൧൧. കേവട്ടസുത്തം
കേവട്ടഗഹപതിപുത്തവത്ഥു
൪൮൧. ഏവം മേ സുതം – ഏകം സമയം ഭഗവാ നാളന്ദായം വിഹരതി പാവാരികമ്ബവനേ. അഥ ഖോ കേവട്ടോ ഗഹപതിപുത്തോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ കേവട്ടോ ഗഹപതിപുത്തോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അയം, ഭന്തേ, നാളന്ദാ ഇദ്ധാ ചേവ ഫീതാ ച ബഹുജനാ ആകിണ്ണമനുസ്സാ ഭഗവതി അഭിപ്പസന്നാ. സാധു, ഭന്തേ, ഭഗവാ ഏകം ഭിക്ഖും സമാദിസതു, യോ ഉത്തരിമനുസ്സധമ്മാ, ഇദ്ധിപാടിഹാരിയം കരിസ്സതി; ഏവായം നാളന്ദാ ഭിയ്യോസോ മത്തായ ഭഗവതി അഭിപ്പസീദിസ്സതീ’’തി. ഏവം വുത്തേ, ഭഗവാ കേവട്ടം ഗഹപതിപുത്തം ഏതദവോച – ‘‘ന ഖോ അഹം, കേവട്ട, ഭിക്ഖൂനം ഏവം ധമ്മം ദേസേമി – ഏഥ തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, ഗിഹീനം ഓദാതവസനാനം ഉത്തരിമനുസ്സധമ്മാ ഇദ്ധിപാടിഹാരിയം കരോഥാ’’തി.
൪൮൨. ദുതിയമ്പി ഖോ കേവട്ടോ ഗഹപതിപുത്തോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘നാഹം, ഭന്തേ, ഭഗവന്തം ധംസേമി; അപി ച, ഏവം വദാമി – ‘അയം, ഭന്തേ, നാളന്ദാ ഇദ്ധാ ചേവ ഫീതാ ച ബഹുജനാ ആകിണ്ണമനുസ്സാ ഭഗവതി അഭിപ്പസന്നാ. സാധു, ഭന്തേ, ഭഗവാ ഏകം ഭിക്ഖും സമാദിസതു, യോ ഉത്തരിമനുസ്സധമ്മാ ഇദ്ധിപാടിഹാരിയം കരിസ്സതി; ഏവായം നാളന്ദാ ഭിയ്യോസോ മത്തായ ഭഗവതി അഭിപ്പസീദിസ്സതീ’’’തി. ദുതിയമ്പി ഖോ ഭഗവാ കേവട്ടം ഗഹപതിപുത്തം ഏതദവോച – ‘‘ന ഖോ അഹം, കേവട്ട, ഭിക്ഖൂനം ഏവം ധമ്മം ദേസേമി – ഏഥ തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, ഗിഹീനം ഓദാതവസനാനം ഉത്തരിമനുസ്സധമ്മാ ഇദ്ധിപാടിഹാരിയം കരോഥാ’’’തി.
തതിയമ്പി ഖോ കേവട്ടോ ഗഹപതിപുത്തോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘നാഹം, ഭന്തേ, ഭഗവന്തം ധംസേമി; അപി ച, ഏവം വദാമി – ‘അയം, ഭന്തേ, നാളന്ദാ ഇദ്ധാ ചേവ ഫീതാ ച ബഹുജനാ ആകിണ്ണമനുസ്സാ ഭഗവതി അഭിപ്പസന്നാ. സാധു, ഭന്തേ, ഭഗവാ ഏകം ഭിക്ഖും സമാദിസതു, യോ ഉത്തരിമനുസ്സധമ്മാ ഇദ്ധിപാടിഹാരിയം കരിസ്സതി. ഏവായം നാളന്ദാ ഭിയ്യോസോ മത്തായ ഭഗവതി അഭിപ്പസീദിസ്സതീ’തി.
