൧൩. തേവിജ്ജസുത്തവണ്ണനാ
൫൧൮. ഏവം മേ സുതം…പേ॰… കോസലേസൂതി തേവിജ്ജസുത്തം. തത്രായം അനുത്താനപദവണ്ണനാ. മനസാകടന്തി തസ്സ ഗാമസ്സ നാമം. ഉത്തരേന മനസാകടസ്സാതി മനസാകടതോ അവിദൂരേ ഉത്തരപസ്സേ. അമ്ബവനേതി തരുണഅമ്ബരുക്ഖസണ്ഡേ, രമണീയോ കിര സോ ഭൂമിഭാഗോ, ഹെട്ഠാ രജതപട്ടസദിസാ വാലികാ വിപ്പകിണ്ണാ, ഉപരി മണിവിതാനം വിയ ഘനസാഖാപത്തം അമ്ബവനം. തസ്മിം ബുദ്ധാനം അനുച്ഛവികേ പവിവേകസുഖേ അമ്ബവനേ വിഹരതീതി അത്ഥോ.
൫൧൯. അഭിഞ്ഞാതാ അഭിഞ്ഞാതാതി കുലചാരിത്താദിസമ്പത്തിയാ തത്ഥ തത്ഥ പഞ്ഞാതാ. ചങ്കീതിആദീനി തേസം നാമാനി. തത്ഥ ചങ്കീ ഓപാസാദവാസികോ. താരുക്ഖോ ഇച്ഛാനങ്ഗലവാസികോ. പൊക്ഖരസാതീ ഉക്കട്ഠവാസികോ. ജാണുസോണീ സാവത്ഥിവാസികോ. തോദെയ്യോ തുദിഗാമവാസികോ. അഞ്ഞേ ചാതി അഞ്ഞേ ച ബഹുജനാ. അത്തനോ അത്തനോ നിവാസട്ഠാനേഹി ആഗന്ത്വാ മന്തസജ്ഝായകരണത്ഥം തത്ഥ പടിവസന്തി. മനസാകടസ്സ കിര രമണീയതായ തേ ബ്രാഹ്മണാ തത്ഥ നദീതീരേ ഗേഹാനി കാരെത്വാ പരിക്ഖിപാപെത്വാ അഞ്ഞേസം ബഹൂനം പവേസനം നിവാരെത്വാ അന്തരന്തരാ തത്ഥ ഗന്ത്വാ വസന്തി.
൫൨൦-൫൨൧. വാസെട്ഠഭാരദ്വാജാനന്തി വാസെട്ഠസ്സ ച പൊക്ഖരസാതിനോ അന്തേവാസികസ്സ, ഭാരദ്വാജസ്സ ച താരുക്ഖന്തേവാസികസ്സ. ഏതേ കിര ദ്വേ ജാതിസമ്പന്നാ തിണ്ണം വേദാനം പാരഗൂ അഹേസും. ജങ്ഘവിഹാരന്തി അതിചിരനിസജ്ജപച്ചയാ കിലമഥവിനോദനത്ഥായ ജങ്ഘചാരം. തേ കിര ദിവസം സജ്ഝായം കത്വാ സായന്ഹേ വുട്ഠായ ന്ഹാനീയസമ്ഭാരഗന്ധമാലതേലധോതവത്ഥാനി ഗാഹാപെത്വാ അത്തനോ പരിജനപരിവുതാ ന്ഹായിതുകാമാ മഗ്ഗാമഗ്ഗേതി മഗ്ഗേ ച അമഗ്ഗേ ച. കതമം നു ഖോ പടിപദം പൂരെത്വാ കതമേന മഗ്ഗേന സക്കാ സുഖം ബ്രഹ്മലോകം ഗന്തുന്തി ഏവം മഗ്ഗാമഗ്ഗം ആരബ്ഭ കഥം സമുട്ഠാപേസുന്തി അത്ഥോ. അഞ്ജസായനോതി ഉജുമഗ്ഗസ്സേതം വേവചനം, അഞ്ജസാ നിയ്യാനികോ നിയ്യാതീതി നിയ്യായന്തോ നിയ്യാതി, ഗച്ഛന്തോ ഗച്ഛതീതി അത്ഥോ.
