൧൦. അബ്യാകതസംയുത്തം
൧. ഖേമാസുത്തവണ്ണനാ
൪൧൦. അബ്യാകതസംയുത്തസ്സ ഖേമാതി ഗിഹികാലേ ബിമ്ബിസാരസ്സ ഉപാസികാ സദ്ധാപബ്ബജിതാ മഹാഥേരീ ‘‘ഏതദഗ്ഗം, ഭിക്ഖവേ, മമ സാവികാനം ഭിക്ഖുനീനം മഹാപഞ്ഞാനം യദിദം ഖേമാ’’തി ഏവം ഭഗവതാ മഹാപഞ്ഞതായ ഏതദഗ്ഗേ ഠപിതാ. പണ്ഡിതാതി പണ്ഡിച്ചേന സമന്നാഗതാ. വിയത്താതി വെയ്യത്തിയേന സമന്നാഗതാ. മേധാവിനീതി മേധായ പഞ്ഞായ സമന്നാഗതാ. ബഹുസ്സുതാതി പരിയത്തിബാഹുസച്ചേനപി പടിവേധബാഹുസച്ചേനപി സമന്നാഗതാ.
ഗണകോതി അച്ഛിദ്ദകഗണനായ കുസലോ. മുദ്ദികോതി അങ്ഗുലിമുദ്ദായ ഗണനായ കുസലോ. സങ്ഖായകോതി പിണ്ഡഗണനായ കുസലോ. ഗമ്ഭീരോതി ചതുരാസീതിയോജനസഹസ്സഗമ്ഭീരോ. അപ്പമെയ്യോതി ആള്ഹകഗണനായ അപ്പമെയ്യോ. ദുപ്പരിയോഗാഹോതി ആള്ഹകഗണനായ പമാണഗഹണത്ഥം ദുരോഗാഹോ. യേന രൂപേന തഥാഗതന്തി യേന രൂപേന ദീഘോ രസ്സോ സാമോ ഓദാതോതി സത്തസങ്ഖാതം തഥാഗതം പഞ്ഞപെയ്യ. തം രൂപം തഥാഗതസ്സ പഹീനന്തി തം വുത്തപ്പകാരരൂപം സമുദയപ്പഹാനേന സബ്ബഞ്ഞുതഥാഗതസ്സ പഹീനം. രൂപസങ്ഖായ വിമുത്തോതി ആയതിം രൂപസ്സ അനുപ്പത്തിയാ രൂപാരൂപകൊട്ഠാസേനപി ഏവരൂപോ നാമ ഭവിസ്സതീതി വോഹാരസ്സപി പടിപസ്സദ്ധത്താ രൂപപണ്ണത്തിയാപി വിമുത്തോ. ഗമ്ഭീരോതി അജ്ഝാസയ ഗമ്ഭീരതായ ച ഗുണഗമ്ഭീരതായ ച ഗമ്ഭീരോ. തസ്സ ഏവം ഗുണഗമ്ഭീരസ്സ സതോ സബ്ബഞ്ഞുതഥാഗതസ്സ യം ഉപാദായ സത്തസങ്ഖാതോ തഥാഗതോതി പഞ്ഞത്തി ഹോതി, തദഭാവേന തസ്സാ പഞ്ഞത്തിയാ അഭാവം പസ്സന്തസ്സ അയം സത്തസങ്ഖാതോ ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതി ഇദം വചനം ന ഉപേതി ന യുജ്ജതി, ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാതിആദിവചനമ്പി ന ഉപേതി ന യുജ്ജതീതി അത്ഥോ.
സംസന്ദിസ്സതീതി സമെസ്സതീതി നിരന്തരം ഭവിസ്സതി. ന വിരോധയിസ്സതീതി അഗ്ഗപദസ്മിന്തി ദേസനായ. ദേസനാ ഹി ഇധ അഗ്ഗപദന്തി അധിപ്പേതാ.
