(൬) ൧. നീവരണവഗ്ഗോ
൧. ആവരണസുത്തവണ്ണനാ
൫൧. ദുതിയസ്സ ആവരണാ. നീവരണവസേന നീവരണാ. ചേതോ അജ്ഝാരുഹന്തീതി ചേതസോ അജ്ഝാരുഹാ. വിപസ്സനാപഞ്ഞഞ്ച മഗ്ഗപഞ്ഞഞ്ച ഉപ്പത്തിനിവാരണട്ഠേന ദുബ്ബലം കരൊന്തീതി പഞ്ഞായ ദുബ്ബലീകരണാ. യാ വാ ഏതേഹി സദ്ധിം വോകിണ്ണാ പഞ്ഞാ ഉപ്പജ്ജതി, തം ദുബ്ബലം കരൊന്തീതിപി പഞ്ഞായ ദുബ്ബലീകരണാ. അബലായാതി പഞ്ചനീവരണപരിയോനദ്ധത്താ അപഗതബലായ. ഉത്തരി വാ മനുസ്സധമ്മാ അലമരിയഞാണദസ്സനവിസേസന്തി ദസകുസലകമ്മപഥസങ്ഖാതാ മനുസ്സധമ്മാ ഉത്തരി അരിയഭാവം കാതും സമത്ഥം ഞാണദസ്സനവിസേസം. ഹാരഹാരിനീതി ഹരിതബ്ബം ഹരിതും സമത്ഥാ. നങ്ഗലമുഖാനീതി മാതികാമുഖാനി. താനി ഹി നങ്ഗലസരിക്ഖകത്താ നങ്ഗലേഹി ച ഖതത്താ നങ്ഗലമുഖാനീതി വുച്ചന്തി.
ഏവമേവ ഖോതി എത്ഥ സോതം വിയ വിപസ്സനാഞാണം ദട്ഠബ്ബം, ഉഭതോ നങ്ഗലമുഖാനം വിവരണകാലോ വിയ ഛസു ദ്വാരേസു സംവരസ്സ വിസ്സട്ഠകാലോ, മജ്ഝേനദിയാ രുക്ഖപാദേ കൊട്ടെത്വാ പലാലതിണമത്തികാഹി ആവരണേ കതേ ഉദകസ്സ വിക്ഖിത്തവിസടബ്യാദിണ്ണകാലോ വിയ പഞ്ചഹി നീവരണേഹി പരിയോനദ്ധകാലോ, ഏവം ആവരണേ കതേ വിഹതവേഗസ്സ ഉദകസ്സ തിണപലാലാദീനി
൩. പധാനിയങ്ഗസുത്തവണ്ണനാ
൫൩. തതിയേ പധാനിയങ്ഗാനീതി പധാനം വുച്ചതി പദഹനഭാവോ, പധാനമസ്സ അത്ഥീതി പധാനിയോ, പധാനിയസ്സ ഭിക്ഖുനോ അങ്ഗാനീതി പധാനിയങ്ഗാനി. സദ്ധോതി സദ്ധായ സമന്നാഗതോ. സദ്ധാ പനേസാ ആഗമസദ്ധാ അധിഗമസദ്ധാ ഓകപ്പനസദ്ധാ പസാദസദ്ധാതി ചതുബ്ബിധാ. തത്ഥ സബ്ബഞ്ഞുബോധിസത്താനം സദ്ധാ, അഭിനീഹാരതോ പട്ഠായ ആഗതത്താ ആഗമസദ്ധാ നാമ. അരിയസാവകാനം അധിഗമസദ്ധാ നാമ. ബുദ്ധോ ധമ്മോ സങ്ഘോതി വുത്തേ അചലഭാവേന ഓകപ്പനം ഓകപ്പനസദ്ധാ നാമ. പസാദുപ്പത്തി പസാദസദ്ധാ നാമ. ഇധ ഓകപ്പനസദ്ധാ അധിപ്പേതാ. ബോധിന്തി ചതുമഗ്ഗഞാണം. തം സുപ്പടിവിദ്ധം തഥാഗതേനാതി സദ്ദഹതി. ദേസനാസീസമേവ ചേതം, ഇമിനാ പന അങ്ഗേന തീസുപി രതനേസു സദ്ധാ അധിപ്പേതാ. യസ്സ ഹി ബുദ്ധാദീസു പസാദോ ബലവാ, തസ്സ പധാനവീരിയം ഇജ്ഝതി.