തക്കരസ്സ ബ്രഹ്മസഹബ്യതായാതി യോ തം മഗ്ഗം കരോതി പടിപജ്ജതി, തസ്സ ബ്രഹ്മുനാ സദ്ധിം സഹഭാവായ, ഏകട്ഠാനേ പാതുഭാവായ ഗച്ഛതീതി അത്ഥോ. യ്വായന്തി യോ അയം. അക്ഖാതോതി കഥിതോ ദീപിതോ. ബ്രാഹ്മണേന പൊക്ഖരസാതിനാതി അത്തനോ ആചരിയം അപദിസതി. ഇതി വാസെട്ഠോ സകമേവ ആചരിയവാദം ഥോമെത്വാ പഗ്ഗണ്ഹിത്വാ വിചരതി. ഭാരദ്വാജോപി സകമേവാതി. തേന വുത്തം ‘‘നേവ ഖോ അസക്ഖി വാസെട്ഠോ’’തിആദി.
തതോ വാസെട്ഠോ ‘‘ഉഭിന്നമ്പി അമ്ഹാകം കഥാ അനിയ്യാനികാവ, ഇമസ്മിഞ്ച ലോകേ മഗ്ഗകുസലോ നാമ ഭോതാ ഗോതമേന സദിസോ നത്ഥി, ഭവഞ്ച ഗോതമോ അവിദൂരേ വസതി, സോ നോ തുലം ഗഹെത്വാ നിസിന്നവാണിജോ വിയ കങ്ഖം ഛിന്ദിസ്സതീ’’തി ചിന്തെത്വാ തമത്ഥം ഭാരദ്വാജസ്സ ആരോചെത്വാ ഉഭോപി ഗന്ത്വാ അത്തനോ കഥം ഭഗവതോ ആരോചേസും. തേന വുത്തം ‘‘അഥ ഖോ വാസെട്ഠോ…പേ॰… യ്വായം അക്ഖാതോ ബ്രാഹ്മണേന താരുക്ഖേനാ’’തി.
൫൨൨. എത്ഥ ഭോ ഗോതമാതി ഏതസ്മിം മഗ്ഗാമഗ്ഗേ. വിഗ്ഗഹോ വിവാദോതിആദീസു പുബ്ബുപ്പത്തികോ വിഗ്ഗഹോ. അപരഭാഗേ വിവാദോ. ദുവിധോപി ഏസോ നാനാആചരിയാനം വാദതോ നാനാവാദോ.
൫൨൩. അഥ കിസ്മിം പന വോതി ത്വമ്പി അയമേവ മഗ്ഗോതി അത്തനോ ആചരിയവാദമേവ പഗ്ഗയ്ഹ തിട്ഠസി, ഭാരദ്വാജോപി അത്തനോ ആചരിയവാദമേവ, ഏകസ്സാപി ഏകസ്മിം സംസയോ നത്ഥി. ഏവം സതി കിസ്മിം വോ വിഗ്ഗഹോതി പുച്ഛതി.
൫൨൪. മഗ്ഗാമഗ്ഗേ ഭോ ഗോതമാതി മഗ്ഗേ ഭോ ഗോതമ അമഗ്ഗേ ച, ഉജുമഗ്ഗേ ച അനുജുമഗ്ഗേ ചാതി അത്ഥോ. ഏസ കിര ഏകബ്രാഹ്മണസ്സാപി മഗ്ഗം ‘‘ന മഗ്ഗോ’’തി ന വദതി. യഥാ പന അത്തനോ ആചരിയസ്സ മഗ്ഗോ ഉജുമഗ്ഗോ, ന
സബ്ബാനി താനീതി ലിങ്ഗവിപല്ലാസേന വദതി, സബ്ബേ തേതി വുത്തം ഹോതി. ബഹൂനീതി അട്ഠ വാ ദസ നാനാമഗ്ഗാനീതി മഹന്താമഹന്തജങ്ഘമഗ്ഗസകടമഗ്ഗാദിവസേന നാനാവിധാനി സാമന്താ ഗാമനദീതളാകഖെത്താദീഹി ആഗന്ത്വാ ഗാമം പവിസനമഗ്ഗാനി.
