പം അകുസലം സാരമ്മണം, അത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം അകുസലം സാരമ്മണം, അത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം അകുസലം അനാരമ്മണം, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതോ ഫസ്സോ അകുസലോ അനാരമ്മണോ, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം അകുസലം അനാരമ്മണം, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതാ വേദനാ…പേ॰… സഞ്ഞാ… ചേതനാ… രാഗോ… ദോസോ… മോഹോ… മാനോ… ദിട്ഠി… വിചികിച്ഛാ… ഥിനം… ഉദ്ധച്ചം… അഹിരികം…പേ॰… അനൊത്തപ്പം അകുസലം അനാരമ്മണം, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം കായകമ്മം രൂപം അകുസലന്തി? ആമന്താ . യം കിഞ്ചി അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപം സബ്ബം തം അകുസലന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൩൪. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അകുസലന്തി? ആമന്താ. സാരമ്മണം, അത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… നനു അനാരമ്മണം, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി അനാരമ്മണം, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധി; നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അകുസല’’ന്തി.
അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതോ ഫസ്സോ അകുസലോ സാരമ്മണോ, അത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അകുസലം സാരമ്മണം, അത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതാ വേദനാ…പേ॰… സഞ്ഞാ … ചേതനാ… രാഗോ… ദോസോ… മോഹോ… മാനോ… ദിട്ഠി… വിചികിച്ഛാ… ഥിനം… ഉദ്ധച്ചം… അഹിരികം…പേ॰… അനൊത്തപ്പം അകുസലം സാരമ്മണം, അത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അകുസലം സാരമ്മണം, അത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അകുസലം അനാരമ്മണം, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതോ ഫസ്സോ അകുസലോ അനാരമ്മണോ, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അകുസലം അനാരമ്മണം, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതാ വേദനാ…പേ॰… സഞ്ഞാ… ചേതനാ… രാഗോ… ദോസോ… മോഹോ… മാനോ… ദിട്ഠി… വിചികിച്ഛാ… ഥിനം… ഉദ്ധച്ചം… അഹിരികം…പേ॰… അനൊത്തപ്പം അകുസലം അനാരമ്മണം, നത്ഥി തസ്സ ആവട്ടനാ…പേ॰… പണിധീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അകുസലന്തി? ആമന്താ. യം കിഞ്ചി അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപം സബ്ബം തം അകുസലന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൩൫. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അകുസലന്തി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപായതനം അകുസലന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അകുസലന്തി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം സദ്ദായതനം…പേ॰… ഗന്ധായതനം… രസായതനം… ഫൊട്ഠബ്ബായതനം…പേ॰… പഥവീധാതു… ആപോധാതു… തേജോധാതു…പേ॰… വായോധാതു അസുചി അസ്സു ലോഹിതം സേദോ അകുസലോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപായതനം അബ്യാകതന്തി? ആമന്താ . അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അബ്യാകതന്തി ? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം സദ്ദായതനം…പേ॰… ഗന്ധായതനം… രസായതനം… ഫൊട്ഠബ്ബായതനം…പേ॰… പഥവീധാതു… ആപോധാതു… തേജോധാതു…പേ॰… വായോധാതു അസുചി അസ്സു ലോഹിതം സേദോ അബ്യാകതോതി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അബ്യാകതന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൩൬. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അനാരമ്മണം അകുസലന്തി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപായതനം അനാരമ്മണം അകുസലന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അനാരമ്മണം അകുസലന്തി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം സദ്ദായതനം…പേ॰… ഗന്ധായതനം…പേ॰… രസായതനം…പേ॰… ഫൊട്ഠബ്ബായതനം… പഥവീധാതു… ആപോധാതു… തേജോധാതു…പേ॰… വായോധാതു അസുചി അസ്സു ലോഹിതം സേദോ അനാരമ്മണോ അകുസലോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപായതനം അനാരമ്മണം അബ്യാകതന്തി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അനാരമ്മണം അബ്യാകതന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം സദ്ദായതനം…പേ॰… ഗന്ധായതനം… രസായതനം… ഫൊട്ഠബ്ബായതനം…പേ॰… പഥവീധാതു… ആപോധാതു… തേജോധാതു…പേ॰… വായോധാതു അസുചി അസ്സു ലോഹിതം സേദോ അനാരമ്മണോ അബ്യാകതോതി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അനാരമ്മണം അബ്യാകതന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൩൭. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം അകുസലന്തി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപായതനം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം അകുസലന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം അകുസലന്തി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം സദ്ദായതനം…പേ॰… ഗന്ധായതനം… രസായതനം… ഫൊട്ഠബ്ബായതനം… പഥവീധാതു… ആപോധാതു… തേജോധാതു…പേ॰… വായോധാതു അസുചി അസ്സു ലോഹിതം സേദോ ഫസ്സവിപ്പയുത്തോ അകുസലോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപായതനം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം അബ്യാകതന്തി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അനാരമ്മണം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം അബ്യാകതന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം സദ്ദായതനം…പേ॰… ഗന്ധായതനം… രസായതനം… ഫൊട്ഠബ്ബായതനം… പഥവീധാതു… ആപോധാതു… തേജോധാതു…പേ॰… വായോധാതു അസുചി അസ്സു ലോഹിതം സേദോ അനാരമ്മണോ ഫസ്സവിപ്പയുത്തോ അബ്യാകതോതി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അനാരമ്മണം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം അബ്യാകതന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അനാരമ്മണം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം അകുസലന്തി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപായതനം അനാരമ്മണം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം അകുസലന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അനാരമ്മണം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം അകുസലന്തി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം സദ്ദായതനം…പേ॰… ഗന്ധായതനം… രസായതനം… ഫൊട്ഠബ്ബായതനം… പഥവീധാതു… ആപോധാതു… തേജോധാതു…പേ॰… വായോധാതു അസുചി അസ്സു ലോഹിതം സേദോ അനാരമ്മണോ ഫസ്സവിപ്പയുത്തോ അകുസലോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം രൂപായതനം അനാരമ്മണം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം അബ്യാകതന്തി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അനാരമ്മണം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം അബ്യാകതന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം സദ്ദായതനം…പേ॰… ഗന്ധായതനം… രസായതനം… ഫൊട്ഠബ്ബായതനം… പഥവീധാതു… ആപോധാതു… തേജോധാതു…പേ॰… വായോധാതു അസുചി അസ്സു ലോഹിതം സേദോ അനാരമ്മണോ ഫസ്സവിപ്പയുത്തോ അബ്യാകതോതി? ആമന്താ. അകുസലേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം വചീകമ്മം രൂപം അനാരമ്മണം ഫസ്സവിപ്പയുത്തം അബ്യാകതന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൩൮. ന വത്തബ്ബം – ‘‘രൂപം കുസലമ്പി അകുസലമ്പീ’’തി? ആമന്താ. നനു കായകമ്മം വചീകമ്മം കുസലമ്പി അകുസലമ്പീതി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി കായകമ്മം വചീകമ്മം കുസലമ്പി അകുസലമ്പി, തേന വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘രൂപം കുസലമ്പി അകുസലമ്പീ’’തി.
രൂപം കുസലമ്പി അകുസലമ്പീതി? ആമന്താ. ചക്ഖായതനം കുസലമ്പി അകുസലമ്പീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… രൂപം കുസലമ്പി അകുസലമ്പീതി? ആമന്താ. സോതായതനം…പേ॰… ഘാനായതനം… ജിവ്ഹായതനം… കായായതനം… രൂപായതനം… സദ്ദായതനം… ഗന്ധായതനം… രസായതനം … ഫൊട്ഠബ്ബായതനം… പഥവീധാതു… ആപോധാതു… തേജോധാതു…പേ॰… വായോധാതു അസുചി അസ്സു ലോഹിതം സേദോ കുസലോപി അകുസലോപീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
കായോ രൂപം, കായകമ്മം രൂപന്തി? ആമന്താ. മനോ രൂപം, മനോകമ്മം രൂപന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ …പേ॰… മനോ അരൂപം, മനോകമ്മം അരൂപന്തി? ആമന്താ. കായോ അരൂപം, കായകമ്മം അരൂപന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
കായോ രൂപന്തി, കായകമ്മം രൂപന്തി? ആമന്താ. ചക്ഖായതനം രൂപന്തി, ചക്ഖുവിഞ്ഞാണം രൂപന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കായോ രൂപന്തി, കായകമ്മം രൂപന്തി? ആമന്താ. സോതായതനം രൂപന്തി, സോതവിഞ്ഞാണം രൂപന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കായോ രൂപന്തി, കായകമ്മം രൂപന്തി? ആമന്താ. ഘാനായതനം രൂപന്തി, ഘാനവിഞ്ഞാണം രൂപന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കായോ രൂപന്തി, കായകമ്മം രൂപന്തി? ആമന്താ. ജിവ്ഹായതനം രൂപന്തി, ജിവ്ഹാവിഞ്ഞാണം രൂപന്തി ? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കായോ രൂപന്തി, കായകമ്മം രൂപന്തി? ആമന്താ. കായായതനം രൂപന്തി, കായവിഞ്ഞാണം രൂപന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൩൯. രൂപം കമ്മന്തി? ആമന്താ. നനു വുത്തം ഭഗവതാ – ‘‘ചേതനാഹം, ഭിക്ഖവേ, കമ്മം വദാമി; ചേതയിത്വാ കമ്മം കരോതി കായേന വാചായ മനസാ’’തി അ॰ നി॰ ൬.൬൩ നിബ്ബേധികസുത്തേ! അത്ഥേവ സുത്തന്തോതി? ആമന്താ. തേന ഹി ന വത്തബ്ബം – ‘‘രൂപം കമ്മ’’ന്തി.
