൫. ഖുദ്ദകവത്ഥുക്ഖന്ധകം
ഖുദ്ദകവത്ഥൂനി
൨൪൩. തേന സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാ രാജഗഹേ വിഹരതി വേളുവനേ കലന്ദകനിവാപേ. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ നഹായമാനാ രുക്ഖേ കായം ഉഗ്ഘംസെന്തി, ഊരുമ്പി ബാഹുമ്പി ഉരമ്പി പിട്ഠിമ്പി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ നഹായമാനാ രുക്ഖേ കായം ഉഗ്ഘംസെസ്സന്തി, ഊരുമ്പി ബാഹുമ്പി ഉരമ്പി പിട്ഠിമ്പി, സെയ്യഥാപി മല്ലമുട്ഠികാ ഗാമമൊദ്ദവാ’’തി ഗാമപൊദ്ദവാ (സീ॰), ഗാമപൂതവാ (സ്യാ॰)! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചെന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപെത്വാ ഭിക്ഖൂ പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ നഹായമാനാ രുക്ഖേ കായം ഉഗ്ഘംസെന്തി, ഊരുമ്പി ബാഹുമ്പി ഉരമ്പി പിട്ഠിമ്പീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം, ഭിക്ഖവേ , തേസം മോഘപുരിസാനം അനനുലോമികം അപ്പതിരൂപം അസ്സാമണകം അകപ്പിയം അകരണീയം. കഥഞ്ഹി നാമ തേ, ഭിക്ഖവേ, മോഘപുരിസാ നഹായമാനാ രുക്ഖേ കായം ഉഗ്ഘംസെസ്സന്തി, ഊരുമ്പി ബാഹുമ്പി ഉരമ്പി പിട്ഠിമ്പി? നേതം, ഭിക്ഖവേ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ॰… വിഗരഹിത്വാ…പേ॰… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, നഹായമാനേന ഭിക്ഖുനാ രുക്ഖേ കായോ ഉഗ്ഘംസേതബ്ബോ. യോ ഉഗ്ഘംസെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ നഹായമാനാ ഥമ്ഭേ കായം ഉഗ്ഘംസെന്തി, ഊരുമ്പി ബാഹുമ്പി ഉരമ്പി പിട്ഠിമ്പി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ നഹായമാനാ ഥമ്ഭേ കായം ഉഗ്ഘംസെസ്സന്തി, ഊരുമ്പി ബാഹുമ്പി ഉരമ്പി പിട്ഠിമ്പി, സെയ്യഥാപി മല്ലമുട്ഠികാ ഗാമമൊദ്ദവാ’’തി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചെന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ॰… ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ॰… വിഗരഹിത്വാ…പേ॰… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, നഹായമാനേന ഭിക്ഖുനാ ഥമ്ഭേ കായോ ഉഗ്ഘംസേതബ്ബോ. യോ ഉഗ്ഘംസെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ നഹായമാനാ കുട്ടേ കുഡ്ഡേ (സീ॰ സ്യാ॰) കായം ഉഗ്ഘംസെന്തി, ഊരുമ്പി ബാഹുമ്പി ഉരമ്പി പിട്ഠിമ്പി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ നഹായമാനാ കുട്ടേ കായം ഉഗ്ഘംസെസ്സന്തി, ഊരുമ്പി ബാഹുമ്പി ഉരമ്പി പിട്ഠിമ്പി, സെയ്യഥാപി മല്ലമുട്ഠികാ ഗാമമൊദ്ദവാ’’തി…പേ॰… ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, നഹായമാനേന ഭിക്ഖുനാ കുട്ടേ കായോ ഉഗ്ഘംസേതബ്ബോ. യോ ഉഗ്ഘംസെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ അട്ടാനേ അട്ഠാനേ (സീ॰ സ്യാ॰) നഹായന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി…പേ॰… സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി ! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയന്താനം വിപാചെന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ॰… ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ॰… വിഗരഹിത്വാ…പേ॰… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അട്ടാനേ നഹായിതബ്ബം. യോ നഹായെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഗന്ധബ്ബഹത്ഥകേന നഹായന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി…പേ॰… സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചെന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ॰… ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഗന്ധബ്ബഹത്ഥകേന നഹായിതബ്ബം. യോ നഹായെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ കുരുവിന്ദകസുത്തിയാ നഹായന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി…പേ॰… സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, കുരുവിന്ദകസുത്തിയാ നഹായിതബ്ബം. യോ നഹായെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ വിഗ്ഗയ്ഹ പരികമ്മം കാരാപെന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി…പേ॰… സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, വിഗ്ഗയ്ഹ പരികമ്മം കാരാപേതബ്ബം. യോ കാരാപെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ മല്ലകേന നഹായന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി…പേ॰… സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മല്ലകേന നഹായിതബ്ബം. യോ നഹായെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
൨൪൪. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ കച്ഛുരോഗാബാധോ ഹോതി. ന തസ്സ വിനാ മല്ലകേന ഫാസു ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനസ്സ അകതമല്ലക’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ജരാദുബ്ബലോ നഹായമാനോ ന സക്കോതി അത്തനോ കായം ഉഗ്ഘംസേതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉക്കാസിക’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ പിട്ഠിപരികമ്മം കാതും കുക്കുച്ചായന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പുഥുപാണിക’’ന്തി.
൨൪൫. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ വല്ലികം ധാരെന്തി…പേ॰… പാമങ്ഗം ധാരെന്തി…പേ॰… കണ്ഠസുത്തകം ധാരെന്തി…പേ॰… കടിസുത്തകം ധാരെന്തി…പേ॰… ഓവട്ടികം ധാരെന്തി…പേ॰… കായുരം ധാരെന്തി…പേ॰… ഹത്ഥാഭരണം ധാരെന്തി…പേ॰… അങ്ഗുലിമുദ്ദികം ധാരെന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി…പേ॰… സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചെന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ, ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ വല്ലികം ധാരെന്തി…പേ॰… പാമങ്ഗം ധാരെന്തി, കണ്ഠസുത്തകം ധാരെന്തി, കടിസുത്തകം ധാരെന്തി, ഓവട്ടികം ധാരെന്തി, കായുരം ധാരെന്തി, ഹത്ഥാഭരണം ധാരെന്തി, അങ്ഗുലിമുദ്ദികം ധാരെന്തീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ॰… വിഗരഹിത്വാ…പേ॰… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, വല്ലികാ ധാരേതബ്ബാ…പേ॰… ന പാമങ്ഗോ ധാരേതബ്ബോ… ന കണ്ഠസുത്തകം ധാരേതബ്ബം… ന കടിസുത്തകം ധാരേതബ്ബം… ന ഓവട്ടികം ധാരേതബ്ബം… ന കായുരം ധാരേതബ്ബം… ന ഹത്ഥാഭരണം ധാരേതബ്ബം… ന അങ്ഗുലിമുദ്ദികാ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
൨൪൬. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ദീഘേ കേസേ ധാരെന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ദീഘാ കേസാ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദുമാസികം വാ ദുവങ്ഗുലം വാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ കൊച്ഛേന കേസേ ഓസണ്ഠെന്തി ഓസണ്ഹെന്തി (സീ॰ സ്യാ॰) …പേ॰… ഫണകേന കേസേ ഓസണ്ഠെന്തി, ഹത്ഥഫണകേന കേസേ ഓസണ്ഠെന്തി, സിത്ഥതേലകേന കേസേ ഓസണ്ഠെന്തി, ഉദകതേലകേന കേസേ ഓസണ്ഠെന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, കൊച്ഛേന കേസാ ഓസണ്ഠേതബ്ബാ…പേ॰… ന സിത്ഥതേലകേന കേസാ ഓസണ്ഠേതബ്ബാ… ന ഉദകതേലകേന കേസാ ഓസണ്ഠേതബ്ബാ. യോ ഓസണ്ഠെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
൨൪൭. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ആദാസേപി ഉദകപത്തേപി മുഖനിമിത്തം ഓലോകെന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ആദാസേ വാ ഉദകപത്തേ വാ മുഖനിമിത്തം ഓലോകേതബ്ബം. യോ ഓലോകെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ മുഖേ വണോ ഹോതി. സോ ഭിക്ഖൂ പുച്ഛി – ‘‘കീദിസോ മേ, ആവുസോ, വണോ’’തി? ഭിക്ഖൂ ഏവമാഹംസു – ‘‘ഏദിസോ തേ, ആവുസോ വണോ’’തി. സോ ന സദ്ദഹതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആബാധപ്പച്ചയാ ആദാസേ വാ ഉദകപത്തേ വാ മുഖനിമിത്തം ഓലോകേതു’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ മുഖം ആലിമ്പന്തി…പേ॰… മുഖം ഉമ്മദ്ദെന്തി, മുഖം ചുണ്ണെന്തി, മനോസിലികായ മുഖം ലഞ്ഛെന്തി, അങ്ഗരാഗം കരൊന്തി, മുഖരാഗം കരൊന്തി, അങ്ഗരാഗമുഖരാഗം കരൊന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മുഖം ആലിമ്പിതബ്ബം…പേ॰… ന മുഖം ഉമ്മദ്ദിതബ്ബം, ന മുഖം ചുണ്ണേതബ്ബം, ന മനോസിലികായ മുഖം ലഞ്ഛേതബ്ബം, ന അങ്ഗരാഗോ കാതബ്ബോ, ന മുഖരാഗോ കാതബ്ബോ , ന അങ്ഗരാഗമുഖരാഗോ കാതബ്ബോ. യോ കരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ ചക്ഖുരോഗാബാധോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആബാധപ്പച്ചയാ മുഖം ആലിമ്പിതു’’ന്തി.
൨൪൮. തേന ഖോ പന സമയേന രാജഗഹേ ഗിരഗ്ഗസമജ്ജോ സമജ്ജാ (അഭിധാനഗന്ഥേസു) ഹോതി. ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഗിരഗ്ഗസമജ്ജം ദസ്സനായ അഗമംസു. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ നച്ചമ്പി ഗീതമ്പി വാദിതമ്പി ദസ്സനായ ഗച്ഛിസ്സന്തി, സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോ’’തി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, നച്ചം വാ ഗീതം വാ വാദിതം വാ ദസ്സനായ ഗന്തബ്ബം. യോ ഗച്ഛെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
൨൪൯. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ആയതകേന ഗീതസ്സരേന ധമ്മം ഗായന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – ‘‘യഥേവ യഥാ ച (ക॰) മയം ഗായാമ, ഏവമേവിമേ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ആയതകേന ഗീതസ്സരേന ധമ്മം ഗായന്തീ’’തി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചെന്താനം. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ॰… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ആയതകേന ഗീതസ്സരേന ധമ്മം ഗായിസ്സന്തീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ…പേ॰… ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ॰… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘പഞ്ചിമേ, ഭിക്ഖവേ, ആദീനവാ ആയതകേന ഗീതസ്സരേന ധമ്മം ഗായന്തസ്സ. അത്തനാപി തസ്മിം സരേ സാരജ്ജതി, പരേപി തസ്മിം സരേ സാരജ്ജന്തി, ഗഹപതികാപി ഉജ്ഝായന്തി, സരകുത്തിമ്പി നികാമയമാനസ്സ സമാധിസ്സ ഭങ്ഗോ ഹോതി, പച്ഛിമാ ജനതാ ദിട്ഠാനുഗതിം ആപജ്ജതി – ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച ആദീനവാ ആയതകേന ഗീതസ്സരേന ധമ്മം ഗായന്തസ്സ. ന, ഭിക്ഖവേ, ആയതകേന ഗീതസ്സരേന ധമ്മോ ഗായിതബ്ബോ. യോ ഗായെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ സരഭഞ്ഞേ കുക്കുച്ചായന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സരഭഞ്ഞ’’ന്തി.
‘‘തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ബാഹിരലോമിം ബാഹിയലോമിം (ക॰) ഉണ്ണിം ധാരെന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി . ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ബാഹിയലോമി ഉണ്ണി ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
൨൫൦. തേന ഖോ പന സമയേന രഞ്ഞോ മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ ആരാമേ അമ്ബാ ഫലിനോ ഹൊന്തി. രഞ്ഞാ മാഗധേന സേനിയേന ബിമ്ബിസാരേന അനുഞ്ഞാതം ഹോതി – ‘‘യഥാസുഖം അയ്യാ അമ്ബം പരിഭുഞ്ജന്തൂ’’തി. ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ തരുണഞ്ഞേവ അമ്ബം പാതാപെത്വാ പരിഭുഞ്ജിംസു. രഞ്ഞോ ച മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ അമ്ബേന അത്ഥോ ഹോതി. അഥ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ മനുസ്സേ ആണാപേസി – ‘‘ഗച്ഛഥ, ഭണേ, ആരാമം ഗന്ത്വാ അമ്ബം ആഹരഥാ’’തി . ‘‘ഏവം ദേവാ’’തി ഖോ തേ മനുസ്സാ രഞ്ഞോ മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ പടിസ്സുത്വാ ആരാമം ഗന്ത്വാ ആരാമപാലം ഏതദവോചും – ‘‘ദേവസ്സ, ഭണേ, അമ്ബേന അത്ഥോ, അമ്ബം ദേഥാ’’തി. ‘‘നത്ഥായ്യാ അമ്ബം. തരുണഞ്ഞേവ അമ്ബം പാതാപെത്വാ ഭിക്ഖൂ പരിഭുഞ്ജിംസൂ’’തി. അഥ ഖോ തേ മനുസ്സാ രഞ്ഞോ മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘സുപരിഭുത്തം, ഭണേ, അയ്യേഹി അമ്ബം, അപി ച ഭഗവതാ മത്താ വണ്ണിതാ’’തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ന മത്തം ജാനിത്വാ രഞ്ഞോ അമ്ബം പരിഭുഞ്ജിസ്സന്തീ’’തി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചെന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അമ്ബം പരിഭുഞ്ജിതബ്ബം. യോ പരിഭുഞ്ജെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ പൂഗസ്സ സങ്ഘഭത്തം ഹോതി. സൂപേ അമ്ബപേസികായോ പക്ഖിത്താ ഹൊന്തി. ഭിക്ഖൂ കുക്കുച്ചായന്താ നപ്പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി. ‘‘പടിഗ്ഗണ്ഹഥ, ഭിക്ഖവേ, പരിഭുഞ്ജഥ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അമ്ബപേസിക’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ പൂഗസ്സ സങ്ഘഭത്തം ഹോതി. തേ ന പരിയാപുണിംസു അമ്ബപേസികം കാതും, ഭത്തഗ്ഗേ സകലേഹേവ അമ്ബേഹി ദെന്തി. ഭിക്ഖൂ കുക്കുച്ചായന്താ നപ്പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി. ‘‘പടിഗ്ഗണ്ഹഥ , ഭിക്ഖവേ, പരിഭുഞ്ജഥ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചഹി സമണകപ്പേഹി ഫലം പരിഭുഞ്ജിതും – അഗ്ഗിപരിചിതം , സത്ഥപരിചിതം, നഖപരിചിതം, അബീജം, നിബ്ബത്തബീജഞ്ഞേവ നിബ്ബട്ടബീജം (സീ॰ സ്യാ॰) പഞ്ചമം. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഇമേഹി പഞ്ചഹി സമണകപ്പേഹി ഫലം പരിഭുഞ്ജിതു’’ന്തി.
൨൫൧. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു അഹിനാ ദട്ഠോ കാലങ്കതോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന ഹി നൂന സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഇമാനി ചത്താരി അഹിരാജകുലാനി മെത്തേന ചിത്തേന ഫരി. സചേ ഹി സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഇമാനി ചത്താരി അഹിരാജകുലാനി മെത്തേന ചിത്തേന ഫരെയ്യ, ന ഹി സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അഹിനാ ദട്ഠോ കാലങ്കരെയ്യ. കതമാനി ചത്താരി അഹിരാജകുലാനി? വിരൂപക്ഖം അഹിരാജകുലം, ഏരാപഥം അഹിരാജകുലം, ഛബ്യാപുത്തം അഹിരാജകുലം, കണ്ഹാഗോതമം അഹിരാജകുലം . ന ഹി നൂന സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഇമാനി ചത്താരി അഹിരാജകുലാനി മെത്തേന ചിത്തേന ഫരി. സചേ ഹി സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഇമാനി ചത്താരി അഹിരാജകുലാനി മെത്തേന ചിത്തേന ഫരെയ്യ, ന ഹി സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അഹിനാ ദട്ഠോ കാലങ്കരെയ്യ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഇമാനി ചത്താരി അഹിരാജകുലാനി മെത്തേന ചിത്തേന ഫരിതും, അത്തഗുത്തിയാ അത്തരക്ഖായ അത്തപരിത്തം കാതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, കാതബ്ബം –
ജാ॰ ൧.൨.൧൦൫-൧൦൬; അ॰ നി॰ ൪.൬൭ ഇദം വത്ഥു ആഗതം ‘‘വിരൂപക്ഖേഹി മേ മെത്തം, മെത്തം ഏരാപഥേഹി മേ;
ഛബ്യാപുത്തേഹി മേ മെത്തം, മെത്തം കണ്ഹാഗോതമകേഹി ച.
‘‘അപാദകേഹി മേ മെത്തം, മെത്തം ദ്വിപാദകേഹി മേ;
ചതുപ്പദേഹി മേ മെത്തം, മെത്തം ബഹുപ്പദേഹി മേ.
