൩. മാതുഗാമസംയുത്തം
൧. പഠമപെയ്യാലവഗ്ഗോ
൧. മാതുഗാമസുത്തം
൨൮൦. ‘‘പഞ്ചഹി , ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ ഏകന്തഅമനാപോ ഹോതി പുരിസസ്സ. കതമേഹി പഞ്ചഹി? ന ച രൂപവാ ഹോതി, ന ച ഭോഗവാ ഹോതി, ന ച സീലവാ ഹോതി, അലസോ ച ഹോതി, പജഞ്ചസ്സ ന ലഭതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹി അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ ഏകന്തഅമനാപോ ഹോതി പുരിസസ്സ. പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ ഏകന്തമനാപോ ഹോതി പുരിസസ്സ. കതമേഹി പഞ്ചഹി? രൂപവാ ച ഹോതി, ഭോഗവാ ച ഹോതി, സീലവാ ച ഹോതി, ദക്ഖോ ച ഹോതി അനലസോ, പജഞ്ചസ്സ ലഭതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹി അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ ഏകന്തമനാപോ ഹോതി പുരിസസ്സാ’’തി. പഠമം.
൨. പുരിസസുത്തം
൨൮൧. ‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ പുരിസോ ഏകന്തഅമനാപോ ഹോതി മാതുഗാമസ്സ. കതമേഹി പഞ്ചഹി? ന ച രൂപവാ ഹോതി, ന ച ഭോഗവാ ഹോതി, ന ച സീലവാ ഹോതി, അലസോ ച ഹോതി, പജഞ്ചസ്സ ന ലഭതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹി അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ പുരിസോ ഏകന്തഅമനാപോ ഹോതി മാതുഗാമസ്സ. പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ പുരിസോ ഏകന്തമനാപോ ഹോതി മാതുഗാമസ്സ. കതമേഹി പഞ്ചഹി? രൂപവാ ച ഹോതി, ഭോഗവാ ച ഹോതി, സീലവാ ച ഹോതി, ദക്ഖോ ച ഹോതി അനലസോ, പജഞ്ചസ്സ ലഭതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹി അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ പുരിസോ ഏകന്തമനാപോ ഹോതി മാതുഗാമസ്സാ’’തി. ദുതിയം.
൩. ആവേണികദുക്ഖസുത്തം
൨൮൨. ‘‘പഞ്ചിമാനി, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമസ്സ ആവേണികാനി ദുക്ഖാനി, യാനി മാതുഗാമോ പച്ചനുഭോതി, അഞ്ഞത്രേവ പുരിസേഹി. കതമാനി പഞ്ച? ഇധ, ഭിക്ഖവേ , മാതുഗാമോ ദഹരോവ സമാനോ പതികുലം ഗച്ഛതി, ഞാതകേഹി വിനാ ഹോതി. ഇദം, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമസ്സ പഠമം ആവേണികം ദുക്ഖം, യം മാതുഗാമോ പച്ചനുഭോതി, അഞ്ഞത്രേവ പുരിസേഹി. പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ ഉതുനീ ഹോതി. ഇദം, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമസ്സ ദുതിയം ആവേണികം ദുക്ഖം, യം മാതുഗാമോ പച്ചനുഭോതി, അഞ്ഞത്രേവ പുരിസേഹി. പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ ഗബ്ഭിനീ ഹോതി. ഇദം, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമസ്സ തതിയം ആവേണികം ദുക്ഖം, യം മാതുഗാമോ പച്ചനുഭോതി, അഞ്ഞത്രേവ പുരിസേഹി. പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ വിജായതി. ഇദം, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമസ്സ ചതുത്ഥം ആവേണികം ദുക്ഖം, യം മാതുഗാമോ പച്ചനുഭോതി, അഞ്ഞത്രേവ പുരിസേഹി. പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ പുരിസസ്സ പാരിചരിയം ഉപേതി. ഇദം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമസ്സ പഞ്ചമം ആവേണികം ദുക്ഖം, യം മാതുഗാമോ പച്ചനുഭോതി, അഞ്ഞത്രേവ പുരിസേഹി. ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച മാതുഗാമസ്സ ആവേണികാനി ദുക്ഖാനി, യാനി മാതുഗാമോ പച്ചനുഭോതി, അഞ്ഞത്രേവ പുരിസേഹീ’’തി. തതിയം.
