(൯) ൪. സതിവഗ്ഗോ
൧. സതിസമ്പജഞ്ഞസുത്തം
൮൧. ‘‘സതിസമ്പജഞ്ഞേ , ഭിക്ഖവേ, അസതി സതിസമ്പജഞ്ഞവിപന്നസ്സ ഹതൂപനിസം ഹോതി ഹിരൊത്തപ്പം. ഹിരൊത്തപ്പേ അസതി ഹിരൊത്തപ്പവിപന്നസ്സ ഹതൂപനിസോ ഹോതി ഇന്ദ്രിയസംവരോ. ഇന്ദ്രിയസംവരേ അസതി ഇന്ദ്രിയസംവരവിപന്നസ്സ ഹതൂപനിസം ഹോതി സീലം. സീലേ അസതി സീലവിപന്നസ്സ ഹതൂപനിസോ ഹോതി സമ്മാസമാധി. സമ്മാസമാധിമ്ഹി അസതി സമ്മാസമാധിവിപന്നസ്സ ഹതൂപനിസം ഹോതി യഥാഭൂതഞാണദസ്സനം. യഥാഭൂതഞാണദസ്സനേ അസതി യഥാഭൂതഞാണദസ്സനവിപന്നസ്സ ഹതൂപനിസോ ഹോതി നിബ്ബിദാവിരാഗോ. നിബ്ബിദാവിരാഗേ അസതി നിബ്ബിദാവിരാഗവിപന്നസ്സ ഹതൂപനിസം ഹോതി വിമുത്തിഞാണദസ്സനം. സെയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, രുക്ഖോ സാഖാപലാസവിപന്നോ. തസ്സ പപടികാപി ന പാരിപൂരിം ഗച്ഛതി, തചോപി… ഫെഗ്ഗുപി… സാരോപി ന പാരിപൂരിം ഗച്ഛതി. ഏവമേവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സതിസമ്പജഞ്ഞേ അസതി സതിസമ്പജഞ്ഞവിപന്നസ്സ ഹതൂപനിസം ഹോതി ഹിരൊത്തപ്പം; ഹിരൊത്തപ്പേ അസതി ഹിരൊത്തപ്പവിപന്നസ്സ ഹതൂപനിസോ ഹോതി…പേ॰… വിമുത്തിഞാണദസ്സനം.
‘‘സതിസമ്പജഞ്ഞേ, ഭിക്ഖവേ, സതി സതിസമ്പജഞ്ഞസമ്പന്നസ്സ ഉപനിസസമ്പന്നം ഹോതി ഹിരൊത്തപ്പം. ഹിരൊത്തപ്പേ സതി ഹിരൊത്തപ്പസമ്പന്നസ്സ ഉപനിസസമ്പന്നോ ഹോതി ഇന്ദ്രിയസംവരോ. ഇന്ദ്രിയസംവരേ സതി ഇന്ദ്രിയസംവരസമ്പന്നസ്സ ഉപനിസസമ്പന്നം ഹോതി സീലം. സീലേ സതി സീലസമ്പന്നസ്സ ഉപനിസസമ്പന്നോ ഹോതി സമ്മാസമാധി. സമ്മാസമാധിമ്ഹി സതി സമ്മാസമാധിസമ്പന്നസ്സ ഉപനിസസമ്പന്നം ഹോതി യഥാഭൂതഞാണദസ്സനം. യഥാഭൂതഞാണദസ്സനേ സതി യഥാഭൂതഞാണദസ്സനസമ്പന്നസ്സ ഉപനിസസമ്പന്നോ ഹോതി നിബ്ബിദാവിരാഗോ . നിബ്ബിദാവിരാഗേ സതി നിബ്ബിദാവിരാഗസമ്പന്നസ്സ ഉപനിസസമ്പന്നം ഹോതി വിമുത്തിഞാണദസ്സനം. സെയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, രുക്ഖോ സാഖാപലാസസമ്പന്നോ. തസ്സ പപടികാപി പാരിപൂരിം ഗച്ഛതി, തചോപി… ഫെഗ്ഗുപി… സാരോപി പാരിപൂരിം ഗച്ഛതി. ഏവമേവം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സതിസമ്പജഞ്ഞേ സതി സതിസമ്പജഞ്ഞസമ്പന്നസ്സ ഉപനിസസമ്പന്നം ഹോതി ഹിരൊത്തപ്പം; ഹിരൊത്തപ്പേ സതി ഹിരൊത്തപ്പസമ്പന്നസ്സ ഉപനിസസമ്പന്നോ ഹോതി…പേ॰… വിമുത്തിഞാണദസ്സന’’ന്തി. പഠമം.
