൧൨. വച്ഛഗൊത്തസംയുത്തം
൧. രൂപഅഞ്ഞാണസുത്തം
൬൦൭. ഏകം സമയം ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. അഥ ഖോ വച്ഛഗൊത്തോ പരിബ്ബാജകോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതാ സദ്ധിം സമ്മോദി. സമ്മോദനീയം കഥം സാരണീയം വീതിസാരെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ വച്ഛഗൊത്തോ പരിബ്ബാജകോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കോ നു ഖോ, ഭോ ഗോതമ, ഹേതു, കോ പച്ചയോ, യാനിമാനി യേനിമാനി (?) അനേകവിഹിതാനി ദിട്ഠിഗതാനി ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി – സസ്സതോ ലോകോതി വാ, അസസ്സതോ ലോകോതി വാ, അന്തവാ ലോകോതി വാ, അനന്തവാ ലോകോതി വാ, തം ജീവം തം സരീരന്തി വാ, അഞ്ഞം ജീവം അഞ്ഞം സരീരന്തി വാ, ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാ, ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാ, ഹോതി ച ന ച ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാ, നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാ’’തി? ‘‘രൂപേ ഖോ, വച്ഛ, അഞ്ഞാണാ, രൂപസമുദയേ അഞ്ഞാണാ, രൂപനിരോധേ അഞ്ഞാണാ, രൂപനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ അഞ്ഞാണാ; ഏവമിമാനി അനേകവിഹിതാനി ദിട്ഠിഗതാനി ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി – സസ്സതോ ലോകോതി വാ…പേ॰… നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാതി. അയം ഖോ, വച്ഛ, ഹേതു, അയം പച്ചയോ, യാനിമാനി യേന (സീ॰), യേനിമാനി (?) അനേകവിഹിതാനി ദിട്ഠിഗതാനി ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി – സസ്സതോ ലോകോതി വാ, അസസ്സതോ ലോകോതി വാ…പേ॰… നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാ’’തി. പഠമം.
൨. വേദനാഅഞ്ഞാണസുത്തം
൬൦൮. സാവത്ഥിനിദാനം. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ വച്ഛഗൊത്തോ പരിബ്ബാജകോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കോ നു ഖോ, ഭോ ഗോതമ, ഹേതു, കോ പച്ചയോ, യാനിമാനി അനേകവിഹിതാനി ദിട്ഠിഗതാനി ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി – സസ്സതോ ലോകോതി വാ, അസസ്സതോ ലോകോതി വാ…പേ॰… നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാ’’തി? ‘‘വേദനായ ഖോ, വച്ഛ, അഞ്ഞാണാ, വേദനാസമുദയേ അഞ്ഞാണാ, വേദനാനിരോധേ അഞ്ഞാണാ, വേദനാനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ അഞ്ഞാണാ; ഏവമിമാനി അനേകവിഹിതാനി ദിട്ഠിഗതാനി ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി – സസ്സതോ ലോകോതി വാ, അസസ്സതോ ലോകോതി വാ…പേ॰… നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാതി. അയം ഖോ, വച്ഛ, ഹേതു, അയം പച്ചയോ, യാനിമാനി അനേകവിഹിതാനി ദിട്ഠിഗതാനി ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി – സസ്സതോ ലോകോതി വാ, അസസ്സതോ ലോകോതി വാ…പേ॰… നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാ’’തി. ദുതിയം.
൩. സഞ്ഞാഅഞ്ഞാണസുത്തം
൬൦൯. സാവത്ഥിനിദാനം. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ വച്ഛഗൊത്തോ പരിബ്ബാജകോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കോ നു ഖോ, ഭോ ഗോതമ, ഹേതു, കോ പച്ചയോ, യാനിമാനി അനേകവിഹിതാനി ദിട്ഠിഗതാനി ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി – സസ്സതോ ലോകോതി വാ, അസസ്സതോ ലോകോതി വാ…പേ॰… നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാ’’തി? ‘‘സഞ്ഞായ ഖോ, വച്ഛ, അഞ്ഞാണാ, സഞ്ഞാസമുദയേ അഞ്ഞാണാ, സഞ്ഞാനിരോധേ അഞ്ഞാണാ, സഞ്ഞാനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ അഞ്ഞാണാ; ഏവമിമാനി അനേകവിഹിതാനി ദിട്ഠിഗതാനി ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി – സസ്സതോ ലോകോതി വാ, അസസ്സതോ ലോകോതി വാ…പേ॰… നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാതി. അയം ഖോ, വച്ഛ, ഹേതു, അയം പച്ചയോ, യാനിമാനി അനേകവിഹിതാനി ദിട്ഠിഗതാനി ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി – സസ്സതോ ലോകോതി വാ, അസസ്സതോ ലോകോതി വാ…പേ॰… നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാ’’തി. തതിയം.
