൧൧. ദസുത്തരസുത്തം
൩൫൦. ഏവം
‘‘ദസുത്തരം പവക്ഖാമി, ധമ്മം നിബ്ബാനപത്തിയാ;
ദുക്ഖസ്സന്തകിരിയായ, സബ്ബഗന്ഥപ്പമോചനം’’.
ഏകോ ധമ്മോ
൩൫൧. ‘‘ഏകോ, ആവുസോ, ധമ്മോ ബഹുകാരോ, ഏകോ ധമ്മോ ഭാവേതബ്ബോ, ഏകോ ധമ്മോ പരിഞ്ഞെയ്യോ, ഏകോ ധമ്മോ പഹാതബ്ബോ, ഏകോ ധമ്മോ ഹാനഭാഗിയോ, ഏകോ ധമ്മോ വിസേസഭാഗിയോ, ഏകോ ധമ്മോ ദുപ്പടിവിജ്ഝോ, ഏകോ ധമ്മോ ഉപ്പാദേതബ്ബോ, ഏകോ ധമ്മോ അഭിഞ്ഞെയ്യോ, ഏകോ ധമ്മോ സച്ഛികാതബ്ബോ.
(ക) ‘‘കതമോ ഏകോ ധമ്മോ ബഹുകാരോ? അപ്പമാദോ കുസലേസു ധമ്മേസു. അയം ഏകോ ധമ്മോ ബഹുകാരോ.
(ഖ) ‘‘കതമോ ഏകോ ധമ്മോ ഭാവേതബ്ബോ? കായഗതാസതി സാതസഹഗതാ. അയം ഏകോ ധമ്മോ ഭാവേതബ്ബോ.
(ഗ) ‘‘കതമോ പരിഞ്ഞെയ്യോ? ഫസ്സോ സാസവോ ഉപാദാനിയോ. അയം ഏകോ ധമ്മോ പരിഞ്ഞെയ്യോ.
(ഘ) ‘‘കതമോ പഹാതബ്ബോ? അസ്മിമാനോ. അയം ഏകോ ധമ്മോ പഹാതബ്ബോ.
(ങ) ‘‘കതമോ ഏകോ ധമ്മോ ഹാനഭാഗിയോ? അയോനിസോ മനസികാരോ. അയം ഏകോ ധമ്മോ ഹാനഭാഗിയോ.
(ച) ‘‘കതമോ ഏകോ ധമ്മോ വിസേസഭാഗിയോ? യോനിസോ മനസികാരോ. അയം ഏകോ ധമ്മോ വിസേസഭാഗിയോ.
(ഛ) ‘‘കതമോ ദുപ്പടിവിജ്ഝോ? ആനന്തരികോ ചേതോസമാധി. അയം ഏകോ ധമ്മോ ദുപ്പടിവിജ്ഝോ.
(ജ) ‘‘കതമോ ഏകോ ധമ്മോ ഉപ്പാദേതബ്ബോ? അകുപ്പം ഞാണം. അയം ഏകോ ധമ്മോ ഉപ്പാദേതബ്ബോ.
(ഝ) ‘‘കതമോ ഏകോ ധമ്മോ അഭിഞ്ഞെയ്യോ? സബ്ബേ സത്താ ആഹാരട്ഠിതികാ. അയം ഏകോ ധമ്മോ അഭിഞ്ഞെയ്യോ.
(ഞ) ‘‘കതമോ ഏകോ ധമ്മോ സച്ഛികാതബ്ബോ? അകുപ്പാ ചേതോവിമുത്തി. അയം ഏകോ ധമ്മോ സച്ഛികാതബ്ബോ.
‘‘ഇതി ഇമേ ദസ ധമ്മാ ഭൂതാ തച്ഛാ തഥാ അവിതഥാ അനഞ്ഞഥാ സമ്മാ തഥാഗതേന അഭിസമ്ബുദ്ധാ.
ദ്വേ ധമ്മാ
൩൫൨. ‘‘ദ്വേ ധമ്മാ ബഹുകാരാ, ദ്വേ ധമ്മാ ഭാവേതബ്ബാ, ദ്വേ ധമ്മാ പരിഞ്ഞെയ്യാ, ദ്വേ ധമ്മാ പഹാതബ്ബാ
(ക) ‘‘കതമേ ദ്വേ ധമ്മാ ബഹുകാരാ? സതി ച സമ്പജഞ്ഞഞ്ച. ഇമേ ദ്വേ ധമ്മാ ബഹുകാരാ.
(ഖ) ‘‘കതമേ ദ്വേ ധമ്മാ ഭാവേതബ്ബാ? സമഥോ ച വിപസ്സനാ ച. ഇമേ ദ്വേ ധമ്മാ ഭാവേതബ്ബാ.
(ഗ) ‘‘കതമേ ദ്വേ ധമ്മാ പരിഞ്ഞെയ്യാ? നാമഞ്ച രൂപഞ്ച. ഇമേ ദ്വേ ധമ്മാ പരിഞ്ഞെയ്യാ.
(ഘ) ‘‘കതമേ പഹാതബ്ബാ? അവിജ്ജാ ച ഭവതണ്ഹാ ച. ഇമേ ദ്വേ ധമ്മാ പഹാതബ്ബാ.
(ങ) ‘‘കതമേ ദ്വേ ധമ്മാ ഹാനഭാഗിയാ? ദോവചസ്സതാ ച പാപമിത്തതാ ച. ഇമേ ദ്വേ ധമ്മാ ഹാനഭാഗിയാ.
(ച) ‘‘കതമേ ദ്വേ ധമ്മാ വിസേസഭാഗിയാ? സോവചസ്സതാ ച കല്യാണമിത്തതാ ച. ഇമേ ദ്വേ ധമ്മാ വിസേസഭാഗിയാ.
(ഛ) ‘‘കതമേ ദുപ്പടിവിജ്ഝാ? യോ ച ഹേതു യോ ച പച്ചയോ സത്താനം സംകിലേസായ, യോ ച ഹേതു യോ ച പച്ചയോ സത്താനം വിസുദ്ധിയാ. ഇമേ ദ്വേ ധമ്മാ ദുപ്പടിവിജ്ഝാ.
(ജ) ‘‘കതമേ ദ്വേ ധമ്മാ ഉപ്പാദേതബ്ബാ? ദ്വേ ഞാണാനി – ഖയേ ഞാണം, അനുപ്പാദേ ഞാണം. ഇമേ ദ്വേ ധമ്മാ ഉപ്പാദേതബ്ബാ.
(ഝ) ‘‘കതമേ ദ്വേ ധമ്മാ അഭിഞ്ഞെയ്യാ? ദ്വേ ധാതുയോ – സങ്ഖതാ ച ധാതു അസങ്ഖതാ ച ധാതു. ഇമേ ദ്വേ ധമ്മാ അഭിഞ്ഞെയ്യാ.
(ഞ) ‘‘കതമേ സച്ഛികാതബ്ബാ? വിജ്ജാ ച വിമുത്തി ച. ഇമേ ദ്വേ ധമ്മാ സച്ഛികാതബ്ബാ.
‘‘ഇതി
തയോ ധമ്മാ
൩൫൩. ‘‘തയോ ധമ്മാ ബഹുകാരാ, തയോ ധമ്മാ ഭാവേതബ്ബാ…പേ॰… തയോ ധമ്മാ സച്ഛികാതബ്ബാ.
(ക) ‘‘കതമേ തയോ ധമ്മാ ബഹുകാരാ? സപ്പുരിസസംസേവോ, സദ്ധമ്മസ്സവനം, ധമ്മാനുധമ്മപ്പടിപത്തി. ഇമേ തയോ ധമ്മാ ബഹുകാരാ.
(ഖ) ‘‘കതമേ തയോ ധമ്മാ ഭാവേതബ്ബാ? തയോ സമാധീ – സവിതക്കോ സവിചാരോ സമാധി, അവിതക്കോ വിചാരമത്തോ സമാധി, അവിതക്കോ അവിചാരോ സമാധി. ഇമേ തയോ ധമ്മാ ഭാവേതബ്ബാ.
(ഗ) ‘‘കതമേ പരിഞ്ഞെയ്യാ? തിസ്സോ വേദനാ – സുഖാ വേദനാ, ദുക്ഖാ വേദനാ, അദുക്ഖമസുഖാ വേദനാ. ഇമേ തയോ ധമ്മാ പരിഞ്ഞെയ്യാ.
(ഘ) ‘‘കതമേ തയോ ധമ്മാ പഹാതബ്ബാ? തിസ്സോ തണ്ഹാ – കാമതണ്ഹാ, ഭവതണ്ഹാ, വിഭവതണ്ഹാ. ഇമേ തയോ ധമ്മാ പഹാതബ്ബാ.
(ങ) ‘‘കതമേ തയോ ധമ്മാ ഹാനഭാഗിയാ? തീണി അകുസലമൂലാനി – ലോഭോ
(ച) ‘‘കതമേ വിസേസഭാഗിയാ? തീണി കുസലമൂലാനി – അലോഭോ കുസലമൂലം, അദോസോ കുസലമൂലം, അമോഹോ കുസലമൂലം. ഇമേ തയോ ധമ്മാ വിസേസഭാഗിയാ.
(ഛ) ‘‘കതമേ തയോ ധമ്മാ ദുപ്പടിവിജ്ഝാ? തിസ്സോ നിസ്സരണിയാ ധാതുയോ – കാമാനമേതം നിസ്സരണം യദിദം നെക്ഖമ്മം, രൂപാനമേതം നിസ്സരണം യദിദം അരൂപം, യം ഖോ പന കിഞ്ചി ഭൂതം സങ്ഖതം പടിച്ചസമുപ്പന്നം, നിരോധോ തസ്സ നിസ്സരണം. ഇമേ തയോ ധമ്മാ ദുപ്പടിവിജ്ഝാ.
(ജ) ‘‘കതമേ ഉപ്പാദേതബ്ബാ? തീണി ഞാണാനി – അതീതംസേ ഞാണം, അനാഗതംസേ ഞാണം, പച്ചുപ്പന്നംസേ ഞാണം. ഇമേ തയോ ധമ്മാ ഉപ്പാദേതബ്ബാ.
(ഝ) ‘‘കതമേ തയോ ധമ്മാ അഭിഞ്ഞെയ്യാ? തിസ്സോ ധാതുയോ – കാമധാതു, രൂപധാതു, അരൂപധാതു. ഇമേ തയോ ധമ്മാ അഭിഞ്ഞെയ്യാ.
(ഞ) ‘‘കതമേ തയോ ധമ്മാ സച്ഛികാതബ്ബാ? തിസ്സോ വിജ്ജാ – പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണം വിജ്ജാ, സത്താനം ചുതൂപപാതേ ഞാണം വിജ്ജാ, ആസവാനം ഖയേ ഞാണം വിജ്ജാ. ഇമേ തയോ ധമ്മാ സച്ഛികാതബ്ബാ.
‘‘ഇതി
ചത്താരോ ധമ്മാ
൩൫൪. ‘‘ചത്താരോ
(ക) ‘‘കതമേ ചത്താരോ ധമ്മാ ബഹുകാരാ? ചത്താരി ചക്കാനി – പതിരൂപദേസവാസോ, സപ്പുരിസൂപനിസ്സയോ
(ഖ) ‘‘കതമേ ചത്താരോ ധമ്മാ ഭാവേതബ്ബാ? ചത്താരോ സതിപട്ഠാനാ – ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു കായേ കായാനുപസ്സീ വിഹരതി ആതാപീ സമ്പജാനോ സതിമാ വിനെയ്യ ലോകേ അഭിജ്ഝാദോമനസ്സം. വേദനാസു…പേ॰… ചിത്തേ… ധമ്മേസു
(ഗ) ‘‘കതമേ ചത്താരോ ധമ്മാ പരിഞ്ഞെയ്യാ? ചത്താരോ ആഹാരാ – കബളീകാരോ
(ഘ) ‘‘കതമേ ചത്താരോ ധമ്മാ പഹാതബ്ബാ? ചത്താരോ ഓഘാ
(ങ) ‘‘കതമേ ചത്താരോ ധമ്മാ ഹാനഭാഗിയാ? ചത്താരോ യോഗാ – കാമയോഗോ, ഭവയോഗോ, ദിട്ഠിയോഗോ, അവിജ്ജായോഗോ. ഇമേ ചത്താരോ ധമ്മാ ഹാനഭാഗിയാ.