൨. പുണ്ണിയസുത്തം
൮൨. അഥ ഖോ ആയസ്മാ പുണ്ണിയോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ പുണ്ണിയോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘കോ നു ഖോ, ഭന്തേ, ഹേതു കോ പച്ചയോ യേന അപ്പേകദാ തഥാഗതം ധമ്മദേസനാ പടിഭാതി, അപ്പേകദാ ന പടിഭാതീ’’തി? ‘‘സദ്ധോ ച, പുണ്ണിയ, ഭിക്ഖു ഹോതി, നോ ചുപസങ്കമിതാ; നേവ തഥാഗതം ധമ്മദേസനാ പടിഭാതി. യതോ ച ഖോ , പുണ്ണിയ, ഭിക്ഖു സദ്ധോ ച ഹോതി, ഉപസങ്കമിതാ ച; ഏവം തഥാഗതം ധമ്മദേസനാ പടിഭാതി. സദ്ധോ ച, പുണ്ണിയ, ഭിക്ഖു ഹോതി, ഉപസങ്കമിതാ ച, നോ ച പയിരുപാസിതാ…പേ॰… പയിരുപാസിതാ ച, നോ ച പരിപുച്ഛിതാ… പരിപുച്ഛിതാ ച, നോ ച ഓഹിതസോതോ ധമ്മം സുണാതി… ഓഹിതസോതോ ച ധമ്മം സുണാതി, നോ ച സുത്വാ ധമ്മം ധാരേതി… സുത്വാ ച ധമ്മം ധാരേതി, നോ ച ധാതാനം ധമ്മാനം അത്ഥം ഉപപരിക്ഖതി… ധാതാനഞ്ച ധമ്മാനം അത്ഥം ഉപപരിക്ഖതി, നോ ച അത്ഥമഞ്ഞായ ധമ്മമഞ്ഞായ ധമ്മാനുധമ്മപ്പടിപന്നോ ഹോതി. നേവ താവ തഥാഗതം ധമ്മദേസനാ പടിഭാതി.
‘‘യതോ ച ഖോ, പുണ്ണിയ, ഭിക്ഖു സദ്ധോ ച ഹോതി, ഉപസങ്കമിതാ ച, പയിരുപാസിതാ ച, പരിപുച്ഛിതാ ച, ഓഹിതസോതോ ച ധമ്മം സുണാതി, സുത്വാ ച ധമ്മം ധാരേതി, ധാതാനഞ്ച ധമ്മാനം അത്ഥം ഉപപരിക്ഖതി, അത്ഥമഞ്ഞായ ധമ്മമഞ്ഞായ ധമ്മാനുധമ്മപ്പടിപന്നോ ച ഹോതി; ഏവം തഥാഗതം ധമ്മദേസനാ പടിഭാതി. ഇമേഹി ഖോ, പുണ്ണിയ, അട്ഠഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതാ സമന്നാഗതോ (സീ॰ പീ॰), സമന്നാഗതം (സ്യാ॰ ക॰) ഏകന്തപടിഭാനാ ഏകന്തപടിഭാനം (സബ്ബത്ഥ) അ॰ നി॰ ൧൦.൮൩ പന പസ്സിതബ്ബം തഥാഗതം ധമ്മദേസനാ ഹോതീ’’തി. ദുതിയം.
൩. മൂലകസുത്തം
൮൩. അ॰ നി॰ ൧൦.൫൮ പസ്സിതബ്ബം ‘‘സചേ, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയാ പരിബ്ബാജകാ ഏവം പുച്ഛെയ്യും – ‘കിംമൂലകാ, ആവുസോ, സബ്ബേ ധമ്മാ, കിംസമ്ഭവാ സബ്ബേ ധമ്മാ, കിംസമുദയാ സബ്ബേ ധമ്മാ, കിംസമോസരണാ സബ്ബേ ധമ്മാ, കിംപമുഖാ സബ്ബേ ധമ്മാ, കിംഅധിപതെയ്യാ സബ്ബേ ധമ്മാ, കിംഉത്തരാ സബ്ബേ ധമ്മാ, കിംസാരാ സബ്ബേ ധമ്മാ’തി, ഏവം പുട്ഠാ തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, തേസം അഞ്ഞതിത്ഥിയാനം പരിബ്ബാജകാനം കിന്തി ബ്യാകരെയ്യാഥാ’’തി? ‘‘ഭഗവംമൂലകാ നോ, ഭന്തേ, ധമ്മാ, ഭഗവംനെത്തികാ ഭഗവംപടിസരണാ. സാധു, ഭന്തേ , ഭഗവന്തംയേവ പടിഭാതു ഏതസ്സ ഭാസിതസ്സ അത്ഥോ. ഭഗവതോ സുത്വാ ഭിക്ഖൂ ധാരെസ്സന്തീ’’തി.
‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, ദേസെസ്സാമി. തം സുണാഥ, സാധുകം മനസി കരോഥ; ഭാസിസ്സാമീ’’തി . ‘‘ഏവം, ഭന്തേ’’തി ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ പച്ചസ്സോസും. ഭഗവാ ഏതദവോച – ‘‘സചേ, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞതിത്ഥിയാ പരിബ്ബാജകാ ഏവം പുച്ഛെയ്യും – ‘കിംമൂലകാ, ആവുസോ, സബ്ബേ ധമ്മാ, കിംസമ്ഭവാ സബ്ബേ ധമ്മാ, കിംസമുദയാ സബ്ബേ ധമ്മാ, കിംസമോസരണാ സബ്ബേ ധമ്മാ, കിംപമുഖാ സബ്ബേ ധമ്മാ , കിംഅധിപതെയ്യാ സബ്ബേ ധമ്മാ, കിംഉത്തരാ സബ്ബേ ധമ്മാ, കിംസാരാ സബ്ബേ ധമ്മാ’തി, ഏവം പുട്ഠാ തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, തേസം അഞ്ഞതിത്ഥിയാനം പരിബ്ബാജകാനം ഏവം ബ്യാകരെയ്യാഥ – ‘ഛന്ദമൂലകാ, ആവുസോ, സബ്ബേ ധമ്മാ, മനസികാരസമ്ഭവാ സബ്ബേ ധമ്മാ, ഫസ്സസമുദയാ സബ്ബേ ധമ്മാ, വേദനാസമോസരണാ സബ്ബേ ധമ്മാ, സമാധിപ്പമുഖാ സബ്ബേ ധമ്മാ, സതാധിപതെയ്യാ സബ്ബേ ധമ്മാ, പഞ്ഞുത്തരാ സബ്ബേ ധമ്മാ, വിമുത്തിസാരാ സബ്ബേ ധമ്മാ’തി, ഏവം പുട്ഠാ തുമ്ഹേ, ഭിക്ഖവേ, തേസം അഞ്ഞതിത്ഥിയാനം പരിബ്ബാജകാനം ഏവം ബ്യാകരെയ്യാഥാ’’തി. തതിയം.
൪. ചോരസുത്തം
൮൪. ‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ മഹാചോരോ ഖിപ്പം പരിയാപജ്ജതി, ന ചിരട്ഠിതികോ ഹോതി. കതമേഹി അട്ഠഹി? അപ്പഹരന്തസ്സ പഹരതി, അനവസേസം ആദിയതി, ഇത്ഥിം ഹനതി, കുമാരിം ദൂസേതി, പബ്ബജിതം വിലുമ്പതി, രാജകോസം വിലുമ്പതി, അച്ചാസന്നേ കമ്മം കരോതി, ന ച നിധാനകുസലോ ഹോതി. ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ മഹാചോരോ ഖിപ്പം പരിയാപജ്ജതി, ന ചിരട്ഠിതികോ ഹോതി.
‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ മഹാചോരോ ന ഖിപ്പം പരിയാപജ്ജതി, ചിരട്ഠിതികോ ഹോതി. കതമേഹി അട്ഠഹി? ന അപ്പഹരന്തസ്സ പഹരതി , ന അനവസേസം ആദിയതി, ന ഇത്ഥിം ഹനതി, ന കുമാരിം ദൂസേതി, ന പബ്ബജിതം വിലുമ്പതി, ന രാജകോസം വിലുമ്പതി, ന അച്ചാസന്നേ കമ്മം കരോതി, നിധാനകുസലോ ച ഹോതി. ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ മഹാചോരോ ന ഖിപ്പം പരിയാപജ്ജതി, ചിരട്ഠിതികോ ഹോതീ’’തി. ചതുത്ഥം.
൫. സമണസുത്തം
൮൫. ‘‘‘സമണോ’തി , ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതസ്സേതം അധിവചനം അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ. ‘ബ്രാഹ്മണോ’തി, ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതസ്സേതം അധിവചനം അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ. ‘വേദഗൂ’തി, ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതസ്സേതം അധിവചനം അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ. ‘ഭിസക്കോ’തി, ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതസ്സേതം അധിവചനം അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ. ‘നിമ്മലോ’തി, ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതസ്സേതം അധിവചനം അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ. ‘വിമലോ’തി, ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതസ്സേതം അധിവചനം അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ. ‘ഞാണീ’തി, ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതസ്സേതം അധിവചനം അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ. ‘വിമുത്തോ’തി, ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതസ്സേതം അധിവചനം അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സാ’’തി.