൪. തീഹിധമ്മേഹിസുത്തം
൨൮൩. ‘‘തീഹി , ഭിക്ഖവേ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ യേഭുയ്യേന കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജതി. കതമേഹി തീഹി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ പുബ്ബണ്ഹസമയം മച്ഛേരമലപരിയുട്ഠിതേന ചേതസാ അഗാരം അജ്ഝാവസതി. മജ്ഝന്ഹികസമയം ഇസ്സാപരിയുട്ഠിതേന ചേതസാ അഗാരം അജ്ഝാവസതി. സായന്ഹസമയം കാമരാഗപരിയുട്ഠിതേന ചേതസാ അഗാരം അജ്ഝാവസതി. ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ യേഭുയ്യേന കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജതീ’’തി. ചതുത്ഥം.
൫. കോധനസുത്തം
൨൮൪. അഥ ഖോ ആയസ്മാ അനുരുദ്ധോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ അനുരുദ്ധോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഇധാഹം, ഭന്തേ, മാതുഗാമം പസ്സാമി ദിബ്ബേന ചക്ഖുനാ വിസുദ്ധേന അതിക്കന്തമാനുസകേന കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജന്തം. കതീഹി നു ഖോ, ഭന്തേ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജതീ’’തി?
‘‘പഞ്ചഹി ഖോ, അനുരുദ്ധ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജതി. കതമേഹി പഞ്ചഹി? അസ്സദ്ധോ ച ഹോതി, അഹിരികോ ച ഹോതി, അനൊത്തപ്പീ ച ഹോതി, കോധനോ ച ഹോതി, ദുപ്പഞ്ഞോ ച ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, അനുരുദ്ധ, പഞ്ചഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജതീ’’തി. പഞ്ചമം.
൬. ഉപനാഹീസുത്തം
൨൮൫. ‘‘പഞ്ചഹി , അനുരുദ്ധ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജതി. കതമേഹി പഞ്ചഹി? അസ്സദ്ധോ ച ഹോതി, അഹിരികോ ച ഹോതി, അനൊത്തപ്പീ ച ഹോതി, ഉപനാഹീ ച ഹോതി, ദുപ്പഞ്ഞോ ച ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, അനുരുദ്ധ, പഞ്ചഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജതീ’’തി. ഛട്ഠം.
൭. ഇസ്സുകീസുത്തം
൨൮൬. ‘‘പഞ്ചഹി, അനുരുദ്ധ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജതി. കതമേഹി പഞ്ചഹി? അസ്സദ്ധോ ച ഹോതി, അഹിരികോ ച ഹോതി, അനൊത്തപ്പീ ച ഹോതി, ഇസ്സുകീ ച ഹോതി, ദുപ്പഞ്ഞോ ച ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ , അനുരുദ്ധ, പഞ്ചഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജതീ’’തി. സത്തമം.
൮. മച്ഛരീസുത്തം
൨൮൭. ‘‘പഞ്ചഹി, അനുരുദ്ധ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജതി. കതമേഹി പഞ്ചഹി? അസ്സദ്ധോ ച ഹോതി, അഹിരികോ ച ഹോതി, അനൊത്തപ്പീ ച ഹോതി, മച്ഛരീ ച ഹോതി, ദുപ്പഞ്ഞോ ച ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, അനുരുദ്ധ, പഞ്ചഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ…പേ॰… അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജതീ’’തി. അട്ഠമം.
