൧൧. പഞ്ചസതികക്ഖന്ധകം
൧. സങ്ഗീതിനിദാനം
൪൩൭. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ഏകമിദാഹം, ആവുസോ, സമയം പാവായ കുസിനാരം അദ്ധാനമഗ്ഗപ്പടിപന്നോ മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം പഞ്ചമത്തേഹി ഭിക്ഖുസതേഹി. അഥ ഖ്വാഹം, ആവുസോ, മഗ്ഗാ ഒക്കമ്മ അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ നിസീദിം.
ദീ॰ നി॰ ൨.൨൩൧ ‘‘തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ആജീവകോ കുസിനാരായ മന്ദാരവപുപ്ഫം ഗഹെത്വാ പാവം അദ്ധാനമഗ്ഗപ്പടിപന്നോ ഹോതി. അദ്ദസം ഖോ അഹം, ആവുസോ, തം ആജീവകം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം. ദിസ്വാന തം ആജീവകം ഏതദവോചം – ‘അപാവുസോ, അമ്ഹാകം സത്ഥാരം ജാനാസീ’തി? ‘ആമാവുസോ, ജാനാമി. അജ്ജ സത്താഹപരിനിബ്ബുതോ സമണോ ഗോതമോ. തതോ മേ ഇദം മന്ദാരവപുപ്ഫം ഗഹിത’ന്തി. തത്രാവുസോ, യേ തേ ഭിക്ഖൂ അവീതരാഗാ അപ്പേകച്ചേ ബാഹാ പഗ്ഗയ്ഹ കന്ദന്തി, ഛിന്നപാതം പപതന്തി, ആവട്ടന്തി, വിവട്ടന്തി – അതിഖിപ്പം ഭഗവാ പരിനിബ്ബുതോ, അതിഖിപ്പം സുഗതോ പരിനിബ്ബുതോ, അതിഖിപ്പം ചക്ഖും ലോകേ അന്തരഹിതന്തി. യേ പന തേ ഭിക്ഖൂ വീതരാഗാ തേ സതാ സമ്പജാനാ അധിവാസെന്തി – അനിച്ചാ സങ്ഖാരാ, തം കുതെത്ഥ ലബ്ഭാതി.
‘‘അഥ ഖ്വാഹം, ആവുസോ, തേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോചം – ‘അലം, ആവുസോ, മാ സോചിത്ഥ; മാ പരിദേവിത്ഥ. നന്വേതം, ആവുസോ, ഭഗവതാ പടികച്ചേവ അക്ഖാതം – സബ്ബേഹേവ പിയേഹി മനാപേഹി നാനാഭാവോ വിനാഭാവോ അഞ്ഞഥാഭാവോ. തം കുതെത്ഥ ആവുസോ ലബ്ഭാ, യം തം ജാതം ഭൂതം സങ്ഖതം പലോകധമ്മം, തം വത മാ പലുജ്ജീതി – നേതം ഠാനം വിജ്ജതീ’തി.
‘‘തേന ഖോ പനാവുസോ, സമയേന സുഭദ്ദോ നാമ വുഡ്ഢപബ്ബജിതോ തസ്സം പരിസായം നിസിന്നോ ഹോതി . അഥ ഖോ, ആവുസോ, സുഭദ്ദോ വുഡ്ഢപബ്ബജിതോ തേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘അലം, ആവുസോ, മാ സോചിത്ഥ; മാ പരിദേവിത്ഥ. സുമുത്താ മയം തേന മഹാസമണേന ; ഉപദ്ദുതാ ച മയം ഹോമ – ഇദം വോ കപ്പതി, ഇദം വോ ന കപ്പതീതി. ഇദാനി പന മയം യം ഇച്ഛിസ്സാമ തം കരിസ്സാമ, യം ന ഇച്ഛിസ്സാമ ന തം കരിസ്സാമാ’തി. ഹന്ദ മയം, ആവുസോ, ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച സങ്ഗായാമ. പുരേ അധമ്മോ ദിപ്പതി ദിബ്ബതി (ക॰), ധമ്മോ പടിബാഹിയ്യതി; പുരേ അവിനയോ ദിപ്പതി വിനയോ പടിബാഹിയ്യതി; പുരേ അധമ്മവാദിനോ ബലവന്തോ ഹൊന്തി, ധമ്മവാദിനോ ദുബ്ബലാ ഹൊന്തി; പുരേ അവിനയവാദിനോ ബലവന്തോ ഹൊന്തി, വിനയവാദിനോ ദുബ്ബലാ ഹൊന്തീ’’തി.
‘‘തേന ഹി, ഭന്തേ, ഥേരോ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചിനതൂ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ഏകേനൂനപഞ്ചഅരഹന്തസതാനി ഉച്ചിനി. ഭിക്ഖൂ ആയസ്മന്തം മഹാകസ്സപം ഏതദവോചും – ‘‘അയം, ഭന്തേ, ആയസ്മാ ആനന്ദോ കിഞ്ചാപി സെക്ഖോ, അഭബ്ബോ ഛന്ദാ ദോസാ മോഹാ ഭയാ അഗതിം ഗന്തും. ബഹു ച അനേന ഭഗവതോ സന്തികേ ധമ്മോ ച വിനയോ ച പരിയത്തോ. തേന ഹി, ഭന്തേ, ഥേരോ ആയസ്മന്തമ്പി ആനന്ദം ഉച്ചിനതൂ’’തി . അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ആയസ്മന്തമ്പി ആനന്ദം ഉച്ചിനി.