രൂപം കമ്മന്തി? ആമന്താ. നനു വുത്തം ഭഗവതാ – ‘‘കായേ വാ, ആനന്ദ ഹാനന്ദ (സം॰ നി॰ ൨.൨൫), സതി കായസഞ്ചേതനാഹേതു ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം; വാചായ വാ, ആനന്ദ ഹാനന്ദ (സം॰ നി॰ ൨.൨൫), സതി വചീസഞ്ചേതനാഹേതു ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖം; മനേ വാ, ആനന്ദ ഹാനന്ദ (സം॰ നി॰ ൨.൨൫), സതി മനോസഞ്ചേതനാഹേതു ഉപ്പജ്ജതി അജ്ഝത്തം സുഖദുക്ഖ’’ന്തി സം॰ നി॰ ൨.൨൫; അ॰ നി॰ ൪.൧൭൧! അത്ഥേവ സുത്തന്തോതി? ആമന്താ. തേന ഹി ന വത്തബ്ബം – ‘‘രൂപം കമ്മ’’ന്തി.
രൂപം കമ്മന്തി? ആമന്താ. നനു വുത്തം ഭഗവതാ – ‘‘തിവിധാ, ഭിക്ഖവേ, കായസഞ്ചേതനാ അകുസലം കായകമ്മം ദുക്ഖുദ്രയം ദുക്ഖവിപാകം; ചതുബ്ബിധാ, ഭിക്ഖവേ, വചീസഞ്ചേതനാ അകുസലം വചീകമ്മം ദുക്ഖുദ്രയം ദുക്ഖവിപാകം; തിവിധാ, ഭിക്ഖവേ, മനോസഞ്ചേതനാ അകുസലം മനോകമ്മം ദുക്ഖുദ്രയം ദുക്ഖവിപാകം; തിവിധാ, ഭിക്ഖവേ, കായസഞ്ചേതനാ കുസലം കായകമ്മം സുഖുദ്രയം സുഖവിപാകം; ചതുബ്ബിധാ, ഭിക്ഖവേ, വചീസഞ്ചേതനാ കുസലം വചീകമ്മം സുഖുദ്രയം സുഖവിപാകം; തിവിധാ , ഭിക്ഖവേ, മനോസഞ്ചേതനാ കുസലം മനോകമ്മം സുഖുദ്രയം സുഖവിപാക’’ന്തി അ॰ നി॰ ൧൦.൨൧൭ ഥോകം പന വിസദിസം! അത്ഥേവ സുത്തന്തോതി? ആമന്താ. തേന ഹി ന വത്തബ്ബം – ‘‘രൂപം കമ്മ’’ന്തി.
