൧൩. മഹാവിയൂഹസുത്തനിദ്ദേസോ
അഥ
൧൩൦.
യേ കേചിമേ ദിട്ഠിപരിബ്ബസാനാ, ഇദമേവ സച്ചന്തി ച വാദയന്തി ;
സബ്ബേവ തേ നിന്ദമന്വാനയന്തി, അഥോ പസംസമ്പി ലഭന്തി തത്ഥ.
യേ കേചിമേ ദിട്ഠിപരിബ്ബസാനാതി. യേ കേചീതി സബ്ബേന സബ്ബം സബ്ബഥാ സബ്ബം അസേസം നിസ്സേസം പരിയാദിയനവചനമേതം – യേ കേചീതി. ദിട്ഠിപരിബ്ബസാനാതി. സന്തേകേ സമണബ്രാഹ്മണാ ദിട്ഠിഗതികാ; തേ ദ്വാസട്ഠിയാ ദിട്ഠിഗതാനം അഞ്ഞതരഞ്ഞതരം ദിട്ഠിഗതം ഗഹെത്വാ ഉഗ്ഗഹെത്വാ ഗണ്ഹിത്വാ പരാമസിത്വാ
ഇദമേവ സച്ചന്തി ച വാദയന്തീതി. ‘‘സസ്സതോ ലോകോ, ഇദമേവ സച്ചം മോഘമഞ്ഞ’’ന്തി വദന്തി കഥെന്തി ഭണന്തി ദീപയന്തി വോഹരന്തി. ‘‘അസസ്സതോ ലോകോ…പേ॰… നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാ, ഇദമേവ സച്ചം
സബ്ബേവ തേ നിന്ദമന്വാനയന്തീതി. സബ്ബേവ തേ സമണബ്രാഹ്മണാ നിന്ദമേവ അന്വെന്തി, ഗരഹമേവ അന്വെന്തി, അകിത്തിമേവ അന്വെന്തി; സബ്ബേ നിന്ദിതായേവ ഹൊന്തി, ഗരഹിതായേവ ഹൊന്തി, അകിത്തിതായേവ ഹൊന്തീതി – സബ്ബേവ തേ നിന്ദമന്വാനയന്തി.
അഥോ പസംസമ്പി ലഭന്തി തത്ഥാതി. തത്ഥ സകായ ദിട്ഠിയാ സകായ ഖന്തിയാ സകായ രുചിയാ സകായ ലദ്ധിയാ പസംസം ഥോമനം കിത്തിം വണ്ണഹാരികം ലഭന്തി പടിലഭന്തി ഉപഗച്ഛന്തി വിന്ദന്തീതി – അഥോ പസംസമ്പി ലഭന്തി തത്ഥ.
തേനാഹ
‘‘യേ കേചിമേ ദിട്ഠിപരിബ്ബസാനാ, ഇദമേവ സച്ചന്തി ച വാദയന്തി;
സബ്ബേവ തേ നിന്ദമന്വാനയന്തി, അഥോ പസംസമ്പി ലഭന്തി തത്ഥാ’’തി.
൧൩൧.
അപ്പഞ്ഹി ഏതം ന അലം സമായ, ദുവേ വിവാദസ്സ ഫലാനി ബ്രൂമി;
ഏതമ്പി ദിസ്വാ ന വിവാദയേഥ, ഖേമാഭിപസ്സം അവിവാദഭൂമിം.
അപ്പഞ്ഹി ഏതം ന അലം സമായാതി. അപ്പഞ്ഹി ഏതന്തി അപ്പകം ഏതം, ഓമകം ഏതം, ഥോകകം ഏതം, ലാമകം ഏതം, ഛതുക്കം ഏതം, പരിത്തകം ഏതന്തി – അപ്പഞ്ഹി ഏതം. ന അലം സമായാതി നാലം രാഗസ്സ
ദുവേ വിവാദസ്സ ഫലാനി ബ്രൂമീതി. ദിട്ഠികലഹസ്സ ദിട്ഠിഭണ്ഡനസ്സ ദിട്ഠിവിഗ്ഗഹസ്സ ദിട്ഠിവിവാദസ്സ ദിട്ഠിമേധഗസ്സ ദ്വേ ഫലാനി ഹൊന്തി – ജയപരാജയോ ഹോതി, ലാഭാലാഭോ ഹോതി, യസായസോ ഹോതി, നിന്ദാപസംസോ ഹോതി, സുഖദുക്ഖം ഹോതി, സോമനസ്സദോമനസ്സം ഹോതി, ഇട്ഠാനിട്ഠം ഹോതി, അനുനയപടിഘം ഹോതി, ഉഗ്ഘാതിനിഗ്ഘാതി ഹോതി, അനുരോധവിരോധോ ഹോതി. അഥ വാ തം കമ്മം നിരയസംവത്തനികം, തിരച്ഛാനയോനിസംവത്തനികം, പെത്തിവിസയസംവത്തനികന്തി ബ്രൂമി ആചിക്ഖാമി ദേസേമി പഞ്ഞപേമി പട്ഠപേമി വിവരാമി വിഭജാമി ഉത്താനീകരോമി പകാസേമീതി – ദുവേ വിവാദസ്സ ഫലാനി ബ്രൂമി.
ഏതമ്പി ദിസ്വാ ന വിവാദയേഥാതി. ഏതമ്പി ദിസ്വാതി ഏതം ആദീനവം ദിസ്വാ പസ്സിത്വാ തുലയിത്വാ തീരയിത്വാ വിഭാവയിത്വാ വിഭൂതം കത്വാ ദിട്ഠികലഹേസു ദിട്ഠിഭണ്ഡനേസു ദിട്ഠിവിഗ്ഗഹേസു ദിട്ഠിവിവാദേസു ദിട്ഠിമേധഗേസൂതി – ഏതമ്പി ദിസ്വാ. ന വിവാദയേഥാതി ന കലഹം
ഖേമാഭിപസ്സം അവിവാദഭൂമിന്തി. അവിവാദഭൂമിം വുച്ചതി അമതം നിബ്ബാനം. യോ സോ സബ്ബസങ്ഖാരസമഥോ സബ്ബൂപധിപടിനിസ്സഗ്ഗോ തണ്ഹക്ഖയോ വിരാഗോ നിരോധോ നിബ്ബാനം. ഏതം അവിവാദഭൂമിം ഖേമതോ താണതോ ലേണതോ സരണതോ അഭയതോ അച്ചുതതോ അമതതോ നിബ്ബാനതോ പസ്സന്തോ ദക്ഖന്തോ ഓലോകെന്തോ നിജ്ഝായന്തോ ഉപപരിക്ഖന്തോതി – ഖേമാഭിപസ്സം അവിവാദഭൂമിം.
തേനാഹ ഭഗവാ –
‘‘അപ്പഞ്ഹി
ഏതമ്പി ദിസ്വാ ന വിവാദയേഥ, ഖേമാഭിപസ്സം അവിവാദഭൂമി’’ന്തി.
൧൩൨.
യാ കാചിമാ സമ്മുതിയോ പുഥുജ്ജാ, സബ്ബാവ ഏതാ ന ഉപേതി വിദ്വാ;
അനൂപയോ സോ ഉപയം കിമെയ്യ, ദിട്ഠേ സുതേ ഖന്തിമകുബ്ബമാനോ.
യാ കാചിമാ സമ്മുതിയോ പുഥുജ്ജാതി. യാ കാചീതി സബ്ബേന സബ്ബം സബ്ബഥാ സബ്ബം അസേസം നിസ്സേസം പരിയാദിയനവചനമേതം – യാ കാചീതി. സമ്മുതിയോതി. സമ്മുതിയോ വുച്ചന്തി ദ്വാസട്ഠി ദിട്ഠിഗതാനി ദിട്ഠിസമ്മുതിയോ. പുഥുജ്ജാതി പുഥുജ്ജനേഹി ജനിതാ സമ്മുതിയോതി പുഥുജ്ജാ, പുഥു നാനാജനേഹി ജനിതാ വാ സമ്മുതിയോതി പുഥുജ്ജാതി – യാ കാചിമാ സമ്മുതിയോ പുഥുജ്ജാ.
സബ്ബാവ ഏതാ ന ഉപേതി വിദ്വാതി. വിദ്വാ വിജ്ജാഗതോ ഞാണീ വിഭാവീ മേധാവീ. സബ്ബാവ ഏതാ ദിട്ഠിസമ്മുതിയോ നേതി ന ഉപേതി ന ഉപഗച്ഛതി ന ഗണ്ഹാതി ന പരാമസതി നാഭിനിവിസതീതി – സബ്ബാവ ഏതാ ന ഉപേതി വിദ്വാ.
അനൂപയോ സോ ഉപയം കിമെയ്യാതി. ഉപയോതി ദ്വേ ഉപയാ – തണ്ഹൂപയോ ച ദിട്ഠൂപയോ ച…പേ॰… അയം തണ്ഹൂപയോ…പേ॰… അയം ദിട്ഠൂപയോ. തസ്സ തണ്ഹൂപയോ പഹീനോ, ദിട്ഠൂപയോ പടിനിസ്സട്ഠോ; തണ്ഹൂപയസ്സ പഹീനത്താ, ദിട്ഠൂപയസ്സ പടിനിസ്സട്ഠത്താ അനൂപയോ പുഗ്ഗലോ കിം രൂപം ഉപെയ്യ ഉപഗച്ഛെയ്യ ഗണ്ഹെയ്യ പരാമസെയ്യ അഭിനിവിസെയ്യ
ദിട്ഠേ സുതേ ഖന്തിമകുബ്ബമാനോതി. ദിട്ഠേ വാ ദിട്ഠസുദ്ധിയാ വാ സുതേ വാ സുതസുദ്ധിയാ വാ മുതേ വാ മുതസുദ്ധിയാ വാ ഖന്തിം
തേനാഹ ഭഗവാ –
‘‘യാ
അനൂപയോ സോ ഉപയം കിമെയ്യ, ദിട്ഠേ സുതേ ഖന്തിമകുബ്ബമാനോ’’തി.
