ചൂളസങ്ഗാമോ
അനുവിജ്ജകസ്സ പടിപത്തിവണ്ണനാ
൩൬൫. ചൂളസങ്ഗാമേ സങ്ഗാമാവചരേന ഭിക്ഖുനാതി സങ്ഗാമോ വുച്ചതി അധികരണവിനിച്ഛയത്ഥായ സങ്ഘസന്നിപാതോ. തത്ര ഹി അത്തപച്ചത്ഥികാ ചേവ സാസനപച്ചത്ഥികാ ച ഉദ്ധമ്മം ഉബ്ബിനയം സത്ഥു സാസനം ദീപെന്താ സമോസരന്തി വേസാലികാ വജ്ജിപുത്തകാ വിയ. യോ ഭിക്ഖു തേസം പച്ചത്ഥികാനം ലദ്ധിം മദ്ദിത്വാ സകവാദദീപനത്ഥായ തത്ഥ അവചരതി, അജ്ഝോഗാഹെത്വാ വിനിച്ഛയം പവത്തേതി, സോ സങ്ഗാമാവചരോ നാമ യസത്ഥേരോ വിയ. തേന സങ്ഗാമാവചരേന ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമന്തേന നീചചിത്തേന സങ്ഘോ ഉപസങ്കമിതബ്ബോ. നീചചിത്തേനാതി മാനദ്ധജം നിപാതെത്വാ നിഹതമാനചിത്തേന. രജോഹരണസമേനാതി പാദപുഞ്ഛനസമേന; യഥാ രജോഹരണസ്സ സംകിലിട്ഠേ വാ അസംകിലിട്ഠേ വാ പാദേ പുഞ്ഛിയമാനേ നേവ രാഗോ ന ദോസോ; ഏവം ഇട്ഠാനിട്ഠേസു അരജ്ജന്തേന അദുസ്സന്തേനാതി അത്ഥോ. യഥാപതിരൂപേ ആസനേതി യഥാപതിരൂപം ആസനം ഞത്വാ അത്തനോ പാപുണനട്ഠാനേ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം പിട്ഠിം അദസ്സെത്വാ നിസീദിതബ്ബം. അനാനാകഥികേനാതി നാനാവിധം തം തം അനത്ഥകഥം അകഥെന്തേന. അതിരച്ഛാനകഥികേനാതി ദിട്ഠസുതമുതമ്പി രാജകഥാദികം തിരച്ഛാനകഥം അകഥെന്തേന. സാമം വാ ധമ്മോ ഭാസിതബ്ബോതി സങ്ഘസന്നിപാതട്ഠാനേ കപ്പിയാകപ്പിയനിസ്സിതാ വാ രൂപാരൂപപരിച്ഛേദസമഥാചാരവിപസ്സനാചാരട്ഠാനനിസജ്ജവത്താദിനിസ്സിതാ വാ കഥാ ധമ്മോ നാമ. ഏവരൂപോ ധമ്മോ സയം വാ ഭാസിതബ്ബോ, പരോ വാ അജ്ഝേസിതബ്ബോ. യോ ഭിക്ഖു തഥാരൂപിം കഥം കഥേതും പഹോതി, സോ വത്തബ്ബോ – ‘‘ആവുസോ സങ്ഘമജ്ഝമ്ഹി അരിയോ വാ തുണ്ഹീഭാവോ നാതിമഞ്ഞിതബ്ബോതി അരിയാ തുണ്ഹീ നിസീദന്താ ന ബാലപുഥുജ്ജനാ വിയ നിസീദന്തി. അഞ്ഞതരം കമ്മട്ഠാനം ഗഹെത്വാവ നിസീദന്തി. ഇതി കമ്മട്ഠാനമനസികാരവസേന തുണ്ഹീഭാവോ
ന ഉപജ്ഝായോ പുച്ഛിതബ്ബോതി ‘‘കോ നാമോ തുയ്ഹം ഉപജ്ഝായോ’’തി ന പുച്ഛിതബ്ബോ. ഏസ നയോ സബ്ബത്ഥ. ന ജാതീതി ‘‘ഖത്തിയജാതിയോ ത്വം ബ്രാഹ്മണജാതിയോ’’തി ന ആഗമോതി ‘‘ദീഘഭാണകോസി ത്വം മജ്ഝിമഭാണകോ’’തി ഏവം ആഗമോ ന പുച്ഛിതബ്ബോ. കുലപദേസോതി ഖത്തിയകുലാദിവസേനേവ വേദിതബ്ബോ. അത്രസ്സ പേമം വാ ദോസോ വാതി അത്ര പുഗ്ഗലേ ഏതേസം കാരണാനം അഞ്ഞതരവസേന പേമം വാ ഭവെയ്യ ദോസോ വാ.