രൂപം കമ്മന്തി? ആമന്താ. നനു വുത്തം ഭഗവതാ – ‘‘സചായം, ആനന്ദ, സമിദ്ധി മോഘപുരിസോ പാടലിപുത്തസ്സ പോതലിപുത്തസ്സ (മ॰ നി॰ ൩.൩൦൦) പരിബ്ബാജകസ്സ ഏവം പുട്ഠോ ഏവം ബ്യാകരെയ്യ – ‘സഞ്ചേതനിയം , ആവുസോ പാടലിപുത്ത, കമ്മം കത്വാ കായേന വാചായ മനസാ സുഖവേദനിയം സുഖം സോ വേദയതി; സഞ്ചേതനിയം, ആവുസോ പാടലിപുത്ത, കമ്മം കത്വാ കായേന വാചായ മനസാ ദുക്ഖവേദനിയം ദുക്ഖം സോ വേദയതി; സഞ്ചേതനിയം, ആവുസോ പാടലിപുത്ത, കമ്മം കത്വാ കായേന വാചായ മനസാ അദുക്ഖമസുഖവേദനിയം അദുക്ഖമസുഖം സോ വേദയതീ’തി, ഏവം ബ്യാകരമാനോ ഖോ, ആനന്ദ, സമിദ്ധി മോഘപുരിസോ പാടലിപുത്തസ്സ പരിബ്ബാജകസ്സ സമ്മാ ബ്യാകരമാനോ ബ്യാകരെയ്യാ’’തി മ॰ നി॰ ൩.൩൦൦! അത്ഥേവ സുത്തന്തോതി? ആമന്താ. തേന ഹി ന വത്തബ്ബം – ‘‘രൂപം കമ്മ’’ന്തി.
രൂപം കമ്മന്തികഥാ നിട്ഠിതാ.
൮. അട്ഠമവഗ്ഗോ
(൮൨) ൧൦. ജീവിതിന്ദ്രിയകഥാ
൫൪൦. നത്ഥി രൂപജീവിതിന്ദ്രിയന്തി? ആമന്താ. നത്ഥി രൂപീനം ധമ്മാനം ആയു ഠിതി യപനാ യാപനാ ഇരിയനാ വത്തനാ പാലനാതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി രൂപീനം ധമ്മാനം ആയു ഠിതി യപനാ യാപനാ ഇരിയനാ വത്തനാ പാലനാതി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി അത്ഥി രൂപീനം ധമ്മാനം ആയു ഠിതി യപനാ യാപനാ ഇരിയനാ വത്തനാ പാലനാ, നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘നത്ഥി രൂപജീവിതിന്ദ്രിയ’’ന്തി.
അത്ഥി അരൂപീനം ധമ്മാനം ആയു ഠിതി യപനാ യാപനാ ഇരിയനാ വത്തനാ പാലനാ, അത്ഥി അരൂപജീവിതിന്ദ്രിയന്തി? ആമന്താ. അത്ഥി രൂപീനം ധമ്മാനം ആയു ഠിതി യപനാ യാപനാ ഇരിയനാ വത്തനാ പാലനാ, അത്ഥി രൂപജീവിതിന്ദ്രിയന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അത്ഥി രൂപീനം ധമ്മാനം ആയു ഠിതി യപനാ യാപനാ ഇരിയനാ വത്തനാ പാലനാ, നത്ഥി രൂപജീവിതിന്ദ്രിയന്തി? ആമന്താ . അത്ഥി അരൂപീനം ധമ്മാനം ആയു ഠിതി യപനാ യാപനാ ഇരിയനാ വത്തനാ പാലനാ, നത്ഥി അരൂപജീവിതിന്ദ്രിയന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അരൂപീനം ധമ്മാനം ആയു അരൂപജീവിതിന്ദ്രിയന്തി? ആമന്താ. രൂപീനം ധമ്മാനം ആയു രൂപജീവിതിന്ദ്രിയന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… രൂപീനം ധമ്മാനം ആയു ന വത്തബ്ബം – ‘‘രൂപജീവിതിന്ദ്രിയ’’ന്തി? ആമന്താ. അരൂപീനം ധമ്മാനം ആയു ന വത്തബ്ബം – ‘‘അരൂപജീവിതിന്ദ്രിയ’’ന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൪൧. രൂപീനം ധമ്മാനം ആയു അരൂപജീവിതിന്ദ്രിയന്തി? ആമന്താ. അരൂപീനം ധമ്മാനം ആയു രൂപജീവിതിന്ദ്രിയന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അരൂപീനം ധമ്മാനം ആയു ന വത്തബ്ബം – ‘‘രൂപജീവിതിന്ദ്രിയ’’ന്തി? ആമന്താ. രൂപീനം ധമ്മാനം ആയു ന വത്തബ്ബം – ‘‘അരൂപജീവിതിന്ദ്രിയ’’ന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
രൂപീനഞ്ച അരൂപീനഞ്ച ധമ്മാനം ആയു അരൂപജീവിതിന്ദ്രിയന്തി? ആമന്താ. രൂപീനഞ്ച അരൂപീനഞ്ച ധമ്മാനം ആയു രൂപജീവിതിന്ദ്രിയന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
രൂപീനഞ്ച അരൂപീനഞ്ച ധമ്മാനം ആയു ന വത്തബ്ബം – ‘‘രൂപജീവിതിന്ദ്രിയ’’ന്തി? ആമന്താ. രൂപീനഞ്ച അരൂപീനഞ്ച ധമ്മാനം ആയു ന വത്തബ്ബം – ‘‘അരൂപജീവിതിന്ദ്രിയ’’ന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… നത്ഥി രൂപജീവിതിന്ദ്രിയന്തി? ആമന്താ. നിരോധം സമാപന്നസ്സ നത്ഥി ജീവിതിന്ദ്രിയന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൪൨. നിരോധം സമാപന്നസ്സ അത്ഥി ജീവിതിന്ദ്രിയന്തി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി നിരോധം സമാപന്നസ്സ അത്ഥി ജീവിതിന്ദ്രിയം, നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘നത്ഥി രൂപജീവിതിന്ദ്രിയ’’ന്തി.
