൨. നാഥവഗ്ഗോ
൧. സേനാസനസുത്തവണ്ണനാ
൧൧. ദുതിയസ്സ പഞ്ചങ്ഗസമന്നാഗതോതി പഞ്ചഹി ഗുണങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ. നാതിദൂരം ഹോതി നാച്ചാസന്നന്തി യഞ്ഹി അതിദൂരേ ഹോതി, പിണ്ഡായ ചരിത്വാ തത്ഥ ഗച്ഛന്തസ്സ കായചിത്തദരഥാ ഹോതി, തതോ അനുപ്പന്നം വാ സമാധിം ഉപ്പാദേതും ഉപ്പന്നം വാ ഥിരം കാതും ന സക്കോതി. അച്ചാസന്നം ബഹുജനാകിണ്ണം ഹോതി. ചത്താലീസഉസഭമത്തേ പന പദേസേ വസതം ദൂരാസന്നദോസവിമുത്തഞ്ച ഗമനാഗമനസമ്പന്നം നാമ ഹോതി. ദിവാഅപ്പാകിണ്ണന്തി ദിവസഭാഗേ മഹാജനേന അനാകിണ്ണം.
൨. പഞ്ചങ്ഗസുത്തവണ്ണനാ
൧൨. ദുതിയേ കേവലീതി കേവലേഹി സകലേഹി ഗുണേഹി സമന്നാഗതോ. വുസിതവാതി വുത്ഥബ്രഹ്മചരിയവാസോ. അസേഖേനാതി സീലക്ഖന്ധേനാതി സീലരാസിനാ. വിമുത്തിക്ഖന്ധേനാതി എത്ഥ ഠപെത്വാ സീലാദയോ തയോ സേസാ ഫലധമ്മാ വിമുത്തി നാമ, വിമുത്തിഞാണദസ്സനം പച്ചവെക്ഖണഞാണം, തം ലോകിയമേവ.
൩-൪. സംയോജനസുത്താദിവണ്ണനാ
൧൩-൧൪. തതിയേ ഓരമ്ഭാഗിയാനീതി ഹെട്ഠാഭാഗിയാനി. ഉദ്ധമ്ഭാഗിയാനീതി ഉപരിഭാഗിയാനി. ഇമസ്മിം സുത്തേ വട്ടമേവ കഥിതം. ചതുത്ഥേ ഖിലവിനിബന്ധാ പഞ്ചകനിപാതേ വിത്ഥാരിതായേവ. ആരോഹപരിണാഹേനാതി ദീഘപുഥുലന്തേന.
൫. അപ്പമാദസുത്തവണ്ണനാ
൧൫. പഞ്ചമേ ഏവമേവ ഖോതി യഥാ സബ്ബസത്താനം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ അഗ്ഗോ, ഏവം സബ്ബേസം കുസലധമ്മാനം കാരാപകഅപ്പമാദോ അഗ്ഗോതി ദട്ഠബ്ബോ. നനു ചേസ ലോകിയോവ, കുസലധമ്മാ പന ലോകുത്തരാപി. അയഞ്ച കാമാവചരോവ, കുസലധമ്മാ പന ചതുഭൂമകാ. കഥമേസ തേസം അഗ്ഗോതി? പടിലാഭകത്തേന. അപ്പമാദേന ഹി തേ പടിലഭന്തി, തസ്മാ സോ തേസം അഗ്ഗോ. തേനേവ വുത്തം – സബ്ബേ തേ അപ്പമാദമൂലകാതി.
ജങ്ഗലാനന്തി പാണാനന്തി സപാദകപാണാനം. പദജാതാനീതി പദാനി. സമോധാനം ഗച്ഛന്തീതി ഓധാനം പക്ഖേപം ഗച്ഛന്തി. അഗ്ഗമക്ഖായതീതി സെട്ഠമക്ഖായതി. യദിദം മഹന്തത്തേനാതി മഹന്തഭാവേന അഗ്ഗമക്ഖായതി, ന ഗുണഗ്ഗേനാതി അത്ഥോ. വസ്സികന്തി സുമനപുപ്ഫം. ഇദം കിര സുത്തം സുത്വാ ഭാതിയമഹാരാജാ വീമംസിതുകാമതായ ഏകസ്മിം ഗബ്ഭേ ചതുജാതിഗന്ധേഹി പരിഭണ്ഡം കത്വാ സുഗന്ധപുപ്ഫാനി ആഹരാപെത്വാ ഏകസ്സ സമുഗ്ഗസ്സ മജ്ഝേ സുമനപുപ്ഫമുട്ഠിം ഠപെത്വാ സേസാനി തസ്സ സമന്തതോ മുട്ഠിം കത്വാ ഠപെത്വാ ദ്വാരം പിധായ ബഹി നിക്ഖന്തോ. അഥസ്സ മുഹുത്തം ബഹി വീതിനാമെത്വാ ദ്വാരം വിവരിത്വാ പവിസന്തസ്സ സബ്ബപഠമം സുമനപുപ്ഫഗന്ധോ ഘാനം പഹരി. സോ മഹാതലസ്മിംയേവ ഖുദ്ദരാജാനോതി ഖുദ്ദകരാജാനോ. കൂടരാജാനോതിപി പാഠോ.