൫൨൫-൫൨൬. ‘‘നിയ്യന്തീതി വാസെട്ഠ വദേസീ’’തി ഭഗവാ തിക്ഖത്തും വചീഭേദം കത്വാ പടിഞ്ഞം കാരാപേസി. കസ്മാ? തിത്ഥിയാ ഹി പടിജാനിത്വാ പച്ഛാ നിഗ്ഗയ്ഹമാനാ അവജാനന്തി. സോ തഥാ കാതും ന സക്ഖിസ്സതീതി.
൫൨൭-൫൨൯. തേവ തേവിജ്ജാതി തേ തേവിജ്ജാ. വകാരോ ആഗമസന്ധിമത്തം. അന്ധവേണീതി അന്ധപവേണീ, ഏകേന ചക്ഖുമതാ ഗഹിതയട്ഠിയാ കോടിം ഏകോ അന്ധോ ഗണ്ഹതി, തം അന്ധം അഞ്ഞോ തം അഞ്ഞോതി ഏവം പണ്ണാസസട്ഠി അന്ധാ പടിപാടിയാ ഘടിതാ അന്ധവേണീതി വുച്ചതി. പരമ്പരസംസത്താതി അഞ്ഞമഞ്ഞം ലഗ്ഗാ, യട്ഠിഗാഹകേനപി ചക്ഖുമതാ വിരഹിതാതി അത്ഥോ. ഏകോ കിര ധുത്തോ അന്ധഗണം ദിസ്വാ ‘‘അസുകസ്മിം നാമ ഗാമേ ഖജ്ജഭൊജ്ജം സുലഭ’’ന്തി ഉസ്സാഹെത്വാ ‘‘തേന ഹി തത്ഥ നോ സാമി നേഹി, ഇദം നാമ തേ ദേമാ’’തി വുത്തേ, ലഞ്ജം ഗഹെത്വാ അന്തരാമഗ്ഗേ മഗ്ഗാ ഒക്കമ്മ മഹന്തം ഗച്ഛം അനുപരിഗന്ത്വാ പുരിമസ്സ ഹത്ഥേന പച്ഛിമസ്സ കച്ഛം ഗണ്ഹാപെത്വാ ‘‘കിഞ്ചി കമ്മം അത്ഥി, ഗച്ഛഥ താവ തുമ്ഹേ’’തി വത്വാ പലായി, തേ ദിവസമ്പി ഗന്ത്വാ മഗ്ഗം അവിന്ദമാനാ ‘‘കുഹിം നോ ചക്ഖുമാ, കുഹിം മഗ്ഗോ’’തി പരിദേവിത്വാ മഗ്ഗം അവിന്ദമാനാ തത്ഥേവ മരിംസു. തേ സന്ധായ വുത്തം ‘‘പരമ്പരസംസത്താ’’തി. പുരിമോപീതി പുരിമേസു ദസസു ബ്രാഹ്മണേസു ഏകോപി. മജ്ഝിമോപീതി പച്ഛിമോപീതി ഇദാനി തേവിജ്ജേസു ബ്രാഹ്മണേസു ഏകോപി. ഹസ്സകഞ്ഞേവാതി ഹസിതബ്ബമേവ. നാമകഞ്ഞേവാതി ലാമകംയേവ. തദേതം അത്ഥാഭാവേന രിത്തകം, രിത്തകത്തായേവ തുച്ഛകം. ഇദാനി ബ്രഹ്മലോകോ താവ തിട്ഠതു, യോ തേവിജ്ജേഹി ന ദിട്ഠപുബ്ബോവ. യേപി ചന്ദിമസൂരിയേ തേവിജ്ജാ പസ്സന്തി, തേസമ്പി സഹബ്യതായ മഗ്ഗം ദേസേതും നപ്പഹൊന്തീതി ദസ്സനത്ഥം ‘‘തം കിം മഞ്ഞസീ’’തിആദിമാഹ.