൪. സങ്ഖാരഅഞ്ഞാണസുത്തം
൬൧൦. സാവത്ഥിനിദാനം. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ വച്ഛഗൊത്തോ പരിബ്ബാജകോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കോ നു ഖോ, ഭോ ഗോതമ, ഹേതു, കോ പച്ചയോ, യാനിമാനി അനേകവിഹിതാനി ദിട്ഠിഗതാനി ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി – സസ്സതോ ലോകോതി വാ, അസസ്സതോ ലോകോതി വാ…പേ॰… നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാ’’തി? ‘‘സങ്ഖാരേസു ഖോ, വച്ഛ, അഞ്ഞാണാ, സങ്ഖാരസമുദയേ അഞ്ഞാണാ, സങ്ഖാരനിരോധേ അഞ്ഞാണാ, സങ്ഖാരനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ അഞ്ഞാണാ; ഏവമിമാനി അനേകവിഹിതാനി ദിട്ഠിഗതാനി ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി – സസ്സതോ ലോകോതി വാ, അസസ്സതോ ലോകോതി വാ…പേ॰… നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാതി. അയം ഖോ, വച്ഛ, ഹേതു, അയം പച്ചയോ, യാനിമാനി അനേകവിഹിതാനി ദിട്ഠിഗതാനി ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി – സസ്സതോ ലോകോതി വാ, അസസ്സതോ ലോകോതി വാ…പേ॰… നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാ’’തി. ചതുത്ഥം.
൫. വിഞ്ഞാണഅഞ്ഞാണസുത്തം
൬൧൧. സാവത്ഥിനിദാനം . ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ വച്ഛഗൊത്തോ പരിബ്ബാജകോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കോ നു ഖോ, ഭോ ഗോതമ, ഹേതു, കോ പച്ചയോ, യാനിമാനി അനേകവിഹിതാനി ദിട്ഠിഗതാനി ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി – സസ്സതോ ലോകോതി വാ, അസസ്സതോ ലോകോതി വാ …പേ॰… നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാ’’തി? ‘‘വിഞ്ഞാണേ ഖോ, വച്ഛ, അഞ്ഞാണാ, വിഞ്ഞാണസമുദയേ അഞ്ഞാണാ, വിഞ്ഞാണനിരോധേ അഞ്ഞാണാ, വിഞ്ഞാണനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ അഞ്ഞാണാ; ഏവമിമാനി അനേകവിഹിതാനി ദിട്ഠിഗതാനി ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി – സസ്സതോ ലോകോതി വാ, അസസ്സതോ ലോകോതി വാ…പേ॰… നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാതി. അയം ഖോ, വച്ഛ, ഹേതു, അയം പച്ചയോ, യാനിമാനി അനേകവിഹിതാനി ദിട്ഠിഗതാനി ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി – സസ്സതോ ലോകോതി വാ, അസസ്സതോ ലോകോതി വാ…പേ॰… നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാ’’തി. പഞ്ചമം.
൬-൧൦. രൂപഅദസ്സനാദിസുത്തപഞ്ചകം
൬൧൨-൬൧൬. സാവത്ഥിനിദാനം. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ വച്ഛഗൊത്തോ പരിബ്ബാജകോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കോ നു ഖോ, ഭോ ഗോതമ, ഹേതു, കോ പച്ചയോ, യാനിമാനി അനേകവിഹിതാനി ദിട്ഠിഗതാനി ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി – സസ്സതോ ലോകോതി വാ, അസസ്സതോ ലോകോതി വാ…പേ॰… നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാ’’തി? രൂപേ ഖോ, വച്ഛ, അദസ്സനാ…പേ॰… രൂപനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ അദസ്സനാ…പേ॰… വേദനായ … സഞ്ഞായ … സങ്ഖാരേസു ഖോ, വച്ഛ, അദസ്സനാ…പേ॰… വിഞ്ഞാണേ ഖോ, വച്ഛ, അദസ്സനാ…പേ॰… വിഞ്ഞാണനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ അദസ്സനാ…പേ॰…. ദസമം.