ഇദ്ധിപാടിഹാരിയം
൪൮൩. ‘‘തീണി ഖോ ഇമാനി, കേവട്ട, പാടിഹാരിയാനി മയാ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ പവേദിതാനി. കതമാനി തീണി? ഇദ്ധിപാടിഹാരിയം, ആദേസനാപാടിഹാരിയം , അനുസാസനീപാടിഹാരിയം.
൪൮൪. ‘‘കതമഞ്ച, കേവട്ട, ഇദ്ധിപാടിഹാരിയം? ഇധ, കേവട്ട, ഭിക്ഖു അനേകവിഹിതം ഇദ്ധിവിധം പച്ചനുഭോതി. ഏകോപി ഹുത്വാ ബഹുധാ ഹോതി, ബഹുധാപി ഹുത്വാ ഏകോ ഹോതി; ആവിഭാവം തിരോഭാവം തിരോകുട്ടം തിരോപാകാരം തിരോപബ്ബതം അസജ്ജമാനോ ഗച്ഛതി സെയ്യഥാപി ആകാസേ; പഥവിയാപി ഉമ്മുജ്ജനിമുജ്ജം കരോതി സെയ്യഥാപി ഉദകേ; ഉദകേപി അഭിജ്ജമാനേ ഗച്ഛതി സെയ്യഥാപി പഥവിയം; ആകാസേപി പല്ലങ്കേന കമതി സെയ്യഥാപി പക്ഖീ സകുണോ; ഇമേപി ചന്ദിമസൂരിയേ ഏവം മഹിദ്ധികേ ഏവം മഹാനുഭാവേ പാണിനാ പരാമസതി പരിമജ്ജതി; യാവ ബ്രഹ്മലോകാപി കായേന വസം വത്തേതി.
‘‘തമേനം അഞ്ഞതരോ സദ്ധോ പസന്നോ പസ്സതി തം ഭിക്ഖും അനേകവിഹിതം ഇദ്ധിവിധം പച്ചനുഭൊന്തം – ഏകോപി ഹുത്വാ ബഹുധാ ഹൊന്തം, ബഹുധാപി ഹുത്വാ ഏകോ ഹൊന്തം; ആവിഭാവം തിരോഭാവം; തിരോകുട്ടം തിരോപാകാരം തിരോപബ്ബതം അസജ്ജമാനം ഗച്ഛന്തം സെയ്യഥാപി ആകാസേ; പഥവിയാപി ഉമ്മുജ്ജനിമുജ്ജം കരൊന്തം സെയ്യഥാപി ഉദകേ; ഉദകേപി അഭിജ്ജമാനേ ഗച്ഛന്തം സെയ്യഥാപി പഥവിയം; ആകാസേപി പല്ലങ്കേന കമന്തം സെയ്യഥാപി പക്ഖീ സകുണോ; ഇമേപി ചന്ദിമസൂരിയേ ഏവം മഹിദ്ധികേ ഏവം മഹാനുഭാവേ പാണിനാ പരാമസന്തം പരിമജ്ജന്തം യാവ ബ്രഹ്മലോകാപി കായേന വസം വത്തെന്തം.
‘‘തമേനം സോ സദ്ധോ പസന്നോ അഞ്ഞതരസ്സ അസ്സദ്ധസ്സ അപ്പസന്നസ്സ ആരോചേതി – ‘അച്ഛരിയം വത, ഭോ, അബ്ഭുതം വത, ഭോ, സമണസ്സ മഹിദ്ധികതാ മഹാനുഭാവതാ. അമാഹം ഭിക്ഖും അദ്ദസം അനേകവിഹിതം ഇദ്ധിവിധം പച്ചനുഭൊന്തം – ഏകോപി ഹുത്വാ ബഹുധാ ഹൊന്തം, ബഹുധാപി ഹുത്വാ ഏകോ ഹൊന്തം…പേ॰… യാവ ബ്രഹ്മലോകാപി കായേന വസം വത്തെന്ത’ന്തി.
