൪. ദേവതാവഗ്ഗോ
൧. അപ്പമാദഗാരവസുത്തം
൩൨. അഥ ഖോ അഞ്ഞതരാ ദേവതാ അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ അഭിക്കന്തവണ്ണാ കേവലകപ്പം ജേതവനം ഓഭാസെത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി ; ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദെത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. ഏകമന്തം ഠിതാ ഖോ സാ ദേവതാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച –
‘‘സത്തിമേ, ഭന്തേ, ധമ്മാ ഭിക്ഖുനോ അപരിഹാനായ സംവത്തന്തി. കതമേ സത്ത? സത്ഥുഗാരവതാ, ധമ്മഗാരവതാ, സങ്ഘഗാരവതാ, സിക്ഖാഗാരവതാ, സമാധിഗാരവതാ, അപ്പമാദഗാരവതാ, പടിസന്ഥാരഗാരവതാ. ഇമേ ഖോ, ഭന്തേ, സത്ത ധമ്മാ ഭിക്ഖുനോ അപരിഹാനായ സംവത്തന്തീ’’തി. ഇദമവോച സാ ദേവതാ. സമനുഞ്ഞോ സത്ഥാ അഹോസി. അഥ ഖോ സാ ദേവതാ ‘‘സമനുഞ്ഞോ മേ സത്ഥാ’’തി ഭഗവന്തം അഭിവാദെത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ തത്ഥേവന്തരധായി.
അഥ ഖോ ഭഗവാ തസ്സാ രത്തിയാ അച്ചയേന ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ഇമം, ഭിക്ഖവേ, രത്തിം അഞ്ഞതരാ ദേവതാ അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ അഭിക്കന്തവണ്ണാ കേവലകപ്പം ജേതവനം ഓഭാസെത്വാ യേനാഹം തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ മം അഭിവാദെത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. ഏകമന്തം ഠിതാ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സാ ദേവതാ മം ഏതദവോച – ‘സത്തിമേ, ഭന്തേ, ധമ്മാ ഭിക്ഖുനോ അപരിഹാനായ സംവത്തന്തി. കതമേ സത്ത? സത്ഥുഗാരവതാ, ധമ്മഗാരവതാ, സങ്ഘഗാരവതാ, സിക്ഖാഗാരവതാ, സമാധിഗാരവതാ, അപ്പമാദഗാരവതാ, പടിസന്ഥാരഗാരവതാ – ഇമേ ഖോ, ഭന്തേ, സത്ത ധമ്മാ ഭിക്ഖുനോ അപരിഹാനായ സംവത്തന്തീ’തി. ഇദമവോച, ഭിക്ഖവേ, സാ ദേവതാ. ഇദം വത്വാ മം അഭിവാദെത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ തത്ഥേവന്തരധായീ’’തി.
‘‘സത്ഥുഗരു ധമ്മഗരു, സങ്ഘേ ച തിബ്ബഗാരവോ;
സമാധിഗരു ആതാപീ സമാധിഗാരവതാപി ച (ക॰), സിക്ഖായ തിബ്ബഗാരവോ.
‘‘അപ്പമാദഗരു ഭിക്ഖു, പടിസന്ഥാരഗാരവോ;
അഭബ്ബോ പരിഹാനായ, നിബ്ബാനസ്സേവ സന്തികേ’’തി. പഠമം;
൨. ഹിരീഗാരവസുത്തം
൩൩. ‘‘ഇമം, ഭിക്ഖവേ, രത്തിം അഞ്ഞതരാ ദേവതാ അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ അഭിക്കന്തവണ്ണാ കേവലകപ്പം ജേതവനം ഓഭാസെത്വാ യേനാഹം തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ മം അഭിവാദെത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. ഏകമന്തം ഠിതാ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സാ ദേവതാ മം ഏതദവോച – ‘സത്തിമേ, ഭന്തേ, ധമ്മാ ഭിക്ഖുനോ അപരിഹാനായ സംവത്തന്തി. കതമേ സത്ത? സത്ഥുഗാരവതാ, ധമ്മഗാരവതാ, സങ്ഘഗാരവതാ, സിക്ഖാഗാരവതാ, സമാധിഗാരവതാ, ഹിരിഗാരവതാ, ഒത്തപ്പഗാരവതാ. ഇമേ ഖോ, ഭന്തേ, സത്ത ധമ്മാ ഭിക്ഖുനോ അപരിഹാനായ സംവത്തന്തീ’തി. ഇദമവോച, ഭിക്ഖവേ, സാ ദേവതാ. ഇദം വത്വാ മം അഭിവാദെത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ തത്ഥേവന്തരധായീ’’തി.
