നമോ തസ്സ ഭഗവതോ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ
സംയുത്തനികായോ
സഗാഥാവഗ്ഗോ
൧. ദേവതാസംയുത്തം
൧. നളവഗ്ഗോ
൧. ഓഘതരണസുത്തം
൧. ഏവം
‘‘ചിരസ്സം വത പസ്സാമി, ബ്രാഹ്മണം പരിനിബ്ബുതം;
അപ്പതിട്ഠം അനായൂഹം, തിണ്ണം ലോകേ വിസത്തിക’’ന്തി. –
ഇദമവോച
൨. നിമൊക്ഖസുത്തം
൨. സാവത്ഥിനിദാനം
‘‘ജാനാസി നോ ത്വം, മാരിസ, സത്താനം നിമൊക്ഖം പമൊക്ഖം വിവേക’’ന്തി?
‘‘ജാനാമി ഖ്വാഹം, ആവുസോ, സത്താനം നിമൊക്ഖം പമൊക്ഖം വിവേക’’ന്തി.
‘‘യഥാ കഥം പന ത്വം, മാരിസ, ജാനാസി സത്താനം നിമൊക്ഖം പമൊക്ഖം വിവേക’’ന്തി?
‘‘നന്ദീഭവപരിക്ഖയാ
൩. ഉപനീയസുത്തം
൩. സാവത്ഥിനിദാനം
‘‘ഉപനീയതി ജീവിതമപ്പമായു,
ജരൂപനീതസ്സ ന സന്തി താണാ;
ഏതം ഭയം മരണേ പെക്ഖമാനോ,
പുഞ്ഞാനി കയിരാഥ സുഖാവഹാനീ’’തി.
‘‘ഉപനീയതി ജീവിതമപ്പമായു,
ജരൂപനീതസ്സ ന സന്തി താണാ;
ഏതം ഭയം മരണേ പെക്ഖമാനോ,
ലോകാമിസം പജഹേ സന്തിപെക്ഖോ’’തി.
൪. അച്ചെന്തിസുത്തം
൪. സാവത്ഥിനിദാനം
‘‘അച്ചെന്തി കാലാ തരയന്തി രത്തിയോ,
വയോഗുണാ അനുപുബ്ബം ജഹന്തി;
ഏതം ഭയം മരണേ പെക്ഖമാനോ,
പുഞ്ഞാനി കയിരാഥ സുഖാവഹാനീ’’തി.
‘‘അച്ചെന്തി കാലാ തരയന്തി രത്തിയോ,
വയോഗുണാ അനുപുബ്ബം ജഹന്തി;
ഏതം ഭയം മരണേ പെക്ഖമാനോ,
ലോകാമിസം പജഹേ സന്തിപെക്ഖോ’’തി.
൫. കതിഛിന്ദസുത്തം
൫. സാവത്ഥിനിദാനം
‘‘കതി ഛിന്ദേ കതി ജഹേ, കതി ചുത്തരി ഭാവയേ;
കതി സങ്ഗാതിഗോ ഭിക്ഖു, ഓഘതിണ്ണോതി വുച്ചതീ’’തി.
‘‘പഞ്ച ഛിന്ദേ പഞ്ച ജഹേ, പഞ്ച ചുത്തരി ഭാവയേ;
പഞ്ച സങ്ഗാതിഗോ ഭിക്ഖു, ഓഘതിണ്ണോതി വുച്ചതീ’’തി.
൬. ജാഗരസുത്തം
൬. സാവത്ഥിനിദാനം. ഏകമന്തം
‘‘കതി ജാഗരതം സുത്താ, കതി സുത്തേസു ജാഗരാ;
കതിഭി
‘‘പഞ്ച ജാഗരതം സുത്താ, പഞ്ച സുത്തേസു ജാഗരാ;
പഞ്ചഭി
൭. അപ്പടിവിദിതസുത്തം
൭. സാവത്ഥിനിദാനം
‘‘യേസം ധമ്മാ അപ്പടിവിദിതാ, പരവാദേസു നീയരേ
സുത്താ തേ നപ്പബുജ്ഝന്തി, കാലോ തേസം പബുജ്ഝിതു’’ന്തി.
‘‘യേസം ധമ്മാ സുപ്പടിവിദിതാ, പരവാദേസു ന നീയരേ;
തേ സമ്ബുദ്ധാ സമ്മദഞ്ഞാ, ചരന്തി വിസമേ സമ’’ന്തി.
൮. സുസമ്മുട്ഠസുത്തം
൮. സാവത്ഥിനിദാനം. ഏകമന്തം ഠിതാ ഖോ സാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമം ഗാഥം അഭാസി –
‘‘യേസം
സുത്താ തേ നപ്പബുജ്ഝന്തി, കാലോ തേസം പബുജ്ഝിതു’’ന്തി.
‘‘യേസം
തേ സമ്ബുദ്ധാ സമ്മദഞ്ഞാ, ചരന്തി വിസമേ സമ’’ന്തി.
൯. മാനകാമസുത്തം
൯. സാവത്ഥിനിദാനം. ഏകമന്തം ഠിതാ ഖോ സാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമം ഗാഥം അഭാസി –
‘‘ന മാനകാമസ്സ ദമോ ഇധത്ഥി,
ന മോനമത്ഥി അസമാഹിതസ്സ;
ഏകോ അരഞ്ഞേ വിഹരം പമത്തോ,
ന മച്ചുധെയ്യസ്സ തരെയ്യ പാര’’ന്തി.
‘‘മാനം പഹായ സുസമാഹിതത്തോ,
സുചേതസോ സബ്ബധി വിപ്പമുത്തോ;
ഏകോ അരഞ്ഞേ വിഹരം അപ്പമത്തോ,
സ മച്ചുധെയ്യസ്സ തരെയ്യ പാര’’ന്തി.
൧൦. അരഞ്ഞസുത്തം
൧൦. സാവത്ഥിനിദാനം
‘‘അരഞ്ഞേ
ഏകഭത്തം ഭുഞ്ജമാനാനം, കേന വണ്ണോ പസീദതീ’’തി.
‘‘അതീതം നാനുസോചന്തി, നപ്പജപ്പന്തി നാഗതം;
പച്ചുപ്പന്നേന യാപെന്തി, തേന വണ്ണോ പസീദതി’’.
‘‘അനാഗതപ്പജപ്പായ, അതീതസ്സാനുസോചനാ;
ഏതേന ബാലാ സുസ്സന്തി, നളോവ ഹരിതോ ലുതോ’’തി.
നളവഗ്ഗോ പഠമോ.
തസ്സുദ്ദാനം –
ഓഘം നിമൊക്ഖം ഉപനെയ്യം, അച്ചെന്തി കതിഛിന്ദി ച;
ജാഗരം അപ്പടിവിദിതാ, സുസമ്മുട്ഠാ മാനകാമിനാ;
അരഞ്ഞേ ദസമോ വുത്തോ, വഗ്ഗോ തേന പവുച്ചതി.
൨. നന്ദനവഗ്ഗോ
൧. നന്ദനസുത്തം
൧൧. ഏവം
‘‘ഭൂതപുബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതരാ താവതിംസകായികാ ദേവതാ നന്ദനേ വനേ അച്ഛരാസങ്ഘപരിവുതാ ദിബ്ബേഹി പഞ്ചഹി കാമഗുണേഹി സമപ്പിതാ സമങ്ഗീഭൂതാ പരിചാരിയമാനാ
‘‘ന
ആവാസം നരദേവാനം, തിദസാനം യസസ്സിന’’ന്തി.
‘‘ഏവം
‘‘ന ത്വം ബാലേ പജാനാസി, യഥാ അരഹതം വചോ;
അനിച്ചാ സബ്ബസങ്ഖാരാ
ഉപ്പജ്ജിത്വാ നിരുജ്ഝന്തി, തേസം വൂപസമോ സുഖോ’’തി.
൨. നന്ദതിസുത്തം
൧൨. സാവത്ഥിനിദാനം. ഏകമന്തം
‘‘നന്ദതി പുത്തേഹി പുത്തിമാ,
ഗോമാ
ഉപധീഹി
ന ഹി സോ നന്ദതി യോ നിരൂപധീ’’തി.
‘‘സോചതി പുത്തേഹി പുത്തിമാ,
ഗോമാ ഗോഹി തഥേവ സോചതി;
ഉപധീഹി നരസ്സ സോചനാ,
ന ഹി സോ സോചതി യോ നിരൂപധീ’’തി.
൩. നത്ഥിപുത്തസമസുത്തം
൧൩. സാവത്ഥിനിദാനം. ഏകമന്തം ഠിതാ ഖോ സാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമം ഗാഥം അഭാസി –
‘‘നത്ഥി പുത്തസമം പേമം, നത്ഥി ഗോസമിതം ധനം;
നത്ഥി സൂരിയസമാ
‘‘നത്ഥി അത്തസമം പേമം, നത്ഥി ധഞ്ഞസമം ധനം;
നത്ഥി പഞ്ഞാസമാ ആഭാ, വുട്ഠി വേ പരമാ സരാ’’തി.
൪. ഖത്തിയസുത്തം
൧൪. ‘‘ഖത്തിയോ
കോമാരീ സെട്ഠാ ഭരിയാനം, യോ ച പുത്താന പുബ്ബജോ’’തി.
‘‘സമ്ബുദ്ധോ ദ്വിപദം സെട്ഠോ, ആജാനീയോ ചതുപ്പദം;
സുസ്സൂസാ സെട്ഠാ ഭരിയാനം, യോ ച പുത്താനമസ്സവോ’’തി.
൫. സണമാനസുത്തം
൧൫. ‘‘ഠിതേ
സണതേവ ബ്രഹാരഞ്ഞം
‘‘ഠിതേ മജ്ഝന്ഹികേ കാലേ, സന്നിസീവേസു പക്ഖിസു;
സണതേവ ബ്രഹാരഞ്ഞം, സാ രതി പടിഭാതി മ’’ന്തി.