അഥ ഖോ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കത്ഥ നു ഖോ മയം ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച സങ്ഗായെയ്യാമാ’’തി? അഥ ഖോ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘രാജഗഹം ഖോ മഹാഗോചരം പഹൂതസേനാസനം, യംനൂന മയം രാജഗഹേ വസ്സം വസന്താ ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച സങ്ഗായെയ്യാമ. ന അഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ രാജഗഹേ വസ്സം ഉപഗച്ഛെയ്യു’’ന്തി.
അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ സങ്ഘം ഞാപേസി –
൪൩൮. ‘‘സുണാതു മേ, ആവുസോ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇമാനി പഞ്ച ഭിക്ഖുസതാനി സമ്മന്നെയ്യ – രാജഗഹേ വസ്സം വസന്താനി ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച സങ്ഗായിതും, ന അഞ്ഞേഹി ഭിക്ഖൂഹി രാജഗഹേ വസ്സം വസിതബ്ബന്തി. ഏസാ ഞത്തി.
‘‘സുണാതു മേ, ആവുസോ, സങ്ഘോ. ഇമാനി പഞ്ച ഭിക്ഖുസതാനി സമ്മന്നതി – രാജഗഹേ വസ്സം വസന്താനി ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച സങ്ഗായിതും, ന അഞ്ഞേഹി ഭിക്ഖൂഹി രാജഗഹേ വസ്സം വസിതബ്ബന്തി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇമേസം പഞ്ചന്നം ഭിക്ഖുസതാനം സമ്മുതി – രാജഗഹേ വസ്സം വസന്താനം ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച സങ്ഗായിതും, ന അഞ്ഞേഹി ഭിക്ഖൂഹി രാജഗഹേ വസ്സം വസിതബ്ബന്തി – സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസെയ്യ.
‘‘സമ്മതാനി സങ്ഘേന ഇമാനി പഞ്ച ഭിക്ഖുസതാനി രാജഗഹേ വസ്സം വസന്താനി ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച സങ്ഗായിതും, ന അഞ്ഞേഹി ഭിക്ഖൂഹി രാജഗഹേ വസ്സം വസിതബ്ബന്തി. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.
അഥ ഖോ ഥേരാ ഭിക്ഖൂ രാജഗഹം അഗമംസു ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച സങ്ഗായിതും. അഥ ഖോ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘ഭഗവതാ ഖോ, ആവുസോ, ഖണ്ഡഫുല്ലപ്പടിസങ്ഖരണം വണ്ണിതം. ഹന്ദ മയം, ആവുസോ, പഠമം മാസം ഖണ്ഡഫുല്ലം പടിസങ്ഖരോമ; മജ്ഝിമം മാസം സന്നിപതിത്വാ ധമ്മഞ്ച വിനയഞ്ച സങ്ഗായിസ്സാമാ’’തി.
അഥ ഖോ ഥേരാ ഭിക്ഖൂ പഠമം മാസം ഖണ്ഡഫുല്ലം പടിസങ്ഖരിംസു. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ – സ്വേ സന്നിപാതോ സന്നിപാതോതി (ക॰) ന ഖോ മേതം പതിരൂപം, യോഹം സെക്ഖോ സമാനോ സന്നിപാതം ഗച്ഛെയ്യന്തി – ബഹുദേവ രത്തിം കായഗതായ സതിയാ വീതിനാമെത്വാ രത്തിയാ പച്ചൂസസമയം ‘നിപജ്ജിസ്സാമീ’തി കായം ആവജ്ജേസി. അപ്പത്തഞ്ച സീസം ബിബ്ബോഹനം, ഭൂമിതോ ച പാദാ മുത്താ. ഏതസ്മിം അന്തരേ അനുപാദായ ആസവേഹി ചിത്തം വിമുച്ചി.
൪൩൯. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ അരഹാ സമാനോ സന്നിപാതം അഗമാസി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ സങ്ഘം ഞാപേസി –
‘‘സുണാതു മേ, ആവുസോ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം ഉപാലിം വിനയം പുച്ഛെയ്യ’’ന്തി.
ആയസ്മാ ഉപാലി സങ്ഘം ഞാപേസി –
‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം ആയസ്മതാ മഹാകസ്സപേന വിനയം പുട്ഠോ വിസ്സജ്ജെയ്യ’’ന്തി.
അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ആയസ്മന്തം ഉപാലിം ഏതദവോച – ‘‘പഠമം, ആവുസോ ഉപാലി , പാരാജികം കത്ഥ പഞ്ഞത്ത’’ന്തി? ‘‘വേസാലിയം ഭന്തേ’’തി. ‘‘കം ആരബ്ഭാ’’തി? ‘‘സുദിന്നം കലന്ദപുത്തം ആരബ്ഭാ’’തി. ‘‘കിസ്മിം വത്ഥുസ്മി’’ന്തി? ‘‘മേഥുനധമ്മേ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ആയസ്മന്തം ഉപാലിം പഠമസ്സ പാരാജികസ്സ വത്ഥുമ്പി പുച്ഛി, നിദാനമ്പി പുച്ഛി, പുഗ്ഗലമ്പി പുച്ഛി, പഞ്ഞത്തിമ്പി പുച്ഛി, അനുപഞ്ഞത്തിമ്പി പുച്ഛി, ആപത്തിമ്പി പുച്ഛി, അനാപത്തിമ്പി പുച്ഛി. ‘‘ദുതിയം പനാവുസോ ഉപാലി, പാരാജികം കത്ഥ പഞ്ഞത്ത’’ന്തി? ‘‘രാജഗഹേ ഭന്തേ’’തി. ‘‘കം ആരബ്ഭാ’’തി? ‘‘ധനിയം കുമ്ഭകാരപുത്തം ആരബ്ഭാ’’തി. ‘‘കിസ്മിം വത്ഥുസ്മി’’ന്തി? ‘‘അദിന്നാദാനേ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ആയസ്മന്തം ഉപാലിം ദുതിയസ്സ പാരാജികസ്സ വത്ഥുമ്പി പുച്ഛി, നിദാനമ്പി പുച്ഛി, പുഗ്ഗലമ്പി പുച്ഛി, പഞ്ഞത്തിമ്പി പുച്ഛി, അനുപഞ്ഞത്തിമ്പി പുച്ഛി, ആപത്തിമ്പി പുച്ഛി, അനാപത്തിമ്പി പുച്ഛി. ‘‘തതിയം പനാവുസോ ഉപാലി, പാരാജികം കത്ഥ പഞ്ഞത്ത’’ന്തി? ‘‘വേസാലിയം ഭന്തേ’’തി. ‘‘കം ആരബ്ഭാ’’തി? ‘‘സമ്ബഹുലേ ഭിക്ഖൂ ആരബ്ഭാ’’തി. ‘‘കിസ്മിം വത്ഥുസ്മി’’ന്തി? ‘‘മനുസ്സവിഗ്ഗഹേ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ആയസ്മന്തം ഉപാലിം തതിയസ്സ പാരാജികസ്സ വത്ഥുമ്പി പുച്ഛി, നിദാനമ്പി പുച്ഛി, പുഗ്ഗലമ്പി പുച്ഛി, പഞ്ഞത്തിമ്പി പുച്ഛി, അനുപഞ്ഞത്തിമ്പി പുച്ഛി, ആപത്തിമ്പി പുച്ഛി, അനാപത്തിമ്പി പുച്ഛി. ‘‘ചതുത്ഥം പനാവുസോ ഉപാലി, പാരാജികം കത്ഥ പഞ്ഞത്ത’’ന്തി? ‘‘വേസാലിയം ഭന്തേ’’തി. ‘‘കം ആരബ്ഭാ’’തി? ‘‘വഗ്ഗുമുദാതീരിയേ ഭിക്ഖൂ ആരബ്ഭാ’’തി. ‘‘കിസ്മിം വത്ഥുസ്മി’’ന്തി? ‘‘ഉത്തരിമനുസ്സധമ്മേ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ആയസ്മന്തം ഉപാലിം ചതുത്ഥസ്സ പാരാജികസ്സ വത്ഥുമ്പി പുച്ഛി, നിദാനമ്പി പുച്ഛി, പുഗ്ഗലമ്പി പുച്ഛി, പഞ്ഞത്തിമ്പി പുച്ഛി, അനുപഞ്ഞത്തിമ്പി പുച്ഛി, ആപത്തിമ്പി പുച്ഛി, അനാപത്തിമ്പി പുച്ഛി. ഏതേനേവ ഉപായേന ഉഭതോവിഭങ്ഗേ പുച്ഛി. പുട്ഠോ പുട്ഠോ ആയസ്മാ ഉപാലി വിസ്സജ്ജേസി.
൪൪൦. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ സങ്ഘം ഞാപേസി –
‘‘സുണാതു മേ, ആവുസോ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം ആനന്ദം ധമ്മം പുച്ഛെയ്യ’’ന്തി.
ആയസ്മാ ആനന്ദോ സങ്ഘം ഞാപേസി –
‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, അഹം ആയസ്മതാ മഹാകസ്സപേന ധമ്മം പുട്ഠോ വിസ്സജ്ജെയ്യ’’ന്തി.
അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം ഏതദവോച – ‘‘ബ്രഹ്മജാലം, ആവുസോ ആനന്ദ, കത്ഥ ഭാസിത’’ന്തി? ‘‘അന്തരാ ച, ഭന്തേ, രാജഗഹം അന്തരാ ച നാളന്ദം രാജാഗാരകേ അമ്ബലട്ഠികായാ’’തി. ‘‘കം ആരബ്ഭാ’’തി? ‘‘സുപ്പിയഞ്ച പരിബ്ബാജകം ബ്രഹ്മദത്തഞ്ച മാണവ’’ന്തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം ബ്രഹ്മജാലസ്സ നിദാനമ്പി പുച്ഛി, പുഗ്ഗലമ്പി പുച്ഛി. ‘‘സാമഞ്ഞഫലം പനാവുസോ ആനന്ദ, കത്ഥ ഭാസിത’’ന്തി? ‘‘രാജഗഹേ, ഭന്തേ, ജീവകമ്ബവനേ’’തി. ‘‘കേന സദ്ധി’’ന്തി? ‘‘അജാതസത്തുനാ വേദേഹിപുത്തേന സദ്ധി’’ന്തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം സാമഞ്ഞഫലസ്സ നിദാനമ്പി പുച്ഛി, പുഗ്ഗലമ്പി പുച്ഛി. ഏതേനേവ ഉപായേന പഞ്ചപി നികായേ പുച്ഛി. പുട്ഠോ പുട്ഠോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ വിസ്സജ്ജേസി.