‘‘സത്ഥുഗരു ധമ്മഗരു, സങ്ഘേ ച തിബ്ബഗാരവോ;
സമാധിഗരു ആതാപീ, സിക്ഖായ തിബ്ബഗാരവോ.
‘‘ഹിരി ഒത്തപ്പസമ്പന്നോ, സപ്പതിസ്സോ സഗാരവോ;
അഭബ്ബോ പരിഹാനായ, നിബ്ബാനസ്സേവ സന്തികേ’’തി. ദുതിയം;
൩. പഠമസോവചസ്സതാസുത്തം
൩൪. ‘‘ഇമം , ഭിക്ഖവേ, രത്തിം അഞ്ഞതരാ ദേവതാ…പേ॰… മം ഏതദവോച – ‘സത്തിമേ, ഭന്തേ, ധമ്മാ ഭിക്ഖുനോ അപരിഹാനായ സംവത്തന്തി. കതമേ സത്ത? സത്ഥുഗാരവതാ, ധമ്മഗാരവതാ, സങ്ഘഗാരവതാ, സിക്ഖാഗാരവതാ, സമാധിഗാരവതാ, സോവചസ്സതാ, കല്യാണമിത്തതാ. ഇമേ ഖോ, ഭന്തേ, സത്ത ധമ്മാ ഭിക്ഖുനോ അപരിഹാനായ സംവത്തന്തീ’തി. ഇദമവോച, ഭിക്ഖവേ , സാ ദേവതാ. ഇദം വത്വാ മം അഭിവാദെത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ തത്ഥേവന്തരധായീ’’തി.
‘‘സത്ഥുഗരു ധമ്മഗരു, സങ്ഘേ ച തിബ്ബഗാരവോ;
സമാധിഗരു ആതാപീ, സിക്ഖായ തിബ്ബഗാരവോ.
‘‘കല്യാണമിത്തോ സുവചോ, സപ്പതിസ്സോ സഗാരവോ;
അഭബ്ബോ പരിഹാനായ, നിബ്ബാനസ്സേവ സന്തികേ’’തി. തതിയം;
൪. ദുതിയസോവചസ്സതാസുത്തം
൩൫. ‘‘ഇമം , ഭിക്ഖവേ, രത്തിം അഞ്ഞതരാ ദേവതാ അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ അഭിക്കന്തവണ്ണാ…പേ॰… ‘സത്തിമേ, ഭന്തേ, ധമ്മാ ഭിക്ഖുനോ അപരിഹാനായ സംവത്തന്തി. കതമേ സത്ത? സത്ഥുഗാരവതാ, ധമ്മഗാരവതാ, സങ്ഘഗാരവതാ, സിക്ഖാഗാരവതാ, സമാധിഗാരവതാ, സോവചസ്സതാ, കല്യാണമിത്തതാ. ഇമേ ഖോ, ഭന്തേ, സത്ത ധമ്മാ ഭിക്ഖുനോ അപരിഹാനായ സംവത്തന്തീ’തി. ഇദമവോച, ഭിക്ഖവേ, സാ ദേവതാ. ഇദം വത്വാ മം അഭിവാദെത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ തത്ഥേവന്തരധായീ’’തി.
ഏവം വുത്തേ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഇമസ്സ ഖോ അഹം, ഭന്തേ, ഭഗവതാ സംഖിത്തേന ഭാസിതസ്സ ഏവം വിത്ഥാരേന അത്ഥം ആജാനാമി. ഇധ, ഭന്തേ, ഭിക്ഖു അത്തനാ ച സത്ഥുഗാരവോ ഹോതി, സത്ഥുഗാരവതായ ച വണ്ണവാദീ. യേ ചഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ ന സത്ഥുഗാരവാ തേ ച സത്ഥുഗാരവതായ സമാദപേതി. യേ ചഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ സത്ഥുഗാരവാ തേസഞ്ച വണ്ണം ഭണതി ഭൂതം തച്ഛം കാലേന. അത്തനാ ച ധമ്മഗാരവോ ഹോതി…പേ॰… സങ്ഘഗാരവോ ഹോതി… സിക്ഖാഗാരവോ ഹോതി… സമാധിഗാരവോ ഹോതി… സുവചോ ഹോതി… കല്യാണമിത്തോ ഹോതി, കല്യാണമിത്തതായ ച വണ്ണവാദീ. യേ ചഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ ന കല്യാണമിത്താ തേ ച കല്യാണമിത്തതായ സമാദപേതി . യേ ചഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ കല്യാണമിത്താ തേസഞ്ച വണ്ണം ഭണതി ഭൂതം തച്ഛം കാലേനാതി. ഇമസ്സ ഖോ അഹം, ഭന്തേ, ഭഗവതാ സംഖിത്തേന ഭാസിതസ്സ ഏവം വിത്ഥാരേന അത്ഥം ആജാനാമീ’’തി.