‘‘മാ മം അപാദകോ ഹിംസി, മാ മം ഹിംസി ദ്വിപാദകോ;
മാ മം ചതുപ്പദോ ഹിംസി, മാ മം ഹിംസി ബഹുപ്പദോ.
‘‘സബ്ബേ സത്താ സബ്ബേ പാണാ, സബ്ബേ ഭൂതാ ച കേവലാ;
സബ്ബേ ഭദ്രാനി പസ്സന്തു, മാ കിഞ്ചി പാപമാഗമാ.
‘‘അപ്പമാണോ ബുദ്ധോ, അപ്പമാണോ ധമ്മോ,
അപ്പമാണോ സങ്ഘോ, പമാണവന്താനി സരീസപാനി സിരിംസപാനി (സീ॰ സ്യാ॰).
‘‘അഹി വിച്ഛികാ സതപദീ, ഉണ്ണനാഭി സരബൂ മൂസികാ;
കതാ മേ രക്ഖാ കതം മേ പരിത്തം, പടിക്കമന്തു ഭൂതാനി.
‘‘സോഹം നമോ ഭഗവതോ, നമോ സത്തന്നം സമ്മാസമ്ബുദ്ധാന’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു അനഭിരതിയാ പീളിതോ അത്തനോ അങ്ഗജാതം ഛിന്ദി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അഞ്ഞമ്ഹി സോ, ഭിക്ഖവേ, മോഘപുരിസോ ഛേതബ്ബമ്ഹി, അഞ്ഞം ഛിന്ദി. ന, ഭിക്ഖവേ, അത്തനോ അങ്ഗജാതം ഛേതബ്ബം. യോ ഛിന്ദെയ്യ, ആപത്തി ഥുല്ലച്ചയസ്സാ’’തി.
൨൫൨. തേന ഖോ പന സമയേന രാജഗഹകസ്സ സെട്ഠിസ്സ മഹഗ്ഘസ്സ ചന്ദനസ്സ ചന്ദനസാരസ്സ (സീ॰ സ്യാ॰) ചന്ദനഗണ്ഠി ഉപ്പന്നാ ഹോതി. അഥ ഖോ രാജഗഹകസ്സ സെട്ഠിസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘യംനൂനാഹം ഇമായ ചന്ദനഗണ്ഠിയാ പത്തം ലേഖാപെയ്യം. ലേഖഞ്ച മേ പരിഭോഗം ഭവിസ്സതി, പത്തഞ്ച ദാനം ദസ്സാമീ’’തി. അഥ ഖോ രാജഗഹകോ സെട്ഠി തായ ചന്ദനഗണ്ഠിയാ പത്തം ലേഖാപെത്വാ സിക്കായ ഉഡ്ഡിത്വാ വാഹിത്വാ (സീ॰) വേളഗ്ഗേ ആലഗ്ഗെത്വാ വേളുപരമ്പരായ ബന്ധിത്വാ വാഹിത്വാ (സ്യാ॰) ഏവമാഹ – ‘‘യോ സമണോ വാ ബ്രാഹ്മണോ വാ അരഹാ ചേവ ഇദ്ധിമാ ച ദിന്നംയേവ പത്തം ഓഹരതൂ’’തി. അഥ ഖോ പൂരണോ കസ്സപോ യേന രാജഗഹകോ സെട്ഠി തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ രാജഗഹകം സെട്ഠിം ഏതദവോച – ‘‘അഹഞ്ഹി, ഗഹപതി, അരഹാ ചേവ ഇദ്ധിമാ ച, ദേഹി മേ പത്ത’’ന്തി. ‘‘സചേ, ഭന്തേ, ആയസ്മാ അരഹാ ചേവ ഇദ്ധിമാ ച ദിന്നംയേവ പത്തം ഓഹരതൂ’’തി. അഥ ഖോ മക്ഖലി ഗോസാലോ… അജിതോ കേസകമ്ബലോ… പകുധോ കച്ചായനോ… സഞ്ചയോ ബേലട്ഠപുത്തോ സഞ്ജയോ ബെല്ലട്ഠിപുത്തോ (സീ॰) … നിഗണ്ഠോ നാടപുത്തോ നാഥപുത്തോ (സീ॰) യേന രാജഗഹകോ സെട്ഠി തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ രാജഗഹകം സെട്ഠിം ഏതദവോച – ‘‘അഹഞ്ഹി, ഗഹപതി, അരഹാ ചേവ ഇദ്ധിമാ ച, ദേഹി മേ പത്ത’’ന്തി. ‘‘സചേ, ഭന്തേ, ആയസ്മാ അരഹാ ചേവ ഇദ്ധിമാ ച, ദിന്നംയേവ പത്തം ഓഹരതൂ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ ച മഹാമൊഗ്ഗല്ലാനോ ആയസ്മാ ച പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജോ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസെത്വാ പത്തചീവരമാദായ രാജഗഹം പിണ്ഡായ പവിസിംസു. അഥ ഖോ ആയസ്മാ പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജോ ആയസ്മന്തം മഹാമൊഗ്ഗല്ലാനം ഏതദവോച – ‘‘ആയസ്മാ ഖോ മഹാമൊഗ്ഗല്ലാനോ അരഹാ ചേവ ഇദ്ധിമാ ച. ഗച്ഛാവുസോ, മൊഗ്ഗല്ലാന, ഏതം പത്തം ഓഹര. തുയ്ഹേസോ പത്തോ’’തി. ‘‘ആയസ്മാ ഖോ ഭാരദ്വാജോ അരഹാ ചേവ ഇദ്ധിമാ ച. ഗച്ഛാവുസോ, ഭാരദ്വാജ, ഏതം പത്തം ഓഹര. തുയ്ഹേസോ പത്തോ’’തി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജോ വേഹാസം അബ്ഭുഗ്ഗന്ത്വാ തം പത്തം ഗഹെത്വാ തിക്ഖത്തും രാജഗഹം അനുപരിയായി.
തേന ഖോ പന സമയേന രാജഗഹകോ സെട്ഠി സപുത്തദാരോ സകേ നിവേസനേ ഠിതോ ഹോതി പഞ്ജലികോ നമസ്സമാനോ – ഇധേവ, ഭന്തേ, അയ്യോ ഭാരദ്വാജോ അമ്ഹാകം നിവേസനേ പതിട്ഠാതൂതി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജോ രാജഗഹകസ്സ സെട്ഠിസ്സ നിവേസനേ പതിട്ഠാസി. അഥ ഖോ രാജഗഹകോ സെട്ഠി ആയസ്മതോ പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജസ്സ ഹത്ഥതോ പത്തം ഗഹെത്വാ മഹഗ്ഘസ്സ ഖാദനീയസ്സ പൂരെത്വാ ആയസ്മതോ പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജസ്സ അദാസി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജോ തം പത്തം ഗഹെത്വാ ആരാമം അഗമാസി. അസ്സോസും ഖോ മനുസ്സാ – അയ്യേന കിര പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജേന രാജഗഹകസ്സ സെട്ഠിസ്സ പത്തോ ഓഹാരിതോതി. തേ ച മനുസ്സാ ഉച്ചാസദ്ദാ മഹാസദ്ദാ ആയസ്മന്തം പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജം പിട്ഠിതോ പിട്ഠിതോ അനുബന്ധിംസു.
അസ്സേസി ഖോ ഭഗവാ ഉച്ചാസദ്ദം മഹാസദ്ദം; സുത്വാന ആയസ്മന്തം ആനന്ദം ആമന്തേസി – ‘‘കിം നു ഖോ സോ, ആനന്ദ, ഉച്ചാസദ്ദോ മഹാസദ്ദോ’’തി? ‘‘ആയസ്മതാ, ഭന്തേ, പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജേന രാജഗഹകസ്സ സെട്ഠിസ്സ പത്തോ ഓഹാരിതോ. അസ്സോസും ഖോ, ഭന്തേ, മനുസ്സാ – അയ്യേന കിര പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജേന രാജഗഹകസ്സ സെട്ഠിസ്സ പത്തോ ഓഹാരിതോതി. തേ ച, ഭന്തേ, മനുസ്സാ ഉച്ചാസദ്ദാ മഹാസദ്ദാ ആയസ്മന്തം പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജം പിട്ഠിതോ പിട്ഠിതോ അനുബന്ധാ. സോ ഏസോ, ഭന്തേ, ഭഗവാ ഉച്ചാസദ്ദോ മഹാസദ്ദോ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപെത്വാ ആയസ്മന്തം പിണ്ഡോലഭാരദ്വാജം പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര തയാ, ഭാരദ്വാജ, രാജഗഹകസ്സ സെട്ഠിസ്സ പത്തോ ഓഹാരിതോ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം, ഭാരദ്വാജ, അനനുലോമികം അപ്പതിരൂപം അസ്സാമണകം അകപ്പിയം അകരണീയം. കഥഞ്ഹി നാമ ത്വം, ഭാരദ്വാജ, ഛവസ്സ ദാരുപത്തസ്സ കാരണാ ഗിഹീനം ഉത്തരിമനുസ്സധമ്മം ഇദ്ധിപാടിഹാരിയം ദസ്സെസ്സസി! സെയ്യഥാപി, ഭാരദ്വാജ, മാതുഗാമോ ഛവസ്സ മാസകരൂപസ്സ കാരണാ കോപിനം ദസ്സേതി, ഏവമേവ ഖോ തയാ, ഭാരദ്വാജ, ഛവസ്സ ദാരുപത്തസ്സ കാരണാ ഗിഹീനം ഉത്തരിമനുസ്സധമ്മം ഇദ്ധിപാടിഹാരിയം ദസ്സിതം. നേതം, ഭാരദ്വാജ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ॰… വിഗരഹിത്വാ…പേ॰… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഗിഹീനം ഉത്തരിമനുസ്സധമ്മം ഇദ്ധിപാടിഹാരിയം ദസ്സേതബ്ബം. യോ ദസ്സെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. ഭിന്ദഥേതം, ഭിക്ഖവേ, ദാരുപത്തം സകലികം സകലികം കത്വാ , ഭിക്ഖൂനം അഞ്ജനുപപിസനം ദേഥ. ന ച, ഭിക്ഖവേ, ദാരുപത്തോ ധാരേതബ്ബോ. യോ ധാരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചാവചേ പത്തേ ധാരെന്തി സോവണ്ണമയം രൂപിയമയം. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, സോവണ്ണമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ…പേ॰… ന രൂപിയമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ… ന മണിമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ… ന വേളുരിയമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ… ന ഫലികമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ… ന കംസമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ… ന കാചമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ… ന തിപുമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ… ന സീസമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ… ന തമ്ബലോഹമയോ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ. യോ ധാരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദ്വേ പത്തേ – അയോപത്തം, മത്തികാപത്ത’’ന്തി.
൨൫൩. തേന ഖോ പന സമയേന പത്തമൂലം ഘംസിയതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പത്തമണ്ഡല’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചാവചാനി പത്തമണ്ഡലാനി ധാരെന്തി സോവണ്ണമയം രൂപിയമയം. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചാവചാനി പത്തമണ്ഡലാനി ധാരേതബ്ബാനി. യോ ധാരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദ്വേ പത്തമണ്ഡലാനി – തിപുമയം, സീസമയ’’ന്തി. ബഹലാനി മണ്ഡലാനി ന അച്ഛുപിയന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ലിഖിതു’’ന്തി. വലീ ചലീ (ക॰) ഹൊന്തി . ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മകരദന്തകം ഛിന്ദിതു’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ചിത്രാനി പത്തമണ്ഡലാനി ധാരെന്തി രൂപകാകിണ്ണാനി ഭിത്തികമ്മകതാനി. താനി രഥികായപി ദസ്സെന്താ ആഹിണ്ഡന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ചിത്രാനി പത്തമണ്ഡലാനി ധാരേതബ്ബാനി രൂപകാകിണ്ണാനി ഭിത്തികമ്മകതാനി. യോ ധാരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പകതിമണ്ഡല’’ന്തി.
൨൫൪. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ സോദകം പത്തം പടിസാമെന്തി. പത്തോ ദുസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, സോദകോ പത്തോ പടിസാമേതബ്ബോ. യോ പടിസാമെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓതാപെത്വാ പത്തം പടിസാമേതു’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ സോദകം സഉദകം (ക॰) പത്തം ഓതാപെന്തി. പത്തോ ദുഗ്ഗന്ധോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, സോദകോ പത്തോ ഓതാപേതബ്ബോ. യോ ഓതാപെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വോദകം കത്വാ ഓതാപെത്വാ പത്തം പടിസാമേതു’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഉണ്ഹേ പത്തം നിദഹന്തി. പത്തസ്സ വണ്ണോ ദുസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉണ്ഹേ പത്തോ നിദഹിതബ്ബോ. യോ നിദഹെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മുഹുത്തം ഉണ്ഹേ ഓതാപെത്വാ പത്തം പടിസാമേതു’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന സമ്ബഹുലാ പത്താ അജ്ഝോകാസേ അനാധാരാ നിക്ഖിത്താ ഹൊന്തി. വാതമണ്ഡലികായ ആവട്ടെത്വാ പത്താ ഭിജ്ജിംസു . ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പത്താധാരക’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ മിഡ്ഢന്തേ പത്തം നിക്ഖിപന്തി. പരിപതിത്വാ പരിവട്ടിത്വാ (സ്യാ॰) പത്തോ ഭിജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മിഡ്ഢന്തേ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. യോ നിക്ഖിപെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ പരിഭണ്ഡന്തേ പത്തം നിക്ഖിപന്തി. പരിപതിത്വാ പത്തോ ഭിജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പരിഭണ്ഡന്തേ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. യോ നിക്ഖിപെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഛമായ പത്തം നിക്കുജ്ജന്തി. ഒട്ഠോ ഘംസിയതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിണസന്ഥാരക’’ന്തി. തിണസന്ഥാരകോ ഉപചികാഹി ഖജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചോളക’’ന്തി. ചോളകം ഉപചികാഹി ഖജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പത്തമാളക’’ന്തി. പത്തമാളകോ പരിപതിത്വാ പത്തോ ഭിജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പത്തകുണ്ഡോലിക’’ന്തി. പത്തകുണ്ഡോലികായ പത്തോ ഘംസിയതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പത്തഥവിക’’ന്തി . അംസബദ്ധകോ ന ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അംസബദ്ധകം ബന്ധനസുത്തക’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഭിത്തിഖിലേപി നാഗദന്തകേപി പത്തം ലഗ്ഗെന്തി. പരിപതിത്വാ പത്തോ ഭിജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പത്തോ ലഗ്ഗേതബ്ബോ. യോ ലഗ്ഗെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ മഞ്ചേ പത്തം നിക്ഖിപന്തി, സതിസമ്മോസാ നിസീദന്താ ഒത്ഥരിത്വാ പത്തം ഭിന്ദെന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മഞ്ചേ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. യോ നിക്ഖിപെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ പീഠേ പത്തം നിക്ഖിപന്തി, സതിസമ്മോസാ നിസീദന്താ ഒത്ഥരിത്വാ പത്തം ഭിന്ദെന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പീഠേ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. യോ നിക്ഖിപെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അങ്കേ പത്തം നിക്ഖിപന്തി, സതിസമ്മോസാ ഉട്ഠഹന്തി. പരിപതിത്വാ പത്തോ ഭിജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അങ്കേ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. യോ നിക്ഖിപെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഛത്തേ പത്തം നിക്ഖിപന്തി. വാതമണ്ഡലികായ ഛത്തം ഉക്ഖിപിയതി പരിപതിത്വാ പത്തോ ഭിജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഛത്തേ പത്തോ നിക്ഖിപിതബ്ബോ. യോ നിക്ഖിപെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
൨൫൫. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ പത്തഹത്ഥാ കവാടം പണാമെന്തി. കവാടോ ആവട്ടിത്വാ പത്തോ ഭിജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പത്തഹത്ഥേന കവാടം പണാമേതബ്ബം കവാടോ പണാമേതബ്ബോ (ക॰). യോ പണാമെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ തുമ്ബകടാഹേ പിണ്ഡായ ചരന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി തിത്ഥിയാതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, തുമ്ബകടാഹേ പിണ്ഡായ ചരിതബ്ബം. യോ ചരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഘടികടാഹേ ഘടികടാഹേന (സ്യാ॰) പിണ്ഡായ ചരന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി തിത്ഥിയാതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഘടികടാഹേ പിണ്ഡായ ചരിതബ്ബം. യോ ചരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു സബ്ബപംസുകൂലികോ ഹോതി. സോ ഛവസീസസ്സ പത്തം ധാരേതി. അഞ്ഞതരാ ഇത്ഥീ പസ്സിത്വാ ഭീതാ വിസ്സരമകാസി – ‘‘അഭും മേ പിസാചോ വതായ’’ന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ഛവസീസസ്സ പത്തം ധാരെസ്സന്തി, സെയ്യഥാപി പിസാചില്ലികാ’’തി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഛവസീസസ്സ പത്തോ ധാരേതബ്ബോ. യോ ധാരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. ന ച, ഭിക്ഖവേ, സബ്ബപംസുകൂലികേന ഭവിതബ്ബം. യോ ഭവെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ചലകാനിപി അട്ഠികാനിപി ഉച്ഛിട്ഠോദകമ്പി പത്തേന നീഹരന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – ‘‘യസ്മിം യേവിമേ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ഭുഞ്ജന്തി സോവ നേസം പടിഗ്ഗഹോ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന ഭിക്ഖവേ, ചലകാനി വാ അട്ഠികാനി വാ ഉച്ഛിട്ഠോദകം വാ പത്തേന നീഹരിതബ്ബം. യോ നീഹരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പടിഗ്ഗഹ’’ന്തി.