‘‘യം സമണേന പത്തബ്ബം, ബ്രാഹ്മണേന വുസീമതാ;
യം വേദഗുനാ പത്തബ്ബം, ഭിസക്കേന അനുത്തരം.
‘‘യം നിമ്മലേന പത്തബ്ബം, വിമലേന സുചീമതാ;
യം ഞാണിനാ ച പത്തബ്ബം, വിമുത്തേന അനുത്തരം.
‘‘സോഹം വിജിതസങ്ഗാമോ, മുത്തോ മോചേമി ബന്ധനാ;
നാഗൊമ്ഹി പരമദന്തോ, അസേഖോ പരിനിബ്ബുതോ’’തി. പഞ്ചമം;
൬. യസസുത്തം
൮൬. ഏകം സമയം ഭഗവാ കോസലേസു ചാരികം ചരമാനോ മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം യേന ഇച്ഛാനങ്ഗലം നാമ കോസലാനം ബ്രാഹ്മണഗാമോ തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ ഇച്ഛാനങ്ഗലേ വിഹരതി ഇച്ഛാനങ്ഗലവനസണ്ഡേ. അസ്സോസും ഖോ ഇച്ഛാനങ്ഗലകാ ബ്രാഹ്മണഗഹപതികാ – ‘‘സമണോ ഖലു ഭോ ഗോതമോ സക്യപുത്തോ സക്യകുലാ പബ്ബജിതോ ഇച്ഛാനങ്ഗലം അനുപ്പത്തോ ഇച്ഛാനങ്ഗലേ വിഹരതി ഇച്ഛാനങ്ഗലവനസണ്ഡേ . തം ഖോ പന ഭവന്തം ഗോതമം ഏവം കല്യാണോ കിത്തിസദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗതോ – ‘ഇതിപി സോ ഭഗവാ അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ…പേ॰… സാധു ഖോ പന തഥാരൂപാനം അരഹതം ദസ്സനം ഹോതീ’’’തി.
അഥ ഖോ ഇച്ഛാനങ്ഗലകാ ബ്രാഹ്മണഗഹപതികാ തസ്സാ രത്തിയാ അച്ചയേന പഹുതം ഖാദനീയം ഭോജനീയം ആദായ യേന ഇച്ഛാനങ്ഗലവനസണ്ഡോ തേനുപസങ്കമിംസു; ഉപസങ്കമിത്വാ ബഹിദ്വാരകൊട്ഠകേ അട്ഠംസു ഉച്ചാസദ്ദാ മഹാസദ്ദാ. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ നാഗിതോ ഭഗവതോ ഉപട്ഠാകോ ഹോതി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം നാഗിതം ആമന്തേസി – ‘‘കേ പന തേ, നാഗിത, ഉച്ചാസദ്ദാ മഹാസദ്ദാ കേവട്ടാ മഞ്ഞേ മച്ഛവിലോപേ’’തി? ‘‘ഏതേ, ഭന്തേ, ഇച്ഛാനങ്ഗലകാ ബ്രാഹ്മണഗഹപതികാ പഹുതം ഖാദനീയം ഭോജനീയം ആദായ ബഹിദ്വാരകൊട്ഠകേ ഠിതാ ഭഗവന്തംയേവ ഉദ്ദിസ്സ ഭിക്ഖുസങ്ഘഞ്ചാ’’തി. ‘‘മാഹം, നാഗിത, യസേന സമാഗമം, മാ ച മയാ യസോ. യോ ഖോ, നാഗിത, നയിമസ്സ നെക്ഖമ്മസുഖസ്സ പവിവേകസുഖസ്സ ഉപസമസുഖസ്സ സമ്ബോധസുഖസ്സ നികാമലാഭീ അസ്സ അകിച്ഛലാഭീ അകസിരലാഭീ. യസ്സാഹം നെക്ഖമ്മസുഖസ്സ പവിവേകസുഖസ്സ ഉപസമസുഖസ്സ സമ്ബോധസുഖസ്സ നികാമലാഭീ നികാമലാഭീ അസ്സം (ബഹൂസു) അ॰ നി॰ ൫.൩൦ പസ്സിതബ്ബം. തത്ഥ ഹി അയം പാഠഭേദാ നത്ഥി അകിച്ഛലാഭീ അകസിരലാഭീ, സോ തം മീള്ഹസുഖം മിദ്ധസുഖം ലാഭസക്കാരസിലോകസുഖം സാദിയെയ്യാ’’തി.