നോ പരിസകപ്പികേനാതി പരിസകപ്പകേന പരിസാനുവിധായകേന ന ഭവിതബ്ബം; യം പരിസായ രുച്ചതി, തദേവ ചേതെത്വാ കപ്പെത്വാ ന കഥേതബ്ബന്തി അത്ഥോ. ന ഹത്ഥമുദ്ദാ ദസ്സേതബ്ബാതി കഥേതബ്ബേ ച അകഥേതബ്ബേ ച സഞ്ഞാജനനത്ഥം ഹത്ഥവികാരോ ന കാതബ്ബോ.
അത്ഥം അനുവിധിയന്തേനാതി വിനിച്ഛയപടിവേധമേവ സല്ലക്ഖെന്തേന ‘‘ഇദം സുത്തം ഉപലബ്ഭതി, ഇമസ്മിം വിനിച്ഛയേ ഇദം വക്ഖാമീ’’തി ഏവം പരിതുലയന്തേന നിസീദിതബ്ബന്തി അത്ഥോ. ന ച ആസനാ വുട്ഠാതബ്ബന്തി ന ആസനാ വുട്ഠായ സന്നിപാതമണ്ഡലേ വിചരിതബ്ബം, വിനയധരേ ഉട്ഠിതേ സബ്ബാ പരിസാ ഉട്ഠഹതി. ന വീതിഹാതബ്ബന്തി ന വിനിച്ഛയോ ഹാപേതബ്ബോ. ന കുമ്മഗ്ഗോ സേവിതബ്ബോതി ന ആപത്തി ദീപേതബ്ബാ. അസാഹസികേന ഭവിതബ്ബന്തി ന സഹസാകാരിനാ ഭവിതബ്ബം; സഹസാ ദുരുത്തവചനം ന കഥേതബ്ബന്തി അത്ഥോ. വചനക്ഖമേനാതി ദുരുത്തവാചം ഖമനസീലേന. ഹിതപരിസക്കിനാതി ഹിതേസിനാ ഹിതഗവേസിനാ കരുണാ ച കരുണാപുബ്ബഭാഗോ ച ഉപട്ഠാപേതബ്ബോതി അയം പദദ്വയേപി അധിപ്പായോ. അനസുരുത്തേനാതി ന അസുരുത്തേന. അസുരുത്തം വുച്ചതി വിഗ്ഗാഹികകഥാസങ്ഖാതം അസുന്ദരവചനം; തം ന കഥേതബ്ബന്തി അത്ഥോ. അത്താ പരിഗ്ഗഹേതബ്ബോതി ‘‘വിനിച്ഛിനിതും വൂപസമേതും സക്ഖിസ്സാമി നു ഖോ നോ’’തി ഏവം അത്താ പരിഗ്ഗഹേതബ്ബോ; അത്തനോ പമാണം ജാനിതബ്ബന്തി അത്ഥോ. പരോ പരിഗ്ഗഹേതബ്ബോതി ‘‘ലജ്ജിയാ നു ഖോ അയം പരിസാ, സക്കാ സഞ്ഞാപേതും
ചോദകോ പരിഗ്ഗഹേതബ്ബോതി ‘‘ധമ്മചോദകോ നു ഖോ നോ’’തി ഏവം പരിഗ്ഗഹേതബ്ബോ. ചുദിതകോ പരിഗ്ഗഹേതബ്ബോതി ‘‘ധമ്മചുദിതകോ നു ഖോ നോ’’തി ഏവം പരിഗ്ഗഹേതബ്ബോ. അധമ്മചോദകോ പരിഗ്ഗഹേതബ്ബോതി വുത്തം അഹാപെന്തേനാതി ചോദകചുദിതകേഹി വുത്തവചനം അഹാപെന്തേന. അവുത്തം അപകാസെന്തേനാതി അനോസടം വത്ഥും അപ്പകാസെന്തേന. മന്ദോ ഹാസേതബ്ബോതി മന്ദോ മോമൂഹോ പഗ്ഗണ്ഹിതബ്ബോ, ‘‘നനു