൬. നിദ്ദാതന്ദീസുത്തം
൧൬. ‘‘നിദ്ദാ
ഏതേന നപ്പകാസതി, അരിയമഗ്ഗോ ഇധ പാണിന’’ന്തി.
‘‘നിദ്ദം തന്ദിം വിജമ്ഭിതം, അരതിം ഭത്തസമ്മദം;
വീരിയേന
൭. ദുക്കരസുത്തം
൧൭. ‘‘ദുക്കരം
ബഹൂഹി തത്ഥ സമ്ബാധാ, യത്ഥ ബാലോ വിസീദതീ’’തി.
‘‘കതിഹം ചരെയ്യ സാമഞ്ഞം, ചിത്തം ചേ ന നിവാരയേ;
പദേ പദേ വിസീദെയ്യ, സങ്കപ്പാനം വസാനുഗോ’’തി.
‘‘കുമ്മോവ അങ്ഗാനി സകേ കപാലേ,
സമോദഹം ഭിക്ഖു മനോവിതക്കേ;
അനിസ്സിതോ അഞ്ഞമഹേഠയാനോ,
പരിനിബ്ബുതോ നൂപവദെയ്യ കഞ്ചീ’’തി.
൮. ഹിരീസുത്തം
൧൮. ‘‘ഹിരീനിസേധോ
യോ നിന്ദം അപബോധതി
‘‘ഹിരീനിസേധാ തനുയാ, യേ ചരന്തി സദാ സതാ;
അന്തം ദുക്ഖസ്സ പപ്പുയ്യ, ചരന്തി വിസമേ സമ’’ന്തി.
൯. കുടികാസുത്തം
൧൯.
‘‘കച്ചി
കച്ചി സന്താനകാ നത്ഥി, കച്ചി മുത്തോസി ബന്ധനാ’’തി.
‘‘തഗ്ഘ മേ കുടികാ നത്ഥി, തഗ്ഘ നത്ഥി കുലാവകാ;
തഗ്ഘ സന്താനകാ നത്ഥി, തഗ്ഘ മുത്തൊമ്ഹി ബന്ധനാ’’തി.
‘‘കിന്താഹം
കിം തേ സന്താനകം ബ്രൂമി, കിന്താഹം ബ്രൂമി ബന്ധന’’ന്തി.
‘‘മാതരം കുടികം ബ്രൂസി, ഭരിയം ബ്രൂസി കുലാവകം;
പുത്തേ സന്താനകേ ബ്രൂസി, തണ്ഹം മേ ബ്രൂസി ബന്ധന’’ന്തി.
‘‘സാഹു തേ കുടികാ നത്ഥി, സാഹു നത്ഥി കുലാവകാ;
സാഹു സന്താനകാ നത്ഥി, സാഹു മുത്തോസി ബന്ധനാ’’തി.
൧൦. സമിദ്ധിസുത്തം
൨൦. ഏവം മേ സുതം – ഏകം സമയം ഭഗവാ രാജഗഹേ വിഹരതി തപോദാരാമേ. അഥ ഖോ ആയസ്മാ സമിദ്ധി രത്തിയാ പച്ചൂസസമയം പച്ചുട്ഠായ യേന തപോദാ തേനുപസങ്കമി ഗത്താനി പരിസിഞ്ചിതും. തപോദേ ഗത്താനി പരിസിഞ്ചിത്വാ പച്ചുത്തരിത്വാ ഏകചീവരോ അട്ഠാസി ഗത്താനി പുബ്ബാപയമാനോ. അഥ ഖോ അഞ്ഞതരാ ദേവതാ അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ അഭിക്കന്തവണ്ണാ കേവലകപ്പം തപോദം ഓഭാസെത്വാ യേന ആയസ്മാ സമിദ്ധി തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ വേഹാസം ഠിതാ ആയസ്മന്തം സമിദ്ധിം ഗാഥായ അജ്ഝഭാസി –
‘‘അഭുത്വാ
ഭുത്വാന ഭിക്ഖു ഭിക്ഖസ്സു, മാ തം കാലോ ഉപച്ചഗാ’’തി.
‘‘കാലം
തസ്മാ അഭുത്വാ ഭിക്ഖാമി, മാ മം കാലോ ഉപച്ചഗാ’’തി.
അഥ ഖോ സാ ദേവതാ പഥവിയം
‘‘ന ഖ്വാഹം, ആവുസോ, സന്ദിട്ഠികം ഹിത്വാ കാലികം അനുധാവാമി. കാലികഞ്ച ഖ്വാഹം, ആവുസോ, ഹിത്വാ സന്ദിട്ഠികം അനുധാവാമി. കാലികാ ഹി, ആവുസോ, കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ ബഹുദുക്ഖാ ബഹുപായാസാ; ആദീനവോ എത്ഥ ഭിയ്യോ. സന്ദിട്ഠികോ അയം ധമ്മോ അകാലികോ ഏഹിപസ്സികോ ഓപനെയ്യികോ പച്ചത്തം വേദിതബ്ബോ വിഞ്ഞൂഹീ’’തി.
‘‘കഥഞ്ച, ഭിക്ഖു, കാലികാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ ബഹുദുക്ഖാ ബഹുപായാസാ, ആദീനവോ എത്ഥ ഭിയ്യോ? കഥം സന്ദിട്ഠികോ അയം ധമ്മോ അകാലികോ ഏഹിപസ്സികോ ഓപനെയ്യികോ പച്ചത്തം വേദിതബ്ബോ വിഞ്ഞൂഹീ’’തി?
‘‘അഹം ഖോ, ആവുസോ, നവോ അചിരപബ്ബജിതോ അധുനാഗതോ ഇമം ധമ്മവിനയം. ന താഹം
‘‘ന ഖോ, ഭിക്ഖു, സുകരോ സോ ഭഗവാ അമ്ഹേഹി ഉപസങ്കമിതും
‘‘ഇധാഹം
‘‘അഭുത്വാ ഭിക്ഖസി ഭിക്ഖു, ന ഹി ഭുത്വാന ഭിക്ഖസി;
ഭുത്വാന ഭിക്ഖു ഭിക്ഖസ്സു, മാ തം കാലോ ഉപച്ചഗാ’’തി.
‘‘ഏവം വുത്തേ അഹം, ഭന്തേ, തം ദേവതം ഗാഥായ പച്ചഭാസിം –
‘‘കാലം വോഹം ന ജാനാമി, ഛന്നോ കാലോ ന ദിസ്സതി;
തസ്മാ അഭുത്വാ ഭിക്ഖാമി, മാ മം കാലോ ഉപച്ചഗാ’’തി.
‘‘അഥ ഖോ, ഭന്തേ, സാ ദേവതാ പഥവിയം പതിട്ഠഹിത്വാ മം ഏതദവോച – ‘ദഹരോ
‘‘ഏവം വുത്താഹം, ഭന്തേ, തം ദേവതം ഏതദവോചം – ‘ന ഖ്വാഹം, ആവുസോ, സന്ദിട്ഠികം ഹിത്വാ കാലികം അനുധാവാമി; കാലികഞ്ച ഖ്വാഹം, ആവുസോ, ഹിത്വാ സന്ദിട്ഠികം അനുധാവാമി. കാലികാ ഹി, ആവുസോ, കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ ബഹുദുക്ഖാ ബഹുപായാസാ; ആദീനവോ എത്ഥ ഭിയ്യോ. സന്ദിട്ഠികോ അയം ധമ്മോ അകാലികോ ഏഹിപസ്സികോ ഓപനെയ്യികോ പച്ചത്തം വേദിതബ്ബോ വിഞ്ഞൂഹീ’’’തി.
‘‘ഏവം വുത്തേ, ഭന്തേ, സാ ദേവതാ മം ഏതദവോച – ‘കഥഞ്ച, ഭിക്ഖു, കാലികാ കാമാ വുത്താ ഭഗവതാ ബഹുദുക്ഖാ ബഹുപായാസാ; ആദീനവോ എത്ഥ ഭിയ്യോ? കഥം സന്ദിട്ഠികോ
‘‘ഏവം
ഏവം വുത്തേ, സാ ദേവതാ ആയസ്മന്തം സമിദ്ധിം ഏതദവോച – ‘‘പുച്ഛ, ഭിക്ഖു, പുച്ഛ, ഭിക്ഖു, യമഹം അനുപ്പത്താ’’തി.
അഥ ഖോ ഭഗവാ തം ദേവതം ഗാഥാഹി അജ്ഝഭാസി –
‘‘അക്ഖെയ്യസഞ്ഞിനോ സത്താ, അക്ഖെയ്യസ്മിം പതിട്ഠിതാ;
അക്ഖെയ്യം അപരിഞ്ഞായ, യോഗമായന്തി മച്ചുനോ.
‘‘അക്ഖെയ്യഞ്ച പരിഞ്ഞായ, അക്ഖാതാരം ന മഞ്ഞതി;
തഞ്ഹി തസ്സ ന ഹോതീതി, യേന നം വജ്ജാ ന തസ്സ അത്ഥി;
സചേ വിജാനാസി വദേഹി യക്ഖാ’’തി
‘‘ന ഖ്വാഹം, ഭന്തേ, ഇമസ്സ ഭഗവതാ സങ്ഖിത്തേന ഭാസിതസ്സ വിത്ഥാരേന അത്ഥം ആജാനാമി. സാധു മേ, ഭന്തേ, ഭഗവാ തഥാ ഭാസതു യഥാഹം ഇമസ്സ ഭഗവതാ സങ്ഖിത്തേന ഭാസിതസ്സ വിത്ഥാരേന അത്ഥം ജാനെയ്യ’’ന്തി.
‘‘സമോ
യോ മഞ്ഞതീ സോ വിവദേഥ
തീസു
സമോ വിസേസീതി ന തസ്സ ഹോതി;
സചേ വിജാനാസി വദേഹി യക്ഖാ’’തി.
‘‘ഇമസ്സാപി
‘‘പഹാസി സങ്ഖം ന വിമാനമജ്ഝഗാ, അച്ഛെച്ഛി
തം ഛിന്നഗന്ഥം അനിഘം നിരാസം, പരിയേസമാനാ നാജ്ഝഗമും;
ദേവാ മനുസ്സാ ഇധ വാ ഹുരം വാ, സഗ്ഗേസു വാ സബ്ബനിവേസനേസു;
സചേ വിജാനാസി വദേഹി യക്ഖാ’’തി.