൨൫൬. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഹത്ഥേന വിപ്ഫാളെത്വാ ചീവരം സിബ്ബെന്തി. ചീവരം വിലോമികം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സത്ഥകം നമതക’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ ദണ്ഡസത്ഥകം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദണ്ഡസത്ഥക’’ന്തി .
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചാവചേ സത്ഥകദണ്ഡേ ധാരെന്തി സോവണ്ണമയം രൂപിയമയം. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചാവചാ സത്ഥകദണ്ഡാ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠിമയം ദന്തമയം വിസാണമയം നളമയം വേളുമയം കട്ഠമയം ജതുമയം ഫലമയം ലോഹമയം സങ്ഖനാഭിമയ’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ കുക്കുടപത്തേനപി വേളുപേസികായപി ചീവരം സിബ്ബെന്തി. ചീവരം ദുസ്സിബ്ബിതം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സൂചി’’ന്തി. സൂചിയോ കണ്ണകിതായോ ഹൊന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ , സൂചിനാളിക’’ന്തി. സൂചിനാളികായപി കണ്ണകിതായോ ഹൊന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കിണ്ണേന പൂരേതു’’ന്തി. കിണ്ണേപി കണ്ണകിതായോ ഹൊന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സത്തുയാ പൂരേതു’’ന്തി. സത്തുയാപി കണ്ണകിതായോ ഹൊന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സരിതക’’ന്തി. സരിതകേപി കണ്ണകിതായോ ഹൊന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മധുസിത്ഥകേന സാരേതു’’ന്തി. സരിതകം പരിഭിജ്ജതി. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സരിതകസിപാടിക’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ തത്ഥ തത്ഥ ഖിലം നിക്ഖണിത്വാ സമ്ബന്ധിത്വാ ചീവരം സിബ്ബെന്തി. ചീവരം വികണ്ണം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കഥിനം കഥിനരജ്ജും കഠിനം കഠിനരജ്ജും (സീ॰ സ്യാ॰) തത്ഥ തത്ഥ ഓബന്ധിത്വാ ചീവരം സിബ്ബേതു’’ന്തി. വിസമേ കഥിനം പത്ഥരന്തി. കഥിനം പരിഭിജ്ജതി…പേ॰… ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, വിസമേ കഥിനം പത്ഥരിതബ്ബം. യോ പത്ഥരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
ഛമായ കഥിനം പത്ഥരന്തി. കഥിനം പംസുകിതം ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിണസന്ഥാരക’’ന്തി. കഥിനസ്സ അന്തോ ജീരതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അനുവാതം പരിഭണ്ഡം ആരോപേതു’’ന്തി. കഥിനം നപ്പഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദണ്ഡകഥിനം ബിദലകം സലാകം വിനന്ധനരജ്ജും വിനന്ധനസുത്തം വിനന്ധിത്വാ ചീവരം സിബ്ബേതു’’ന്തി. സുത്തന്തരികായോ വിസമാ ഹൊന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി , ഭിക്ഖവേ, കളിമ്ഭക’’ന്തി. സുത്താ വങ്കാ ഹൊന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മോഘസുത്തക’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അധോതേഹി പാദേഹി കഥിനം അക്കമന്തി. കഥിനം ദുസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അധോതേഹി പാദേഹി കഥിനം അക്കമിതബ്ബം. യോ അക്കമെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അല്ലേഹി പാദേഹി കഥിനം അക്കമന്തി. കഥിനം ദുസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന , ഭിക്ഖവേ, അല്ലേഹി പാദേഹി കഥിനം അക്കമിതബ്ബം. യോ അക്കമെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ സഉപാഹനാ കഥിനം അക്കമന്തി. കഥിനം ദുസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, സഉപാഹനേന കഥിനം അക്കമിതബ്ബം. യോ അക്കമെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ചീവരം സിബ്ബന്താ അങ്ഗുലിയാ പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി. അങ്ഗുലിയോ ദുക്ഖാ ഹൊന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പടിഗ്ഗഹ’’ന്തി.
൨൫൭. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചാവചേ പടിഗ്ഗഹേ ധാരെന്തി സോവണ്ണമയം രൂപിയമയം. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചാവചാ പടിഗ്ഗഹാ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠിമയം…പേ॰… സങ്ഖനാഭിമയ’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന സൂചിയോപി സത്ഥകാപി പടിഗ്ഗഹാപി നസ്സന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആവേസനവിത്ഥക’’ന്തി. ആവേസനവിത്ഥകേ സമാകുലാ ഹൊന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പടിഗ്ഗഹഥവിക’’ന്തി. അംസബദ്ധകോ ന ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അംസബദ്ധകം ബന്ധനസുത്തക’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അബ്ഭോകാസേ ചീവരം സിബ്ബന്താ സീതേനപി ഉണ്ഹേനപി കിലമന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കഥിനസാലം കഥിനമണ്ഡപ’’ന്തി. കഥിനസാലാ നീചവത്ഥുകാ ഹോതി, ഉദകേന ഒത്ഥരിയ്യതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ ഉച്ചവത്ഥുകം കാതു’’ന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തയോ സോപാനേ – ഇട്ഠകാസോപാനം, സിലാസോപാനം, ദാരുസോപാന’’ന്തി. ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി. കഥിനസാലായ തിണചുണ്ണം പരിപതതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫെത്വാ ഓഗുമ്ബെത്വാ (സീ॰ സ്യാ॰) ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതും – സേതവണ്ണം കാളവണ്ണം ഗേരുകപരികമ്മം മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം മകരദന്തകം പഞ്ചപടികം ചീവരവംസം ചീവരരജ്ജുക’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ചീവരം സിബ്ബെത്വാ തത്ഥേവ കഥിനം ഉജ്ഝിത്വാ പക്കമന്തി, ഉന്ദൂരേഹിപി ഉപചികാഹിപി ഖജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കഥിനം സങ്ഘരിതു’’ന്തി. കഥിനം പരിഭിജ്ജതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗോഘംസികായ കഥിനം സങ്ഘരിതു’’ന്തി. കഥിനം വിനിവേഠിയതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ബന്ധനരജ്ജു’’ന്തി .
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ കുട്ടേപി ഥമ്ഭേപി കഥിനം ഉസ്സാപെത്വാ പക്കമന്തി. പരിപതിത്വാ കഥിനം ഭിജ്ജതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭിത്തിഖിലേ വാ നാഗദന്തേ വാ ലഗ്ഗേതു’’ന്തി.
൨൫൮. അഥ ഖോ ഭഗവാ രാജഗഹേ യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന വേസാലീ തേന ചാരികം പക്കാമി. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ സൂചികമ്പി സത്ഥകമ്പി ഭേസജ്ജമ്പി പത്തേന ആദായ ഗച്ഛന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഭേസജ്ജത്ഥവിക’’ന്തി. അംസബദ്ധകോ ന ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അംസബദ്ധകം ബന്ധനസുത്തക’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഉപാഹനായോ കായബന്ധനേന ബന്ധിത്വാ ഗാമം പിണ്ഡായ പാവിസി. അഞ്ഞതരോ ഉപാസകോ തം ഭിക്ഖും അഭിവാദെന്തോ ഉപാഹനായോ സീസേന ഘട്ടേതി. സോ ഭിക്ഖു മങ്കു അഹോസി. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു ആരാമം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉപാഹനത്ഥവിക’’ന്തി. അംസബദ്ധകോ ന ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അംസബദ്ധകം ബന്ധനസുത്തക’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അന്തരാമഗ്ഗേ ഉദകം അകപ്പിയം ഹോതി. പരിസ്സാവനം ന ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി , ഭിക്ഖവേ, പരിസ്സാവന’’ന്തി. ചോളകം നപ്പഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കടച്ഛുപരിസ്സാവന’’ന്തി. ചോളകം നപ്പഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മകരണ’’ന്തി ധമ്മകരണം (സീ॰ സ്യാ॰), ധമകരണം (ക॰).
൨൫൯. തേന ഖോ പന സമയേന ദ്വേ ഭിക്ഖൂ കോസലേസു ജനപദേ അദ്ധാനമഗ്ഗപ്പടിപന്നാ ഹൊന്തി. ഏകോ ഭിക്ഖു അനാചാരം ആചരതി. ദുതിയോ ഭിക്ഖു തം ഭിക്ഖും ഏതദവോച – ‘‘മാ, ആവുസോ, ഏവരൂപം അകാസി. നേതം കപ്പതീ’’തി. സോ തസ്മിം ഉപനന്ധി. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു പിപാസായ പീളിതോ ഉപനദ്ധം ഭിക്ഖും ഏതദവോച – ‘‘ദേഹി മേ, ആവുസോ, പരിസ്സാവനം, പാനീയം പിവിസ്സാമീ’’തി. ഉപനദ്ധോ ഭിക്ഖു ന അദാസി. സോ ഭിക്ഖു പിപാസായ പീളിതോ കാലമകാസി. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു ആരാമം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ‘‘കിം പന ത്വം, ആവുസോ, പരിസ്സാവനം യാചിയമാനോ ന അദാസീ’’തി? ‘‘ഏവമാവുസോ’’തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ॰… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭിക്ഖു പരിസ്സാവനം യാചിയമാനോ ന ദസ്സതീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപെത്വാ തം ഭിക്ഖും പടിപുച്ഛി – ‘‘സച്ചം കിര ത്വം, ഭിക്ഖു, പരിസ്സാവനം യാചിയമാനോ ന അദാസീ’’തി? ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ – ‘‘അനനുച്ഛവികം, മോഘപുരിസ, അനനുലോമികം അപ്പതിരൂപം അസ്സാമണകം അകപ്പിയം അകരണീയം. കഥഞ്ഹി നാമ ത്വം, മോഘപുരിസ, പരിസ്സാവനം യാചിയമാനോ ന ദസ്സസി. നേതം, മോഘപുരിസ , അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ॰… വിഗരഹിത്വാ…പേ॰… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന ഭിക്ഖവേ, അദ്ധാനമഗ്ഗപ്പടിപന്നേന ഭിക്ഖുനാ പരിസ്സാവനം യാചിയമാനേന ന ദാതബ്ബം. യോ ന ദദെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. ന ച, ഭിക്ഖവേ, അപരിസ്സാവനകേന അദ്ധാനോ പടിപജ്ജിതബ്ബോ. യോ പടിപജ്ജെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. സചേ ന ഹോതി പരിസ്സാവനം വാ ധമ്മകരണോ വാ, സങ്ഘാടികണ്ണോപി അധിട്ഠാതബ്ബോ – ഇമിനാ പരിസ്സാവെത്വാ പിവിസ്സാമീ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന വേസാലീ തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ വേസാലിയം വിഹരതി മഹാവനേ കൂടാഗാരസാലായം . തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ നവകമ്മം കരൊന്തി. പരിസ്സാവനം ന സമ്മതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദണ്ഡപരിസ്സാവന’’ന്തി. ദണ്ഡപരിസ്സാവനം ന സമ്മതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഒത്ഥരക’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ മകസേഹി ഉബ്ബാള്ഹാ ഹൊന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മകസകുടിക’’ന്തി.
൨൬൦. തേന ഖോ പന സമയേന വേസാലിയം പണീതാനം ഭത്താനം ഭത്തപടിപാടി അട്ഠിതാ ഹോതി. ഭിക്ഖൂ പണീതാനി ഭോജനാനി ഭുഞ്ജിത്വാ അഭിസന്നകായാ ഹൊന്തി ബഹ്വാബാധാ ബവ്ഹാബാധാ (സീ॰). അഥ ഖോ ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ വേസാലിം അഗമാസി കേനചിദേവ കരണീയേന. അദ്ദസാ ഖോ ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ ഭിക്ഖൂ അഭിസന്നകായേ ബഹ്വാബാധേ. ദിസ്വാന യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഏതരഹി, ഭന്തേ, ഭിക്ഖൂ അഭിസന്നകായാ ബഹ്വാബാധാ. സാധു, ഭന്തേ, ഭഗവാ ഭിക്ഖൂനം ചങ്കമഞ്ച ജന്താഘരഞ്ച അനുജാനാതു. ഏവം ഭിക്ഖൂ അപ്പാബാധാ ഭവിസ്സന്തീ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ജീവകം കോമാരഭച്ചം ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേസി സമാദപേസി സമുത്തേജേസി സമ്പഹംസേസി. അഥ ഖോ ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ ഭഗവതാ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സിതോ സമാദപിതോ സമുത്തേജിതോ സമ്പഹംസിതോ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദെത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചങ്കമഞ്ച ജന്താഘരഞ്ചാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ വിസമേ ചങ്കമേ ചങ്കമന്തി. പാദാ ദുക്ഖാ ഹൊന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സമം കാതു’’ന്തി. ചങ്കമോ നീചവത്ഥുകോ ഹോതി. ഉദകേന ഒത്ഥരിയ്യതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചവത്ഥുകം കാതു’’ന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തയോ സോപാനേ – ഇട്ഠകാസോപാനം, സിലാസോപാനം, ദാരുസോപാന’’ന്തി. ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ചങ്കമേ ചങ്കമന്താ പരിപതന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചങ്കമനവേദിക’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അജ്ഝോകാസേ ചങ്കമന്താ സീതേനപി ഉണ്ഹേനപി കിലമന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചങ്കമനസാല’’ന്തി. ചങ്കമനസാലായം തിണചുണ്ണം പരിപതതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫെത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതും – സേതവണ്ണം കാളവണ്ണം ഗേരുകപരികമ്മം മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം മകരദന്തകം പഞ്ചപടികം ചീവരവംസം ചീവരരജ്ജു’’ന്തി. ജന്താഘരം നീചവത്ഥുകം ഹോതി, ഉദകേന ഒത്ഥരിയ്യതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചവത്ഥുകം കാതു’’ന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തയോ സോപാനേ – ഇട്ഠകാസോപാനം, സിലാസോപാനം, ദാരുസോപാന’’ന്തി. ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി . ജന്താഘരസ്സ കവാടം ന ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കവാടം പിട്ഠസങ്ഘാടം പീഠസംഘാടം (ക॰) ഉദുക്ഖലികം ഉത്തരപാസകം അഗ്ഗളവട്ടികം കപിസീസകം സൂചികം ഘടികം താളച്ഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനരജ്ജു’’ന്തി . ജന്താഘരസ്സ കുട്ടപാദോ ജീരതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മണ്ഡലികം കാതു’’ന്തി. ജന്താഘരസ്സ ധൂമനെത്തം ന ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ധൂമനെത്ത’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഖുദ്ദകേ ജന്താഘരേ മജ്ഝേ അഗ്ഗിട്ഠാനം കരൊന്തി. ഉപചാരോ ന ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഖുദ്ദകേ ജന്താഘരേ ഏകമന്തം അഗ്ഗിട്ഠാനം കാതും, മഹല്ലകേ മജ്ഝേ’’തി. ജന്താഘരേ അഗ്ഗി മുഖം ഡഹതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മുഖമത്തിക’’ന്തി. ഹത്ഥേ മത്തികം തേമെന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മത്തികാദോണിക’’ന്തി. മത്തികാ ദുഗ്ഗന്ധാ ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വാസേതു’’ന്തി. ജന്താഘരേ അഗ്ഗി കായം ഡഹതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകം അതിഹരിതു’’ന്തി. പാതിയാപി പത്തേനപി ഉദകം അതിഹരന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകട്ഠാനം, ഉദകസരാവക’’ന്തി. ജന്താഘരം തിണച്ഛദനം ന സേദേതി തിണച്ഛാദനേന ഛാദേതി (ക॰) …പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫെത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതു’’ന്തി. ജന്താഘരം ചിക്ഖല്ലം ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സന്ഥരിതും തയോ സന്ഥരേ – ഇട്ഠകാസന്ഥരം, സിലാസന്ഥരം , ദാരുസന്ഥര’’ന്തി. ചിക്ഖല്ലംയേവ ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ധോവിതു’’ന്തി. ഉദകം സന്തിട്ഠതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകനിദ്ധമന’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ജന്താഘരേ ഛമായ നിസീദന്തി, ഗത്താനി കണ്ഡൂവന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ജന്താഘരപീഠ’’ന്തി. തേന ഖോ പന സമയേന ജന്താഘരം അപരിക്ഖിത്തം ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പരിക്ഖിപിതും തയോ പാകാരേ – ഇട്ഠകാപാകാരം, സിലാപാകാരം, ദാരുപാകാര’’ന്തി. കൊട്ഠകോ ന ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കൊട്ഠക’’ന്തി. കൊട്ഠകോ നീചവത്ഥുകോ ഹോതി, ഉദകേന ഒത്ഥരിയ്യതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചവത്ഥുകം കാതു’’ന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തയോ സോപാനേ – ഇട്ഠകാസോപാനം, സിലാസോപാനം, ദാരുസോപാന’’ന്തി. ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി. കൊട്ഠകസ്സ കവാടം ന ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കവാടം പിട്ഠസങ്ഘാടം ഉദുക്ഖലികം ഉത്തരപാസകം അഗ്ഗളവട്ടിം കപിസീസകം സൂചികം ഘടികം താളച്ഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനരജ്ജു’’ന്തി. കൊട്ഠകേ തിണചുണ്ണം പരിപതതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫെത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതും – സേതവണ്ണം കാളവണ്ണം ഗേരുകപരികമ്മം മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം മകരദന്തകം പഞ്ചപടികന്തി. പരിവേണം ചിക്ഖല്ലം ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മരുമ്ബം ഉപകിരിതു’’ന്തി. ന പരിയാപുണന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പദരസിലം നിക്ഖിപിതു’’ന്തി. ഉദകം സന്തിട്ഠതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകനിദ്ധമന’’ന്തി.