ത്വം കുലപുത്തോ’’തി ഉത്തേജെത്വാ അനുയോഗവത്തം കഥാപെത്വാ തസ്സ അനുയോഗോ ഗണ്ഹിതബ്ബോ. ഭീരൂ അസ്സാസേതബ്ബോതി യസ്സ സങ്ഘമജ്ഝം വാ ഗണമജ്ഝം വാ അനോസടപുബ്ബത്താ സാരജ്ജം ഉപ്പജ്ജതി, താദിസോ ‘‘മാ ഭായി, വിസ്സട്ഠോ കഥേഹി, മയം തേ ഉപത്ഥമ്ഭാ ഭവിസ്സാമാ’’തി വത്വാപി അനുയോഗവത്തം കഥാപേതബ്ബോ. ചണ്ഡോ നിസേധേതബ്ബോതി അപസാദേതബ്ബോ തജ്ജേതബ്ബോ. അസുചി വിഭാവേതബ്ബോതി അലജ്ജിം പകാസെത്വാ ആപത്തിം ദേസാപേതബ്ബോ. ഉജുമദ്ദവേനാതി യോ ഭിക്ഖു ഉജു സീലവാ കായവങ്കാദിരഹിതോ, സോ മദ്ദവേനേവ ഉപചരിതബ്ബോ. ധമ്മേസു ച പുഗ്ഗലേസു ചാതി എത്ഥ യോ ധമ്മഗരുകോ ഹോതി ന പുഗ്ഗലഗരുകോ, അയമേവ ധമ്മേസു ച പുഗ്ഗലേസു ച മജ്ഝത്തോതി വേദിതബ്ബോ.
൩൬൬. സുത്തം സംസന്ദനത്ഥായാതിആദീസു തേന ച പന ഏവം സബ്രഹ്മചാരീനം പിയമനാപഗരുഭാവനീയേന അനുവിജ്ജകേന സമുദാഹടേസു സുത്താദീസു സുത്തം സംസന്ദനത്ഥായ; ആപത്താനാപത്തീനം സംസന്ദനത്ഥന്തി വേദിതബ്ബം. ഓപമ്മം നിദസ്സനത്ഥായാതി ഓപമ്മം അത്ഥദസ്സനത്ഥായ. അത്ഥോ വിഞ്ഞാപനത്ഥായാതി അത്ഥോ ജാനാപനത്ഥായ. പടിപുച്ഛാ ഠപനത്ഥായാതി പുച്ഛാ പുഗ്ഗലസ്സ ഠപനത്ഥായ. ഓകാസകമ്മം ചോദനത്ഥായാതി വത്ഥുനാ വാ ആപത്തിയാ വാ ചോദനത്ഥായ. ചോദനാ സാരണത്ഥായാതി ദോസാദോസം സരാപനത്ഥായ. സാരണാ സവചനീയത്ഥായാതി ദോസാദോസസാരണാ സവചനീയകരണത്ഥായ. സവചനീയം പലിബോധത്ഥായാതി സവചനീയം ‘‘ഇമമ്ഹാ ആവാസാ പരം മാ പക്കമീ’’തി ഏവം പലിബോധത്ഥായ. പലിബോധോ വിനിച്ഛയത്ഥായാതി വിനിച്ഛയം പാപനത്ഥായ. വിനിച്ഛയോ സന്തീരണത്ഥായാതി ദോസാദോസം സന്തീരണത്ഥായ തുലനത്ഥായ. സന്തീരണം ഠാനാട്ഠാനഗമനത്ഥായാതി ആപത്തിഅനാപത്തിഗരുകലഹുകാപത്തിജാനനത്ഥായ സങ്ഘോ സമ്പരിഗ്ഗഹസമ്പടിച്ഛനത്ഥായാതി വിനിച്ഛയസമ്പടിഗ്ഗഹണത്ഥായ ച; സുവിനിച്ഛിതദുബ്ബിനിച്ഛിതഭാവജാനനത്ഥായ ചാതി അത്ഥോ. പച്ചേകട്ഠായിനോ അവിസംവാദകട്ഠായിനോതി ഇസ്സരിയാധിപച്ചജെട്ഠകട്ഠാനേ