‘‘തമേനം സോ അസ്സദ്ധോ അപ്പസന്നോ തം സദ്ധം പസന്നം ഏവം വദെയ്യ – ‘അത്ഥി ഖോ, ഭോ, ഗന്ധാരീ നാമ വിജ്ജാ. തായ സോ ഭിക്ഖു അനേകവിഹിതം ഇദ്ധിവിധം പച്ചനുഭോതി – ഏകോപി ഹുത്വാ ബഹുധാ ഹോതി, ബഹുധാപി ഹുത്വാ ഏകോ ഹോതി…പേ॰… യാവ ബ്രഹ്മലോകാപി കായേന വസം വത്തേതീ’തി.
‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, കേവട്ട, അപി നു സോ അസ്സദ്ധോ അപ്പസന്നോ തം സദ്ധം പസന്നം ഏവം വദെയ്യാ’’തി? ‘‘വദെയ്യ, ഭന്തേ’’തി. ‘‘ഇമം ഖോ അഹം, കേവട്ട, ഇദ്ധിപാടിഹാരിയേ ആദീനവം സമ്പസ്സമാനോ ഇദ്ധിപാടിഹാരിയേന അട്ടീയാമി ഹരായാമി ജിഗുച്ഛാമി’’.
ആദേസനാപാടിഹാരിയം
൪൮൫. ‘‘കതമഞ്ച, കേവട്ട, ആദേസനാപാടിഹാരിയം? ഇധ, കേവട്ട, ഭിക്ഖു പരസത്താനം പരപുഗ്ഗലാനം ചിത്തമ്പി ആദിസതി, ചേതസികമ്പി ആദിസതി, വിതക്കിതമ്പി ആദിസതി, വിചാരിതമ്പി ആദിസതി – ‘ഏവമ്പി തേ മനോ, ഇത്ഥമ്പി തേ മനോ, ഇതിപി തേ ചിത്ത’ന്തി.
‘‘തമേനം അഞ്ഞതരോ സദ്ധോ പസന്നോ പസ്സതി തം ഭിക്ഖും പരസത്താനം പരപുഗ്ഗലാനം ചിത്തമ്പി ആദിസന്തം, ചേതസികമ്പി ആദിസന്തം, വിതക്കിതമ്പി ആദിസന്തം, വിചാരിതമ്പി ആദിസന്തം – ‘ഏവമ്പി തേ മനോ, ഇത്ഥമ്പി തേ മനോ, ഇതിപി തേ ചിത്ത’ന്തി. തമേനം സോ സദ്ധോ പസന്നോ അഞ്ഞതരസ്സ അസ്സദ്ധസ്സ അപ്പസന്നസ്സ ആരോചേതി – ‘അച്ഛരിയം വത, ഭോ, അബ്ഭുതം വത, ഭോ, സമണസ്സ മഹിദ്ധികതാ മഹാനുഭാവതാ. അമാഹം ഭിക്ഖും അദ്ദസം പരസത്താനം പരപുഗ്ഗലാനം ചിത്തമ്പി ആദിസന്തം, ചേതസികമ്പി ആദിസന്തം, വിതക്കിതമ്പി ആദിസന്തം, വിചാരിതമ്പി ആദിസന്തം – ‘‘ഏവമ്പി തേ മനോ, ഇത്ഥമ്പി തേ മനോ, ഇതിപി തേ ചിത്ത’’’ന്തി.
‘‘തമേനം സോ അസ്സദ്ധോ അപ്പസന്നോ തം സദ്ധം പസന്നം ഏവം വദെയ്യ – ‘അത്ഥി ഖോ, ഭോ, മണികാ നാമ വിജ്ജാ; തായ സോ ഭിക്ഖു പരസത്താനം പരപുഗ്ഗലാനം ചിത്തമ്പി ആദിസതി, ചേതസികമ്പി ആദിസതി, വിതക്കിതമ്പി ആദിസതി, വിചാരിതമ്പി ആദിസതി – ‘ഏവമ്പി തേ മനോ, ഇത്ഥമ്പി തേ മനോ, ഇതിപി തേ ചിത്ത’’’ന്തി.
‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, കേവട്ട, അപി നു സോ അസ്സദ്ധോ അപ്പസന്നോ തം സദ്ധം പസന്നം ഏവം വദെയ്യാ’’തി ? ‘‘വദെയ്യ, ഭന്തേ’’തി. ‘‘ഇമം ഖോ അഹം, കേവട്ട, ആദേസനാപാടിഹാരിയേ ആദീനവം സമ്പസ്സമാനോ ആദേസനാപാടിഹാരിയേന അട്ടീയാമി ഹരായാമി ജിഗുച്ഛാമി’’.
അനുസാസനീപാടിഹാരിയം
൪൮൬. ‘‘കതമഞ്ച, കേവട്ട, അനുസാസനീപാടിഹാരിയം? ഇധ, കേവട്ട, ഭിക്ഖു ഏവമനുസാസതി – ‘ഏവം വിതക്കേഥ, മാ ഏവം വിതക്കയിത്ഥ, ഏവം മനസികരോഥ, മാ ഏവം മനസാകത്ഥ, ഇദം പജഹഥ, ഇദം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരഥാ’തി. ഇദം വുച്ചതി, കേവട്ട, അനുസാസനീപാടിഹാരിയം.
‘‘പുന ചപരം, കേവട്ട, ഇധ തഥാഗതോ ലോകേ ഉപ്പജ്ജതി അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ …പേ॰… (യഥാ ൧൯൦-൨൧൨ അനുച്ഛേദേസു ഏവം വിത്ഥാരേതബ്ബം). ഏവം ഖോ, കേവട്ട, ഭിക്ഖു സീലസമ്പന്നോ ഹോതി…പേ॰… പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. ഇദമ്പി വുച്ചതി, കേവട്ട, അനുസാസനീപാടിഹാരിയം…പേ॰… ദുതിയം ഝാനം…പേ॰… തതിയം ഝാനം…പേ॰… ചതുത്ഥം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. ഇദമ്പി വുച്ചതി, കേവട്ട, അനുസാസനീപാടിഹാരിയം…പേ॰… ഞാണദസ്സനായ ചിത്തം അഭിനീഹരതി അഭിനിന്നാമേതി…പേ॰… ഇദമ്പി വുച്ചതി, കേവട്ട, അനുസാസനീപാടിഹാരിയം…പേ॰… നാപരം ഇത്ഥത്തായാതി പജാനാതി…പേ॰… ഇദമ്പി വുച്ചതി, കേവട്ട, അനുസാസനീപാടിഹാരിയം.
‘‘ഇമാനി ഖോ, കേവട്ട, തീണി പാടിഹാരിയാനി മയാ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ പവേദിതാനി’’.
ഭൂതനിരോധേസകഭിക്ഖുവത്ഥു
൪൮൭. ‘‘ഭൂതപുബ്ബം, കേവട്ട, ഇമസ്മിഞ്ഞേവ ഭിക്ഖുസങ്ഘേ അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏവം ചേതസോ പരിവിതക്കോ ഉദപാദി – ‘കത്ഥ നു ഖോ ഇമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂ’തി?
൪൮൮. ‘‘അഥ ഖോ സോ, കേവട്ട, ഭിക്ഖു തഥാരൂപം സമാധിം സമാപജ്ജി, യഥാസമാഹിതേ ചിത്തേ ദേവയാനിയോ മഗ്ഗോ പാതുരഹോസി. അഥ ഖോ സോ, കേവട്ട, ഭിക്ഖു യേന ചാതുമഹാരാജികാ ദേവാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ചാതുമഹാരാജികേ ദേവേ ഏതദവോച – ‘കത്ഥ നു ഖോ, ആവുസോ, ഇമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂ’തി?
‘‘ഏവം വുത്തേ, കേവട്ട, ചാതുമഹാരാജികാ ദേവാ തം ഭിക്ഖും ഏതദവോചും – ‘മയമ്പി ഖോ, ഭിക്ഖു, ന ജാനാമ, യത്ഥിമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂതി വായോധാതു. അത്ഥി ഖോ (പീ॰ ഏവമുപരിപി). അത്ഥി ഖോ വായോധാതു. അത്ഥി ഖോ (പീ॰ ഏവമുപരിപി), ഭിക്ഖു, ചത്താരോ മഹാരാജാനോ അമ്ഹേഹി അഭിക്കന്തതരാ ച പണീതതരാ ച. തേ ഖോ ഏതം ജാനെയ്യും, യത്ഥിമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂ’തി.