൧൩൩.
സീലുത്തമാ സഞ്ഞമേനാഹു സുദ്ധിം, വതം സമാദായ ഉപട്ഠിതാസേ;
ഇധേവ സിക്ഖേമ അഥസ്സ സുദ്ധിം, ഭവൂപനീതാ കുസലാവദാനാ.
സീലുത്തമാ സഞ്ഞമേനാഹു സുദ്ധിന്തി. സന്തേകേ സമണബ്രാഹ്മണാ സീലുത്തമവാദാ; തേ സീലമത്തേന സഞ്ഞമമത്തേന സംവരമത്തേന അവീതിക്കമമത്തേന സുദ്ധിം വിസുദ്ധിം പരിവിസുദ്ധിം, മുത്തിം വിമുത്തിം പരിവിമുത്തിം ആഹു
സമണമുണ്ഡികാപുത്തോ ഏവമാഹ – ‘‘ചതൂഹി ഖോ അഹം, ഗഹപതി, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതം പുരിസപുഗ്ഗലം പഞ്ഞപേമി സമ്പന്നകുസലം പരമകുസലം ഉത്തമപത്തിപത്തം
വതം സമാദായ ഉപട്ഠിതാസേതി. വതന്തി ഹത്ഥിവതം വാ അസ്സവതം വാ ഗോവതം വാ കുക്കുരവതം വാ കാകവതം വാ വാസുദേവവതം വാ ബലദേവവതം വാ പുണ്ണഭദ്ദവതം വാ മണിഭദ്ദവതം വാ അഗ്ഗിവതം
ഇധേവ സിക്ഖേമ അഥസ്സ സുദ്ധിന്തി. ഇധാതി സകായ ദിട്ഠിയാ സകായ ഖന്തിയാ സകായ രുചിയാ സകായ ലദ്ധിയാ. സിക്ഖേമാതി സിക്ഖേമ ആചരേമ സമാചരേമ സമാദായ വത്തേമാതി – ഇധേവ സിക്ഖേമ. അഥസ്സ സുദ്ധിന്തി അഥസ്സ സുദ്ധിം വിസുദ്ധിം പരിസുദ്ധിം, മുത്തിം വിമുത്തിം പരിമുത്തിന്തി – ഇധേവ സിക്ഖേമ അഥസ്സ സുദ്ധിം.
ഭവൂപനീതാ കുസലാവദാനാതി. ഭവൂപനീതാതി ഭവൂപനീതാ ഭവൂപഗതാ ഭവജ്ഝോസിതാ ഭവാധിമുത്താതി – ഭവൂപനീതാ കുസലാവദാനാതി കുസലവാദാ പണ്ഡിതവാദാ ഥിരവാദാ ഞായവാദാ ഹേതുവാദാ ലക്ഖണവാദാ കാരണവാദാ ഠാനവാദാ സകായ ലദ്ധിയാതി – ഭവൂപനീതാ കുസലാവദാനാ.
തേനാഹ ഭഗവാ –
‘‘സീലുത്തമാ സഞ്ഞമേനാഹു സുദ്ധിം, വതം സമാദായ ഉപട്ഠിതാസേ;
ഇധേവ സിക്ഖേമ അഥസ്സ സുദ്ധിം, ഭവൂപനീതാ കുസലാവദാനാ’’തി.
൧൩൪.
സചേ ചുതോ സീലവതതോ ഹോതി, പവേധതീ കമ്മവിരാധയിത്വാ;
പജപ്പതീ പത്ഥയതീ ച സുദ്ധിം, സത്ഥാവ ഹീനോ പവസം ഘരമ്ഹാ.
സചേ ചുതോ സീലവതതോ ഹോതീതി. ദ്വീഹി കാരണേഹി സീലവതതോ ചവതി – പരവിച്ഛിന്ദനായ വാ ചവതി, അനഭിസമ്ഭുണന്തോ വാ ചവതി. കഥം പരവിച്ഛിന്ദനായ ചവതി? പരോ വിച്ഛിന്ദതി സോ സത്ഥാ ന സബ്ബഞ്ഞൂ, ധമ്മോ ന സ്വാക്ഖാതോ, ഗണോ ന സുപ്പടിപന്നോ, ദിട്ഠി ന ഭദ്ദികാ, പടിപദാ ന സുപഞ്ഞത്താ, മഗ്ഗോ ന നിയ്യാനികോ, നത്ഥെത്ഥ സുദ്ധി വാ വിസുദ്ധി വാ പരിസുദ്ധി വാ, മുത്തി വാ വിമുത്തി വാ പരിമുത്തി
പവേധതി കമ്മവിരാധയിത്വാതി. പവേധതീതി സീലം വാ വതം വാ സീലബ്ബതം വാ ‘‘വിരദ്ധം മയാ, അപരദ്ധം മയാ, ഖലിതം മയാ, ഗലിതം മയാ, അഞ്ഞായ അപരദ്ധോ അഹ’’ന്തി വേധതി പവേധതി സമ്പവേധതീതി – പവേധതി. കമ്മവിരാധയിത്വാതി പുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരം വാ അപുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരം വാ ആനെഞ്ജാഭിസങ്ഖാരം വാ ‘‘വിരദ്ധം മയാ, അപരദ്ധം മയാ, ഖലിതം മയാ, ഗലിതം മയാ, അഞ്ഞായ അപരദ്ധോ അഹ’’ന്തി വേധതി പവേധതി സമ്പവേധതീതി – പവേധതി കമ്മവിരാധയിത്വാ.
പജപ്പതീ പത്ഥയതീ ച സുദ്ധിന്തി. പജപ്പതീതി സീലം വാ ജപ്പതി, വതം വാ ജപ്പതി, സീലബ്ബതം വാ ജപ്പതി പജപ്പതി അഭിജപ്പതീതി – പജപ്പതി. പത്ഥയതീ ച സുദ്ധിന്തി സീലസുദ്ധിം വാ പത്ഥേതി, വതസുദ്ധിം വാ പത്ഥേതി, സീലബ്ബതസുദ്ധിം വാ പത്ഥേതി പിഹേതി അഭിജപ്പതീതി
സത്ഥാവ ഹീനോ പവസം ഘരമ്ഹാതി. യഥാ പുരിസോ ഘരതോ നിക്ഖന്തോ സത്ഥേന പവസം വസന്തോ സത്ഥാ ഓഹീനോ, തം വാ സത്ഥം അനുബന്ധതി സകം വാ ഘരം പച്ചാഗച്ഛതി; ഏവമേവ സോ ദിട്ഠിഗതികോ തം വാ സത്ഥാരം ഗണ്ഹാതി അഞ്ഞം വാ സത്ഥാരം ഗണ്ഹാതി, തം വാ ധമ്മക്ഖാനം ഗണ്ഹാതി അഞ്ഞം വാ ധമ്മക്ഖാനം ഗണ്ഹാതി, തം വാ ഗണം ഗണ്ഹാതി അഞ്ഞം വാ ഗണം ഗണ്ഹാതി, തം വാ ദിട്ഠിം ഗണ്ഹാതി അഞ്ഞം വാ ദിട്ഠിം ഗണ്ഹാതി, തം വാ പടിപദം ഗണ്ഹാതി അഞ്ഞം വാ പടിപദം ഗണ്ഹാതി, തം വാ മഗ്ഗം ഗണ്ഹാതി അഞ്ഞം വാ മഗ്ഗം ഗണ്ഹാതി പരാമസതി അഭിനിവിസതീതി
തേനാഹ ഭഗവാ –
‘‘സചേ ചുതോ സീലവതതോ ഹോതി, പവേധതീ കമ്മവിരാധയിത്വാ;
പജപ്പതീ പത്ഥയതീ ച സുദ്ധിം, സത്ഥാവ ഹീനോ പവസം ഘരമ്ഹാ’’തി.
൧൩൫.
സീലബ്ബതം വാപി പഹായ സബ്ബം, കമ്മഞ്ച സാവജ്ജനവജ്ജമേതം;
സുദ്ധിം അസുദ്ധിന്തി അപത്ഥയാനോ, വിരതോ ചരേ സന്തിമനുഗ്ഗഹായ.
സീലബ്ബതം വാപി പഹായ സബ്ബന്തി. സബ്ബാ സീലസുദ്ധിയോ പഹായ
കമ്മഞ്ച സാവജ്ജനവജ്ജമേതന്തി. സാവജ്ജകമ്മം വുച്ചതി – കണ്ഹം കണ്ഹവിപാകം. അനവജ്ജകമ്മം വുച്ചതി – സുക്കം സുക്കവിപാകം. സാവജ്ജഞ്ച കമ്മം അനവജ്ജഞ്ച കമ്മം പഹായ പജഹിത്വാ വിനോദെത്വാ ബ്യന്തിം കരിത്വാ അനഭാവം ഗമെത്വാതി – കമ്മഞ്ച സാവജ്ജനവജ്ജമേതം.
