൫. ഉപാലിവഗ്ഗോ
൧. ഭാഗിനെയ്യുപാലിത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ
ഖീണാസവസഹസ്സേഹീതിആദികം
൧. സോ ഖീണാസവസഹസ്സേഹീതിആദിമാഹ. തത്ഥ ആ സമന്തതോ യാവഭവഗ്ഗാ സവന്തി പവത്തന്തീതി ആസവാ. കാമാസവാദയോ ചത്താരോ ആസവാ, തേ ഖീണാ സോസിതാ വിസോസിതാ വിദ്ധംസിതാ യേഹി തേതി ഖീണാസവാ, തേയേവ സഹസ്സാ ഖീണാസവസഹസ്സാ, തേഹി ഖീണാസവസഹസ്സേഹി പരേതോ പരിവുതോ ലോകനായകോ ലോകസ്സ നിബ്ബാനപാപനകോ വിവേകം അനുയുത്തോ പടിസല്ലിതും ഏകീഭവിതും ഗച്ഛതേതി സമ്ബന്ധോ.
൨. അജിനേന നിവത്ഥോഹന്തി അഹം അജിനമിഗചമ്മേന പടിച്ഛന്നോ, അജിനചമ്മവസനോതി അത്ഥോ. തിദണ്ഡപരിധാരകോതി കുണ്ഡികട്ഠപനത്ഥായ തിദണ്ഡം ഗഹെത്വാ ധാരെന്തോതി അത്ഥോ. ഭിക്ഖുസങ്ഘേന പരിബ്യൂള്ഹം പരിവാരിതം ലോകനായകം അദ്ദസന്തി സമ്ബന്ധോ. സേസം പാകടമേവാതി.
ഭാഗിനെയ്യുപാലിത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ സമത്താ.
൨. സോണകോളിവിസത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ
അനോമദസ്സിസ്സ മുനിനോതിആദികം ആയസ്മതോ കോളിവിസത്ഥേരസ്സ അപദാനം. അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയാനി പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ അനോമദസ്സിസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ഏകസ്മിം കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തോ വയപ്പത്തോ പുത്തദാരേഹി വഡ്ഢിതോ വിഭവസമ്പന്നോ ഭഗവതോ ചങ്കമനത്ഥായ സോഭനം ചങ്കമം കാരെത്വാ സുധാപരികമ്മം കാരെത്വാ ആദാസതലമിവ സമം വിജ്ജോതമാനം കത്വാ ദീപധൂപപുപ്ഫാദീഹി സജ്ജെത്വാ ഭഗവതോ നിയ്യാദെത്വാ ബുദ്ധപ്പമുഖം ഭിക്ഖുസങ്ഘം പണീതേനാഹാരേന പൂജേസി. സോ ഏവം യാവജീവം പുഞ്ഞാനി കത്വാ തതോ ചവിത്വാ ദേവലോകേ നിബ്ബത്തോ. തത്ഥ പാളിയാ വുത്തനയേന ദിബ്ബസമ്പത്തിം അനുഭവിത്വാ അന്തരാ ഒക്കാകകുലപ്പസുതോതി തം സബ്ബം പാളിയാ വുത്താനുസാരേന വേദിതബ്ബം. പച്ഛിമഭവേ പന കോലിയരാജവംസേ ജാതോ വയപ്പത്തോ കോടിഅഗ്ഘനകസ്സ കണ്ണപിളന്ധനസ്സ ധാരിതത്താ കോടികണ്ണോതി, കുടികണ്ണോതി ച പാകടോ അഹോസി. സോ ഭഗവതി പസന്നോ
൨൫. സോ അരഹാ ഹുത്വാ അത്തനോ പുബ്ബകമ്മം സരിത്വാ സോമനസ്സജാതോ പുബ്ബചരിതാപദാനം പകാസെന്തോ അനോമദസ്സിസ്സ മുനിനോതിആദിമാഹ. തത്ഥ അനോമദസ്സിസ്സാതി അനോമം അലാമകം സുന്ദരം ദസ്സനം ദ്വത്തിംസമഹാപുരിസലക്ഖണപടിമണ്ഡിതത്താ ബ്യാമപ്പഭാമണ്ഡലോപസോഭിതത്താ ആരോഹപരിണാഹേന സമന്നാഗതത്താ ച ദസ്സനീയം സരീരം യസ്സ ഭഗവതോ സോ അനോമദസ്സീ, തസ്സ അനോമദസ്സിസ്സ മുനിനോതി അത്ഥോ. താദിനോതി ഇട്ഠാനിട്ഠേസു അകമ്പിയസഭാവസ്സ. സുധായ ലേപനം കത്വാതി കാരയിം അകാസിന്തി അത്ഥോ. സേസഗാഥാനം അത്ഥോ പാളിയാ അനുസാരേന സുവിഞ്ഞെയ്യോവ.