‘‘ഇമസ്സ
‘‘പാപം ന കയിരാ വചസാ മനസാ,
കായേന വാ കിഞ്ചന സബ്ബലോകേ;
കാമേ പഹായ സതിമാ സമ്പജാനോ,
ദുക്ഖം ന സേവേഥ അനത്ഥസംഹിത’’ന്തി.
നന്ദനവഗ്ഗോ ദുതിയോ.
തസ്സുദ്ദാനം –
നന്ദനാ
ഖത്തിയോ സണമാനോ ച, നിദ്ദാതന്ദീ ച ദുക്കരം;
ഹിരീ കുടികാ നവമോ, ദസമോ വുത്തോ സമിദ്ധിനാതി.
൩. സത്തിവഗ്ഗോ
൧. സത്തിസുത്തം
൨൧. സാവത്ഥിനിദാനം
‘‘സത്തിയാ വിയ ഓമട്ഠോ, ഡയ്ഹമാനോവ
കാമരാഗപ്പഹാനായ, സതോ ഭിക്ഖു പരിബ്ബജേ’’തി.
‘‘സത്തിയാ വിയ ഓമട്ഠോ, ഡയ്ഹമാനോവ മത്ഥകേ;
സക്കായദിട്ഠിപ്പഹാനായ, സതോ ഭിക്ഖു പരിബ്ബജേ’’തി.
൨. ഫുസതിസുത്തം
൨൨.
‘‘നാഫുസന്തം ഫുസതി ച, ഫുസന്തഞ്ച തതോ ഫുസേ;
തസ്മാ ഫുസന്തം ഫുസതി, അപ്പദുട്ഠപദോസിന’’ന്തി.
‘‘യോ
സുദ്ധസ്സ പോസസ്സ അനങ്ഗണസ്സ;
തമേവ ബാലം പച്ചേതി പാപം,
സുഖുമോ രജോ പടിവാതംവ ഖിത്തോ’’തി.
൩. ജടാസുത്തം
൨൩.
‘‘അന്തോ
തം തം ഗോതമ പുച്ഛാമി, കോ ഇമം വിജടയേ ജട’’ന്തി.
‘‘സീലേ
ആതാപീ നിപകോ ഭിക്ഖു, സോ ഇമം വിജടയേ ജടം.
‘‘യേസം രാഗോ ച ദോസോ ച, അവിജ്ജാ ച വിരാജിതാ;
ഖീണാസവാ അരഹന്തോ, തേസം വിജടിതാ ജടാ.
‘‘യത്ഥ നാമഞ്ച രൂപഞ്ച, അസേസം ഉപരുജ്ഝതി;
പടിഘം രൂപസഞ്ഞാ ച, എത്ഥേസാ ഛിജ്ജതേ
൪. മനോനിവാരണസുത്തം
൨൪. ‘‘യതോ
ന ദുക്ഖമേതി നം തതോ തതോ;
സ സബ്ബതോ മനോ നിവാരയേ,
സ സബ്ബതോ ദുക്ഖാ പമുച്ചതി’’.
‘‘ന സബ്ബതോ മനോ നിവാരയേ,
ന മനോ സംയതത്തമാഗതം;
യതോ യതോ ച പാപകം,
തതോ തതോ മനോ നിവാരയേ’’തി.
൫. അരഹന്തസുത്തം
൨൫.
‘‘യോ ഹോതി ഭിക്ഖു അരഹം കതാവീ,
ഖീണാസവോ അന്തിമദേഹധാരീ;
അഹം
മമം വദന്തീതിപി സോ വദെയ്യാ’’തി.
‘‘യോ
ഖീണാസവോ അന്തിമദേഹധാരീ;
അഹം വദാമീതിപി സോ വദെയ്യ,
മമം വദന്തീതിപി സോ വദെയ്യ;
ലോകേ സമഞ്ഞം കുസലോ വിദിത്വാ,
വോഹാരമത്തേന സോ
‘‘യോ ഹോതി ഭിക്ഖു അരഹം കതാവീ,
ഖീണാസവോ അന്തിമദേഹധാരീ;
മാനം നു ഖോ സോ ഉപഗമ്മ ഭിക്ഖു,
അഹം വദാമീതിപി സോ വദെയ്യ;
മമം വദന്തീതിപി സോ വദെയ്യാ’’തി.
‘‘പഹീനമാനസ്സ ന സന്തി ഗന്ഥാ,
വിധൂപിതാ മാനഗന്ഥസ്സ സബ്ബേ;
സ വീതിവത്തോ മഞ്ഞതം
അഹം
‘‘മമം വദന്തീതിപി സോ വദെയ്യ;
ലോകേ സമഞ്ഞം കുസലോ വിദിത്വാ;
വോഹാരമത്തേന സോ വോഹരെയ്യാ’’തി.
൬. പജ്ജോതസുത്തം
൨൬.
‘‘കതി
ഭഗവന്തം
‘‘ചത്താരോ
ദിവാ തപതി ആദിച്ചോ, രത്തിമാഭാതി ചന്ദിമാ.
‘‘അഥ അഗ്ഗി ദിവാരത്തിം, തത്ഥ തത്ഥ പകാസതി;
സമ്ബുദ്ധോ തപതം സെട്ഠോ, ഏസാ ആഭാ അനുത്തരാ’’തി.
൭. സരസുത്തം
൨൭.
‘‘കുതോ
കത്ഥ നാമഞ്ച രൂപഞ്ച, അസേസം ഉപരുജ്ഝതീ’’തി.
‘‘യത്ഥ ആപോ ച പഥവീ, തേജോ വായോ ന ഗാധതി;
അതോ സരാ നിവത്തന്തി, എത്ഥ വട്ടം ന വത്തതി;
എത്ഥ നാമഞ്ച രൂപഞ്ച, അസേസം ഉപരുജ്ഝതീ’’തി.
൮. മഹദ്ധനസുത്തം
൨൮.
‘‘മഹദ്ധനാ മഹാഭോഗാ, രട്ഠവന്തോപി ഖത്തിയാ;
അഞ്ഞമഞ്ഞാഭിഗിജ്ഝന്തി, കാമേസു അനലങ്കതാ.
‘‘തേസു ഉസ്സുക്കജാതേസു, ഭവസോതാനുസാരിസു;
കേധ തണ്ഹം
‘‘ഹിത്വാ
ഹിത്വാ രാഗഞ്ച ദോസഞ്ച, അവിജ്ജഞ്ച വിരാജിയ;
ഖീണാസവാ അരഹന്തോ, തേ ലോകസ്മിം അനുസ്സുകാ’’തി.
൯. ചതുചക്കസുത്തം
൨൯.
‘‘ചതുചക്കം
പങ്കജാതം മഹാവീര, കഥം യാത്രാ ഭവിസ്സതീ’’തി.
‘‘ഛെത്വാ നദ്ധിം വരത്തഞ്ച, ഇച്ഛാ ലോഭഞ്ച പാപകം;
സമൂലം തണ്ഹമബ്ബുയ്ഹ, ഏവം യാത്രാ ഭവിസ്സതീ’’തി.
൧൦. ഏണിജങ്ഘസുത്തം
൩൦.
‘‘ഏണിജങ്ഘം കിസം വീരം, അപ്പാഹാരം അലോലുപം;
സീഹം വേകചരം നാഗം, കാമേസു അനപെക്ഖിനം;
ഉപസങ്കമ്മ പുച്ഛാമ, കഥം ദുക്ഖാ പമുച്ചതീ’’തി.
‘‘പഞ്ച
എത്ഥ ഛന്ദം വിരാജെത്വാ, ഏവം ദുക്ഖാ പമുച്ചതീ’’തി.
സത്തിവഗ്ഗോ തതിയോ.
തസ്സുദ്ദാനം –
സത്തിയാ ഫുസതി ചേവ, ജടാ മനോനിവാരണാ;
അരഹന്തേന പജ്ജോതോ, സരാ മഹദ്ധനേന ച;
ചതുചക്കേന നവമം, ഏണിജങ്ഘേന തേ ദസാതി.
൪. സതുല്ലപകായികവഗ്ഗോ
൧. സബ്ഭിസുത്തം
൩൧. ഏവം
‘‘സബ്ഭിരേവ സമാസേഥ, സബ്ഭി കുബ്ബേഥ
സതം സദ്ധമ്മമഞ്ഞായ, സെയ്യോ ഹോതി ന പാപിയോ’’തി.
അഥ ഖോ അപരാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമം ഗാഥം അഭാസി –
‘‘സബ്ഭിരേവ സമാസേഥ, സബ്ഭി കുബ്ബേഥ സന്ഥവം;
സതം സദ്ധമ്മമഞ്ഞായ, പഞ്ഞാ ലബ്ഭതി
അഥ ഖോ അപരാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമം ഗാഥം അഭാസി –
‘‘സബ്ഭിരേവ സമാസേഥ, സബ്ഭി കുബ്ബേഥ സന്ഥവം;
സതം സദ്ധമ്മമഞ്ഞായ, സോകമജ്ഝേ ന സോചതീ’’തി.
അഥ
‘‘സബ്ഭിരേവ
സതം സദ്ധമ്മമഞ്ഞായ, ഞാതിമജ്ഝേ വിരോചതീ’’തി.
അഥ
‘‘സബ്ഭിരേവ സമാസേഥ, സബ്ഭി കുബ്ബേഥ സന്ഥവം;
സതം സദ്ധമ്മമഞ്ഞായ, സത്താ ഗച്ഛന്തി സുഗ്ഗതി’’ന്തി.
അഥ ഖോ അപരാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമം ഗാഥം അഭാസി –
‘‘സബ്ഭിരേവ സമാസേഥ, സബ്ഭി കുബ്ബേഥ സന്ഥവം;
സതം സദ്ധമ്മമഞ്ഞായ, സത്താ തിട്ഠന്തി സാതത’’ന്തി.