(ച) ‘‘കതമേ ചത്താരോ ധമ്മാ വിസേസഭാഗിയാ? ചത്താരോ വിസഞ്ഞോഗാ – കാമയോഗവിസംയോഗോ, ഭവയോഗവിസംയോഗോ, ദിട്ഠിയോഗവിസംയോഗോ, അവിജ്ജായോഗവിസംയോഗോ. ഇമേ ചത്താരോ ധമ്മാ വിസേസഭാഗിയാ.
(ഛ) ‘‘കതമേ ദുപ്പടിവിജ്ഝാ? ചത്താരോ സമാധീ – ഹാനഭാഗിയോ സമാധി, ഠിതിഭാഗിയോ സമാധി, വിസേസഭാഗിയോ സമാധി, നിബ്ബേധഭാഗിയോ സമാധി. ഇമേ ചത്താരോ ധമ്മാ ദുപ്പടിവിജ്ഝാ.
(ജ) ‘‘കതമേ ചത്താരോ ധമ്മാ ഉപ്പാദേതബ്ബാ? ചത്താരി ഞാണാനി – ധമ്മേ ഞാണം, അന്വയേ ഞാണം, പരിയേ ഞാണം, സമ്മുതിയാ ഞാണം. ഇമേ ചത്താരോ ധമ്മാ ഉപ്പാദേതബ്ബാ.
(ഝ) ‘‘കതമേ ചത്താരോ ധമ്മാ അഭിഞ്ഞെയ്യാ? ചത്താരി അരിയസച്ചാനി – ദുക്ഖം അരിയസച്ചം, ദുക്ഖസമുദയം
(ഞ) ‘‘കതമേ ചത്താരോ ധമ്മാ സച്ഛികാതബ്ബാ? ചത്താരി സാമഞ്ഞഫലാനി – സോതാപത്തിഫലം, സകദാഗാമിഫലം, അനാഗാമിഫലം, അരഹത്തഫലം
‘‘ഇതി
പഞ്ച ധമ്മാ
൩൫൫. ‘‘പഞ്ച
(ക) ‘‘കതമേ പഞ്ച ധമ്മാ ബഹുകാരാ? പഞ്ച പധാനിയങ്ഗാനി – ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു സദ്ധോ ഹോതി, സദ്ദഹതി തഥാഗതസ്സ ബോധിം – ‘ഇതിപി സോ ഭഗവാ അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ വിജ്ജാചരണസമ്പന്നോ സുഗതോ ലോകവിദൂ അനുത്തരോ പുരിസദമ്മസാരഥി സത്ഥാ ദേവമനുസ്സാനം ബുദ്ധോ ഭഗവാ’തി. അപ്പാബാധോ ഹോതി അപ്പാതങ്കോ സമവേപാകിനിയാ ഗഹണിയാ സമന്നാഗതോ നാതിസീതായ നാച്ചുണ്ഹായ മജ്ഝിമായ പധാനക്ഖമായ. അസഠോ ഹോതി അമായാവീ യഥാഭൂതമത്താനം ആവീകത്താ സത്ഥരി വാ വിഞ്ഞൂസു വാ സബ്രഹ്മചാരീസു. ആരദ്ധവീരിയോ വിഹരതി അകുസലാനം ധമ്മാനം പഹാനായ, കുസലാനം ധമ്മാനം ഉപസമ്പദായ, ഥാമവാ ദള്ഹപരക്കമോ അനിക്ഖിത്തധുരോ കുസലേസു ധമ്മേസു. പഞ്ഞവാ ഹോതി ഉദയത്ഥഗാമിനിയാ പഞ്ഞായ സമന്നാഗതോ അരിയായ നിബ്ബേധികായ സമ്മാ ദുക്ഖക്ഖയഗാമിനിയാ. ഇമേ പഞ്ച ധമ്മാ ബഹുകാരാ.
(ഖ) ‘‘കതമേ ഭാവേതബ്ബാ? പഞ്ചങ്ഗികോ സമ്മാസമാധി – പീതിഫരണതാ, സുഖഫരണതാ, ചേതോഫരണതാ
(ഗ) ‘‘കതമേ പഞ്ച ധമ്മാ പരിഞ്ഞെയ്യാ? പഞ്ചുപാദാനക്ഖന്ധാ
(ഘ) ‘‘കതമേ പഞ്ച ധമ്മാ പഹാതബ്ബാ? പഞ്ച നീവരണാനി – കാമച്ഛന്ദനീവരണം, ബ്യാപാദനീവരണം, ഥിനമിദ്ധനീവരണം, ഉദ്ധച്ചകുകുച്ചനീവരണം, വിചികിച്ഛാനീവരണം. ഇമേ പഞ്ച ധമ്മാ പഹാതബ്ബാ.
(ങ) ‘‘കതമേ പഞ്ച ധമ്മാ ഹാനഭാഗിയാ? പഞ്ച ചേതോഖിലാ – ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു സത്ഥരി കങ്ഖതി വിചികിച്ഛതി നാധിമുച്ചതി ന സമ്പസീദതി. യോ സോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു സത്ഥരി കങ്ഖതി വിചികിച്ഛതി നാധിമുച്ചതി ന സമ്പസീദതി, തസ്സ
(ച) ‘‘കതമേ പഞ്ച ധമ്മാ വിസേസഭാഗിയാ? പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി – സദ്ധിന്ദ്രിയം, വീരിയിന്ദ്രിയം, സതിന്ദ്രിയം, സമാധിന്ദ്രിയം, പഞ്ഞിന്ദ്രിയം. ഇമേ പഞ്ച ധമ്മാ വിസേസഭാഗിയാ.
(ഛ) ‘‘കതമേ പഞ്ച ധമ്മാ ദുപ്പടിവിജ്ഝാ? പഞ്ച നിസ്സരണിയാ ധാതുയോ – ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖുനോ കാമേ മനസികരോതോ കാമേസു ചിത്തം ന പക്ഖന്ദതി ന പസീദതി ന സന്തിട്ഠതി ന വിമുച്ചതി. നെക്ഖമ്മം ഖോ പനസ്സ മനസികരോതോ നെക്ഖമ്മേ ചിത്തം പക്ഖന്ദതി പസീദതി സന്തിട്ഠതി വിമുച്ചതി. തസ്സ തം ചിത്തം സുഗതം സുഭാവിതം സുവുട്ഠിതം സുവിമുത്തം വിസംയുത്തം കാമേഹി. യേ ച കാമപച്ചയാ ഉപ്പജ്ജന്തി ആസവാ വിഘാതാ പരിളാഹാ, മുത്തോ സോ തേഹി. ന സോ തം വേദനം വേദേതി. ഇദമക്ഖാതം കാമാനം നിസ്സരണം.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനോ ബ്യാപാദം മനസികരോതോ ബ്യാപാദേ ചിത്തം ന പക്ഖന്ദതി ന പസീദതി ന സന്തിട്ഠതി ന വിമുച്ചതി. അബ്യാപാദം ഖോ പനസ്സ മനസികരോതോ അബ്യാപാദേ ചിത്തം പക്ഖന്ദതി പസീദതി സന്തിട്ഠതി വിമുച്ചതി. തസ്സ തം ചിത്തം സുഗതം സുഭാവിതം സുവുട്ഠിതം സുവിമുത്തം വിസംയുത്തം ബ്യാപാദേന. യേ ച ബ്യാപാദപച്ചയാ ഉപ്പജ്ജന്തി ആസവാ വിഘാതാ പരിളാഹാ, മുത്തോ സോ തേഹി. ന
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനോ വിഹേസം മനസികരോതോ വിഹേസായ ചിത്തം ന പക്ഖന്ദതി ന പസീദതി ന സന്തിട്ഠതി ന വിമുച്ചതി. അവിഹേസം ഖോ പനസ്സ മനസികരോതോ അവിഹേസായ ചിത്തം പക്ഖന്ദതി പസീദതി സന്തിട്ഠതി വിമുച്ചതി
‘‘പുന
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനോ സക്കായം മനസികരോതോ സക്കായേ ചിത്തം ന പക്ഖന്ദതി ന പസീദതി ന സന്തിട്ഠതി ന വിമുച്ചതി. സക്കായനിരോധം ഖോ പനസ്സ മനസികരോതോ സക്കായനിരോധേ ചിത്തം പക്ഖന്ദതി പസീദതി സന്തിട്ഠതി വിമുച്ചതി. തസ്സ തം ചിത്തം സുഗതം സുഭാവിതം സുവുട്ഠിതം സുവിമുത്തം വിസംയുത്തം സക്കായേന. യേ ച സക്കായപച്ചയാ ഉപ്പജ്ജന്തി ആസവാ വിഘാതാ പരിളാഹാ, മുത്തോ സോ തേഹി. ന സോ തം വേദനം വേദേതി. ഇദമക്ഖാതം സക്കായസ്സ നിസ്സരണം. ഇമേ പഞ്ച ധമ്മാ
(ജ) ‘‘കതമേ പഞ്ച ധമ്മാ ഉപ്പാദേതബ്ബാ? പഞ്ച ഞാണികോ സമ്മാസമാധി – ‘അയം സമാധി പച്ചുപ്പന്നസുഖോ ചേവ ആയതിഞ്ച സുഖവിപാകോ’തി പച്ചത്തംയേവ ഞാണം ഉപ്പജ്ജതി. ‘അയം സമാധി അരിയോ നിരാമിസോ’തി പച്ചത്തഞ്ഞേവ
(ഝ) ‘‘കതമേ പഞ്ച ധമ്മാ അഭിഞ്ഞെയ്യാ? പഞ്ച വിമുത്തായതനാനി – ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖുനോ സത്ഥാ ധമ്മം ദേസേതി അഞ്ഞതരോ വാ ഗരുട്ഠാനിയോ സബ്രഹ്മചാരീ. യഥാ
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനോ ന ഹേവ ഖോ സത്ഥാ ധമ്മം ദേസേതി, അഞ്ഞതരോ വാ ഗരുട്ഠാനിയോ സബ്രഹ്മചാരീ, അപി ച ഖോ യഥാസുതം യഥാപരിയത്തം ധമ്മം
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനോ ന ഹേവ ഖോ സത്ഥാ ധമ്മം ദേസേതി, അഞ്ഞതരോ വാ ഗരുട്ഠാനിയോ സബ്രഹ്മചാരീ, നാപി യഥാസുതം യഥാപരിയത്തം ധമ്മം വിത്ഥാരേന പരേസം ദേസേതി. അപി ച ഖോ, യഥാസുതം യഥാപരിയത്തം ധമ്മം വിത്ഥാരേന സജ്ഝായം കരോതി. യഥാ യഥാ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു യഥാസുതം യഥാപരിയത്തം ധമ്മം വിത്ഥാരേന സജ്ഝായം കരോതി തഥാ തഥാ സോ തസ്മിം ധമ്മേ അത്ഥപ്പടിസംവേദീ ച ഹോതി ധമ്മപടിസംവേദീ ച. തസ്സ അത്ഥപ്പടിസംവേദിനോ ധമ്മപടിസംവേദിനോ പാമൊജ്ജം ജായതി, പമുദിതസ്സ പീതി ജായതി, പീതിമനസ്സ കായോ പസ്സമ്ഭതി, പസ്സദ്ധകായോ സുഖം വേദേതി, സുഖിനോ ചിത്തം സമാധിയതി. ഇദം തതിയം വിമുത്തായതനം.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനോ ന ഹേവ ഖോ സത്ഥാ ധമ്മം ദേസേതി, അഞ്ഞതരോ വാ ഗരുട്ഠാനിയോ സബ്രഹ്മചാരീ, നാപി യഥാസുതം യഥാപരിയത്തം ധമ്മം വിത്ഥാരേന പരേസം ദേസേതി, നാപി യഥാസുതം യഥാപരിയത്തം ധമ്മം വിത്ഥാരേന സജ്ഝായം കരോതി. അപി ച ഖോ, യഥാസുതം യഥാപരിയത്തം ധമ്മം ചേതസാ അനുവിതക്കേതി അനുവിചാരേതി മനസാനുപെക്ഖതി. യഥാ യഥാ
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനോ ന ഹേവ ഖോ സത്ഥാ ധമ്മം ദേസേതി, അഞ്ഞതരോ വാ ഗരുട്ഠാനിയോ സബ്രഹ്മചാരീ, നാപി യഥാസുതം യഥാപരിയത്തം ധമ്മം വിത്ഥാരേന പരേസം ദേസേതി, നാപി യഥാസുതം യഥാപരിയത്തം ധമ്മം വിത്ഥാരേന സജ്ഝായം കരോതി, നാപി യഥാസുതം യഥാപരിയത്തം ധമ്മം ചേതസാ അനുവിതക്കേതി അനുവിചാരേതി മനസാനുപെക്ഖതി; അപി ച ഖ്വസ്സ അഞ്ഞതരം സമാധിനിമിത്തം സുഗ്ഗഹിതം ഹോതി സുമനസികതം സൂപധാരിതം സുപ്പടിവിദ്ധം പഞ്ഞായ. യഥാ യഥാ, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനോ അഞ്ഞതരം സമാധിനിമിത്തം സുഗ്ഗഹിതം ഹോതി സുമനസികതം സൂപധാരിതം സുപ്പടിവിദ്ധം
(ഞ) ‘‘കതമേ പഞ്ച ധമ്മാ സച്ഛികാതബ്ബാ? പഞ്ച ധമ്മക്ഖന്ധാ – സീലക്ഖന്ധോ
‘‘ഇതി ഇമേ പഞ്ഞാസ ധമ്മാ ഭൂതാ തച്ഛാ തഥാ അവിതഥാ അനഞ്ഞഥാ സമ്മാ തഥാഗതേന അഭിസമ്ബുദ്ധാ.