‘‘സാധു സാധു, സാരിപുത്ത! സാധു ഖോ ത്വം, സാരിപുത്ത, ഇമസ്സ മയാ സംഖിത്തേന ഭാസിതസ്സ ഏവം വിത്ഥാരേന അത്ഥം ആജാനാസി. ഇധ, സാരിപുത്ത, ഭിക്ഖു അത്തനാ ച സത്ഥുഗാരവോ ഹോതി, സത്ഥുഗാരവതായ ച വണ്ണവാദീ. യേ ചഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ ന സത്ഥുഗാരവാ തേ ച സത്ഥുഗാരവതായ സമാദപേതി . യേ ചഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ സത്ഥുഗാരവാ തേസഞ്ച വണ്ണം ഭണതി ഭൂതം തച്ഛം കാലേന. അത്തനാ ച ധമ്മഗാരവോ ഹോതി…പേ॰… സങ്ഘഗാരവോ ഹോതി… സിക്ഖാഗാരവോ ഹോതി… സമാധിഗാരവോ ഹോതി… സുവചോ ഹോതി… കല്യാണമിത്തോ ഹോതി, കല്യാണമിത്തതായ ച വണ്ണവാദീ. യേ ചഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ ന കല്യാണമിത്താ തേ ച കല്യാണമിത്തതായ സമാദപേതി. യേ ചഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ കല്യാണമിത്താ തേസഞ്ച വണ്ണം ഭണതി ഭൂതം തച്ഛം കാലേനാതി. ഇമസ്സ ഖോ, സാരിപുത്ത, മയാ സംഖിത്തേന ഭാസിതസ്സ ഏവം വിത്ഥാരേന അത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ’’തി. ചതുത്ഥം.
൫. പഠമമിത്തസുത്തം
൩൬. ‘‘സത്തഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ മിത്തോ സേവിതബ്ബോ. കതമേഹി സത്തഹി? ദുദ്ദദം ദദാതി, ദുക്കരം കരോതി, ദുക്ഖമം ഖമതി, ഗുയ്ഹമസ്സ ഗുയ്ഹസ്സ (ക॰) ആവി കരോതി, ഗുയ്ഹമസ്സ ഗുയ്ഹം അസ്സ (സീ॰), ഗുയ്ഹസ്സ (ക॰) പരിഗുഹതി പരിഗൂഹതി (സീ॰ സ്യാ॰), പരിഗുയ്ഹതി (ക॰), ആപദാസു ന ജഹതി, ഖീണേന ഖീണേ (ക॰) നാതിമഞ്ഞതി. ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സത്തഹി അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ മിത്തോ സേവിതബ്ബോ’’തി .
‘‘ദുദ്ദദം ദദാതി മിത്തോ, ദുക്കരഞ്ചാപി കുബ്ബതി;
അഥോപിസ്സ ദുരുത്താനി, ഖമതി ദുക്ഖമാനി ച ദുക്ഖമാനിപി (സീ॰ സ്യാ॰).
‘‘ഗുയ്ഹഞ്ച തസ്സ ഗുയ്ഹമസ്സ ച (സ്യാ॰) അക്ഖാതി, ഗുയ്ഹസ്സ പരിഗൂഹതി;
ആപദാസു ന ജഹാതി, ഖീണേന നാതിമഞ്ഞതി.