൩൫. പരിവാരസമ്പത്തിധനസമ്പത്തിസങ്ഖാതം യസം ധാരേതീതി യസോധരോ, സബ്ബേ ഏതേ സത്തസത്തതിചക്കവത്തിരാജാനോ യസോധരനാമേന ഏകനാമകാതി സമ്ബന്ധോ.
൫൨. അങ്ഗീരസോതി അങ്ഗതോ സരീരതോ നിഗ്ഗതാ രസ്മി യസ്സ സോ അങ്ഗീരസോ, ഛന്ദദോസമോഹഭയാഗതീഹി വാ പാപാചാരവസേന വാ ചതുരാപായം ന ഗച്ഛതീതി നാഗോ, മഹന്തോ പൂജിതോ ച സോ നാഗോ ചേതി മഹാനാഗോ. സേസം ഉത്താനത്ഥമേവാതി.
കോളിവിസത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ സമത്താ.
൩. കാളിഗോധാപുത്തഭദ്ദിയത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ
പദുമുത്തരസമ്ബുദ്ധന്തിആദികം ആയസ്മതോ ഭദ്ദിയസ്സ കാളിഗോധാപുത്തത്ഥേരസ്സ അപദാനം. അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയാനി പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ ഭദ്ദിയോ കാളിഗോധാപുത്തോതി പാകടോ. സത്ഥരി പസീദിത്വാ മാതാപിതരോ ആരാധെത്വാ പബ്ബജിത്വാ നചിരസ്സേവ അരഹാ അഹോസി.
൫൪. സോ അരഹാ ഹുത്വാ അത്തനോ പുബ്ബകമ്മം സരിത്വാ സോമനസ്സജാതോ പുബ്ബചരിതാപദാനം പകാസെന്തോ പദുമുത്തരസമ്ബുദ്ധന്തിആദിമാഹ. തം ഹെട്ഠാ വുത്തത്ഥമേവ. മെത്തചിത്തന്തി മിജ്ജതി സിനേഹതി നന്ദതി സബ്ബസത്തേതി മെത്താ, മെത്തായ സഹഗതം ചിത്തം മെത്തചിത്തം, തം യസ്സ ഭഗവതോ അത്ഥീതി മെത്തചിത്തോ, തം മെത്തചിത്തം. മഹാമുനിന്തി സകലഭിക്ഖൂനം മഹന്തത്താ മഹാമുനി, തം പദുമുത്തരം സമ്ബുദ്ധന്തി ജനതാ സബ്ബാതി സബ്ബോ ജനകായോ, സബ്ബനഗരവാസിനോതി അത്ഥോ. സബ്ബലോകഗ്ഗനായകന്തി സകലലോകസ്സ അഗ്ഗം സെട്ഠം നിബ്ബാനസ്സ നയനതോ പാപനതോ നായകം പദുമുത്തരസമ്ബുദ്ധം ജനതാ ഉപേതി സമീപം ഗച്ഛതീതി സമ്ബന്ധോ.