൨. ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകസിക്ഖാപദകഥാ
൪൪൧. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഥേരേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘ഭഗവാ മം, ഭന്തേ, പരിനിബ്ബാനകാലേ ഏവമാഹ – ‘ആകങ്ഖമാനോ, ആനന്ദ, സങ്ഘോ മമച്ചയേന ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനി സമൂഹനെയ്യാ’’’തി. ‘‘പുച്ഛി പന ത്വം, ആവുസോ ആനന്ദ, ഭഗവന്തം – ‘കതമാനി പന, ഭന്തേ, ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’’’തി? ‘‘ന ഖോഹം, ഭന്തേ, ഭഗവന്തം പുച്ഛിം – ‘കതമാനി പന, ഭന്തേ, ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’’തി. ഏകച്ചേ ഥേരാ ഏവമാഹംസു – ‘‘ചത്താരി പാരാജികാനി ഠപെത്വാ, അവസേസാനി ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’’തി. ഏകച്ചേ ഥേരാ ഏവമാഹംസു – ‘‘ചത്താരി പാരാജികാനി ഠപെത്വാ , തേരസ സങ്ഘാദിസേസേ ഠപെത്വാ, അവസേസാനി ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’’തി. ഏകച്ചേ ഥേരാ ഏവമാഹംസു – ‘‘ചത്താരി പാരാജികാനി ഠപെത്വാ, തേരസ സങ്ഘാദിസേസേ ഠപെത്വാ, ദ്വേ അനിയതേ ഠപെത്വാ, അവസേസാനി ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’’തി. ഏകച്ചേ ഥേരാ ഏവമാഹംസു – ‘‘ചത്താരി പാരാജികാനി ഠപെത്വാ, തേരസ സങ്ഘാദിസേസേ ഠപെത്വാ, ദ്വേ അനിയതേ ഠപെത്വാ, തിംസ നിസ്സഗ്ഗിയേ പാചിത്തിയേ ഠപെത്വാ, അവസേസാനി ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’’തി. ഏകച്ചേ ഥേരാ ഏവമാഹംസു – ‘‘ചത്താരി പാരാജികാനി ഠപെത്വാ, തേരസ സങ്ഘാദിസേസേ ഠപെത്വാ, ദ്വേ അനിയതേ ഠപെത്വാ, തിംസ നിസ്സഗ്ഗിയേ പാചിത്തിയേ ഠപെത്വാ, ദ്വേനവുതി പാചിത്തിയേ ഠപെത്വാ, അവസേസാനി ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’’തി. ഏകച്ചേ ഥേരാ ഏവമാഹംസു – ‘‘ചത്താരി പാരാജികാനി ഠപെത്വാ, തേരസ സങ്ഘാദിസേസേ ഠപെത്വാ, ദ്വേ അനിയതേ ഠപെത്വാ, തിംസ നിസ്സഗ്ഗിയേ പാചിത്തിയേ ഠപെത്വാ, ദ്വേനവുതി പാചിത്തിയേ ഠപെത്വാ, ചത്താരോ പാടിദേസനീയേ ഠപെത്വാ, അവസേസാനി ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’’തി.
൪൪൨. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ സങ്ഘം ഞാപേസി –
‘‘സുണാതു മേ, ആവുസോ, സങ്ഘോ. സന്തമ്ഹാകം സിക്ഖാപദാനി ഗിഹിഗതാനി. ഗിഹിനോപി ജാനന്തി – ‘ഇദം വോ സമണാനം സക്യപുത്തിയാനം കപ്പതി, ഇദം വോ ന കപ്പതീ’തി. സചേ മയം ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനി സമൂഹനിസ്സാമ, ഭവിസ്സന്തി വത്താരോ – ‘ധൂമകാലികം സമണേന ഗോതമേന സാവകാനം സിക്ഖാപദം പഞ്ഞത്തം. യാവിമേസം സത്ഥാ അട്ഠാസി താവിമേ സിക്ഖാപദേസു സിക്ഖിംസു. യതോ ഇമേസം സത്ഥാ പരിനിബ്ബുതോ, ന ദാനിമേ സിക്ഖാപദേസു സിക്ഖന്തീ’തി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ അപ്പഞ്ഞത്തം നപ്പഞ്ഞപെയ്യ, പഞ്ഞത്തം ന സമുച്ഛിന്ദെയ്യ, യഥാപഞ്ഞത്തേസു സിക്ഖാപദേസു സമാദായ വത്തെയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.
‘‘സുണാതു മേ, ആവുസോ, സങ്ഘോ. സന്തമ്ഹാകം സിക്ഖാപദാനി ഗിഹിഗതാനി. ഗിഹിനോപി ജാനന്തി – ‘ഇദം വോ സമണാനം സക്യപുത്തിയാനം കപ്പതി, ഇദം വോ ന കപ്പതീ’തി. സചേ മയം ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനി സമൂഹനിസ്സാമ, ഭവിസ്സന്തി വത്താരോ – ‘ധൂമകാലികം സമണേന ഗോതമേന സാവകാനം സിക്ഖാപദം പഞ്ഞത്തം . യാവിമേസം സത്ഥാ അട്ഠാസി താവിമേ സിക്ഖാപദേസു സിക്ഖിംസു. യതോ ഇമേസം സത്ഥാ പരിനിബ്ബുതോ, ന ദാനിമേ സിക്ഖാപദേസു സിക്ഖന്തീ’തി. സങ്ഘോ അപ്പഞ്ഞത്തം നപ്പഞ്ഞപേതി, പഞ്ഞത്തം ന സമുച്ഛിന്ദതി, യഥാപഞ്ഞത്തേസു സിക്ഖാപദേസു സമാദായ വത്തതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി അപ്പഞ്ഞത്തസ്സ അപ്പഞ്ഞാപനാ, പഞ്ഞത്തസ്സ അസമുച്ഛേദോ, യഥാപഞ്ഞത്തേസു സിക്ഖാപദേസു സമാദായ വത്തനാ, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസെയ്യ.