‘‘യമ്ഹി ഏതാനി ഠാനാനി, സംവിജ്ജന്തീധ സംവിജ്ജന്തി ച (ക॰) പുഗ്ഗലേ;
സോ മിത്തോ മിത്തകാമേന, ഭജിതബ്ബോ തഥാവിധോ’’തി. പഞ്ചമം;
൬. ദുതിയമിത്തസുത്തം
൩൭. ‘‘സത്തഹി , ഭിക്ഖവേ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ ഭിക്ഖു മിത്തോ സേവിതബ്ബോ ഭജിതബ്ബോ പയിരുപാസിതബ്ബോ അപി പനുജ്ജമാനേനപി പണുജ്ജമാനേനപി (സീ॰). കതമേഹി സത്തഹി? പിയോ ച ഹോതി മനാപോ ച ഗരു ച ഭാവനീയോ ച വത്താ ച വചനക്ഖമോ ച ഗമ്ഭീരഞ്ച കഥം കത്താ ഹോതി, നോ ച അട്ഠാനേ നിയോജേതി . ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സത്തഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ ഭിക്ഖു മിത്തോ സേവിതബ്ബോ ഭജിതബ്ബോ പയിരുപാസിതബ്ബോ അപി പനുജ്ജമാനേനപീ’’തി.
‘‘പിയോ ഗരു ഭാവനീയോ, വത്താ ച വചനക്ഖമോ;
ഗമ്ഭീരഞ്ച കഥം കത്താ, നോ ചട്ഠാനേ നിയോജകോ നിയോജയേ (സീ॰ സ്യാ॰).
‘‘യമ്ഹി ഏതാനി ഠാനാനി, സംവിജ്ജന്തീധ പുഗ്ഗലേ;
സോ മിത്തോ മിത്തകാമേന, അത്ഥകാമാനുകമ്പതോ;
അപി നാസിയമാനേന, ഭജിതബ്ബോ തഥാവിധോ’’തി. ഛട്ഠം;
൭. പഠമപടിസമ്ഭിദാസുത്തം
൩൮. ‘‘സത്തഹി, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ ഭിക്ഖു നചിരസ്സേവ ചതസ്സോ പടിസമ്ഭിദാ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരെയ്യ. കതമേഹി സത്തഹി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ‘ഇദം മേ ചേതസോ ലീനത്ത’ന്തി യഥാഭൂതം പജാനാതി; അജ്ഝത്തം സംഖിത്തം വാ ചിത്തം ‘അജ്ഝത്തം മേ സംഖിത്തം ചിത്ത’ന്തി യഥാഭൂതം പജാനാതി; ബഹിദ്ധാ വിക്ഖിത്തം വാ ചിത്തം ‘ബഹിദ്ധാ മേ വിക്ഖിത്തം ചിത്ത’ന്തി യഥാഭൂതം പജാനാതി; തസ്സ വിദിതാ വേദനാ ഉപ്പജ്ജന്തി, വിദിതാ ഉപട്ഠഹന്തി, വിദിതാ അബ്ഭത്ഥം ഗച്ഛന്തി; വിദിതാ സഞ്ഞാ ഉപ്പജ്ജന്തി, വിദിതാ ഉപട്ഠഹന്തി, വിദിതാ അബ്ഭത്ഥം ഗച്ഛന്തി; വിദിതാ വിതക്കാ ഉപ്പജ്ജന്തി, വിദിതാ ഉപട്ഠഹന്തി, വിദിതാ അബ്ഭത്ഥം ഗച്ഛന്തി; സപ്പായാസപ്പായേസു ഖോ പനസ്സ ധമ്മേസു ഹീനപ്പണീതേസു കണ്ഹസുക്കസപ്പതിഭാഗേസു നിമിത്തം സുഗ്ഗഹിതം ഹോതി സുമനസികതം സൂപധാരിതം സുപ്പടിവിദ്ധം പഞ്ഞായ. ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സത്തഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ ഭിക്ഖു നചിരസ്സേവ ചതസ്സോ പടിസമ്ഭിദാ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരെയ്യാ’’തി. സത്തമം.