൫൫. സത്തുകഞ്ച ബദ്ധകഞ്ചാതി ബദ്ധസത്തുഅബദ്ധസത്തുസങ്ഖാതം ആമിസം. അഥ വാ ഭത്തപൂപഖജ്ജഭൊജ്ജയാഗുആദയോ യാവകാലികത്താ ആമിസം പാനഭോജനഞ്ച ഗഹെത്വാ പുഞ്ഞക്ഖെത്തേ അനുത്തരേ സത്ഥുനോ ദദന്തീതി സമ്ബന്ധോ.
൫൮. ആസനം ബുദ്ധയുത്തകന്തി ബുദ്ധയൊഗ്ഗം ബുദ്ധാരഹം ബുദ്ധാനുച്ഛവികം സത്തരതനമയം ആസനന്തി അത്ഥോ. സേസം നയാനുയോഗേന സുവിഞ്ഞെയ്യമേവാതി.
കാളിഗോധാപുത്തഭദ്ദിയത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ സമത്താ.
൪. സന്നിട്ഠാപകത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ
അരഞ്ഞേ കുടികം കത്വാതിആദികം ആയസ്മതോ സന്നിട്ഠാപകത്ഥേരസ്സ അപദാനം. അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയാനി പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ കാലേ കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തോ വിഞ്ഞുതം പത്തോ ഘരബന്ധനേന സന്നിട്ഠാപകത്ഥേരോതി പാകടോ.
൭൦. അരഹാ പന ഹുത്വാ അത്തനോ പുബ്ബകമ്മം സരിത്വാ സോമനസ്സജാതോ പുബ്ബചരിതാപദാനം പകാസെന്തോ അരഞ്ഞേ കുടികം കത്വാതിആദിമാഹ. തത്ഥ അരഞ്ഞേതി സീഹബ്യഗ്ഘാദീനം ഭയേന മനുസ്സാ എത്ഥ കുടികന്തി തിണച്ഛദനകുടികം കത്വാ പബ്ബതന്തരേ വസാമി വാസം കപ്പേസിന്തി അത്ഥോ. ലാഭേന ച അലാഭേന ച യസേന ച അയസേന ച സന്തുട്ഠോ വിഹാസിന്തി സമ്ബന്ധോ.
൭൨. ജലജുത്തമനാമകന്തി ജലേ ജാതം ജലജം, പദുമം, ജലജം ഉത്തമം ജലജുത്തമം, ജലജുത്തമേന സമാനം നാമം യസ്സ സോ ജലജുത്തമനാമകോ, തം ജലജുത്തമനാമകം ബുദ്ധന്തി അത്ഥോ. സേസം പാളിനയാനുയോഗേന സുവിഞ്ഞെയ്യമേവാതി.
സന്നിട്ഠാപകത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ സമത്താ.
൫. പഞ്ചഹത്ഥിയത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ
സുമേധോ നാമ സമ്ബുദ്ധോതിആദികം ആയസ്മതോ പഞ്ചഹത്ഥിയത്ഥേരസ്സ അപദാനം. അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയാനി പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ സുമേധസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ഏകസ്മിം കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തോ വിഞ്ഞുതം പത്വാ രതനത്തയേ പസന്നോ വിഹാസി. തസ്മിം സമയേ പഞ്ചഉപ്പലഹത്ഥാനി ആനേസും. സോ തേഹി പഞ്ചഉപ്പലഹത്ഥേഹി വീഥിയം ചരമാനം സുമേധം ഭഗവന്തം പൂജേസി. താനി ഗന്ത്വാ ആകാസേ വിതാനം ഹുത്വാ ഛായം കുരുമാനാനി തഥാഗതേനേവ സദ്ധിം ഗച്ഛിംസു. സോ തം ദിസ്വാ സോമനസ്സജാതോ പീതിയാ ഫുട്ഠസരീരോ യാവജീവം തദേവ പുഞ്ഞം അനുസ്സരിത്വാ തതോ ചുതോ ദേവലോകേ നിബ്ബത്തോ അപരാപരം സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ ഏകസ്മിം കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തോ വിഞ്ഞുതം പത്തോ സദ്ധാജാതോ പബ്ബജിത്വാ പഞ്ചഹത്ഥിയത്ഥേരോതി പാകടോ.