അഥ ഖോ അപരാ ദേവതാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കസ്സ നു ഖോ, ഭഗവാ, സുഭാസിത’’ന്തി? സബ്ബാസം വോ സുഭാസിതം പരിയായേന, അപി ച മമപി സുണാഥ –
‘‘സബ്ഭിരേവ
സതം സദ്ധമ്മമഞ്ഞായ, സബ്ബദുക്ഖാ പമുച്ചതീ’’തി.
ഇദമവോച ഭഗവാ. അത്തമനാ താ ദേവതായോ ഭഗവന്തം അഭിവാദെത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ തത്ഥേവന്തരധായിംസൂതി.
൨. മച്ഛരിസുത്തം
൩൨. ഏകം സമയം ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. അഥ ഖോ സമ്ബഹുലാ സതുല്ലപകായികാ ദേവതായോ അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ അഭിക്കന്തവണ്ണാ കേവലകപ്പം ജേതവനം ഓഭാസെത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു; ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദെത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠംസു. ഏകമന്തം ഠിതാ ഖോ ഏകാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമം
‘‘മച്ഛേരാ
പുഞ്ഞം ആകങ്ഖമാനേന, ദെയ്യം ഹോതി വിജാനതാ’’തി.
അഥ
‘‘യസ്സേവ ഭീതോ ന ദദാതി മച്ഛരീ, തദേവാദദതോ ഭയം;
ജിഘച്ഛാ ച പിപാസാ ച, യസ്സ ഭായതി മച്ഛരീ;
തമേവ ബാലം ഫുസതി, അസ്മിം ലോകേ പരമ്ഹി ച.
‘‘തസ്മാ വിനെയ്യ മച്ഛേരം, ദജ്ജാ ദാനം മലാഭിഭൂ;
പുഞ്ഞാനി പരലോകസ്മിം, പതിട്ഠാ ഹൊന്തി പാണിന’’ന്തി.
അഥ ഖോ അപരാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസി –
‘‘തേ മതേസു ന മീയന്തി, പന്ഥാനംവ സഹബ്ബജം;
അപ്പസ്മിം യേ പവെച്ഛന്തി, ഏസ ധമ്മോ സനന്തനോ.
‘‘അപ്പസ്മേകേ പവെച്ഛന്തി, ബഹുനേകേ ന ദിച്ഛരേ;
അപ്പസ്മാ ദക്ഖിണാ ദിന്നാ, സഹസ്സേന സമം മിതാ’’തി.
അഥ
‘‘ദുദ്ദദം ദദമാനാനം, ദുക്കരം കമ്മ കുബ്ബതം;
അസന്തോ നാനുകുബ്ബന്തി, സതം ധമ്മോ ദുരന്വയോ
‘‘തസ്മാ
അസന്തോ നിരയം യന്തി, സന്തോ സഗ്ഗപരായനാ’’തി.
അഥ
‘‘സബ്ബാസം വോ സുഭാസിതം പരിയായേന; അപി ച മമപി സുണാഥ –
‘‘ധമ്മം ചരേ യോപി സമുഞ്ജകം ചരേ,
ദാരഞ്ച പോസം ദദമപ്പകസ്മിം;
സതം സഹസ്സാനം സഹസ്സയാഗിനം,
കലമ്പി നാഗ്ഘന്തി തഥാവിധസ്സ തേ’’തി.
അഥ
‘‘കേനേസ യഞ്ഞോ വിപുലോ മഹഗ്ഗതോ,
സമേന ദിന്നസ്സ ന അഗ്ഘമേതി;
കഥം
കലമ്പി നാഗ്ഘന്തി തഥാവിധസ്സ തേ’’തി.
‘‘ദദന്തി ഹേകേ വിസമേ നിവിട്ഠാ,
ഛെത്വാ വധിത്വാ അഥ സോചയിത്വാ;
സാ
സമേന ദിന്നസ്സ ന അഗ്ഘമേതി.
‘‘ഏവം സതം സഹസ്സാനം സഹസ്സയാഗിനം;
കലമ്പി നാഗ്ഘന്തി തഥാവിധസ്സ തേ’’തി.
൩. സാധുസുത്തം
൩൩. സാവത്ഥിനിദാനം
‘‘സാധു ഖോ, മാരിസ, ദാനം;
മച്ഛേരാ ച പമാദാ ച, ഏവം ദാനം ന ദീയതി;
പുഞ്ഞം ആകങ്ഖമാനേന, ദെയ്യം ഹോതി വിജാനതാ’’തി.
അഥ ഖോ അപരാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി –
‘‘സാധു ഖോ, മാരിസ, ദാനം;
അപി ച അപ്പകസ്മിമ്പി സാഹു ദാനം’’.
‘‘അപ്പസ്മേകേ പവെച്ഛന്തി, ബഹുനേകേ ന ദിച്ഛരേ;
അപ്പസ്മാ ദക്ഖിണാ ദിന്നാ, സഹസ്സേന സമം മിതാ’’തി.
അഥ
‘‘സാധു ഖോ, മാരിസ, ദാനം; അപ്പകസ്മിമ്പി സാഹു ദാനം;
അപി ച സദ്ധായപി സാഹു ദാനം’’.
‘‘ദാനഞ്ച യുദ്ധഞ്ച സമാനമാഹു,
അപ്പാപി സന്താ ബഹുകേ ജിനന്തി;
അപ്പമ്പി ചേ സദ്ദഹാനോ ദദാതി,
തേനേവ സോ ഹോതി സുഖീ പരത്ഥാ’’തി.
അഥ
‘‘സാധു
സദ്ധായപി
‘‘യോ ധമ്മലദ്ധസ്സ ദദാതി ദാനം,
ഉട്ഠാനവീരിയാധിഗതസ്സ ജന്തു;
അതിക്കമ്മ സോ വേതരണിം യമസ്സ,
ദിബ്ബാനി ഠാനാനി ഉപേതി മച്ചോ’’തി.
അഥ ഖോ അപരാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി –
‘‘സാധു ഖോ, മാരിസ, ദാനം; അപ്പകസ്മിമ്പി സാഹു ദാനം;
സദ്ധായപി സാഹു ദാനം; ധമ്മലദ്ധസ്സാപി സാഹു ദാനം;
അപി
‘‘വിചെയ്യ ദാനം സുഗതപ്പസത്ഥം,
യേ ദക്ഖിണെയ്യാ ഇധ ജീവലോകേ;
ഏതേസു ദിന്നാനി മഹപ്ഫലാനി,
ബീജാനി വുത്താനി യഥാ സുഖെത്തേ’’തി.
അഥ ഖോ അപരാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി –
‘‘സാധു ഖോ, മാരിസ, ദാനം; അപ്പകസ്മിമ്പി സാഹു ദാനം;
സദ്ധായപി സാഹു ദാനം; ധമ്മലദ്ധസ്സാപി സാഹു ദാനം;
വിചെയ്യ ദാനമ്പി സാഹു ദാനം; അപി ച പാണേസുപി സാധു സംയമോ’’.
‘‘യോ
പരൂപവാദാ ന കരൊന്തി പാപം;
ഭീരും
ഭയാ ഹി സന്തോ ന കരൊന്തി പാപ’’ന്തി.
അഥ ഖോ അപരാ ദേവതാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കസ്സ
‘‘സബ്ബാസം വോ സുഭാസിതം പരിയായേന, അപി ച മമപി സുണാഥ –
‘‘സദ്ധാ ഹി ദാനം ബഹുധാ പസത്ഥം,
ദാനാ ച ഖോ ധമ്മപദംവ സെയ്യോ;
പുബ്ബേ
നിബ്ബാനമേവജ്ഝഗമും സപഞ്ഞാ’’തി.
൪. നസന്തിസുത്തം
൩൪. ഏകം സമയം ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. അഥ ഖോ സമ്ബഹുലാ സതുല്ലപകായികാ ദേവതായോ അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ അഭിക്കന്തവണ്ണാ കേവലകപ്പം ജേതവനം ഓഭാസെത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു; ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദെത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠംസു. ഏകമന്തം ഠിതാ ഖോ ഏകാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമം ഗാഥം അഭാസി –
‘‘ന സന്തി കാമാ മനുജേസു നിച്ചാ,
സന്തീധ കമനീയാനി യേസു
യേസു പമത്തോ അപുനാഗമനം,
അനാഗന്താ പുരിസോ മച്ചുധെയ്യാ’’തി.
‘‘ഛന്ദജം അഘം ഛന്ദജം ദുക്ഖം;
ഛന്ദവിനയാ അഘവിനയോ;
അഘവിനയാ ദുക്ഖവിനയോ’’തി.
‘‘ന
സങ്കപ്പരാഗോ
തിട്ഠന്തി ചിത്രാനി തഥേവ ലോകേ,
അഥെത്ഥ ധീരാ വിനയന്തി ഛന്ദം.
‘‘കോധം
സംയോജനം സബ്ബമതിക്കമെയ്യ;
തം നാമരൂപസ്മിമസജ്ജമാനം,
അകിഞ്ചനം നാനുപതന്തി ദുക്ഖാ.
‘‘പഹാസി സങ്ഖം ന വിമാനമജ്ഝഗാ
അച്ഛെച്ഛി തണ്ഹം ഇധ നാമരൂപേ;
തം ഛിന്നഗന്ഥം അനിഘം നിരാസം,
പരിയേസമാനാ നാജ്ഝഗമും;
ദേവാ മനുസ്സാ ഇധ വാ ഹുരം വാ,
സഗ്ഗേസു വാ സബ്ബനിവേസനേസൂ’’തി.
‘‘തം ചേ ഹി നാദ്ദക്ഖും തഥാവിമുത്തം (ഇച്ചായസ്മാ മോഘരാജാ),
ദേവാ മനുസ്സാ ഇധ വാ ഹുരം വാ;
നരുത്തമം അത്ഥചരം നരാനം,
യേ തം നമസ്സന്തി പസംസിയാ തേ’’തി.