൯. അതിചാരീസുത്തം
൨൮൮. ‘‘പഞ്ചഹി , അനുരുദ്ധ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ…പേ॰… അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജതി. കതമേഹി പഞ്ചഹി? അസ്സദ്ധോ ച ഹോതി, അഹിരികോ ച ഹോതി, അനൊത്തപ്പീ ച ഹോതി, അതിചാരീ ച ഹോതി, ദുപ്പഞ്ഞോ ച ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, അനുരുദ്ധ, പഞ്ചഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ…പേ॰… ഉപപജ്ജതീ’’തി. നവമം.
൧൦. ദുസ്സീലസുത്തം
൨൮൯. ‘‘പഞ്ചഹി, അനുരുദ്ധ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ…പേ॰… നിരയം ഉപപജ്ജതി. കതമേഹി പഞ്ചഹി? അസ്സദ്ധോ ച ഹോതി, അഹിരികോ ച ഹോതി, അനൊത്തപ്പീ ച ഹോതി, ദുസ്സീലോ ച ഹോതി, ദുപ്പഞ്ഞോ ച ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, അനുരുദ്ധ, പഞ്ചഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ…പേ॰… നിരയം ഉപപജ്ജതീ’’തി. ദസമം.
൧൧. അപ്പസ്സുതസുത്തം
൨൯൦. ‘‘പഞ്ചഹി, അനുരുദ്ധ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ…പേ॰… നിരയം ഉപപജ്ജതി . കതമേഹി പഞ്ചഹി? അസ്സദ്ധോ ച ഹോതി, അഹിരികോ ച ഹോതി, അനൊത്തപ്പീ ച ഹോതി, അപ്പസ്സുതോ ച ഹോതി, ദുപ്പഞ്ഞോ ച ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, അനുരുദ്ധ, പഞ്ചഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ…പേ॰… നിരയം ഉപപജ്ജതീ’’തി. ഏകാദസമം.
൧൨. കുസീതസുത്തം
൨൯൧. ‘‘പഞ്ചഹി, അനുരുദ്ധ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ…പേ॰… നിരയം ഉപപജ്ജതി. കതമേഹി പഞ്ചഹി? അസ്സദ്ധോ ച ഹോതി, അഹിരികോ ച ഹോതി, അനൊത്തപ്പീ ച ഹോതി, കുസീതോ ച ഹോതി, ദുപ്പഞ്ഞോ ച ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, അനുരുദ്ധ, പഞ്ചഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ…പേ॰… അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജതീ’’തി. ദ്വാദസമം.
൧൩. മുട്ഠസ്സതിസുത്തം
൨൯൨. ‘‘പഞ്ചഹി , അനുരുദ്ധ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ…പേ॰… നിരയം ഉപപജ്ജതി. കതമേഹി പഞ്ചഹി? അസ്സദ്ധോ ച ഹോതി, അഹിരികോ ച ഹോതി, അനൊത്തപ്പീ ച ഹോതി, മുട്ഠസ്സതി ച ഹോതി, ദുപ്പഞ്ഞോ ച ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, അനുരുദ്ധ, പഞ്ചഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ…പേ॰… നിരയം ഉപപജ്ജതീ’’തി. തേരസമം.
൧൪. പഞ്ചവേരസുത്തം
൨൯൩. ‘‘പഞ്ചഹി, അനുരുദ്ധ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ…പേ॰… നിരയം ഉപപജ്ജതി. കതമേഹി പഞ്ചഹി? പാണാതിപാതീ ച ഹോതി, അദിന്നാദായീ ച ഹോതി, കാമേസുമിച്ഛാചാരീ ച ഹോതി, മുസാവാദീ ച ഹോതി, സുരാമേരയമജ്ജപ്പമാദട്ഠായീ ച ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, അനുരുദ്ധ, പഞ്ചഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജതീ’’തി. ചുദ്ദസമം.