൪൮൯. ‘‘അഥ ഖോ സോ, കേവട്ട, ഭിക്ഖു യേന ചത്താരോ മഹാരാജാനോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ചത്താരോ മഹാരാജേ ഏതദവോച – ‘കത്ഥ നു ഖോ, ആവുസോ, ഇമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂ’തി? ഏവം വുത്തേ, കേവട്ട, ചത്താരോ മഹാരാജാനോ തം ഭിക്ഖും ഏതദവോചും – ‘മയമ്പി ഖോ, ഭിക്ഖു, ന ജാനാമ, യത്ഥിമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു, ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂതി. അത്ഥി ഖോ, ഭിക്ഖു, താവതിംസാ നാമ ദേവാ അമ്ഹേഹി അഭിക്കന്തതരാ ച പണീതതരാ ച. തേ ഖോ ഏതം ജാനെയ്യും, യത്ഥിമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂ’തി.
൪൯൦. ‘‘അഥ ഖോ സോ, കേവട്ട, ഭിക്ഖു യേന താവതിംസാ ദേവാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ താവതിംസേ ദേവേ ഏതദവോച – ‘കത്ഥ നു ഖോ, ആവുസോ, ഇമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂ’തി? ഏവം വുത്തേ, കേവട്ട, താവതിംസാ ദേവാ തം ഭിക്ഖും ഏതദവോചും – ‘മയമ്പി ഖോ, ഭിക്ഖു, ന ജാനാമ, യത്ഥിമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂതി. അത്ഥി ഖോ, ഭിക്ഖു, സക്കോ നാമ ദേവാനമിന്ദോ അമ്ഹേഹി അഭിക്കന്തതരോ ച പണീതതരോ ച. സോ ഖോ ഏതം ജാനെയ്യ, യത്ഥിമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂ’തി.
൪൯൧. ‘‘അഥ ഖോ സോ, കേവട്ട, ഭിക്ഖു യേന സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ സക്കം ദേവാനമിന്ദം ഏതദവോച – ‘കത്ഥ നു ഖോ, ആവുസോ, ഇമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂ’തി? ഏവം വുത്തേ, കേവട്ട, സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ തം ഭിക്ഖും ഏതദവോച – ‘അഹമ്പി ഖോ, ഭിക്ഖു, ന ജാനാമി, യത്ഥിമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂതി. അത്ഥി ഖോ, ഭിക്ഖു, യാമാ നാമ ദേവാ…പേ॰… സുയാമോ നാമ ദേവപുത്തോ… തുസിതാ നാമ ദേവാ… സന്തുസ്സിതോ നാമ ദേവപുത്തോ… നിമ്മാനരതീ നാമ ദേവാ … സുനിമ്മിതോ നാമ ദേവപുത്തോ… പരനിമ്മിതവസവത്തീ നാമ ദേവാ… വസവത്തീ നാമ ദേവപുത്തോ അമ്ഹേഹി അഭിക്കന്തതരോ ച പണീതതരോ ച. സോ ഖോ ഏതം ജാനെയ്യ, യത്ഥിമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂ’തി.
൪൯൨. ‘‘അഥ ഖോ സോ, കേവട്ട, ഭിക്ഖു യേന വസവത്തീ ദേവപുത്തോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ വസവത്തിം ദേവപുത്തം ഏതദവോച – ‘കത്ഥ നു ഖോ, ആവുസോ, ഇമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂ’തി? ഏവം വുത്തേ , കേവട്ട, വസവത്തീ ദേവപുത്തോ തം ഭിക്ഖും ഏതദവോച – ‘അഹമ്പി ഖോ, ഭിക്ഖു, ന ജാനാമി യത്ഥിമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂതി. അത്ഥി ഖോ, ഭിക്ഖു, ബ്രഹ്മകായികാ നാമ ദേവാ അമ്ഹേഹി അഭിക്കന്തതരാ ച പണീതതരാ ച. തേ ഖോ ഏതം ജാനെയ്യും, യത്ഥിമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂ’തി.