സുദ്ധിം അസുദ്ധിന്തി അപത്ഥയാനോതി. അസുദ്ധിന്തി അസുദ്ധിം പത്ഥെന്തി, അകുസലേ ധമ്മേ പത്ഥെന്തി. സുദ്ധിന്തി സുദ്ധിം പത്ഥെന്തി, പഞ്ച കാമഗുണേ പത്ഥെന്തി; അസുദ്ധിം പത്ഥെന്തി, അകുസലേ ധമ്മേ പത്ഥെന്തി, പഞ്ച കാമഗുണേ പത്ഥെന്തി; സുദ്ധിം പത്ഥെന്തി, ദ്വാസട്ഠി ദിട്ഠിഗതാനി പത്ഥെന്തി, അസുദ്ധിം പത്ഥെന്തി, അകുസലേ ധമ്മേ പത്ഥെന്തി, പഞ്ച കാമഗുണേ പത്ഥെന്തി, ദ്വാസട്ഠി ദിട്ഠിഗതാനി പത്ഥെന്തി; സുദ്ധിം പത്ഥെന്തി, തേധാതുകേ കുസലേ ധമ്മേ പത്ഥെന്തി, അസുദ്ധിം പത്ഥെന്തി, അകുസലേ ധമ്മേ പത്ഥെന്തി, പഞ്ച കാമഗുണേ പത്ഥെന്തി, ദ്വാസട്ഠി ദിട്ഠിഗതാനി പത്ഥെന്തി, തേധാതുകേ കുസലേ
വിരതോ ചരേ സന്തിമനുഗ്ഗഹായാതി. വിരതോതി സുദ്ധിഅസുദ്ധിയാ ആരതോ അസ്സ വിരതോ പടിവിരതോ നിക്ഖന്തോ നിസ്സടോ വിപ്പമുത്തോ വിസഞ്ഞുത്തോ, വിമരിയാദികതേന ചേതസാ വിഹരതീതി – വിരതോ. ചരേതി ചരെയ്യ വിചരെയ്യ വിഹരെയ്യ ഇരിയെയ്യ വത്തെയ്യ പാലെയ്യ യപെയ്യ യാപെയ്യാതി – വിരതോ ചരേ. സന്തിമനുഗ്ഗഹായാതി സന്തിയോ വുച്ചന്തി ദ്വാസട്ഠി ദിട്ഠിഗതാനി ദിട്ഠിസന്തിയോ അഗണ്ഹന്തോ അപരാമസന്തോ അനഭിനിവിസന്തോതി – വിരതോ ചരേ സന്തിമനുഗ്ഗഹായ.
തേനാഹ
‘‘സീലബ്ബതം വാപി പഹായ സബ്ബം, കമ്മഞ്ച സാവജ്ജനവജ്ജമേതം;
സുദ്ധിം അസുദ്ധിന്തി അപത്ഥയാനോ, വിരതോ ചരേ സന്തിമനുഗ്ഗഹായാ’’തി.
൧൩൬.
തമൂപനിസ്സായ ജിഗുച്ഛിതം വാ, അഥ വാപി ദിട്ഠം വ സുതം മുതം വാ;
ഉദ്ധംസരാ സുദ്ധിമനുത്ഥുനന്തി, അവീതതണ്ഹാസേ ഭവാഭവേസു.
തമൂപനിസ്സായ ജിഗുച്ഛിതം വാതി. സന്തേകേ സമണബ്രാഹ്മണാ തപോജിഗുച്ഛവാദാ തപോജിഗുച്ഛസാരാ തപോജിഗുച്ഛനിസ്സിതാ ആനിസ്സിതാ അല്ലീനാ ഉപഗതാ അജ്ഝോസിതാ അധിമുത്താതി – തമൂപനിസ്സായ ജിഗുച്ഛിതം വാ.
അഥ വാപി ദിട്ഠം വ സുതം മുതം വാതി. ദിട്ഠം വാ ദിട്ഠസുദ്ധിം വാ സുതം വാ സുതസുദ്ധിം വാ മുതം വാ മുതസുദ്ധിം വാ നിസ്സായ ഉപനിസ്സായ ഗണ്ഹിത്വാ പരാമസിത്വാ അഭിനിവിസിത്വാതി – അഥ വാപി ദിട്ഠം വ സുതം മുതം വാ.
ഉദ്ധംസരാ സുദ്ധിമനുത്ഥുനന്തീതി. സന്തേകേ സമണബ്രാഹ്മണാ ഉദ്ധംസരാവാദാ. കതമേ തേ സമണബ്രാഹ്മണാ ഉദ്ധംസരാവാദാ? യേ തേ സമണബ്രാഹ്മണാ അച്ചന്തസുദ്ധികാ, സംസാരസുദ്ധികാ, അകിരിയദിട്ഠികാ, സസ്സതവാദാ – ഇമേ തേ സമണബ്രാഹ്മണാ ഉദ്ധംസരാവാദാ. തേ സംസാരേ സുദ്ധിം വിസുദ്ധിം പരിസുദ്ധിം, മുത്തിം വിമുത്തിം പരിമുത്തിം ഥുനന്തി വദന്തി കഥെന്തി ഭണന്തി ദീപയന്തി വോഹരന്തീതി – ഉദ്ധംസരാ സുദ്ധിമനുത്ഥുനന്തി.
അവീതതണ്ഹാസേ ഭവാഭവേസൂതി. തണ്ഹാതി രൂപതണ്ഹാ സദ്ദതണ്ഹാ ഗന്ധതണ്ഹാ രസതണ്ഹാ ഫൊട്ഠബ്ബതണ്ഹാ ധമ്മതണ്ഹാ. ഭവാഭവേസൂതി ഭവാഭവേ കമ്മഭവേ പുനബ്ഭവേ കാമഭവേ, കമ്മഭവേ കാമഭവേ പുനബ്ഭവേ രൂപഭവേ
തേനാഹ
‘‘തമൂപനിസ്സായ
ഉദ്ധംസരാ സുദ്ധിമനുത്ഥുനന്തി, അവീതതണ്ഹാസേ ഭവാഭവേസൂ’’തി.
൧൩൭.
പത്ഥയമാനസ്സ ഹി ജപ്പിതാനി, പവേധിതം വാപി പകപ്പിതേസു;
ചുതൂപപാതോ ഇധ യസ്സ നത്ഥി, സ കേന വേധെയ്യ കുഹിം വ ജപ്പേ.
പത്ഥയമാനസ്സ ഹി ജപ്പിതാനീതി. പത്ഥനാ വുച്ചതി തണ്ഹാ. യോ രാഗോ സാരാഗോ…പേ॰… അഭിജ്ഝാ ലോഭോ അകുസലമൂലം. പത്ഥയമാനസ്സാതി പത്ഥയമാനസ്സ ഇച്ഛമാനസ്സ സാദിയമാനസ്സ പിഹയമാനസ്സ അഭിജപ്പയമാനസ്സാതി – പത്ഥയമാനസ്സ ഹി. ജപ്പിതാനീതി. ജപ്പനാ വുച്ചതി തണ്ഹാ. യോ രാഗോ സാരാഗോ…പേ॰… അഭിജ്ഝാ ലോഭോ അകുസലമൂലന്തി – പത്ഥയമാനസ്സ ഹി ജപ്പിതാനി.
പവേധിതം വാപി പകപ്പിതേസൂതി. പകപ്പനാതി ദ്വേ പകപ്പനാ – തണ്ഹാപകപ്പനാ ച ദിട്ഠിപകപ്പനാ ച…പേ॰… അയം തണ്ഹാപകപ്പനാ…പേ॰… അയം ദിട്ഠിപകപ്പനാ. പവേധിതം വാപി പകപ്പിതേസൂതി. പകപ്പിതം വത്ഥും അച്ഛേദസങ്കിനോപി വേധെന്തി, അച്ഛിജ്ജന്തേപി
ചുതൂപപാതോ ഇധ യസ്സ നത്ഥീതി. യസ്സാതി അരഹതോ ഖീണാസവസ്സ. യസ്സ ഗമനം ആഗമനം ഗമനാഗമനം കാലംഗതി ഭവാഭവോ ചുതി ച ഉപപത്തി ച നിബ്ബത്തി ച ഭേദോ ച ജാതി ച ജരാമരണഞ്ച നത്ഥി ന സന്തി ന സംവിജ്ജന്തി നുപലബ്ഭന്തി, പഹീനാ സമുച്ഛിന്നാ വൂപസന്താ പടിപസ്സദ്ധാ അഭബ്ബുപ്പത്തികാ
സ കേന വേധെയ്യ കുഹിം വ ജപ്പേതി. സോ കേന രാഗേന വേധെയ്യ, കേന ദോസേന വേധെയ്യ, കേന മോഹേന വേധെയ്യ, കേന മാനേന വേധെയ്യ, കായ ദിട്ഠിയാ വേധെയ്യ, കേന ഉദ്ധച്ചേന വേധെയ്യ, കായ വിചികിച്ഛായ വേധെയ്യ, കേഹി അനുസയേഹി വേധെയ്യ – രത്തോതി വാ ദുട്ഠോതി വാ മൂള്ഹോതി വാ വിനിബദ്ധോതി വാ പരാമട്ഠോതി വാ വിക്ഖേപഗതോതി വാ അനിട്ഠങ്ഗതോതി വാ ഥാമഗതോതി വാ. തേ അഭിസങ്ഖാരാ പഹീനാ; അഭിസങ്ഖാരാനം പഹീനത്താ ഗതിയാ കേന വേധെയ്യ – നേരയികോതി വാ തിരച്ഛാനയോനികോതി വാ പെത്തിവിസയികോതി വാ മനുസ്സോതി വാ ദേവോതി വാ രൂപീതി വാ അരൂപീതി കുഹിംവ ജപ്പേതി കുഹിം വാ ജപ്പെയ്യ കിമ്ഹി ജപ്പെയ്യ, കത്ഥ ജപ്പെയ്യ പജപ്പെയ്യ അഭിജപ്പെയ്യാതി – സ കേന വേധെയ്യ കുഹിം വ ജപ്പേ.
തേനാഹ ഭഗവാ –
‘‘പത്ഥയമാനസ്സ ഹി ജപ്പിതാനി, പവേധിതം വാപി പകപ്പിതേസു;
ചുതൂപപാതോ ഇധ യസ്സ നത്ഥി, സ കേന വേധെയ്യ കുഹിം വ ജപ്പേ’’തി.