പഠമപെയ്യാലവഗ്ഗോ.
തസ്സുദ്ദാനം –
മാതുഗാമോ പുരിസോ ച, ആവേണികാ തിധമ്മോ ച ദ്വേ മനാപാമനാപാച, ആവേണികാ തീഹി അനുരുദ്ധോ (സബ്ബത്ഥ);
കോധനോ ഉപനാഹീ ച, ഇസ്സുകീ മച്ഛരേന ച;
അതിചാരീ ച ദുസ്സീലോ, അപ്പസ്സുതോ ച കുസീതോ;
മുട്ഠസ്സതി പഞ്ചവേരം, കണ്ഹപക്ഖേ പകാസിതോ.
൨. ദുതിയപെയ്യാലവഗ്ഗോ
൧. അക്കോധനസുത്തം
൨൯൪. അഥ ഖോ ആയസ്മാ അനുരുദ്ധോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ…പേ॰… ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ അനുരുദ്ധോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഇധാഹം, ഭന്തേ, മാതുഗാമം പസ്സാമി ദിബ്ബേന ചക്ഖുനാ വിസുദ്ധേന അതിക്കന്തമാനുസകേന കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം സഗ്ഗം ലോകം ഉപപജ്ജന്തം. കതീഹി നു ഖോ, ഭന്തേ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം സഗ്ഗം ലോകം ഉപപജ്ജതീ’’തി?
‘‘പഞ്ചഹി ഖോ, അനുരുദ്ധ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം സഗ്ഗം ലോകം ഉപപജ്ജതി. കതമേഹി പഞ്ചഹി? സദ്ധോ ച ഹോതി, ഹിരിമാ ച ഹോതി, ഒത്തപ്പീ ച ഹോതി, അക്കോധനോ ച ഹോതി, പഞ്ഞവാ ച ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, അനുരുദ്ധ, പഞ്ചഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം സഗ്ഗം ലോകം ഉപപജ്ജതീ’’തി. പഠമം.
൨. അനുപനാഹീസുത്തം
൨൯൫. ‘‘പഞ്ചഹി, അനുരുദ്ധ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം സഗ്ഗം ലോകം ഉപപജ്ജതി. കതമേഹി പഞ്ചഹി? സദ്ധോ ച ഹോതി, ഹിരിമാ ച ഹോതി, ഒത്തപ്പീ ച ഹോതി, അനുപനാഹീ ച ഹോതി, പഞ്ഞവാ ച ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, അനുരുദ്ധ, പഞ്ചഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം സഗ്ഗം ലോകം ഉപപജ്ജതീ’’തി. ദുതിയം.
൩. അനിസ്സുകീസുത്തം
൨൯൬. ‘‘പഞ്ചഹി, അനുരുദ്ധ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം സഗ്ഗം ലോകം ഉപപജ്ജതി. കതമേഹി പഞ്ചഹി? സദ്ധോ ച ഹോതി, ഹിരിമാ ച ഹോതി, ഒത്തപ്പീ ച ഹോതി, അനിസ്സുകീ ച ഹോതി, പഞ്ഞവാ ച ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, അനുരുദ്ധ, പഞ്ചഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം സഗ്ഗം ലോകം ഉപപജ്ജതീ’’തി. തതിയം.
൪. അമച്ഛരീസുത്തം
൨൯൭. അമച്ഛരീ ച ഹോതി, പഞ്ഞവാ ച ഹോതി…പേ॰…. ചതുത്ഥം.
൫. അനതിചാരീസുത്തം
൨൯൮. അനതിചാരീ ച ഹോതി, പഞ്ഞവാ ച ഹോതി…പേ॰…. പഞ്ചമം.
൬. സുസീലസുത്തം
൨൯൯. സീലവാ ച ഹോതി, പഞ്ഞവാ ച ഹോതി…പേ॰…. ഛട്ഠം.