ഛ ധമ്മാ
൩൫൬. ‘‘ഛ ധമ്മാ ബഹുകാരാ…പേ॰… ഛ ധമ്മാ സച്ഛികാതബ്ബാ.
(ക) ‘‘കതമേ ഛ ധമ്മാ ബഹുകാരാ? ഛ സാരണീയാ ധമ്മാ. ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖുനോ മെത്തം കായകമ്മം പച്ചുപട്ഠിതം
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനോ മെത്തം വചീകമ്മം…പേ॰… ഏകീഭാവായ സംവത്തതി.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനോ മെത്തം മനോകമ്മം…പേ॰… ഏകീഭാവായ സംവത്തതി.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു യേ തേ ലാഭാ ധമ്മികാ ധമ്മലദ്ധാ അന്തമസോ പത്തപരിയാപന്നമത്തമ്പി, തഥാരൂപേഹി ലാഭേഹി അപ്പടിവിഭത്തഭോഗീ ഹോതി സീലവന്തേഹി സബ്രഹ്മചാരീഹി സാധാരണഭോഗീ, അയമ്പി ധമ്മോ സാരണീയോ…പേ॰… ഏകീഭാവായ
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു, യാനി താനി സീലാനി അഖണ്ഡാനി അച്ഛിദ്ദാനി അസബലാനി അകമ്മാസാനി ഭുജിസ്സാനി വിഞ്ഞുപ്പസത്ഥാനി അപരാമട്ഠാനി സമാധിസംവത്തനികാനി, തഥാരൂപേസു
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു യായം ദിട്ഠി അരിയാ നിയ്യാനികാ നിയ്യാതി തക്കരസ്സ സമ്മാ ദുക്ഖക്ഖയായ, തഥാരൂപായ ദിട്ഠിയാ ദിട്ഠി സാമഞ്ഞഗതോ വിഹരതി സബ്രഹ്മചാരീഹി ആവി ചേവ രഹോ ച, അയമ്പി ധമ്മോ സാരണീയോ പിയകരണോ ഗരുകരണോ, സങ്ഗഹായ അവിവാദായ സാമഗ്ഗിയാ ഏകീഭാവായ സംവത്തതി. ഇമേ ഛ ധമ്മാ ബഹുകാരാ.
(ഖ) ‘‘കതമേ ഛ ധമ്മാ ഭാവേതബ്ബാ? ഛ അനുസ്സതിട്ഠാനാനി – ബുദ്ധാനുസ്സതി, ധമ്മാനുസ്സതി, സങ്ഘാനുസ്സതി, സീലാനുസ്സതി, ചാഗാനുസ്സതി, ദേവതാനുസ്സതി. ഇമേ ഛ ധമ്മാ ഭാവേതബ്ബാ.
(ഗ) ‘‘കതമേ ഛ ധമ്മാ പരിഞ്ഞെയ്യാ? ഛ അജ്ഝത്തികാനി ആയതനാനി – ചക്ഖായതനം, സോതായതനം, ഘാനായതനം, ജിവ്ഹായതനം, കായായതനം, മനായതനം. ഇമേ ഛ ധമ്മാ പരിഞ്ഞെയ്യാ.
(ഘ) ‘‘കതമേ ഛ ധമ്മാ പഹാതബ്ബാ? ഛ തണ്ഹാകായാ – രൂപതണ്ഹാ, സദ്ദതണ്ഹാ, ഗന്ധതണ്ഹാ, രസതണ്ഹാ, ഫൊട്ഠബ്ബതണ്ഹാ, ധമ്മതണ്ഹാ. ഇമേ ഛ ധമ്മാ പഹാതബ്ബാ.
(ങ) ‘‘കതമേ ഹാനഭാഗിയാ? ഛ അഗാരവാ – ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു സത്ഥരി അഗാരവോ വിഹരതി അപ്പതിസ്സോ. ധമ്മേ…പേ॰… സങ്ഘേ… സിക്ഖായ… അപ്പമാദേ… പടിസന്ഥാരേ അഗാരവോ വിഹരതി അപ്പതിസ്സോ. ഇമേ ഛ ധമ്മാ ഹാനഭാഗിയാ.
(ച) ‘‘കതമേ ഛ ധമ്മാ വിസേസഭാഗിയാ? ഛ ഗാരവാ – ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു സത്ഥരി സഗാരവോ വിഹരതി സപ്പതിസ്സോ ധമ്മേ…പേ॰… സങ്ഘേ… സിക്ഖായ… അപ്പമാദേ… പടിസന്ഥാരേ സഗാരവോ വിഹരതി സപ്പതിസ്സോ. ഇമേ ഛ ധമ്മാ വിസേസഭാഗിയാ.
(ഛ) ‘‘കതമേ ഛ ധമ്മാ ദുപ്പടിവിജ്ഝാ? ഛ നിസ്സരണിയാ ധാതുയോ – ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു ഏവം വദെയ്യ – ‘മെത്താ ഹി ഖോ മേ, ചേതോവിമുത്തി ഭാവിതാ ബഹുലീകതാ യാനീകതാ വത്ഥുകതാ അനുട്ഠിതാ പരിചിതാ സുസമാരദ്ധാ, അഥ ച പന മേ ബ്യാപാദോ ചിത്തം പരിയാദായ തിട്ഠതീ’തി. സോ ‘മാ ഹേവം’ തിസ്സ വചനീയോ ‘മായസ്മാ ഏവം അവച, മാ ഭഗവന്തം അബ്ഭാചിക്ഖി. ന ഹി
‘‘ഇധ പനാവുസോ, ഭിക്ഖു ഏവം വദെയ്യ – ‘കരുണാ
‘‘ഇധ പനാവുസോ, ഭിക്ഖു ഏവം വദെയ്യ – ‘മുദിതാ ഹി ഖോ മേ ചേതോവിമുത്തി ഭാവിതാ…പേ॰… അഥ ച പന മേ അരതി ചിത്തം പരിയാദായ തിട്ഠതീ’തി. സോ – ‘മാ ഹേവം’ തിസ്സ വചനീയോ ‘മായസ്മാ ഏവം അവച…പേ॰… നിസ്സരണം ഹേതം, ആവുസോ അരതിയാ, യദിദം മുദിതാചേതോവിമുത്തീ’തി.
‘‘ഇധ
‘‘ഇധ പനാവുസോ, ഭിക്ഖു ഏവം വദെയ്യ – ‘അനിമിത്താ ഹി ഖോ മേ ചേതോവിമുത്തി ഭാവിതാ…പേ॰… അഥ ച പന മേ നിമിത്താനുസാരി വിഞ്ഞാണം ഹോതീ’തി. സോ – ‘മാ ഹേവം’ തിസ്സ വചനീയോ ‘മായസ്മാ ഏവം അവച…പേ॰… നിസ്സരണം ഹേതം, ആവുസോ, സബ്ബനിമിത്താനം യദിദം അനിമിത്താ ചേതോവിമുത്തീ’തി.
‘‘ഇധ പനാവുസോ, ഭിക്ഖു ഏവം വദെയ്യ – ‘അസ്മീതി ഖോ മേ വിഗതം, അയമഹമസ്മീതി ന
(ജ) ‘‘കതമേ ഉപ്പാദേതബ്ബാ? ഛ സതതവിഹാരാ. ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു ചക്ഖുനാ രൂപം ദിസ്വാ നേവ സുമനോ ഹോതി ന ദുമ്മനോ, ഉപെക്ഖകോ വിഹരതി സതോ സമ്പജാനോ. സോതേന സദ്ദം സുത്വാ…പേ॰… ഘാനേന ഗന്ധം ഘായിത്വാ… ജിവ്ഹായ രസം സായിത്വാ… കായേന ഫൊട്ഠബ്ബം ഫുസിത്വാ… മനസാ ധമ്മം വിഞ്ഞായ നേവ സുമനോ ഹോതി ന ദുമ്മനോ, ഉപെക്ഖകോ വിഹരതി സതോ സമ്പജാനോ. ഇമേ ഛ ധമ്മാ ഉപ്പാദേതബ്ബാ.
(ഝ) ‘‘കതമേ ഛ ധമ്മാ അഭിഞ്ഞെയ്യാ? ഛ അനുത്തരിയാനി – ദസ്സനാനുത്തരിയം, സവനാനുത്തരിയം, ലാഭാനുത്തരിയം, സിക്ഖാനുത്തരിയം, പാരിചരിയാനുത്തരിയം, അനുസ്സതാനുത്തരിയം. ഇമേ ഛ ധമ്മാ അഭിഞ്ഞെയ്യാ.
(ഞ) ‘‘കതമേ ഛ ധമ്മാ സച്ഛികാതബ്ബാ? ഛ അഭിഞ്ഞാ – ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു അനേകവിഹിതം ഇദ്ധിവിധം പച്ചനുഭോതി – ഏകോപി ഹുത്വാ ബഹുധാ ഹോതി
‘‘ദിബ്ബായ സോതധാതുയാ വിസുദ്ധായ അതിക്കന്തമാനുസികായ ഉഭോ സദ്ദേ സുണാതി ദിബ്ബേ ച മാനുസേ ച, യേ ദൂരേ സന്തികേ ച.
‘‘പരസത്താനം
‘‘സോ അനേകവിഹിതം പുബ്ബേനിവാസം അനുസ്സരതി, സെയ്യഥിദം ഏകമ്പി ജാതിം…പേ॰… ഇതി സാകാരം സഉദ്ദേസം അനേകവിഹിതം പുബ്ബേനിവാസം അനുസ്സരതി.