൨൬൧. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ നഗ്ഗാ നഗ്ഗം അഭിവാദെന്തി…പേ॰… നഗ്ഗാ നഗ്ഗം അഭിവാദാപെന്തി, നഗ്ഗാ നഗ്ഗസ്സ പരികമ്മം കരൊന്തി, നഗ്ഗാ നഗ്ഗസ്സ പരികമ്മം കാരാപെന്തി, നഗ്ഗാ നഗ്ഗസ്സ ദെന്തി, നഗ്ഗാ പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി, നഗ്ഗാ ഖാദന്തി, നഗ്ഗാ ഭുഞ്ജന്തി, നഗ്ഗാ സായന്തി, നഗ്ഗാ പിവന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, നഗ്ഗേന ഇദം പദം കത്ഥചി നത്ഥി നഗ്ഗോ അഭിവാദേതബ്ബോ…പേ॰… ന നഗ്ഗേന അഭിവാദേതബ്ബം… ന നഗ്ഗേന ഇദം പദം കത്ഥചി നത്ഥി നഗ്ഗോ അഭിവാദാപേതബ്ബോ… ന നഗ്ഗേന അഭിവാദാപേതബ്ബം… ന നഗ്ഗേന നഗ്ഗസ്സ പരികമ്മം കാതബ്ബം… ന നഗ്ഗേന നഗ്ഗസ്സ പരികമ്മം കാരാപേതബ്ബം… ന നഗ്ഗേന നഗ്ഗസ്സ ദാതബ്ബം… ന നഗ്ഗേന പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം… ന നഗ്ഗേന ഖാദിതബ്ബം… ന നഗ്ഗേന ഭുഞ്ജിതബ്ബം… ന നഗ്ഗേന സായിതബ്ബം… ന നഗ്ഗേന പാതബ്ബം. യോ പിവെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ജന്താഘരേ ഛമായ ചീവരം നിക്ഖിപന്തി. ചീവരം പംസുകിതം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചീവരവംസം ചീവരരജ്ജു’’ന്തി. ദേവേ വസ്സന്തേ ചീവരം ഓവസ്സതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ , ജന്താഘരസാല’’ന്തി. ജന്താഘരസാലാ നീചവത്ഥുകാ ഹോതി, ഉദകേന ഒത്ഥരിയ്യതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചവത്ഥുകം കാതു’’ന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും…പേ॰… ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ॰… ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി. ജന്താഘരസാലായ തിണചുണ്ണം പരിപതതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫെത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതും…പേ॰… ചീവരവംസം ചീവരരജ്ജു’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ജന്താഘരേപി ഉദകേപി പരികമ്മം കാതും കുക്കുച്ചായന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിസ്സോ പടിച്ഛാദിയോ – ജന്താഘരപടിച്ഛാദിം, ഉദകപടിച്ഛാദിം, വത്ഥപടിച്ഛാദി’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ജന്താഘരേ ഉദകം ന ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി , ഭിക്ഖവേ, ഉദപാന’’ന്തി. ഉദപാനസ്സ കൂലം ലുജ്ജതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. ഉദപാനോ നീചവത്ഥുകോ ഹോതി, ഉദകേന ഒത്ഥരിയ്യതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചവത്ഥുകം കാതു’’ന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ॰… ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ॰… ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി.
൨൬൨. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ വല്ലികായപി കായബന്ധനേനപി ഉദകം വാഹെന്തി വാഹന്തി (ക॰). ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകവാഹനരജ്ജു’’ന്തി. ഹത്ഥാ ദുക്ഖാ ഹൊന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തുലം കരകടകം ചക്കവട്ടക’’ന്തി. ഭാജനാ ബഹൂ ഭിജ്ജന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തയോ വാരകേ – ലോഹവാരകം, ദാരുവാരകം, ചമ്മക്ഖണ്ഡ’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അജ്ഝോകാസേ ഉദകം വാഹെന്താ സീതേനപി ഉണ്ഹേനപി കിലമന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദപാനസാല’’ന്തി. ഉദപാനസാലായ തിണചുണ്ണം പരിപതതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫെത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതും – സേതവണ്ണം കാളവണ്ണം ഗേരുകപരികമ്മം മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം മകരദന്തകം പഞ്ചപടികം ചീവരവംസം ചീവരരജ്ജു’’ന്തി. ഉദപാനോ അപാരുതോ ഹോതി, തിണചുണ്ണേഹിപി പംസുകേഹിപി ഓകിരിയ്യതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അപിധാന’’ന്തി. ഉദകഭാജനം ന സംവിജ്ജതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകദോണിം ഉദകകടാഹ’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ആരാമേ തഹം തഹം നഹായന്തി. ആരാമോ ചിക്ഖല്ലോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചന്ദനിക’’ന്തി. ചന്ദനികാ പാകടാ ഹോതി. ഭിക്ഖൂ ഹിരിയന്തി നഹായിതും…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പരിക്ഖിപിതും തയോ പാകാരേ – ഇട്ഠകാപാകാരം, സിലാപാകാരം, ദാരുപാകാര’’ന്തി. ചന്ദനികാ ചിക്ഖല്ലാ ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സന്ഥരിതും തയോ സന്ഥരേ – ഇട്ഠകാസന്ഥരം, സിലാസന്ഥരം, ദാരുസന്ഥര’’ന്തി. ഉദകം സന്തിട്ഠതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകനിദ്ധമന’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂനം ഗത്താനി സീതിഗതാനി ഹൊന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകപുഞ്ഛനിം ചോളകേനപി പച്ചുദ്ധരിതു’’ന്തി.
൨൬൩. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഉപാസകോ സങ്ഘസ്സ അത്ഥായ പൊക്ഖരണിം കാരേതുകാമോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പൊക്ഖരണി’’ന്തി. പൊക്ഖരണിയാ കൂലം ലുജ്ജതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തയോ സോപാനേ – ഇട്ഠകാസോപാനം, സിലാസോപാനം, ദാരുസോപാന’’ന്തി. ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി. പൊക്ഖരണിയാ ഉദകം പുരാണം ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകമാതികം ഉദകനിദ്ധമന’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു സങ്ഘസ്സ അത്ഥായ നില്ലേഖം ജന്താഘരം കത്തുകാമോ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, നില്ലേഖം ജന്താഘര’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ചാതുമാസം നിസീദനേന വിപ്പവസന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ॰… ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ചാതുമാസം നിസീദനേന വിപ്പവസിതബ്ബം. യോ വിപ്പവസെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
൨൬൪. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ പുപ്ഫാഭികിണ്ണേസു സയനേസു സയന്തി. മനുസ്സാ വിഹാരചാരികം ആഹിണ്ഡന്താ പസ്സിത്വാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പുപ്ഫാഭികിണ്ണേസു സയനേസു സയിതബ്ബം. യോ സയെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി .
തേന ഖോ പന സമയേന മനുസ്സാ ഗന്ധമ്പി മാലമ്പി ആദായ ആരാമം ആഗച്ഛന്തി. ഭിക്ഖൂ കുക്കുച്ചായന്താ ന പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗന്ധം ഗഹെത്വാ കവാടേ പഞ്ചങ്ഗുലികം ദാതും, പുപ്ഫം ഗഹെത്വാ വിഹാരേ ഏകമന്തം നിക്ഖിപിതു’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ നമതകം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, നമതക’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘നമതകം അധിട്ഠാതബ്ബം നു ഖോ ഉദാഹു വികപ്പേതബ്ബ’’ന്തി…പേ॰… ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, നമതകം അധിട്ഠാതബ്ബം, ന വികപ്പേതബ്ബ’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ആസിത്തകൂപധാനേ ഭുഞ്ജന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ॰… ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ആസിത്തകൂപധാനേ ഭുഞ്ജിതബ്ബം. യോ ഭുഞ്ജെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി .
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ ഹോതി. സോ ഭുഞ്ജമാനോ ന സക്കോതി ഹത്ഥേന പത്തം സന്ധാരേതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മളോരിക’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഏകഭാജനേപി ഭുഞ്ജന്തി…പേ॰… ഏകഥാലകേപി പിവന്തി, ഏകമഞ്ചേപി തുവട്ടെന്തി, ഏകത്ഥരണാപി തുവട്ടെന്തി, ഏകപാവുരണാപി തുവട്ടെന്തി, ഏകത്ഥരണപാവുരണാപി തുവട്ടെന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഏകഭാജനേ ഭുഞ്ജിതബ്ബം…പേ॰… ന ഏകഥാലകേ പാതബ്ബം… ന ഏകമഞ്ചേ തുവട്ടിതബ്ബം… ന ഏകത്ഥരണാ ന ഏകത്ഥരണേ തുവട്ടിതബ്ബം… ന ഏകപാവുരണാ ന ഏകപാവുരണേ തുവട്ടിതബ്ബം… ന ഏകത്ഥരണപാവുരണാ ന ഏകത്ഥരണപാവുരണേ (സ്യാ॰) തുവട്ടിതബ്ബം. യോ തുവട്ടെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
൨൬൫. തേന ഖോ പന സമയേന വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ മെത്തിയഭൂമജകാനം ഭിക്ഖൂനം സഹായോ ഹോതി. അഥ ഖോ വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ യേന മെത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ മെത്തിയഭൂമജകേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘വന്ദാമി അയ്യാ’’തി. ഏവം വുത്തേ മെത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ നാലപിംസു. ദുതിയമ്പി ഖോ വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ മെത്തിയഭൂമജകേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘വന്ദാമി അയ്യാ’’തി. ദുതിയമ്പി ഖോ മെത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ നാലപിംസു. തതിയമ്പി ഖോ വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ മെത്തിയഭൂമജകേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘വന്ദാമി അയ്യാ’’തി. തതിയമ്പി ഖോ മെത്തിയഭൂമജകാ ഭിക്ഖൂ നാലപിംസു. ‘‘ക്യാഹം അയ്യാനം അപരജ്ഝാമി, കിസ്സ മം അയ്യാ നാലപന്തീ’’തി? ‘‘തഥാ ഹി പന ത്വം, ആവുസോ വഡ്ഢ, അമ്ഹേ ദബ്ബേന മല്ലപുത്തേന വിഹേഠിയമാനേ അജ്ഝുപെക്ഖസീ’’തി. ‘‘ക്യാഹം അയ്യാ കരോമീ’’തി? ‘‘സചേ ഖോ ത്വം, ആവുസോ വഡ്ഢ, ഇച്ഛെയ്യാസി, അജ്ജേവ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം നാസാപെയ്യാ’’തി. ‘‘ക്യാഹം അയ്യാ കരോമി, കിം മയാ സക്കാ കാതു’’ന്തി? ‘‘ഏഹി ത്വം, ആവുസോ വഡ്ഢ, യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമ, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം ഏവം വദേഹി – ‘ഇദം, ഭന്തേ, നച്ഛന്നം നപ്പതിരൂപം. യായം, ഭന്തേ, ദിസാ അഭയാ അനീതികാ അനുപദ്ദവാ സായം ദിസാ സഭയാ സഈതികാ സഉപദ്ദവാ; യതോ നിവാതം തതോ സവാതം ; ഉദകം മഞ്ഞേ ആദിത്തം; അയ്യേന മേ ദബ്ബേന മല്ലപുത്തേന പജാപതി ദൂസിതാ’’’തി. ‘‘ഏവം അയ്യാ’’തി ഖോ വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ മെത്തിയഭൂമജകാനം ഭിക്ഖൂനം പടിസ്സുത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഇദം, ഭന്തേ, നച്ഛന്നം നപ്പതിരൂപം. യായം, ഭന്തേ, ദിസാ അഭയാ അനീതികാ അനുപദ്ദവാ സായം ദിസാ സഭയാ സഈതികാ സഉപദ്ദവാ; യതോ നിവാതം തതോ സവാതം; ഉദകം മഞ്ഞേ ആദിത്തം; അയ്യേന മേ ദബ്ബേന മല്ലപുത്തേന പജാപതി ദൂസിതാ’’തി.
അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപെത്വാ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം പടിപുച്ഛി – ‘‘സരസി ത്വം, ദബ്ബ, ഏവരൂപം കത്താ യഥായം വഡ്ഢോ ആഹാ’’തി? ‘‘യഥാ മം, ഭന്തേ, ഭഗവാ ജാനാതീ’’തി. ദുതിയമ്പി ഖോ ഭഗവാ…പേ॰… തതിയമ്പി ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം ഏതദവോച – ‘‘സരസി ത്വം, ദബ്ബ, ഏവരൂപം കത്താ യഥായം വഡ്ഢോ ആഹാ’’തി? ‘‘യഥാ മം, ഭന്തേ, ഭഗവാ ജാനാതീ’’തി. ‘‘ന ഖോ, ദബ്ബ, ദബ്ബാ ഏവം നിബ്ബേഠെന്തി. സചേ തയാ കതം, കതന്തി വദേഹി; സചേ അകതം, അകതന്തി വദേഹീ’’തി. ‘‘യതോ അഹം, ഭന്തേ, ജാതോ നാഭിജാനാമി സുപിനന്തേനപി മേഥുനം ധമ്മം പടിസേവിതാ, പഗേവ ജാഗരോ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തം നിക്കുജ്ജതു, അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന കരോതു.
‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഉപാസകസ്സ പത്തോ നിക്കുജ്ജിതബ്ബോ – ഭിക്ഖൂനം അലാഭായ പരിസക്കതി, ഭിക്ഖൂനം അനത്ഥായ പരിസക്കതി, ഭിക്ഖൂനം അവാസായ അനാവാസായ (സ്യാ॰) പരിസക്കതി, ഭിക്ഖൂ അക്കോസതി പരിഭാസതി, ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖൂഹി ഭേദേതി, ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഇമേഹി അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഉപാസകസ്സ പത്തം നിക്കുജ്ജിതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, നിക്കുജ്ജിതബ്ബോ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –
൨൬൬. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തം നിക്കുജ്ജെയ്യ, അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന കരെയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.
‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ ആയസ്മന്തം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേതി. സങ്ഘോ വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തം നിക്കുജ്ജതി, അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന കരോതി . യസ്സായസ്മതോ ഖമതി വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തസ്സ നിക്കുജ്ജനാ, അസമ്ഭോഗം സങ്ഘേന കരണം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസെയ്യ.
‘‘നിക്കുജ്ജിതോ സങ്ഘേന വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തോ, അസമ്ഭോഗോ സങ്ഘേന. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.
അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസെത്വാ പത്തചീവരമാദായ യേന വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ നിവേസനം തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ വഡ്ഢം ലിച്ഛവിം ഏതദവോച – ‘‘സങ്ഘേന തേ, ആവുസോ വഡ്ഢ, പത്തോ നിക്കുജ്ജിതോ. അസമ്ഭോഗോസി സങ്ഘേനാ’’തി. അഥ ഖോ വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ – സങ്ഘേന കിര മേ പത്തോ നിക്കുജ്ജിതോ, അസമ്ഭോഗൊമ്ഹി കിര സങ്ഘേനാതി – തത്ഥേവ മുച്ഛിതോ പപതോ. അഥ ഖോ വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ മിത്താമച്ചാ ഞാതിസാലോഹിതാ വഡ്ഢം ലിച്ഛവിം ഏതദവോചും – ‘‘അലം, ആവുസോ വഡ്ഢ, മാ സോചി, മാ പരിദേവി. മയം ഭഗവന്തം പസാദെസ്സാമ ഭിക്ഖുസങ്ഘഞ്ചാ’’തി.
അഥ ഖോ വഡ്ഢോ ലിച്ഛവീ സപുത്തദാരോ സമിത്താമച്ചോ സഞാതിസാലോഹിതോ അല്ലവത്ഥോ അല്ലകേസോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ പാദേസു സിരസാ നിപതിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അച്ചയോ മം, ഭന്തേ, അച്ചഗമാ യഥാബാലം യഥാമൂള്ഹം യഥാഅകുസലം, യോഹം അയ്യം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേസിം. തസ്സ മേ, ഭന്തേ, ഭഗവാ അച്ചയം അച്ചയതോ പടിഗ്ഗണ്ഹാതു ആയതിം സംവരായാ’’തി. ‘‘തഗ്ഘ ത്വം, ആവുസോ വഡ്ഢ, അച്ചയോ അച്ചഗമാ യഥാബാലം യഥാമൂള്ഹം യഥാഅകുസലം, യം ത്വം ദബ്ബം മല്ലപുത്തം അമൂലികായ സീലവിപത്തിയാ അനുദ്ധംസേസി. യതോ ച ഖോ ത്വം, ആവുസോ വഡ്ഢ, അച്ചയം അച്ചയതോ ദിസ്വാ യഥാധമ്മം പടികരോസി, തം തേ മയം പടിഗ്ഗണ്ഹാമ. വുഡ്ഢിഹേസാ, ആവുസോ വഡ്ഢ, അരിയസ്സ വിനയേ യോ അച്ചയം അച്ചയതോ ദിസ്വാ യഥാധമ്മം പടികരോതി, ആയതിം സംവരം ആപജ്ജതീ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘തേന ഹി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘോ വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തം ഉക്കുജ്ജതു, സമ്ഭോഗം സങ്ഘേന കരോതു.