നിരോധം സമാപന്നസ്സ അത്ഥി ജീവിതിന്ദ്രിയന്തി? ആമന്താ. കതമക്ഖന്ധപരിയാപന്നന്തി? സങ്ഖാരക്ഖന്ധപരിയാപന്നന്തി. നിരോധം സമാപന്നസ്സ അത്ഥി സങ്ഖാരക്ഖന്ധോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
നിരോധം സമാപന്നസ്സ അത്ഥി സങ്ഖാരക്ഖന്ധോതി? ആമന്താ. നിരോധം സമാപന്നസ്സ അത്ഥി വേദനാക്ഖന്ധോ…പേ॰… സഞ്ഞാക്ഖന്ധോ…പേ॰… വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
നിരോധം സമാപന്നസ്സ അത്ഥി വേദനാക്ഖന്ധോ…പേ॰… സഞ്ഞാക്ഖന്ധോ…പേ॰… വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധോതി? ആമന്താ. ന നിരോധം സമാപന്നോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൪൩. നത്ഥി രൂപജീവിതിന്ദ്രിയന്തി? ആമന്താ. അസഞ്ഞസത്താനം നത്ഥി ജീവിതിന്ദ്രിയന്തി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അസഞ്ഞസത്താനം അത്ഥി ജീവിതിന്ദ്രിയന്തി? ആമന്താ. ഹഞ്ചി അസഞ്ഞസത്താനം അത്ഥി ജീവിതിന്ദ്രിയം, നോ ച വത രേ വത്തബ്ബേ – ‘‘നത്ഥി രൂപജീവിതിന്ദ്രിയ’’ന്തി. അസഞ്ഞസത്താനം അത്ഥി ജീവിതിന്ദ്രിയന്തി? ആമന്താ. കതമക്ഖന്ധപരിയാപന്നന്തി? സങ്ഖാരക്ഖന്ധപരിയാപന്നന്തി. അസഞ്ഞസത്താനം അത്ഥി സങ്ഖാരക്ഖന്ധോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അസഞ്ഞസത്താനം അത്ഥി സങ്ഖാരക്ഖന്ധോതി? ആമന്താ. അസഞ്ഞസത്താനം അത്ഥി വേദനാക്ഖന്ധോ…പേ॰… സഞ്ഞാക്ഖന്ധോ…പേ॰… വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
അസഞ്ഞസത്താനം അത്ഥി വേദനാക്ഖന്ധോ…പേ॰… സഞ്ഞാക്ഖന്ധോ…പേ॰… വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധോതി? ആമന്താ. പഞ്ചവോകാരഭവോതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൪൪. ഉപപത്തേസിയേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം ജീവിതിന്ദ്രിയം ഉപപത്തേസിയേ ചിത്തേ ഭിജ്ജമാനേ ഏകദേസം ഭിജ്ജതീതി? ആമന്താ. ഉപപത്തേസിയേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതോ ഫസ്സോ ഉപപത്തേസിയേ ചിത്തേ ഭിജ്ജമാനേ ഏകദേസോ ഭിജ്ജതീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
ഉപപത്തേസിയേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതോ ഫസ്സോ ഉപപത്തേസിയേ ചിത്തേ ഭിജ്ജമാനേ അനവസേസോ ഭിജ്ജതീതി? ആമന്താ. ഉപപത്തേസിയേന ചിത്തേന സമുട്ഠിതം ജീവിതിന്ദ്രിയം ഉപപത്തേസിയേ ചിത്തേ ഭിജ്ജമാനേ അനവസേസം ഭിജ്ജതീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
൫൪൫. ദ്വേ ജീവിതിന്ദ്രിയാനീതി? ആമന്താ. ദ്വീഹി ജീവിതേഹി ജീവതി, ദ്വീഹി മരണേഹി മീയതീതി? ആമന്താ ന ഹേവം വത്തബ്ബേ (സ്യാ॰ കം॰ പീ॰).