൭. ബഹുസ്സുതസുത്തം
൩൦൦. ബഹുസ്സുതോ ച ഹോതി, പഞ്ഞവാ ച ഹോതി…പേ॰…. സത്തമം.
൮. ആരദ്ധവീരിയസുത്തം
൩൦൧. ആരദ്ധവീരിയോ ച ഹോതി, പഞ്ഞവാ ച ഹോതി…പേ॰…. അട്ഠമം.
൯. ഉപട്ഠിതസ്സതിസുത്തം
൩൦൨. ‘‘ഉപട്ഠിതസ്സതി ച ഹോതി, പഞ്ഞവാ ച ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, അനുരുദ്ധ, പഞ്ചഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം സഗ്ഗം ലോകം ഉപപജ്ജതീ’’തി. നവമം.
ഇമേ അട്ഠ സുത്തന്തസങ്ഖേപാ.
൧൦. പഞ്ചസീലസുത്തം
൩൦൩. ‘‘പഞ്ചഹി, അനുരുദ്ധ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം സഗ്ഗം ലോകം ഉപപജ്ജതി. കതമേഹി പഞ്ചഹി? പാണാതിപാതാ പടിവിരതോ ച ഹോതി, അദിന്നാദാനാ പടിവിരതോ ച ഹോതി, കാമേസുമിച്ഛാചാരാ പടിവിരതോ ച ഹോതി, മുസാവാദാ പടിവിരതോ ച ഹോതി, സുരാമേരയമജ്ജപ്പമാദട്ഠാനാ പടിവിരതോ ച ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, അനുരുദ്ധ, പഞ്ചഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം സഗ്ഗം ലോകം ഉപപജ്ജതീ’’തി. ദസമം.
ദുതിയപെയ്യാലവഗ്ഗോ.
തസ്സുദ്ദാനം –
ദുതിയേ ച അനുരുദ്ധോ (സബ്ബത്ഥ) അക്കോധനോ, അനുപനാഹീ അനിസ്സുകീ;
അമച്ഛരീ അനതിചാരീ, സീലവാ ച ബഹുസ്സുതോ;
വീരിയം സതി സീലഞ്ച, സുക്കപക്ഖേ പകാസിതോ.
൩. ബലവഗ്ഗോ
൧. വിസാരദസുത്തം
൩൦൪. ‘‘പഞ്ചിമാനി , ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമസ്സ ബലാനി. കതമാനി പഞ്ച? രൂപബലം, ഭോഗബലം, ഞാതിബലം, പുത്തബലം, സീലബലം – ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച മാതുഗാമസ്സ ബലാനി. ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹി ബലേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ വിസാരദോ അഗാരം അജ്ഝാവസതീ’’തി. പഠമം.
൨. പസയ്ഹസുത്തം
൩൦൫. ‘‘പഞ്ചിമാനി, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമസ്സ ബലാനി. കതമാനി പഞ്ച? രൂപബലം, ഭോഗബലം, ഞാതിബലം, പുത്തബലം, സീലബലം – ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച മാതുഗാമസ്സ ബലാനി. ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹി ബലേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ സാമികം പസയ്ഹ അഗാരം അജ്ഝാവസതീ’’തി. ദുതിയം.
൩. അഭിഭുയ്യസുത്തം
൩൦൬. ‘‘പഞ്ചിമാനി, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമസ്സ ബലാനി. കതമാനി പഞ്ച? രൂപബലം, ഭോഗബലം, ഞാതിബലം, പുത്തബലം, സീലബലം – ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച മാതുഗാമസ്സ ബലാനി. ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹി ബലേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ സാമികം അഭിഭുയ്യ വത്തതീ’’തി. തതിയം.