‘‘അട്ഠഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഉപാസകസ്സ പത്തോ ഉക്കുജ്ജിതബ്ബോ – ന ഭിക്ഖൂനം അലാഭായ പരിസക്കതി, ന ഭിക്ഖൂനം അനത്ഥായ പരിസക്കതി, ന ഭിക്ഖൂനം അവാസായ പരിസക്കതി, ന ഭിക്ഖൂ അക്കോസതി പരിഭാസതി, ന ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖൂഹി ഭേദേതി, ന ബുദ്ധസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ന ധമ്മസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി, ന സങ്ഘസ്സ അവണ്ണം ഭാസതി. അനുജാനാമി , ഭിക്ഖവേ, ഇമേഹി അട്ഠഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതസ്സ ഉപാസകസ്സ പത്തം ഉക്കുജ്ജിതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ഉക്കുജ്ജിതബ്ബോ. തേന, ഭിക്ഖവേ, വഡ്ഢേന ലിച്ഛവിനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹെത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘സങ്ഘേന മേ, ഭന്തേ, പത്തോ നിക്കുജ്ജിതോ, അസമ്ഭോഗൊമ്ഹി സങ്ഘേന. സോഹം, ഭന്തേ, സമ്മാ വത്താമി, ലോമം പാതേമി, നെത്ഥാരം വത്താമി, സങ്ഘം പത്തുക്കുജ്ജനം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബോ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –
൨൬൭. ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘേന വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തോ നിക്കുജ്ജിതോ, അസമ്ഭോഗോ സങ്ഘേന. സോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നെത്ഥാരം വത്തതി, സങ്ഘം പത്തുക്കുജ്ജനം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തം ഉക്കുജ്ജെയ്യ, സമ്ഭോഗം സങ്ഘേന കരെയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.
‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. സങ്ഘേന വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തോ നിക്കുജ്ജിതോ, അസമ്ഭോഗോ സങ്ഘേന. സോ സമ്മാ വത്തതി, ലോമം പാതേതി, നെത്ഥാരം വത്തതി , സങ്ഘം പത്തുക്കുജ്ജനം യാചതി. സങ്ഘോ വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തം ഉക്കുജ്ജതി, സമ്ഭോഗം സങ്ഘേന കരോതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തസ്സ ഉക്കുജ്ജനാ, സമ്ഭോഗം സങ്ഘേന കരണം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസെയ്യ.
‘‘ഉക്കുജ്ജിതോ സങ്ഘേന വഡ്ഢസ്സ ലിച്ഛവിസ്സ പത്തോ, സമ്ഭോഗോ സങ്ഘേന. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.
൨൬൮. അഥ ഖോ ഭഗവാ വേസാലിയം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന ഭഗ്ഗാ തേന ചാരികം പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന ഭഗ്ഗാ തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ ഭഗ്ഗേസു വിഹരതി സുസുമാരഗിരേ സുംസുമാരഗിരേ (സീ॰ സ്യാ॰), സംസുമാരഗിരേ (ക॰) ഭേസകളാവനേ മിഗദായേ. തേന ഖോ പന സമയേന ബോധിസ്സ രാജകുമാരസ്സ കോകനദോ കോകനുദോ (ക॰) നാമ പാസാദോ അചിരകാരിതോ ഹോതി, അനജ്ഝാവുത്ഥോ സമണേന വാ ബ്രാഹ്മണേന വാ കേനചി വാ മനുസ്സഭൂതേന. അഥ ഖോ ബോധി രാജകുമാരോ സഞ്ജികാപുത്തം മാണവം ആമന്തേസി – ‘‘ഏഹി ത്വം, സമ്മ സഞ്ചികാപുത്ത, യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമ, ഉപസങ്കമിത്വാ മമ വചനേന ഭഗവതോ പാദേ സിരസാ വന്ദ; അപ്പാബാധം അപ്പാതങ്കം ലഹുട്ഠാനം ബലം ഫാസുവിഹാരം പുച്ഛ – ‘ബോധി, ഭന്തേ, രാജകുമാരോ ഭഗവതോ പാദേ സിരസാ വന്ദതി, അപ്പാബാധം അപ്പാതങ്കം ലഹുട്ഠാനം ബലം ഫാസുവിഹാരം പുച്ഛതീ’തി. ഏവഞ്ച വദേഹി – ‘അധിവാസേതു കിര, ഭന്തേ , ഭഗവാ ബോധിസ്സ രാജകുമാരസ്സ സ്വാതനായ ഭത്തം സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേനാ’’’തി. ‘‘ഏവം ഭോ’’തി ഖോ സഞ്ചികാപുത്തോ മാണവോ ബോധിസ്സ രാജകുമാരസ്സ പടിസ്സുത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതാ സദ്ധിം സമ്മോദി, സമ്മോദനീയം കഥം സാരണീയം വീതിസാരെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ സഞ്ചികാപുത്തോ മാണവോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ബോധി ഖോ രാജകുമാരോ ഭോതോ ഗോതമസ്സ പാദേ സിരസാ വന്ദതി, അപ്പാബാധം അപ്പാതങ്കം ലഹുട്ഠാനം ബലം ഫാസുവിഹാരം പുച്ഛതി. ഏവഞ്ച വദേതി – ‘അധിവാസേതു കിര ഭവം ഗോതമോ ബോധിസ്സ രാജകുമാരസ്സ സ്വാതനായ ഭത്തം സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേനാ’’’തി. അധിവാസേസി ഭഗവാ തുണ്ഹീഭാവേന. അഥ ഖോ സഞ്ചികാപുത്തോ മാണവോ ഭഗവതോ അധിവാസനം വിദിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ യേന ബോധി രാജകുമാരോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ബോധിം രാജകുമാരം ഏതദവോച – ‘‘അവോചുമ്ഹ ഖോ മയം ഭോതോ വചനേന തം ഭവന്തം ഗോതമം – ‘ബോധി ഖോ രാജകുമാരോ ഭോതോ ഗോതമസ്സ പാദേ സിരസാ വന്ദതി, അപ്പാബാധം അപ്പാതങ്കം ലഹുട്ഠാനം ബലം ഫാസുവിഹാരം പുച്ഛതി. ഏവഞ്ച വദേതി – അധിവാസേതു കിര ഭവം ഗോതമോ ബോധിസ്സ രാജകുമാരസ്സ സ്വാതനായ ഭത്തം സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേനാ’തി. അധിവുത്ഥഞ്ച പന സമണേന ഗോതമേനാ’’തി.
അഥ ഖോ ബോധി രാജകുമാരോ തസ്സാ രത്തിയാ അച്ചയേന പണീതം ഖാദനീയം ഭോജനീയം പടിയാദാപെത്വാ, കോകനദഞ്ച പാസാദം ഓദാതേഹി ദുസ്സേഹി സന്ഥരാപെത്വാ യാവ പച്ഛിമസോപാനകളേവരാ, സഞ്ചികാപുത്തം മാണവം ആമന്തേസി – ‘‘ഏഹി ത്വം, സമ്മ സഞ്ചികാപുത്ത, യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമ, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ കാലം ആരോചേഹി – ‘കാലോ, ഭന്തേ നിട്ഠിതം ഭത്ത’’’ന്തി. ‘‘ഏവം ഭോ’’തി ഖോ സഞ്ചികാപുത്തോ മാണവോ ബോധിസ്സ രാജകുമാരസ്സ പടിസ്സുത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ കാലം ആരോചേസി – ‘‘കാലോ, ഭോ ഗോതമ, നിട്ഠിതം ഭത്ത’’ന്തി.
അഥ ഖോ ഭഗവാ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസെത്വാ പത്തചീവരമാദായ യേന ബോധിസ്സ രാജകുമാരസ്സ നിവേസനം തേനുപസങ്കമി. തേന ഖോ പന സമയേന ബോധി രാജകുമാരോ ബഹിദ്വാരകൊട്ഠകേ ഠിതോ ഹോതി, ഭഗവന്തം ആഗമയമാനോ. അദ്ദസാ ഖോ ബോധി രാജകുമാരോ ഭഗവന്തം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം. ദിസ്വാന തതോ പച്ചുഗ്ഗന്ത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദെത്വാ പുരെക്ഖത്വാ യേന കോകനദോ പാസാദോ തേനുപസങ്കമി. അഥ ഖോ ഭഗവാ പച്ഛിമസോപാനകളേവരം നിസ്സായ അട്ഠാസി. അഥ ഖോ ബോധി രാജകുമാരോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അക്കമതു, ഭന്തേ, ഭഗവാ ദുസ്സാനി, അക്കമതു സുഗതോ ദുസ്സാനി, യം മമ അസ്സ ദീഘരത്തം ഹിതായ സുഖായാ’’തി. ഏവം വുത്തേ ഭഗവാ തുണ്ഹീ അഹോസി. ദുതിയമ്പി ഖോ…പേ॰… തതിയമ്പി ഖോ ബോധി രാജകുമാരോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അക്കമതു, ഭന്തേ, ഭഗവാ ദുസ്സാനി, അക്കമതു സുഗതോ ദുസ്സാനി, യം മമ അസ്സ ദീഘരത്തം ഹിതായ സുഖായാ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം ആനന്ദം അപലോകേസി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ബോധിം രാജകുമാരം ഏതദവോച – ‘‘സംഹരന്തു, രാജകുമാര, ദുസ്സാനി. ന ഭഗവാ ചേലപടികം ചേലപത്തികം (സീ॰) അക്കമിസ്സതി പച്ഛിമം ജനതം തഥാഗതോ അനുകമ്പതീ’’തി.
അഥ ഖോ ബോധി രാജകുമാരോ ദുസ്സാനി സംഹരാപെത്വാ ഉപരികോകനദേ പാസാദേ ആസനം പഞ്ഞപേസി. അഥ ഖോ ഭഗവാ കോകനദം പാസാദം അഭിരുഹിത്വാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ നിസീദി സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേന. അഥ ഖോ ബോധി രാജകുമാരോ ബുദ്ധപ്പമുഖം ഭിക്ഖുസങ്ഘം പണീതേന ഖാദനീയേന ഭോജനീയേന സഹത്ഥാ സന്തപ്പെത്വാ സമ്പവാരെത്വാ, ഭഗവന്തം ഭുത്താവിം ഓനീതപത്തപാണിം, ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ ബോധിം രാജകുമാരം ഭഗവാ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സെത്വാ സമാദപെത്വാ സമുത്തേജെത്വാ സമ്പഹംസെത്വാ ഉട്ഠായാസനാ പക്കാമി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ചേലപടികാ അക്കമിതബ്ബാ. യോ അക്കമെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരാ ഇത്ഥീ അപഗതഗബ്ഭാ ഭിക്ഖൂ നിമന്തെത്വാ ദുസ്സം പഞ്ഞപെത്വാ ഏതദവോച – ‘‘അക്കമഥ, ഭന്തേ , ദുസ്സ’’ന്തി. ഭിക്ഖൂ കുക്കുച്ചായന്താ ന അക്കമന്തി. ‘‘അക്കമഥ, ഭന്തേ, ദുസ്സം മങ്ഗലത്ഥായാ’’തി. ഭിക്ഖൂ കുക്കുച്ചായന്താ ന അക്കമിംസു. അഥ ഖോ സാ ഇത്ഥീ ഉജ്ഝായതി ഖിയ്യതി വിപാചേതി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ അയ്യാ മങ്ഗലത്ഥായ യാചിയമാനാ ചേലപ്പടികം ന അക്കമിസ്സന്തീ’’തി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തസ്സാ ഇത്ഥിയാ ഉജ്ഝായന്തിയാ ഖിയ്യന്തിയാ വിപാചെന്തിയാ. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ഗിഹീ, ഭിക്ഖവേ, മങ്ഗലികാ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിഹീനം മങ്ഗലത്ഥായ യാചിയമാനേന ചേലപ്പടികം അക്കമിതു’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ധോതപാദകം അക്കമിതും കുക്കുച്ചായന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ധോതപാദകം അക്കമിതു’’ന്തി.
ദുതിയഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.
൨൬൯. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭഗ്ഗേസു യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന സാവത്ഥി തേന ചാരികം പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന ചാരികം ചരമാനോ യേന സാവത്ഥി തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. അഥ ഖോ വിസാഖാ മിഗാരമാതാ ഘടകഞ്ച കതകഞ്ച സമ്മജ്ജനിഞ്ച ആദായ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നാ ഖോ വിസാഖാ മിഗാരമാതാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘പടിഗ്ഗണ്ഹാതു മേ, ഭന്തേ, ഭഗവാ ഘടകഞ്ച കതകഞ്ച സമ്മജ്ജനിഞ്ച, യം മമ അസ്സ ദീഘരത്തം ഹിതായ സുഖായാ’’തി. പടിഗ്ഗഹേസി ഭഗവാ ഘടകഞ്ച സമ്മജ്ജനിഞ്ച. ന ഭഗവാ കതകം പടിഗ്ഗഹേസി. അഥ ഖോ ഭഗവാ വിസാഖം മിഗാരമാതരം ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേസി സമാദപേസി സമുത്തേജേസി സമ്പഹംസേസി. അഥ ഖോ വിസാഖാ മിഗാരമാതാ ഭഗവതാ ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സിതാ സമാദപിതാ സമുത്തേജിതാ സമ്പഹംസിതാ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദെത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി.
അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഘടകഞ്ച സമ്മജ്ജനിഞ്ച. ന, ഭിക്ഖവേ, കതകം പരിഭുഞ്ജിതബ്ബം. യോ പരിഭുഞ്ജെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിസ്സോ പാദഘംസനിയോ – സക്ഖരം, കഥലം, സമുദ്ദഫേണക’’ന്തി.
അഥ ഖോ വിസാഖാ മിഗാരമാതാ വിധൂപനഞ്ച താലവണ്ടഞ്ച താലവണ്ഡഞ്ച (ക॰) ആദായ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നാ ഖോ വിസാഖാ മിഗാരമാതാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘പടിഗ്ഗണ്ഹാതു മേ, ഭന്തേ, ഭഗവാ വിധൂപനഞ്ച താലവണ്ടഞ്ച, യം മമ അസ്സ ദീഘരത്തം ഹിതായ സുഖായാ’’തി. പടിഗ്ഗഹേസി ഭഗവാ വിധൂപനഞ്ച താലവണ്ടഞ്ച.
അഥ ഖോ ഭഗവാ വിസാഖം മിഗാരമാതരം ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേസി സമാദപേസി സമുത്തേജേസി സമ്പഹംസേസി…പേ॰… പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വിധൂപനഞ്ച താലവണ്ടഞ്ചാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ മകസബീജനീ ഉപ്പന്നാ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മകസബീജനി’’ന്തി. ചാമരിബീജനീ ഉപ്പന്നാ ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ചാമരിബീജനീ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തിസ്സോ ബീജനിയോ – വാകമയം, ഉസീരമയം, മോരപിഞ്ഛമയ’’ന്തി.
൨൭൦. തേന ഖോ പന സമയേന സങ്ഘസ്സ ഛത്തം ഉപ്പന്നം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഛത്ത’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഛത്തപ്പഗ്ഗഹിതാ ഛത്തം പഗ്ഗഹെത്വാ (ക॰) ആഹിണ്ഡന്തി. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഉപാസകോ സമ്ബഹുലേഹി ആജീവകസാവകേഹി സദ്ധിം ഉയ്യാനം അഗമാസി. അദ്ദസാസും ഖോ തേ ആജീവകസാവകാ ഛബ്ബഗ്ഗിയേ ഭിക്ഖൂ ദൂരതോവ ഛത്തപ്പഗ്ഗഹിതേ ആഗച്ഛന്തേ. ദിസ്വാന തം ഉപാസകം ഏതദവോചും – ‘‘ഏതേ ഖോ, അയ്യാ അയ്യോ (ക॰), തുമ്ഹാകം ഭദന്താ ഛത്തപ്പഗ്ഗഹിതാ ആഗച്ഛന്തി, സെയ്യഥാപി ഗണകമഹാമത്താ’’തി. ‘‘നായ്യാ ഏതേ ഭിക്ഖൂ, പരിബ്ബാജകാ’’തി. ‘ഭിക്ഖൂ ന ഭിക്ഖൂ’തി അബ്ഭുതം അകംസു. അഥ ഖോ സോ ഉപാസകോ ഉപഗതേ സഞ്ജാനിത്വാ ഉജ്ഝായതി ഖിയ്യതി വിപാചേതി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭദന്താ ഛത്തപ്പഗ്ഗഹിതാ ആഹിണ്ഡിസ്സന്തീ’’തി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തസ്സ ഉപാസകസ്സ ഉജ്ഝായന്തസ്സ ഖിയ്യന്തസ്സ വിപാചെന്തസ്സ. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘സച്ചം കിര, ഭിക്ഖവേ…പേ॰… ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ॰… വിഗരഹിത്വാ…പേ॰… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഛത്തം ധാരേതബ്ബം. യോ ധാരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ ഹോതി. തസ്സ ഭിക്ഖുനോ വിനാ ഛത്തം ന ഫാസു ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനസ്സ ഛത്തം ധാരേതു’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ – ഗിലാനസ്സേവ ഭഗവതാ ഛത്തം അനുഞ്ഞാതം നോ അഗിലാനസ്സാതി – ആരാമേ ആരാമൂപചാരേ ഛത്തം ധാരേതും കുക്കുച്ചായന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അഗിലാനേനപി ആരാമേ ആരാമൂപചാരേ ഛത്തം ധാരേതു’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു സിക്കായ പത്തം ഉട്ടിത്വാ ദണ്ഡേ ആലഗ്ഗിത്വാ വികാലേ അഞ്ഞതരേന ഗാമദ്വാരേന അതിക്കമതി. മനുസ്സാ – ‘ഏസയ്യോ ചോരോ ഗച്ഛതി, അസിസ്സ വിജ്ജോതലതീ’തി അനുപതിത്വാ ഗഹെത്വാ സഞ്ജാനിത്വാ മുഞ്ചിംസു. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു ആരാമം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ‘‘കിം പന ത്വം, ആവുസോ, ദണ്ഡസിക്കം ധാരേസീ’’തി? ‘‘ഏവമാവുസോ’’തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ॰… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭിക്ഖു ദണ്ഡസിക്കം ധാരെസ്സസീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ॰… ‘‘സച്ചം ഭഗവാ’’തി…പേ॰… വിഗരഹിത്വാ…പേ॰… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ദണ്ഡസിക്കാ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ ഹോതി, ന സക്കോതി വിനാ ദണ്ഡേന ആഹിണ്ഡിതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസമ്മുതിം ദാതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബാ. തേന ഗിലാനേന ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹെത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഗിലാനോ; ന സക്കോമി വിനാ ദണ്ഡേന ആഹിണ്ഡിതും. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം ദണ്ഡസമ്മുതിം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –
‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ, ന സക്കോതി വിനാ ദണ്ഡേന ആഹിണ്ഡിതും. സോ സങ്ഘം ദണ്ഡസമ്മുതിം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസമ്മുതിം ദദെയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.
‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ, ന സക്കോതി വിനാ ദണ്ഡേന ആഹിണ്ഡിതും. സോ സങ്ഘം ദണ്ഡസമ്മുതിം യാചതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസമ്മുതിം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസമ്മുതിയാ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസെയ്യ.
‘‘ദിന്നാ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസമ്മുതി. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.
൨൭൧. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ ഹോതി, ന സക്കോതി വിനാ സിക്കായ പത്തം പരിഹരിതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനസ്സ ഭിക്ഖുനോ സിക്കാസമ്മുതിം ദാതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബാ. തേന ഗിലാനേന ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹെത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഗിലാനോ; ന സക്കോമി വിനാ സിക്കായ പത്തം പരിഹരിതും. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം സിക്കാസമ്മുതിം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –
‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ, ന സക്കോതി വിനാ സിക്കായ പത്തം പരിഹരിതും. സോ സങ്ഘം സിക്കാസമ്മുതിം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ സിക്കാസമ്മുതിം ദദെയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.
‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ, ന സക്കോതി വിനാ സിക്കായ പത്തം പരിഹരിതും. സോ സങ്ഘം സിക്കാസമ്മുതിം യാചതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ സിക്കാസമ്മുതിം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ സിക്കാസമ്മുതിയാ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസെയ്യ.
‘‘ദിന്നാ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ സിക്കാസമ്മുതി. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.
൨൭൨. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ ഹോതി, ന സക്കോതി വിനാ ദണ്ഡേന ആഹിണ്ഡിതും, ന സക്കോതി വിനാ സിക്കായ പത്തം പരിഹരിതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിലാനസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസിക്കാസമ്മുതിം ദാതും. ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ദാതബ്ബാ . തേന ഗിലാനേന ഭിക്ഖുനാ സങ്ഘം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകംസം ഉത്തരാസങ്ഗം കരിത്വാ വുഡ്ഢാനം ഭിക്ഖൂനം പാദേ വന്ദിത്വാ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹെത്വാ ഏവമസ്സ വചനീയോ – ‘അഹം, ഭന്തേ, ഗിലാനോ; ന സക്കോമി വിനാ ദണ്ഡേന ആഹിണ്ഡിതും; ന സക്കോമി വിനാ സിക്കായ പത്തം പരിഹരിതും. സോഹം, ഭന്തേ, സങ്ഘം ദണ്ഡസിക്കാസമ്മുതിം യാചാമീ’തി. ദുതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. തതിയമ്പി യാചിതബ്ബാ. ബ്യത്തേന ഭിക്ഖുനാ പടിബലേന സങ്ഘോ ഞാപേതബ്ബോ –
‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ, ന സക്കോതി വിനാ ദണ്ഡേന ആഹിണ്ഡിതും, ന സക്കോതി വിനാ സിക്കായ പത്തം പരിഹരിതും. സോ സങ്ഘം ദണ്ഡസിക്കാസമ്മുതിം യാചതി. യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ലം, സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസിക്കാസമ്മുതിം ദദെയ്യ. ഏസാ ഞത്തി.
‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ. അയം ഇത്ഥന്നാമോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ ന സക്കോതി വിനാ ദണ്ഡേന ആഹിണ്ഡിതും, ന സക്കോതി വിനാ സിക്കായ പത്തം പരിഹരിതും. സോ സങ്ഘം ദണ്ഡസിക്കാസമ്മുതിം യാചതി. സങ്ഘോ ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസിക്കാസമ്മുതിം ദേതി. യസ്സായസ്മതോ ഖമതി ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസിക്കാസമ്മുതിയാ ദാനം, സോ തുണ്ഹസ്സ; യസ്സ നക്ഖമതി, സോ ഭാസെയ്യ.
‘‘ദിന്നാ സങ്ഘേന ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദണ്ഡസിക്കാസമ്മുതി. ഖമതി സങ്ഘസ്സ, തസ്മാ തുണ്ഹീ, ഏവമേതം ധാരയാമീ’’തി.
൨൭൩. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു രോമന്ഥകോ രോമട്ഠകോ (ക॰) ഹോതി. സോ രോമന്ഥിത്വാ രോമന്ഥിത്വാ അജ്ഝോഹരതി. ഭിക്ഖൂ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – ‘‘വികാലായം കഥം ഹി നാമ വികാലായം(ക॰) ഭിക്ഖു ഭോജനം ഭുഞ്ജതീ’’തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ഏസോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അചിരംഗോയോനിയാ ചുതോ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, രോമന്ഥകസ്സ രോമന്ഥനം. ന ച, ഭിക്ഖവേ, ബഹിമുഖദ്വാരം നീഹരിത്വാ അജ്ഝോഹരിതബ്ബം. യോ അജ്ഝോഹരെയ്യ, യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ പൂഗസ്സ സങ്ഘഭത്തം ഹോതി. ഭത്തഗ്ഗേ ബഹുസിത്ഥാനി പകിരിയിംസു വിപ്പകിരീയിംസു (സീ॰), പരികിരിംസു (സ്യാ॰). മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ഓദനേ ദിയ്യമാനേ ന സക്കച്ചം പടിഗ്ഗഹെസ്സന്തി, ഏകമേകം സിത്ഥം കമ്മസതേന നിട്ഠായതീ’’തി! അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചെന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, യം ദിയ്യമാനം പതതി, തം സാമം ഗഹെത്വാ പരിഭുഞ്ജിതും. പരിച്ചത്തം തം, ഭിക്ഖവേ, ദായകേഹീ’’തി.
൨൭൪. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ദീഘേഹി നഖേഹി പിണ്ഡായ ചരതി. അഞ്ഞതരാ ഇത്ഥീ പസ്സിത്വാ തം ഭിക്ഖും ഏതദവോച – ‘‘ഏഹി, ഭന്തേ, മേഥുനം ധമ്മം പടിസേവാ’’തി. ‘‘അലം, ഭഗിനി, നേതം കപ്പതീ’’തി. ‘‘സചേ ഖോ ത്വം, ഭന്തേ, നപ്പടിസേവിസ്സസി, ഇദാനാഹം അത്തനോ നഖേഹി ഗത്താനി വിലിഖിത്വാ കുപ്പം കരിസ്സാമി – അയം മം ഭിക്ഖു വിപ്പകരോതീ’’തി. ‘‘പജാനാഹി ത്വം, ഭഗിനീ’’തി. അഥ ഖോ സാ ഇത്ഥീ അത്തനോ നഖേഹി ഗത്താനി വിലിഖിത്വാ കുപ്പം അകാസി – അയം മം ഭിക്ഖു വിപ്പകരോതീതി. മനുസ്സാ ഉപധാവിത്വാ തം ഭിക്ഖും അഗ്ഗഹേസും. അദ്ദസാസും ഖോ തേ മനുസ്സാ തസ്സാ ഇത്ഥിയാ നഖേ ഛവിമ്പി ലോഹിതമ്പി. ദിസ്വാന – ഇമിസ്സായേവ ഇത്ഥിയാ ഇദം കമ്മം, അകാരകോ ഭിക്ഖൂതി – തം ഭിക്ഖും മുഞ്ചിംസു. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു ആരാമം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ‘‘കിം പന ത്വം, ആവുസോ, ദീഘേ നഖേ ധാരേസീ’’തി? ‘‘ഏവമാവുസോ’’തി. യേ തേ ഭിക്ഖൂ അപ്പിച്ഛാ…പേ॰… തേ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ ഭിക്ഖു ദീഘേ നഖേ ധാരെസ്സസീ’’തി! അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ദീഘാ നഖാ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ നഖേനപി നഖം ഛിന്ദന്തി, മുഖേനപി നഖം ഛിന്ദന്തി, കുട്ടേപി ഘംസന്തി. അങ്ഗുലിയോ ദുക്ഖാ ഹൊന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, നഖച്ഛേദന’’ന്തി. സലോഹിതം നഖം ഛിന്ദന്തി. അങ്ഗുലിയോ ദുക്ഖാ ഹൊന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മംസപ്പമാണേന നഖം ഛിന്ദിതു’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ വീസതിമട്ഠം വീസതിമട്ടം (സീ॰) കാരാപെന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന , ഭിക്ഖവേ, വീസതിമട്ഠം കാരാപേതബ്ബം. യോ കാരാപെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മലമത്തം അപകഡ്ഢിതു’’ന്തി.
൨൭൫. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂനം കേസാ ദീഘാ ഹൊന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ഉസ്സഹന്തി പന, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂ അഞ്ഞമഞ്ഞം കേസേ ഓരോപേതു’’ന്തി? ‘‘ഉസ്സഹന്തി ഭഗവാ’’തി . അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപെത്വാ…പേ॰… ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഖുരം ഖുരസിലം ഖുരസിപാടികം നമതകം സബ്ബം ഖുരഭണ്ഡ’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ മസ്സും കപ്പാപെന്തി…പേ॰… മസ്സും വഡ്ഢാപെന്തി… ഗോലോമികം കാരാപെന്തി… ചതുരസ്സകം കാരാപെന്തി… പരിമുഖം കാരാപെന്തി… അഡ്ഢദുകം അഡ്ഢുരകം (സീ॰), അഡ്ഢരുകം (സ്യാ॰) കാരാപെന്തി… ദാഠികം ഠപെന്തി… സമ്ബാധേ ലോമം സംഹരാപെന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ , മസ്സു കപ്പാപേതബ്ബം…പേ॰… ന മസ്സു വഡ്ഢാപേതബ്ബം… ന ഗോലോമികം കാരാപേതബ്ബം… ന ചതുരസ്സകം കാരാപേതബ്ബം… ന പരിമുഖം കാരാപേതബ്ബം… ന അഡ്ഢദുകം കാരാപേതബ്ബം… ന ദാഠികാ ഠപേതബ്ബാ… ന സമ്ബാധേ ലോമം സംഹരാപേതബ്ബം. യോ സംഹരാപെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ സമ്ബാധേ വണോ ഹോതി. ഭേസജ്ജം ന സന്തിട്ഠതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും . ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആബാധപ്പച്ചയാ സമ്ബാധേ ലോമം സംഹരാപേതു’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ കത്തരികായ കേസേ ഛേദാപെന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, കത്തരികായ കേസാ ഛേദാപേതബ്ബാ. യോ ഛേദാപെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ സീസേ വണോ ഹോതി, ന സക്കോതി ഖുരേന കേസേ ഓരോപേതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആബാധപ്പച്ചയാ കത്തരികായ കേസേ ഛേദാപേതു’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ദീഘാനി നാസികാലോമാനി ധാരെന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി പിസാചില്ലികാതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ദീഘം നാസികാലോമം ധാരേതബ്ബം. യോ ധാരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ സക്ഖരികായപി മധുസിത്ഥകേനപി നാസികാലോമം ഗാഹാപെന്തി. നാസികാ ദുക്ഖാ ഹൊന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സണ്ഡാസ’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ പലിതം ഗാഹാപെന്തി . മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, പലിതം ഗാഹാപേതബ്ബം. യോ ഗാഹാപെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
൨൭൬. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ കണ്ണഗൂഥകേഹി കണ്ണാ ഥകിതാ ഹൊന്തി . ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കണ്ണമലഹരണി’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചാവചാ കണ്ണമലഹരണിയോ ധാരെന്തി സോവണ്ണമയം രൂപിയമയം. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചാവചാ കണ്ണമലഹരണിയോ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാതി. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠിമയം ദന്തമയം വിസാണമയം നളമയം വേളുമയം കട്ഠമയം ജതുമയം ഫലമയം ലോഹമയം സങ്ഖനാഭിമയ’’ന്തി.
൨൭൭. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ബഹും ലോഹഭണ്ഡം കംസഭണ്ഡം സന്നിചയം കരൊന്തി. മനുസ്സാ വിഹാരചാരികം ആഹിണ്ഡന്താ പസ്സിത്വാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ബഹും ലോഹഭണ്ഡം കംസഭണ്ഡം സന്നിചയം കരിസ്സന്തി , സെയ്യഥാപി കംസപത്ഥരികാ’’തി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ബഹും ലോഹഭണ്ഡം കംസഭണ്ഡം സന്നിചയോ കാതബ്ബോ. യോ കരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അഞ്ജനിമ്പി അഞ്ജനിസലാകമ്പി കണ്ണമലഹരണിമ്പി ബന്ധനമത്തമ്പി കുക്കുച്ചായന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ജനിം അഞ്ജനിസലാകം കണ്ണമലഹരണിം ബന്ധനമത്ത’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘാടിപല്ലത്ഥികായ നിസീദന്തി. സങ്ഘാടിയാ പത്താ ലുജ്ജന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘാടിപല്ലത്ഥികായ നിസീദിതബ്ബം. യോ നിസീദെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ഗിലാനോ ഹോതി. തസ്സ വിനാ ആയോഗേന ആയോഗാ (സീ॰ സ്യാ॰) ന ഫാസു ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആയോഗ’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കഥം നു ഖോ ആയോഗോ കാതബ്ബോ’’തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തന്തകം വേമം കവടം വേമകം വട്ടം (സീ॰), വേമകം വടം (സ്യാ॰) സലാകം സബ്ബം തന്തഭണ്ഡക’’ന്തി.
൨൭൮. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു അകായബന്ധനോ ഗാമം പിണ്ഡായ പാവിസി. തസ്സ രഥികായ അന്തരവാസകോ പഭസ്സിത്ഥ. മനുസ്സാ ഉക്കുട്ഠിമകംസു . സോ ഭിക്ഖു മങ്കു അഹോസി . അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു ആരാമം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അകായബന്ധനേന ഗാമോ പവിസിതബ്ബോ. യോ പവിസെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കായബന്ധന’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചാവചാനി കായബന്ധനാനി ധാരെന്തി – കലാബുകം, ദെഡ്ഡുഭകം, മുരജം, മദ്ദവീണം. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചാവചാനി കായബന്ധനാനി ധാരേതബ്ബാനി – കലാബുകം, ദെഡ്ഡുഭകം, മുരജം, മദ്ദവീണം. യോ ധാരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദ്വേ കായബന്ധനാനി – പട്ടികം, സൂകരന്തക’’ന്തി. കായബന്ധനസ്സ ദസാ ജീരന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മുരജം മദ്ദവീണ’’ന്തി. കായബന്ധനസ്സ അന്തോ ജീരതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സോഭണം ഗുണക’’ന്തി. കായബന്ധനസ്സ പവനന്തോ ജീരതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വിധ’’ന്തി വീഥന്തി (സീ॰ സ്യാ॰).
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചാവചേ വിധേ ധാരെന്തി സോവണ്ണമയം രൂപിയമയം. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചാവചാ വിധാ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠിമയം…പേ॰… സങ്ഖനാഭിമയം സുത്തമയ’’ന്തി.
൨൭൯. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ ആനന്ദോ ലഹുകാ സങ്ഘാടിയോ പാരുപിത്വാ ഗാമം പിണ്ഡായ പാവിസി. വാതമണ്ഡലികായ സങ്ഘാടിയോ ഉക്ഖിപിയിംസു. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ആരാമം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗണ്ഠികം പാസക’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉച്ചാവചാ ഗണ്ഠികായോ ധാരെന്തി സോവണ്ണമയം രൂപിയമയം. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചാവചാ ഗണ്ഠികാ ധാരേതബ്ബാ. യോ ധാരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠിമയം ദന്തമയം വിസാണമയം നളമയം വേളുമയം കട്ഠമയം ജതുമയം ഫലമയം ലോഹമയം സങ്ഖനാഭിമയം സുത്തമയ’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ഗണ്ഠികമ്പി പാസകമ്പി ചീവരേ അപ്പെന്തി. ചീവരം ജീരതി . ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗണ്ഠികഫലകം പാസകഫലക’’ന്തി. ഗണ്ഠികഫലകമ്പി പാസകഫലകമ്പി അന്തേ അപ്പെന്തി. കൊട്ടോ കോണോ (സീ॰ സ്യാ॰) വിവരിയതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗണ്ഠികഫലകം അന്തേ അപ്പേതും; പാസകഫലകം സത്തങ്ഗുലം വാ അട്ഠങ്ഗുലം വാ ഓഗാഹെത്വാ അപ്പേതു’’ന്തി.