൭൭. സോ അത്തനോ പുബ്ബകമ്മം സരിത്വാ പച്ചക്ഖതോ പഞ്ഞായ ദിട്ഠപുബ്ബചരിതാപദാനം പകാസെന്തോ സുമേധോ നാമ സമ്ബുദ്ധോതിആദിമാഹ. തത്ഥ സുമേധോതി സുന്ദരാ മേധാ ചതുസച്ചപടിവേധപടിസമ്ഭിദാദയോ പഞ്ഞാ യസ്സ സോ ഭഗവാ സുമേധോ സമ്ബുദ്ധോ അന്തരാപണേ അന്തരവീഥിയം ഗച്ഛതീതി സമ്ബന്ധോ. ഒക്ഖിത്തചക്ഖൂതി അധോഖിത്തചക്ഖു. മിതഭാണീതി പമാണം ഞത്വാ ഭണനസീലോ, പമാണം ജാനിത്വാ ധമ്മം ദേസേസീതി അത്ഥോ. സേസം സുവിഞ്ഞെയ്യമേവാതി.
പഞ്ചഹത്ഥിയത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ സമത്താ.
൬. പദുമച്ഛദനിയത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ
നിബ്ബുതേ ലോകനാഥമ്ഹീതിആദികം ആയസ്മതോ പദുമച്ഛദനിയത്ഥേരസ്സ അപദാനം. അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതപുഞ്ഞസമ്ഭാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയാനി പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ വിപസ്സിസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ഏകസ്മിം കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തോ വിഞ്ഞുതം പത്തോ രതനത്തയേ പസന്നോ പരിനിബ്ബുതസ്സ വിപസ്സിസ്സ ഭഗവതോ ചിതകം പദുമപുപ്ഫേഹി പൂജേസി. സോ തേനേവ പദുമച്ഛദനിയത്ഥേരോതി പാകടോ.
൮൩. അത്തനോ പുബ്ബകമ്മം സരിത്വാ സോമനസ്സവസേന പുബ്ബചരിതാപദാനം പകാസെന്തോ നിബ്ബുതേ ലോകനാഥമ്ഹീതിആദിമാഹ. തത്ഥ നിബ്ബുതേതി ഖന്ധപരിനിബ്ബാനേന പരിനിബ്ബുതേ സത്ഥരി, വിപസ്സിസ്സ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ സരീരേ ചിതമാനിയമാനേ ചിതകേ ആരോപിതേ സുഫുല്ലം പദുമകലാപം അഹം ഗഹെത്വാ ചിതകം ആരോപയിം പൂജേസിന്തി അത്ഥോ. സേസഗാഥാസു ഹെട്ഠാ വുത്തനയത്താ ഉത്താനത്ഥമേവാതി.
പദുമച്ഛദനിയത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ സമത്താ.
൭. സയനദായകത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ
സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോതിആദികം ആയസ്മതോ സയനദായകത്ഥേരസ്സ അപദാനം. അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയാനി പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോ കാലേ സയനദായകത്ഥേരോതി പാകടോ.
൮൮. സോ സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോതിആദിമാഹ. തം സബ്ബം പാളിനയാനുസാരേന സുവിഞ്ഞെയ്യമേവാതി.
സയനദായകത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ സമത്താ.