‘‘സങ്ഘോ അപ്പഞ്ഞത്തം നപ്പഞ്ഞപേതി, പഞ്ഞത്തം ന സമുച്ഛിന്ദതി, യഥാപഞ്ഞത്തേസു സിക്ഖാപദേസു സമാദായ വത്തതി. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.
൪൪൩. അഥ ഖോ ഥേരാ ഭിക്ഖൂ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം ഏതദവോചും – ‘‘ഇദം തേ, ആവുസോ ആനന്ദ, ദുക്കടം, യം ത്വം ഭഗവന്തം ന പുച്ഛി – ‘കതമാനി പന, ഭന്തേ, ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’തി. ദേസേഹി തം ദുക്കട’’ന്തി. ‘‘അഹം ഖോ, ഭന്തേ, അസ്സതിയാ ഭഗവന്തം ന പുച്ഛിം – ‘കതമാനി പന, ഭന്തേ, ഖുദ്ദാനുഖുദ്ദകാനി സിക്ഖാപദാനീ’തി. നാഹം തം ദുക്കടം പസ്സാമി, അപി ചായസ്മന്താനം സദ്ധായ ദേസേമി തം ദുക്കട’’ന്തി. ‘‘ഇദമ്പി തേ, ആവുസോ ആനന്ദ, ദുക്കടം, യം ത്വം ഭഗവതോ വസ്സികസാടികം അക്കമിത്വാ സിബ്ബേസി. ദേസേഹി തം ദുക്കട’’ന്തി. ‘‘അഹം ഖോ, ഭന്തേ, ന അഗാരവേന ഭഗവതോ വസ്സികസാടികം അക്കമിത്വാ സിബ്ബേസിം. നാഹം തം ദുക്കടം പസ്സാമി, അപി ചായസ്മന്താനം സദ്ധായ ദേസേമി തം ദുക്കട’’ന്തി. ‘‘ഇദമ്പി തേ, ആവുസോ ആനന്ദ, ദുക്കടം, യം ത്വം മാതുഗാമേഹി ഭഗവതോ സരീരം പഠമം വന്ദാപേസി, താസം രോദന്തീനം ഭഗവതോ സരീരം അസ്സുകേന മക്ഖിതം. ദേസേഹി തം ദുക്കട’’ന്തി. അഹം ഖോ, ഭന്തേ – മായിമാസം മായിമാ (സീ॰ സ്യാ॰) വികാലേ അഹേസുന്തി – മാതുഗാമേഹി ഭഗവതോ സരീരം പഠമം വന്ദാപേസിം. നാഹം തം ദുക്കടം പസ്സാമി, അപി ചായസ്മന്താനം സദ്ധായ ദേസേമി തം ദുക്കട’’ന്തി. ‘‘ഇദമ്പി തേ, ആവുസോ ആനന്ദ, ദുക്കടം, യം ത്വം ഭഗവതാ ഓളാരികേ നിമിത്തേ കയിരമാനേ, ഓളാരികേ ഓഭാസേ കയിരമാനേ, ന ഭഗവന്തം യാചി – ‘തിട്ഠതു ഭഗവാ കപ്പം, തിട്ഠതു സുഗതോ കപ്പം, ബഹുജനഹിതായ ബഹുജനസുഖായ ലോകാനുകമ്പായ അത്ഥായ ഹിതായ സുഖായ ദേവമനുസ്സാന’ന്തി. ദേസേഹി തം ദുക്കട’’ന്തി. ‘‘അഹം ഖോ, ഭന്തേ, മാരേന പരിയുട്ഠിതചിത്തോ ന ഭഗവന്തം യാചിം – ‘തിട്ഠതു ഭഗവാ കപ്പം, തിട്ഠതു സുഗതോ കപ്പം, ബഹുജനഹിതായ ബഹുജനസുഖായ ലോകാനുകമ്പായ അത്ഥായ ഹിതായ സുഖായ ദേവമനുസ്സാന’ന്തി. നാഹം തം ദുക്കടം പസ്സാമി, അപി ചായസ്മന്താനം സദ്ധായ ദേസേമി തം ദുക്കട’’ന്തി. ‘‘ഇദമ്പി തേ, ആവുസോ ആനന്ദ, ദുക്കടം യം ത്വം മാതുഗാമസ്സ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ പബ്ബജ്ജം ഉസ്സുക്കം അകാസി. ദേസേഹി തം ദുക്കട’’ന്തി. ‘‘അഹം ഖോ, ഭന്തേ, അയം മഹാപജാപതി ഗോതമീ ഭഗവതോ മാതുച്ഛാ ആപാദികാ പോസികാ ഖീരസ്സ ദായികാ ഭഗവന്തം ജനെത്തിയാ കാലങ്കതായ ഥഞ്ഞം പായേസീതി മാതുഗാമസ്സ തഥാഗതപ്പവേദിതേ ധമ്മവിനയേ പബ്ബജ്ജം ഉസ്സുക്കം അകാസിം. നാഹം തം ദുക്കടം പസ്സാമി, അപി ചായസ്മന്താനം സദ്ധായ ദേസേമി തം ദുക്കട’’ന്തി.
