൯. ചമ്പെയ്യക്ഖന്ധകം
കസ്സപഗൊത്തഭിക്ഖുവത്ഥുകഥാ
൩൮൦. ചമ്പെയ്യക്ഖന്ധകേ ഗഗ്ഗരായ പൊക്ഖരണിയാ തീരേതി ഗഗ്ഗരാനാമികായ ഇത്ഥിയാ കാരിതപൊക്ഖരണിയാ തീരേ. തന്തിബദ്ധോതി തസ്മിം ആവാസേ കത്തബ്ബതാതന്തിപടിബദ്ധോ. ഉസ്സുക്കമ്പി അകാസി യാഗുയാതിആദീസു മനുസ്സേഹി ആഗന്തുകേസു ആഗതേസു ഗച്ഛ ത്വം ഭിക്ഖൂതി സത്ഥാ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ തത്ഥേവ സേനാസനം സപ്പായന്തി അദ്ദസ, തേനേവമാഹ.
൩൮൨. അധമ്മേന വഗ്ഗകമ്മം കരൊന്തീതിആദീനം പരതോ പാളിയംയേവ നാനാകരണം ആഗമിസ്സതി.
൩൮൫. അഞ്ഞത്രാപി ധമ്മാ കമ്മം കരൊന്തീതി അഞ്ഞത്രാപി ധമ്മം കമ്മം കരൊന്തി, അയമേവ വാ പാഠോ. ഭൂതേന വത്ഥുനാ കതം ധമ്മേന കതം നാമ ഹോതി, തഥാ ന കരൊന്തീതി അത്ഥോ. അഞ്ഞത്രാപി വിനയാ കമ്മം, അഞ്ഞത്രാപി സത്ഥുസാസനാ കമ്മന്തി ഏതേസുപി ഏസേവ നയോ. എത്ഥ പന വിനയോതി ചോദനാ ച സാരണാ ച. സത്ഥുസാസനന്തി ഞത്തിസമ്പദാ അനുസ്സാവനസമ്പദാ ച; താഹി വിനാ കമ്മം കരൊന്തീതി അത്ഥോ. പടികുട്ഠകതന്തി പടികുട്ഠഞ്ചേവ കതഞ്ച; യം അഞ്ഞേസു പടിക്കോസന്തേസു കതം തം പടികുട്ഠഞ്ചേവ ഹോതി കതഞ്ച; താദിസമ്പി കമ്മം കരൊന്തീതി അത്ഥോ.
൩൮൭. ഛയിമാനി ഭിക്ഖവേ കമ്മാനി അധമ്മകമ്മന്തിആദീസു പന ‘‘ധമ്മോ’’തി പാളിയാ അധിവചനം. തസ്മാ യം യഥാവുത്തായ പാളിയാ ന കരിയതി, തം അധമ്മകമ്മന്തി വേദിതബ്ബം. അയമെത്ഥ സങ്ഖേപോ, വിത്ഥാരോ പന പാളിയംയേവ ആഗതോ. സോ ച ഖോ ഞത്തിദുതിയഞത്തിചതുത്ഥകമ്മാനംയേവ വസേന. യസ്മാ പന ഞത്തികമ്മേ ഞത്തിദുതിയഞത്തിചതുത്ഥേസു വിയ ഹാപനം വാ അഞ്ഞഥാ കരണം വാ നത്ഥി, അപലോകനകമ്മഞ്ച സാവെത്വാവ കരിയതി, തസ്മാ താനി പാളിയം ന ദസ്സിതാനി, തേസം സബ്ബേസമ്പി കമ്മാനം വിനിച്ഛയം പരതോ വണ്ണയിസ്സാമ.
ചതുവഗ്ഗകരണാദികഥാ
൩൮൮. ഇദാനി ‘‘പഞ്ച സങ്ഘാ’’തിആദി വുത്തം. കമ്മപ്പത്തോതി കമ്മം പത്തോ, കമ്മയുത്തോ കമ്മാരഹോ; ന കിഞ്ചി കമ്മം കാതും നാരഹതീതി അത്ഥോ.
൩൮൯. ചതുവഗ്ഗകരണഞ്ചേ ഭിക്ഖവേ കമ്മം ഭിക്ഖുനിചതുത്ഥോതിആദി പരിസതോ കമ്മവിപത്തിദസ്സനത്ഥം വുത്തം. തത്ഥ ഉക്ഖിത്തകഗ്ഗഹണേന കമ്മനാനാസംവാസകോ ഗഹിതോ, നാനാസംവാസകഗ്ഗഹണേന ലദ്ധിനാനാസംവാസകോ. നാനാസീമായ ഠിതചതുത്ഥോതി സീമന്തരികായ വാ ബഹിസീമായ വാ ഹത്ഥപാസേ ഠിതേനാപി സദ്ധിം ചതുവഗ്ഗോ ഹുത്വാതി അത്ഥോ.
൩൯൩. പാരിവാസികചതുത്ഥോതിആദി
൩൯൪. ഏകച്ചസ്സ ഭിക്ഖവേ സങ്ഘമജ്ഝേ പടിക്കോസനാ രുഹതീതിആദി പടികുട്ഠകതകമ്മസ്സ കുപ്പാകുപ്പഭാവദസ്സനത്ഥം വുത്തം. പകതത്തസ്സാതി അവിപന്നസീലസ്സ പാരാജികം അനജ്ഝാപന്നസ്സ. ആനന്തരികസ്സാതി അത്തനോ അനന്തരം നിസിന്നസ്സ.