൬. ആഹുനെയ്യസുത്തവണ്ണനാ
൧൬. ഛട്ഠേ ഗൊത്രഭൂതി സിഖാപത്തവിപസ്സനാഭൂതേന നിബ്ബാനാരമ്മണേന ഗൊത്രഭുഞാണേന സമന്നാഗതോ.
൭. പഠമനാഥസുത്തവണ്ണനാ
൧൭. സത്തമേ സനാഥാതി സഞാതകാ ബഹുഞാതിവഗ്ഗാ ഹുത്വാ വിഹരഥ. നാഥം കരൊന്തീതി നാഥകരണാ, അത്തനോ സനാഥഭാവകരാ പതിട്ഠാകരാതി അത്ഥോ. കല്യാണമിത്തോതിആദീസു സീലാദിഗുണസമ്പന്നാ കല്യാണാ മിത്താ അസ്സാതി കല്യാണമിത്തോ. തേവസ്സ ഠാനനിസജ്ജാദീസു സഹ അയനതോ സഹായാതി കല്യാണസഹായോ. ചിത്തേന ചേവ കായേന ച കല്യാണമിത്തേസുയേവ സമ്പവങ്കോ ഓണതോതി കല്യാണസമ്പവങ്കോ. സുവചോ ഹോതീതി സുഖേന വത്തബ്ബോ ഹോതി, സുഖേന അനുസാസിതബ്ബോ. ഖമോതി ഗാള്ഹേന ഫരുസേന കക്ഖളേന വുത്തോ ഖമതി ന കുപ്പതി. പദക്ഖിണഗ്ഗാഹീ അനുസാസനിന്തി യഥാ ഏകച്ചോ ഓവദിയമാനോ വാമതോ ഗണ്ഹാതി, പടിപ്ഫരതി വാ, അസ്സുണന്തോ വാ ഗച്ഛതി, ഏവം അകത്വാ ‘‘ഓവദഥ
ഉച്ചാവചാനീതി ഉച്ചനീചാനി. കിംകരണീയാനീതി ‘‘കിം കരോമീ’’തി ഏവം വത്വാ കത്തബ്ബകമ്മാനി. തത്ഥ ഉച്ചകമ്മം നാമ ചീവരസ്സ കരണം രജനം, ചേതിയേ സുധാകമ്മം, ഉപോസഥാഗാരചേതിയഘരബോധിഘരേസു കത്തബ്ബകമ്മന്തി ഏവമാദി. അവചകമ്മം നാമ പാദധോവനമക്ഖനാദിഖുദ്ദകകമ്മം. തത്രൂപായായാതി തത്രുപഗമനിയായ. അലം കാതുന്തി കാതും സമത്ഥോ ഹോതി. അലം സംവിധാതുന്തി വിചാരേതും സമത്ഥോ ഹോതി.
ധമ്മേ അസ്സ കാമോ സിനേഹോതി ധമ്മകാമോ, തേപിടകം ബുദ്ധവചനം പിയായതീതി അത്ഥോ. പിയസമുദാഹാരോതി പരസ്മിം കഥെന്തേ സക്കച്ചം സുണാതി, സയഞ്ച പരേസം ദേസേതുകാമോ ഹോതീതി അത്ഥോ അഭിധമ്മേ അഭിവിനയേതി എത്ഥ ധമ്മോ അഭിധമ്മോ, വിനയോ അഭിവിനയോതി ചതുക്കം വേദിതബ്ബം. തത്ഥ ധമ്മോതി സുത്തന്തപിടകം. അഭിധമ്മോതി സത്ത പകരണാനി. വിനയോതി ഉഭതോവിഭങ്ഗോ. അഭിവിനയോതി ഖന്ധകപരിവാരാ. അഥ വാ സുത്തന്തപിടകമ്പി അഭിധമ്മപിടകമ്പി ധമ്മോ ഏവ, മഗ്ഗഫലാനി അഭിധമ്മോ. സകലവിനയപിടകം വിനയോ, കിലേസവൂപസമകരണം അഭിവിനയോ. ഇതി സബ്ബസ്മിമ്പി എത്ഥ ധമ്മേ ച അഭിധമ്മേ ച വിനയേ ച അഭിവിനയേ ച ഉളാരപാമൊജ്ജോ ഹോതീതി അത്ഥോ. കുസലേസു ധമ്മേസൂതി കാരണത്ഥേ ഭുമ്മം, ചാതുഭൂമകകുസലധമ്മകാരണാ തേസം അധിഗമത്ഥായ അനിക്ഖിത്തധുരോ ഹോതീതി അത്ഥോ.