൪൪൪. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ പുരാണോ ദക്ഖിണാഗിരിസ്മിം ചാരികം ചരതി മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം പഞ്ചമത്തേഹി ഭിക്ഖുസതേഹി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ പുരാണോ ഥേരേഹി ഭിക്ഖൂഹി ധമ്മേ ച വിനയേ ച സങ്ഗീതേ ദക്ഖിണാഗിരിസ്മിം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന രാജഗഹം യേന വേളുവനം കലന്ദകനിവാപോ യേന ഥേരാ ഭിക്ഖൂ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഥേരേഹി ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം പടിസമ്മോദിത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ ആയസ്മന്തം പുരാണം ഥേരാ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോചും – ‘‘ഥേരേഹി, ആവുസോ പുരാണ, ധമ്മോ ച വിനയോ ച സങ്ഗീതോ. ഉപേഹി തം സങ്ഗീതി’’ന്തി. ‘‘സുസങ്ഗീതാവുസോ, ഥേരേഹി ധമ്മോ ച വിനയോ ച. അപിച യഥേവ മയാ ഭഗവതോ സമ്മുഖാ സുതം, സമ്മുഖാ പടിഗ്ഗഹിതം, തഥേവാഹം ധാരെസ്സാമീ’’തി.
൩. ബ്രഹ്മദണ്ഡകഥാ
൪൪൫. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഥേരേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘ഭഗവാ മം, ഭന്തേ, പരിനിബ്ബാനകാലേ ഏവമാഹ – ‘തേന ഹാനന്ദ, സങ്ഘോ മമച്ചയേന ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ ബ്രഹ്മദണ്ഡം ആണാപേതൂ’’’തി . ‘‘പുച്ഛി പന ത്വം, ആവുസോ ആനന്ദ, ഭഗവന്തം – ‘കതമോ പന, ഭന്തേ, ബ്രഹ്മദണ്ഡോ’’’തി? ‘‘പുച്ഛിം ഖോഹം, ഭന്തേ, ഭഗവന്തം – ‘കതമോ പന, ഭന്തേ, ബ്രഹ്മദണ്ഡോ’’’തി? ‘‘ഛന്നോ, ആനന്ദ, ഭിക്ഖു യം ഇച്ഛെയ്യ തം വദെയ്യ. ഭിക്ഖൂഹി ഛന്നോ ഭിക്ഖു നേവ വത്തബ്ബോ, ന ഓവദിതബ്ബോ, നാനുസാസിതബ്ബോ’’തി. ‘‘തേന ഹാവുസോ ആനന്ദ, ത്വംയേവ ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ ബ്രഹ്മദണ്ഡം ആണാപേഹീ’’തി. ‘‘കഥാഹം, ഭന്തേ, ഛന്നസ്സ ഭിക്ഖുനോ ബ്രഹ്മദണ്ഡം ആണാപേമി, ചണ്ഡോ സോ ഭിക്ഖു ഫരുസോ’’തി? ‘തേന ഹാവുസോ ആനന്ദ, ബഹുകേഹി ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം ഗച്ഛാഹീ’’തി. ‘‘ഏവം ഭന്തേ’’തി ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം പടിസ്സുത്വാ മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം പഞ്ചമത്തേഹി ഭിക്ഖുസതേഹി നാവായ ഉജ്ജവനികായ കോസമ്ബിം ഉജ്ജവി, നാവായ പച്ചോരോഹിത്വാ രഞ്ഞോ ഉദേനസ്സ ഉതേനസ്സ (ക॰) ഉയ്യാനസ്സ അവിദൂരേ അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ നിസീദി. തേന ഖോ പന സമയേന രാജാ ഉദേനോ ഉയ്യാനേ പരിചാരേസി സദ്ധിം ഓരോധേന. അസ്സോസി ഖോ രഞ്ഞോ ഉദേനസ്സ ഓരോധോ – ‘‘അമ്ഹാകം കിര ആചരിയോ അയ്യോ ആനന്ദോ ഉയ്യാനസ്സ അവിദൂരേ അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ നിസിന്നോ’’തി. അഥ ഖോ രഞ്ഞോ ഉദേനസ്സ ഓരോധോ രാജാനം ഉദേനം ഏതദവോച – ‘‘അമ്ഹാകം കിര, ദേവ, ആചരിയോ അയ്യോ ആനന്ദോ ഉയ്യാനസ്സ അവിദൂരേ അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ നിസിന്നോ. ഇച്ഛാമ മയം, ദേവ, അയ്യം ആനന്ദം പസ്സിതു’’ന്തി. ‘‘തേന ഹി തുമ്ഹേ സമണം ആനന്ദം പസ്സഥാ’’തി.