‘‘ദിബ്ബേന ചക്ഖുനാ വിസുദ്ധേന അതിക്കന്തമാനുസകേന സത്തേ പസ്സതി ചവമാനേ ഉപപജ്ജമാനേ ഹീനേ പണീതേ സുവണ്ണേ ദുബ്ബണ്ണേ സുഗതേ ദുഗ്ഗതേ യഥാകമ്മൂപഗേ സത്തേ പജാനാതി
‘‘ആസവാനം ഖയാ അനാസവം ചേതോവിമുത്തിം പഞ്ഞാവിമുത്തിം ദിട്ഠേവ ധമ്മേ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. ഇമേ ഛ ധമ്മാ സച്ഛികാതബ്ബാ.
‘‘ഇതി ഇമേ സട്ഠി ധമ്മാ ഭൂതാ തച്ഛാ തഥാ അവിതഥാ അനഞ്ഞഥാ സമ്മാ തഥാഗതേന അഭിസമ്ബുദ്ധാ.
സത്ത ധമ്മാ
൩൫൭. ‘‘സത്ത
(ക) ‘‘കതമേ സത്ത ധമ്മാ ബഹുകാരാ? സത്ത അരിയധനാനി – സദ്ധാധനം, സീലധനം, ഹിരിധനം, ഒത്തപ്പധനം, സുതധനം, ചാഗധനം, പഞ്ഞാധനം. ഇമേ സത്ത ധമ്മാ ബഹുകാരാ.
(ഖ) ‘‘കതമേ ഭാവേതബ്ബാ? സത്ത സമ്ബൊജ്ഝങ്ഗാ – സതിസമ്ബൊജ്ഝങ്ഗോ, ധമ്മവിചയസമ്ബൊജ്ഝങ്ഗോ, വീരിയസമ്ബൊജ്ഝങ്ഗോ, പീതിസമ്ബൊജ്ഝങ്ഗോ, പസ്സദ്ധിസമ്ബൊജ്ഝങ്ഗോ, സമാധിസമ്ബൊജ്ഝങ്ഗോ, ഉപെക്ഖാസമ്ബൊജ്ഝങ്ഗോ
(ഗ) ‘‘കതമേ സത്ത ധമ്മാ പരിഞ്ഞെയ്യാ? സത്ത വിഞ്ഞാണട്ഠിതിയോ – സന്താവുസോ, സത്താ നാനത്തകായാ നാനത്തസഞ്ഞിനോ, സെയ്യഥാപി മനുസ്സാ ഏകച്ചേ ച ദേവാ ഏകച്ചേ ച വിനിപാതികാ. അയം പഠമാ വിഞ്ഞാണട്ഠിതി.
‘‘സന്താവുസോ
‘‘സന്താവുസോ, സത്താ ഏകത്തകായാ നാനത്തസഞ്ഞിനോ, സെയ്യഥാപി ദേവാ ആഭസ്സരാ. അയം തതിയാ വിഞ്ഞാണട്ഠിതി.
‘‘സന്താവുസോ, സത്താ ഏകത്തകായാ ഏകത്തസഞ്ഞിനോ, സെയ്യഥാപി ദേവാ സുഭകിണ്ഹാ. അയം ചതുത്ഥീ വിഞ്ഞാണട്ഠിതി.
‘‘സന്താവുസോ, സത്താ സബ്ബസോ രൂപസഞ്ഞാനം സമതിക്കമാ…പേ॰… ‘അനന്തോ ആകാസോ’തി ആകാസാനഞ്ചായതനൂപഗാ. അയം പഞ്ചമീ വിഞ്ഞാണട്ഠിതി.
‘‘സന്താവുസോ, സത്താ സബ്ബസോ ആകാസാനഞ്ചായതനം സമതിക്കമ്മ ‘അനന്തം വിഞ്ഞാണ’ന്തി വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനൂപഗാ. അയം ഛട്ഠീ വിഞ്ഞാണട്ഠിതി.
‘‘സന്താവുസോ, സത്താ സബ്ബസോ വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനം സമതിക്കമ്മ ‘നത്ഥി കിഞ്ചീ’തി ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനൂപഗാ. അയം സത്തമീ വിഞ്ഞാണട്ഠിതി. ഇമേ സത്ത ധമ്മാ പരിഞ്ഞെയ്യാ.
(ഘ) ‘‘കതമേ സത്ത ധമ്മാ പഹാതബ്ബാ? സത്താനുസയാ – കാമരാഗാനുസയോ, പടിഘാനുസയോ, ദിട്ഠാനുസയോ, വിചികിച്ഛാനുസയോ, മാനാനുസയോ, ഭവരാഗാനുസയോ
(ങ) ‘‘കതമേ സത്ത ധമ്മാ ഹാനഭാഗിയാ? സത്ത അസദ്ധമ്മാ – ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു അസ്സദ്ധോ ഹോതി, അഹിരികോ ഹോതി, അനൊത്തപ്പീ ഹോതി, അപ്പസ്സുതോ
(ച) ‘‘കതമേ സത്ത ധമ്മാ വിസേസഭാഗിയാ? സത്ത സദ്ധമ്മാ – ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു സദ്ധോ ഹോതി, ഹിരിമാ
(ഛ) ‘‘കതമേ ദുപ്പടിവിജ്ഝാ? സത്ത സപ്പുരിസധമ്മാ – ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു ധമ്മഞ്ഞൂ ച ഹോതി അത്ഥഞ്ഞൂ ച അത്തഞ്ഞൂ ച മത്തഞ്ഞൂ ച കാലഞ്ഞൂ ച പരിസഞ്ഞൂ ച പുഗ്ഗലഞ്ഞൂ ച. ഇമേ സത്ത ധമ്മാ ദുപ്പടിവിജ്ഝാ.
(ജ) ‘‘കതമേ സത്ത ധമ്മാ ഉപ്പാദേതബ്ബാ? സത്ത സഞ്ഞാ – അനിച്ചസഞ്ഞാ, അനത്തസഞ്ഞാ, അസുഭസഞ്ഞാ, ആദീനവസഞ്ഞാ, പഹാനസഞ്ഞാ, വിരാഗസഞ്ഞാ, നിരോധസഞ്ഞാ. ഇമേ സത്ത ധമ്മാ ഉപ്പാദേതബ്ബാ.
(ഝ) ‘‘കതമേ സത്ത ധമ്മാ അഭിഞ്ഞെയ്യാ? സത്ത നിദ്ദസവത്ഥൂനി – ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു സിക്ഖാസമാദാനേ തിബ്ബച്ഛന്ദോ ഹോതി, ആയതിഞ്ച സിക്ഖാസമാദാനേ അവിഗതപേമോ. ധമ്മനിസന്തിയാ തിബ്ബച്ഛന്ദോ ഹോതി, ആയതിഞ്ച
(ഞ) ‘‘കതമേ സത്ത ധമ്മാ സച്ഛികാതബ്ബാ? സത്ത ഖീണാസവബലാനി – ഇധാവുസോ, ഖീണാസവസ്സ ഭിക്ഖുനോ അനിച്ചതോ സബ്ബേ സങ്ഖാരാ യഥാഭൂതം സമ്മപ്പഞ്ഞായ സുദിട്ഠാ ഹൊന്തി. യംപാവുസോ, ഖീണാസവസ്സ ഭിക്ഖുനോ അനിച്ചതോ സബ്ബേ സങ്ഖാരാ യഥാഭൂതം സമ്മപ്പഞ്ഞായ സുദിട്ഠാ ഹൊന്തി, ഇദമ്പി ഖീണാസവസ്സ ഭിക്ഖുനോ ബലം ഹോതി, യം ബലം ആഗമ്മ ഖീണാസവോ ഭിക്ഖു ആസവാനം ഖയം പടിജാനാതി – ‘ഖീണാ മേ ആസവാ’തി.
‘‘പുന
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഖീണാസവസ്സ ഭിക്ഖുനോ വിവേകനിന്നം ചിത്തം ഹോതി വിവേകപോണം വിവേകപബ്ഭാരം വിവേകട്ഠം നെക്ഖമ്മാഭിരതം ബ്യന്തീഭൂതം സബ്ബസോ ആസവട്ഠാനിയേഹി
‘‘പുന
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഖീണാസവസ്സ ഭിക്ഖുനോ പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവിതാനി ഹൊന്തി സുഭാവിതാനി. യംപാവുസോ…പേ॰… ‘ഖീണാ മേ ആസവാ’തി.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഖീണാസവസ്സ ഭിക്ഖുനോ സത്ത ബൊജ്ഝങ്ഗാ ഭാവിതാ ഹൊന്തി സുഭാവിതാ. യംപാവുസോ…പേ॰… ‘ഖീണാ മേ ആസവാ’തി.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഖീണാസവസ്സ ഭിക്ഖുനോ അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ ഭാവിതോ ഹോതി സുഭാവിതോ. യംപാവുസോ, ഖീണാസവസ്സ ഭിക്ഖുനോ അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ
‘‘ഇതിമേ സത്തതി ധമ്മാ ഭൂതാ തച്ഛാ തഥാ അവിതഥാ അനഞ്ഞഥാ സമ്മാ തഥാഗതേന അഭിസമ്ബുദ്ധാ.
പഠമഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.
അട്ഠ ധമ്മാ
൩൫൮. ‘‘അട്ഠ ധമ്മാ ബഹുകാരാ…പേ॰… അട്ഠ ധമ്മാ സച്ഛികാതബ്ബാ.