൮. ചങ്കമനദായകത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ
അത്ഥദസ്സിസ്സ മുനിനോതിആദികം ആയസ്മതോ ചങ്കമനദായകത്ഥേരസ്സ അപദാനം. അയമ്പായസ്മാ പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തേസു തേസു ഭവേസു വിവട്ടൂപനിസ്സയാനി പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ അത്ഥദസ്സിസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ഏകസ്മിം കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തോ വിഞ്ഞുതം പത്തോ സത്ഥരി പസീദിത്വാ ഉച്ചവത്ഥുകം സുധാപരികമ്മകതം രജതരാസിസദിസം സോഭമാനം ചങ്കമം കാരെത്വാ മുത്തദലസദിസം സേതപുലിനം അത്ഥരിത്വാ ഭഗവതോ അദാസി. പടിഗ്ഗഹേസി ഭഗവാ, ചങ്കമം പടിഗ്ഗഹെത്വാ ച പന സുഖം കായചിത്തസമാധിം അപ്പെത്വാ ‘‘അയം അനാഗതേ ഗോതമസ്സ ഭഗവതോ സാസനേ സാവകോ ഭവിസ്സതീ’’തി ബ്യാകാസി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസു അപരാപരം സംസരന്തോ ദ്വേ സമ്പത്തിയോ അനുഭവിത്വാ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ ഏകസ്മിം കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തോ വുദ്ധിപ്പത്തോ സദ്ധാസമ്പന്നോ സാസനേ പബ്ബജിത്വാ നചിരസ്സേവ അരഹത്തം പത്വാ കതപുഞ്ഞനാമേന ചങ്കമനദായകത്ഥേരോതി പാകടോ അഹോസി.
൯൩. സോ ഏകദിവസം അത്തനാ പുബ്ബേ കതപുഞ്ഞകമ്മം സരിത്വാ സോമനസ്സജാതോ പുബ്ബചരിതാപദാനം പകാസെന്തോ അത്ഥദസ്സിസ്സ മുനിനോതിആദിമാഹ. തത്ഥ അത്ഥദസ്സിസ്സാതി അത്ഥം പയോജനം വുദ്ധിം വിരൂള്ഹിം നിബ്ബാനം ദക്ഖതി പസ്സതീതി അത്ഥദസ്സീ, അഥ വാ അത്ഥം നിബ്ബാനം ദസ്സനസീലോ ജാനനസീലോതി അത്ഥദസ്സീ, തസ്സ അത്ഥദസ്സിസ്സ മുനിനോ മോനേന ഞാണേന സമന്നാഗതസ്സ ഭഗവതോ മനോരമം മനല്ലീനം ഭാവനീയം മനസി കാതബ്ബം ചങ്കമം കാരേസിന്തി സമ്ബന്ധോ. സേസം വുത്തനയാനുസാരേനേവ സുവിഞ്ഞെയ്യമേവാതി.
ചങ്കമനദായകത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ സമത്താ.
൯. സുഭദ്ദത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ
പദുമുത്തരോ ലോകവിദൂതിആദികം ആയസ്മതോ സുഭദ്ദത്ഥേരസ്സ അപദാനം. അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ സുഭദ്ദോതി പാകടോ അഹോസി.
൧൦൧. സോ അത്തനോ പുബ്ബകമ്മം സരിത്വാ സോമനസ്സവസേന പുബ്ബചരിതാപദാനം പകാസെന്തോ പദുമുത്തരോ ലോകവിദൂതിആദിമാഹ. തം ഉത്താനത്ഥമേവ. സുണാഥ മമ ഭാസതോ…പേ॰… നിബ്ബായിസ്സതിനാസവോതി ഇദം പരിനിബ്ബാനമഞ്ചേ നിപന്നോവ പദുമുത്തരോ ഭഗവാ ബ്യാകാസി.
പഞ്ചമഭാണവാരവണ്ണനാ സമത്താ.