൨൮൦. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഗിഹിനിവത്ഥം നിവാസെന്തി – ഹത്ഥിസൊണ്ഡകം, മച്ഛവാളകം, ചതുകണ്ണകം, താലവണ്ടകം, സതവലികം. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഗിഹിനിവത്ഥം നിവാസേതബ്ബം – ഹത്ഥിസൊണ്ഡകം, മച്ഛവാളകം, ചതുകണ്ണകം, താലവണ്ടകം, സതവലികം. യോ നിവാസെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഗിഹിപാരുതം പാരുപന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഗിഹിപാരുതം പാരുപിതബ്ബം. യോ പാരുപെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ സംവെല്ലിയം നിവാസെന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി രഞ്ഞോ മുണ്ഡവട്ടീതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, സംവെല്ലിയം നിവാസേതബ്ബം. യോ നിവാസെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
൨൮൧. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഉഭതോകാജം ഹരന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി രഞ്ഞോ മുണ്ഡവട്ടീതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഉഭതോകാജം ഹരിതബ്ബം. യോ ഹരെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏകതോകാജം അന്തരാകാജം സീസഭാരം ഖന്ധഭാരം കടിഭാരം ഓലമ്ബക’’ന്തി.
൨൮൨. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ദന്തകട്ഠം ന ഖാദന്തി. മുഖം ദുഗ്ഗന്ധം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും.
‘‘പഞ്ചിമേ , ഭിക്ഖവേ, ആദീനവാ ദന്തകട്ഠസ്സ അഖാദനേ. അചക്ഖുസ്സം, മുഖം ദുഗ്ഗന്ധം ഹോതി, രസഹരണിയോ ന വിസുജ്ഝന്തി, പിത്തം സെമ്ഹം ഭത്തം പരിയോനന്ധതി, ഭത്തമസ്സ നച്ഛാദേതി – ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച ആദീനവാ ദന്തകട്ഠസ്സ അഖാദനേ.
‘‘പഞ്ചിമേ, ഭിക്ഖവേ, ആനിസംസാ ദന്തകട്ഠസ്സ ഖാദനേ. ചക്ഖുസ്സം, മുഖം ന ദുഗ്ഗന്ധം ഹോതി, രസഹരണിയോ വിസുജ്ഝന്തി, പിത്തം സെമ്ഹം ഭത്തം ന പരിയോനന്ധതി, ഭത്തമസ്സ ഛാദേതി – ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ച ആനിസംസാ ദന്തകട്ഠസ്സ ഖാദനേ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദന്തകട്ഠ’’ന്തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ദീഘാനി ദന്തകട്ഠാനി ഖാദന്തി, തേഹേവ സാമണേരം ആകോടെന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന , ഭിക്ഖവേ, ദീഘം ദന്തകട്ഠം ഖാദിതബ്ബം. യോ ഖാദെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠങ്ഗുലപരമം ദന്തകട്ഠം, ന ച തേന സാമണേരോ ആകോടേതബ്ബോ. യോ ആകോടെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ അതിമടാഹകം ദന്തകട്ഠം ഖാദന്തസ്സ കണ്ഠേ വിലഗ്ഗം ഹോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അതിമടാഹകം ദന്തകട്ഠം ഖാദിതബ്ബം. യോ ഖാദെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചതുരങ്ഗുലപച്ഛിമം ചതുരങ്ഗുലം പച്ഛിമം (ക॰) ദന്തകട്ഠ’’ന്തി.
൨൮൩. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ദായം ആലിമ്പെന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ദവഡാഹകാതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ദായോ ആലിമ്പിതബ്ബോ. യോ ആലിമ്പെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന വിഹാരാ തിണഗഹനാ ഹൊന്തി, ദവഡാഹേ ഡയ്ഹമാനേ വിഹാരാ ഡയ്ഹന്തി. ഭിക്ഖൂ കുക്കുച്ചായന്തി പടഗ്ഗിം ദാതും, പരിത്തം കാതും. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ദവഡാഹേ ഡയ്ഹമാനേ പടഗ്ഗിം ദാതും, പരിത്തം കാതു’’ന്തി.
൨൮൪. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ രുക്ഖം അഭിരുഹന്തി, രുക്ഖാ രുക്ഖം സങ്കമന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി മക്കടാതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, രുക്ഖോ അഭിരുഹിതബ്ബോ. യോ അഭിരുഹെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ഭിക്ഖുനോ കോസലേസു ജനപദേ സാവത്ഥിം ഗച്ഛന്തസ്സ അന്തരാമഗ്ഗേ ഹത്ഥീ പരിയുട്ഠാതി. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു രുക്ഖമൂലം ഉപധാവിത്വാ കുക്കുച്ചായന്തോ രുക്ഖം ന അഭിരുഹി. സോ ഹത്ഥീ അഞ്ഞേന അഗമാസി. അഥ ഖോ സോ ഭിക്ഖു സാവത്ഥിം ഗന്ത്വാ ഭിക്ഖൂനം ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സതി കരണീയേ പോരിസം രുക്ഖം അഭിരുഹിതും ആപദാസു യാവദത്ഥ’’ന്തി.
൨൮൫. തേന ഖോ പന സമയേന യമേളകേകുടാ നാമ യമേളുതേകുലാ നാമ (സീ॰), മെട്ഠകോകുട്ഠാ നാമ (സ്യാ॰) ഭിക്ഖൂ ദ്വേ ഭാതികാ ഹൊന്തി ബ്രാഹ്മണജാതികാ കല്യാണവാചാ കല്യാണവാക്കരണാ. തേ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദെത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു. ഏകമന്തം നിസിന്നാ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘ഏതരഹി, ഭന്തേ, ഭിക്ഖൂ നാനാനാമാ നാനാഗൊത്താ നാനാജച്ചാ നാനാകുലാ പബ്ബജിതാ. തേ സകായ നിരുത്തിയാ ബുദ്ധവചനം ദൂസെന്തി. ഹന്ദ മയം, ഭന്തേ, ബുദ്ധവചനം ഛന്ദസോ ആരോപേമാ’’തി. വിഗരഹി ബുദ്ധോ ഭഗവാ…പേ॰… ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ തുമ്ഹേ, മോഘപുരിസാ, ഏവം വക്ഖഥ – ‘ഹന്ദ മയം, ഭന്തേ, ബുദ്ധവചനം ഛന്ദസോ ആരോപേമാ’തി. നേതം, മോഘപുരിസാ, അപ്പസന്നാനം വാ പസാദായ…പേ॰… വിഗരഹിത്വാ…പേ॰… ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ബുദ്ധവചനം ഛന്ദസോ ആരോപേതബ്ബം. യോ ആരോപെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സകായ നിരുത്തിയാ ബുദ്ധവചനം പരിയാപുണിതു’’ന്തി.
൨൮൬. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ലോകായതം പരിയാപുണന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. അസ്സോസും ഖോ ഭിക്ഖൂ തേസം മനുസ്സാനം ഉജ്ഝായന്താനം ഖിയ്യന്താനം വിപാചെന്താനം. അഥ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അപി നു ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ലോകായതേ സാരദസ്സാവീ ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ വുദ്ധിം വിരുള്ഹിം വേപുല്ലം ആപജ്ജെയ്യാ’’തി? ‘‘നോഹേതം ഭന്തേ’’. ‘‘ഇമസ്മിം വാ പന ധമ്മവിനയേ സാരദസ്സാവീ ലോകായതം പരിയാപുണെയ്യാ’’തി? ‘‘നോഹേതം ഭന്തേ’’. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ലോകായതം പരിയാപുണിതബ്ബം. യോ പരിയാപുണെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ലോകായതം വാചെന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ലോകായതം വാചേതബ്ബം. യോ വാചെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
൨൮൭. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ തിരച്ഛാനവിജ്ജം പരിയാപുണന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി . ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, തിരച്ഛാനവിജ്ജാ പരിയാപുണിതബ്ബാ. യോ പരിയാപുണെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ തിരച്ഛാനവിജ്ജം വാചെന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – സെയ്യഥാപി ഗിഹീ കാമഭോഗിനോതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, തിരച്ഛാനവിജ്ജാ വാചേതബ്ബാ. യോ വാചെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
൨൮൮. തേന ഖോ പന സമയേന ഭഗവാ മഹതിയാ പരിസായ പരിവുതോ ധമ്മം ദേസെന്തോ ഖിപി. ഭിക്ഖൂ – ‘ജീവതു, ഭന്തേ, ഭഗവാ; ജീവതു സുഗതോ’തി – ഉച്ചാസദ്ദം മഹാസദ്ദം അകംസു. തേന സദ്ദേന ധമ്മകഥാ അന്തരാ അഹോസി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അപി നു ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഖിപിതേ ‘ജീവാ’തി വുത്തോ വുത്തേ (ക॰) തപ്പച്ചയാ ജീവെയ്യ വാ മരെയ്യ വാ’’തി? ‘‘നോഹേതം ഭന്തേ’’. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഖിപിതേ ‘ജീവാ’തി വത്തബ്ബോ. യോ വദെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന മനുസ്സാ ഭിക്ഖൂനം ഖിപിതേ ‘ജീവഥ ഭന്തേ’തി വദന്തി. ഭിക്ഖൂ കുക്കുച്ചായന്താ നാലപന്തി. മനുസ്സാ ഉജ്ഝായന്തി ഖിയ്യന്തി വിപാചെന്തി – ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ സമണാ സക്യപുത്തിയാ ‘ജീവഥ ഭന്തേ’തി വുച്ചമാനാ നാലപിസ്സന്തീ’’തി! ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘ഗിഹീ, ഭിക്ഖവേ, മങ്ഗലികാ. അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഗിഹീനം ‘ജീവഥ ഭന്തേ’തി വുച്ചമാനേന ‘ചിരം ജീവാ’തി വത്തു’’ന്തി.
൨൮൯. തേന ഖോ പന സമയേന ഭഗവാ മഹതിയാ പരിസായ പരിവുതോ ധമ്മം ദേസെന്തോ നിസിന്നോ ഹോതി. അഞ്ഞതരേന ഭിക്ഖുനാ ലസുണം ഖായിതം ഹോതി. സോ – മാ ഭിക്ഖൂ ബ്യാബാധിംസൂതി – ഏകമന്തം നിസീദി. അദ്ദസാ ഖോ ഭഗവാ തം ഭിക്ഖും ഏകമന്തം നിസിന്നം. ദിസ്വാന ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘കിം നു ഖോ സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഏകമന്തം നിസിന്നോ’’തി ? ‘‘ഏതേന, ഭന്തേ, ഭിക്ഖുനാ ലസുണം ഖായിതം. സോ – മാ ഭിക്ഖൂ ബ്യാബാധിംസൂതി – ഏകമന്തം നിസിന്നോ’’തി. ‘‘അപി നു ഖോ, ഭിക്ഖവേ ഭിക്ഖവേ ഭിക്ഖുനാ (സ്യാ॰), തം ഖാദിതബ്ബം, യം ഖാദിത്വാ ഏവരൂപായ ധമ്മകഥായ പരിബാഹിയോ അസ്സാ’’തി? ‘‘നോഹേതം ഭന്തേ’’. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ലസുണം ഖാദിതബ്ബം. യോ ഖാദെയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മതോ സാരിപുത്തസ്സ ഉദരവാതാബാധോ ഹോതി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാമൊഗ്ഗല്ലാനോ യേനായസ്മാ സാരിപുത്തോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം സാരിപുത്തം ഏതദവോച – ‘‘പുബ്ബേ തേ, ആവുസോ സാരിപുത്ത, ഉദരവാതാബാധോ കേന ഫാസു ഹോതീ’’തി? ‘‘ലസുണേന മേ, ആവുസോ’’തി അഥ ഖോ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ ആയസ്മന്തം മഹാമൊഗ്ഗല്ലാനം ഏതദവോച ‘‘പുബ്ബേ ഖോ മേ ആവുസോ മൊഗ്ഗല്ലാന ഉദരവാതാബാധോ ലസുണേന ഫാസു ഹോതീ’’തി (ക॰). ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആബാധപ്പച്ചയാ ലസുണം ഖാദിതു’’ന്തി.
൨൯൦. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ആരാമേ തഹം തഹം പസ്സാവം കരൊന്തി. ആരാമോ ദുസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഏകമന്തം പസ്സാവം കാതു’’ന്തി . ആരാമോ ദുഗ്ഗന്ധോ ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പസ്സാവകുമ്ഭി’’ന്തി. ദുക്ഖം നിസിന്നാ പസ്സാവം കരൊന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പസ്സാവപാദുക’’ന്തി. പസ്സാവപാദുകാ പാകടാ ഹൊന്തി. ഭിക്ഖൂ ഹിരിയന്തി പസ്സാവം കാതും…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പരിക്ഖിപിതും തയോ പാകാരേ – ഇട്ഠകാപാകാരം, സിലാപാകാരം, ദാരുപാകാര’’ന്തി. പസ്സാവകുമ്ഭീ അപാരുതാ ദുഗ്ഗന്ധാ ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അപിധാന’’ന്തി.
൨൯൧. തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ ആരാമേ തഹം തഹം വച്ചം കരൊന്തി. ആരാമോ ദുസ്സതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി , ഭിക്ഖവേ, ഏകമന്തം വച്ചം കാതു’’ന്തി. ആരാമോ ദുഗ്ഗന്ധോ ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വച്ചകൂപ’’ന്തി. വച്ചകൂപസ്സ കൂലം ലുജ്ജതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. വച്ചകൂപോ നീചവത്ഥുകോ ഹോതി, ഉദകേന ഒത്ഥരിയ്യതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉച്ചവത്ഥുകം കാതു’’ന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ചിനിതും തയോ ചയേ – ഇട്ഠകാചയം, സിലാചയം, ദാരുചയ’’ന്തി. ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തയോ സോപാനേ – ഇട്ഠകാസോപാനം, സിലാസോപാനം, ദാരുസോപാന’’ന്തി. ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആലമ്ബനബാഹ’’ന്തി. അന്തേ നിസിന്നാ വച്ചം കരൊന്താ പരിപതന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സന്ഥരിത്വാ മജ്ഝേ ഛിദ്ദം കത്വാ വച്ചം കാതു’’ന്തി . ദുക്ഖം നിസിന്നാ വച്ചം കരൊന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വച്ചപാദുക’’ന്തി. ബഹിദ്ധാ പസ്സാവം കരൊന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പസ്സാവദോണിക’’ന്തി. അവലേഖനകട്ഠം ന ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അവലേഖനകട്ഠ’’ന്തി. അവലേഖനപിഠരോ ന ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അവലേഖനപിഠര’’ന്തി. വച്ചകൂപോ അപാരുതോ ദുഗ്ഗന്ധോ ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അപിധാന’’ന്തി. അജ്ഝോകാസേ വച്ചം കരൊന്താ സീതേനപി ഉണ്ഹേനപി കിലമന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, വച്ചകുടി’’ന്തി. വച്ചകുടിയാ കവാടം ന ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കവാടം പിട്ഠസങ്ഘാടം ഉദുക്ഖലികം ഉത്തരപാസകം അഗ്ഗളവട്ടിം കപിസീസകം സൂചികം ഘടികം താളച്ഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനച്ഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനരജ്ജു’’ന്തി. വച്ചകുടിയാ തിണചുണ്ണം പരിപതതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫെത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതും – സേതവണ്ണം കാളവണ്ണം ഗേരുകപരികമ്മം മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം മകരദന്തകം പഞ്ചപടികം ചീവരവംസം ചീവരരജ്ജു’’ന്തി.