(ക) ‘‘കതമേ അട്ഠ ധമ്മാ ബഹുകാരാ? അട്ഠ ഹേതൂ അട്ഠ പച്ചയാ ആദിബ്രഹ്മചരിയികായ പഞ്ഞായ അപ്പടിലദ്ധായ പടിലാഭായ പടിലദ്ധായ ഭിയ്യോഭാവായ
‘‘തം ഖോ പന സത്ഥാരം ഉപനിസ്സായ വിഹരതി അഞ്ഞതരം വാ ഗരുട്ഠാനിയം സബ്രഹ്മചാരിം
‘‘തം ഖോ പന ധമ്മം സുത്വാ ദ്വയേന വൂപകാസേന സമ്പാദേതി – കായവൂപകാസേന ച ചിത്തവൂപകാസേന ച. അയം തതിയോ ഹേതു തതിയോ പച്ചയോ ആദിബ്രഹ്മചരിയികായ പഞ്ഞായ അപ്പടിലദ്ധായ പടിലാഭായ, പടിലദ്ധായ ഭിയ്യോഭാവായ വേപുല്ലായ ഭാവനായ പാരിപൂരിയാ സംവത്തതി.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു സീലവാ ഹോതി, പാതിമൊക്ഖസംവരസംവുതോ വിഹരതി ആചാരഗോചരസമ്പന്നോ, അണുമത്തേസു വജ്ജേസു ഭയദസ്സാവീ സമാദായ സിക്ഖതി സിക്ഖാപദേസു. അയം ചതുത്ഥോ ഹേതു ചതുത്ഥോ പച്ചയോ ആദിബ്രഹ്മചരിയികായ പഞ്ഞായ അപ്പടിലദ്ധായ പടിലാഭായ, പടിലദ്ധായ ഭിയ്യോഭാവായ വേപുല്ലായ ഭാവനായ പാരിപൂരിയാ സംവത്തതി.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ബഹുസ്സുതോ ഹോതി സുതധരോ സുതസന്നിചയോ. യേ തേ ധമ്മാ ആദികല്യാണാ മജ്ഝേകല്യാണാ പരിയോസാനകല്യാണാ സാത്ഥാ സബ്യഞ്ജനാ കേവലപരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം അഭിവദന്തി, തഥാരൂപാസ്സ ധമ്മാ ബഹുസ്സുതാ ഹൊന്തി ധാതാ
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ആരദ്ധവീരിയോ വിഹരതി അകുസലാനം ധമ്മാനം പഹാനായ, കുസലാനം ധമ്മാനം ഉപസമ്പദായ, ഥാമവാ ദള്ഹപരക്കമോ അനിക്ഖിത്തധുരോ കുസലേസു ധമ്മേസു. അയം ഛട്ഠോ
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു സതിമാ ഹോതി പരമേന സതിനേപക്കേന സമന്നാഗതോ. ചിരകതമ്പി ചിരഭാസിതമ്പി സരിതാ അനുസ്സരിതാ. അയം സത്തമോ ഹേതു സത്തമോ പച്ചയോ ആദിബ്രഹ്മചരിയികായ പഞ്ഞായ അപ്പടിലദ്ധായ പടിലാഭായ, പടിലദ്ധായ ഭിയ്യോഭാവായ വേപുല്ലായ ഭാവനായ പാരിപൂരിയാ സംവത്തതി.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു പഞ്ചസു ഉപാദാനക്ഖന്ധേസു, ഉദയബ്ബയാനുപസ്സീ വിഹരതി – ‘ഇതി രൂപം ഇതി രൂപസ്സ സമുദയോ ഇതി രൂപസ്സ അത്ഥങ്ഗമോ; ഇതി വേദനാ ഇതി വേദനായ സമുദയോ ഇതി വേദനായ അത്ഥങ്ഗമോ; ഇതി സഞ്ഞാ ഇതി സഞ്ഞായ സമുദയോ ഇതി സഞ്ഞായ അത്ഥങ്ഗമോ; ഇതി സങ്ഖാരാ ഇതി സങ്ഖാരാനം സമുദയോ ഇതി സങ്ഖാരാനം അത്ഥങ്ഗമോ; ഇതി വിഞ്ഞാണം ഇതി വിഞ്ഞാണസ്സ സമുദയോ ഇതി വിഞ്ഞാണസ്സ അത്ഥങ്ഗമോ’തി. അയം അട്ഠമോ ഹേതു അട്ഠമോ പച്ചയോ ആദിബ്രഹ്മചരിയികായ
(ഖ) ‘‘കതമേ അട്ഠ ധമ്മാ ഭാവേതബ്ബാ? അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ സെയ്യഥിദം – സമ്മാദിട്ഠി, സമ്മാസങ്കപ്പോ, സമ്മാവാചാ, സമ്മാകമ്മന്തോ, സമ്മാആജീവോ, സമ്മാവായാമോ, സമ്മാസതി, സമ്മാസമാധി. ഇമേ അട്ഠ ധമ്മാ ഭാവേതബ്ബാ.
(ഗ) ‘‘കതമേ അട്ഠ ധമ്മാ പരിഞ്ഞെയ്യാ? അട്ഠ ലോകധമ്മാ – ലാഭോ ച, അലാഭോ ച, യസോ ച, അയസോ ച, നിന്ദാ ച, പസംസാ ച, സുഖഞ്ച, ദുക്ഖഞ്ച. ഇമേ അട്ഠ ധമ്മാ പരിഞ്ഞെയ്യാ.
(ഘ) ‘‘കതമേ പഹാതബ്ബാ? അട്ഠ മിച്ഛത്താ
(ങ) ‘‘കതമേ അട്ഠ ധമ്മാ ഹാനഭാഗിയാ? അട്ഠ കുസീതവത്ഥൂനി. ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖുനാ കമ്മം കാതബ്ബം ഹോതി, തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘കമ്മം ഖോ മേ കാതബ്ബം ഭവിസ്സതി, കമ്മം ഖോ പന
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനാ കമ്മം കതം ഹോതി
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനാ മഗ്ഗോ ഗന്തബ്ബോ ഹോതി. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘മഗ്ഗോ ഖോ മേ ഗന്തബ്ബോ ഭവിസ്സതി, മഗ്ഗം ഖോ പന മേ ഗച്ഛന്തസ്സ കായോ കിലമിസ്സതി, ഹന്ദാഹം നിപജ്ജാമീ’തി. സോ നിപജ്ജതി, ന വീരിയം ആരഭതി…പേ॰… ഇദം തതിയം കുസീതവത്ഥു.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനാ മഗ്ഗോ ഗതോ ഹോതി. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ മഗ്ഗം അഗമാസിം, മഗ്ഗം ഖോ പന മേ ഗച്ഛന്തസ്സ കായോ കിലന്തോ, ഹന്ദാഹം നിപജ്ജാമീ’തി. സോ നിപജ്ജതി, ന വീരിയം ആരഭതി…പേ॰… ഇദം ചതുത്ഥം കുസീതവത്ഥു.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ഗാമം വാ നിഗമം വാ പിണ്ഡായ ചരന്തോ ന ലഭതി ലൂഖസ്സ വാ പണീതസ്സ വാ ഭോജനസ്സ യാവദത്ഥം പാരിപൂരിം. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ ഗാമം വാ നിഗമം വാ പിണ്ഡായ ചരന്തോ നാലത്ഥം ലൂഖസ്സ വാ പണീതസ്സ വാ ഭോജനസ്സ യാവദത്ഥം പാരിപൂരിം, തസ്സ മേ കായോ കിലന്തോ അകമ്മഞ്ഞോ, ഹന്ദാഹം നിപജ്ജാമീ’തി…പേ॰… ഇദം പഞ്ചമം കുസീതവത്ഥു.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ഗാമം വാ നിഗമം വാ പിണ്ഡായ ചരന്തോ ലഭതി ലൂഖസ്സ വാ പണീതസ്സ വാ ഭോജനസ്സ യാവദത്ഥം പാരിപൂരിം. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ ഗാമം വാ നിഗമം വാ പിണ്ഡായ ചരന്തോ അലത്ഥം ലൂഖസ്സ
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനോ ഉപ്പന്നോ ഹോതി അപ്പമത്തകോ ആബാധോ, തസ്സ ഏവം ഹോതി
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ഗിലാനാവുട്ഠിതോ ഹോതി അചിരവുട്ഠിതോ ഗേലഞ്ഞാ. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ ഗിലാനാവുട്ഠിതോ അചിരവുട്ഠിതോ ഗേലഞ്ഞാ. തസ്സ മേ കായോ ദുബ്ബലോ അകമ്മഞ്ഞോ, ഹന്ദാഹം നിപജ്ജാമീ’തി. സോ നിപജ്ജതി…പേ॰… ഇദം അട്ഠമം കുസീതവത്ഥു. ഇമേ അട്ഠ ധമ്മാ ഹാനഭാഗിയാ.
(ച) ‘‘കതമേ അട്ഠ ധമ്മാ വിസേസഭാഗിയാ? അട്ഠ ആരമ്ഭവത്ഥൂനി. ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖുനാ കമ്മം കാതബ്ബം ഹോതി, തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘കമ്മം ഖോ മേ കാതബ്ബം ഭവിസ്സതി, കമ്മം ഖോ പന മേ കരൊന്തേന ന സുകരം ബുദ്ധാനം സാസനം മനസികാതും, ഹന്ദാഹം വീരിയം ആരഭാമി അപ്പത്തസ്സ പത്തിയാ അനധിഗതസ്സ അധിഗമായ അസച്ഛികതസ്സ
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനാ കമ്മം കതം ഹോതി. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ കമ്മം അകാസിം, കമ്മം ഖോ പനാഹം കരൊന്തോ നാസക്ഖിം ബുദ്ധാനം സാസനം മനസികാതും, ഹന്ദാഹം വീരിയം ആരഭാമി…പേ॰… ഇദം ദുതിയം ആരമ്ഭവത്ഥു.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനാ മഗ്ഗോ ഗന്തബ്ബോ ഹോതി. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘മഗ്ഗോ ഖോ മേ ഗന്തബ്ബോ ഭവിസ്സതി, മഗ്ഗം ഖോ പന മേ ഗച്ഛന്തേന ന സുകരം ബുദ്ധാനം സാസനം മനസികാതും, ഹന്ദാഹം വീരിയം ആരഭാമി…പേ॰… ഇദം തതിയം ആരമ്ഭവത്ഥു.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനാ മഗ്ഗോ ഗതോ ഹോതി. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ മഗ്ഗം അഗമാസിം, മഗ്ഗം ഖോ പനാഹം ഗച്ഛന്തോ നാസക്ഖിം ബുദ്ധാനം സാസനം മനസികാതും, ഹന്ദാഹം വീരിയം ആരഭാമി…പേ॰… ഇദം ചതുത്ഥം ആരമ്ഭവത്ഥു.
‘‘പുന
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ഗാമം വാ നിഗമം വാ പിണ്ഡായ ചരന്തോ ലഭതി ലൂഖസ്സ വാ പണീതസ്സ വാ ഭോജനസ്സ യാവദത്ഥം പാരിപൂരിം. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ ഗാമം വാ നിഗമം വാ പിണ്ഡായ ചരന്തോ അലത്ഥം ലൂഖസ്സ വാ പണീതസ്സ വാ ഭോജനസ്സ യാവദത്ഥം പാരിപൂരിം. തസ്സ മേ കായോ ബലവാ കമ്മഞ്ഞോ, ഹന്ദാഹം വീരിയം ആരഭാമി…പേ॰… ഇദം ഛട്ഠം ആരമ്ഭവത്ഥു.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖുനോ ഉപ്പന്നോ ഹോതി അപ്പമത്തകോ ആബാധോ. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘ഉപ്പന്നോ ഖോ മേ അയം അപ്പമത്തകോ ആബാധോ ഠാനം ഖോ പനേതം വിജ്ജതി, യം മേ ആബാധോ പവഡ്ഢെയ്യ, ഹന്ദാഹം വീരിയം ആരഭാമി…പേ॰… ഇദം
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ഗിലാനാ വുട്ഠിതോ ഹോതി അചിരവുട്ഠിതോ ഗേലഞ്ഞാ. തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹം ഖോ ഗിലാനാ വുട്ഠിതോ അചിരവുട്ഠിതോ ഗേലഞ്ഞാ, ഠാനം ഖോ പനേതം വിജ്ജതി, യം മേ ആബാധോ പച്ചുദാവത്തെയ്യ, ഹന്ദാഹം വീരിയം ആരഭാമി അപ്പത്തസ്സ പത്തിയാ അനധിഗതസ്സ അധിഗമായ അസച്ഛികതസ്സ സച്ഛികിരിയായാ’തി. സോ വീരിയം ആരഭതി അപ്പത്തസ്സ പത്തിയാ അനധിഗതസ്സ അധിഗമായ അസച്ഛികതസ്സ സച്ഛികിരിയായ. ഇദം അട്ഠമം ആരമ്ഭവത്ഥു. ഇമേ അട്ഠ ധമ്മാ വിസേസഭാഗിയാ.
(ഛ) ‘‘കതമേ അട്ഠ ധമ്മാ ദുപ്പടിവിജ്ഝാ? അട്ഠ അക്ഖണാ അസമയാ ബ്രഹ്മചരിയവാസായ. ഇധാവുസോ, തഥാഗതോ ച ലോകേ ഉപ്പന്നോ ഹോതി അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ, ധമ്മോ ച ദേസിയതി ഓപസമികോ പരിനിബ്ബാനികോ സമ്ബോധഗാമീ സുഗതപ്പവേദിതോ. അയഞ്ച പുഗ്ഗലോ നിരയം ഉപപന്നോ ഹോതി. അയം പഠമോ അക്ഖണോ അസമയോ ബ്രഹ്മചരിയവാസായ.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, തഥാഗതോ ച ലോകേ ഉപ്പന്നോ ഹോതി അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ, ധമ്മോ ച ദേസിയതി ഓപസമികോ പരിനിബ്ബാനികോ സമ്ബോധഗാമീ
‘‘പുന
‘‘പുന ചപരം…പേ॰… അഞ്ഞതരം ദീഘായുകം ദേവനികായം ഉപപന്നോ ഹോതി. അയം ചതുത്ഥോ അക്ഖണോ അസമയോ ബ്രഹ്മചരിയവാസായ.