൧൧൫. സോ അത്തനോ പടിപത്തിം ദസ്സെന്തോ പുബ്ബകമ്മേന സംയുത്തോതിആദിമാഹ. ഏകഗ്ഗോതി ഏകഗ്ഗചിത്തോ. സുസമാഹിതോതി സുട്ഠു സമാഹിതോ, സന്തകായചിത്തോതി അത്ഥോ. ബുദ്ധസ്സ ഓരസോ പുത്തോതി ബുദ്ധസ്സ ഉരസാ ഹദയേന നിഗ്ഗതഓവാദാനുസാസനിം സുത്വാ പത്തഅരഹത്തഫലോതി അത്ഥോ. ധമ്മജൊമ്ഹി സുനിമ്മിതോതി ധമ്മതോ കമ്മട്ഠാനധമ്മതോ ജാതോ അരിയായ ജാതിയാ സുനിമ്മിതോ സുട്ഠു നിപ്ഫാദിതസബ്ബകിച്ചോ അമ്ഹി ഭവാമീതി അത്ഥോ.
൧൧൬. ധമ്മരാജം ഉപഗമ്മാതി ധമ്മേന സബ്ബസത്താനം രാജാനം ഇസ്സരഭൂതം ഭഗവന്തം ഉപഗന്ത്വാ സമീപം ഗന്ത്വാതി അത്ഥോ. അപുച്ഛിം പഞ്ഹമുത്തമന്തി ഉത്തമം ഖന്ധായതനധാതുസച്ചസമുപ്പാദാദിപടിസംയുത്തം പഞ്ഹം അപുച്ഛിന്തി അത്ഥോ. കഥയന്തോ ച മേ പഞ്ഹന്തി ഏസോ അമ്ഹാകം ഭഗവാ മേ മയ്ഹം പഞ്ഹം കഥയന്തോ ബ്യാകരൊന്തോ. ധമ്മസോതം ഉപാനയീതി അനുപാദിസേസനിബ്ബാനധാതുസങ്ഖാതം ധമ്മസോതം ധമ്മപവാഹം ഉപാനയി പാവിസീതി അത്ഥോ.
൧൧൮. ജലജുത്തമനായകോതി നിബ്ബായി അനുപാദാനോതി ഉപാദാനേ പഞ്ചക്ഖന്ധേ അഗ്ഗഹെത്വാ നിബ്ബായി ന പഞ്ഞായി അദസ്സനം അഗമാസി, മനുസ്സലോകാദീസു കത്ഥചിപി അപതിട്ഠിതോതി അത്ഥോ. ദീപോവ തേലസങ്ഖയാതി വട്ടിതേലാനം സങ്ഖയാ അഭാവാ പദീപോ ഇവ നിബ്ബായീതി സമ്ബന്ധോ.
൧൧൯. സത്തയോജനികം ആസീതി തസ്സ പരിനിബ്ബുതസ്സ പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ രതനമയം ഥൂപം സത്തയോജനുബ്ബേധം ആസി അഹോസീതി അത്ഥോ. ധജം തത്ഥ അപൂജേസിന്തി തത്ഥ തസ്മിം ചേതിയേ സബ്ബഭദ്ദം സബ്ബതോ ഭദ്ദം സബ്ബസോ മനോരമം ധജം പൂജേസിന്തി അത്ഥോ.
൧൨൦. കസ്സപസ്സ ച ബുദ്ധസ്സാതി പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ കാലതോ പട്ഠായ ആഗതസ്സ ദേവമനുസ്സേസു സംസരതോ മേ മയ്ഹം ഓരസോ പുത്തോ തിസ്സോ നാമ കസ്സപസ്സ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ അഗ്ഗസാവകോ ജിനസാസനേ ബുദ്ധസാസനേ ദായാദോ ആസി അഹോസീതി സമ്ബന്ധോ.
