൩. അനിയതകണ്ഡം
൧. പഠമഅനിയതസിക്ഖാപദവണ്ണനാ
൪൪൩. തേന സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാതി പഠമഅനിയതസിക്ഖാപദം. തത്ഥ കാലയുത്തം സമുല്ലപന്തോതി കാലം സല്ലക്ഖെത്വാ യദാ ന അഞ്ഞോ കോചി സമീപേന ഗച്ഛതി വാ ആഗച്ഛതി വാ തദാ തദനുരൂപം ‘‘കച്ചി ന ഉക്കണ്ഠസി, ന കിലമസി, ന ഛാതാസീ’’തിആദികം ഗേഹസ്സിതം കഥം കഥെന്തോ. കാലയുത്തം ധമ്മം ഭണന്തോതി കാലം സല്ലക്ഖെത്വാ യദാ അഞ്ഞോ കോചി സമീപേന ഗച്ഛതി വാ ആഗച്ഛതി വാ തദാ തദനുരൂപം ‘‘ഉപോസഥം കരെയ്യാസി, സലാകഭത്തം ദദെയ്യാസീ’’തിആദികം ധമ്മകഥം കഥെന്തോ.
ബഹൂ ധീതരോ ച പുത്താ ച അസ്സാതി ബഹുപുത്താ. തസ്സാ കിര ദസ പുത്താ ദസ ധീതരോ അഹേസും, ബഹൂ നത്താരോ അസ്സാതി ബഹുനത്താ. യഥേവ ഹി തസ്സാ ഏവമസ്സാ പുത്തധീതാനമ്പി വീസതി വീസതി ദാരകാ അഹേസും, ഇതി സാ വീസുത്തരചതുസതപുത്തനത്തപരിവാരാ അഹോസി. അഭിമങ്ഗലസമ്മതാതി ഉത്തമമങ്ഗലസമ്മതാ. യഞ്ഞേസൂതി ദാനപ്പദാനേസു. ഛണേസൂതി ആവാഹവിവാഹമങ്ഗലാദീസു അന്തരുസ്സവേസു. ഉസ്സവേസൂതി ആസാള്ഹീപവാരണനക്ഖത്താദീസു മഹുസ്സവേസു. പഠമം ഭോജെന്തീതി ‘‘ഇമേപി ദാരകാ തയാ സമാനായുകാ നിരോഗാ ഹൊന്തൂ’’തി ആയാചന്താ പഠമംയേവ ഭോജെന്തി, യേപി സദ്ധാ ഹൊന്തി പസന്നാ, തേപി ഭിക്ഖൂ ഭോജെത്വാ തദനന്തരം സബ്ബപഠമം തംയേവ ഭോജെന്തി. നാദിയീതി തസ്സാ വചനം ന ആദിയി, ന ഗണ്ഹി, ന വാ ആദരമകാസീതി അത്ഥോ.
൪൪൪-൫. അലംകമ്മനിയേതി കമ്മക്ഖമം കമ്മയൊഗ്ഗന്തി കമ്മനിയം, അലം പരിയത്തം കമ്മനിയഭാവായാതി അലംകമ്മനിയം, തസ്മിം അലംകമ്മനിയേ, യത്ഥ അജ്ഝാചാരം കരൊന്താ സക്കൊന്തി, തം കമ്മം നിസജ്ജം കപ്പെയ്യാതി നിസജ്ജം കരെയ്യ, നിസീദെയ്യാതി അത്ഥോ. യസ്മാ പന നിസീദിത്വാവ ഉപനിസിന്നോതി ഉപഗന്ത്വാ നിസിന്നോ. ഏവം ഉപനിപന്നോപി വേദിതബ്ബോ. ഭിക്ഖു നിസിന്നേതി ഭിക്ഖുമ്ഹി നിസിന്നേതി അത്ഥോ. ഉഭോ വാ നിസിന്നാതി ദ്വേപി അപച്ഛാ അപുരിമം നിസിന്നാ. എത്ഥ ച കിഞ്ചാപി പാളിയം ‘‘സോതസ്സ രഹോ’’തി ആഗതം, ചക്ഖുസ്സ രഹേനേവ പന പരിച്ഛേദോ വേദിതബ്ബോ. സചേപി ഹി പിഹിതകവാടസ്സ ഗബ്ഭസ്സ ദ്വാരേ നിസിന്നോ വിഞ്ഞൂ പുരിസോ ഹോതി, നേവ അനാപത്തിം കരോതി. അപിഹിതകവാടസ്സ പന ദ്വാരേ നിസിന്നോ അനാപത്തിം കരോതി. ന കേവലഞ്ച ദ്വാരേ അന്തൊദ്വാദസഹത്ഥേപി ഓകാസേ നിസിന്നോ, സചേ സചക്ഖുകോ വിക്ഖിത്തോപി നിദ്ദായന്തോപി അനാപത്തിം കരോതി. സമീപേ ഠിതോപി അന്ധോ ന കരോതി, ചക്ഖുമാപി നിപജ്ജിത്വാ നിദ്ദായന്തോ ന കരോതി. ഇത്ഥീനം പന സതമ്പി അനാപത്തിം ന കരോതിയേവ.