൧൧-൧൫. രൂപഅനഭിസമയാദിസുത്തപഞ്ചകം
൬൧൭-൬൨൧. സാവത്ഥിനിദാനം . രൂപേ ഖോ, വച്ഛ, അനഭിസമയാ…പേ॰… രൂപനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ അനഭിസമയാ…പേ॰….
സാവത്ഥിനിദാനം. വേദനായ ഖോ, വച്ഛ, അനഭിസമയാ…പേ॰….
സാവത്ഥിനിദാനം . സഞ്ഞായ ഖോ, വച്ഛ, അനഭിസമയാ…പേ॰….
സാവത്ഥിനിദാനം. സങ്ഖാരേസു ഖോ, വച്ഛ, അനഭിസമയാ…പേ॰….
സാവത്ഥിനിദാനം. വിഞ്ഞാണേ ഖോ, വച്ഛ, അനഭിസമയാ…പേ॰…. പന്നരസമം.
൧൬-൨൦. രൂപഅനനുബോധാദിസുത്തപഞ്ചകം
൬൨൨-൬൨൬. സാവത്ഥിനിദാനം . ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ വച്ഛഗൊത്തോ പരിബ്ബാജകോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – കോ നു ഖോ, ഭോ ഗോതമ, ഹേതു, കോ പച്ചയോ…പേ॰… രൂപേ ഖോ, വച്ഛ, അനനുബോധാ…പേ॰… രൂപനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ അനനുബോധാ…പേ॰….
സാവത്ഥിനിദാനം. വേദനായ ഖോ, വച്ഛ…പേ॰….
സാവത്ഥിനിദാനം. സഞ്ഞായ ഖോ, വച്ഛ…പേ॰….
സാവത്ഥിനിദാനം. സങ്ഖാരേസു ഖോ, വച്ഛ…പേ॰….
സാവത്ഥിനിദാനം. വിഞ്ഞാണേ ഖോ, വച്ഛ അനനുബോധാ…പേ॰… വിഞ്ഞാണനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ അനനുബോധാ. വീസതിമം.
൨൧-൨൫. രൂപഅപ്പടിവേധാദിസുത്തപഞ്ചകം
൬൨൭-൬൩൧. സാവത്ഥിനിദാനം. കോ നു ഖോ, ഭോ ഗോതമ, ഹേതു, കോ പച്ചയോ…പേ॰… . രൂപേ ഖോ, വച്ഛ, അപ്പടിവേധാ…പേ॰… വിഞ്ഞാണേ ഖോ, വച്ഛ, അപ്പടിവേധാ…പേ॰…. പഞ്ചവീസതിമം.
൨൬-൩൦. രൂപഅസല്ലക്ഖണാദിസുത്തപഞ്ചകം
൬൩൨-൬൩൬. സാവത്ഥിനിദാനം. രൂപേ ഖോ, വച്ഛ, അസല്ലക്ഖണാ…പേ॰… വിഞ്ഞാണേ ഖോ, വച്ഛ, അസല്ലക്ഖണാ…പേ॰…. തിംസതിമം.
൩൧-൩൫. രൂപഅനുപലക്ഖണാദിസുത്തപഞ്ചകം
൬൩൭-൬൪൧. സാവത്ഥിനിദാനം . രൂപേ ഖോ, വച്ഛ, അനുപലക്ഖണാ…പേ॰… വിഞ്ഞാണേ ഖോ, വച്ഛ, അനുപലക്ഖണാ…പേ॰…. പഞ്ചതിംസതിമം.
൩൬-൪൦. രൂപഅപ്പച്ചുപലക്ഖണാദിസുത്തപഞ്ചകം
൬൪൨-൬൪൬. സാവത്ഥിനിദാനം . രൂപേ ഖോ, വച്ഛ, അപ്പച്ചുപലക്ഖണാ…പേ॰… വിഞ്ഞാണേ ഖോ, വച്ഛ, അപ്പച്ചുപലക്ഖണാ…പേ॰…. ചത്താലീസമം.
൪൧-൪൫. രൂപഅസമപെക്ഖണാദിസുത്തപഞ്ചകം
൬൪൭-൬൫൧. സാവത്ഥിനിദാനം. രൂപേ ഖോ, വച്ഛ, അസമപെക്ഖണാ…പേ॰… വിഞ്ഞാണേ ഖോ, വച്ഛ, അസമപെക്ഖണാ…പേ॰…. പഞ്ചചത്താലീസമം.