ദ്വേനിസ്സാരണാദികഥാ
൩൯൫. ദ്വേമാ ഭിക്ഖവേ നിസ്സാരണാതിആദി വത്ഥുതോ കമ്മാനം കുപ്പാകുപ്പഭാവദസ്സനത്ഥം വുത്തം. തത്ഥ ‘‘അപ്പത്തോ നിസ്സാരണം, തഞ്ചേ സങ്ഘോ നിസ്സാരേതി, സുനിസ്സാരിതോ’’തി ഇദം പബ്ബാജനീയകമ്മം സന്ധായ വുത്തം. പബ്ബാജനീയകമ്മേന ഹി വിഹാരതോ നിസ്സാരെന്തി, തസ്മാ തം ‘‘നിസ്സാരണാ’’തി വുച്ചതി. തഞ്ചേസ യസ്മാ കുലദൂസകോ ന ഹോതി, തസ്മാ ആവേണികേന ലക്ഖണേന അപ്പത്തോ. യസ്മാ പനസ്സ ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ പബ്ബാജനീയകമ്മം കരെയ്യാതി വുത്തം, തസ്മാ സുനിസ്സാരിതോ ഹോതി. തഞ്ചേ സങ്ഘോ നിസ്സാരേതീതി സചേ സങ്ഘോ തജ്ജനീയകമ്മാദിവസേന നിസ്സാരേതി, സോ യസ്മാ തത്ഥ ‘‘തിണ്ണം ഭിക്ഖവേ ഭിക്ഖൂനം ആകങ്ഖമാനോ സങ്ഘോ തജ്ജനീയകമ്മം കരെയ്യ – ഏകോ ഭണ്ഡനകാരകോ ഹോതി കലഹകാരകോ വിവാദകാരകോ ഭസ്സകാരകോ സങ്ഘേ അധികരണകാരകോ, ഏകോ ബാലോ
൩൯൬. ഓസാരണാതി പവേസനാ. തത്ഥ തഞ്ചേ സങ്ഘോ ഓസാരേതീതി ഉപസമ്പദകമ്മവസേന പവേസേതി. ദോസാരിതോതി ദുഓസാരിതോ. സഹസ്സക്ഖത്തുമ്പി ഉപസമ്പാദിതോ അനുപസമ്പന്നോവ ഹോതി ആചരിയുപജ്ഝായാ ച സാതിസാരാ, തഥാ സേസോ കാരകസങ്ഘോ, ന കോചി ആപത്തിതോ മുച്ചതി. ഇതി ഇമേ ഏകാദസ അഭബ്ബപുഗ്ഗലാ ദോസാരിതാ. ഹത്ഥച്ഛിന്നാദയോ പന ദ്വത്തിംസ സുഓസാരിതാ, ഉപസമ്പാദിതാ ഉപസമ്പന്നാവ ഹൊന്തി, ന തേ ലബ്ഭാ കിഞ്ചി വത്തും. ആചരിയുപജ്ഝായാ പന കാരകസങ്ഘോ ച സാതിസാരാ, ന കോചി ആപത്തിതോ മുച്ചതി.
൩൯൭. ഇധ പന ഭിക്ഖവേ ഭിക്ഖുസ്സ ന ഹോതി ആപത്തി ദട്ഠബ്ബാതിആദി അഭൂതവത്ഥുവസേന അധമ്മകമ്മം, ഭൂതവത്ഥുവസേന ധമ്മകമ്മഞ്ച ദസ്സേതും വുത്തം. തത്ഥ പടിനിസ്സജ്ജിതാതി പടിനിസ്സജ്ജിതബ്ബാ.
ഉപാലിപുച്ഛാകഥാ
൪൦൦. ഉപാലിപഞ്ഹേസുപി വത്ഥുവസേനേവ ഉപസമ്പദാരഹം ഉപസമ്പാദേതീതി ഏകമേവ പദം ഹോതി. പരതോ ഭിക്ഖൂനമ്പി സതിവിനയം ആദിം കത്വാ ഏകേകേന സദ്ധിം സേസപദാനി യോജേതബ്ബാനി.
തജ്ജനീയകമ്മകഥാ
൪൦൭. ഇധ പന ഭിക്ഖവേ ഭിക്ഖു ഭണ്ഡനകാരകോതിആദി ‘‘അധമ്മേനവഗ്ഗം, അധമ്മേനസമഗ്ഗം; ധമ്മേനവഗ്ഗം, ധമ്മപതിരൂപകേനവഗ്ഗം, ധമ്മപതിരൂപകേനസമഗ്ഗ’’ന്തി ഇമേസം വസേന ചക്കം ബന്ധിത്വാ തജ്ജനീയാദീസു സത്തസു കമ്മേസു പടിപസ്സദ്ധീസു ച അനപദാനോതി അപദാനവിരഹിതോ. അപദാനം വുച്ചതി പരിച്ഛേദോ; ആപത്തിപരിച്ഛേദവിരഹിതോതി അത്ഥോ. തതോ പരം പടികുട്ഠകതകമ്മപ്പഭേദം ദസ്സേതും സായേവ പാളി ‘‘അകതം കമ്മ’’ന്തിആദീഹി സംസന്ദിത്വാ
ചമ്പെയ്യക്ഖന്ധകവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.