൧൨൧. തസ്സ ഹീനേന മനസാതി തസ്സ മമ പുത്തസ്സ തിസ്സസ്സ അഗ്ഗസാവകസ്സ ഹീനേന ലാമകേന മനസാ ചിത്തേന അഭദ്ദകം അസുന്ദരം അയുത്തകം ‘‘അന്തകോ പച്ഛിമോ’’തി വാചം വചനം അഭാസിം കഥേസിന്തി അത്ഥോ. തേന കമ്മവിപാകേനാതി തേന അരഹന്തഭക്ഖാനസങ്ഖാതസ്സ അകുസലകമ്മസ്സ വിപാകേന. പച്ഛിമേ അദ്ദസം ജിനന്തി പച്ഛിമേ പരിയോസാനേ പരിനിബ്ബാനകാലേ മല്ലാനം ഉപവത്തനേ സാലവനേ പരിനിബ്ബാനമഞ്ചേ നിപന്നം ജിനം ജിതസബ്ബമാരം അമ്ഹാകം ഗോതമസമ്മാസമ്ബുദ്ധം അദ്ദസം അഹന്തി അത്ഥോ. ‘‘പച്ഛാ മേ ആസി ഭദ്ദക’’ന്തിപി പാഠോ. തസ്സ പച്ഛാ തസ്സ ഭഗവതോ അവസാനകാലേ നിബ്ബാനാസന്നകാലേ മേ മയ്ഹം ഭദ്ദകം സുന്ദരം ചതുസച്ചപടിവിജ്ഝനം ആസി അഹോസീതി അത്ഥോ.
൧൨൨. പബ്ബാജേസി മഹാവീരോതി മഹാവീരിയോ സബ്ബസത്തഹിതോ കരുണായുത്തോ ജിതമാരോ മുനി മല്ലാനം ഉപവത്തനേ സാലവനേ പച്ഛിമേ സയനേ പരിനിബ്ബാനമഞ്ചേ സയിതോവ മം പബ്ബാജേസീതി സമ്ബന്ധോ.
൧൨൩. അജ്ജേവ ദാനി പബ്ബജ്ജാതി അജ്ജ ഏവ ഭഗവതോ പരിനിബ്ബാനദിവസേയേവ മമ പബ്ബജ്ജാ, തഥാ അജ്ജ ഏവ ഉപസമ്പദാ, അജ്ജ ഏവ ദ്വിപദുത്തമസ്സ സമ്മുഖാ പരിനിബ്ബാനം അഹോസീതി സമ്ബന്ധോ. സേസം സുവിഞ്ഞെയ്യമേവാതി.
സുഭദ്ദത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ സമത്താ.
൧൦. ചുന്ദത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ
സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോതിആദികം ആയസ്മതോ ചുന്ദത്ഥേരസ്സ അപദാനം. അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതപുഞ്ഞസമ്ഭാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയാനി പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോ കാലേ വിഭവസമ്പന്നേ കുലേ നിബ്ബത്തോ വിഞ്ഞുതം പത്വാ സത്ഥരി പസീദിത്വാ സത്തരതനമയം സുവണ്ണഗ്ഘിയം കാരെത്വാ സുമനപുപ്ഫേഹി ഛാദെത്വാ ഭഗവന്തം പൂജേസി. താനി പുപ്ഫാനി ആകാസം സമുഗ്ഗന്ത്വാ വിതാനാകാരേന അട്ഠംസു. അഥ നം ഭഗവാ ‘‘അനാഗതേ ഗോതമസ്സ നാമ ഭഗവതോ സാസനേ ചുന്ദോ നാമ സാവകോ ഭവിസ്സതീ’’തി ബ്യാകാസി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന തതോ ചുതോ ദേവലോകേ ഉപപന്നോ കമേന ഛസു കാമാവചരദേവേസു സുഖം അനുഭവിത്വാ മനുസ്സേസു ചക്കവത്തിആദിസമ്പത്തിയോ ച അനുഭവിത്വാ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ ബ്രാഹ്മണകുലേ രൂപസാരിയാ പുത്തോ സാരിപുത്തത്ഥേരസ്സ കനിട്ഠോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി. തസ്സ വിഞ്ഞുതം പത്തസ്സ ആരോഹപരിണാഹരൂപവയാനം സുന്ദരതായ സകാരസ്സ ചകാരം കത്വാ ചുന്ദോതി നാമം കരിംസു. സോ വയപ്പത്തോ ഘരാവാസേ ആദീനവം പബ്ബജ്ജായ ച ആനിസംസം ദിസ്വാ ഭാതുത്ഥേരസ്സ സന്തികേ പബ്ബജിത്വാ വിപസ്സനം വഡ്ഢെത്വാ നചിരസ്സേവ അരഹത്തം പാപുണി.
