൨൨. ഹത്ഥിവഗ്ഗോ
൧. ഹത്ഥിദായകത്ഥേരഅപദാനം
൧.
‘‘സിദ്ധത്ഥസ്സ
നാഗസെട്ഠോ മയാ ദിന്നോ, ഈസാദന്തോ ഉരൂള്ഹവാ.
൨.
‘‘ഉത്തമത്ഥം അനുഭോമി, സന്തിപദമനുത്തരം;
നാഗദാനം
൩.
‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം നാഗ
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, നാഗദാനസ്സിദം ഫലം.
൪.
‘‘അട്ഠസത്തതികപ്പമ്ഹി, സോളസാസിംസു ഖത്തിയാ;
സമന്തപാസാദികാ നാമ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.
൫.
‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ, വിമൊക്ഖാപി ച അട്ഠിമേ;
ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.
ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ ഹത്ഥിദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.
ഹത്ഥിദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം പഠമം.
൨. പാനധിദായകത്ഥേരഅപദാനം
൬.
‘‘ആരഞ്ഞികസ്സ ഇസിനോ, ചിരരത്തതപസ്സിനോ
ബുദ്ധസ്സ
൭.
‘‘തേന
ദിബ്ബയാനം
൮.
‘‘ചതുന്നവുതേ
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, പാനധിസ്സ ഇദം ഫലം.
൯.
‘‘സത്തസത്തതിതോ
സുയാനാ നാമ നാമേന, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.
൧൦.
‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.
ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പാനധിദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.
പാനധിദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം ദുതിയം.
൩. സച്ചസഞ്ഞകത്ഥേരഅപദാനം
൧൧.
‘‘വെസ്സഭൂ തമ്ഹി സമയേ, ഭിക്ഖുസങ്ഘപുരക്ഖതോ;
ദേസേതി അരിയസച്ചാനി, നിബ്ബാപെന്തോ മഹാജനം.
൧൨.
‘‘പരമകാരുഞ്ഞപത്തൊമ്ഹി, സമിതിം അഗമാസഹം;
സോഹം നിസിന്നകോ സന്തോ, ധമ്മമസ്സോസി സത്ഥുനോ.
൧൩.
‘‘തസ്സാഹം ധമ്മം സുത്വാന, ദേവലോകം അഗച്ഛഹം;
തിംസകപ്പാനി ദേവേസു, അവസിം തത്ഥഹം പുരേ.
൧൪.
‘‘ഏകത്തിംസേ
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, സച്ചസഞ്ഞായിദം ഫലം.
൧൫.
‘‘ഛബ്ബീസമ്ഹി ഇതോ കപ്പേ, ഏകോ ആസിം ജനാധിപോ;
ഏകഫുസിതനാമേന, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.
൧൬.
‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.
ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സച്ചസഞ്ഞകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.
സച്ചസഞ്ഞകത്ഥേരസ്സാപദാനം തതിയം.
൪. ഏകസഞ്ഞകത്ഥേരഅപദാനം
൧൭.
‘‘ദുമഗ്ഗേ പംസുകൂലികം
അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹെത്വാന, പംസുകൂലം അവന്ദഹം.
൧൮.
‘‘ഏകത്തിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം സഞ്ഞമലഭിം തദാ;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.
൧൯.
‘‘പഞ്ചവീസേ
അമിതാഭോതി നാമേന, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.
൨൦.
‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.
ഇത്ഥം
ഏകസഞ്ഞകത്ഥേരസ്സാപദാനം ചതുത്ഥം.
൫. രംസിസഞ്ഞകത്ഥേരഅപദാനം
൨൧.
‘‘ഉദെന്തം സതരംസിംവ, പീതരംസിംവ
ബ്യഗ്ഘൂസഭംവ പവരം, സുജാതം പബ്ബതന്തരേ.
൨൨.
‘‘ബുദ്ധസ്സ ആനുഭാവോ സോ, ജലതേ പബ്ബതന്തരേ;
രംസേ
൨൩.
‘‘അവസേസേസു കപ്പേസു, കുസലം ചരിതം മയാ;
തേന ചിത്തപ്പസാദേന, ബുദ്ധാനുസ്സതിയാപി ച.
൨൪.
‘‘തിംസകപ്പസഹസ്സേതോ, യം സഞ്ഞമലഭിം തദാ;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധസഞ്ഞായിദം ഫലം.
൨൫.
‘‘സത്തപഞ്ഞാസകപ്പമ്ഹി, ഏകോ ആസിം ജനാധിപോ;
സുജാതോ നാമ നാമേന, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.
൨൬.
‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.
ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ രംസിസഞ്ഞകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.
രംസിസഞ്ഞകത്ഥേരസ്സാപദാനം പഞ്ചമം.
൬. സന്ധിതത്ഥേരഅപദാനം
൨൭.
‘‘അസ്സത്ഥേ
ഏകം ബുദ്ധഗതം സഞ്ഞം, അലഭിംഹം
൨൮.
‘‘ഏകത്തിംസേ
തസ്സാ സഞ്ഞായ വാഹസാ, പത്തോ മേ ആസവക്ഖയോ.
൨൯.