സദ്ധെയ്യവചസാതി സദ്ധാതബ്ബവചനാ. സാ പന യസ്മാ അരിയസാവികാവ ഹോതി, തേനസ്സ പദഭാജനേ ‘‘ആഗതഫലാ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ ആഗതം ഫലം അസ്സാതി ആഗതഫലാ പടിലദ്ധസോതാപത്തിഫലാതി അത്ഥോ. അഭിസമേതാവിനീതി പടിവിദ്ധചതുസച്ചാ. വിഞ്ഞാതം സിക്ഖത്തയസാസനം ഏതായാതി വിഞ്ഞാതസാസനാ. നിസജ്ജം ഭിക്ഖു പടിജാനമാനോതി കിഞ്ചാപി ഏവരൂപാ ഉപാസികാ ദിസ്വാ വദതി, അഥ ഖോ ഭിക്ഖു നിസജ്ജം പടിജാനമാനോയേവ തിണ്ണം ധമ്മാനം അഞ്ഞതരേന കാരേതബ്ബോ, ന അപ്പടിജാനമാനോതി അത്ഥോ.
യേന വാ സാ സദ്ധെയ്യവചസാ ഉപാസികാ വദെയ്യ തേന സോ ഭിക്ഖു കാരേതബ്ബോതി നിസജ്ജാദീസു ആകാരേസു യേന വാ ആകാരേന സദ്ധിം മേഥുനധമ്മാദീനി ആരോപെത്വാ സാ ഉപാസികാ വദെയ്യ, പടിജാനമാനോവ തേന സോ ഭിക്ഖു കാരേതബ്ബോ. ഏവരൂപായപി ഉപാസികായ വചനമത്തേന ന കാരേതബ്ബോതി അത്ഥോ. കസ്മാ? യസ്മാ ദിട്ഠം നാമ തഥാപി ഹോതി, അഞ്ഞഥാപി ഹോതി.
തദത്ഥജോതനത്ഥഞ്ച ഇദം വത്ഥും ഉദാഹരന്തി – മല്ലാരാമവിഹാരേ
൪൪൬. ഇതോ പരം സാ ചേ ഏവം വദെയ്യാതിആദി സബ്ബം പടിഞ്ഞായ കാരണാകാരദസ്സനത്ഥം വുത്തം, തത്ഥ മാതുഗാമസ്സ മേഥുനം ധമ്മം പടിസേവന്തോതി മാതുഗാമസ്സ മഗ്ഗേ മേഥുനം ധമ്മം പടിസേവന്തോതി അത്ഥോ. നിസജ്ജായ കാരേതബ്ബോതി നിസജ്ജം പടിജാനിത്വാ മേഥുനധമ്മപടിസേവനം അപ്പടിജാനന്തോ മേഥുനധമ്മപാരാജികാപത്തിയാ അകാരെത്വാ നിസജ്ജാമത്തേന യം ആപത്തിം ആപജ്ജതി തായ കാരേതബ്ബോ, പാചിത്തിയാപത്തിയാ കാരേതബ്ബോതി അത്ഥോ. ഏതേന നയേന സബ്ബചതുക്കേസു വിനിച്ഛയോ വേദിതബ്ബോ.