൪. ഏകസുത്തം
൩൦൭. ‘‘ഏകേന ച ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ബലേന സമന്നാഗതോ പുരിസോ മാതുഗാമം അഭിഭുയ്യ വത്തതി. കതമേന ഏകേന ബലേന? ഇസ്സരിയബലേന അഭിഭൂതം മാതുഗാമം നേവ രൂപബലം തായതി, ന ഭോഗബലം തായതി, ന ഞാതിബലം തായതി, ന പുത്തബലം തായതി, ന സീലബലം തായതീ’’തി. ചതുത്ഥം.
൫. അങ്ഗസുത്തം
൩൦൮. ‘‘പഞ്ചിമാനി , ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമസ്സ ബലാനി. കതമാനി പഞ്ച? രൂപബലം, ഭോഗബലം, ഞാതിബലം, പുത്തബലം, സീലബലം. രൂപബലേന ച, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന ച ഭോഗബലേന – ഏവം സോ തേനങ്ഗേന അപരിപൂരോ ഹോതി. യതോ ച ഖോ, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ രൂപബലേന ച സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഭോഗബലേന ച – ഏവം സോ തേനങ്ഗേന പരിപൂരോ ഹോതി. രൂപബലേന ച, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഭോഗബലേന ച, ന ച ഞാതിബലേന – ഏവം സോ തേനങ്ഗേന അപരിപൂരോ ഹോതി. യതോ ച ഖോ, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ രൂപബലേന ച സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഭോഗബലേന ച, ഞാതിബലേന ച – ഏവം സോ തേനങ്ഗേന പരിപൂരോ ഹോതി. രൂപബലേന ച, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഭോഗബലേന ച, ഞാതിബലേന ച, ന ച പുത്തബലേന – ഏവം സോ തേനങ്ഗേന അപരിപൂരോ ഹോതി. യതോ ച ഖോ, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ രൂപബലേന ച സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഭോഗബലേന ച, ഞാതിബലേന ച, പുത്തബലേന ച – ഏവം സോ തേനങ്ഗേന പരിപൂരോ ഹോതി. രൂപബലേന ച, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഭോഗബലേന ച, ഞാതിബലേന ച, പുത്തബലേന ച, ന ച സീലബലേന – ഏവം സോ തേനങ്ഗേന അപരിപൂരോ ഹോതി. യതോ ച ഖോ, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ രൂപബലേന ച സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഭോഗബലേന ച, ഞാതിബലേന ച, പുത്തബലേന ച, സീലബലേന ച – ഏവം സോ തേനങ്ഗേന പരിപൂരോ ഹോതി. ഇമാനി ഖോ , ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച മാതുഗാമസ്സ ബലാനീ’’തി. പഞ്ചമം.
൬. നാസെന്തിസുത്തം
൩൦൯. ‘‘പഞ്ചിമാനി, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമസ്സ ബലാനി. കതമാനി പഞ്ച? രൂപബലം, ഭോഗബലം, ഞാതിബലം, പുത്തബലം, സീലബലം. രൂപബലേന ച, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന ച സീലബലേന, നാസെന്തേവ നം, കുലേ ന വാസെന്തി. രൂപബലേന ച, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഭോഗബലേന ച, ന ച സീലബലേന, നാസെന്തേവ നം, കുലേ ന വാസെന്തി. രൂപബലേന ച, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഭോഗബലേന ച, ഞാതിബലേന ച, ന ച സീലബലേന, നാസെന്തേവ നം, കുലേ ന വാസെന്തി. രൂപബലേന ച, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഭോഗബലേന ച, ഞാതിബലേന ച , പുത്തബലേന ച, ന ച സീലബലേന, നാസെന്തേവ നം, കുലേ ന വാസെന്തി. സീലബലേന ച, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന ച രൂപബലേന, വാസെന്തേവ നം, കുലേ ന നാസെന്തി. സീലബലേന ച, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന ച ഭോഗബലേന, വാസെന്തേവ നം, കുലേ ന നാസെന്തി. സീലബലേന ച, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന ച ഞാതിബലേന, വാസെന്തേവ നം, കുലേ ന നാസെന്തി. സീലബലേന ച, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ സമന്നാഗതോ ഹോതി, ന ച പുത്തബലേന, വാസെന്തേവ നം, കുലേ ന നാസെന്തി. ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച മാതുഗാമസ്സ ബലാനീ’’തി. ഛട്ഠം.