‘‘അധിവാസേതു ദാനി, ഭന്തേ, ഭഗവാ. അധിവാസേതു സുഗതോ. അധിവാസനകാലോ ദാനി, ഭന്തേ, ഭഗവതോ. യേന യേനേവ ദാനി, ഭന്തേ, ഭഗവാ ഗമിസ്സതി തന്നിന്നാവ ഭവിസ്സന്തി ബ്രാഹ്മണഗഹപതികാ നേഗമാ ചേവ ജാനപദാ ച. സെയ്യഥാപി , ഭന്തേ, ഥുല്ലഫുസിതകേ ദേവേ വസ്സന്തേ യഥാനിന്നം ഉദകാനി പവത്തന്തി; ഏവമേവം ഖോ, ഭന്തേ, യേന യേനേവ ദാനി ഭഗവാ ഗമിസ്സതി തന്നിന്നാവ ഭവിസ്സന്തി ബ്രാഹ്മണഗഹപതികാ നേഗമാ ചേവ ജാനപദാ ച. തം കിസ്സ ഹേതു? തഥാ ഹി, ഭന്തേ, ഭഗവതോ സീലപഞ്ഞാണ’’ന്തി.
‘‘മാഹം, നാഗിത, യസേന സമാഗമം, മാ ച മയാ യസോ. യോ ഖോ, നാഗിത, നയിമസ്സ നെക്ഖമ്മസുഖസ്സ പവിവേകസുഖസ്സ ഉപസമസുഖസ്സ സമ്ബോധസുഖസ്സ നികാമലാഭീ അസ്സ അകിച്ഛലാഭീ അകസിരലാഭീ. യസ്സാഹം നെക്ഖമ്മസുഖസ്സ പവിവേകസുഖസ്സ ഉപസമസുഖസ്സ സമ്ബോധസുഖസ്സ നികാമലാഭീ അകിച്ഛലാഭീ അകസിരലാഭീ, സോ തം മീള്ഹസുഖം മിദ്ധസുഖം ലാഭസക്കാരസിലോകസുഖം സാദിയെയ്യ.
‘‘ദേവതാപി ഖോ, നാഗിത, ഏകച്ചാ നയിമസ്സ ഏകച്ചാ ഇമസ്സ (?) നെക്ഖമ്മസുഖസ്സ പവിവേകസുഖസ്സ ഉപസമസുഖസ്സ സമ്ബോധസുഖസ്സ നികാമലാഭിനിയോ അസ്സു ഇദം പദം കത്ഥചി നത്ഥി അകിച്ഛലാഭിനിയോ നികാമലാഭിനിയോ അകിച്ഛലാഭിനിയോ (?) അകസിരലാഭിനിയോ, യസ്സാഹം നെക്ഖമ്മസുഖസ്സ പവിവേകസുഖസ്സ ഉപസമസുഖസ്സ സമ്ബോധസുഖസ്സ നികാമലാഭീ അകിച്ഛലാഭീ അകസിരലാഭീ. തുമ്ഹാകമ്പി താസമ്പി (?) ഖോ, നാഗിത, സങ്ഗമ്മ സമാഗമ്മ സങ്ഗണികവിഹാരം അനുയുത്താനം വിഹരതം അനുയുത്തേ വിഹരന്തേ ദിസ്വാ (?) ഏവം ഹോതി – ‘ന ഹി നൂനമേ ന ഹനൂനമേ (സീ॰ സ്യാ॰ പീ॰) ആയസ്മന്തോ ഇമസ്സ നെക്ഖമ്മസുഖസ്സ പവിവേകസുഖസ്സ ഉപസമസുഖസ്സ സമ്ബോധസുഖസ്സ നികാമലാഭിനോ അസ്സു ഇദം പദം കത്ഥചി നത്ഥി അകിച്ഛലാഭിനോ അകസിരലാഭിനോ. യസ്സാഹം നെക്ഖമ്മസുഖസ്സ പവിവേകസുഖസ്സ ഉപസമസുഖസ്സ സമ്ബോധസുഖസ്സ നികാമലാഭീ അകിച്ഛലാഭീ അകസിരലാഭീ. തഥാ ഹി പന മേ ആയസ്മന്തോ സങ്ഗമ്മ സമാഗമ്മ സങ്ഗണികവിഹാരം അനുയുത്താ വിഹരന്തി’’’.