൮. ദുതിയപടിസമ്ഭിദാസുത്തം
൩൯. ‘‘സത്തഹി , ഭിക്ഖവേ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ സാരിപുത്തോ ചതസ്സോ പടിസമ്ഭിദാ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. കതമേഹി സത്തഹി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, സാരിപുത്തോ ‘ഇദം മേ ചേതസോ ലീനത്ത’ന്തി യഥാഭൂതം പജാനാതി; അജ്ഝത്തം സംഖിത്തം വാ ചിത്തം ‘അജ്ഝത്തം മേ സംഖിത്തം ചിത്ത’ന്തി യഥാഭൂതം പജാനാതി; ബഹിദ്ധാ വിക്ഖിത്തം വാ ചിത്തം ‘ബഹിദ്ധാ മേ വിക്ഖിത്തം ചിത്ത’ന്തി യഥാഭൂതം പജാനാതി; തസ്സ വിദിതാ വേദനാ ഉപ്പജ്ജന്തി, വിദിതാ ഉപട്ഠഹന്തി, വിദിതാ അബ്ഭത്ഥം ഗച്ഛന്തി; വിദിതാ സഞ്ഞാ…പേ॰… വിതക്കാ ഉപ്പജ്ജന്തി, വിദിതാ ഉപട്ഠഹന്തി, വിദിതാ അബ്ഭത്ഥം ഗച്ഛന്തി; സപ്പായാസപ്പായേസു ഖോ പനസ്സ ധമ്മേസു ഹീനപ്പണീതേസു കണ്ഹസുക്കസപ്പതിഭാഗേസു നിമിത്തം സുഗ്ഗഹിതം സുമനസികതം സൂപധാരിതം സുപ്പടിവിദ്ധം പഞ്ഞായ. ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സത്തഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ സാരിപുത്തോ ചതസ്സോ പടിസമ്ഭിദാ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതീ’’തി. അട്ഠമം.
൯. പഠമവസസുത്തം
൪൦. ‘‘സത്തഹി , ഭിക്ഖവേ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ ഭിക്ഖു ചിത്തം വസേ വസം (ക॰) വത്തേതി, നോ ച ഭിക്ഖു ചിത്തസ്സ വസേന വത്തതി. കതമേഹി സത്തഹി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു സമാധികുസലോ ഹോതി, സമാധിസ്സ സമാപത്തികുസലോ ഹോതി, സമാധിസ്സ ഠിതികുസലോ ഹോതി, സമാധിസ്സ വുട്ഠാനകുസലോ ഹോതി, സമാധിസ്സ കല്യാണകുസലോ ഹോതി, സമാധിസ്സ ഗോചരകുസലോ ഹോതി, സമാധിസ്സ അഭിനീഹാരകുസലോ ഹോതി. ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സത്തഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ ഭിക്ഖു ചിത്തം വസേ വത്തേതി, നോ ച ഭിക്ഖു ചിത്തസ്സ വസേന വത്തതീ’’തി. നവമം.
൧൦. ദുതിയവസസുത്തം
൪൧. ‘‘സത്തഹി, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ സാരിപുത്തോ ചിത്തം വസേ വത്തേതി, നോ ച സാരിപുത്തോ ചിത്തസ്സ വസേന വത്തതി. കതമേഹി സത്തഹി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, സാരിപുത്തോ സമാധികുസലോ ഹോതി, സമാധിസ്സ സമാപത്തികുസലോ, സമാധിസ്സ ഠിതികുസലോ, സമാധിസ്സ വുട്ഠാനകുസലോ, സമാധിസ്സ കല്യാണകുസലോ, സമാധിസ്സ ഗോചരകുസലോ, സമാധിസ്സ അഭിനീഹാരകുസലോ ഹോതി. ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ , സത്തഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ സാരിപുത്തോ ചിത്തം വസേ വത്തേതി, നോ ച സാരിപുത്തോ ചിത്തസ്സ വസേന വത്തതീ’’തി. ദസമം.
൧൧. പഠമനിദ്ദസസുത്തം
൪൨. അഥ ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസെത്വാ പത്തചീവരമാദായ സാവത്ഥിം പിണ്ഡായ പാവിസി. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ സാരിപുത്തസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘അതിപ്പഗോ ഖോ താവ സാവത്ഥിയം പിണ്ഡായ ചരിതും. യംനൂനാഹം യേന അഞ്ഞതിത്ഥിയാനം പരിബ്ബാജകാനം ആരാമോ തേനുപസങ്കമെയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ യേന അഞ്ഞതിത്ഥിയാനം പരിബ്ബാജകാനം ആരാമോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ തേഹി അഞ്ഞതിത്ഥിയേഹി പരിബ്ബാജകേഹി സദ്ധിം സമ്മോദി. സമ്മോദനീയം കഥം സാരണീയം വീതിസാരെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. തേന ഖോ പന സമയേന തേസം അഞ്ഞതിത്ഥിയാനം പരിബ്ബാജകാനം സന്നിസിന്നാനം സന്നിപതിതാനം അയമന്തരാകഥാ ഉദപാദി – ‘‘യോ ഹി കോചി, ആവുസോ, ദ്വാദസവസ്സാനി പരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം ചരതി, ‘നിദ്ദസോ ഭിക്ഖൂ’തി അലം വചനായാ’’തി.