൧൩൮.
യമാഹു ധമ്മം പരമന്തി ഏകേ, തമേവ ഹീനന്തി പനാഹു അഞ്ഞേ;
സച്ചോ നു വാദോ കതമോ ഇമേസം, സബ്ബേവ ഹീമേ കുസലാവദാനാ.
യമാഹു ധമ്മം പരമന്തി ഏകേതി. യം ധമ്മം ദിട്ഠിം പടിപദം മഗ്ഗം ഏകേ സമണബ്രാഹ്മണാ ‘‘ഇദം പരമം അഗ്ഗം സെട്ഠം വിസിട്ഠം പാമൊക്ഖം ഉത്തമം പവര’’ന്തി
തമേവ ഹീനന്തി പനാഹു അഞ്ഞേതി തമേവ ധമ്മം ദിട്ഠിം പടിപദം മഗ്ഗം ഏകേ സമണബ്രാഹ്മണാ ‘‘ഹീനം ഏതം, നിഹീനം ഏതം, ഓമകം ഏതം, ലാമകം ഏതം, ഛതുക്കം ഏതം, പരിത്തകം ഏത’’ന്തി, ഏവമാഹംസു ഏവം കഥെന്തി ഏവം ഭണന്തി ഏവം ദീപയന്തി ഏവം വോഹരന്തീതി – തമേവ ഹീനന്തി പനാഹു അഞ്ഞേ.
സച്ചോ നു വാദോ കതമോ ഇമേസന്തി. ഇമേസം സമണബ്രാഹ്മണാനം വാദോ കതമോ സച്ചോ തച്ഛോ തഥോ ഭൂതോ യാഥാവോ അവിപരീതോതി – സച്ചോ നു വാദോ കതമോ ഇമേസം.
സബ്ബേവ ഹീമേ കുസലാവദാനാതി. സബ്ബേവിമേ സമണബ്രാഹ്മണാ കുസലവാദാ പണ്ഡിതവാദാ ഥിരവാദാ ഞായവാദാ ഹേതുവാദാ ലക്ഖണവാദാ കാരണവാദാ ഠാനവാദാ സകായ ലദ്ധിയാതി – സബ്ബേവ ഹീമേ കുസലാവദാനാ.
തേനാഹ
‘‘യമാഹു ധമ്മം പരമന്തി ഏകേ, തമേവ ഹീനന്തി പനാഹു അഞ്ഞേ;
സച്ചോ നു വാദോ കതമോ ഇമേസം, സബ്ബേവ ഹീമേ കുസലാവദാനാ’’തി.
൧൩൯.
സകഞ്ഹി ധമ്മം പരിപുണ്ണമാഹു, അഞ്ഞസ്സ ധമ്മം പന ഹീനമാഹു;
ഏവമ്പി വിഗ്ഗയ്ഹ വിവാദയന്തി, സകം സകം സമ്മുതിമാഹു സച്ചം.
സകഞ്ഹി ധമ്മം പരിപുണ്ണമാഹൂതി സകം ധമ്മം ദിട്ഠിം പടിപദം മഗ്ഗം ഏകേ സമണബ്രാഹ്മണാ ‘‘ഇദം സമത്തം പരിപുണ്ണം അനോമ’’ന്തി, ഏവമാഹംസു…പേ॰… ഏവം വോഹരന്തീതി – സകഞ്ഹി ധമ്മം പരിപുണ്ണമാഹു.
അഞ്ഞസ്സ ധമ്മം പന ഹീനമാഹൂതി. അഞ്ഞസ്സ ധമ്മം ദിട്ഠിം പടിപദം
ഏവമ്പി വിഗ്ഗയ്ഹ വിവാദയന്തീതി ഏവം ഗഹെത്വാ ഉഗ്ഗഹെത്വാ ഗണ്ഹിത്വാ പരാമസിത്വാ അഭിനിവിസിത്വാ വിവാദയന്തി, കലഹം കരൊന്തി, ഭണ്ഡനം കരൊന്തി, വിഗ്ഗഹം കരൊന്തി, വിവാദം കരൊന്തി, മേധഗം കരൊന്തി – ‘‘ന ത്വം ഇമം ധമ്മവിനയം ആജാനാസി…പേ॰… നിബ്ബേഠേഹി വാ സചേ പഹോസീ’’തി – ഏവമ്പി വിഗ്ഗയ്ഹ വിവാദയന്തി.
സകം സകം സമ്മുതിമാഹു സച്ചന്തി. ‘‘സസ്സതോ ലോകോ, ഇദമേവ സച്ചം മോഘമഞ്ഞ’’ന്തി – സകം സകം സമ്മുതിമാഹു സച്ചം. ‘‘അസസ്സതോ ലോകോ
തേനാഹ ഭഗവാ –
‘‘സകഞ്ഹി ധമ്മം പരിപുണ്ണമാഹു, അഞ്ഞസ്സ ധമ്മം പന ഹീനമാഹു;
ഏവമ്പി വിഗ്ഗയ്ഹ വിവാദയന്തി, സകം സകം സമ്മുതിമാഹു സച്ച’’ന്തി.
൧൪൦.
പരസ്സ ചേ വമ്ഭയിതേന ഹീനോ, ന കോചി ധമ്മേസു വിസേസി അസ്സ;
പുഥൂ ഹി അഞ്ഞസ്സ വദന്തി ധമ്മം, നിഹീനതോ സമ്ഹി ദള്ഹം വദാനാ.
പരസ്സ ചേ വമ്ഭയിതേന ഹീനോതി പരസ്സ ചേ വമ്ഭയിതകാരണാ നിന്ദിതകാരണാ ഗരഹിതകാരണാ ഉപവദിതകാരണാ പരോ ബാലോ ഹോതി ഹീനോ നിഹീനോ ഓമകോ ലാമകോ ഛതുക്കോ പരിത്തോതി – പരസ്സ ചേ വമ്ഭയിതേന ഹീനോ.
ന കോചി ധമ്മേസു വിസേസി അസ്സാതി. ധമ്മേസു ന കോചി അഗ്ഗോ സെട്ഠോ വിസിട്ഠോ പാമൊക്ഖോ ഉത്തമോ പവരോ അസ്സാതി – ന കോചി ധമ്മേസു വിസേസി അസ്സ.
പുഥൂ ഹി അഞ്ഞസ്സ വദന്തി ധമ്മം, നിഹീനതോതി. ബഹുകാപി ബഹൂനം ധമ്മം വദന്തി ഉപവദന്തി നിന്ദന്തി ഗരഹന്തി ഹീനതോ നിഹീനതോ ഓമകതോ ലാമകതോ ഛതുക്കതോ പരിത്തതോ, ബഹുകാപി ഏകസ്സ ധമ്മം വദന്തി ഉപവദന്തി നിന്ദന്തി ഗരഹന്തി ഹീനതോ നിഹീനതോ ഓമകതോ ലാമകതോ ഛതുക്കതോ പരിത്തതോ, ഏകോപി ബഹൂനം ധമ്മം വദതി ഉപവദതി നിന്ദതി ഗരഹതി ഹീനതോ നിഹീനതോ ഓമകതോ ലാമകതോ ഛതുക്കതോ പരിത്തതോ, ഏകോപി ഏകസ്സ ധമ്മം വദതി ഉപവദതി നിന്ദതി ഗരഹതി ഹീനതോ നിഹീനതോ ഓമകതോ ലാമകതോ ഛതുക്കതോ പരിത്തതോതി – പുഥൂ ഹി അഞ്ഞസ്സ വദന്തി ധമ്മം.
നിഹീനതോ സമ്ഹി ദള്ഹം വദാനാതി. ധമ്മോ സകായനം, ദിട്ഠി സകായനം, പടിപദാ സകായനം, മഗ്ഗോ സകായനം, സകായനേ ദള്ഹവാദാ ഥിരവാദാ ബലികവാദാ
തേനാഹ ഭഗവാ –
‘‘പരസ്സ
പുഥൂ ഹി അഞ്ഞസ്സ വദന്തി ധമ്മം, നിഹീനതോ സമ്ഹി ദള്ഹം വദാനാ’’തി.
൧൪൧.
സദ്ധമ്മപൂജാപി പനാ തഥേവ, യഥാ പസംസന്തി സകായനാനി;
സബ്ബേവ വാദാ തഥിയാ ഭവെയ്യും, സുദ്ധീ ഹി നേസം പച്ചത്തമേവ.
സദ്ധമ്മപൂജാപി പനാ തഥേവാതി. കതമാ സദ്ധമ്മപൂജാ? സകം സത്ഥാരം സക്കരോതി ഗരും കരോതി സദ്ധമ്മപൂജാപി പനാ തഥേവാതി സദ്ധമ്മപൂജാ തഥാ തച്ഛാ ഭൂതാ യാഥാവാ അവിപരീതാതി – സദ്ധമ്മപൂജാപി പനാ തഥേവ.
യഥാ പസംസന്തി സകായനാനീതി. ധമ്മോ സകായനം ദിട്ഠി സകായനം പടിപദാ സകായനം മഗ്ഗോ സകായനം, സകായനാനി പസംസന്തി ഥോമെന്തി കിത്തെന്തി വണ്ണെന്തീതി – യഥാ പസംസന്തി സകായനാനി.
സബ്ബേവ വാദാ തഥിയാ ഭവെയ്യുന്തി സബ്ബേവ വാദാ തഥാ തച്ഛാ ഭൂതാ യാഥാവാ അവിപരീതാ ഭവെയ്യുന്തി – സബ്ബേവ വാദാ തഥിയാ ഭവെയ്യും.