‘‘ഇധാഹം , നാഗിത, ഭിക്ഖൂ പസ്സാമി അഞ്ഞമഞ്ഞം അങ്ഗുലിപതോദകേന അങ്ഗുലിപതോദകേഹി (സീ॰ പീ॰ ക॰) സഞ്ജഗ്ഘന്തേ സങ്കീളന്തേ. തസ്സ മയ്ഹം, നാഗിത, ഏവം ഹോതി – ‘ന ഹി നൂനമേ ആയസ്മന്തോ ഇമസ്സ നെക്ഖമ്മസുഖസ്സ പവിവേകസുഖസ്സ ഉപസമസുഖസ്സ സമ്ബോധസുഖസ്സ നികാമലാഭിനോ അസ്സു അകിച്ഛലാഭിനോ അകസിരലാഭിനോ. യസ്സാഹം നെക്ഖമ്മസുഖസ്സ പവിവേകസുഖസ്സ ഉപസമസുഖസ്സ സമ്ബോധസുഖസ്സ നികാമലാഭീ അകിച്ഛലാഭീ അകസിരലാഭീ. തഥാ ഹി പന മേ ആയസ്മന്തോ അഞ്ഞമഞ്ഞം അങ്ഗുലിപതോദകേന സഞ്ജഗ്ഘന്തി സങ്കീളന്തി’’’.
‘‘ഇധ പനാഹം ഇധാഹം (സീ॰ പീ॰ ക॰), നാഗിത, ഭിക്ഖൂ പസ്സാമി യാവദത്ഥം ഉദരാവദേഹകം ഭുഞ്ജിത്വാ സെയ്യസുഖം പസ്സസുഖം മിദ്ധസുഖം അനുയുത്തേ വിഹരന്തേ. തസ്സ മയ്ഹം, നാഗിത, ഏവം ഹോതി – ‘ന ഹി നൂനമേ ആയസ്മന്തോ ഇമസ്സ നെക്ഖമ്മസുഖസ്സ പവിവേകസുഖസ്സ ഉപസമസുഖസ്സ സമ്ബോധസുഖസ്സ നികാമലാഭിനോ അസ്സു അകിച്ഛലാഭിനോ അകസിരലാഭിനോ. യസ്സാഹം നെക്ഖമ്മസുഖസ്സ പവിവേകസുഖസ്സ ഉപസമസുഖസ്സ സമ്ബോധസുഖസ്സ നികാമലാഭീ അകിച്ഛലാഭീ അകസിരലാഭീ. തഥാ ഹി പന മേ ആയസ്മന്തോ യാവദത്ഥം ഉദരാവദേഹകം ഭുഞ്ജിത്വാ സെയ്യസുഖം പസ്സസുഖം മിദ്ധസുഖം അനുയുത്താ വിഹരന്തി’’’.
‘‘ഇധാഹം ഇധ പനാഹം (?), നാഗിത, ഭിക്ഖും പസ്സാമി ഗാമന്തവിഹാരിം സമാഹിതം നിസിന്നം. തസ്സ മയ്ഹം, നാഗിത, ഏവം ഹോതി – ‘ഇദാനി ഇമം ഇദാനിമം (കത്ഥചി) അ॰ നി॰ ൬.൪൨ ആയസ്മന്തം ആരാമികോ വാ ഉപട്ഠഹിസ്സതി പച്ചെസ്സതി (സീ॰ പീ॰), ഉപട്ഠഹതി (ക॰) സമണുദ്ദേസോ വാ . തം തമ്ഹാ സോ തമ്ഹാ (ക॰ സീ॰), സോ തം തമ്ഹാ (?) സമാധിമ്ഹാ ചാവെസ്സതീ’തി. തേനാഹം , നാഗിത, തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ന അത്തമനോ ഹോമി ഗാമന്തവിഹാരേന.
‘‘ഇധ പനാഹം, നാഗിത, ഭിക്ഖും പസ്സാമി ആരഞ്ഞികം അരഞ്ഞേ പചലായമാനം നിസിന്നം. തസ്സ മയ്ഹം, നാഗിത, ഏവം ഹോതി – ‘ഇദാനി അയമായസ്മാ ഇമം നിദ്ദാകിലമഥം പടിവിനോദെത്വാ അരഞ്ഞസഞ്ഞംയേവ മനസി കരിസ്സതി ഏകത്ത’ന്തി . തേനാഹം , നാഗിത, തസ്സ ഭിക്ഖുനോ അത്തമനോ ഹോമി അരഞ്ഞവിഹാരേന.
‘‘ഇധ പനാഹം, നാഗിത, ഭിക്ഖും പസ്സാമി ആരഞ്ഞികം അരഞ്ഞേ അസമാഹിതം നിസിന്നം. തസ്സ മയ്ഹം, നാഗിത, ഏവം ഹോതി – ‘ഇദാനി അയമായസ്മാ അസമാഹിതം വാ ചിത്തം സമാദഹിസ്സതി സമാദഹെസ്സതി (കത്ഥചി), സമാഹിതം വാ ചിത്തം അനുരക്ഖിസ്സതീ’തി. തേനാഹം, നാഗിത, തസ്സ ഭിക്ഖുനോ അത്തമനോ ഹോമി അരഞ്ഞവിഹാരേന.