അപ്പാബാധോതി അരോഗോ. അപ്പാതങ്കോതി നിദ്ദുക്ഖോ. സമവേപാകിനിയാതി സമവിപാകിനിയാ. ഗഹണിയാതി കമ്മജതേജോധാതുയാ. നാതിസീതായ നാച്ചുണ്ഹായാതി അതിസീതലഗ്ഗഹണികോ ഹി സീതഭീരുകോ ഹോതി, അച്ചുണ്ഹഗ്ഗഹണികോ ഉണ്ഹഭീരുകോ, തേസം പധാനം ന ഇജ്ഝതി, മജ്ഝിമഗ്ഗഹണികസ്സ ഇജ്ഝതി. തേനാഹ – മജ്ഝിമായ പധാനക്ഖമായാതി. യഥാഭൂതം അത്താനം ആവികത്താതി യഥാഭൂതം അത്തനോ അഗുണം പകാസേതാ. ഉദയത്ഥഗാമിനിയാതി ഉദയഞ്ച അത്ഥഞ്ച ഗന്തും പരിച്ഛിന്ദിതും സമത്ഥായ. ഏതേന പഞ്ഞാസലക്ഖണപരിഗ്ഗാഹകം ഉദയബ്ബയഞാണം വുത്തം. അരിയായാതി പരിസുദ്ധായ. നിബ്ബേധികായാതി അനിബ്ബിദ്ധപുബ്ബേ ലോഭക്ഖന്ധാദയോ നിബ്ബിജ്ഝിതും സമത്ഥായ. സമ്മാ ദുക്ഖക്ഖയഗാമിനിയാതി തദങ്ഗവസേന കിലേസാനം പഹീനത്താ യം ദുക്ഖം ഖീയതി, തസ്സ ദുക്ഖസ്സ ഖയഗാമിനിയാ. ഇതി സബ്ബേഹിപി ഇമേഹി പദേഹി വിപസ്സനാപഞ്ഞാവ കഥിതാ. ദുപ്പഞ്ഞസ്സ ഹി പധാനം ന ഇജ്ഝതി.
൪. സമയസുത്തവണ്ണനാ
൫൪. ചതുത്ഥേ പധാനായാതി വീരിയകരണത്ഥായ. ന സുകരം ഉഞ്ഛേന പഗ്ഗഹേന യാപേതുന്തി ന സക്കാ ഹോതി പത്തം ഗഹെത്വാ ഉഞ്ഛാചരിയായ യാപേതും. ഇമസ്മിമ്പി സുത്തേ വട്ടവിവട്ടമേവ കഥിതം.
൫. മാതാപുത്തസുത്തവണ്ണനാ
൫൫. പഞ്ചമേ പരിയാദായ തിട്ഠതീതി പരിയാദിയിത്വാ ഗഹെത്വാ ഖേപെത്വാ തിട്ഠതി. ഉഗ്ഘാതിതാതി ഉദ്ധുമാതാ.
അസിഹത്ഥേനാതി സീസച്ഛേദനത്ഥായ അസിം ആദായ ആഗതേനാപി. പിസാചേനാതി ഖാദിതും ആഗതയക്ഖേനാപി. ആസീദേതി ഘട്ടെയ്യ. മഞ്ജുനാതി മുദുകേന. കാമോഘവുള്ഹാനന്തി കാമോഘേന വുള്ഹാനം കഡ്ഢിതാനം. കാലം ഗതി ഭവാഭവന്തി പുരക്ഖതാതി പുരേചാരികാ പുരതോ ഗതായേവ. യേ ച കാമേ പരിഞ്ഞായാതി യേ പണ്ഡിതാ ദുവിധേപി കാമേ തീഹി പരിഞ്ഞാഹി പരിജാനിത്വാ. ചരന്തി അകുതോഭയാതി ഖീണാസവാനം കുതോചി ഭയം നാമ നത്ഥി, തസ്മാ തേ അകുതോഭയാ ഹുത്വാ ചരന്തി. പാരങ്ഗതാതി പാരം വുച്ചതി നിബ്ബാനം, തം ഉപഗതാ, സച്ഛികത്വാ ഠിതാതി അത്ഥോ. ആസവക്ഖയന്തി അരഹത്തം. ഇമസ്മിം സുത്തേ വട്ടമേവ കഥെത്വാ ഗാഥാസു വട്ടവിവട്ടം കഥിതം.