൭. ഹേതുസുത്തം
൩൧൦. ‘‘പഞ്ചിമാനി , ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമസ്സ ബലാനി. കതമാനി പഞ്ച? രൂപബലം, ഭോഗബലം, ഞാതിബലം, പുത്തബലം, സീലബലം. ന, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ രൂപബലഹേതു വാ ഭോഗബലഹേതു വാ ഞാതിബലഹേതു വാ പുത്തബലഹേതു വാ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം സഗ്ഗം ലോകം ഉപപജ്ജതി. സീലബലഹേതു ഖോ, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം സഗ്ഗം ലോകം ഉപപജ്ജതി. ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച മാതുഗാമസ്സ ബലാനീ’’തി. സത്തമം.
൮. ഠാനസുത്തം
൩൧൧. ‘‘പഞ്ചിമാനി , ഭിക്ഖവേ, ഠാനാനി ദുല്ലഭാനി അകതപുഞ്ഞേന മാതുഗാമേന. കതമാനി പഞ്ച? പതിരൂപേ കുലേ ജായെയ്യന്തി – ഇദം, ഭിക്ഖവേ, പഠമം ഠാനം ദുല്ലഭം അകതപുഞ്ഞേന മാതുഗാമേന. പതിരൂപേ കുലേ ജായിത്വാ പതിരൂപം കുലം ഗച്ഛെയ്യന്തി – ഇദം, ഭിക്ഖവേ, ദുതിയം ഠാനം ദുല്ലഭം അകതപുഞ്ഞേന മാതുഗാമേന. പതിരൂപേ കുലേ ജായിത്വാ, പതിരൂപം കുലം ഗന്ത്വാ, അസപത്തി അഗാരം അജ്ഝാവസെയ്യന്തി – ഇദം, ഭിക്ഖവേ, തതിയം ഠാനം ദുല്ലഭം അകതപുഞ്ഞേന മാതുഗാമേന. പതിരൂപേ കുലേ ജായിത്വാ, പതിരൂപം കുലം ഗന്ത്വാ, അസപത്തി അഗാരം അജ്ഝാവസന്തീ പുത്തവതീ അസ്സന്തി – ഇദം, ഭിക്ഖവേ, ചതുത്ഥം ഠാനം ദുല്ലഭം അകതപുഞ്ഞേന മാതുഗാമേന. പതിരൂപേ കുലേ ജായിത്വാ, പതിരൂപം കുലം ഗന്ത്വാ, അസപത്തി അഗാരം അജ്ഝാവസന്തീ പുത്തവതീ സമാനാ സാമികം അഭിഭുയ്യ വത്തെയ്യന്തി – ഇദം, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചമം ഠാനം ദുല്ലഭം അകതപുഞ്ഞേന മാതുഗാമേന . ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച ഠാനാനി ദുല്ലഭാനി അകതപുഞ്ഞേന മാതുഗാമേനാതി.