ഇദാനി യേ മന്ദാ മന്ദബുദ്ധിനോ ഏവം വദെയ്യും ‘‘വിനയോ നാമ കിമത്ഥായാ’’തി തേസം വചനോകാസപിദഹനത്ഥമത്തം ദസ്സേതും വിനയോ സംവരത്ഥായാതിആദിമാഹ. തത്ഥ വിനയോ സംവരത്ഥായാതി സകലാപി വിനയപഞ്ഞത്തി കായവചീദ്വാരസംവരത്ഥായ. ആജീവവിസുദ്ധിപരിയോസാനസ്സ സീലസ്സ ഉപനിസ്സയോ അവിപ്പടിസാരോതി പാപപുഞ്ഞാനം കതാകതവസേന ചിത്തവിപ്പടിസാരാഭാവോ. പാമുജ്ജന്തി ദുബ്ബലാ തരുണപീതി. പീതീതി ബലവാ ബഹലപീതി. പസ്സദ്ധീതി കായചിത്തദരഥപടിപ്പസ്സദ്ധി. സുഖന്തി കായികചേതസികസുഖം. തഞ്ഹി ദുവിധമ്പി സമാധിസ്സ ഉപനിസ്സയപച്ചയോ ഹോതി. സമാധീതി ചിത്തേകഗ്ഗതാ. യഥാഭൂതഞാണദസ്സനന്തി തരുണവിപസ്സനാ; ഉദയബ്ബയഞാണസ്സേതം അധിവചനം. ചിത്തേകഗ്ഗതാ ഹി തരുണവിപസ്സനായ ഉപനിസ്സയപച്ചയോ ഹോതി. നിബ്ബിദാതി സിഖാപത്താ വുട്ഠാനഗാമിനിബലവവിപസ്സനാ. വിരാഗോതി അരിയമഗ്ഗോ. വിമുത്തീതി അരഹത്തഫലം. ചതുബ്ബിധോപി ഹി അരിയമഗ്ഗോ അരഹത്തഫലസ്സ ഉപനിസ്സയപച്ചയോ ഹോതി. വിമുത്തിഞാണദസ്സനന്തി പച്ചവെക്ഖണാഞാണം. വിമുത്തിഞാണദസ്സനം അനുപാദാപരിനിബ്ബാനത്ഥായാതി അപച്ചയപരിനിബ്ബാനത്ഥായ. അപച്ചയപരിനിബ്ബാനസ്സ ഹി തം പച്ചയോ ഹോതി, തസ്മിം അനുപ്പത്തേ അവസ്സം പരിനിബ്ബായിതബ്ബതോതി. ഏതദത്ഥാ കഥാതി അയം വിനയകഥാ നാമ ഏതദത്ഥാ. മന്തനാതി വിനയമന്തനാ ഏവ. ഉപനിസാതി അയം ‘‘വിനയോ സംവരത്ഥായാ’’തിആദികാ പരമ്പരപച്ചയതാപി ഏതദത്ഥായ. സോതാവധാനന്തി ഇമിസ്സാ പരമ്പരപച്ചയകഥായ സോതാവധാനം. ഇമം കഥം സുത്വാ യം ഉപ്പജ്ജതി ഞാണം, തമ്പി ഏതദത്ഥായ. യദിദം അനുപാദാ ചിത്തസ്സ വിമൊക്ഖോതി യോ അയം ചതൂഹി ഉപാദാനേഹി അനുപാദിയിത്വാ ചിത്തസ്സ അരഹത്തഫലസങ്ഖാതോ വിമൊക്ഖോ, സോപി ഏതദത്ഥായ; അപച്ചയപരിനിബ്ബാനത്ഥായ ഏവാതി അത്ഥോ.