സുദ്ധീ ഹി നേസം പച്ചത്തമേവാതി. പച്ചത്തമേവ തേസം സമണബ്രാഹ്മണാനം സുദ്ധി വിസുദ്ധി പരിസുദ്ധി, മുത്തി വിമുത്തി പരിമുത്തീതി – സുദ്ധീ ഹി നേസം പച്ചത്തമേവ.
തേനാഹ ഭഗവാ –
‘‘സദ്ധമ്മപൂജാപി പനാ തഥേവ, യഥാ പസംസന്തി സകായനാനി;
സബ്ബേവ വാദാ തഥിയാ ഭവെയ്യും, സുദ്ധീ ഹി നേസം പച്ചത്തമേവാ’’തി.
൧൪൨.
ന ബ്രാഹ്മണസ്സ പരനെയ്യമത്ഥി, ധമ്മേസു നിച്ഛെയ്യ സമുഗ്ഗഹീതം;
തസ്മാ വിവാദാനി ഉപാതിവത്തോ, ന ഹി സെട്ഠതോ പസ്സതി ധമ്മമഞ്ഞം.
ന ബ്രാഹ്മണസ്സ പരനെയ്യമത്ഥീതി. നാതി പടിക്ഖേപോ. ബ്രാഹ്മണോതി സത്തന്നം ധമ്മാനം ബാഹിതത്താ ബ്രാഹ്മണോ…പേ॰… അസിതോ താദി പവുച്ചതേ സ ബ്രഹ്മാ. ന ബ്രാഹ്മണസ്സ പരനെയ്യമത്ഥീതി ബ്രാഹ്മണസ്സ പരനെയ്യതാ നത്ഥി, ബ്രാഹ്മണോ ന പരനെയ്യോ, ന പരപത്തിയോ, ന പരപച്ചയോ, ന പരപടിബദ്ധഗൂ
ധമ്മേസു നിച്ഛെയ്യ സമുഗ്ഗഹീതന്തി. ധമ്മേസൂതി ദ്വാസട്ഠിയാ ദിട്ഠിഗതേസു. നിച്ഛെയ്യാതി നിച്ഛിനിത്വാ വിനിച്ഛിനിത്വാ വിചിനിത്വാ പവിചിനിത്വാ തുലയിത്വാ തീരയിത്വാ വിഭാവയിത്വാ വിഭൂതം കത്വാ. ഓധിഗ്ഗാഹോ ബിലഗ്ഗാഹോ വരഗ്ഗാഹോ കൊട്ഠാസഗ്ഗാഹോ ഉച്ചയഗ്ഗാഹോ സമുച്ചയഗ്ഗാഹോ ‘‘ഇദം സച്ചം തഥം ഭൂതം യാഥാവം അവിപരീത’’ന്തി ഗഹിതം പരാമട്ഠം അഭിനിവിട്ഠം അജ്ഝോസിതം അധിമുത്തം നത്ഥി ന സന്തി ന സംവിജ്ജതി നുപലബ്ഭതി, പഹീനം സമുച്ഛിന്നം വൂപസന്തം പടിപസ്സദ്ധം അഭബ്ബുപ്പത്തികം ഞാണഗ്ഗിനാ ദഡ്ഢന്തി – ധമ്മേസു നിച്ഛെയ്യ സമുഗ്ഗഹീതം.
തസ്മാ വിവാദാനി ഉപാതിവത്തോതി. തസ്മാതി തസ്മാ തംകാരണാ തംഹേതു തപ്പച്ചയാ തംനിദാനാ ദിട്ഠികലഹാനി ദിട്ഠിഭണ്ഡനാനി ദിട്ഠിവിഗ്ഗഹാനി ദിട്ഠിവിവാദാനി ദിട്ഠിമേധഗാനി ഉപാതിവത്തോ അതിക്കന്തോ സമതിക്കന്തോ വീതിവത്തോതി – തസ്മാ വിവാദാനി ഉപാതിവത്തോ.
ന ഹി സെട്ഠതോ പസ്സതി ധമ്മമഞ്ഞന്തി. അഞ്ഞം സത്ഥാരം ധമ്മക്ഖാനം ഗണം ദിട്ഠിം പടിപദം മഗ്ഗം അഞ്ഞത്ര സതിപട്ഠാനേഹി, അഞ്ഞത്ര സമ്മപ്പധാനേഹി, അഞ്ഞത്ര ഇദ്ധിപാദേഹി
തേനാഹ ഭഗവാ –
‘‘ന ബ്രാഹ്മണസ്സ പരനെയ്യമത്ഥി, ധമ്മേസു നിച്ഛെയ്യ സമുഗ്ഗഹീതം;
തസ്മാ വിവാദാനി ഉപാതിവത്തോ, ന ഹി സെട്ഠതോ പസ്സതി ധമ്മമഞ്ഞ’’ന്തി.
൧൪൩.
ജാനാമി പസ്സാമി തഥേവ ഏതം, ദിട്ഠിയാ ഏകേ പച്ചെന്തി സുദ്ധിം;
അദക്ഖി ചേ കിഞ്ഹി തുമസ്സ തേന, അതിസിത്വാ അഞ്ഞേന വദന്തി സുദ്ധിം.
ജാനാമി പസ്സാമി തഥേവ ഏതന്തി. ജാനാമീതി പരചിത്തഞാണേന പസ്സാമീതി മംസചക്ഖുനാ വാ പസ്സാമി, ദിബ്ബേന ചക്ഖുനാ തഥേവ ഏതന്തി ഏതം തഥം തച്ഛം ഭൂതം യാഥാവം അവിപരീതന്തി – ജാനാമി പസ്സാമി തഥേവ ഏതം.
ദിട്ഠിയാ ഏകേ പച്ചെന്തി സുദ്ധിന്തി. ദിട്ഠിയാ ഏകേ സമണബ്രാഹ്മണാ സുദ്ധിം വിസുദ്ധിം പരിസുദ്ധിം, മുത്തിം വിമുത്തിം പരിമുത്തിം പച്ചെന്തി. ‘‘സസ്സതോ ലോകോ, ഇദമേവ സച്ചം മോഘമഞ്ഞ’’ന്തി ദിട്ഠിയാ ഏകേ സമണബ്രാഹ്മണാ സുദ്ധിം വിസുദ്ധിം പരിസുദ്ധിം, മുത്തിം വിമുത്തിം പരിമുത്തിം
അദക്ഖി ചേ കിഞ്ഹി തുമസ്സ തേനാതി. അദക്ഖീതി പരചിത്തഞാണേന വാ അദക്ഖി, പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണേന വാ അദക്ഖി, മംസചക്ഖുനാ വാ അദക്ഖി, ദിബ്ബേന ചക്ഖുനാ വാ അദക്ഖീതി – അദക്ഖി ചേ. കിഞ്ഹി തുമസ്സ തേനാതി. തസ്സ തേന ദസ്സനേന കിം കതം? ന ദുക്ഖപരിഞ്ഞാ അത്ഥി, ന സമുദയസ്സ പഹാനം അത്ഥി, ന മഗ്ഗഭാവനാ അത്ഥി, ന
അതിസിത്വാ അഞ്ഞേന വദന്തി സുദ്ധിന്തി തേ തിത്ഥിയാ സുദ്ധിമഗ്ഗം വിസുദ്ധിമഗ്ഗം പരിസുദ്ധിമഗ്ഗം വോദാതമഗ്ഗം പരിവോദാതമഗ്ഗം അതിക്കമിത്വാ സമതിക്കമിത്വാ വീതിവത്തിത്വാ അഞ്ഞത്ര സതിപട്ഠാനേഹി, അഞ്ഞത്ര സമ്മപ്പധാനേഹി, അഞ്ഞത്ര ഇദ്ധിപാദേഹി, അഞ്ഞത്ര ഇന്ദ്രിയേഹി, അഞ്ഞത്ര ബലേഹി അഞ്ഞത്ര ബൊജ്ഝങ്ഗേഹി, അഞ്ഞത്ര അരിയാ അട്ഠങ്ഗികാ മഗ്ഗാ സുദ്ധിം വിസുദ്ധിം പരിസുദ്ധിം, മുത്തിം വിമുത്തിം പരിമുത്തിം വദന്തി കഥെന്തി ഭണന്തി ദീപയന്തി വോഹരന്തീതി. ഏവമ്പി അതിസിത്വാ അഞ്ഞേന
അഥ വാ ബുദ്ധാ ച ബുദ്ധസാവകാ ച പച്ചേകബുദ്ധാ ച തേസം തിത്ഥിയാനം അസുദ്ധിമഗ്ഗം അവിസുദ്ധിമഗ്ഗം അപരിസുദ്ധിമഗ്ഗം അവോദാതമഗ്ഗം അപരിവോദാതമഗ്ഗം അതിക്കമിത്വാ സമതിക്കമിത്വാ വീതിവത്തിത്വാ ചതൂഹി സതിപട്ഠാനേഹി ചതൂഹി സമ്മപ്പധാനേഹി ചതൂഹി ഇദ്ധിപാദേഹി പഞ്ചഹി ഇന്ദ്രിയേഹി പഞ്ചഹി ബലേഹി സത്തഹി ബൊജ്ഝങ്ഗേഹി അരിയേന അട്ഠങ്ഗികേന മഗ്ഗേന സുദ്ധിം വിസുദ്ധിം
തേനാഹ ഭഗവാ –
‘‘ജാനാമി പസ്സാമി തഥേവ ഏതം, ദിട്ഠിയാ ഏകേ പച്ചെന്തി സുദ്ധിം;
അദക്ഖി ചേ കിഞ്ഹി തുമസ്സ തേന, അതിസിത്വാ അഞ്ഞേന വദന്തി സുദ്ധി’’ന്തി.
൧൪൪.
പസ്സം നരോ ദക്ഖതി നാമരൂപം, ദിസ്വാന വാ ഞായതി താനിമേവ;
കാമം ബഹും പസ്സതു അപ്പകം വാ, ന ഹി തേന സുദ്ധിം കുസലാ വദന്തി.