൪൯൩. ‘‘അഥ ഖോ സോ, കേവട്ട, ഭിക്ഖു തഥാരൂപം സമാധിം സമാപജ്ജി, യഥാസമാഹിതേ ചിത്തേ ബ്രഹ്മയാനിയോ മഗ്ഗോ പാതുരഹോസി. അഥ ഖോ സോ, കേവട്ട, ഭിക്ഖു യേന ബ്രഹ്മകായികാ ദേവാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ബ്രഹ്മകായികേ ദേവേ ഏതദവോച – ‘കത്ഥ നു ഖോ, ആവുസോ, ഇമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂ’തി? ഏവം വുത്തേ, കേവട്ട, ബ്രഹ്മകായികാ ദേവാ തം ഭിക്ഖും ഏതദവോചും – ‘മയമ്പി ഖോ, ഭിക്ഖു, ന ജാനാമ, യത്ഥിമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂതി. അത്ഥി ഖോ, ഭിക്ഖു, ബ്രഹ്മാ മഹാബ്രഹ്മാ അഭിഭൂ അനഭിഭൂതോ അഞ്ഞദത്ഥുദസോ വസവത്തീ ഇസ്സരോ കത്താ നിമ്മാതാ സെട്ഠോ സജിതാ വസീ പിതാ ഭൂതഭബ്യാനം അമ്ഹേഹി അഭിക്കന്തതരോ ച പണീതതരോ ച. സോ ഖോ ഏതം ജാനെയ്യ, യത്ഥിമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂ’’തി.
‘‘‘കഹം പനാവുസോ, ഏതരഹി സോ മഹാബ്രഹ്മാ’തി? ‘മയമ്പി ഖോ, ഭിക്ഖു, ന ജാനാമ, യത്ഥ വാ ബ്രഹ്മാ യേന വാ ബ്രഹ്മാ യഹിം വാ ബ്രഹ്മാ; അപി ച, ഭിക്ഖു, യഥാ നിമിത്താ ദിസ്സന്തി, ആലോകോ സഞ്ജായതി, ഓഭാസോ പാതുഭവതി, ബ്രഹ്മാ പാതുഭവിസ്സതി, ബ്രഹ്മുനോ ഹേതം പുബ്ബനിമിത്തം പാതുഭാവായ, യദിദം ആലോകോ സഞ്ജായതി, ഓഭാസോ പാതുഭവതീ’തി. അഥ ഖോ സോ, കേവട്ട, മഹാബ്രഹ്മാ നചിരസ്സേവ പാതുരഹോസി .
൪൯൪. ‘‘അഥ ഖോ സോ, കേവട്ട, ഭിക്ഖു യേന സോ മഹാബ്രഹ്മാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ തം മഹാബ്രഹ്മാനം ഏതദവോച – ‘കത്ഥ നു ഖോ, ആവുസോ, ഇമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂ’’തി? ഏവം വുത്തേ, കേവട്ട, സോ മഹാബ്രഹ്മാ തം ഭിക്ഖും ഏതദവോച – ‘അഹമസ്മി, ഭിക്ഖു, ബ്രഹ്മാ മഹാബ്രഹ്മാ അഭിഭൂ അനഭിഭൂതോ അഞ്ഞദത്ഥുദസോ വസവത്തീ ഇസ്സരോ കത്താ നിമ്മാതാ സെട്ഠോ സജിതാ വസീ പിതാ ഭൂതഭബ്യാന’ന്തി.