൫൩൦. തത്ഥ യതോ ചന്ദിമസൂരിയാ ഉഗ്ഗച്ഛന്തീതി യസ്മിം കാലേ ഉഗ്ഗച്ഛന്തി. യത്ഥ ച ഒഗ്ഗച്ഛന്തീതി യസ്മിം കാലേ അത്ഥമെന്തി, ഉഗ്ഗമനകാലേ ച അത്ഥങ്ഗമനകാലേ ച പസ്സന്തീതി അത്ഥോ. ആയാചന്തീതി ‘‘ഉദേഹി ഭവം ചന്ദ, ഉദേഹി ഭവം സൂരിയാ’’തി ഏവം ആയാചന്തി. ഥോമയന്തീതി ‘‘സൊമ്മോ ചന്ദോ, പരിമണ്ഡലോ ചന്ദോ, സപ്പഭോ ചന്ദോ’’തിആദീനി വദന്താ പസംസന്തി. പഞ്ജലികാതി പഗ്ഗഹിതഅഞ്ജലികാ. നമസ്സമാനാതി ‘‘നമോ നമോ’’തി വദമാനാ.
൫൩൧-൫൩൨. യം പസ്സന്തീതി എത്ഥ യന്തി നിപാതമത്തം. കിം പന ന കിരാതി എത്ഥ ഇധ പന
അചിരവതീനദീഉപമാകഥാ
൫൪൨. സമതിത്തികാതി സമഭരിതാ. കാകപെയ്യാതി യത്ഥ കത്ഥചി തീരേ ഠിതേന കാകേന സക്കാ പാതുന്തി കാകപെയ്യാ. പാരം തരിതുകാമോതി നദിം അതിക്കമിത്വാ പരതീരം ഗന്തുകാമോ. അവ്ഹെയ്യാതി പക്കോസെയ്യ. ഏഹി പാരാപാരന്തി അമ്ഭോ പാര അപാരം ഏഹി, അഥ മം സഹസാവ ഗഹെത്വാ ഗമിസ്സസി, അത്ഥി മേ അച്ചായികകമ്മന്തി അത്ഥോ.
൫൪൪. യേ ധമ്മാ ബ്രാഹ്മണകാരകാതി എത്ഥ പഞ്ചസീലദസകുസലകമ്മപഥഭേദാ ധമ്മാ ബ്രാഹ്മണകാരകാതി വേദിതബ്ബാ ഇന്ദമവ്ഹായാമാതി ഇന്ദം അവ്ഹായാമ പക്കോസാമ. ഏവം ബ്രാഹ്മണാനം അവ്ഹായനസ്സ നിരത്ഥകതം ദസ്സെത്വാ പുനപി ഭഗവാ അണ്ണവകുച്ഛിയം സൂരിയോ വിയ ജലമാനോ പഞ്ചസതഭിക്ഖുപരിവുതോ അചിരവതിയാ തീരേ നിസിന്നോ അപരമ്പി നദീഉപമംയേവ ആഹരന്തോ ‘‘സെയ്യഥാപീ’’തിആദിമാഹ.
൫൪൬. കാമഗുണാതി കാമയിതബ്ബട്ഠേന കാമാ, ബന്ധനട്ഠേന ഗുണാ. ‘‘അനുജാനാമി ഭിക്ഖവേ, അഹതാനം വത്ഥാനം ദിഗുണം സങ്ഘാടി’’ന്തി (മഹാവ॰ ൩൪൮) എത്ഥ ഹി പടലട്ഠോ ഗുണട്ഠോ. ‘‘അച്ചെന്തി കാലാ തരയന്തി രത്തിയോ, വയോഗുണാ അനുപുബ്ബം ജഹന്തീ’’തി എത്ഥ രാസട്ഠോ ഗുണട്ഠോ. ‘‘സതഗുണാ ദക്ഖിണാ പാടികങ്ഖിതബ്ബാ’’തി ചക്ഖുവിഞ്ഞെയ്യാതി ചക്ഖുവിഞ്ഞാണേന പസ്സിതബ്ബാ. ഏതേനുപായേന സോതവിഞ്ഞെയ്യാദീസുപി അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. ഇട്ഠാതി പരിയിട്ഠാ വാ ഹൊന്തു, മാ വാ, ഇട്ഠാരമ്മണഭൂതാതി അത്ഥോ. കന്താതി കാമനീയാ. മനാപാതി മനവഡ്ഢനകാ. പിയരൂപാതി പിയജാതികാ. കാമൂപസഞ്ഹിതാതി ആരമ്മണം കത്വാ ഉപ്പജ്ജമാനേന കാമേന ഉപസഞ്ഹിതാ. രജനീയാതി രഞ്ജനീയാ, രാഗുപ്പത്തികാരണഭൂതാതി അത്ഥോ.