പസ്സം നരോ ദക്ഖതി നാമരൂപന്തി പസ്സം നരോ ദക്ഖതി പരചിത്തഞാണേന വാ പസ്സന്തോ, പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണേന വാ പസ്സന്തോ, മംസചക്ഖുനാ വാ പസ്സന്തോ, ദിബ്ബേന ചക്ഖുനാ വാ പസ്സന്തോ നാമരൂപംയേവ ദക്ഖതി നിച്ചതോ സുഖതോ അത്തതോ, ന തേസം ധമ്മാനം സമുദയം വാ
ദിസ്വാന വാ ഞായതി താനിമേവാതി. ദിസ്വാതി പരചിത്തഞാണേന വാ ദിസ്വാ, പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണേന വാ ദിസ്വാ, മംസചക്ഖുനാ വാ ദിസ്വാ, ദിബ്ബേന ചക്ഖുനാ വാ ദിസ്വാ, നാമരൂപംയേവ ദിസ്വാ ഞായതി നിച്ചതോ സുഖതോ അത്തതോ, ന തേസം ധമ്മാനം സമുദയം വാ അത്ഥങ്ഗമം വാ അസ്സാദം വാ ആദീനവം വാ നിസ്സരണം വാ ഞായതീതി – ദിസ്വാന വാ ഞായതി താനിമേവ.
കാമം ബഹും പസ്സതു അപ്പകം വാതി. കാമം ബഹുകം വാ പസ്സന്തോ നാമരൂപം അപ്പകം വാ നിച്ചതോ സുഖതോ അത്തതോതി – കാമം ബഹും പസ്സതു അപ്പകം വാ.
ന ഹി തേന സുദ്ധിം കുസലാ വദന്തീതി. കുസലാതി യേ തേ ഖന്ധകുസലാ ധാതുകുസലാ ആയതനകുസലാ പടിച്ചസമുപ്പാദകുസലാ സതിപട്ഠാനകുസലാ സമ്മപ്പധാനകുസലാ ഇദ്ധിപാദകുസലാ ഇന്ദ്രിയകുസലാ ബലകുസലാ ബൊജ്ഝങ്ഗകുസലാ മഗ്ഗകുസലാ ഫലകുസലാ നിബ്ബാനകുസലാ, തേ കുസലാ പരചിത്തഞാണേന വാ പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണേന വാ മംസചക്ഖുനാ വാ ദിബ്ബേന ചക്ഖുനാ വാ നാമരൂപദസ്സനേന
തേനാഹ ഭഗവാ –
‘‘പസ്സം
കാമം ബഹും പസ്സതു അപ്പകം വാ, ന ഹി തേന സുദ്ധിം കുസലാ വദന്തീ’’തി.
൧൪൫.
നിവിസ്സവാദീ ന ഹി സുബ്ബിനായോ, പകപ്പിതാ ദിട്ഠിപുരെക്ഖരാനോ;
യം നിസ്സിതോ തത്ഥ സുഭം വദാനോ, സുദ്ധിം വദോ തത്ഥ തഥദ്ദസാ സോ.
നിവിസ്സവാദീ ന ഹി സുബ്ബിനായോതി. ‘‘സസ്സതോ ലോകോ, ഇദമേവ സച്ചം മോഘമഞ്ഞ’’ന്തി നിവിസ്സവാദീ, ‘‘അസസ്സതോ ലോകോ…പേ॰… നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാ, ഇദമേവ സച്ചം മോഘമഞ്ഞ’’ന്തി – നിവിസ്സവാദീ. ന ഹി സുബ്ബിനായോതി. നിവിസ്സവാദീ ദുബ്ബിനയോ ദുപ്പഞ്ഞാപയോ
പകപ്പിതാ ദിട്ഠിപുരെക്ഖരാനോതി. കപ്പിതാ പകപ്പിതാ അഭിസങ്ഖതാ സണ്ഠപിതാ ദിട്ഠിം പുരെക്ഖതോ കത്വാ ചരതി. ദിട്ഠിധജോ ദിട്ഠികേതു ദിട്ഠാധിപതെയ്യോ ദിട്ഠിയാ പരിവാരിതോ ചരതീതി – പകപ്പിതാ ദിട്ഠിപുരെക്ഖരാനോ.
യം നിസ്സിതോ തത്ഥ സുഭം വദാനോതി. യം നിസ്സിതോതി യം സത്ഥാരം ധമ്മക്ഖാനം ഗണം ദിട്ഠിം പടിപദം മഗ്ഗം നിസ്സിതോ ആനിസ്സിതോ അല്ലീനോ തത്ഥാതി സകായ ദിട്ഠിയാ സകായ ഖന്തിയാ സകായ രുചിയാ സകായ ലദ്ധിയാ. സുഭം വദാനോതി സുഭവാദോ സോഭനവാദോ പണ്ഡിതവാദോ ഥിരവാദോ ഞായവാദോ ഹേതുവാദോ ലക്ഖണവാദോ കാരണവാദോ ഠാനവാദോ സകായ ലദ്ധിയാതി – യം നിസ്സിതോ തത്ഥ സുഭം വദാനോ.
സുദ്ധിം വദോ തത്ഥ തഥദ്ദസാ സോതി. സുദ്ധിവാദോ തത്ഥാതി സകായ ദിട്ഠിയാ സകായ ഖന്തിയാ സകായ രുചിയാ
തേനാഹ ഭഗവാ –
‘‘നിവിസ്സവാദീ ന ഹി സുബ്ബിനായോ, പകപ്പിതാ ദിട്ഠിപുരെക്ഖരാനോ;
യം നിസ്സിതോ തത്ഥ സുഭം വദാനോ, സുദ്ധിം വദോ തത്ഥ തഥദ്ദസാ സോ’’തി.
൧൪൬.
ന ബ്രാഹ്മണോ കപ്പമുപേതി സങ്ഖാ, ന ദിട്ഠിസാരീ നപി ഞാണബന്ധു;
ഞത്വാ ച സോ സമ്മുതിയോ പുഥുജ്ജാ, ഉപെക്ഖതീ ഉഗ്ഗഹണന്തി മഞ്ഞേ.
ന ബ്രാഹ്മണോ കപ്പമുപേതി സങ്ഖാതി. നാതി പടിക്ഖേപോ. ബ്രാഹ്മണോതി സത്തന്നം ധമ്മാനം ബാഹിതത്താ ബ്രാഹ്മണോ…പേ॰… അസിതോ താദി പവുച്ചതേ സ ബ്രഹ്മാ. കപ്പാതി ദ്വേ കപ്പാ – തണ്ഹാകപ്പോ ച ദിട്ഠികപ്പോ ച…പേ॰… അയം തണ്ഹാകപ്പോ…പേ॰… അയം ദിട്ഠികപ്പോ. സങ്ഖാ വുച്ചതി ഞാണം. യാ പഞ്ഞാ പജാനനാ…പേ॰… അമോഹോ ന ബ്രാഹ്മണോ കപ്പമുപേതി സങ്ഖാതി. ബ്രാഹ്മണോ സങ്ഖായ ജാനിത്വാ തുലയിത്വാ തീരയിത്വാ വിഭാവയിത്വാ വിഭൂതം കത്വാ. ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ… സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ദുക്ഖാ…പേ॰… യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം സബ്ബം തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി സങ്ഖായ ജാനിത്വാ തുലയിത്വാ തീരയിത്വാ വിഭാവയിത്വാ വിഭൂതം കത്വാ തണ്ഹാകപ്പം വാ ദിട്ഠികപ്പം
ന ദിട്ഠിസാരീ നപി ഞാണബന്ധൂതി. തസ്സ ദ്വാസട്ഠി ദിട്ഠിഗതാനി പഹീനാനി സമുച്ഛിന്നാനി വൂപസന്താനി പടിപസ്സദ്ധാനി അഭബ്ബുപ്പത്തികാനി ഞാണഗ്ഗിനാ ദഡ്ഢാനി. സോ ദിട്ഠിയാ ന യായതി ന നീയതി ന വുയ്ഹതി ന സംഹരീയതി നപി തം ദിട്ഠിഗതം സാരതോ പച്ചേതി ന പച്ചാഗച്ഛതീതി – ന ദിട്ഠിസാരീ. നപി ഞാണബന്ധൂതി അട്ഠസമാപത്തിഞാണേന വാ പഞ്ചാഭിഞ്ഞാഞാണേന വാ തണ്ഹാബന്ധും വാ ദിട്ഠിബന്ധും വാ ന കരോതി ന ജനേതി ന സഞ്ജനേതി ന നിബ്ബത്തേതി
ഞത്വാ ച സോ സമ്മുതിയോ പുഥുജ്ജാതി. ഞത്വാതി ഞത്വാ ജാനിത്വാ തുലയിത്വാ തീരയിത്വാ വിഭാവയിത്വാ വിഭൂതം കത്വാ. ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ’’തി ഞത്വാ ജാനിത്വാ തുലയിത്വാ തീരയിത്വാ വിഭാവയിത്വാ വിഭൂതം കത്വാ, ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ദുക്ഖാ’’തി…പേ॰… ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം സമ്മുതിയോ വുച്ചന്തി ദ്വാസട്ഠി ദിട്ഠിഗതാനി ദിട്ഠിസമ്മുതിയോ. പുഥുജ്ജാതി പുഥുജ്ജനേഹി ജനിതാ വാ താ സമ്മുതിയോതി – പുഥുജ്ജാ. പുഥു നാനാജനേഹി ജനിതാ വാ സമ്മുതിയോതി പുഥുജ്ജാതി – ഞത്വാ ച സോ സമ്മുതിയോ പുഥുജ്ജാ.