‘‘ഇതോ
സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.
൩൦.
‘‘പടിസമ്ഭിദാ
ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സന്ധിതോ
സന്ധിതത്ഥേരസ്സാപദാനം ഛട്ഠം.
൭. താലവണ്ടദായകത്ഥേരഅപദാനം
൩൧.
‘‘താലവണ്ടം മയാ ദിന്നം, തിസ്സസ്സാദിച്ചബന്ധുനോ;
ഗിമ്ഹനിബ്ബാപനത്ഥായ, പരിളാഹോപസന്തിയാ.
൩൨.
‘‘സന്നിബ്ബാപേമി രാഗഗ്ഗിം, ദോസഗ്ഗിഞ്ച തദുത്തരിം;
നിബ്ബാപേമി ച മോഹഗ്ഗിം, താലവണ്ടസ്സിദം ഫലം.
൩൩.
‘‘കിലേസാ
ധാരേമി അന്തിമം ദേഹം, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാസനേ.
൩൪.
‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, താലവണ്ടസ്സിദം ഫലം.
൩൫.
‘‘തേസട്ഠിമ്ഹി ഇതോ കപ്പേ, മഹാനാമസനാമകോ;
സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.
൩൬.
‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.
ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ താലവണ്ടദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.
താലവണ്ടദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം സത്തമം.
൮. അക്കന്തസഞ്ഞകത്ഥേരഅപദാനം
൩൭.
‘‘കുസാടകം
മന്തഞ്ച അനുസിക്ഖാമി, ഗന്ഥാദോസസ്സ
൩൮.
‘‘അദ്ദസം വിരജം ബുദ്ധം, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹം;
ഉസഭം പവരം അഗ്ഗം, തിസ്സം ബുദ്ധം ഗണുത്തമം
൩൯.
‘‘കുസാടകം
സമുഗ്ഗതം മഹാവീരം, ലോകജെട്ഠം നരാസഭം.
൪൦.
‘‘ദിസ്വാ
അവന്ദിം സത്ഥുനോ പാദേ, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ.
൪൧.
‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം അദാസിം കുസാടകം;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, കുസാടകസ്സിദം ഫലം.
൪൨.
‘‘സത്തതിംസേ ഇതോ കപ്പേ, ഏകോ ആസിം ജനാധിപോ;
സുനന്ദോ നാമ നാമേന, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.
൪൩.
‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.
ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ അക്കന്തസഞ്ഞകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി;
അക്കന്തസഞ്ഞകത്ഥേരസ്സാപദാനം അട്ഠമം.
൯. സപ്പിദായകത്ഥേരഅപദാനം
൪൪.
‘‘നിസിന്നോ പാസാദവരേ, നാരീഗണപുരക്ഖതോ;
ബ്യാധിതം സമണം ദിസ്വാ, അഭിനാമേസഹം ഘരം.
൪൫.
‘‘ഉപവിട്ഠം മഹാവീരം, ദേവദേവം നരാസഭം;
സപ്പിതേലം മയാ ദിന്നം, സിദ്ധത്ഥസ്സ മഹേസിനോ.
൪൬.
‘‘പസ്സദ്ധദരഥം ദിസ്വാ, വിപ്പസന്നമുഖിന്ദ്രിയം;
വന്ദിത്വാ സത്ഥുനോ പാദേ, അനുസംസാവയിം പുരേ.
൪൭.
‘‘ദിസ്വാ
നഭം അബ്ഭുഗ്ഗമീ ധീരോ, ഹംസരാജാവ അമ്ബരേ.
൪൮.
‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം ദാനമദദിം തദാ;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, സപ്പിതേലസ്സിദം ഫലം.
൪൯.
‘‘ഇതോ സത്തരസേ കപ്പേ, ജുതിദേവ
സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.
൫൦.
‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം’’.
ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ സപ്പിദായകോ ഥേരോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥാതി.
സപ്പിദായകത്ഥേരസ്സാപദാനം നവമം.
൧൦. പാപനിവാരിയത്ഥേരഅപദാനം
൫൧.
‘‘പിയദസ്സിസ്സ
നളകേഹി പടിച്ഛന്നം, വാതാതപനിവാരണം.
൫൨.
‘‘പാപം വിവജ്ജനത്ഥായ, കുസലസ്സുപസമ്പദാ;
കിലേസാനം പഹാനായ, പദഹിം സത്ഥു സാസനേ.
൫൩.
‘‘ഇതോ
സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.
൫൪.
‘‘പടിസമ്ഭിദാ
ഇത്ഥം സുദം ആയസ്മാ പാപനിവാരിയോ
പാപനിവാരിയത്ഥേരസ്സാപദാനം ദസമം.
ഹത്ഥിവഗ്ഗോ ബാവീസതിമോ.
തസ്സുദ്ദാനം –
ഹത്ഥി പാനധി സച്ചഞ്ച, ഏകസഞ്ഞി ച രംസികോ;
സന്ധിതോ താലവണ്ടഞ്ച, തഥാ അക്കന്തസഞ്ഞകോ;
സപ്പി പാപനിവാരീ ച, ചതുപ്പഞ്ഞാസ ഗാഥകാതി.