‘‘പസംസിയാ തേപി ഭവന്തി ഭിക്ഖൂ (മോഘരാജാതി ഭഗവാ),
യേ തം നമസ്സന്തി തഥാവിമുത്തം;
അഞ്ഞായ
സങ്ഗാതിഗാ തേപി ഭവന്തി ഭിക്ഖൂ’’തി.
൫. ഉജ്ഝാനസഞ്ഞിസുത്തം
൩൫. ഏകം
‘‘അഞ്ഞഥാ സന്തമത്താനം, അഞ്ഞഥാ യോ പവേദയേ;
നികച്ച കിതവസ്സേവ, ഭുത്തം ഥെയ്യേന തസ്സ തം.
‘‘യഞ്ഹി കയിരാ തഞ്ഹി വദേ, യം ന കയിരാ ന തം വദേ;
അകരൊന്തം ഭാസമാനാനം, പരിജാനന്തി പണ്ഡിതാ’’തി.
‘‘ന യിദം ഭാസിതമത്തേന, ഏകന്തസവനേന വാ;
അനുക്കമിതവേ സക്കാ, യായം പടിപദാ ദള്ഹാ;
യായ ധീരാ പമുച്ചന്തി, ഝായിനോ മാരബന്ധനാ.
‘‘ന
അഞ്ഞായ നിബ്ബുതാ ധീരാ, തിണ്ണാ ലോകേ വിസത്തിക’’ന്തി.
അഥ
‘‘അച്ചയം
കോപന്തരോ ദോസഗരു, സ വേരം പടിമുഞ്ചതീ’’തി.
‘‘അച്ചയോ ചേ ന വിജ്ജേഥ, നോചിധാപഗതം
വേരാനി ന ച സമ്മെയ്യും, കേനീധ
‘‘കസ്സച്ചയാ ന വിജ്ജന്തി, കസ്സ നത്ഥി അപാഗതം;
കോ ന സമ്മോഹമാപാദി, കോ ച ധീരോ
‘‘തഥാഗതസ്സ
തസ്സച്ചയാ ന വിജ്ജന്തി, തസ്സ നത്ഥി അപാഗതം;
സോ ന സമ്മോഹമാപാദി, സോവ
‘‘അച്ചയം ദേസയന്തീനം, യോ ചേ ന പടിഗണ്ഹതി;
കോപന്തരോ
തം വേരം നാഭിനന്ദാമി, പടിഗ്ഗണ്ഹാമി വൊച്ചയ’’ന്തി.
൬. സദ്ധാസുത്തം
൩൬. ഏകം സമയം ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. അഥ ഖോ സമ്ബഹുലാ സതുല്ലപകായികാ ദേവതായോ അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ അഭിക്കന്തവണ്ണാ കേവലകപ്പം ജേതവനം
‘‘സദ്ധാ ദുതിയാ പുരിസസ്സ ഹോതി,
നോ ചേ അസ്സദ്ധിയം അവതിട്ഠതി;
യസോ
സഗ്ഗഞ്ച സോ ഗച്ഛതി സരീരം വിഹായാ’’തി.
അഥ ഖോ അപരാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസി –
‘‘കോധം ജഹേ വിപ്പജഹെയ്യ മാനം,
സംയോജനം സബ്ബമതിക്കമെയ്യ;
തം നാമരൂപസ്മിമസജ്ജമാനം,
അകിഞ്ചനം നാനുപതന്തി സങ്ഗാ’’തി.
‘‘പമാദമനുയുഞ്ജന്തി
അപ്പമാദഞ്ച മേധാവീ, ധനം സെട്ഠംവ രക്ഖതി.
‘‘മാ പമാദമനുയുഞ്ജേഥ, മാ കാമരതി സന്ഥവം;
അപ്പമത്തോ ഹി ഝായന്തോ, പപ്പോതി പരമം സുഖ’’ന്തി.
൭. സമയസുത്തം
൩൭. ഏവം
അഥ
‘‘മഹാസമയോ പവനസ്മിം, ദേവകായാ സമാഗതാ;
ആഗതമ്ഹ ഇമം ധമ്മസമയം, ദക്ഖിതായേ അപരാജിതസങ്ഘ’’ന്തി.
അഥ ഖോ അപരാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമം ഗാഥം അഭാസി –
‘‘തത്ര ഭിക്ഖവോ സമാദഹംസു, ചിത്തമത്തനോ ഉജുകം അകംസു
സാരഥീവ നെത്താനി ഗഹെത്വാ, ഇന്ദ്രിയാനി രക്ഖന്തി പണ്ഡിതാ’’തി.
അഥ
‘‘ഛെത്വാ ഖീലം ഛെത്വാ പലിഘം, ഇന്ദഖീലം ഊഹച്ച മനേജാ;
തേ ചരന്തി സുദ്ധാ വിമലാ, ചക്ഖുമതാ സുദന്താ സുസുനാഗാ’’തി.
അഥ ഖോ അപരാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമം ഗാഥം അഭാസി –
‘‘യേ കേചി ബുദ്ധം സരണം ഗതാസേ, ന തേ ഗമിസ്സന്തി അപായഭൂമിം;
പഹായ മാനുസം ദേഹം, ദേവകായം പരിപൂരെസ്സന്തീ’’തി.
൮. സകലികസുത്തം
൩൮. ഏവം മേ സുതം – ഏകം സമയം ഭഗവാ രാജഗഹേ വിഹരതി മദ്ദകുച്ഛിസ്മിം
അഥ
അഥ ഖോ അപരാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി – ‘‘സീഹോ വത, ഭോ, സമണോ ഗോതമോ; സീഹവതാ ച സമുപ്പന്നാ സാരീരികാ വേദനാ ദുക്ഖാ തിബ്ബാ ഖരാ കടുകാ അസാതാ അമനാപാ സതോ സമ്പജാനോ അധിവാസേതി അവിഹഞ്ഞമാനോ’’തി.
അഥ
അഥ ഖോ അപരാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി – ‘‘നിസഭോ വത, ഭോ, സമണോ ഗോതമോ; നിസഭവതാ ച സമുപ്പന്നാ സാരീരികാ വേദനാ ദുക്ഖാ തിബ്ബാ ഖരാ കടുകാ അസാതാ അമനാപാ സതോ സമ്പജാനോ അധിവാസേതി അവിഹഞ്ഞമാനോ’’തി.
അഥ ഖോ അപരാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി – ‘‘ധോരയ്ഹോ വത, ഭോ, സമണോ ഗോതമോ; ധോരയ്ഹവതാ ച സമുപ്പന്നാ സാരീരികാ വേദനാ ദുക്ഖാ തിബ്ബാ ഖരാ കടുകാ അസാതാ അമനാപാ സതോ സമ്പജാനോ അധിവാസേതി അവിഹഞ്ഞമാനോ’’തി.
അഥ ഖോ അപരാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി – ‘‘ദന്തോ വത, ഭോ, സമണോ
അഥ ഖോ അപരാ ദേവതാ ഭഗവതോ സന്തികേ ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി – ‘‘പസ്സ സമാധിം സുഭാവിതം ചിത്തഞ്ച സുവിമുത്തം, ന ചാഭിനതം ന
‘‘പഞ്ചവേദാ സതം സമം, തപസ്സീ ബ്രാഹ്മണാ ചരം;
ചിത്തഞ്ച നേസം ന സമ്മാ വിമുത്തം, ഹീനത്ഥരൂപാ ന പാരങ്ഗമാ തേ.
‘‘തണ്ഹാധിപന്നാ വതസീലബദ്ധാ, ലൂഖം തപം വസ്സസതം ചരന്താ;
ചിത്തഞ്ച നേസം ന സമ്മാ വിമുത്തം, ഹീനത്ഥരൂപാ ന പാരങ്ഗമാ തേ.
‘‘ന മാനകാമസ്സ ദമോ ഇധത്ഥി, ന മോനമത്ഥി അസമാഹിതസ്സ;
ഏകോ അരഞ്ഞേ വിഹരം പമത്തോ, ന മച്ചുധെയ്യസ്സ തരെയ്യ പാര’’ന്തി.
‘‘മാനം പഹായ സുസമാഹിതത്തോ, സുചേതസോ സബ്ബധി വിപ്പമുത്തോ;
ഏകോ അരഞ്ഞേ വിഹരമപ്പമത്തോ, സ മച്ചുധെയ്യസ്സ തരെയ്യ പാര’’ന്തി.
൯. പഠമപജ്ജുന്നധീതുസുത്തം
൩൯. ഏവം
‘‘വേസാലിയം
കോകനദാഹമസ്മി
‘‘സുതമേവ പുരേ ആസി, ധമ്മോ ചക്ഖുമതാനുബുദ്ധോ;
സാഹം ദാനി സക്ഖി ജാനാമി, മുനിനോ ദേസയതോ സുഗതസ്സ.
‘‘യേ കേചി അരിയം ധമ്മം, വിഗരഹന്താ ചരന്തി ദുമ്മേധാ;
ഉപെന്തി രോരുവം ഘോരം, ചിരരത്തം ദുക്ഖം അനുഭവന്തി.
‘‘യേ ച ഖോ അരിയേ ധമ്മേ, ഖന്തിയാ ഉപസമേന ഉപേതാ;
പഹായ മാനുസം ദേഹം, ദേവകായ പരിപൂരെസ്സന്തീ’’തി.
൧൦. ദുതിയപജ്ജുന്നധീതുസുത്തം
൪൦. ഏവം
‘‘ഇധാഗമാ വിജ്ജുപഭാസവണ്ണാ, കോകനദാ പജ്ജുന്നസ്സ ധീതാ;
ബുദ്ധഞ്ച ധമ്മഞ്ച നമസ്സമാനാ, ഗാഥാചിമാ അത്ഥവതീ അഭാസി.
‘‘ബഹുനാപി
സംഖിത്തമത്ഥം
‘‘പാപം ന കയിരാ വചസാ മനസാ,
കായേന വാ കിഞ്ചന സബ്ബലോകേ;
കാമേ
ദുക്ഖം ന സേവേഥ അനത്ഥസംഹിത’’ന്തി.