൨. അനുരാധസുത്തവണ്ണനാ
൪൧൧. ദുതിയം ഖന്ധിയവഗ്ഗേ വിത്ഥാരിതമേവ, അബ്യാകതാധികാരതോ പന ഇധ വുത്തം.
൩-൮. പഠമസാരിപുത്തകൊട്ഠികസുത്താദിവണ്ണനാ
൪൧൨-൪൧൭. തതിയേ രൂപഗതമേതന്തി രൂപമത്തമേതം. എത്ഥ രൂപതോ അഞ്ഞോ കോചി സത്തോ നാമ ന ഉപലബ്ഭതി, രൂപേ പന സതി നാമമത്തം ഏതം ഹോതീതി ദസ്സേതി. വേദനാഗതമേതന്തിആദീസുപി ഏസേവ നയോ. അയം ഖോ ആവുസോ ഹേതൂതി അയം രൂപാദീനി മുഞ്ചിത്വാ അനുപലബ്ഭിയസഭാവോ ഹേതു, യേനേതം അബ്യാകതം ഭഗവതാതി. ചതുത്ഥാദീനി ഉത്താനത്ഥാനേവ.
൯. കുതൂഹലസാലാസുത്തവണ്ണനാ
൪൧൮. നവമേ കുതൂഹലസാലായന്തി കുതൂഹലസാലാ നാമ പച്ചേകസാലാ നത്ഥി, യത്ഥ പന നാനാതിത്ഥിയാ സമണബ്രാഹ്മണാ നാനാവിധം കഥം പവത്തെന്തി, സാ ബഹൂനം ‘‘അയം കിം വദതി, അയം കിം വദതീ’’തി കുതൂഹലുപ്പവത്തിട്ഠാനതോ കുതൂഹലസാലാതി വുച്ചതി. ദൂരമ്പി ഗച്ഛതീതി യാവ ആഭസ്സരബ്രഹ്മലോകാ ഗച്ഛതി. ഇമഞ്ച കായം നിക്ഖിപതീതി ചുതിചിത്തേന നിക്ഖിപതി. അനുപപന്നോ ഹോതീതി ചുതിക്ഖണേയേവ പടിസന്ധിചിത്തസ്സ അനുപ്പന്നത്താ അനുപപന്നോ ഹോതി.
൧൦. ആനന്ദസുത്തവണ്ണനാ
൪൧൯. ദസമേ തേസമേതം സദ്ധിം അഭവിസ്സാതി തേസം ലദ്ധിയാ സദ്ധിം ഏതം അഭവിസ്സ. അനുലോമം അഭവിസ്സ ഞാണസ്സ ഉപ്പാദായ സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താതി യം ഏതം ‘‘സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താ’’തി വിപസ്സനാഞാണം ഉപ്പജ്ജതി, അപി നു മേ തസ്സ അനുലോമം അഭവിസ്സാതി അത്ഥോ.
൧൧. സഭിയകച്ചാനസുത്തവണ്ണനാ
൪൨൦. ഏകാദസമേ ഏതമെത്തകേന എത്തകമേവാതി ആവുസോ യസ്സാപി ഏതം എത്തകേന കാലേന ‘‘ഹേതുമ്ഹി സതി രൂപീതിആദി പഞ്ഞാപനാ ഹോതി, അസതി ന ഹോതീ’’തി ബ്യാകരണം ഭവെയ്യ, തസ്സ എത്തകമേവ ബഹു. കോ പന വാദോ അതിക്കന്തേതി അതിക്കന്തേ പന അതിമനാപേ ധമ്മദേസനാനയേ വാദോയേവ കോ, നത്ഥി വാദോ, ഛിന്നാ കഥാതി.
അബ്യാകതസംയുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
ഇതി സാരത്ഥപ്പകാസിനിയാ സംയുത്തനികായ-അട്ഠകഥായ
സളായതനവഗ്ഗവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.