(൧൨) ൨. ആപായികവഗ്ഗോ
൧. ആപായികസുത്തം
൧൧൪. ‘‘തയോമേ
൨. ദുല്ലഭസുത്തം
൧൧൫. ‘‘തിണ്ണം, ഭിക്ഖവേ, പാതുഭാവോ ദുല്ലഭോ ലോകസ്മിം. കതമേസം തിണ്ണം? തഥാഗതസ്സ, ഭിക്ഖവേ, അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ പാതുഭാവോ ദുല്ലഭോ ലോകസ്മിം, തഥാഗതപ്പവേദിതസ്സ ധമ്മവിനയസ്സ ദേസേതാ പുഗ്ഗലോ ദുല്ലഭോ ലോകസ്മിം, കതഞ്ഞൂ കതവേദീ പുഗ്ഗലോ ദുല്ലഭോ ലോകസ്മിം. ഇമേസം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിണ്ണം പാതുഭാവോ ദുല്ലഭോ ലോകസ്മി’’ന്തി. ദുതിയം.
൩. അപ്പമെയ്യസുത്തം
൧൧൬. ‘‘തയോമേ, ഭിക്ഖവേ, പുഗ്ഗലാ സന്തോ സംവിജ്ജമാനാ ലോകസ്മിം. കതമേ തയോ? സുപ്പമെയ്യോ, ദുപ്പമെയ്യോ, അപ്പമെയ്യോ. കതമോ ച, ഭിക്ഖവേ, പുഗ്ഗലോ സുപ്പമെയ്യോ? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ പുഗ്ഗലോ ഉദ്ധതോ ഹോതി ഉന്നളോ ചപലോ മുഖരോ വികിണ്ണവാചോ മുട്ഠസ്സതി അസമ്പജാനോ അസമാഹിതോ വിബ്ഭന്തചിത്തോ പാകതിന്ദ്രിയോ. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, പുഗ്ഗലോ സുപ്പമെയ്യോ.
‘‘കതമോ
‘‘കതമോ ച, ഭിക്ഖവേ, പുഗ്ഗലോ അപ്പമെയ്യോ? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അരഹം ഹോതി ഖീണാസവോ. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, പുഗ്ഗലോ അപ്പമെയ്യോ. ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തയോ പുഗ്ഗലാ സന്തോ സംവിജ്ജമാനാ ലോകസ്മി’’ന്തി. തതിയം.
൪. ആനെഞ്ജസുത്തം
൧൧൭. ‘‘തയോമേ
‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ സബ്ബസോ ആകാസാനഞ്ചായതനം സമതിക്കമ്മ ‘അനന്തം വിഞ്ഞാണ’ന്തി വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. സോ തദസ്സാദേതി തം
‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ സബ്ബസോ വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനം സമതിക്കമ്മ ‘നത്ഥി കിഞ്ചീ’തി ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. സോ തദസ്സാദേതി തം നികാമേതി തേന ച വിത്തിം ആപജ്ജതി, തത്ര ഠിതോ തദധിമുത്തോ തബ്ബഹുലവിഹാരീ അപരിഹീനോ കാലം കുരുമാനോ ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനൂപഗാനം ദേവാനം സഹബ്യതം ഉപപജ്ജതി. ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനൂപഗാനം, ഭിക്ഖവേ, ദേവാനം സട്ഠി കപ്പസഹസ്സാനി ആയുപ്പമാണം. തത്ഥ പുഥുജ്ജനോ യാവതായുകം ഠത്വാ യാവതകം തേസം ദേവാനം ആയുപ്പമാണം തം സബ്ബം ഖേപെത്വാ നിരയമ്പി ഗച്ഛതി തിരച്ഛാനയോനിമ്പി ഗച്ഛതി പെത്തിവിസയമ്പി ഗച്ഛതി. ഭഗവതോ പന സാവകോ തത്ഥ യാവതായുകം ഠത്വാ യാവതകം തേസം ദേവാനം ആയുപ്പമാണം തം സബ്ബം ഖേപെത്വാ തസ്മിംയേവ ഭവേ പരിനിബ്ബായതി. അയം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, വിസേസോ
൫. വിപത്തിസമ്പദാസുത്തം
൧൧൮. ‘‘തിസ്സോ ഇമാ, ഭിക്ഖവേ, വിപത്തിയോ. കതമാ തിസ്സോ? സീലവിപത്തി, ചിത്തവിപത്തി, ദിട്ഠിവിപത്തി. കതമാ ച, ഭിക്ഖവേ, സീലവിപത്തി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ പാണാതിപാതീ ഹോതി, അദിന്നാദായീ ഹോതി, കാമേസുമിച്ഛാചാരീ ഹോതി, മുസാവാദീ ഹോതി, പിസുണവാചോ ഹോതി, ഫരുസവാചോ ഹോതി, സമ്ഫപ്പലാപീ ഹോതി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, സീലവിപത്തി.