‘‘ദുതിയമ്പി ഖോ സോ, കേവട്ട, ഭിക്ഖു തം മഹാബ്രഹ്മാനം ഏതദവോച – ‘ന ഖോഹം തം, ആവുസോ, ഏവം പുച്ഛാമി – ‘‘ത്വമസി ബ്രഹ്മാ മഹാബ്രഹ്മാ അഭിഭൂ അനഭിഭൂതോ അഞ്ഞദത്ഥുദസോ വസവത്തീ ഇസ്സരോ കത്താ നിമ്മാതാ സെട്ഠോ സജിതാ വസീ പിതാ ഭൂതഭബ്യാന’’ന്തി. ഏവഞ്ച ഖോ അഹം തം, ആവുസോ, പുച്ഛാമി – ‘‘കത്ഥ നു ഖോ, ആവുസോ, ഇമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂ’’’തി?
‘‘ദുതിയമ്പി ഖോ സോ, കേവട്ട, മഹാബ്രഹ്മാ തം ഭിക്ഖും ഏതദവോച – ‘അഹമസ്മി, ഭിക്ഖു, ബ്രഹ്മാ മഹാബ്രഹ്മാ അഭിഭൂ അനഭിഭൂതോ അഞ്ഞദത്ഥുദസോ വസവത്തീ ഇസ്സരോ കത്താ നിമ്മാതാ സെട്ഠോ സജിതാ വസീ പിതാ ഭൂതഭബ്യാന’ന്തി. തതിയമ്പി ഖോ സോ, കേവട്ട, ഭിക്ഖു തം മഹാബ്രഹ്മാനം ഏതദവോച – ‘ന ഖോഹം തം, ആവുസോ, ഏവം പുച്ഛാമി – ‘‘ത്വമസി ബ്രഹ്മാ മഹാബ്രഹ്മാ അഭിഭൂ അനഭിഭൂതോ അഞ്ഞദത്ഥുദസോ വസവത്തീ ഇസ്സരോ കത്താ നിമ്മാതാ സെട്ഠോ സജിതാ വസീ പിതാ ഭൂതഭബ്യാന’’ന്തി. ഏവഞ്ച ഖോ അഹം തം, ആവുസോ, പുച്ഛാമി – ‘‘കത്ഥ നു ഖോ, ആവുസോ, ഇമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂ’’’തി?
൪൯൫. ‘‘അഥ ഖോ സോ, കേവട്ട, മഹാബ്രഹ്മാ തം ഭിക്ഖും ബാഹായം ഗഹെത്വാ ഏകമന്തം അപനെത്വാ തം ഭിക്ഖും ഏതദവോച – ‘ഇമേ ഖോ മം, ഭിക്ഖു, ബ്രഹ്മകായികാ ദേവാ ഏവം ജാനന്തി, ‘‘നത്ഥി കിഞ്ചി ബ്രഹ്മുനോ അഞ്ഞാതം, നത്ഥി കിഞ്ചി ബ്രഹ്മുനോ അദിട്ഠം, നത്ഥി കിഞ്ചി ബ്രഹ്മുനോ അവിദിതം, നത്ഥി കിഞ്ചി ബ്രഹ്മുനോ അസച്ഛികത’’ന്തി. തസ്മാഹം തേസം സമ്മുഖാ ന ബ്യാകാസിം. അഹമ്പി ഖോ, ഭിക്ഖു, ന ജാനാമി യത്ഥിമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂതി. തസ്മാതിഹ, ഭിക്ഖു, തുയ്ഹേവേതം ദുക്കടം, തുയ്ഹേവേതം അപരദ്ധം, യം ത്വം തം ഭഗവന്തം അതിധാവിത്വാ ബഹിദ്ധാ പരിയെട്ഠിം ആപജ്ജസി ഇമസ്സ പഞ്ഹസ്സ വെയ്യാകരണായ. ഗച്ഛ ത്വം, ഭിക്ഖു, തമേവ ഭഗവന്തം ഉപസങ്കമിത്വാ ഇമം പഞ്ഹം പുച്ഛ, യഥാ ച തേ ഭഗവാ ബ്യാകരോതി, തഥാ നം ധാരെയ്യാസീ’തി.