൬. ഉപജ്ഝായസുത്തവണ്ണനാ
൫൬. ഛട്ഠേ മധുരകജാതോതി സഞ്ജാതഗരുഭാവോ. ദിസാ ച മേ ന പക്ഖായന്തീതി ചതസ്സോ ദിസാ ച അനുദിസാ ച മയ്ഹം ന ഉപട്ഠഹന്തീതി വദതി. ധമ്മാ ച മം നപ്പടിഭന്തീതി സമഥവിപസ്സനാധമ്മാപി മേ ന ഉപട്ഠഹന്തി. അനഭിരതോ ച ബ്രഹ്മചരിയം ചരാമീതി ഉക്കണ്ഠിതോ ഹുത്വാ ബ്രഹ്മചരിയവാസം വസാമി. യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമീതി തസ്സ കഥം സുത്വാ ‘‘ബുദ്ധവേനെയ്യപുഗ്ഗലോ അയ’’ന്തി തം കാരണം ഭഗവതോ ആരോചേതും ഉപസങ്കമി. അവിപസ്സകസ്സ കുസലാനം ധമ്മാനന്തി കുസലധമ്മേ അവിപസ്സന്തസ്സ, അനേസന്തസ്സ അഗവേസന്തസ്സാതി അത്ഥോ. ബോധിപക്ഖിയാനം ധമ്മാനന്തി സതിപട്ഠാനാദീനം സത്തതിംസധമ്മാനം.
൭. അഭിണ്ഹപച്ചവെക്ഖിതബ്ബഠാനസുത്തവണ്ണനാ
൫൭. സത്തമേ ജരാധമ്മൊമ്ഹീതി ജരാസഭാവോ അമ്ഹി. ജരം അനതീതോതി ജരം അനതിക്കന്തോ, അന്തോജരായ ഏവ ചരാമി. സേസപദേസുപി ഏസേവ നയോ. കമ്മസ്സകോതിആദീസു കമ്മദായാദോ, കമ്മം മയ്ഹം ദായജ്ജം സന്തകന്തി അത്ഥോ. കമ്മം മയ്ഹം യോനി കാരണന്തി കമ്മയോനി. കമ്മം മയ്ഹം ബന്ധൂതി കമ്മബന്ധു, കമ്മഞാതകോതി അത്ഥോ. കമ്മം മയ്ഹം പടിസരണം പതിട്ഠാതി കമ്മപടിസരണോ. തസ്സ ദായാദോ ഭവിസ്സാമീതി തസ്സ കമ്മസ്സ ദായാദോ തേന ദിന്നഫലപടിഗ്ഗാഹകോ ഭവിസ്സാമീതി അത്ഥോ. യൊബ്ബനമദോതി യൊബ്ബനം ആരബ്ഭ ഉപ്പന്നമദോ. സേസേസുപി ഏസേവ നയോ. മഗ്ഗോ സഞ്ജായതീതി ലോകുത്തരമഗ്ഗോ സഞ്ജായതി. സംയോജനാനി സബ്ബസോ പഹീയന്തീതി ദസ സംയോജനാനി സബ്ബസോ പഹീയന്തി. അനുസയാ ബ്യന്തീഹൊന്തീതി സത്ത അനുസയാ വിഗതന്താ പരിച്ഛിന്നാ പരിവടുമാ
ഇദാനി ഗാഥാഹി കൂടം ഗണ്ഹന്തോ ബ്യാധിധമ്മാതിആദിമാഹ. തത്ഥ ഞത്വാ ധമ്മം നിരൂപധിന്തി ഉപധിരഹിതം അരഹത്തമഗ്ഗം ഞത്വാ. സബ്ബേ മദേ അഭിഭൊസ്മീതി സബ്ബേ ഇമേ തയോപി മദേ അധിഭവിം, അതിക്കമ്മ ഠിതൊസ്മീതി അത്ഥോ. നെക്ഖമ്മം ദട്ഠു ഖേമതോതി പബ്ബജ്ജം ഖേമതോ ദിസ്വാ. തസ്സ മേ അഹു ഉസ്സാഹോ, നിബ്ബാനം അഭിപസ്സതോതി തസ്സ മയ്ഹം നിബ്ബാനം അഭിപസ്സന്തസ്സ വായാമോ അഹോസി. അനിവത്തി ഭവിസ്സാമീതി പബ്ബജ്ജതോ അനിവത്തികോ ഭവിസ്സാമി, ബ്രഹ്മചരിയവാസതോ ബ്രഹ്മചരിയപരായണോതി മഗ്ഗബ്രഹ്മചരിയപരായണോ. ഇമിനാ ലോകുത്തരോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ കഥിതോതി.