‘‘പുന ചപരം…പേ॰… പച്ചന്തിമേസു ജനപദേസു പച്ചാജാതോ ഹോതി മിലക്ഖേസു അവിഞ്ഞാതാരേസു, യത്ഥ നത്ഥി ഗതി ഭിക്ഖൂനം ഭിക്ഖുനീനം ഉപാസകാനം ഉപാസികാനം. അയം പഞ്ചമോ അക്ഖണോ അസമയോ ബ്രഹ്മചരിയവാസായ.
‘‘പുന ചപരം…പേ॰… അയഞ്ച പുഗ്ഗലോ മജ്ഝിമേസു ജനപദേസു പച്ചാജാതോ ഹോതി, സോ ച ഹോതി മിച്ഛാദിട്ഠികോ വിപരീതദസ്സനോ – ‘നത്ഥി ദിന്നം, നത്ഥി യിട്ഠം, നത്ഥി ഹുതം, നത്ഥി സുകതദുക്കടാനം കമ്മാനം ഫലം വിപാകോ, നത്ഥി അയം ലോകോ, നത്ഥി പരോ ലോകോ, നത്ഥി മാതാ, നത്ഥി പിതാ, നത്ഥി സത്താ ഓപപാതികാ, നത്ഥി ലോകേ സമണബ്രാഹ്മണാ സമ്മഗ്ഗതാ സമ്മാപടിപന്നാ യേ ഇമഞ്ച ലോകം പരഞ്ച ലോകം സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ പവേദെന്തീ’തി. അയം ഛട്ഠോ അക്ഖണോ അസമയോ ബ്രഹ്മചരിയവാസായ.
‘‘പുന ചപരം…പേ॰… അയഞ്ച പുഗ്ഗലോ മജ്ഝിമേസു ജനപദേസു പച്ചാജാതോ ഹോതി
‘‘പുന ചപരം…പേ॰… അയഞ്ച പുഗ്ഗലോ മജ്ഝിമേസു ജനപദേസു പച്ചാജാതോ ഹോതി, സോ ച ഹോതി പഞ്ഞവാ അജളോ അനേളമൂഗോ, പടിബലോ സുഭാസിതദുബ്ഭാസിതാനമത്ഥമഞ്ഞാതും. അയം അട്ഠമോ അക്ഖണോ അസമയോ ബ്രഹ്മചരിയവാസായ. ഇമേ അട്ഠ ധമ്മാ ദുപ്പടിവിജ്ഝാ.
(ജ) ‘‘കതമേ അട്ഠ ധമ്മാ ഉപ്പാദേതബ്ബാ? അട്ഠ മഹാപുരിസവിതക്കാ – അപ്പിച്ഛസ്സായം ധമ്മോ, നായം ധമ്മോ മഹിച്ഛസ്സ. സന്തുട്ഠസ്സായം ധമ്മോ, നായം ധമ്മോ അസന്തുട്ഠസ്സ. പവിവിത്തസ്സായം ധമ്മോ, നായം ധമ്മോ സങ്ഗണികാരാമസ്സ. ആരദ്ധവീരിയസ്സായം ധമ്മോ, നായം ധമ്മോ കുസീതസ്സ. ഉപട്ഠിതസതിസ്സായം ധമ്മോ, നായം ധമ്മോ മുട്ഠസ്സതിസ്സ. സമാഹിതസ്സായം ധമ്മോ, നായം ധമ്മോ അസമാഹിതസ്സ
(ഝ) ‘‘കതമേ അട്ഠ ധമ്മാ അഭിഞ്ഞെയ്യാ? അട്ഠ അഭിഭായതനാനി – അജ്ഝത്തം രൂപസഞ്ഞീ ഏകോ ബഹിദ്ധാ രൂപാനി പസ്സതി പരിത്താനി സുവണ്ണദുബ്ബണ്ണാനി
‘‘അജ്ഝത്തം രൂപസഞ്ഞീ ഏകോ ബഹിദ്ധാ രൂപാനി പസ്സതി അപ്പമാണാനി സുവണ്ണദുബ്ബണ്ണാനി, ‘താനി അഭിഭുയ്യ ജാനാമി പസ്സാമീ’തി – ഏവംസഞ്ഞീ ഹോതി. ഇദം ദുതിയം അഭിഭായതനം.
‘‘അജ്ഝത്തം അരൂപസഞ്ഞീ ഏകോ ബഹിദ്ധാ രൂപാനി പസ്സതി പരിത്താനി സുവണ്ണദുബ്ബണ്ണാനി, ‘താനി അഭിഭുയ്യ ജാനാമി പസ്സാമീ’തി ഏവംസഞ്ഞീ ഹോതി. ഇദം തതിയം അഭിഭായതനം.
‘‘അജ്ഝത്തം അരൂപസഞ്ഞീ ഏകോ ബഹിദ്ധാ രൂപാനി പസ്സതി അപ്പമാണാനി സുവണ്ണദുബ്ബണ്ണാനി, ‘താനി അഭിഭുയ്യ ജാനാമി പസ്സാമീ’തി ഏവംസഞ്ഞീ ഹോതി. ഇദം ചതുത്ഥം അഭിഭായതനം.
‘‘അജ്ഝത്തം അരൂപസഞ്ഞീ ഏകോ ബഹിദ്ധാ രൂപാനി പസ്സതി നീലാനി നീലവണ്ണാനി നീലനിദസ്സനാനി നീലനിഭാസാനി. സെയ്യഥാപി നാമ ഉമാപുപ്ഫം നീലം നീലവണ്ണം നീലനിദസ്സനം നീലനിഭാസം. സെയ്യഥാ വാ പന തം വത്ഥം ബാരാണസെയ്യകം ഉഭതോഭാഗവിമട്ഠം നീലം നീലവണ്ണം നീലനിദസ്സനം നീലനിഭാസം, ഏവമേവ അജ്ഝത്തം അരൂപസഞ്ഞീ ഏകോ ബഹിദ്ധാ രൂപാനി പസ്സതി നീലാനി നീലവണ്ണാനി നീലനിദസ്സനാനി നീലനിഭാസാനി, ‘താനി അഭിഭുയ്യ ജാനാമി പസ്സാമീ’തി ഏവംസഞ്ഞീ ഹോതി. ഇദം പഞ്ചമം അഭിഭായതനം.
‘‘അജ്ഝത്തം അരൂപസഞ്ഞീ ഏകോ ബഹിദ്ധാ രൂപാനി പസ്സതി പീതാനി പീതവണ്ണാനി പീതനിദസ്സനാനി പീതനിഭാസാനി. സെയ്യഥാപി നാമ കണികാരപുപ്ഫം പീതം പീതവണ്ണം പീതനിദസ്സനം പീതനിഭാസം. സെയ്യഥാ വാ പന തം വത്ഥം ബാരാണസെയ്യകം
‘‘അജ്ഝത്തം
‘‘അജ്ഝത്തം അരൂപസഞ്ഞീ ഏകോ ബഹിദ്ധാ രൂപാനി പസ്സതി ഓദാതാനി ഓദാതവണ്ണാനി ഓദാതനിദസ്സനാനി ഓദാതനിഭാസാനി. സെയ്യഥാപി നാമ ഓസധിതാരകാ ഓദാതാ ഓദാതവണ്ണാ ഓദാതനിദസ്സനാ ഓദാതനിഭാസാ, സെയ്യഥാ വാ പന തം വത്ഥം ബാരാണസെയ്യകം ഉഭതോഭാഗവിമട്ഠം ഓദാതം ഓദാതവണ്ണം ഓദാതനിദസ്സനം ഓദാതനിഭാസം, ഏവമേവ അജ്ഝത്തം അരൂപസഞ്ഞീ ഏകോ ബഹിദ്ധാ രൂപാനി പസ്സതി ഓദാതാനി ഓദാതവണ്ണാനി ഓദാതനിദസ്സനാനി ഓദാതനിഭാസാനി, ‘താനി അഭിഭുയ്യ ജാനാമി പസ്സാമീ’തി ഏവംസഞ്ഞീ ഹോതി. ഇദം അട്ഠമം അഭിഭായതനം. ഇമേ അട്ഠ ധമ്മാ അഭിഞ്ഞെയ്യാ.
(ഞ) ‘‘കതമേ സച്ഛികാതബ്ബാ? അട്ഠ വിമൊക്ഖാ – രൂപീ രൂപാനി പസ്സതി. അയം പഠമോ വിമൊക്ഖോ.
‘‘അജ്ഝത്തം അരൂപസഞ്ഞീ ഏകോ ബഹിദ്ധാ രൂപാനി പസ്സതി. അയം ദുതിയോ വിമൊക്ഖോ.
‘‘സുഭന്തേവ അധിമുത്തോ ഹോതി. അയം തതിയോ വിമൊക്ഖോ.
‘‘സബ്ബസോ രൂപസഞ്ഞാനം സമതിക്കമാ പടിഘസഞ്ഞാനം അത്ഥങ്ഗമാ നാനത്തസഞ്ഞാനം അമനസികാരാ ‘അനന്തോ ആകാസോ’തി ആകാസാനഞ്ചായതനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. അയം ചതുത്ഥോ വിമൊക്ഖോ.
‘‘സബ്ബസോ
‘‘സബ്ബസോ
‘‘സബ്ബസോ ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം സമതിക്കമ്മ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. അയം സത്തമോ വിമൊക്ഖോ.
‘‘സബ്ബസോ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം സമതിക്കമ്മ സഞ്ഞാവേദയിതനിരോധം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. അയം അട്ഠമോ വിമൊക്ഖോ. ഇമേ അട്ഠ ധമ്മാ സച്ഛികാതബ്ബാ.
‘‘ഇതി ഇമേ അസീതി ധമ്മാ ഭൂതാ തച്ഛാ തഥാ അവിതഥാ അനഞ്ഞഥാ സമ്മാ തഥാഗതേന അഭിസമ്ബുദ്ധാ.
നവ ധമ്മാ
൩൫൯. ‘‘നവ ധമ്മാ ബഹുകാരാ…പേ॰… നവ ധമ്മാ സച്ഛികാതബ്ബാ.
(ക) ‘‘കതമേ ബഹുകാരാ? നവ യോനിസോമനസികാരമൂലകാ ധമ്മാ, യോനിസോമനസികരോതോ പാമൊജ്ജം ജായതി, പമുദിതസ്സ പീതി ജായതി, പീതിമനസ്സ കായോ പസ്സമ്ഭതി, പസ്സദ്ധകായോ സുഖം വേദേതി, സുഖിനോ ചിത്തം സമാധിയതി, സമാഹിതേ ചിത്തേ യഥാഭൂതം ജാനാതി പസ്സതി, യഥാഭൂതം ജാനം പസ്സം നിബ്ബിന്ദതി, നിബ്ബിന്ദം വിരജ്ജതി, വിരാഗാ വിമുച്ചതി. ഇമേ നവ ധമ്മാ ബഹുകാരാ.
(ഖ) ‘‘കതമേ നവ ധമ്മാ ഭാവേതബ്ബാ? നവ പാരിസുദ്ധിപധാനിയങ്ഗാനി – സീലവിസുദ്ധി പാരിസുദ്ധിപധാനിയങ്ഗം, ചിത്തവിസുദ്ധി പാരിസുദ്ധിപധാനിയങ്ഗം, ദിട്ഠിവിസുദ്ധി പാരിസുദ്ധിപധാനിയങ്ഗം, കങ്ഖാവിതരണവിസുദ്ധി പാരിസുദ്ധിപധാനിയങ്ഗം, മഗ്ഗാമഗ്ഗഞാണദസ്സന – വിസുദ്ധി പാരിസുദ്ധിപധാനിയങ്ഗം, പടിപദാഞാണദസ്സനവിസുദ്ധി പാരിസുദ്ധിപധാനിയങ്ഗം, ഞാണദസ്സനവിസുദ്ധി പാരിസുദ്ധിപധാനിയങ്ഗം, പഞ്ഞാവിസുദ്ധി പാരിസുദ്ധിപധാനിയങ്ഗം, വിമുത്തിവിസുദ്ധി പാരിസുദ്ധിപധാനിയങ്ഗം. ഇമേ നവ ധമ്മാ ഭാവേതബ്ബാ.