ഉപെക്ഖതീ ഉഗ്ഗഹണന്തി മഞ്ഞേതി. അഞ്ഞേ തണ്ഹാവസേന ദിട്ഠിവസേന ഗണ്ഹന്തി പരാമസന്തി അഭിനിവിസന്തി. അരഹാ ഉപെക്ഖതി ന ഗണ്ഹാതി ന പരാമസതി നാഭിനിവിസതീതി – ഉപെക്ഖതീ ഉഗ്ഗഹണന്തി മഞ്ഞേ.
തേനാഹ ഭഗവാ –
‘‘ന ബ്രാഹ്മണോ കപ്പമുപേതി സങ്ഖാ, ന ദിട്ഠിസാരീ നപി ഞാണബന്ധു;
ഞത്വാ ച സോ സമ്മുതിയോ പുഥുജ്ജാ, ഉപെക്ഖതീ ഉഗ്ഗഹണന്തി മഞ്ഞേ’’തി.
൧൪൭.
വിസ്സജ്ജ ഗന്ഥാനി മുനീധ ലോകേ, വിവാദജാതേസു ന വഗ്ഗസാരീ;
സന്തോ അസന്തേസു ഉപെക്ഖകോ സോ, അനുഗ്ഗഹോ ഉഗ്ഗഹണന്തി മഞ്ഞേ.
വിസ്സജ്ജ ഗന്ഥാനി മുനീധ ലോകേതി. ഗന്ഥാതി ചത്താരോ ഗന്ഥാ – അഭിജ്ഝാ കായഗന്ഥോ, ബ്യാപാദോ കായഗന്ഥോ, സീലബ്ബതപരാമാസോ കായഗന്ഥോ, ഇദംസച്ചാഭിനിവേസോ കായഗന്ഥോ. അത്തനോ ദിട്ഠിയാ രാഗോ അഭിജ്ഝാ കായഗന്ഥോ, പരവാദേസു ആഘാതോ അപ്പച്ചയോ ബ്യാപാദോ കായഗന്ഥോ, അത്തനോ സീലം വാ വതം വാ സീലബ്ബതം വാ പരാമസതി സീലബ്ബതപരാമാസോ കായഗന്ഥോ, അത്തനോ ദിട്ഠിം അഭിനിവേസോ കായഗന്ഥോ ഇദംസച്ചാഭിനിവേസോ കായഗന്ഥോ. വിസ്സജ്ജാതി ഗന്ഥേ വൊസ്സജ്ജിത്വാ വിസ്സജ്ജ. അഥ വാ ഗന്ഥേ ഗധിതേ ഗന്ഥിതേ മുനീതി. മോനം വുച്ചതി ഞാണം…പേ॰… സങ്ഗജാലമതിച്ച സോ മുനി. ഇധാതി ഇമിസ്സാ ദിട്ഠിയാ…പേ॰… ഇമസ്മിം മനുസ്സലോകേതി – വിസ്സജ്ജ ഗന്ഥാനി മുനീധ ലോകേ.
വിവാദജാതേസു ന വഗ്ഗസാരീതി. വിവാദജാതേസു സഞ്ജാതേസു നിബ്ബത്തേസു അഭിനിബ്ബത്തേസു പാതുഭൂതേസു
സന്തോ അസന്തേസു ഉപെക്ഖകോ സോതി. സന്തോതി രാഗസ്സ സന്തത്താ സന്തോ, ദോസസ്സ സന്തത്താ സന്തോ, മോഹസ്സ സന്തത്താ സന്തോ…പേ॰… സബ്ബാകുസലാഭിസങ്ഖാരാനം സന്തത്താ സമിതത്താ വൂപസമിതത്താ വിജ്ഝാതത്താ നിബ്ബുതത്താ അസന്തേസൂതി അസന്തേസു അനുപസന്തേസു അവൂപസന്തേസു അനിബ്ബുതേസു അപ്പടിപസ്സദ്ധേസൂതി – സന്തോ അസന്തേസു. ഉപെക്ഖകോ സോതി അരഹാ ഛളങ്ഗുപെക്ഖായ സമന്നാഗതോ ചക്ഖുനാ രൂപം ദിസ്വാ നേവ സുമനോ ഹോതി ന ദുമ്മനോ ഉപെക്ഖകോ വിഹരതി സതോ സമ്പജാനോ. സോതേന സദ്ദം സുത്വാ…പേ॰… കാലം കങ്ഖതി ഭാവിതോ സന്തോതി – സന്തോ അസന്തേസു ഉപെക്ഖകോ സോ.
അനുഗ്ഗഹോ ഉഗ്ഗഹണന്തി മഞ്ഞേതി. അഞ്ഞേ തണ്ഹാവസേന ദിട്ഠിവസേന ഗണ്ഹന്തേ പരാമസന്തേ അഭിനിവിസന്തേ. അരഹാ ഉപെക്ഖതി ന
തേനാഹ ഭഗവാ –
‘‘വിസ്സജ്ജ ഗന്ഥാനി മുനീധ ലോകേ, വിവാദജാതേസു ന വഗ്ഗസാരീ;
സന്തോ അസന്തേസു ഉപെക്ഖകോ സോ, അനുഗ്ഗഹോ ഉഗ്ഗഹണന്തി മഞ്ഞേ’’തി.
൧൪൮.
പുബ്ബാസവേ ഹിത്വാ നവേ അകുബ്ബം, ന ഛന്ദഗൂ നോപി നിവിസ്സവാദീ;
സ വിപ്പമുത്തോ ദിട്ഠിഗതേഹി ധീരോ, ന ലിമ്പതി ലോകേ അനത്തഗരഹീ.
പുബ്ബാസവേ ഹിത്വാ നവേ അകുബ്ബന്തി. പുബ്ബാസവാ വുച്ചന്തി അതീതാ രൂപവേദനാസഞ്ഞാസങ്ഖാരവിഞ്ഞാണാ. അതീതേ സങ്ഖാരേ ആരബ്ഭ യേ കിലേസാ ഉപ്പജ്ജെയ്യും തേ കിലേസേ ഹിത്വാ ചജിത്വാ പരിച്ചജിത്വാ പജഹിത്വാ വിനോദെത്വാ ബ്യന്തിം കരിത്വാ അനഭാവം ഗമെത്വാതി – പുബ്ബാസവേ ഹിത്വാ. നവേ അകുബ്ബന്തി നവാ വുച്ചന്തി പച്ചുപ്പന്നാ രൂപവേദനാസഞ്ഞാസങ്ഖാരവിഞ്ഞാണാ. പച്ചുപ്പന്നേ
ന ഛന്ദഗൂ നോപി നിവിസ്സവാദീതി. ന ഛന്ദാഗതിം ഗച്ഛതി നോപി നിവിസ്സവാദീതി ‘‘സസ്സതോ ലോകോ, ഇദമേവ സച്ചം മോഘമഞ്ഞ’’ന്തി ന നിവിസ്സവാദീ…പേ॰… ‘‘നേവ ഹോതി ന ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാ, ഇദമേവ സച്ചം മോഘമഞ്ഞ’’ന്തി ന നിവിസ്സവാദീതി – ന ഛന്ദഗൂ നോപി നിവിസ്സവാദീ.
സ വിപ്പമുത്തോ ദിട്ഠിഗതേഹി ധീരോതി തസ്സ ദ്വാസട്ഠി ദിട്ഠിഗതാനി പഹീനാനി സമുച്ഛിന്നാനി വൂപസന്താനി പടിപസ്സദ്ധാനി അഭബ്ബുപ്പത്തികാനി ഞാണഗ്ഗിനാ ദഡ്ഢാനി. സോ ദിട്ഠിഗതേഹി വിപ്പമുത്തോ വിസഞ്ഞുത്തോ വിമരിയാദികതേന ചേതസാ വിഹരതി. ധീരോതി ധീരോ പണ്ഡിതോ പഞ്ഞവാ ബുദ്ധിമാ ഞാണീ വിഭാവീ മേധാവീതി – സ വിപ്പമുത്തോ ദിട്ഠിഗതേഹി ധീരോ.
ന ലിമ്പതി ലോകേ അനത്തഗരഹീതി. ലേപാതി ദ്വേ ലേപാ – തണ്ഹാലേപോ ച ദിട്ഠിലേപോ ച…പേ॰… അയം തണ്ഹാലേപോ
അനത്തഗരഹീതി ദ്വീഹി കാരണേഹി അത്താനം ഗരഹതി – കതത്താ ച അകതത്താ ച. കഥം കതത്താ ച അകതത്താ ച അത്താനം ഗരഹതി? ‘‘കതം മേ കായദുച്ചരിതം, അകതം മേ കായസുചരിത’’ന്തി അത്താനം ഗരഹതി. ‘‘കതം മേ വചീദുച്ചരിതം…പേ॰… കതം മേ മനോദുച്ചരിതം
അഥ വാ ‘‘സീലേസുമ്ഹി ന പരിപൂരകാരീ’’തി അത്താനം ഗരഹതി. ‘‘ഇന്ദ്രിയേസുമ്ഹി അഗുത്തദ്വാരോ’’തി… ‘‘ഭോജനെമ്ഹി അമത്തഞ്ഞൂ’’തി… ‘‘ജാഗരിയമ്ഹി അനനുയുത്തോ’’തി… ‘‘ന സതിസമ്പജഞ്ഞേനാമ്ഹി സമന്നാഗതോ’’തി… ‘‘അഭാവിതാ മേ
തേനാഹ ഭഗവാ –
‘‘പുബ്ബാസവേ ഹിത്വാ നവേ അകുബ്ബം, ന ഛന്ദഗൂ നോപി നിവിസ്സവാദീ;
സ വിപ്പമുത്തോ ദിട്ഠിഗതേഹി ധീരോ, ന ലിമ്പതി ലോകേ അനത്തഗരഹീ’’തി.