അഥ ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ തേസം അഞ്ഞതിത്ഥിയാനം പരിബ്ബാജകാനം ഭാസിതം നേവ അഭിനന്ദി നപ്പടിക്കോസി. അനഭിനന്ദിത്വാ അപ്പടിക്കോസിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ പക്കാമി – ‘‘ഭഗവതോ സന്തികേ ഏതസ്സ ഭാസിതസ്സ അത്ഥം ആജാനിസ്സാമീ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ സാവത്ഥിയം പിണ്ഡായ ചരിത്വാ പച്ഛാഭത്തം പിണ്ഡപാതപടിക്കന്തോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച –
‘‘ഇധാഹം, ഭന്തേ, പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസെത്വാ പത്തചീവരമാദായ സാവത്ഥിം പിണ്ഡായ പാവിസിം. തസ്സ മയ്ഹം, ഭന്തേ, ഏതദഹോസി – ‘അതിപ്പഗോ ഖോ താവ സാവത്ഥിയം പിണ്ഡായ ചരിതും. യംനൂനാഹം യേന അഞ്ഞതിത്ഥിയാനം പരിബ്ബാജകാനം ആരാമോ തേനുപസങ്കമെയ്യ’ന്തി. അഥ ഖ്വാഹം, ഭന്തേ, യേന അഞ്ഞതിത്ഥിയാനം പരിബ്ബാജകാനം ആരാമോ തേനുപസങ്കമിം; ഉപസങ്കമിത്വാ തേഹി അഞ്ഞതിത്ഥിയേഹി പരിബ്ബാജകേഹി സദ്ധിം സമ്മോദിം. സമ്മോദനീയം കഥം സാരണീയം വീതിസാരെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിം. തേന ഖോ പന, ഭന്തേ, സമയേന തേസം അഞ്ഞതിത്ഥിയാനം പരിബ്ബാജകാനം സന്നിസിന്നാനം സന്നിപതിതാനം അയമന്തരാകഥാ ഉദപാദി – ‘യോ ഹി കോചി, ആവുസോ, ദ്വാദസവസ്സാനി പരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം ചരതി, നിദ്ദസോ ഭിക്ഖൂതി അലം വചനായാ’തി. അഥ ഖ്വാഹം, ഭന്തേ, തേസം അഞ്ഞതിത്ഥിയാനം പരിബ്ബാജകാനം ഭാസിതം നേവ അഭിനന്ദിം നപ്പടിക്കോസിം. അനഭിനന്ദിത്വാ അപ്പടിക്കോസിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ പക്കമിം പക്കാമിം (സീ॰ സ്യാ॰) – ‘ഭഗവതോ സന്തികേ ഏതസ്സ അത്ഥം ആജാനിസ്സാമീ’തി. സക്കാ നു ഖോ, ഭന്തേ, ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ കേവലം വസ്സഗണനമത്തേന നിദ്ദസോ ഭിക്ഖു പഞ്ഞാപേതു’’ന്തി?
‘‘ന ഖോ, സാരിപുത്ത, സക്കാ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ കേവലം വസ്സഗണനമത്തേന നിദ്ദസോ ഭിക്ഖു പഞ്ഞാപേതും. സത്ത ഖോ ഇമാനി, സാരിപുത്ത, നിദ്ദസവത്ഥൂനി മയാ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ പവേദിതാനി.