‘‘ഇധ പനാഹം, നാഗിത, ഭിക്ഖും പസ്സാമി ആരഞ്ഞികം അരഞ്ഞേ സമാഹിതം നിസിന്നം. തസ്സ മയ്ഹം, നാഗിത, ഏവം ഹോതി – ‘ഇദാനി അയമായസ്മാ അവിമുത്തം വാ ചിത്തം വിമുച്ചിസ്സതി, വിമുത്തം വാ ചിത്തം അനുരക്ഖിസ്സതീ’തി. തേനാഹം, നാഗിത, തസ്സ ഭിക്ഖുനോ അത്തമനോ ഹോമി അരഞ്ഞവിഹാരേന.
‘‘ഇധ പനാഹം, നാഗിത, ഭിക്ഖും പസ്സാമി ഗാമന്തവിഹാരിം ലാഭിം ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരാനം. സോ തം ലാഭസക്കാരസിലോകം നികാമയമാനോ രിഞ്ചതി പടിസല്ലാനം, രിഞ്ചതി അരഞ്ഞവനപത്ഥാനി പന്താനി സേനാസനാനി; ഗാമനിഗമരാജധാനിം ഓസരിത്വാ വാസം കപ്പേതി. തേനാഹം, നാഗിത, തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ന അത്തമനോ ഹോമി ഗാമന്തവിഹാരേന.
‘‘ഇധ പനാഹം, നാഗിത, ഭിക്ഖും പസ്സാമി ആരഞ്ഞികം ലാഭിം ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരാനം. സോ തം ലാഭസക്കാരസിലോകം പടിപണാമെത്വാ ന രിഞ്ചതി പടിസല്ലാനം, ന രിഞ്ചതി അരഞ്ഞവനപത്ഥാനി പന്താനി സേനാസനാനി. തേനാഹം, നാഗിത, തസ്സ ഭിക്ഖുനോ അത്തമനോ ഹോമി അരഞ്ഞവിഹാരേന. [ ] എത്ഥന്തരേ പാഠോ അ॰ നി॰ ൬.൪൨ ഛക്കനിപാതേയേവ ദിസ്സതി, ന എത്ഥ അട്ഠകനിപാതേ
‘‘യസ്മാഹം യസ്മിംഹം (കത്ഥചി), നാഗിത, സമയേ അദ്ധാനമഗ്ഗപ്പടിപന്നോ ന കഞ്ചി പസ്സാമി പുരതോ വാ പച്ഛതോ വാ, ഫാസു മേ, നാഗിത, തസ്മിം സമയേ ഹോതി അന്തമസോ ഉച്ചാരപസ്സാവകമ്മായാ’’തി. ഛട്ഠം.
൭. പത്തനികുജ്ജനസുത്തം
൮൭. ചൂളവ॰ ൨൬൫ ‘‘അട്ഠഹി , ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഉപാസകസ്സ ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ പത്തം നിക്കുജ്ജെയ്യ നികുജ്ജെയ്യ (ക॰). കതമേഹി അട്ഠഹി? ഭിക്ഖൂനം അലാഭായ പരിസക്കതി, ഭിക്ഖൂനം അനത്ഥായ പരിസക്കതി, ഭിക്ഖൂനം അവാസായ അനാവാസായ (സീ॰ സ്യാ॰) പരിസക്കതി, ഭിക്ഖൂ അക്കോസതി പരിഭാസതി, ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖൂഹി ഭേദേതി വിഭേദേതി (ബഹൂസു), ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി. ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഉപാസകസ്സ ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ പത്തം നിക്കുജ്ജെയ്യ.
‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഉപാസകസ്സ ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ പത്തം ഉക്കുജ്ജെയ്യ. കതമേഹി അട്ഠഹി? ന ഭിക്ഖൂനം അലാഭായ പരിസക്കതി, ന ഭിക്ഖൂനം അനത്ഥായ പരിസക്കതി, ന ഭിക്ഖൂനം അവാസായ പരിസക്കതി, ന ഭിക്ഖൂ അക്കോസതി പരിഭാസതി, ന ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖൂഹി ഭേദേതി, ബുദ്ധസ്സ വണ്ണം ഭാസതി, ധമ്മസ്സ വണ്ണം ഭാസതി, സങ്ഘസ്സ വണ്ണം ഭാസതി. ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഉപാസകസ്സ ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ പത്തം ഉക്കുജ്ജെയ്യാ’’തി. സത്തമം.