ഗധിതാതി ഗേധേന അഭിഭൂതാ ഹുത്വാ. മുച്ഛിതാതി മുച്ഛാകാരപ്പത്തായ അധിമത്തകായ തണ്ഹായ അഭിഭൂതാ. അജ്ഝോപന്നാതി അധിഓപന്നാ ഓഗാള്ഹാ ‘‘ഇദം സാര’’ന്തി പരിനിട്ഠാനപ്പത്താ ഹുത്വാ. അനാദീനവദസ്സാവിനോതി അനിസ്സരണപഞ്ഞാതി ഇദമെത്ഥ നിസ്സരണന്തി, ഏവം പരിജാനനപഞ്ഞാവിരഹിതാ, പച്ചവെക്ഖണപരിഭോഗവിരഹിതാതി അത്ഥോ.
൫൪൮. ആവരണാതിആദീസു ആവരണാ. നിവാരെന്തീതി നീവരണാ. ഓനന്ധന്തീതി ഓനാഹനാ. പരിയോനന്ധന്തീതി പരിയോനാഹനാ. കാമച്ഛന്ദാദീനം വിത്ഥാരകഥാ വിസുദ്ധിമഗ്ഗതോ ഗഹേതബ്ബാ.
൫൪൯-൫൫൦. ആവുതാ നിവുതാ ഓനദ്ധാ പരിയോനദ്ധാതി പദാനി ആവരണാദീനം വസേന വുത്താനി. സപരിഗ്ഗഹോതി ഇത്ഥിപരിഗ്ഗഹേന സപരിഗ്ഗഹോതി പുച്ഛതി. അപരിഗ്ഗഹോ ഭോ ഗോതമാതിആദീസുപി കാമച്ഛന്ദസ്സ അഭാവതോ ഇത്ഥിപരിഗ്ഗഹേന അപരിഗ്ഗഹോ. ബ്യാപാദസ്സ അഭാവതോ കേനചി സദ്ധിം വേരചിത്തേന അവേരോ. ഥിനമിദ്ധസ്സ അഭാവതോ ചിത്തഗേലഞ്ഞസങ്ഖാതേന ബ്യാപജ്ജേന അബ്യാപജ്ജോ. ഉദ്ധച്ചകുക്കുച്ചാഭാവതോ ഉദ്ധച്ചകുക്കുച്ചാദീഹി സംകിലേസേഹി അസംകിലിട്ഠചിത്തോ സുപരിസുദ്ധമാനസോ. വിചികിച്ഛായ അഭാവതോ ചിത്തം വസേ വത്തേതി. യഥാ ച ബ്രാഹ്മണാ ചിത്തഗതികാ ഹൊന്തീതി, ചിത്തസ്സ വസേന വത്തന്തി, ന താദിസോതി വസവത്തീ.