൩൬൭. അനുയോഗവത്തഗാഥാസു പഠമഗാഥാ വുത്തത്ഥാ ഏവ.
വത്ഥും വിപത്തിം ആപത്തിം, നിദാനം ആകാരഅകോവിദോ പുബ്ബാപരം ന ജാനാതീതി ‘‘വത്ഥു’’ന്തിആദീനി ‘‘ന ജാനാതീ’’തി പദേന സമ്ബന്ധോ. ‘‘അകോവിദോ’’തി സമേന ചാതി തേനേവ പുബ്ബാപരം അജാനനസ്സ സമേന അഞ്ഞാണേന, ‘‘കതാകതം ന ജാനാതീ’’തി വുത്തം ഹോതി; ഏവം താവ നജാനാതി-പദേന സദ്ധിം സമ്ബന്ധോ വേദിതബ്ബോ. യം പനേതം ‘‘ആകാരഅകോവിദോ’’തി വുത്തം, തത്ഥ ആകാരഅകോവിദോതി കാരണാകാരണേ അകോവിദോ. ഇതി യ്വായം
കമ്മഞ്ച അധികരണഞ്ചാതി ഇമേസമ്പി പദാനം ‘‘ന ജാനാതീ’’തി പദേനേവ സമ്ബന്ധോ. അയം പനെത്ഥ യോജനാ – തഥേവ ഇതി യ്വായം കമ്മഞ്ച ന ജാനാതി, അധികരണഞ്ച ന ജാനാതി, സത്തപ്പകാരേ സമഥേ ചാപി അകോവിദോ, രാഗാദീഹി പന രത്തോ ദുട്ഠോ ച മൂള്ഹോ ച, ഭയേന ഭയാ ഗച്ഛതി, സമ്മോഹേന മോഹാ ഗച്ഛതി, രത്തത്താ പന ദുട്ഠത്താ ച ഛന്ദാ ദോസാ ച ഗച്ഛതി, പരം സഞ്ഞാപേതും അസമത്ഥതായ ന ച സഞ്ഞത്തികുസലോ, കാരണാകാരണദസ്സനേ അസമത്ഥതായ നിജ്ഝത്തിയാ ച അകോവിദോ അത്തനോ സദിസായ പരിസായ ലദ്ധത്താ ലദ്ധപക്ഖോ, ഹിരിയാ പരിബാഹിരത്താ അഹിരികോ, കാളകേഹി കമ്മേഹി സമന്നാഗതത്താ കണ്ഹകമ്മോ, ധമ്മാദരിയപുഗ്ഗലാദരിയാനം അഭാവതോ അനാദരോ, സ വേ താദിസകോ ഭിക്ഖു അപടിക്ഖോതി വുച്ചതി, ന പടിക്ഖിതബ്ബോ ന ഓലോകേതബ്ബോ, ന സമ്മന്നിത്വാ ഇസ്സരിയാധിപച്ചജെട്ഠകട്ഠാനേ ഠപേതബ്ബോതി അത്ഥോ. സുക്കപക്ഖഗാഥാനമ്പി യോജനാനയോ വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബോതി.
ചൂളസങ്ഗാമവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.