൪൯൬. ‘‘അഥ ഖോ സോ, കേവട്ട, ഭിക്ഖു – സെയ്യഥാപി നാമ ബലവാ പുരിസോ സമിഞ്ജിതം വാ ബാഹം പസാരെയ്യ, പസാരിതം വാ ബാഹം സമിഞ്ജെയ്യ ഏവമേവ ബ്രഹ്മലോകേ അന്തരഹിതോ മമ പുരതോ പാതുരഹോസി. അഥ ഖോ സോ, കേവട്ട, ഭിക്ഖു മം അഭിവാദെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി, ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ, കേവട്ട, സോ ഭിക്ഖു മം ഏതദവോച – ‘കത്ഥ നു ഖോ, ഭന്തേ, ഇമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂ’തി?
തീരദസ്സിസകുണുപമാ
൪൯൭. ‘‘ഏവം വുത്തേ, അഹം, കേവട്ട, തം ഭിക്ഖും ഏതദവോചം – ‘ഭൂതപുബ്ബം, ഭിക്ഖു, സാമുദ്ദികാ വാണിജാ തീരദസ്സിം സകുണം ഗഹെത്വാ നാവായ സമുദ്ദം അജ്ഝോഗാഹന്തി. തേ അതീരദക്ഖിനിയാ നാവായ തീരദസ്സിം സകുണം മുഞ്ചന്തി. സോ ഗച്ഛതേവ പുരത്ഥിമം ദിസം, ഗച്ഛതി ദക്ഖിണം ദിസം, ഗച്ഛതി പച്ഛിമം ദിസം, ഗച്ഛതി ഉത്തരം ദിസം, ഗച്ഛതി ഉദ്ധം ദിസം, ഗച്ഛതി അനുദിസം. സചേ സോ സമന്താ തീരം പസ്സതി, തഥാഗതകോവ തഥാപക്കന്തോവ (സ്യാ॰) ഹോതി. സചേ പന സോ സമന്താ തീരം ന പസ്സതി, തമേവ നാവം പച്ചാഗച്ഛതി. ഏവമേവ ഖോ ത്വം, ഭിക്ഖു, യതോ യാവ ബ്രഹ്മലോകാ പരിയേസമാനോ ഇമസ്സ പഞ്ഹസ്സ വെയ്യാകരണം നാജ്ഝഗാ, അഥ മമഞ്ഞേവ സന്തികേ പച്ചാഗതോ. ന ഖോ ഏസോ, ഭിക്ഖു, പഞ്ഹോ ഏവം പുച്ഛിതബ്ബോ – ‘കത്ഥ നു ഖോ, ഭന്തേ, ഇമേ ചത്താരോ മഹാഭൂതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തി, സെയ്യഥിദം – പഥവീധാതു ആപോധാതു തേജോധാതു വായോധാതൂ’തി?
൪൯൮. ‘‘ഏവഞ്ച ഖോ ഏസോ, ഭിക്ഖു, പഞ്ഹോ പുച്ഛിതബ്ബോ –
‘കത്ഥ ആപോ ച പഥവീ, തേജോ വായോ ന ഗാധതി;
കത്ഥ ദീഘഞ്ച രസ്സഞ്ച, അണും ഥൂലം സുഭാസുഭം;
കത്ഥ നാമഞ്ച രൂപഞ്ച, അസേസം ഉപരുജ്ഝതീ’തി.
൪൯൯. ‘‘തത്ര വെയ്യാകരണം ഭവതി –
‘വിഞ്ഞാണം അനിദസ്സനം, അനന്തം സബ്ബതോപഭം;
എത്ഥ ആപോ ച പഥവീ, തേജോ വായോ ന ഗാധതി.
എത്ഥ ദീഘഞ്ച രസ്സഞ്ച, അണും ഥൂലം സുഭാസുഭം;
എത്ഥ നാമഞ്ച രൂപഞ്ച, അസേസം ഉപരുജ്ഝതി;
വിഞ്ഞാണസ്സ നിരോധേന, എത്ഥേതം ഉപരുജ്ഝതീ’തി.
൫൦൦. ഇദമവോച ഭഗവാ. അത്തമനോ കേവട്ടോ ഗഹപതിപുത്തോ ഭഗവതോ ഭാസിതം അഭിനന്ദീതി.
കേവട്ടസുത്തം നിട്ഠിതം ഏകാദസമം.