൪൬-൫൦. രൂപഅപ്പച്ചുപെക്ഖണാദിസുത്തപഞ്ചകം
൬൫൨-൬൫൬. സാവത്ഥിനിദാനം . രൂപേ ഖോ, വച്ഛ, അപ്പച്ചുപെക്ഖണാ…പേ॰… വിഞ്ഞാണേ ഖോ, വച്ഛ, അപ്പച്ചുപെക്ഖണാ…പേ॰…. പഞ്ഞാസമം.
൫൧-൫൪. രൂപഅപ്പച്ചക്ഖകമ്മാദിസുത്തചതുക്കം
൬൫൭-൬൬൦. സാവത്ഥിനിദാനം. അഥ ഖോ വച്ഛഗൊത്തോ പരിബ്ബാജകോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതാ സദ്ധിം സമ്മോദി. സമ്മോദനീയം കഥം സാരണീയം വീതിസാരെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ വച്ഛഗൊത്തോ പരിബ്ബാജകോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കോ നു ഖോ, ഭോ ഗോതമ, ഹേതു, കോ പച്ചയോ, യാനിമാനി അനേകവിഹിതാനി ദിട്ഠിഗതാനി ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി – സസ്സതോ ലോകോതി വാ…പേ॰… നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാ’’തി? രൂപേ ഖോ, വച്ഛ, അപ്പച്ചക്ഖകമ്മാ, രൂപസമുദയേ അപ്പച്ചക്ഖകമ്മാ , രൂപനിരോധേ അപ്പച്ചക്ഖകമ്മാ, രൂപനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ അപ്പച്ചക്ഖകമ്മാ…പേ॰….
സാവത്ഥിനിദാനം . വേദനായ ഖോ, വച്ഛ, അപ്പച്ചക്ഖകമ്മാ…പേ॰… വേദനാനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ അപ്പച്ചക്ഖകമ്മാ…പേ॰….
സാവത്ഥിനിദാനം. സഞ്ഞായ ഖോ, വച്ഛ, അപ്പച്ചക്ഖകമ്മാ…പേ॰… സഞ്ഞാനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ അപ്പച്ചക്ഖകമ്മാ…പേ॰….
സാവത്ഥിനിദാനം . സങ്ഖാരേസു ഖോ, വച്ഛ, അപ്പച്ചക്ഖകമ്മാ…പേ॰… സങ്ഖാരനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ അപ്പച്ചക്ഖകമ്മാ…പേ॰…. ചതുപഞ്ഞാസമം.
൫൫. വിഞ്ഞാണഅപ്പച്ചക്ഖകമ്മസുത്തം
൬൬൧. സാവത്ഥിനിദാനം. ‘‘വിഞ്ഞാണേ ഖോ, വച്ഛ, അപ്പച്ചക്ഖകമ്മാ, വിഞ്ഞാണസമുദയേ അപ്പച്ചക്ഖകമ്മാ, വിഞ്ഞാണനിരോധേ അപ്പച്ചക്ഖകമ്മാ, വിഞ്ഞാണനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ അപ്പച്ചക്ഖകമ്മാ; ഏവമിമാനി അനേകവിഹിതാനി ദിട്ഠിഗതാനി ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി – സസ്സതോ ലോകോതി വാ, അസസ്സതോ ലോകോതി വാ…പേ॰… നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാതി. അയം ഖോ, വച്ഛ, ഹേതു, അയം പച്ചയോ , യാനിമാനി അനേകവിഹിതാനി ദിട്ഠിഗതാനി ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി – സസ്സതോ ലോകോതി വാ, അസസ്സതോ ലോകോതി വാ, അന്തവാ ലോകോതി വാ, അനന്തവാ ലോകോതി വാ, തം ജീവം തം സരീരന്തി വാ, അഞ്ഞം ജീവം അഞ്ഞം സരീരന്തി വാ, ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാ, ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാ, ഹോതി ച ന ച ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാ, നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി വാ’’തി. പഞ്ചപഞ്ഞാസമം.
വച്ഛഗൊത്തസംയുത്തം സമത്തം.
തസ്സുദ്ദാനം –
അഞ്ഞാണാ അദസ്സനാ ചേവ, അനഭിസമയാ അനനുബോധാ;
അപ്പടിവേധാ അസല്ലക്ഖണാ, അനുപലക്ഖണേന അപ്പച്ചുപലക്ഖണാ;
അസമപെക്ഖണാ അപ്പച്ചുപെക്ഖണാ, അപ്പച്ചക്ഖകമ്മന്തി.