൧൪൯.
സ സബ്ബധമ്മേസു വിസേനിഭൂതോ, യം കിഞ്ചി ദിട്ഠം വ സുതം മുതം വാ;
സ പന്നഭാരോ മുനി വിപ്പമുത്തോ, ന കപ്പിയോ നൂപരതോ ന പത്ഥിയോ.[ഇതി ഭഗവാ]
സ സബ്ബധമ്മേസു വിസേനിഭൂതോ യം കിഞ്ചി ദിട്ഠം വ സുതം മുതം വാതി. സേനാ വുച്ചതി മാരസേനാ. കായദുച്ചരിതം മാരസേനാ, വചീദുച്ചരിതം മാരസേനാ, മനോദുച്ചരിതം മാരസേനാ, രാഗോ… ദോസോ… മോഹോ… കോധോ… ഉപനാഹോ… മക്ഖോ… പളാസോ… ഇസ്സാ… മച്ഛരിയം… മായാ… സാഠെയ്യം… ഥമ്ഭോ… സാരമ്ഭോ… മാനോ… അതിമാനോ… മദോ… പമാദോ… സബ്ബേ കിലേസാ… സബ്ബേ ദുച്ചരിതാ… സബ്ബേ ദരഥാ… സബ്ബേ പരിളാഹാ… സബ്ബേ സന്താപാ… സബ്ബാകുസലാഭിസങ്ഖാരാ മാരസേനാ.
വുത്തഞ്ഹേതം
‘‘കാമാ തേ പഠമാ സേനാ, ദുതിയാ അരതി വുച്ചതി…പേ॰…
ന നം അസുരോ ജിനാതി, ജെത്വാവ ലഭതേ സുഖ’’ന്തി.
യതോ ചതൂഹി അരിയമഗ്ഗേഹി സബ്ബാ ച മാരസേനാ സബ്ബേ ച പടിസേനികരാ കിലേസാ ജിതാ ച പരാജിതാ ച ഭഗ്ഗാ വിപ്പലുഗ്ഗാ പരമ്മുഖാ – സോ വുച്ചതി വിസേനിഭൂതോ. സോ ദിട്ഠേ വിസേനിഭൂതോ, സുതേ… മുതേ
സ പന്നഭാരോ മുനി വിപ്പമുത്തോതി. ഭാരാതി തയോ ഭാരാ – ഖന്ധഭാരോ, കിലേസഭാരോ, അഭിസങ്ഖാരഭാരോ. കതമോ ഖന്ധഭാരോ? പടിസന്ധിയാ രൂപം വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണം – അയം ഖന്ധഭാരോ. കതമോ കിലേസഭാരോ? രാഗോ ദോസോ മോഹോ…പേ॰… സബ്ബാകുസലാഭിസങ്ഖാരാ – അയം കിലേസഭാരോ. കതമോ അഭിസങ്ഖാരഭാരോ? പുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരോ അപുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരോ ആനെഞ്ജാഭിസങ്ഖാരോ – അയം അഭിസങ്ഖാരഭാരോ. യതോ ഖന്ധഭാരോ ച കിലേസഭാരോ ച അഭിസങ്ഖാരഭാരോ ച പഹീനാ ഹൊന്തി ഉച്ഛിന്നമൂലാ താലാവത്ഥുകതാ അനഭാവംകതാ ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മാ, സോ വുച്ചതി പന്നഭാരോ പതിതഭാരോ ഓരോപിതഭാരോ സമോരോപിതഭാരോ നിക്ഖിത്തഭാരോ പടിപസ്സദ്ധഭാരോ.
മുനീതി
തീണി മോനെയ്യാനി – കായമോനെയ്യം, വചീമോനെയ്യം, മനോമോനെയ്യം. കതമം കായമോനെയ്യം? തിവിധാനം കായദുച്ചരിതാനം
കതമം
കതമം
‘‘കായമുനിം വാചാമുനിം, മനോമുനിമനാസവം;
മുനിം മോനെയ്യസമ്പന്നം, ആഹു സബ്ബപ്പഹായിനം.
‘‘കായമുനിം വാചാമുനിം, മനോമുനിമനാസവം;
മുനിം മോനെയ്യസമ്പന്നം, ആഹു നിന്ഹാതപാപക’’ന്തി
ഇമേഹി
‘‘ന മോനേന മുനി ഹോതി, മൂള്ഹരൂപോ അവിദ്ദസു;
യോ ച തുലംവ പഗ്ഗയ്ഹ, വരമാദായ പണ്ഡിതോ.
‘‘പാപാനി
യോ മുനാതി ഉഭോ ലോകേ, മുനി തേന പവുച്ചതി.
‘‘അസതഞ്ച
ദേവമനുസ്സേഹി പൂജിതോ യോ, സങ്ഗജാലമതിച്ച സോ മുനി’’.
വിപ്പമുത്തോതി മുനിനോ രാഗാ ചിത്തം മുത്തം വിമുത്തം സുവിമുത്തം; ദോസാ ചിത്തം… മോഹാ ചിത്തം മുത്തം വിമുത്തം സുവിമുത്തം…പേ॰… സബ്ബാകുസലാഭിസങ്ഖാരേഹി ചിത്തം മുത്തം വിമുത്തം സുവിമുത്തന്തി – സ പന്നഭാരോ മുനി വിപ്പമുത്തോ.
ന കപ്പിയോ നൂപരതോ ന പത്ഥിയോതി ഭഗവാതി. കപ്പാതി ദ്വേ കപ്പാ – തണ്ഹാകപ്പോ ച ദിട്ഠികപ്പോ ച…പേ॰… അയം തണ്ഹാകപ്പോ…പേ॰… അയം ദിട്ഠികപ്പോ. തസ്സ തണ്ഹാകപ്പോ പഹീനോ, ദിട്ഠികപ്പോ പടിനിസ്സട്ഠോ; തണ്ഹാകപ്പസ്സ പഹീനത്താ നൂപരതോതി. സബ്ബേ ബാലപുഥുജ്ജനാ രജ്ജന്തി, പുഥുജ്ജനകല്യാണകം ഉപാദായ സത്ത സേഖാ അപ്പത്തസ്സ പത്തിയാ അനധിഗതസ്സ അധിഗമായ അസച്ഛികതസ്സ സച്ഛികിരിയായ ആരമന്തി വിരമന്തി പടിവിരമന്തി, അരഹാ ആരതോ വിരതോ പടിവിരതോ നിക്ഖന്തോ നിസ്സടോ വിപ്പമുത്തോ വിസഞ്ഞുത്തോ ന പത്ഥിയോതി. പത്ഥനാ വുച്ചതി തണ്ഹാ. യോ രാഗോ സാരാഗോ…പേ॰… അഭിജ്ഝാ ലോഭോ അകുസലമൂലം. യസ്സേസാ പത്ഥനാ തണ്ഹാ പഹീനാ സമുച്ഛിന്നാ വൂപസന്താ പടിപസ്സദ്ധാ അഭബ്ബുപ്പത്തികാ ഞാണഗ്ഗിനാ ദഡ്ഢാ, സോ വുച്ചതി ന പത്ഥിയോ.
ഭഗവാതി ഗാരവാധിവചനം. അപി ച ഭഗ്ഗരാഗോതി ഭഗവാ, ഭഗ്ഗദോസോതി ഭഗവാ, ഭഗ്ഗമോഹോതി ഭഗവാ, ഭഗ്ഗമാനോതി ഭഗവാ, ഭഗ്ഗദിട്ഠീതി ഭഗവാ, ഭഗ്ഗകണ്ഡകോതി ഭഗവാ, ഭഗ്ഗകിലേസോതി ഭഗവാ, ഭജി വിഭജി പവിഭജി ധമ്മരതനന്തി ഭഗവാ, ഭവാനം അന്തകരോതി ഭഗവാ, ഭാവിതകായോ ഭാവിതസീലോ ഭാവിതചിത്തോ ഭാവിതപഞ്ഞോതി ഭഗവാ; ഭാഗീ വാ ഭഗവാ അരഞ്ഞവനപത്ഥാനി പന്താനി സേനാസനാനി അപ്പസദ്ദാനി അപ്പനിഗ്ഘോസാനി വിജനവാതാനി മനുസ്സരാഹസ്സെയ്യകാനി പടിസല്ലാനസാരുപ്പാനീതി ഭഗവാ, ഭാഗീ വാ ഭഗവാ ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരാനന്തി ഭഗവാ, ഭാഗീ വാ ഭഗവാ അത്ഥരസസ്സ ധമ്മരസസ്സ വിമുത്തിരസസ്സ അധിസീലസ്സ അധിചിത്തസ്സ അധിപഞ്ഞായാതി ഭഗവാ, ഭാഗീ വാ ഭഗവാ ചതുന്നം ഝാനാനം ചതുന്നം അപ്പമഞ്ഞാനം ചതുന്നം അരൂപസമാപത്തീനന്തി ഭഗവാ, ഭാഗീ വാ ഭഗവാ അട്ഠന്നം വിമൊക്ഖാനം അട്ഠന്നം അഭിഭായതനാനം നവന്നം അനുപുബ്ബവിഹാരസമാപത്തീനന്തി ഭഗവാ, ഭാഗീ വാ ഭഗവാ
തേനാഹ ഭഗവാ –
‘‘സ സബ്ബധമ്മേസു വിസേനിഭൂതോ, യം കിഞ്ചി ദിട്ഠം വ സുതം മുതം വാ;
സ പന്നഭാരോ മുനി വിപ്പമുത്തോ, ന കപ്പിയോ നൂപരതോ ന പത്ഥിയോ’’.[ഇതി ഭഗവാതി]
മഹാവിയൂഹസുത്തനിദ്ദേസോ തേരസമോ.