൮. ദുതിയനാഥസുത്തവണ്ണനാ
൧൮. അട്ഠമേ ഥേരാനുകമ്പിതസ്സാതി ഥേരേഹി ഓവാദാനുസാസനിദാനസമുസ്സാഹിതായ ഹിതഫരണായ അനുകമ്പിതസ്സ.
൯. പഠമഅരിയാവാസസുത്തവണ്ണനാ
൧൯. നവമേ അരിയവാസാതി അരിയാനം ആവാസോ, തേ ആവസിംസു ആവസന്തി ആവസിസ്സന്തീതി അരിയാവാസാ. യദരിയാതി യേ വാസേ അരിയാ.
൧൦. ദുതിയഅരിയാവാസസുത്തവണ്ണനാ
൨൦. ദസമം പഞ്ചങ്ഗവിപ്പഹീനോതി പഞ്ചഹി അങ്ഗേഹി വിപ്പയുത്തോ ഹുത്വാ ഖീണാസവോ അവസി വസതി വസിസ്സതി. തസ്മാ അയം പഞ്ചങ്ഗവിപ്പഹീനതാ അരിയാവാസോതി വുത്തോ. ഏസ നയോ സബ്ബത്ഥ. ഏവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഛളങ്ഗസമന്നാഗതോ ഹോതീതി ഛളങ്ഗുപെക്ഖായ സമന്നാഗതോ ഹോതി. ഛളങ്ഗുപെക്ഖാ ധമ്മാ നാമ കേതി? ഞാണാദയോ. ‘‘ഞാണ’’ന്തി വുത്തേ കിരിയതോ ചത്താരി ഞാണസമ്പയുത്തചിത്താനി ലബ്ഭന്തി, ‘‘സതതവിഹാരോ’’തി വുത്തേ അട്ഠ മഹാചിത്താനി, ‘‘രജ്ജനദുസ്സനം നത്ഥീ’’തി വുത്തേ ദസ ചിത്താനി ലബ്ഭന്തി. സോമനസ്സം ആസേവനവസേന സതാരക്ഖേന ചേതസാതി ഖീണാസവസ്സ ഹി തീസു ദ്വാരേസു സബ്ബകാലേ സതി ആരക്ഖകിച്ചം സാധേതി. തേനേവസ്സ ചരതോ ച തിട്ഠതോ ച സുത്തസ്സ ച ജാഗരസ്സ ച സതതം സമിതം ഞാണദസ്സനം പച്ചുപട്ഠിതം ഹോതീതി വുച്ചതി.
പുഥുസമണബ്രാഹ്മണാനന്തി ബഹൂനം സമണബ്രാഹ്മണാനം. എത്ഥ സമണാതി പബ്ബജ്ജൂപഗതാ, ബ്രാഹ്മണാതി ഭോവാദിനോ. പുഥുപച്ചേകസച്ചാനീതി ബഹൂനി പാടെക്കസച്ചാനി. ‘‘ഇദമേവ ദസ്സനം സച്ചം, ഇദമേവ സച്ച’’ന്തി ഏവം പാടിയെക്കം ഗഹിതാനി ബഹൂനി സച്ചാനീതി അത്ഥോ. നുണ്ണാനീതി നീഹടാനി. പനുണ്ണാനീതി സുട്ഠു നീഹടാനി. ചത്താനീതി വിസ്സട്ഠാനി. വന്താനീതി വമിതാനി. മുത്താനീതി ഛിന്നബന്ധനാനി കതാനി. പഹീനാനീതി പടിനിസ്സട്ഠാനീതി യഥാ ന പുന ചിത്തം ആരോഹന്തി, ഏവം പടിനിസ്സജ്ജിതാനി. സബ്ബാനേവ താനി ഗഹിതഗ്ഗഹണസ്സ വിസ്സട്ഠഭാവവേവചനാനി.
സമവയസട്ഠേസനോതി എത്ഥ അവയാതി അനൂനാ, സട്ഠാതി വിസ്സട്ഠാ. സമ്മാ അവയാ സട്ഠാ ഏസനാ അസ്സാതി സമവയസട്ഠേസനോ, സുട്ഠുവിസ്സട്ഠസബ്ബഏസനോതി അത്ഥോ. രാഗാ ചിത്തം വിമുത്തന്തിആദീഹി മഗ്ഗസ്സ കിച്ചനിപ്ഫത്തി കഥിതാ. രാഗോ മേ പഹീനോതിആദീഹി പച്ചവെക്ഖണഫലം കഥിതം. സേസം സബ്ബത്ഥ ഉത്താനത്ഥമേവാതി.
നാഥവഗ്ഗോ ദുതിയോ.