അഥ ഖോ രഞ്ഞോ ഉദേനസ്സ ഓരോധോ യേനായസ്മാ ആനന്ദോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം അഭിവാദെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ രഞ്ഞോ ഉദേനസ്സ ഓരോധം ആയസ്മാ ആനന്ദോ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേസി സമാദപേസി സമുത്തേജേസി സമ്പഹംസേസി . അഥ ഖോ രഞ്ഞോ ഉദേനസ്സ ഓരോധോ ആയസ്മതാ ആനന്ദേന ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സിതോ സമാദപിതോ സമുത്തേജിതോ സമ്പഹംസിതോ ആയസ്മതോ ആനന്ദസ്സ പഞ്ച ഉത്തരാസങ്ഗസതാനി പാദാസി. അഥ ഖോ രഞ്ഞോ ഉദേനസ്സ ഓരോധോ ആയസ്മതോ ആനന്ദസ്സ ഭാസിതം അഭിനന്ദിത്വാ അനുമോദിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം അഭിവാദെത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ യേന രാജാ ഉദേനോ തേനുപസങ്കമി. അദ്ദസാ ഖോ രാജാ ഉദേനോ ഓരോധം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം. ദിസ്വാന ഓരോധം ഏതദവോച – ‘‘അപി നു ഖോ തുമ്ഹേ സമണം ആനന്ദം പസ്സിത്ഥാ’’തി? ‘‘അപസ്സിമ്ഹാ ഖോ മയം, ദേവ, അയ്യം ആനന്ദ’’ന്തി. ‘‘അപി നു തുമ്ഹേ സമണസ്സ ആനന്ദസ്സ കിഞ്ചി അദത്ഥാ’’തി? ‘‘അദമ്ഹാ ഖോ മയം, ദേവ, അയ്യസ്സ ആനന്ദസ്സ പഞ്ച ഉത്തരാസങ്ഗസതാനീ’’തി. രാജാ ഉദേനോ ഉജ്ഝായതി ഖിയ്യതി വിപാചേതി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണോ ആനന്ദോ താവ ബഹും ചീവരം പടിഗ്ഗഹെസ്സതി! ദുസ്സവാണിജ്ജം വാ സമണോ ആനന്ദോ കരിസ്സതി, പഗ്ഗാഹികസാലം വാ പസാരെസ്സതീ’’തി!
അഥ ഖോ രാജാ ഉദേനോ യേനായസ്മാ ആനന്ദോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മതാ ആനന്ദേന സദ്ധിം സമ്മോദി. സമ്മോദനീയം കഥം സാരണീയം വീതിസാരെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ രാജാ ഉദേനോ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം ഏതദവോച – ‘‘ആഗമാ നു ഖ്വിധ, ഭോ ആനന്ദ, അമ്ഹാകം ഓരോധോ’’തി? ‘‘ആഗമാസി ഖോ തേ ഇധ, മഹാരാജ, ഓരോധോ’’തി. ‘‘അപി പന ഭോതോ ആനന്ദസ്സ കിഞ്ചി അദാസീ’’തി? ‘‘അദാസി ഖോ മേ, മഹാരാജ, പഞ്ച ഉത്തരാസങ്ഗസതാനീ’’തി. ‘‘കിം പന ഭവം ആനന്ദോ താവ ബഹും ചീവരം കരിസ്സതീ’’തി? ‘‘യേ യേ പന (ക॰) തേ, മഹാരാജ, ഭിക്ഖൂ ദുബ്ബലചീവരാ തേഹി സദ്ധിം സംവിഭജിസ്സാമീ’’തി. ‘‘യാനി ഖോ പന, ഭോ ആനന്ദ, പോരാണകാനി ദുബ്ബലചീവരാനി താനി കഥം കരിസ്സഥാ’’തി? ‘‘താനി, മഹാരാജ, ഉത്തരത്ഥരണം കരിസ്സാമാ’’തി. ‘‘യാനി പന, ഭോ ആനന്ദ, പോരാണകാനി ഉത്തരത്ഥരണാനി താനി കഥം കരിസ്സഥാ’’തി? ‘‘താനി, മഹാരാജ, ഭിസിച്ഛവിയോ കരിസ്സാമാ’’തി. ‘‘യാ പന, ഭോ ആനന്ദ, പോരാണകാ ഭിസിച്ഛവിയോ താ കഥം കരിസ്സഥാ’’തി? ‘‘താ, മഹാരാജ, ഭൂമത്ഥരണം കരിസ്സാമാ’’തി. ‘‘യാനി പന, ഭോ ആനന്ദ, പോരാണകാനി ഭൂമത്ഥരണാനി താനി കഥം കരിസ്സഥാ’’തി? ‘‘താനി, മഹാരാജ, പാദപുഞ്ഛനിയോ കരിസ്സാമാ’’തി. ‘‘യാ പന, ഭോ ആനന്ദ, പോരാണകാ പാദപുഞ്ഛനിയോ താ കഥം കരിസ്സഥാ’’തി?. ‘‘താ, മഹാരാജ, രജോഹരണം കരിസ്സാമാ’’തി. ‘‘യാനി പന, ഭോ ആനന്ദ, പോരാണകാനി രജോഹരണാനി താനി കഥം കരിസ്സഥാ’’തി? ‘‘താനി, മഹാരാജ, കൊട്ടെത്വാ ചിക്ഖല്ലേന മദ്ദിത്വാ പരിഭണ്ഡം ലിമ്പിസ്സാമാ’’തി.
അഥ ഖോ രാജാ ഉദേനോ – സബ്ബേവിമേ സമണാ സക്യപുത്തിയാ യോനിസോ ഉപനെന്തി, ന കുലവം ഗമെന്തീതി – ആയസ്മതോ ആനന്ദസ്സ അഞ്ഞാനിപി പഞ്ച ദുസ്സസതാനി പാദാസി. അയഞ്ചരഹി ആയസ്മതോ ആനന്ദസ്സ പഠമം ചീവരഭിക്ഖാ ഉപ്പജ്ജി ചീവരസഹസ്സം. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ യേന ഘോസിതാരാമോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ നിസീദി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ഛന്നോ യേനായസ്മാ ആനന്ദോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം അഭിവാദെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ ആയസ്മന്തം ഛന്നം ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഏതദവോച – ‘‘സങ്ഘേന തേ, ആവുസോ ഛന്ന, ബ്രഹ്മദണ്ഡോ ആണാപിതോ’’തി.