ജീവിതിന്ദ്രിയകഥാ നിട്ഠിതാ.
൮. അട്ഠമവഗ്ഗോ
(൮൩) ൧൧. കമ്മഹേതുകഥാ
൫൪൬. കമ്മഹേതു അരഹാ അരഹത്താ പരിഹായതീതി? ആമന്താ. കമ്മഹേതു സോതാപന്നോ സോതാപത്തിഫലാ പരിഹായതീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… കമ്മഹേതു അരഹാ അരഹത്താ പരിഹായതീതി? ആമന്താ. കമ്മഹേതു സകദാഗാമീ…പേ॰… അനാഗാമീ അനാഗാമിഫലാ പരിഹായതീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
കമ്മഹേതു സോതാപന്നോ സോതാപത്തിഫലാ ന പരിഹായതീതി? ആമന്താ. കമ്മഹേതു അരഹാ അരഹത്താ ന പരിഹായതീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ …പേ॰… കമ്മഹേതു സകദാഗാമീ…പേ॰… അനാഗാമീ അനാഗാമിഫലാ ന പരിഹായതീതി? ആമന്താ. കമ്മഹേതു അരഹാ അരഹത്താ ന പരിഹായതീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
കമ്മഹേതു അരഹാ അരഹത്താ പരിഹായതീതി? ആമന്താ. പാണാതിപാതകമ്മസ്സ ഹേതൂതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰… അദിന്നാദാനകമ്മസ്സ ഹേതു…പേ॰… കാമേസുമിച്ഛാചാരകമ്മസ്സ ഹേതു… മുസാവാദകമ്മസ്സ ഹേതു… പിസുണവാചാകമ്മസ്സ ഹേതു… ഫരുസവാചാകമ്മസ്സ ഹേതു… സമ്ഫപ്പലാപകമ്മസ്സ ഹേതു… മാതുഘാതകമ്മസ്സ മാതുഘാതകകമ്മസ്സ (സ്യാ॰), മാതുഘാതികമ്മസ്സ (ക॰) തഥാ പിതുഘാതഅരഹന്തഘാതകമ്മസ്സാതിപദേസു ഹേതു… പിതുഘാതകമ്മസ്സ ഹേതു… അരഹന്തഘാതകമ്മസ്സ ഹേതു… രുഹിരുപ്പാദകമ്മസ്സ ഹേതു…പേ॰… സങ്ഘഭേദകമ്മസ്സ ഹേതൂതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
കതമസ്സ കമ്മസ്സ ഹേതൂതി? ഹന്ദ ഹി അരഹന്താനം അബ്ഭാചിക്ഖതീതി. അരഹന്താനം അബ്ഭാചിക്ഖനകമ്മസ്സ ഹേതു അരഹാ അരഹത്താ പരിഹായതീതി? ആമന്താ. യേ കേചി അരഹന്താനം അബ്ഭാചിക്ഖന്തി, സബ്ബേ തേ അരഹത്തം സച്ഛികരൊന്തീതി? ന ഹേവം വത്തബ്ബേ…പേ॰….
കമ്മഹേതുകഥാ നിട്ഠിതാ.
അട്ഠമവഗ്ഗോ.
തസ്സുദ്ദാനം –
ഛ ഗതിയോ, അന്തരാഭവോ, പഞ്ചേവ കാമഗുണാ കാമധാതു, പഞ്ചേവ ആയതനാ കാമാ, രൂപിനോ ധമ്മാ രൂപധാതു, അരൂപിനോ ധമ്മാ അരൂപധാതു, സളായതനികോ അത്തഭാവോ രൂപധാതുയാ, അത്ഥി രൂപം അരൂപേസു, രൂപം കമ്മം, രൂപം ജീവിതം, കമ്മഹേതുകാ പരിഹായതീതി.