‘‘കതമാ ച, ഭിക്ഖവേ, ചിത്തവിപത്തി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ അഭിജ്ഝാലു ഹോതി ബ്യാപന്നചിത്തോ. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ചിത്തവിപത്തി.
‘‘കതമാ
‘‘തിസ്സോ ഇമാ, ഭിക്ഖവേ, സമ്പദാ. കതമാ തിസ്സോ? സീലസമ്പദാ, ചിത്തസമ്പദാ, ദിട്ഠിസമ്പദാ. കതമാ ച, ഭിക്ഖവേ, സീലസമ്പദാ? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ പാണാതിപാതാ പടിവിരതോ ഹോതി, അദിന്നാദാനാ പടിവിരതോ ഹോതി, കാമേസുമിച്ഛാചാരാ പടിവിരതോ ഹോതി, മുസാവാദാ പടിവിരതോ ഹോതി, പിസുണായ വാചായ പടിവിരതോ ഹോതി, ഫരുസായ വാചായ പടിവിരതോ ഹോതി, സമ്ഫപ്പലാപാ പടിവിരതോ ഹോതി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, സീലസമ്പദാ.
‘‘കതമാ ച, ഭിക്ഖവേ, ചിത്തസമ്പദാ? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ അനഭിജ്ഝാലു ഹോതി അബ്യാപന്നചിത്തോ. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ചിത്തസമ്പദാ.
‘‘കതമാ ച, ഭിക്ഖവേ, ദിട്ഠിസമ്പദാ? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ സമ്മാദിട്ഠികോ ഹോതി അവിപരീതദസ്സനോ – ‘അത്ഥി ദിന്നം, അത്ഥി യിട്ഠം, അത്ഥി ഹുതം, അത്ഥി സുകതദുക്കടാനം കമ്മാനം ഫലം വിപാകോ, അത്ഥി അയം ലോകോ, അത്ഥി പരോ ലോകോ, അത്ഥി മാതാ, അത്ഥി പിതാ, അത്ഥി സത്താ ഓപപാതികാ, അത്ഥി ലോകേ സമണബ്രാഹ്മണാ സമ്മഗ്ഗതാ സമ്മാപടിപന്നാ യേ ഇമഞ്ച ലോകം പരഞ്ച ലോകം സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ പവേദെന്തീ’തി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ദിട്ഠിസമ്പദാ. സീലസമ്പദാഹേതു
൬. അപണ്ണകസുത്തം
൧൧൯. ‘‘തിസ്സോ ഇമാ, ഭിക്ഖവേ, വിപത്തിയോ. കതമാ തിസ്സോ? സീലവിപത്തി, ചിത്തവിപത്തി, ദിട്ഠിവിപത്തി. കതമാ ച, ഭിക്ഖവേ, സീലവിപത്തി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ പാണാതിപാതീ ഹോതി…പേ॰… സമ്ഫപ്പലാപീ ഹോതി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, സീലവിപത്തി.
‘‘കതമാ ച, ഭിക്ഖവേ, ചിത്തവിപത്തി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ അഭിജ്ഝാലു ഹോതി ബ്യാപന്നചിത്തോ. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ചിത്തവിപത്തി.