൧൨൫. സോ പത്തഅരഹത്തഫലോ ഏകദിവസം അത്തനോ പുബ്ബകമ്മം സരിത്വാ സോമനസ്സജാതോ പുബ്ബചരിതാപദാനം പകാസെന്തോ സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോതിആദിമാഹ. തം ഹെട്ഠാ വുത്തത്ഥമേവ. അഗ്ഘിയന്തിആദയോപി ഉത്താനത്ഥായേവ.
൧൨൮. വിതിണ്ണകങ്ഖോ സമ്ബുദ്ധോതി വിസേസേന മഗ്ഗാധിഗമേന വിചികിച്ഛായ ഖേപിതത്താ വിതിണ്ണകങ്ഖോ അസംസയോ സമ്ബുദ്ധോ. തിണ്ണോഘേഹി പുരക്ഖതോതി കാമോഘാദീനം ചതുന്നം ഓഘാനം തിണ്ണത്താ അതിക്കന്തത്താ ഓഘതിണ്ണേഹി
൧൩൯. ഉപട്ഠഹിം മഹാവീരന്തി ഉത്തമത്ഥസ്സ നിബ്ബാനസ്സ പത്തിയാ പാപുണനത്ഥായ കപ്പസതസഹസ്സാധികേസു ചതുരാസങ്ഖ്യെയ്യേസു കപ്പേസു പാരമിയോ പൂരെന്തേന കതവീരിയത്താ മഹാവീരം ബുദ്ധം ഉപട്ഠഹിം ഉപട്ഠാനം അകാസിന്തി അത്ഥോ. അഞ്ഞേ ച പേസലേ ബഹൂതി ന കേവലമേവ ബുദ്ധം ഉപട്ഠഹിം, പേസലേ പിയസീലേ സീലവന്തേ അഞ്ഞേ ച ബഹുഅഗ്ഗപ്പത്തേ സാവകേ, മേ മയ്ഹം ഭാതരം സാരിപുത്തത്ഥേരഞ്ച ഉപട്ഠഹിന്തി സമ്ബന്ധോ.
൧൪൦. ഭാതരം മേ ഉപട്ഠഹിത്വാതി മയ്ഹം ഭാതരം ഉപട്ഠഹിത്വാ വത്തപടിവത്തം കത്വാ തസ്സ പരിനിബ്ബുതകാലേ ഭഗവതോ പഠമം പരിനിബ്ബുതത്താ തസ്സ ധാതുയോ ഗഹെത്വാ പത്തമ്ഹി ഓകിരിത്വാ ലോകജെട്ഠസ്സ ഉപനാമേസിം അദാസിന്തി അത്ഥോ.
൧൪൧. ഉഭോ ഹത്ഥേഹി പഗ്ഗയ്ഹാതി തം മഹാ ദിന്നം ധാതും സോ ഭഗവാ അത്തനോ ഉഭോഹി ഹത്ഥേഹി പകാരേന ഗഹെത്വാ തം ധാതും സംസുട്ഠു ദസ്സയന്തോ അഗ്ഗസാവകം സാരിപുത്തത്ഥേരം കിത്തയി പകാസേസീതി അത്ഥോ. സേസം ഉത്താനത്ഥമേവാതി.
ചുന്ദത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ സമത്താ.
പഞ്ചമവഗ്ഗവണ്ണനാ സമത്താ.