സതുല്ലപകായികവഗ്ഗോ ചതുത്ഥോ.
തസ്സുദ്ദാനം –
സബ്ഭിമച്ഛരിനാ സാധു, ന സന്തുജ്ഝാനസഞ്ഞിനോ;
സദ്ധാ സമയോ സകലികം, ഉഭോ പജ്ജുന്നധീതരോതി.
൫. ആദിത്തവഗ്ഗോ
൧. ആദിത്തസുത്തം
൪൧. ഏവം
‘‘ആദിത്തസ്മിം അഗാരസ്മിം, യം നീഹരതി ഭാജനം;
തം തസ്സ ഹോതി അത്ഥായ, നോ ച യം തത്ഥ ഡയ്ഹതി.
‘‘ഏവം ആദിത്തകോ ലോകോ, ജരായ മരണേന ച;
നീഹരേഥേവ ദാനേന, ദിന്നം ഹോതി സുനീഹതം.
‘‘ദിന്നം
ചോരാ ഹരന്തി രാജാനോ, അഗ്ഗി ഡഹതി നസ്സതി.
‘‘അഥ
ഏതദഞ്ഞായ മേധാവീ, ഭുഞ്ജേഥ ച ദദേഥ ച;
ദത്വാ ച ഭുത്വാ ച യഥാനുഭാവം;
അനിന്ദിതോ സഗ്ഗമുപേതി ഠാന’’ന്തി.
൨. കിംദദസുത്തം
൪൨.
‘‘കിംദദോ ബലദോ ഹോതി, കിംദദോ ഹോതി വണ്ണദോ;
കിംദദോ സുഖദോ ഹോതി, കിംദദോ ഹോതി ചക്ഖുദോ;
കോ ച സബ്ബദദോ ഹോതി, തം മേ അക്ഖാഹി പുച്ഛിതോ’’തി.
‘‘അന്നദോ ബലദോ ഹോതി, വത്ഥദോ ഹോതി വണ്ണദോ;
യാനദോ സുഖദോ ഹോതി, ദീപദോ ഹോതി ചക്ഖുദോ.
‘‘സോ ച സബ്ബദദോ ഹോതി, യോ ദദാതി ഉപസ്സയം;
അമതം ദദോ ച സോ ഹോതി, യോ ധമ്മമനുസാസതീ’’തി.
൩. അന്നസുത്തം
൪൩.
‘‘അന്നമേവാഭിനന്ദന്തി, ഉഭയേ ദേവമാനുസാ;
അഥ കോ നാമ സോ യക്ഖോ, യം അന്നം നാഭിനന്ദതീ’’തി.
‘‘യേ
തമേവ അന്നം ഭജതി, അസ്മിം ലോകേ പരമ്ഹി ച.
‘‘തസ്മാ
പുഞ്ഞാനി പരലോകസ്മിം, പതിട്ഠാ ഹൊന്തി പാണിന’’ന്തി.
൪. ഏകമൂലസുത്തം
൪൪.
‘‘ഏകമൂലം ദ്വിരാവട്ടം, തിമലം പഞ്ചപത്ഥരം;
സമുദ്ദം ദ്വാദസാവട്ടം, പാതാലം അതരീ ഇസീ’’തി.
൫. അനോമസുത്തം
൪൫.
‘‘അനോമനാമം
തം പസ്സഥ സബ്ബവിദും സുമേധം, അരിയേ പഥേ കമമാനം മഹേസി’’ന്തി.
൬. അച്ഛരാസുത്തം
൪൬.
‘‘അച്ഛരാഗണസങ്ഘുട്ഠം, പിസാചഗണസേവിതം;
വനന്തം മോഹനം നാമ, കഥം യാത്രാ ഭവിസ്സതീ’’തി.
‘‘ഉജുകോ നാമ സോ മഗ്ഗോ, അഭയാ നാമ സാ ദിസാ;
രഥോ അകൂജനോ നാമ, ധമ്മചക്കേഹി സംയുതോ.
‘‘ഹിരീ തസ്സ അപാലമ്ബോ, സത്യസ്സ പരിവാരണം;
ധമ്മാഹം സാരഥിം ബ്രൂമി, സമ്മാദിട്ഠിപുരേജവം.
‘‘യസ്സ ഏതാദിസം യാനം, ഇത്ഥിയാ പുരിസസ്സ വാ;
സ വേ ഏതേന യാനേന, നിബ്ബാനസ്സേവ സന്തികേ’’തി.
൭. വനരോപസുത്തം
൪൭.
‘‘കേസം
ധമ്മട്ഠാ സീലസമ്പന്നാ, കേ ജനാ സഗ്ഗഗാമിനോ’’തി.
‘‘ആരാമരോപാ വനരോപാ, യേ ജനാ സേതുകാരകാ;
പപഞ്ച ഉദപാനഞ്ച, യേ ദദന്തി ഉപസ്സയം.
‘‘തേസം
ധമ്മട്ഠാ സീലസമ്പന്നാ, തേ ജനാ സഗ്ഗഗാമിനോ’’തി.
൮. ജേതവനസുത്തം
൪൮.
‘‘ഇദഞ്ഹി തം ജേതവനം, ഇസിസങ്ഘനിസേവിതം;
ആവുത്ഥം
‘‘കമ്മം
ഏതേന മച്ചാ സുജ്ഝന്തി, ന ഗൊത്തേന ധനേന വാ.
‘‘തസ്മാ ഹി പണ്ഡിതോ പോസോ, സമ്പസ്സം അത്ഥമത്തനോ;
യോനിസോ വിചിനേ ധമ്മം, ഏവം തത്ഥ വിസുജ്ഝതി.
‘‘സാരിപുത്തോവ പഞ്ഞായ, സീലേന ഉപസമേന ച;
യോപി പാരങ്ഗതോ ഭിക്ഖു, ഏതാവപരമോ സിയാ’’തി.
൯. മച്ഛരിസുത്തം
൪൯.
‘‘യേധ
അഞ്ഞേസം ദദമാനാനം, അന്തരായകരാ നരാ.
‘‘കീദിസോ
ഭഗവന്തം പുട്ഠുമാഗമ്മ, കഥം ജാനേമു തം മയ’’ന്തി.
‘‘യേധ മച്ഛരിനോ ലോകേ, കദരിയാ പരിഭാസകാ;
അഞ്ഞേസം ദദമാനാനം, അന്തരായകരാ നരാ.
‘‘നിരയം തിരച്ഛാനയോനിം, യമലോകം ഉപപജ്ജരേ;
സചേ എന്തി മനുസ്സത്തം, ദലിദ്ദേ ജായരേ കുലേ.
‘‘ചോളം പിണ്ഡോ രതീ ഖിഡ്ഡാ, യത്ഥ കിച്ഛേന ലബ്ഭതി;
പരതോ ആസീസരേ
ദിട്ഠേ ധമ്മേസ വിപാകോ, സമ്പരായേ
‘‘ഇതിഹേതം വിജാനാമ, അഞ്ഞം പുച്ഛാമ ഗോതമ;
യേധ ലദ്ധാ മനുസ്സത്തം, വദഞ്ഞൂ വീതമച്ഛരാ.
‘‘ബുദ്ധേ
കീദിസോ തേസം വിപാകോ, സമ്പരായോ ച കീദിസോ;
ഭഗവന്തം പുട്ഠുമാഗമ്മ, കഥം ജാനേമു തം മയ’’ന്തി.
‘‘യേധ ലദ്ധാ മനുസ്സത്തം, വദഞ്ഞൂ വീതമച്ഛരാ;
ബുദ്ധേ പസന്നാ ധമ്മേ ച, സങ്ഘേ ച തിബ്ബഗാരവാ;
ഏതേ സഗ്ഗാ
‘‘സചേ
ചോളം പിണ്ഡോ രതീ ഖിഡ്ഡാ, യത്ഥാകിച്ഛേന ലബ്ഭതി.
‘‘പരസമ്ഭതേസു
ദിട്ഠേ ധമ്മേസ വിപാകോ, സമ്പരായേ ച സുഗ്ഗതീ’’തി.
൧൦. ഘടീകാരസുത്തം
൫൦.
‘‘അവിഹം ഉപപന്നാസേ, വിമുത്താ സത്ത ഭിക്ഖവോ;
രാഗദോസപരിക്ഖീണാ, തിണ്ണാ ലോകേ വിസത്തിക’’ന്തി.
‘‘കേ ച തേ അതരും പങ്കം
കേ ഹിത്വാ മാനുസം ദേഹം, ദിബ്ബയോഗം ഉപച്ചഗു’’ന്തി.
‘‘ഉപകോ പലഗണ്ഡോ ച, പുക്കുസാതി ച തേ തയോ;
ഭദ്ദിയോ ഖണ്ഡദേവോ ച, ബാഹുരഗ്ഗി ച സിങ്ഗിയോ
തേ ഹിത്വാ മാനുസം ദേഹം, ദിബ്ബയോഗം ഉപച്ചഗു’’ന്തി.
‘‘കുസലീ ഭാസസീ തേസം, മാരപാസപ്പഹായിനം;
കസ്സ തേ ധമ്മമഞ്ഞായ, അച്ഛിദും ഭവബന്ധന’’ന്തി.
‘‘ന അഞ്ഞത്ര ഭഗവതാ, നാഞ്ഞത്ര തവ സാസനാ;
യസ്സ തേ ധമ്മമഞ്ഞായ, അച്ഛിദും ഭവബന്ധനം.
‘‘യത്ഥ നാമഞ്ച രൂപഞ്ച, അസേസം ഉപരുജ്ഝതി;
തം തേ ധമ്മം ഇധഞ്ഞായ, അച്ഛിദും ഭവബന്ധന’’ന്തി.
‘‘ഗമ്ഭീരം
കസ്സ ത്വം
‘‘കുമ്ഭകാരോ
മാതാപെത്തിഭരോ ആസിം, കസ്സപസ്സ ഉപാസകോ.
‘‘വിരതോ
അഹുവാ തേ സഗാമെയ്യോ, അഹുവാ തേ പുരേ സഖാ.