(ഗ) ‘‘കതമേ നവ ധമ്മാ പരിഞ്ഞെയ്യാ? നവ സത്താവാസാ – സന്താവുസോ, സത്താ നാനത്തകായാ
‘‘സന്താവുസോ
‘‘സന്താവുസോ, സത്താ ഏകത്തകായാ
‘‘സന്താവുസോ, സത്താ ഏകത്തകായാ ഏകത്തസഞ്ഞിനോ, സെയ്യഥാപി ദേവാ സുഭകിണ്ഹാ. അയം ചതുത്ഥോ സത്താവാസോ.
‘‘സന്താവുസോ, സത്താ അസഞ്ഞിനോ അപ്പടിസംവേദിനോ, സെയ്യഥാപി ദേവാ അസഞ്ഞസത്താ. അയം പഞ്ചമോ സത്താവാസോ.
‘‘സന്താവുസോ, സത്താ സബ്ബസോ രൂപസഞ്ഞാനം സമതിക്കമാ പടിഘസഞ്ഞാനം അത്ഥങ്ഗമാ നാനത്തസഞ്ഞാനം അമനസികാരാ ‘അനന്തോ ആകാസോ’തി ആകാസാനഞ്ചായതനൂപഗാ. അയം ഛട്ഠോ സത്താവാസോ.
‘‘സന്താവുസോ, സത്താ സബ്ബസോ ആകാസാനഞ്ചായതനം സമതിക്കമ്മ ‘അനന്തം വിഞ്ഞാണ’ന്തി വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനൂപഗാ. അയം സത്തമോ സത്താവാസോ.
‘‘സന്താവുസോ, സത്താ സബ്ബസോ വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനം സമതിക്കമ്മ ‘നത്ഥി കിഞ്ചീ’തി ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനൂപഗാ. അയം അട്ഠമോ സത്താവാസോ.
‘‘സന്താവുസോ, സത്താ സബ്ബസോ ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം സമതിക്കമ്മ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനൂപഗാ. അയം നവമോ സത്താവാസോ. ഇമേ നവ ധമ്മാ പരിഞ്ഞെയ്യാ.
(ഘ) ‘‘കതമേ നവ ധമ്മാ പഹാതബ്ബാ? നവ തണ്ഹാമൂലകാ
(ങ) ‘‘കതമേ ഹാനഭാഗിയാ? നവ ആഘാതവത്ഥൂനി – ‘അനത്ഥം മേ അചരീ’തി ആഘാതം ബന്ധതി, ‘അനത്ഥം മേ ചരതീ’തി ആഘാതം ബന്ധതി, ‘അനത്ഥം മേ ചരിസ്സതീ’തി ആഘാതം ബന്ധതി; ‘പിയസ്സ മേ മനാപസ്സ അനത്ഥം അചരീ’തി ആഘാതം ബന്ധതി…പേ॰… ‘അനത്ഥം ചരതീ’തി ആഘാതം ബന്ധതി…പേ॰… ‘അനത്ഥം ചരിസ്സതീ’തി ആഘാതം ബന്ധതി; ‘അപ്പിയസ്സ മേ അമനാപസ്സ അത്ഥം അചരീ’തി ആഘാതം ബന്ധതി…പേ॰… ‘അത്ഥം ചരതീ’തി ആഘാതം ബന്ധതി…പേ॰… ‘അത്ഥം ചരിസ്സതീ’തി ആഘാതം ബന്ധതി. ഇമേ നവ ധമ്മാ ഹാനഭാഗിയാ.
(ച) ‘‘കതമേ നവ ധമ്മാ വിസേസഭാഗിയാ? നവ ആഘാതപടിവിനയാ – ‘അനത്ഥം മേ അചരി, തം കുതെത്ഥ ലബ്ഭാ’തി ആഘാതം പടിവിനേതി; ‘അനത്ഥം മേ ചരതി, തം കുതെത്ഥ ലബ്ഭാ’തി ആഘാതം പടിവിനേതി; ‘അനത്ഥം മേ ചരിസ്സതി, തം കുതെത്ഥ ലബ്ഭാ’തി ആഘാതം പടിവിനേതി; ‘പിയസ്സ മേ മനാപസ്സ അനത്ഥം അചരി…പേ॰… അനത്ഥം ചരതി…പേ॰… അനത്ഥം ചരിസ്സതി, തം കുതെത്ഥ ലബ്ഭാ’തി ആഘാതം പടിവിനേതി; ‘അപ്പിയസ്സ മേ അമനാപസ്സ അത്ഥം അചരി…പേ॰… അത്ഥം ചരതി…പേ॰… അത്ഥം ചരിസ്സതി, തം കുതെത്ഥ ലബ്ഭാ’തി ആഘാതം
(ഛ) ‘‘കതമേ നവ ധമ്മാ ദുപ്പടിവിജ്ഝാ? നവ നാനത്താ – ധാതുനാനത്തം പടിച്ച ഉപ്പജ്ജതി ഫസ്സനാനത്തം, ഫസ്സനാനത്തം പടിച്ച ഉപ്പജ്ജതി വേദനാനാനത്തം, വേദനാനാനത്തം പടിച്ച ഉപ്പജ്ജതി സഞ്ഞാനാനത്തം, സഞ്ഞാനാനത്തം പടിച്ച ഉപ്പജ്ജതി സങ്കപ്പനാനത്തം, സങ്കപ്പനാനത്തം പടിച്ച ഉപ്പജ്ജതി ഛന്ദനാനത്തം, ഛന്ദനാനത്തം പടിച്ച ഉപ്പജ്ജതി പരിളാഹനാനത്തം, പരിളാഹനാനത്തം പടിച്ച ഉപ്പജ്ജതി പരിയേസനാനാനത്തം, പരിയേസനാനാനത്തം പടിച്ച ഉപ്പജ്ജതി ലാഭനാനത്തം. ഇമേ നവ ധമ്മാ ദുപ്പടിവിജ്ഝാ.
(ജ) ‘‘കതമേ നവ ധമ്മാ ഉപ്പാദേതബ്ബാ? നവ സഞ്ഞാ – അസുഭസഞ്ഞാ, മരണസഞ്ഞാ, ആഹാരേപടികൂലസഞ്ഞാ
(ഝ) ‘‘കതമേ നവ ധമ്മാ അഭിഞ്ഞെയ്യാ? നവ അനുപുബ്ബവിഹാരാ – ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു വിവിച്ചേവ കാമേഹി വിവിച്ച അകുസലേഹി ധമ്മേഹി സവിതക്കം സവിചാരം വിവേകജം
(ഞ) ‘‘കതമേ നവ ധമ്മാ സച്ഛികാതബ്ബാ? നവ അനുപുബ്ബനിരോധാ – പഠമം ഝാനം സമാപന്നസ്സ കാമസഞ്ഞാ നിരുദ്ധാ ഹോതി, ദുതിയം ഝാനം സമാപന്നസ്സ വിതക്കവിചാരാ നിരുദ്ധാ ഹൊന്തി, തതിയം ഝാനം സമാപന്നസ്സ പീതി നിരുദ്ധാ ഹോതി, ചതുത്ഥം ഝാനം സമാപന്നസ്സ അസ്സാസപസ്സാസ്സാ നിരുദ്ധാ ഹൊന്തി, ആകാസാനഞ്ചായതനം സമാപന്നസ്സ രൂപസഞ്ഞാ നിരുദ്ധാ ഹോതി, വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനം സമാപന്നസ്സ ആകാസാനഞ്ചായതനസഞ്ഞാ നിരുദ്ധാ ഹോതി, ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം സമാപന്നസ്സ വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനസഞ്ഞാ
‘‘ഇതി ഇമേ നവുതി ധമ്മാ ഭൂതാ തച്ഛാ തഥാ അവിതഥാ അനഞ്ഞഥാ സമ്മാ തഥാഗതേന അഭിസമ്ബുദ്ധാ.
ദസ ധമ്മാ
൩൬൦. ‘‘ദസ
(ക) ‘‘കതമേ ദസ ധമ്മാ ബഹുകാരാ? ദസ നാഥകരണാധമ്മാ – ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു സീലവാ ഹോതി, പാതിമൊക്ഖസംവരസംവുതോ വിഹരതി ആചാരഗോചരസമ്പന്നോ, അണുമത്തേസു വജ്ജേസു ഭയദസ്സാവീ സമാദായ സിക്ഖതി സിക്ഖാപദേസു, യംപാവുസോ, ഭിക്ഖു സീലവാ ഹോതി…പേ॰… സിക്ഖതി സിക്ഖാപദേസു. അയമ്പി ധമ്മോ നാഥകരണോ.
‘‘പുന
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു കല്യാണമിത്തോ ഹോതി കല്യാണസഹായോ കല്യാണസമ്പവങ്കോ. യംപാവുസോ, ഭിക്ഖു…പേ॰… കല്യാണസമ്പവങ്കോ. അയമ്പി ധമ്മോ നാഥകരണോ.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു സുവചോ ഹോതി സോവചസ്സകരണേഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ, ഖമോ പദക്ഖിണഗ്ഗാഹീ അനുസാസനിം. യംപാവുസോ, ഭിക്ഖു…പേ॰… അനുസാസനിം. അയമ്പി ധമ്മോ നാഥകരണോ.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു യാനി താനി സബ്രഹ്മചാരീനം ഉച്ചാവചാനി കിംകരണീയാനി തത്ഥ ദക്ഖോ ഹോതി അനലസോ തത്രുപായായ വീമംസായ സമന്നാഗതോ, അലം കാതും, അലം സംവിധാതും. യംപാവുസോ, ഭിക്ഖു…പേ॰… അലം സംവിധാതും. അയമ്പി ധമ്മോ നാഥകരണോ.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ധമ്മകാമോ ഹോതി പിയസമുദാഹാരോ അഭിധമ്മേ അഭിവിനയേ ഉളാരപാമൊജ്ജോ. യംപാവുസോ, ഭിക്ഖു…പേ॰… ഉളാരപാമൊജ്ജോ. അയമ്പി ധമ്മോ നാഥകരണോ.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു സന്തുട്ഠോ ഹോതി ഇതരീതരേഹി ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപ്പച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരേഹി. യംപാവുസോ, ഭിക്ഖു
‘‘പുന
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു സതിമാ ഹോതി, പരമേന സതിനേപക്കേന സമന്നാഗതോ, ചിരകതമ്പി ചിരഭാസിതമ്പി സരിതാ അനുസ്സരിതാ. യംപാവുസോ, ഭിക്ഖു…പേ॰… അയമ്പി ധമ്മോ നാഥകരണോ.
‘‘പുന ചപരം, ആവുസോ, ഭിക്ഖു പഞ്ഞവാ ഹോതി ഉദയത്ഥഗാമിനിയാ പഞ്ഞായ സമന്നാഗതോ, അരിയായ നിബ്ബേധികായ സമ്മാ ദുക്ഖക്ഖയഗാമിനിയാ. യംപാവുസോ, ഭിക്ഖു…പേ॰… അയമ്പി ധമ്മോ നാഥകരണോ. ഇമേ ദസ ധമ്മാ ബഹുകാരാ.