‘‘കതമോ പന, ഭന്തേ ആനന്ദ, ബ്രഹ്മദണ്ഡോ ആണാപിതോ’’തി? ‘‘ത്വം, ആവുസോ ഛന്ന, ഭിക്ഖൂ യം ഇച്ഛെയ്യാസി തം വദെയ്യാസി. ഭിക്ഖൂഹി ത്വം നേവ വത്തബ്ബോ, ന ഓവദിതബ്ബോ, നാനുസാസിതബ്ബോ’’തി. ‘‘നന്വാഹം, ഭന്തേ ആനന്ദ, ഹതോ എത്താവതാ, യതോഹം ഭിക്ഖൂഹി നേവ വത്തബ്ബോ, ന ഓവദിതബ്ബോ, നാനുസാസിതബ്ബോ’’തി തത്ഥേവ മുച്ഛിതോ പപതോ. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ഛന്നോ ബ്രഹ്മദണ്ഡേന അട്ടീയമാനോ ഹരായമാനോ ജിഗുച്ഛമാനോ ഏകോ വൂപകട്ഠോ അപ്പമത്തോ ആതാപീ പഹിതത്തോ വിഹരന്തോ നചിരസ്സേവ യസ്സത്ഥായ കുലപുത്താ സമ്മദേവ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജന്തി, തദനുത്തരം ബ്രഹ്മചരിയപരിയോസാനം ദിട്ഠേവ ധമ്മേ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ ഉപസമ്പജ്ജ വിഹാസി. ‘ഖീണാ ജാതി, വുസിതം ബ്രഹ്മചരിയം, കതം കരണീയം, നാപരം ഇത്ഥത്തായാ’തി അബ്ഭഞ്ഞാസി. അഞ്ഞതരോ ച പനായസ്മാ ഛന്നോ അരഹതം അഹോസി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ഛന്നോ അരഹത്തം പത്തോ യേനായസ്മാ ആനന്ദോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം ഏതദവോച – ‘‘പടിപ്പസ്സമ്ഭേഹി ദാനി മേ, ഭന്തേ ആനന്ദ, ബ്രഹ്മദണ്ഡ’’ന്തി. ‘‘യദഗ്ഗേന തയാ, ആവുസോ ഛന്ന, അരഹത്തം സച്ഛികതം തദഗ്ഗേന തേ ബ്രഹ്മദണ്ഡോ പടിപ്പസ്സദ്ധോ’’തി. ഇമായ ഖോ പന വിനയസങ്ഗീതിയാ പഞ്ച ഭിക്ഖുസതാനി അനൂനാനി അനധികാനി അഹേസും. തസ്മാ അയം വിനയസങ്ഗീതി ‘‘പഞ്ചസതികാ’’തി വുച്ചതീതി.
പഞ്ചസതികക്ഖന്ധകോ ഏകാദസമോ.
ഇമമ്ഹി ഖന്ധകേ വത്ഥൂ തേവീസതി.
തസ്സുദ്ദാനം –
പരിനിബ്ബുതേ സമ്ബുദ്ധേ, ഥേരോ കസ്സപസവ്ഹയോ;
ആമന്തയി ഭിക്ഖുഗണം, സദ്ധമ്മമനുപാലകോ;
പാവായദ്ധാനമഗ്ഗമ്ഹി, സുഭദ്ദേന പവേദിതം;
സങ്ഗായിസ്സാമ സദ്ധമ്മം, അധമ്മോ പുരേ ദിപ്പതി.
ഏകേനൂന പഞ്ചസതം, ആനന്ദമ്പി ച ഉച്ചിനി;
ധമ്മവിനയസങ്ഗീതിം, വസന്തോ ഗുഹമുത്തമേ.
ഉപാലിം വിനയം പുച്ഛി, സുത്തന്താനന്ദപണ്ഡിതം;
പിടകം തീണി സങ്ഗീതിം, അകംസു ജിനസാവകാ.
ന പുച്ഛി അക്കമിത്വാന, വന്ദാപേസി ന യാചി ച.
പബ്ബജ്ജം മാതുഗാമസ്സ, സദ്ധായ ദുക്കടാനി മേ;
പുരാണോ ബ്രഹ്മദണ്ഡഞ്ച, ഓരോധോ ഉദേനേന സഹ.
താവ ബഹു ദുബ്ബലഞ്ച, ഉത്തരത്ഥരണാ ഭിസി;
ഭൂമത്ഥരണാ പുഞ്ഛനിയോ, രജോ ചിക്ഖല്ലമദ്ദനാ.
സഹസ്സചീവരം ഉപ്പജ്ജി, പഠമാനന്ദസവ്ഹയോ;
തജ്ജിതോ ബ്രഹ്മദണ്ഡേന, ചതുസ്സച്ചം അപാപുണി;
വസീഭൂതാ പഞ്ചസതാ, തസ്മാ പഞ്ചസതീ ഇതി.
പഞ്ചസതികക്ഖന്ധകം നിട്ഠിതം.