‘‘കതമാ ച, ഭിക്ഖവേ, ദിട്ഠിവിപത്തി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ മിച്ഛാദിട്ഠികോ ഹോതി വിപരീതദസ്സനോ – ‘നത്ഥി ദിന്നം, നത്ഥി യിട്ഠം…പേ॰… യേ ഇമഞ്ച ലോകം പരഞ്ച ലോകം സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ പവേദെന്തീ’തി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ദിട്ഠിവിപത്തി. സീലവിപത്തിഹേതു വാ, ഭിക്ഖവേ…പേ॰… ദിട്ഠിവിപത്തിഹേതു വാ, ഭിക്ഖവേ, സത്താ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജന്തി. സെയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, അപണ്ണകോ മണി ഉദ്ധം ഖിത്തോ യേന യേനേവ പതിട്ഠാതി സുപ്പതിട്ഠിതംയേവ പതിട്ഠാതി; ഏവമേവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സീലവിപത്തിഹേതു വാ സത്താ…പേ॰… ഉപപജ്ജന്തി. ഇമാ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തിസ്സോ വിപത്തിയോതി.
‘‘തിസ്സോ ഇമാ, ഭിക്ഖവേ, സമ്പദാ. കതമാ തിസ്സോ? സീലസമ്പദാ, ചിത്തസമ്പദാ, ദിട്ഠിസമ്പദാ
‘‘കതമാ ച, ഭിക്ഖവേ, ചിത്തസമ്പദാ? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ അനഭിജ്ഝാലു ഹോതി അബ്യാപന്നചിത്തോ. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ചിത്തസമ്പദാ.
‘‘കതമാ ച, ഭിക്ഖവേ, ദിട്ഠിസമ്പദാ? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ സമ്മാദിട്ഠികോ ഹോതി അവിപരീതദസ്സനോ – ‘അത്ഥി ദിന്നം, അത്ഥി യിട്ഠം…പേ॰… യേ ഇമഞ്ച ലോകം പരഞ്ച ലോകം സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ പവേദെന്തീ’തി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ദിട്ഠിസമ്പദാ. സീലസമ്പദാഹേതു വാ
൭. കമ്മന്തസുത്തം
൧൨൦. ‘‘തിസ്സോ ഇമാ, ഭിക്ഖവേ, വിപത്തിയോ. കതമാ തിസ്സോ? കമ്മന്തവിപത്തി, ആജീവവിപത്തി, ദിട്ഠിവിപത്തി. കതമാ ച, ഭിക്ഖവേ, കമ്മന്തവിപത്തി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ പാണാതിപാതീ ഹോതി…പേ॰… സമ്ഫപ്പലാപീ ഹോതി
‘‘കതമാ ച, ഭിക്ഖവേ, ആജീവവിപത്തി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ മിച്ഛാആജീവോ ഹോതി, മിച്ഛാആജീവേന ജീവികം
‘‘കതമാ ച, ഭിക്ഖവേ, ദിട്ഠിവിപത്തി? ഇധ
‘‘തിസ്സോ ഇമാ, ഭിക്ഖവേ, സമ്പദാ. കതമാ തിസ്സോ? കമ്മന്തസമ്പദാ, ആജീവസമ്പദാ, ദിട്ഠിസമ്പദാ. കതമാ ച, ഭിക്ഖവേ, കമ്മന്തസമ്പദാ? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ പാണാതിപാതാ പടിവിരതോ ഹോതി…പേ॰… സമ്ഫപ്പലാപാ പടിവിരതോ ഹോതി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, കമ്മന്തസമ്പദാ.