(ഖ) ‘‘കതമേ ഭാവേതബ്ബാ? ദസ കസിണായതനാനി – പഥവീകസിണമേകോ സഞ്ജാനാതി ഉദ്ധം അധോ തിരിയം അദ്വയം അപ്പമാണം. ആപോകസിണമേകോ സഞ്ജാനാതി…പേ॰… തേജോകസിണമേകോ സഞ്ജാനാതി… വായോകസിണമേകോ സഞ്ജാനാതി… നീലകസിണമേകോ സഞ്ജാനാതി… പീതകസിണമേകോ സഞ്ജാനാതി… ലോഹിതകസിണമേകോ സഞ്ജാനാതി… ഓദാതകസിണമേകോ സഞ്ജാനാതി… ആകാസകസിണമേകോ സഞ്ജാനാതി… വിഞ്ഞാണകസിണമേകോ സഞ്ജാനാതി ഉദ്ധം അധോ തിരിയം അദ്വയം അപ്പമാണം
(ഗ) ‘‘കതമേ ദസ ധമ്മാ പരിഞ്ഞെയ്യാ? ദസായതനാനി – ചക്ഖായതനം, രൂപായതനം, സോതായതനം, സദ്ദായതനം, ഘാനായതനം, ഗന്ധായതനം, ജിവ്ഹായതനം, രസായതനം, കായായതനം, ഫൊട്ഠബ്ബായതനം. ഇമേ ദസ ധമ്മാ പരിഞ്ഞെയ്യാ.
(ഘ) ‘‘കതമേ ദസ ധമ്മാ പഹാതബ്ബാ? ദസ മിച്ഛത്താ – മിച്ഛാദിട്ഠി, മിച്ഛാസങ്കപ്പോ, മിച്ഛാവാചാ, മിച്ഛാകമ്മന്തോ, മിച്ഛാആജീവോ, മിച്ഛാവായാമോ, മിച്ഛാസതി, മിച്ഛാസമാധി, മിച്ഛാഞാണം, മിച്ഛാവിമുത്തി. ഇമേ ദസ ധമ്മാ പഹാതബ്ബാ.
(ങ) ‘‘കതമേ ദസ ധമ്മാ ഹാനഭാഗിയാ? ദസ അകുസലകമ്മപഥാ – പാണാതിപാതോ, അദിന്നാദാനം, കാമേസുമിച്ഛാചാരോ, മുസാവാദോ, പിസുണാ വാചാ, ഫരുസാ വാചാ, സമ്ഫപ്പലാപോ, അഭിജ്ഝാ, ബ്യാപാദോ, മിച്ഛാദിട്ഠി. ഇമേ ദസ ധമ്മാ ഹാനഭാഗിയാ.
(ച) ‘‘കതമേ വിസേസഭാഗിയാ? ദസ കുസലകമ്മപഥാ – പാണാതിപാതാ വേരമണീ, അദിന്നാദാനാ വേരമണീ, കാമേസുമിച്ഛാചാരാ വേരമണീ, മുസാവാദാ വേരമണീ, പിസുണായ വാചായ വേരമണീ, ഫരുസായ വാചായ വേരമണീ, സമ്ഫപ്പലാപാ വേരമണീ, അനഭിജ്ഝാ, അബ്യാപാദോ, സമ്മാദിട്ഠി. ഇമേ ദസ ധമ്മാ വിസേസഭാഗിയാ.
(ഛ) ‘‘കതമേ ദസ ധമ്മാ ദുപ്പടിവിജ്ഝാ? ദസ അരിയവാസാ – ഇധാവുസോ
‘‘കഥഞ്ചാവുസോ പഞ്ചങ്ഗവിപ്പഹീനോ ഹോതി? ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖുനോ കാമച്ഛന്ദോ പഹീനോ ഹോതി, ബ്യാപാദോ പഹീനോ ഹോതി, ഥിനമിദ്ധം പഹീനം ഹോതി, ഉദ്ധച്ചകുക്കുച്ചം പഹീനം ഹോതി, വിചികിച്ഛാ പഹീനാ ഹോതി. ഏവം ഖോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു പഞ്ചങ്ഗവിപ്പഹീനോ ഹോതി.
‘‘കഥഞ്ചാവുസോ, ഭിക്ഖു ഛളങ്ഗസമന്നാഗതോ ഹോതി? ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു ചക്ഖുനാ രൂപം ദിസ്വാ നേവ സുമനോ ഹോതി ന ദുമ്മനോ, ഉപെക്ഖകോ വിഹരതി സതോ സമ്പജാനോ. സോതേന സദ്ദം സുത്വാ…പേ॰… ഘാനേന ഗന്ധം ഘായിത്വാ… ജിവ്ഹായ രസം സായിത്വാ… കായേന ഫൊട്ഠബ്ബം ഫുസിത്വാ… മനസാ ധമ്മം വിഞ്ഞായ നേവ സുമനോ ഹോതി ന ദുമ്മനോ, ഉപെക്ഖകോ വിഹരതി സതോ സമ്പജാനോ. ഏവം ഖോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ഛളങ്ഗസമന്നാഗതോ ഹോതി.
‘‘കഥഞ്ചാവുസോ, ഭിക്ഖു ഏകാരക്ഖോ ഹോതി? ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു സതാരക്ഖേന ചേതസാ സമന്നാഗതോ ഹോതി. ഏവം ഖോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ഏകാരക്ഖോ ഹോതി.
‘‘കഥഞ്ചാവുസോ, ഭിക്ഖു ചതുരാപസ്സേനോ ഹോതി? ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു സങ്ഖായേകം പടിസേവതി, സങ്ഖായേകം അധിവാസേതി, സങ്ഖായേകം പരിവജ്ജേതി, സങ്ഖായേകം വിനോദേതി. ഏവം ഖോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു ചതുരാപസ്സേനോ ഹോതി.
‘‘കഥഞ്ചാവുസോ, ഭിക്ഖു പണുന്നപച്ചേകസച്ചോ ഹോതി? ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖുനോ യാനി
‘‘കഥഞ്ചാവുസോ, ഭിക്ഖു സമവയസട്ഠേസനോ ഹോതി? ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖുനോ കാമേസനാ പഹീനാ ഹോതി, ഭവേസനാ പഹീനാ ഹോതി, ബ്രഹ്മചരിയേസനാ പടിപ്പസ്സദ്ധാ. ഏവം ഖോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു സമവയസട്ഠേസനോ ഹോതി.
‘‘കഥഞ്ചാവുസോ അനാവിലസങ്കപ്പാ ഹോതി? ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖുനോ കാമസങ്കപ്പോ പഹീനോ ഹോതി, ബ്യാപാദസങ്കപ്പോ പഹീനോ ഹോതി, വിഹിംസാസങ്കപ്പോ പഹീനോ ഹോതി. ഏവം ഖോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു അനാവിലസങ്കപ്പോ ഹോതി.
‘‘കഥഞ്ചാവുസോ, ഭിക്ഖു പസ്സദ്ധകായസങ്ഖാരോ ഹോതി? ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു സുഖസ്സ ച പഹാനാ ദുക്ഖസ്സ ച പഹാനാ പുബ്ബേവ സോമനസ്സദോമനസ്സാനം അത്ഥങ്ഗമാ അദുക്ഖമസുഖം ഉപെക്ഖാസതിപാരിസുദ്ധിം ചതുത്ഥം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. ഏവം ഖോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു പസ്സദ്ധകായസങ്ഖാരോ ഹോതി.
‘‘കഥഞ്ചാവുസോ, ഭിക്ഖു സുവിമുത്തചിത്തോ ഹോതി? ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖുനോ രാഗാ ചിത്തം വിമുത്തം ഹോതി, ദോസാ ചിത്തം വിമുത്തം ഹോതി, മോഹാ ചിത്തം വിമുത്തം ഹോതി. ഏവം ഖോ, ആവുസോ, ഭിക്ഖു സുവിമുത്തചിത്തോ ഹോതി.
‘‘കഥഞ്ചാവുസോ, ഭിക്ഖു സുവിമുത്തപഞ്ഞോ ഹോതി? ഇധാവുസോ, ഭിക്ഖു ‘രാഗോ മേ പഹീനോ ഉച്ഛിന്നമൂലോ താലാവത്ഥുകതോ അനഭാവംകതോ ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മോ’തി പജാനാതി. ‘ദോസോ മേ പഹീനോ…പേ॰… ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മോ’തി പജാനാതി. ‘മോഹോ മേ പഹീനോ
(ജ) ‘‘കതമേ ദസ ധമ്മാ ഉപ്പാദേതബ്ബാ? ദസ സഞ്ഞാ – അസുഭസഞ്ഞാ, മരണസഞ്ഞാ, ആഹാരേപടികൂലസഞ്ഞാ, സബ്ബലോകേഅനഭിരതിസഞ്ഞാ, അനിച്ചസഞ്ഞാ, അനിച്ചേ ദുക്ഖസഞ്ഞാ, ദുക്ഖേ അനത്തസഞ്ഞാ, പഹാനസഞ്ഞാ, വിരാഗസഞ്ഞാ, നിരോധസഞ്ഞാ. ഇമേ ദസ ധമ്മാ ഉപ്പാദേതബ്ബാ.
(ഝ) ‘‘കതമേ അഭിഞ്ഞെയ്യാ? ദസ നിജ്ജരവത്ഥൂനി – സമ്മാദിട്ഠിസ്സ മിച്ഛാദിട്ഠി നിജ്ജിണ്ണാ ഹോതി. യേ ച മിച്ഛാദിട്ഠിപച്ചയാ അനേകേ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ സമ്ഭവന്തി, തേ ചസ്സ നിജ്ജിണ്ണാ ഹൊന്തി. സമ്മാസങ്കപ്പസ്സ മിച്ഛാസങ്കപ്പോ…പേ॰… സമ്മാവാചസ്സ മിച്ഛാവാചാ… സമ്മാകമ്മന്തസ്സ മിച്ഛാകമ്മന്തോ… സമ്മാആജീവസ്സ മിച്ഛാആജീവോ…
(ഞ) ‘‘കതമേ സച്ഛികാതബ്ബാ? ദസ അസെക്ഖാ ധമ്മാ – അസെക്ഖാ സമ്മാദിട്ഠി, അസെക്ഖോ സമ്മാസങ്കപ്പോ, അസെക്ഖാ സമ്മാവാചാ, അസെക്ഖോ സമ്മാകമ്മന്തോ, അസെക്ഖോ സമ്മാആജീവോ, അസെക്ഖോ സമ്മാവായാമോ, അസെക്ഖാ സമ്മാസതി, അസെക്ഖോ സമ്മാസമാധി, അസെക്ഖം സമ്മാഞാണം, അസെക്ഖാ സമ്മാവിമുത്തി. ഇമേ ദസ ധമ്മാ സച്ഛികാതബ്ബാ.
‘‘ഇതി ഇമേ സതധമ്മാ ഭൂതാ തച്ഛാ തഥാ അവിതഥാ അനഞ്ഞഥാ സമ്മാ തഥാഗതേന അഭിസമ്ബുദ്ധാ’’തി. ഇദമവോചായസ്മാ സാരിപുത്തോ. അത്തമനാ തേ ഭിക്ഖൂ ആയസ്മതോ സാരിപുത്തസ്സ ഭാസിതം അഭിനന്ദുന്തി.
ദസുത്തരസുത്തം നിട്ഠിതം ഏകാദസമം.
പാഥികവഗ്ഗോ
തസ്സുദ്ദാനം –
പാഥികോ
സമ്പസാദനപാസാദം
സിങ്ഗാലാടാനാടിയകം
ഏകാദസഹി സുത്തേഹി, പാഥികവഗ്ഗോതി വുച്ചതി.
പാഥികവഗ്ഗപാളി നിട്ഠിതാ.
തീഹി വഗ്ഗേഹി പടിമണ്ഡിതോ സകലോ
ദീഘനികായോ സമത്തോ.