൫൫൨. ഇധ ഖോ പനാതി ഇധ ബ്രഹ്മലോകമഗ്ഗേ. ആസീദിത്വാതി അമഗ്ഗമേവ ‘‘മഗ്ഗോ’’തി ഉപഗന്ത്വാ. സംസീദന്തീതി ‘‘സമതല’’ന്തി സഞ്ഞായ പങ്കം ഓതിണ്ണാ വിയ അനുപ്പവിസന്തി. സംസീദിത്വാ വിസാരം പാപുണന്തീതി ഏവം പങ്കേ വിയ സംസീദിത്വാ വിസാരം അങ്ഗമങ്ഗസംഭഞ്ജനം പാപുണന്തി. സുക്ഖതരം മഞ്ഞേ തരന്തീതി മരീചികായ വഞ്ചെത്വാ ‘‘കാകപെയ്യാ നദീ’’തി സഞ്ഞായ ‘‘തരിസ്സാമാ’’തി ഹത്ഥേഹി ച പാദേഹി ച വായമമാനാ സുക്ഖതരണം മഞ്ഞേ തരന്തി. തസ്മാ യഥാ ഹത്ഥപാദാദീനം സംഭഞ്ജനം പരിഭഞ്ജനം, ഏവം അപായേസു സംഭഞ്ജനം പരിഭഞ്ജനം പാപുണന്തി. ഇധേവ ച സുഖം വാ സാതം വാ ന ലഭന്തി. തസ്മാ ഇദം തേവിജ്ജാനം ബ്രാഹ്മണാനന്തി തസ്മാ ഇദം ബ്രഹ്മസഹബ്യതായ മഗ്ഗദീപകം തേവിജ്ജകം പാവചനം തേവിജ്ജാനം ബ്രാഹ്മണാനം. തേവിജ്ജാഇരിണന്തി തേവിജ്ജാഅരഞ്ഞം ഇരിണന്തി ഹി അഗാമകം മഹാഅരഞ്ഞം വുച്ചതി. തേവിജ്ജാവിവനന്തി പുപ്ഫഫലേഹി അപരിഭോഗരുക്ഖേഹി സഞ്ഛന്നം നിരുദകം അരഞ്ഞം തേവിജ്ജാബ്യസനന്തി തേവിജ്ജാനം പഞ്ചവിധബ്യസനസദിസമേതം. യഥാ ഹി ഞാതിരോഗഭോഗ ദിട്ഠി സീലബ്യസനപ്പത്തസ്സ സുഖം നാമ നത്ഥി, ഏവം തേവിജ്ജാനം തേവിജ്ജകം പാവചനം ആഗമ്മ സുഖം നാമ നത്ഥീതി ദസ്സേതി.
൫൫൪. ജാതസംവഡ്ഢോതി ജാതോ ച വഡ്ഢിതോ ച, യോ ഹി കേവലം തത്ഥ ജാതോവ ഹോതി, അഞ്ഞത്ഥ ദന്ധായിതത്തന്തി അയം നു ഖോ മഗ്ഗോ, അയം ന നുഖോതി കങ്ഖാവസേന ചിരായിതത്തം. വിത്ഥായിതത്തന്തി യഥാ സുഖുമം അത്ഥജാതം സഹസാ പുച്ഛിതസ്സ കസ്സചി സരീരം ഥദ്ധഭാവം ഗണ്ഹാതി, ഏവം ഥദ്ധഭാവഗ്ഗഹണം. ന ത്വേവാതി ഇമിനാ സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണസ്സ അപ്പടിഹതഭാവം ദസ്സേതി. തസ്സ ഹി പുരിസസ്സ മാരാവട്ടനാദിവസേന സിയാ ഞാണസ്സ
൫൫൫. ഉല്ലുമ്പതു ഭവം ഗോതമോതി ഉദ്ധരതു ഭവം ഗോതമോ. ബ്രാഹ്മണിം പജന്തി ബ്രാഹ്മണദാരകം, ഭവം ഗോതമോ മമ ബ്രാഹ്മണപുത്തം അപായമഗ്ഗതോ ഉദ്ധരിത്വാ ബ്രഹ്മലോകമഗ്ഗേ പതിട്ഠപേതൂതി അത്ഥോ. അഥസ്സ ഭഗവാ ബുദ്ധുപ്പാദം ദസ്സെത്വാ സദ്ധിം പുബ്ബഭാഗപടിപദായ മെത്താവിഹാരാദിബ്രഹ്മലോകഗാമിമഗ്ഗം ദേസേതുകാമോ ‘‘തേന ഹി വാസെട്ഠാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ ‘‘ഇധ തഥാഗതോ’’തിആദി സാമഞ്ഞഫലേ വിത്ഥാരിതം. മെത്താസഹഗതേനാതിആദീസു യം വത്തബ്ബം, തം സബ്ബം വിസുദ്ധിമഗ്ഗേ ബ്രഹ്മവിഹാരകമ്മട്ഠാനകഥായം വുത്തം. സെയ്യഥാപി വാസെട്ഠ ബലവാ സങ്ഖധമോതിആദി പന ഇധ അപുബ്ബം. തത്ഥ ബലവാതി ബലസമ്പന്നോ. സങ്ഖധമോതി അപ്പകസിരേനാതി അകിച്ഛേന അദുക്ഖേന. ദുബ്ബലോ ഹി സങ്ഖധമോ സങ്ഖം ധമന്തോപി ന സക്കോതി ചതസ്സോ ദിസാ സരേന വിഞ്ഞാപേതും, നാസ്സ സങ്ഖസദ്ദോ സബ്ബതോ ഫരതി. ബലവതോ പന വിപ്ഫാരികോ ഹോതി, തസ്മാ ‘‘ബലവാ’’തിആദിമാഹ. മെത്തായ ചേതോവിമുത്തിയാതി എത്ഥ മെത്താതി വുത്തേ ഉപചാരോപി അപ്പനാപി വട്ടതി, ‘‘ചെത്തോവിമുത്തീ’’തി വുത്തേ പന അപ്പനാവ വട്ടതി. യം പമാണകതം കമ്മന്തി പമാണകതം കമ്മം നാമ കാമാവചരം വുച്ചതി. അപ്പമാണകതം കമ്മം നാമ രൂപാരൂപാവചരം. തഞ്ഹി പമാണം അതിക്കമിത്വാ ഓദിസ്സകഅനോദിസ്സകദിസാഫരണവസേന വഡ്ഢെത്വാ കതത്താ അപ്പമാണകതന്തി വുച്ചതി. ന തം തത്രാവസിസ്സതി ന തം തത്രാവതിട്ഠതീതി തം കാമാവചരകമ്മം തസ്മിം രൂപാവചരാരൂപാവചരകമ്മേ ന ഓഹീയതി, ന തിട്ഠതി. കിം വുത്തം ഹോതി – തം കാമാവചരകമ്മം തസ്സ രൂപാരൂപാവചരകമ്മസ്സ അന്തരാ ലഗ്ഗിതും വാ ഠാതും വാ രൂപാരൂപാവചരകമ്മം ഫരിത്വാ പരിയാദിയിത്വാ അത്തനോ ഓകാസം ഗഹെത്വാ പതിട്ഠാതും ന സക്കോതി. അഥ ഖോ രൂപാവചരാരൂപാവചരകമ്മമേവ കാമാവചരം മഹോഘോ വിയ പരിത്തം ഉദകം ഫരിത്വാ പരിയാദിയിത്വാ അത്തനോ ഓകാസം ഗഹെത്വാ തിട്ഠതി. തസ്സ വിപാകം പടിബാഹിത്വാ സയമേവ ബ്രഹ്മസഹബ്യതം ഉപനേതീതി. ഏവംവിഹാരീതി ഏവം മെത്താദിവിഹാരീ.
൫൫൯. ഏതേ മയം ഭവന്തം ഗോതമന്തി ഇദം തേസം ദുതിയം സരണഗമനം. പഠമമേവ ഹേതേ മജ്ഝിമപണ്ണാസകേ വാസെട്ഠസുത്തം സുത്വാ സരണം ഗതാ, ഇമം പന തേവിജ്ജസുത്തം സുത്വാ ദുതിയമ്പി സരണം ഗതാ. കതിപാഹച്ചയേന പബ്ബജിത്വാ അഗ്ഗഞ്ഞസുത്തേ ഉപസമ്പദഞ്ചേവ അരഹത്തഞ്ച അലത്ഥും. സേസം സബ്ബത്ഥ ഉത്താനമേവാതി.
ഇതി സുമങ്ഗലവിലാസിനിയാ ദീഘനികായട്ഠകഥായം
തേവിജ്ജസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
നിട്ഠിതാ ച തേരസസുത്തപടിമണ്ഡിതസ്സ സീലക്ഖന്ധവഗ്ഗസ്സ
അത്ഥവണ്ണനാതി.
സീലക്ഖന്ധവഗ്ഗട്ഠകഥാ നിട്ഠിതാ.