‘‘പഞ്ചിമാനി, ഭിക്ഖവേ, ഠാനാനി സുലഭാനി കതപുഞ്ഞേന മാതുഗാമേന. കതമാനി പഞ്ച? പതിരൂപേ കുലേ ജായെയ്യന്തി – ഇദം, ഭിക്ഖവേ, പഠമം ഠാനം സുലഭം കതപുഞ്ഞേന മാതുഗാമേന. പതിരൂപേ കുലേ ജായിത്വാ പതിരൂപം കുലം ഗച്ഛെയ്യന്തി – ഇദം, ഭിക്ഖവേ, ദുതിയം ഠാനം സുലഭം കതപുഞ്ഞേന മാതുഗാമേന. പതിരൂപേ കുലേ ജായിത്വാ പതിരൂപം കുലം ഗന്ത്വാ അസപത്തി അഗാരം അജ്ഝാവസെയ്യന്തി – ഇദം, ഭിക്ഖവേ, തതിയം ഠാനം സുലഭം കതപുഞ്ഞേന മാതുഗാമേന. പതിരൂപേ കുലേ ജായിത്വാ പതിരൂപം കുലം ഗന്ത്വാ അസപത്തി അഗാരം അജ്ഝാവസന്തീ പുത്തവതീ അസ്സന്തി – ഇദം, ഭിക്ഖവേ, ചതുത്ഥം ഠാനം സുലഭം കതപുഞ്ഞേന മാതുഗാമേന. പതിരൂപേ കുലേ ജായിത്വാ പതിരൂപം കുലം ഗന്ത്വാ അസപത്തി അഗാരം അജ്ഝാവസന്തീ പുത്തവതീ സമാനാ സാമികം അഭിഭുയ്യ വത്തെയ്യന്തി – ഇദം, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചമം ഠാനം സുലഭം കതപുഞ്ഞേന മാതുഗാമേന. ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച ഠാനാനി സുലഭാനി കതപുഞ്ഞേന മാതുഗാമേനാ’’തി. അട്ഠമം.
൯. പഞ്ചസീലവിസാരദസുത്തം
൩൧൨. ‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ വിസാരദോ അഗാരം അജ്ഝാവസതി. കതമേഹി പഞ്ചഹി? പാണാതിപാതാ പടിവിരതോ ച ഹോതി, അദിന്നാദാനാ പടിവിരതോ ച ഹോതി, കാമേസുമിച്ഛാചാരാ പടിവിരതോ ച ഹോതി, മുസാവാദാ പടിവിരതോ ച ഹോതി , സുരാമേരയമജ്ജപ്പമാദട്ഠാനാ പടിവിരതോ ച ഹോതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ മാതുഗാമോ വിസാരദോ അഗാരം അജ്ഝാവസതീ’’തി. നവമം.
൧൦. വഡ്ഢീസുത്തം
൩൧൩. ‘‘പഞ്ചഹി, ഭിക്ഖവേ, വഡ്ഢീഹി വഡ്ഢമാനാ അരിയസാവികാ അരിയായ വഡ്ഢിയാ വഡ്ഢതി സാരാദായിനീ ച ഹോതി വരാദായിനീ ച കായസ്സ. കതമേഹി പഞ്ചഹി? സദ്ധായ വഡ്ഢതി, സീലേന വഡ്ഢതി, സുതേന വഡ്ഢതി, ചാഗേന വഡ്ഢതി, പഞ്ഞായ വഡ്ഢതി – ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹി വഡ്ഢീഹി വഡ്ഢമാനാ അരിയസാവികാ അരിയായ വഡ്ഢിയാ വഡ്ഢതി, സാരാദായിനീ ച ഹോതി, വരാദായിനീ ച കായസ്സാ’’തി.
‘‘സദ്ധായ സീലേന ച യാധ വഡ്ഢതി,
പഞ്ഞായ ചാഗേന സുതേന ചൂഭയം;
സാ താദിസീ സീലവതീ ഉപാസികാ,
ആദീയതി സാരമിധേവ അത്തനോ’’തി. ദസമം;
ബലവഗ്ഗോ തതിയോ.
തസ്സുദ്ദാനം –
വിസാരദാ പസയ്ഹ അഭിഭുയ്യ, ഏകം അങ്ഗേന പഞ്ചമം;
നാസെന്തി ഹേതു ഠാനഞ്ച, വിസാരദോ വഡ്ഢിനാ ദസാതി.
മാതുഗാമസംയുത്തം സമത്തം.