‘‘കതമാ
‘‘കതമാ ച, ഭിക്ഖവേ, ദിട്ഠിസമ്പദാ? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ സമ്മാദിട്ഠികോ ഹോതി അവിപരീതദസ്സനോ – ‘അത്ഥി ദിന്നം, അത്ഥി യിട്ഠം…പേ॰… യേ ഇമഞ്ച ലോകം പരഞ്ച
൮. പഠമസോചെയ്യസുത്തം
൧൨൧. ‘‘തീണിമാനി, ഭിക്ഖവേ, സോചെയ്യാനി. കതമാനി തീണി? കായസോചെയ്യം, വചീസോചെയ്യം, മനോസോചെയ്യം. കതമഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, കായസോചെയ്യം? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ പാണാതിപാതാ പടിവിരതോ ഹോതി, അദിന്നാദാനാ പടിവിരതോ
‘‘കതമഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, വചീസോചെയ്യം? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ മുസാവാദാ പടിവിരതോ ഹോതി, പിസുണായ വാചായ പടിവിരതോ ഹോതി, ഫരുസായ വാചായ പടിവിരതോ ഹോതി, സമ്ഫപ്പലാപാ പടിവിരതോ ഹോതി. ഇദം വുച്ചതി ഭിക്ഖവേ, വചീസോചെയ്യം.
‘‘കതമഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, മനോസോചെയ്യം? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചോ അനഭിജ്ഝാലു ഹോതി അബ്യാപന്നചിത്തോ സമ്മാദിട്ഠികോ. ഇദം
൯. ദുതിയസോചെയ്യസുത്തം
൧൨൨. ‘‘തീണിമാനി, ഭിക്ഖവേ, സോചെയ്യാനി. കതമാനി തീണി? കായസോചെയ്യം, വചീസോചെയ്യം, മനോസോചെയ്യം. കതമഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, കായസോചെയ്യം? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പാണാതിപാതാ
‘‘കതമഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, വചീസോചെയ്യം? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു മുസാവാദാ പടിവിരതോ ഹോതി, പിസുണായ വാചായ പടിവിരതോ ഹോതി, ഫരുസായ വാചായ പടിവിരതോ ഹോതി, സമ്ഫപ്പലാപാ പടിവിരതോ ഹോതി. ഇദം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, വചീസോചെയ്യം.
‘‘കതമഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, മനോസോചെയ്യം? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സന്തം വാ അജ്ഝത്തം കാമച്ഛന്ദം – ‘അത്ഥി മേ അജ്ഝത്തം കാമച്ഛന്ദോ’തി പജാനാതി; അസന്തം വാ അജ്ഝത്തം കാമച്ഛന്ദം – ‘നത്ഥി മേ അജ്ഝത്തം കാമച്ഛന്ദോ’തി പജാനാതി; യഥാ ച അനുപ്പന്നസ്സ കാമച്ഛന്ദസ്സ
സുചിം സോചെയ്യസമ്പന്നം, ആഹു നിന്ഹാതപാപക’’ന്തി. നവമം;
൧൦. മോനെയ്യസുത്തം
൧൨൩. ‘‘തീണിമാനി, ഭിക്ഖവേ, മോനെയ്യാനി. കതമാനി തീണി? കായമോനെയ്യം, വചീമോനെയ്യം, മനോമോനെയ്യം. കതമഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, കായമോനെയ്യം
‘‘കതമഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, വചീമോനെയ്യം? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു മുസാവാദാ പടിവിരതോ ഹോതി, പിസുണായ വാചായ പടിവിരതോ ഹോതി, ഫരുസായ വാചായ പടിവിരതോ ഹോതി, സമ്ഫപ്പലാപാ പടിവിരതോ ഹോതി. ഇദം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, വചീമോനെയ്യം.
‘‘കതമഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, മനോമോനെയ്യം? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ആസവാനം ഖയാ അനാസവം ചേതോവിമുത്തിം പഞ്ഞാവിമുത്തിം ദിട്ഠേവ ധമ്മേ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. ഇദം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, മനോമോനെയ്യം. ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീണി മോനെയ്യാനീ’’തി.
‘‘കായമുനിം വചീമുനിം, ചേതോമുനിം അനാസവം;
മുനിം മോനെയ്യസമ്പന്നം, ആഹു സബ്ബപ്പഹായിന’’ന്തി. ദസമം;
ആപായികവഗ്ഗോ ദ്വാദസമോ.
തസ്സുദ്ദാനം –
ആപായികോ
അപണ്ണകോ ച കമ്മന്തോ, ദ്വേ സോചെയ്യാനി മോനെയ്യന്തി.