‘‘സോഹമേതേ പജാനാമി, വിമുത്തേ സത്ത ഭിക്ഖവോ;
രാഗദോസപരിക്ഖീണേ, തിണ്ണേ ലോകേ വിസത്തിക’’ന്തി.
‘‘ഏവമേതം തദാ ആസി, യഥാ ഭാസസി ഭഗ്ഗവ;
കുമ്ഭകാരോ പുരേ ആസി, വേകളിങ്ഗേ ഘടീകരോ;
മാതാപെത്തിഭരോ ആസി, കസ്സപസ്സ ഉപാസകോ.
‘‘വിരതോ മേഥുനാ ധമ്മാ, ബ്രഹ്മചാരീ നിരാമിസോ;
അഹുവാ മേ സഗാമെയ്യോ, അഹുവാ മേ പുരേ സഖാ’’തി.
‘‘ഏവമേതം പുരാണാനം, സഹായാനം അഹു സങ്ഗമോ;
ഉഭിന്നം ഭാവിതത്താനം, സരീരന്തിമധാരിന’’ന്തി.
ആദിത്തവഗ്ഗോ പഞ്ചമോ.
തസ്സുദ്ദാനം –
ആദിത്തം കിംദദം അന്നം, ഏകമൂലഅനോമിയം;
അച്ഛരാവനരോപജേതം, മച്ഛരേന ഘടീകരോതി.
൬. ജരാവഗ്ഗോ
൧. ജരാസുത്തം
൫൧.
‘‘കിംസു
കിംസു നരാനം രതനം, കിംസു ചോരേഹി ദൂഹര’’ന്തി.
‘‘സീലം യാവ ജരാ സാധു, സദ്ധാ സാധു പതിട്ഠിതാ;
പഞ്ഞാ നരാനം രതനം, പുഞ്ഞം ചോരേഹി ദൂഹര’’ന്തി.
൨. അജരസാസുത്തം
൫൨.
‘‘കിംസു
കിംസു നരാനം രതനം, കിംസു ചോരെഹ്യഹാരിയ’’ന്തി.
‘‘സീലം
പഞ്ഞാ നരാനം രതനം, പുഞ്ഞം ചോരെഹ്യഹാരിയ’’ന്തി.
൩. മിത്തസുത്തം
൫൩.
‘‘കിംസു പവസതോ
കിം മിത്തം അത്ഥജാതസ്സ, കിം മിത്തം സമ്പരായിക’’ന്തി.
‘‘സത്ഥോ പവസതോ മിത്തം, മാതാ മിത്തം സകേ ഘരേ;
സഹായോ
സയംകതാനി പുഞ്ഞാനി, തം മിത്തം സമ്പരായിക’’ന്തി.
൪. വത്ഥുസുത്തം
൫൪.
‘‘കിംസു
കിംസു ഭൂതാ ഉപജീവന്തി, യേ പാണാ പഥവിസ്സിതാ’’തി
‘‘പുത്താ വത്ഥു മനുസ്സാനം, ഭരിയാ ച
വുട്ഠിം ഭൂതാ ഉപജീവന്തി, യേ പാണാ പഥവിസ്സിതാ’’തി.
൫. പഠമജനസുത്തം
൫൫.
‘‘കിംസു ജനേതി പുരിസം, കിംസു തസ്സ വിധാവതി;
കിംസു സംസാരമാപാദി, കിംസു തസ്സ മഹബ്ഭയ’’ന്തി.
‘‘തണ്ഹാ ജനേതി പുരിസം, ചിത്തമസ്സ വിധാവതി;
സത്തോ സംസാരമാപാദി, ദുക്ഖമസ്സ മഹബ്ഭയ’’ന്തി.
൬. ദുതിയജനസുത്തം
൫൬.
‘‘കിംസു
കിംസു സംസാരമാപാദി, കിസ്മാ ന പരിമുച്ചതീ’’തി.
‘‘തണ്ഹാ ജനേതി പുരിസം, ചിത്തമസ്സ വിധാവതി;
സത്തോ സംസാരമാപാദി, ദുക്ഖാ ന പരിമുച്ചതീ’’തി.
൭. തതിയജനസുത്തം
൫൭.
‘‘കിംസു
കിംസു സംസാരമാപാദി, കിംസു തസ്സ പരായന’’ന്തി.
‘‘തണ്ഹാ
സത്തോ സംസാരമാപാദി, കമ്മം തസ്സ പരായന’’ന്തി.
൮. ഉപ്പഥസുത്തം
൫൮.
‘‘കിംസു ഉപ്പഥോ അക്ഖാതോ, കിംസു രത്തിന്ദിവക്ഖയോ;
കിം മലം ബ്രഹ്മചരിയസ്സ, കിം സിനാനമനോദക’’ന്തി.
‘‘രാഗോ ഉപ്പഥോ അക്ഖാതോ, വയോ രത്തിന്ദിവക്ഖയോ;
ഇത്ഥീ മലം ബ്രഹ്മചരിയസ്സ, എത്ഥായം സജ്ജതേ പജാ;
തപോ ച ബ്രഹ്മചരിയഞ്ച, തം സിനാനമനോദക’’ന്തി.
൯. ദുതിയസുത്തം
൫൯.
‘‘കിംസു ദുതിയാ
കിസ്സ ചാഭിരതോ മച്ചോ, സബ്ബദുക്ഖാ പമുച്ചതീ’’തി.
‘‘സദ്ധാ ദുതിയാ പുരിസസ്സ ഹോതി, പഞ്ഞാ ചേനം പസാസതി;
നിബ്ബാനാഭിരതോ മച്ചോ, സബ്ബദുക്ഖാ പമുച്ചതീ’’തി.
൧൦. കവിസുത്തം
൬൦.
‘‘കിംസു നിദാനം ഗാഥാനം, കിംസു താസം വിയഞ്ജനം;
കിംസു സന്നിസ്സിതാ ഗാഥാ, കിംസു ഗാഥാനമാസയോ’’തി.
‘‘ഛന്ദോ
നാമസന്നിസ്സിതാ ഗാഥാ, കവി ഗാഥാനമാസയോ’’തി.
ജരാവഗ്ഗോ ഛട്ഠോ.
തസ്സുദ്ദാനം –
ജരാ
ഉപ്പഥോ ച ദുതിയോ ച, കവിനാ പൂരിതോ വഗ്ഗോതി.
൭. അദ്ധവഗ്ഗോ
൧. നാമസുത്തം
൬൧.
‘‘കിംസു
കിസ്സസ്സു ഏകധമ്മസ്സ, സബ്ബേവ വസമന്വഗൂ’’തി
‘‘നാമം സബ്ബം അദ്ധഭവി, നാമാ ഭിയ്യോ ന വിജ്ജതി;
നാമസ്സ ഏകധമ്മസ്സ, സബ്ബേവ വസമന്വഗൂ’’തി.
൨. ചിത്തസുത്തം
൬൨.
‘‘കേനസ്സു നീയതി ലോകോ, കേനസ്സു പരികസ്സതി;
കിസ്സസ്സു ഏകധമ്മസ്സ, സബ്ബേവ വസമന്വഗൂ’’തി.
‘‘ചിത്തേന നീയതി ലോകോ, ചിത്തേന പരികസ്സതി;
ചിത്തസ്സ ഏകധമ്മസ്സ, സബ്ബേവ വസമന്വഗൂ’’തി.
൩. തണ്ഹാസുത്തം
൬൩.
‘‘കേനസ്സു നീയതി ലോകോ, കേനസ്സു പരികസ്സതി;
കിസ്സസ്സു ഏകധമ്മസ്സ, സബ്ബേവ വസമന്വഗൂ’’തി.
‘‘തണ്ഹായ
തണ്ഹായ ഏകധമ്മസ്സ, സബ്ബേവ വസമന്വഗൂ’’തി.
൪. സംയോജനസുത്തം
൬൪.
‘‘കിംസു
കിസ്സസ്സു വിപ്പഹാനേന, നിബ്ബാനം ഇതി വുച്ചതീ’’തി.
‘‘നന്ദീസംയോജനോ
തണ്ഹായ വിപ്പഹാനേന, നിബ്ബാനം ഇതി വുച്ചതീ’’തി.
൫. ബന്ധനസുത്തം
൬൫.
‘‘കിംസു സമ്ബന്ധനോ ലോകോ, കിംസു തസ്സ വിചാരണം;
കിസ്സസ്സു വിപ്പഹാനേന, സബ്ബം ഛിന്ദതി ബന്ധന’’ന്തി.
‘‘നന്ദീസമ്ബന്ധനോ
തണ്ഹായ വിപ്പഹാനേന, സബ്ബം ഛിന്ദതി ബന്ധന’’ന്തി.
൬. അത്തഹതസുത്തം
൬൬.
‘‘കേനസ്സുബ്ഭാഹതോ ലോകോ, കേനസ്സു പരിവാരിതോ;
കേന സല്ലേന ഓതിണ്ണോ, കിസ്സ ധൂപായിതോ സദാ’’തി.
‘‘മച്ചുനാബ്ഭാഹതോ ലോകോ, ജരായ പരിവാരിതോ;
തണ്ഹാസല്ലേന ഓതിണ്ണോ, ഇച്ഛാധൂപായിതോ സദാ’’തി.
൭. ഉഡ്ഡിതസുത്തം
൬൭.
‘‘കേനസ്സു
കേനസ്സു പിഹിതോ ലോകോ, കിസ്മിം ലോകോ പതിട്ഠിതോ’’തി.
‘‘തണ്ഹായ ഉഡ്ഡിതോ ലോകോ, ജരായ പരിവാരിതോ;
മച്ചുനാ പിഹിതോ ലോകോ, ദുക്ഖേ ലോകോ പതിട്ഠിതോ’’തി.
൮. പിഹിതസുത്തം
൬൮.
‘‘കേനസ്സു
കേനസ്സു ഉഡ്ഡിതോ ലോകോ, കേനസ്സു പരിവാരിതോ’’തി.