൪൫൧. സിക്ഖാപദപരിയോസാനേ പന ആപത്താനാപത്തിപരിച്ഛേദദസ്സനത്ഥം വുത്തേസു ഗമനം പടിജാനാതീതിആദീസു ഗമനം പടിജാനാതീതി ‘‘രഹോനിസജ്ജസ്സാദത്ഥം ഗതൊമ്ഹീ’’തി ഏവം ഗമനം പടിജാനാതി, നിസജ്ജന്തി നിസജ്ജസ്സാദേനേവ നിസജ്ജം പടിജാനാതി. ആപത്തിന്തി തീസു അഞ്ഞതരം ആപത്തിം. ആപത്തിയാ കാരേതബ്ബോതി തീസു യം പടിജാനാതി, തായ കാരേതബ്ബോ. സേസമെത്ഥ ചതുക്കേ ഉത്താനാധിപ്പായമേവ. ദുതിയചതുക്കേ പന ഗമനം ന പടിജാനാതീതി രഹോ നിസജ്ജസ്സാദവസേന ന പടിജാനാതി
അയം പന സബ്ബത്ഥ വിനിച്ഛയോ – രഹോ നിസജ്ജസ്സാദോതി മേഥുനധമ്മസന്നിസ്സിതകിലേസോ വുച്ചതി. യോ ഭിക്ഖു തേനസ്സാദേന മാതുഗാമസ്സ സന്തികം ഗന്തുകാമോ അക്ഖിം അഞ്ജേതി, ദുക്കടം. നിവാസനം നിവാസേതി, കായബന്ധനം ബന്ധതി, ചീവരം പാരുപതി, സബ്ബത്ഥ പയോഗേ പയോഗേ ദുക്കടം. ഗച്ഛതി, പദവാരേ പദവാരേ ദുക്കടം. ഗന്ത്വാ നിസീദതി, ദുക്കടമേവ. മാതുഗാമേ ആഗന്ത്വാ നിസിന്നമത്തേ മഹാപച്ചരിയം പന ‘‘ഗമനകാലതോ പട്ഠായ അസുദ്ധചിത്തത്താ ആപത്തിയേവാ’’തി വുത്തം. സചേ സമ്ബഹുലാ ആഗച്ഛന്തി, മാതുഗാമഗണനായ പാചിത്തിയാനി. സചേ ഉട്ഠായുട്ഠായ പുനപ്പുനം നിസീദന്തി, നിസജ്ജാഗണനായ പാചിത്തിയാനി. അനിയമെത്വാ
സമുട്ഠാനാദീനി പഠമപാരാജികസദിസാനേവാതി.
പഠമഅനിയതസിക്ഖാപദവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
൨. ദുതിയഅനിയതസിക്ഖാപദവണ്ണനാ
൪൫൨. തേന സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാതി ദുതിയഅനിയതസിക്ഖാപദം. തത്ഥ ഭഗവതാ പടിക്ഖിത്തന്തിആദിമ്ഹി ‘‘യം ഏകോ ഏകായ രഹോ പടിച്ഛന്നേ ആസനേ അലംകമ്മനിയേ നിസജ്ജം കപ്പെയ്യ, തം നിസജ്ജം കപ്പേതും പടിക്ഖിത്ത’’ന്തി ഏവം സമ്ബന്ധോ വേദിതബ്ബോ. ഇതരഥാ ഹി ‘‘ഏകസ്സ ഏകായാ’’തി വത്തബ്ബം സിയാ, കസ്മാ? ‘‘പടിക്ഖിത്ത’’ന്തി വുത്തത്താ. സാമിഅത്ഥേ വാ ഏതം പച്ചത്തവചനം വേദിതബ്ബം.
൪൫൩. ന ഹേവ ഖോ പന പടിച്ഛന്നന്തി എത്ഥ പന യമ്പി ബഹി പരിക്ഖിത്തം അന്തോ വിവടം പരിവേണങ്ഗണാദി, തമ്പി മഹാപച്ചരിയം വുത്തം. സേസം പഠമസിക്ഖാപദനയേനേവ വേദിതബ്ബം. കേവലഞ്ഹി ഇധ ഇത്ഥീപി പുരിസോപി യോ കോചി വിഞ്ഞൂ അനന്ധോ അബധിരോ അന്തൊദ്വാദസഹത്ഥേ ഓകാസേ ഠിതോ വാ നിസിന്നോ വാ വിക്ഖിത്തോപി നിദ്ദായന്തോപി അനാപത്തിം കരോതി. ബധിരോ പന ചക്ഖുമാപി അന്ധോ വാ അബധിരോപി ന കരോതി. പാരാജികാപത്തിഞ്ച പരിഹാപെത്വാ ദുട്ഠുല്ലവാചാപത്തി വുത്താതി അയം വിസേസോ. സേസം പുരിമസദിസമേവ. ഉഭയത്ഥാപി ഉമ്മത്തകആദികമ്മികാനം അനാപത്തി.
സമുട്ഠാനാദീസു
ദുതിയഅനിയതസിക്ഖാപദവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
സമന്തപാസാദികായ വിനയസംവണ്ണനായ
അനിയതവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.