അ॰ നി॰ ൭.൨൦; ദീ॰ നി॰ ൩.൩൩൧ ‘‘കതമാനി സത്ത? ഇധ, സാരിപുത്ത, ഭിക്ഖു സിക്ഖാസമാദാനേ തിബ്ബച്ഛന്ദോ ഹോതി ആയതിഞ്ച സിക്ഖാസമാദാനേ അവിഗതപേമോ, ധമ്മനിസന്തിയാ തിബ്ബച്ഛന്ദോ ഹോതി ആയതിഞ്ച ധമ്മനിസന്തിയാ അവിഗതപേമോ, ഇച്ഛാവിനയേ തിബ്ബച്ഛന്ദോ ഹോതി ആയതിഞ്ച ഇച്ഛാവിനയേ അവിഗതപേമോ, പടിസല്ലാനേ തിബ്ബച്ഛന്ദോ ഹോതി ആയതിഞ്ച പടിസല്ലാനേ അവിഗതപേമോ, വീരിയാരമ്ഭേ തിബ്ബച്ഛന്ദോ ഹോതി ആയതിഞ്ച വീരിയാരമ്ഭേ അവിഗതപേമോ, സതിനേപക്കേ തിബ്ബച്ഛന്ദോ ഹോതി ആയതിഞ്ച സതിനേപക്കേ അവിഗതപേമോ, ദിട്ഠിപടിവേധേ തിബ്ബച്ഛന്ദോ ഹോതി ആയതിഞ്ച ദിട്ഠിപടിവേധേ അവിഗതപേമോ. ഇമാനി ഖോ, സാരിപുത്ത, സത്ത നിദ്ദസവത്ഥൂനി മയാ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ പവേദിതാനി. ഇമേഹി ഖോ, സാരിപുത്ത, സത്തഹി നിദ്ദസവത്ഥൂഹി സമന്നാഗതോ ഭിക്ഖു ദ്വാദസ ചേപി വസ്സാനി പരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം ചരതി, ‘നിദ്ദസോ ഭിക്ഖൂ’തി അലം വചനായ; ചതുബ്ബീസതി ചേപി വസ്സാനി പരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം ചരതി, ‘നിദ്ദസോ ഭിക്ഖൂ’തി അലം വചനായ; ഛത്തിംസതി ചേപി വസ്സാനി പരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം ചരതി, ‘നിദ്ദസോ ഭിക്ഖൂ’തി അലം വചനായ, അട്ഠചത്താരീസം ചേപി വസ്സാനി പരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം ചരതി, ‘നിദ്ദസോ ഭിക്ഖൂ’തി അലം വചനായാ’’തി. ഏകാദസമം.
൧൨. ദുതിയനിദ്ദസസുത്തം
൪൩. ഏവം മേ സുതം – ഏകം സമയം ഭഗവാ കോസമ്ബിയം വിഹരതി ഘോസിതാരാമേ. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസെത്വാ പത്തചീവരമാദായ കോസമ്ബിം പിണ്ഡായ പാവിസി. അഥ ഖോ ആയസ്മതോ ആനന്ദസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘അതിപ്പഗോ ഖോ താവ കോസമ്ബിയം പിണ്ഡായ ചരിതും. യംനൂനാഹം യേന അഞ്ഞതിത്ഥിയാനം പരിബ്ബാജകാനം ആരാമോ തേനുപസങ്കമെയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ യേന അഞ്ഞതിത്ഥിയാനം പരിബ്ബാജകാനം ആരാമോ തേനുപസങ്കമി ; ഉപസങ്കമിത്വാ തേഹി അഞ്ഞതിത്ഥിയേഹി പരിബ്ബാജകേഹി സദ്ധിം സമ്മോദി. സമ്മോദനീയം കഥം സാരണീയം വീതിസാരെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി.
തേന ഖോ പന സമയേന തേസം അഞ്ഞതിത്ഥിയാനം പരിബ്ബാജകാനം സന്നിസിന്നാനം സന്നിപതിതാനം അയമന്തരാകഥാ ഉദപാദി – ‘‘യോ ഹി കോചി, ആവുസോ, ദ്വാദസ വസ്സാനി പരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം ചരതി, ‘നിദ്ദസോ ഭിക്ഖൂ’തി അലം വചനായാ’’തി.
അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ തേസം അഞ്ഞതിത്ഥിയാനം പരിബ്ബാജകാനം ഭാസിതം നേവ അഭിനന്ദി നപ്പടിക്കോസി. അനഭിനന്ദിത്വാ അപ്പടിക്കോസിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ പക്കാമി – ‘‘ഭഗവതോ സന്തികേ ഏതസ്സ ഭാസിതസ്സ അത്ഥം ആജാനിസ്സാമീ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ കോസമ്ബിയം പിണ്ഡായ ചരിത്വാ പച്ഛാഭത്തം പിണ്ഡപാതപടിക്കന്തോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച –
‘‘ഇധാഹം, ഭന്തേ, പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസെത്വാ പത്തചീവരമാദായ കോസമ്ബിം പിണ്ഡായ പാവിസിം. തസ്സ മയ്ഹം, ഭന്തേ, ഏതദഹോസി – ‘അതിപ്പഗോ ഖോ താവ കോസമ്ബിയം പിണ്ഡായ ചരിതും. യംനൂനാഹം യേന അഞ്ഞതിത്ഥിയാനം പരിബ്ബാജകാനം ആരാമോ തേനുപസങ്കമെയ്യ’ന്തി…പേ॰… തേഹി സദ്ധിം സമ്മോദിം. സമ്മോദനീയം കഥം സാരണീയം വീതിസാരെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിം.
‘‘തേന ഖോ പന, ഭന്തേ, സമയേന തേസം അഞ്ഞതിത്ഥിയാനം പരിബ്ബാജകാനം സന്നിസിന്നാനം സന്നിപതിതാനം അയമന്തരാകഥാ ഉദപാദി – ‘യോ ഹി കോചി, ആവുസോ, ദ്വാദസവസ്സാനി പരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം ചരതി, നിദ്ദസോ ഭിക്ഖൂതി അലം വചനായാ’തി. അഥ ഖ്വാഹം, ഭന്തേ, തേസം അഞ്ഞതിത്ഥിയാനം പരിബ്ബാജകാനം ഭാസിതം നേവ അഭിനന്ദിം നപ്പടിക്കോസിം. അനഭിനന്ദിത്വാ, അപ്പടിക്കോസിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ പക്കമിം – ‘ഭഗവതോ സന്തികേ ഏതസ്സ ഭാസിതസ്സ അത്ഥം ആജാനിസ്സാമീ’തി. സക്കാ നു ഖോ, ഭന്തേ, ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ കേവലം വസ്സഗണനമത്തേന നിദ്ദസോ ഭിക്ഖു പഞ്ഞാപേതു’’ന്തി?
‘‘ന ഖോ, ആനന്ദ, സക്കാ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ കേവലം വസ്സഗണനമത്തേന നിദ്ദസോ ഭിക്ഖു പഞ്ഞാപേതും. സത്ത ഖോ ഇമാനി, ആനന്ദ, നിദ്ദസവത്ഥൂനി മയാ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ പവേദിതാനി.
‘‘കതമാനി സത്ത? ഇധാനന്ദ, ഭിക്ഖു, സദ്ധോ ഹോതി, ഹിരീമാ ഹോതി, ഒത്തപ്പീ ഹോതി, ബഹുസ്സുതോ ഹോതി, ആരദ്ധവീരിയോ ഹോതി, സതിമാ ഹോതി, പഞ്ഞവാ ഹോതി. ഇമാനി ഖോ, ആനന്ദ, സത്ത നിദ്ദസവത്ഥൂനി മയാ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ പവേദിതാനി. ഇമേഹി ഖോ, ആനന്ദ, സത്തഹി നിദ്ദസവത്ഥൂഹി സമന്നാഗതോ ഭിക്ഖു ദ്വാദസ ചേപി വസ്സാനി പരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം ചരതി, ‘നിദ്ദസോ ഭിക്ഖൂ’തി അലം വചനായ; ചതുബ്ബീസതി ചേപി വസ്സാനി പരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം ചരതി, ‘നിദ്ദസോ ഭിക്ഖൂ’തി അലം വചനായ; ഛത്തിംസതി ചേപി വസ്സാനി പരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം ചരതി, ‘നിദ്ദസോ ഭിക്ഖൂ’തി അലം വചനായ, അട്ഠചത്താരീസം ചേപി വസ്സാനി പരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം ചരതി, ‘നിദ്ദസോ ഭിക്ഖൂ’തി അലം വചനായാ’’തി. ദ്വാദസമം.
ദേവതാവഗ്ഗോ ചതുത്ഥോ.
തസ്സുദ്ദാനം –
അപ്പമാദോ ഹിരീ ചേവ, ദ്വേ സുവചാ ദുവേ മിത്താ;
ദ്വേ പടിസമ്ഭിദാ ദ്വേ വസാ, ദുവേ നിദ്ദസവത്ഥുനാതി.