൮. അപ്പസാദപവേദനീയസുത്തം
൮൮. ‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ ആകങ്ഖമാനാ ഉപാസകാ അപ്പസാദം പവേദെയ്യും. കതമേഹി അട്ഠഹി? ഗിഹീനം അലാഭായ പരിസക്കതി, ഗിഹീനം അനത്ഥായ പരിസക്കതി, ഗിഹീ അക്കോസതി പരിഭാസതി, ഗിഹീ ഗിഹീഹി ഭേദേതി, ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, അഗോചരേ ച നം പസ്സന്തി. ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ ആകങ്ഖമാനാ ഉപാസകാ അപ്പസാദം പവേദെയ്യും.
‘‘അട്ഠഹി , ഭിക്ഖവേ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ ആകങ്ഖമാനാ ഉപാസകാ പസാദം പവേദെയ്യും. കതമേഹി അട്ഠഹി? ന ഗിഹീനം അലാഭായ പരിസക്കതി, ന ഗിഹീനം അനത്ഥായ പരിസക്കതി, ന ഗിഹീ അക്കോസതി പരിഭാസതി, ന ഗിഹീ ഗിഹീഹി ഭേദേതി, ബുദ്ധസ്സ വണ്ണം ഭാസതി, ധമ്മസ്സ വണ്ണം ഭാസതി, സങ്ഘസ്സ വണ്ണം ഭാസതി, ഗോചരേ ച നം പസ്സന്തി. ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ , അട്ഠഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ ആകങ്ഖമാനാ ഉപാസകാ പസാദം പവേദെയ്യു’’ന്തി. അട്ഠമം.
൯. പടിസാരണീയസുത്തം
൮൯. ചൂളവ॰ ൩൯ ഥോകം വിസദിസം ‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ പടിസാരണീയകമ്മം കരെയ്യ. കതമേഹി അട്ഠഹി? ഗിഹീനം അലാഭായ പരിസക്കതി, ഗിഹീനം അനത്ഥായ പരിസക്കതി, ഗിഹീ അക്കോസതി പരിഭാസതി, ഗിഹീ ഗിഹീഹി ഭേദേതി, ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ധമ്മികഞ്ച ഗിഹിപടിസ്സവം ന സച്ചാപേതി. ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ പടിസാരണീയം കമ്മം കരെയ്യ.
‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ പടിസാരണീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭെയ്യ. കതമേഹി അട്ഠഹി? ന ഗിഹീനം അലാഭായ പരിസക്കതി, ന ഗിഹീനം അനത്ഥായ പരിസക്കതി, ന ഗിഹീ അക്കോസതി പരിഭാസതി, ന ഗിഹീ ഗിഹീഹി ഭേദേതി, ബുദ്ധസ്സ വണ്ണം ഭാസതി, ധമ്മസ്സ വണ്ണം ഭാസതി, സങ്ഘസ്സ വണ്ണം ഭാസതി, ധമ്മികഞ്ച ഗിഹിപടിസ്സവം സച്ചാപേതി . ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഭിക്ഖുനോ ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ പടിസാരണീയകമ്മം പടിപ്പസ്സമ്ഭെയ്യാ’’തി. നവമം.
൧൦. സമ്മാവത്തനസുത്തം
൯൦. ചൂളവ॰ ൨൧൧ ‘‘തസ്സപാപിയസികകമ്മകതേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ അട്ഠസു ധമ്മേസു സമ്മാ വത്തിതബ്ബം – ന ഉപസമ്പാദേതബ്ബോ, ന നിസ്സയോ ദാതബ്ബോ, ന സാമണേരോ ഉപട്ഠാപേതബ്ബോ, ന ഭിക്ഖുനോവാദകസമ്മുതി സാദിതബ്ബാ, സമ്മതേനപി ഭിക്ഖുനിയോ ന ഓവദിതബ്ബാ, ന കാചി സങ്ഘസമ്മുതി സാദിതബ്ബാ, ന കിസ്മിഞ്ചി പച്ചേകട്ഠാനേ ഠപേതബ്ബോ, ന ച തേന മൂലേന വുട്ഠാപേതബ്ബോ. തസ്സപാപിയസികകമ്മകതേന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനാ ഇമേസു അട്ഠസു ധമ്മേസു സമ്മാ വത്തിതബ്ബ’’ന്തി. ദസമം.
സതിവഗ്ഗോ ചതുത്ഥോ.
തസ്സുദ്ദാനം –
സതിപുണ്ണിയമൂലേന , ചോരസമണേന പഞ്ചമം;
യസോ പത്തപ്പസാദേന, പടിസാരണീയഞ്ച വത്തനന്തി.