‘‘മച്ചുനാ
തണ്ഹായ ഉഡ്ഡിതോ ലോകോ, ജരായ പരിവാരിതോ’’തി.
൯. ഇച്ഛാസുത്തം
൬൯.
‘‘കേനസ്സു ബജ്ഝതീ ലോകോ, കിസ്സ വിനയായ മുച്ചതി;
കിസ്സസ്സു വിപ്പഹാനേന, സബ്ബം ഛിന്ദതി ബന്ധന’’ന്തി.
‘‘ഇച്ഛായ ബജ്ഝതീ ലോകോ, ഇച്ഛാവിനയായ മുച്ചതി;
ഇച്ഛായ വിപ്പഹാനേന, സബ്ബം ഛിന്ദതി ബന്ധന’’ന്തി.
൧൦. ലോകസുത്തം
൭൦.
‘‘കിസ്മിം
കിസ്സ ലോകോ ഉപാദായ, കിസ്മിം ലോകോ വിഹഞ്ഞതീ’’തി.
‘‘ഛസു
ഛന്നമേവ ഉപാദായ, ഛസു ലോകോ വിഹഞ്ഞതീ’’തി.
അദ്ധവഗ്ഗോ
തസ്സുദ്ദാനം –
നാമം ചിത്തഞ്ച തണ്ഹാ ച, സംയോജനഞ്ച ബന്ധനാ;
അബ്ഭാഹതുഡ്ഡിതോ പിഹിതോ, ഇച്ഛാ ലോകേന തേ ദസാതി.
൮. ഛെത്വാവഗ്ഗോ
൧. ഛെത്വാസുത്തം
൭൧. സാവത്ഥിനിദാനം. ഏകമന്തം
‘‘കിംസു ഛെത്വാ
കിസ്സസ്സു ഏകധമ്മസ്സ, വധം രോചേസി ഗോതമാ’’തി.
‘‘കോധം
കോധസ്സ വിസമൂലസ്സ, മധുരഗ്ഗസ്സ ദേവതേ;
വധം അരിയാ പസംസന്തി, തഞ്ഹി ഛെത്വാ ന സോചതീ’’തി.
൨. രഥസുത്തം
൭൨.
‘‘കിംസു രഥസ്സ പഞ്ഞാണം, കിംസു പഞ്ഞാണമഗ്ഗിനോ;
കിംസു രട്ഠസ്സ പഞ്ഞാണം, കിംസു പഞ്ഞാണമിത്ഥിയാ’’തി.
‘‘ധജോ
രാജാ രട്ഠസ്സ പഞ്ഞാണം, ഭത്താ പഞ്ഞാണമിത്ഥിയാ’’തി.
൩. വിത്തസുത്തം
൭൩.
‘‘കിംസൂധ വിത്തം പുരിസസ്സ സെട്ഠം, കിംസു സുചിണ്ണോ സുഖമാവഹതി;
കിംസു
‘‘സദ്ധീധ വിത്തം പുരിസസ്സ സെട്ഠം, ധമ്മോ സുചിണ്ണോ സുഖമാവഹതി;
സച്ചം ഹവേ സാദുതരം രസാനം, പഞ്ഞാജീവിം ജീവിതമാഹു സെട്ഠ’’ന്തി.
൪. വുട്ഠിസുത്തം
൭൪.
‘‘കിംസു ഉപ്പതതം സെട്ഠം, കിംസു നിപതതം വരം;
കിംസു പവജമാനാനം, കിംസു പവദതം വര’’ന്തി.
‘‘ബീജം ഉപ്പതതം സെട്ഠം, വുട്ഠി നിപതതം വരാ;
ഗാവോ പവജമാനാനം, പുത്തോ പവദതം വരോതി.
‘‘വിജ്ജാ ഉപ്പതതം സെട്ഠാ, അവിജ്ജാ നിപതതം വരാ;
സങ്ഘോ പവജമാനാനം, ബുദ്ധോ പവദതം വരോ’’തി.
൫. ഭീതാസുത്തം
൭൫.
‘‘കിംസൂധ ഭീതാ ജനതാ അനേകാ,
മഗ്ഗോ ചനേകായതനപ്പവുത്തോ;
പുച്ഛാമി തം ഗോതമ ഭൂരിപഞ്ഞ,
കിസ്മിം ഠിതോ പരലോകം ന ഭായേ’’തി.
‘‘വാചം
കായേന
ബവ്ഹന്നപാനം ഘരമാവസന്തോ,
സദ്ധോ
ഏതേസു ധമ്മേസു ഠിതോ ചതൂസു,
ധമ്മേ ഠിതോ പരലോകം ന ഭായേ’’തി.
൬. നജീരതിസുത്തം
൭൬.
‘‘കിം ജീരതി കിം ന ജീരതി, കിംസു ഉപ്പഥോതി വുച്ചതി;
കിംസു ധമ്മാനം പരിപന്ഥോ, കിംസു രത്തിന്ദിവക്ഖയോ;
കിം മലം ബ്രഹ്മചരിയസ്സ, കിം സിനാനമനോദകം.
‘‘കതി ലോകസ്മിം ഛിദ്ദാനി, യത്ഥ വിത്തം
ഭഗവന്തം പുട്ഠുമാഗമ്മ, കഥം ജാനേമു തം മയ’’ന്തി.
‘‘രൂപം ജീരതി മച്ചാനം, നാമഗൊത്തം ന ജീരതി;
രാഗോ ഉപ്പഥോതി വുച്ചതി.
‘‘ലോഭോ ധമ്മാനം പരിപന്ഥോ, വയോ രത്തിന്ദിവക്ഖയോ;
ഇത്ഥീ മലം ബ്രഹ്മചരിയസ്സ, എത്ഥായം സജ്ജതേ പജാ;
തപോ ച ബ്രഹ്മചരിയഞ്ച, തം സിനാനമനോദകം.
‘‘ഛ ലോകസ്മിം ഛിദ്ദാനി, യത്ഥ വിത്തം ന തിട്ഠതി;
ആലസ്യഞ്ച
നിദ്ദാ തന്ദീ
൭. ഇസ്സരിയസുത്തം
൭൭.
‘‘കിംസു
കിംസു സത്ഥമലം ലോകേ, കിംസു ലോകസ്മിമബ്ബുദം.
‘‘കിംസു ഹരന്തം വാരെന്തി, ഹരന്തോ പന കോ പിയോ;
കിംസു പുനപ്പുനായന്തം, അഭിനന്ദന്തി പണ്ഡിതാ’’തി.
‘‘വസോ
കോധോ സത്ഥമലം ലോകേ, ചോരാ ലോകസ്മിമബ്ബുദാ.
‘‘ചോരം ഹരന്തം വാരെന്തി, ഹരന്തോ സമണോ പിയോ;
സമണം പുനപ്പുനായന്തം, അഭിനന്ദന്തി പണ്ഡിതാ’’തി.
൮. കാമസുത്തം
൭൮.
‘‘കിമത്ഥകാമോ
കിംസു മുഞ്ചെയ്യ കല്യാണം, പാപികം ന ച മോചയേ’’തി.
‘‘അത്താനം ന ദദേ പോസോ, അത്താനം ന പരിച്ചജേ;
വാചം മുഞ്ചെയ്യ കല്യാണം, പാപികഞ്ച ന മോചയേ’’തി.
൯. പാഥെയ്യസുത്തം
൭൯.
‘‘കിംസു ബന്ധതി പാഥെയ്യം, കിംസു ഭോഗാനമാസയോ;
കിംസു നരം പരികസ്സതി, കിംസു ലോകസ്മി ദുജ്ജഹം;
കിസ്മിം ബദ്ധാ പുഥൂ സത്താ, പാസേന സകുണീ യഥാ’’തി.
‘‘സദ്ധാ
ഇച്ഛാ നരം പരികസ്സതി, ഇച്ഛാ ലോകസ്മി ദുജ്ജഹാ;
ഇച്ഛാബദ്ധാ പുഥൂ സത്താ, പാസേന സകുണീ യഥാ’’തി.
൧൦. പജ്ജോതസുത്തം
൮൦.
‘‘കിംസു ലോകസ്മി പജ്ജോതോ, കിംസു ലോകസ്മി ജാഗരോ;
കിംസു കമ്മേ സജീവാനം, കിമസ്സ ഇരിയാപഥോ.
‘‘കിംസു അലസം അനലസഞ്ച
കിം ഭൂതാ ഉപജീവന്തി, യേ പാണാ പഥവിസ്സിതാ’’തി.
‘‘പഞ്ഞാ ലോകസ്മി പജ്ജോതോ, സതി ലോകസ്മി ജാഗരോ;
ഗാവോ കമ്മേ സജീവാനം, സീതസ്സ ഇരിയാപഥോ.
‘‘വുട്ഠി അലസം അനലസഞ്ച, മാതാ പുത്തംവ പോസതി;
വുട്ഠിം ഭൂതാ ഉപജീവന്തി, യേ പാണാ പഥവിസ്സിതാ’’തി.
൧൧. അരണസുത്തം
൮൧.
‘‘കേസൂധ
കേധ ഇച്ഛം പരിജാനന്തി, കേസം ഭോജിസ്സിയം സദാ.
‘‘കിംസു
കിംസു ഇധ ജാതിഹീനം, അഭിവാദെന്തി ഖത്തിയാ’’തി.
‘‘സമണീധ അരണാ ലോകേ, സമണാനം വുസിതം ന നസ്സതി;
സമണാ ഇച്ഛം പരിജാനന്തി, സമണാനം ഭോജിസ്സിയം സദാ.
‘‘സമണം
സമണീധ ജാതിഹീനം, അഭിവാദെന്തി ഖത്തിയാ’’തി.
ഛെത്വാവഗ്ഗോ അട്ഠമോ.
തസ്സുദ്ദാനം –
ഛെത്വാ രഥഞ്ച ചിത്തഞ്ച, വുട്ഠി ഭീതാ നജീരതി;
ഇസ്സരം കാമം പാഥെയ്യം, പജ്ജോതോ അരണേന ചാതി.
ദേവതാസംയുത്തം സമത്തം.