൮. ലിച്ഛവികുമാരകസുത്തവണ്ണനാ
൫൮. അട്ഠമേ സജ്ജാനി ധനൂനീതി സജിയാനി ആരോപിതധനൂനി. അദ്ദസൂതി അദ്ദസംസു. ഭവിസ്സന്തി വജ്ജീതി വഡ്ഢിസ്സന്തി വജ്ജിരാജാനോ. അപാനുഭാതി അവഡ്ഢിനിസ്സിതാ മാനഥദ്ധാ. പച്ഛാലിയം ഖിപന്തീതി പച്ഛതോ ഗന്ത്വാ പിട്ഠിം പാദേന പഹരന്തി. രട്ഠികസ്സാതിആദീസു രട്ഠം ഭുഞ്ജതീതി രട്ഠികോ. പിതരാ ദത്തം സാപതെയ്യം ഭുഞ്ജതീതി പെത്തനികോ. സേനായ പതി ജെട്ഠകോതി സേനാപതികോ. ഗാമഗാമണികസ്സാതി ഗാമാനം ഗാമണികസ്സ, ഗാമസാമികസ്സാതി അത്ഥോ. പൂഗഗാമണികസ്സാതി ഗണജെട്ഠകസ്സ. കുലേസൂതി തേസു തേസു കുലേസു. പച്ചേകാധിപച്ചം കാരെന്തീതി പച്ചേകം ജെട്ഠകട്ഠാനം കാരെന്തി. കല്യാണേന മനസാ അനുകമ്പന്തീതി സുന്ദരേന ചിത്തേന അനുഗ്ഗണ്ഹന്തി. ഖെത്തകമ്മന്തസാമന്തസബ്യോഹാരേതി യേ ച അത്തനോ ഖെത്തകമ്മന്താനം സാമന്താ അനന്തരക്ഖെത്തസാമിനോ, തേ ച രജ്ജുദണ്ഡേഹി ഭൂമിപ്പമാണഗ്ഗാഹകേ സബ്ബോഹാരേ ച. ബലിപടിഗ്ഗാഹികാ ദേവതാതി കുലപ്പവേണിയാ ആഗതാ ആരക്ഖദേവതാ. സക്കരോതീതി താ ദേവതാ അഗ്ഗയാഗുഭത്താദീഹി സക്കരോതി.
കിച്ചകരോതി ഉപ്പന്നാനം കിച്ചാനം കാരകോ. യേ ചസ്സ അനുജീവിനോതി യേ ച ഏതം ഉപനിസ്സായ ജീവന്തി. ഉഭിന്നഞ്ചേവ അത്ഥായാതി ഉഭിന്നമ്പി ഹിതത്ഥായ പടിപന്നോ ഹോതീതി അത്ഥോ. പുബ്ബപേതാനന്തി പരലോകഗതാനം. ദിട്ഠേ ധമ്മേ ച ജീവതന്തി യേ ച ദിട്ഠേ ധമ്മേ വിത്തിസഞ്ജനനോതി തുട്ഠിജനനോ. ഘരമാവസന്തി ഘരാവാസം വസന്തോ. പുജ്ജോ ഹോതി പസംസിയോതി പൂജേതബ്ബോ ച പസംസിതബ്ബോ ച ഹോതീതി.
൯-൧൦. വുഡ്ഢപബ്ബജിതസുത്തദ്വയവണ്ണനാ
൫൯-൬൦. നവമേ നിപുണോതി സണ്ഹോ സുഖുമകാരണഞ്ഞൂ. ആകപ്പസമ്പന്നോതി സമണാകപ്പേന സമ്പന്നോ. ദസമേ പദക്ഖിണഗ്ഗാഹീതി ദിന്നോവാദം പദക്ഖിണതോ ഗണ്ഹന്തോ. സേസം സബ്ബത്ഥ ഉത്താനമേവാതി.
നീവരണവഗ്ഗോ പഠമോ.