൨൯൨. തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ജരാദുബ്ബലോ വച്ചം കത്വാ വുട്ഠഹന്തോ പരിപതതി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓലമ്ബക’’ന്തി. വച്ചകുടി അപരിക്ഖിത്താ ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പരിക്ഖിപിതും തയോ പാകാരേ – ഇട്ഠകാപാകാരം, സിലാപാകാരം, ദാരുപാകാര’’ന്തി. കൊട്ഠകോ ന ഹോതി…പേ॰… (‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കൊട്ഠക’’ന്തി. കൊട്ഠകസ്സ കവാടം ന ഹോതി) (അനുജാനാമി ഭിക്ഖവേ കൊട്ഠകന്തി. കൊട്ഠകോ നീചവത്ഥുകോ ഹോതി…പേ॰… അനുജാനാമി ഭിക്ഖവേ ഉച്ചവത്ഥുകം കാതുന്തി. ചയോ പരിപതതി…പേ॰… അനുജാനാമി ഭിക്ഖവേ ചിനിതും തയോ ചയേ ഇട്ഠകാചയം സിലാചയം ദാരുചയന്തി. ആരോഹന്താ വിഹഞ്ഞന്തി…പേ॰… അനുജാനാമി ഭിക്ഖവേ തയോ സോപാനേ ഇട്ഠകാസോപാനം സിലാസോപാനം ദാരുസോപാനന്തി. ആരോഹന്താ പരിപതന്തി…പേ॰… അനുജാനാമി ഭിക്ഖവേ ആലമ്ബനബാഹന്തി. കൊട്ഠകസ്സ കവാടം ന ഹോതി.) (സ്യാ॰ കം॰) …പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, കവാടം പിട്ഠസങ്ഘാടം ഉദുക്ഖലികം ഉത്തരപാസകം അഗ്ഗളവട്ടിം കപിസീസകം സൂചികം ഘടികം താളച്ഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനച്ഛിദ്ദം ആവിഞ്ഛനരജ്ജു’’ന്തി. കൊട്ഠകേ തിണചുണ്ണം പരിപതതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഓഗുമ്ഫെത്വാ ഉല്ലിത്താവലിത്തം കാതും – സേതവണ്ണം കാളവണ്ണം ഗേരുകപരികമ്മം മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം മകരദന്തകം പഞ്ചപടിക’’ന്തി. പരിവേണം ചിക്ഖല്ലം ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, മരുമ്ബം പകിരിതു’’ന്തി. ന പരിയാപുണന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പദരസിലം പട്ടസിലം (ക॰) നിക്ഖിപിതു’’ന്തി. ഉദകം സന്തിട്ഠതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉദകനിദ്ധമന’’ന്തി. ആചമനകുമ്ഭീ ന ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആചമനകുമ്ഭി’’ന്തി. ആചമനസരാവകോ ന ഹോതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആചമനസരാവക’’ന്തി. ദുക്ഖം നിസിന്നാ ആചമെന്തി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ആചമനപാദുക’’ന്തി. ആചമനപാദുകാ പാകടാ ഹൊന്തി, ഭിക്ഖൂ ഹിരിയന്തി ആചമേതും…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, പരിക്ഖിപിതും തയോ പാകാരേ – ഇട്ഠകാപാകാരം, സിലാപാകാരം, ദാരുപാകാര’’ന്തി. ആചമനകുമ്ഭീ അപാരുതാ ഹോതി, തിണചുണ്ണേഹിപി പംസുകേഹിപി ഓകിരിയ്യതി…പേ॰… ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അപിധാന’’ന്തി.
൨൯൩. തേന ഖോ പന സമയേന ഛബ്ബഗ്ഗിയാ ഭിക്ഖൂ ഏവരൂപം അനാചാരം ആചരന്തി – മാലാവച്ഛം രോപെന്തിപി രോപാപെന്തിപി, സിഞ്ചന്തിപി സിഞ്ചാപെന്തിപി, ഓചിനന്തിപി ഓചിനാപെന്തിപി, ഗന്ഥെന്തിപി ഗന്ഥാപെന്തിപി, ഏകതോവണ്ടികമാലം കരൊന്തിപി കാരാപെന്തിപി, ഉഭതോവണ്ടികമാലം കരൊന്തിപി കാരാപെന്തിപി, മഞ്ജരികം കരൊന്തിപി കാരാപെന്തിപി, വിധൂതികം കരൊന്തിപി കാരാപെന്തിപി, വടംസകം കരൊന്തിപി കാരാപെന്തിപി, ആവേളം കരൊന്തിപി കാരാപെന്തിപി, ഉരച്ഛദം കരൊന്തിപി കാരാപെന്തിപി. തേ കുലിത്ഥീനം കുലധീതാനം കുലകുമാരീനം കുലസുണ്ഹാനം കുലദാസീനം ഏകതോവണ്ടികമാലം ഹരന്തിപി ഹരാപെന്തിപി, ഉഭതോവണ്ടികമാലം ഹരന്തിപി ഹരാപെന്തിപി, മഞ്ജരികം ഹരന്തിപി ഹരാപെന്തിപി, വിധൂതികം ഹരന്തിപി ഹരാപെന്തിപി, വടംസകം ഹരന്തിപി ഹരാപെന്തിപി, ആവേളം ഹരന്തിപി ഹരാപെന്തിപി, ഉരച്ഛദം ഹരന്തിപി ഹരാപെന്തിപി. തേ കുലിത്ഥീഹി കുലധീതാഹി കുലകുമാരീഹി കുലസുണ്ഹാഹി കുലദാസീഹി സദ്ധിം ഏകഭാജനേപി ഭുഞ്ജന്തി, ഏകഥാലകേപി പിവന്തി, ഏകാസനേപി നിസീദന്തി, ഏകമഞ്ചേപി തുവട്ടെന്തി, ഏകത്ഥരണാപി തുവട്ടെന്തി, ഏകപാവുരണാപി തുവട്ടെന്തി, ഏകത്ഥരണപാവുരണാപി തുവട്ടെന്തി, വികാലേപി ഭുഞ്ജന്തി, മജ്ജമ്പി പിവന്തി, മാലാഗന്ധവിലേപനമ്പി ധാരെന്തി, നച്ചന്തിപി, ഗായന്തിപി, വാദെന്തിപി, ലാസെന്തിപി; നച്ചന്തിയാപി നച്ചന്തി, നച്ചന്തിയാപി ഗായന്തി, നച്ചന്തിയാപി വാദെന്തി, നച്ചന്തിയാപി ലാസെന്തി…പേ॰… ലാസെന്തിയാപി നച്ചന്തി, ലാസെന്തിയാപി ഗായന്തി, ലാസെന്തിയാപി വാദെന്തി, ലാസെന്തിയാപി ലാസെന്തി; അട്ഠപദേപി കീളന്തി, ദസപദേപി കീളന്തി, ആകാസേപി കീളന്തി, പരിഹാരപഥേപി കീളന്തി, സന്തികായപി കീളന്തി, ഖലികായപി കീളന്തി, ഘടികായപി കീളന്തി, സലാകഹത്ഥേനപി കീളന്തി, അക്ഖേനപി കീളന്തി, പങ്ഗചീരേനപി കീളന്തി, വങ്കകേനപി കീളന്തി, മൊക്ഖചികായപി കീളന്തി, ചിങ്ഗുലകേനപി കീളന്തി, പത്താള്ഹകേനപി കീളന്തി, രഥകേനപി കീളന്തി, ധനുകേനപി കീളന്തി , അക്ഖരികായപി കീളന്തി, മനേസികായപി കീളന്തി, യഥാവജ്ജേനപി കീളന്തി; ഹത്ഥിസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി, അസ്സസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി, രഥസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി, ധനുസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി; ഥരുസ്മിമ്പി സിക്ഖന്തി; ഹത്ഥിസ്സപി പുരതോ ധാവന്തി, അസ്സസ്സപി പുരതോ ധാവന്തി, രഥസ്സപി പുരതോ ധാവന്തിപി ആധാവന്തിപി; ഉസ്സേളെന്തിപി, അപ്ഫോടെന്തിപി, നിബ്ബുജ്ഝന്തിപി, മുട്ഠീഹിപി യുജ്ഝന്തി; രങ്ഗമജ്ഝേപി സങ്ഘാടിം പത്ഥരിത്വാ നച്ചകിം ഏവം വദന്തി – ‘‘ഇധ, ഭഗിനി, നച്ചസ്സൂ’’തി; നലാടികമ്പി ദെന്തി; വിവിധമ്പി അനാചാരം ആചരന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും…പേ॰… ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, വിവിധം അനാചാരം ആചരിതബ്ബം. യോ ആചരെയ്യ, യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ’’തി.
തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മന്തേ ഉരുവേലകസ്സപേ പബ്ബജിതേ സങ്ഘസ്സ ബഹും ലോഹഭണ്ഡം ദാരുഭണ്ഡം മത്തികാഭണ്ഡം ഉപ്പന്നം ഹോതി. അഥ ഖോ ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘കിം നു ഖോ ഭഗവതാ ലോഹഭണ്ഡം അനുഞ്ഞാതം, കിം അനനുഞ്ഞാതം; കിം ദാരുഭണ്ഡം അനുഞ്ഞാതം, കിം അനനുഞ്ഞാതം; കിം മത്തികാഭണ്ഡം അനുഞ്ഞാതം, കിം അനനുഞ്ഞാത’’ന്തി? ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും. അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതസ്മിം നിദാനേ ഏതസ്മിം പകരണേ ധമ്മിം കഥം കത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി – ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഠപെത്വാ പഹരണിം സബ്ബം ലോഹഭണ്ഡം, ഠപെത്വാ ആസന്ദിം പല്ലങ്കം ദാരുപത്തം ദാരുപാദുകം സബ്ബം ദാരുഭണ്ഡം, ഠപെത്വാ കതകഞ്ച കുമ്ഭകാരികഞ്ച സബ്ബം മത്തികാഭണ്ഡ’’ന്തി.
ഖുദ്ദകവത്ഥുക്ഖന്ധകോ പഞ്ചമോ.
തസ്സുദ്ദാനം –
രുക്ഖേ ഥമ്ഭേ ച കുട്ടേ ച, അട്ടാനേ ഗന്ധസുത്തിയാ;
വിഗയ്ഹ മല്ലകോ കച്ഛു, ജരാ ച പുഥുപാണികാ.
വല്ലികാപി ച പാമങ്ഗോ, കണ്ഠസുത്തം ന ധാരയേ;
കടി ഓവട്ടി കായുരം, ഹത്ഥാഭരണമുദ്ദികാ.
ദീഘേ കൊച്ഛേ ഫണേ ഹത്ഥേ, സിത്ഥാ ഉദകതേലകേ;
ആദാസുദപത്തവണാ, ആലേപൊമ്മദ്ദചുണ്ണനാ.
ലഞ്ഛെന്തി അങ്ഗരാഗഞ്ച, മുഖരാഗം തദൂഭയം;
ചക്ഖുരോഗം ഗിരഗ്ഗഞ്ച, ആയതം സരബാഹിരം.
അമ്ബപേസിസകലേഹി, അഹിച്ഛിന്ദി ച ചന്ദനം;
ഉച്ചാവചാ പത്തമൂലാ, സുവണ്ണോ ബഹലാ വലീ.
ചിത്രാ ദുസ്സതി ദുഗ്ഗന്ധോ, ഉണ്ഹേ ഭിജ്ജിംസു മിഡ്ഢിയാ;
പരിഭണ്ഡം തിണം ചോളം, മാലം കുണ്ഡോലികായ ച.
ഥവികാ അംസബദ്ധഞ്ച, തഥാ ബന്ധനസുത്തകാ;
ഖിലേ മഞ്ചേ ച പീഠേ ച, അങ്കേ ഛത്തേ പണാമനാ.
തുമ്ബഘടിഛവസീസം, ചലകാനി പടിഗ്ഗഹോ;
വിപ്ഫാലിദണ്ഡസോവണ്ണം, പത്തേ പേസി ച നാളികാ.
കിണ്ണസത്തു സരിതഞ്ച, മധുസിത്ഥം സിപാടികം;
വികണ്ണം ബന്ധിവിസമം, ഛമാജിരപഹോതി ച.
കളിമ്ഭം മോഘസുത്തഞ്ച, അധോതല്ലം ഉപാഹനാ;
അങ്ഗുലേ പടിഗ്ഗഹഞ്ച, വിത്ഥകം ഥവികബദ്ധകാ.
അജ്ഝോകാസേ നീചവത്ഥു, ചയോ ചാപി വിഹഞ്ഞരേ;
പരിപതി തിണചുണ്ണം, ഉല്ലിത്തഅവലിത്തകം.
സേതം കാളകവണ്ണഞ്ച, പരികമ്മഞ്ച ഗേരുകം;
മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം, മകരദന്തകപാടികം.
ചീവരവംസം രജ്ജുഞ്ച, അനുഞ്ഞാസി വിനായകോ;
ഉജ്ഝിത്വാ പക്കമന്തി ച, കഥിനം പരിഭിജ്ജതി.
വിനിവേഠിയതി കുട്ടേപി, പത്തേനാദായ ഗച്ഛരേ;
ഥവികാ ബന്ധസുത്തഞ്ച, ബന്ധിത്വാ ച ഉപാഹനാ.
ഉപാഹനത്ഥവികഞ്ച, അംസബദ്ധഞ്ച സുത്തകം;
ഉദകാകപ്പിയം മഗ്ഗേ, പരിസ്സാവനചോളകം.
ധമ്മകരണം ദ്വേ ഭിക്ഖൂ, വേസാലിം അഗമാ മുനി;
ദണ്ഡം ഒത്ഥരകം തത്ഥ, അനുഞ്ഞാസി പരിസ്സാവനം.
മകസേഹി പണീതേന, ബഹ്വാബാധാ ച ജീവകോ;
ചങ്കമനജന്താഘരം , വിസമേ നീചവത്ഥുകോ.
തയോ ചയേ വിഹഞ്ഞന്തി, സോപാനാലമ്ബവേദികം;
അജ്ഝോകാസേ തിണചുണ്ണം, ഉല്ലിത്തഅവലിത്തകം.
സേതകം കാളവണ്ണഞ്ച, പരികമ്മഞ്ച ഗേരുകം;
മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം, മകരദന്തകപാടികം.
വംസം ചീവരരജ്ജുഞ്ച, ഉച്ചഞ്ച വത്ഥുകം കരേ;
ചയോ സോപാനബാഹഞ്ച, കവാടം പിട്ഠസങ്ഘാടം.
ഉദുക്ഖലുത്തരപാസകം, വട്ടിഞ്ച കപിസീസകം;
സൂചിഘടിതാളച്ഛിദ്ദം, ആവിഞ്ഛനഞ്ച രജ്ജുകം.
മണ്ഡലം ധൂമനെത്തഞ്ച, മജ്ഝേ ച മുഖമത്തികാ;
ദോണി ദുഗ്ഗന്ധാ ദഹതി, ഉദകട്ഠാനം സരാവകം.
ന സേദേതി ച ചിക്ഖല്ലം, ധോവി നിദ്ധമനം കരേ;
പീഠഞ്ച കൊട്ഠകേ കമ്മം, മരുമ്ബാ സിലാ നിദ്ധമനം.
നഗ്ഗാ ഛമായ വസ്സന്തേ, പടിച്ഛാദീ തയോ തഹിം;
ഉദപാനം ലുജ്ജതി നീചം, വല്ലിയാ കായബന്ധനേ.
തുലം കടകടം ചക്കം, ബഹൂ ഭിജ്ജന്തി ഭാജനാ;
ലോഹദാരുചമ്മഖണ്ഡം, സാലാതിണാപിധാനി ച.
ദോണിചന്ദനി പാകാരം, ചിക്ഖല്ലം നിദ്ധമനേന ച;
സീതിഗതം പൊക്ഖരണിം, പുരാണഞ്ച നില്ലേഖണം.
ചാതുമാസം സയന്തി ച, നമതകഞ്ച ഗന്ധപുപ്ഫം (സ്യാ॰) നധിട്ഠഹേ;
ആസിത്തകം മളോരികം, ഭുഞ്ജന്തേകം തുവട്ടെയ്യും.
വഡ്ഢോ ബോധി ന അക്കമി, ഘടം കതകസമ്മജ്ജനി;
സക്ഖരം കഥലഞ്ചേവ, ഫേണകം പാദഘംസനീ.
വിധൂപനം താലവണ്ടം, മകസഞ്ചാപി ചാമരീ;
ഛത്തം വിനാ ച ആരാമേ, തയോ സിക്കായ സമ്മുതി.
രോമസിത്ഥാ നഖാ ദീഘാ, ഛിന്ദന്തങ്ഗുലികാ ദുക്ഖാ;
സലോഹിതം പമാണഞ്ച, വീസതി ദീഘകേസതാ.
ഖുരം സിലം സിപാടികം, നമതകം ഖുരഭണ്ഡകം;
മസ്സും കപ്പെന്തി വഡ്ഢെന്തി, ഗോലോമിചതുരസ്സകം.
പരിമുഖം അഡ്ഢദുകഞ്ച, ദാഠിസമ്ബാധസംഹരേ;
ആബാധാ കത്തരിവണോ, ദീഘം സക്ഖരികായ ച.
പലിതം ഥകിതം ഉച്ചാ, ലോഹഭണ്ഡഞ്ജനീ സഹ;
പല്ലത്ഥികഞ്ച ആയോഗോ, വടം സലാകബന്ധനം.
കലാബുകം ദെഡ്ഡുഭകം, മുരജം മദ്ദവീണകം;
പട്ടികാ സൂകരന്തഞ്ച, ദസാ മുരജവേണികാ;
അന്തോ സോഭം ഗുണകഞ്ച, പവനന്തോപി ജീരതി.
ഗണ്ഠികാ ഉച്ചാവചഞ്ച, ഫലകന്തേപി ഓഗാഹേ;
ഗിഹിവത്ഥം ഹത്ഥിസൊണ്ഡം, മച്ഛകം ചതുകണ്ണകം.
താലവണ്ടം സതവലി, ഗിഹിപാരുതപാരുപം;
സംവെല്ലി ഉഭതോകാജം, ദന്തകട്ഠം ആകോടനേ.
കണ്ഠേ വിലഗ്ഗം ദായഞ്ച, പടഗ്ഗി രുക്ഖഹത്ഥിനാ;
യമേളേ ലോകായതകം, പരിയാപുണിംസു വാചയും.
തിരച്ഛാനകഥാ വിജ്ജാ, ഖിപി മങ്ഗലം ഖാദി ച;
വാതാബാധോ ദുസ്സതി ച, ദുഗ്ഗന്ധോ ദുക്ഖപാദുകാ.
ഹിരിയന്തി പാരുദുഗ്ഗന്ധോ, തഹം തഹം കരൊന്തി ച;
ദുഗ്ഗന്ധോ കൂപം ലുജ്ജന്തി, ഉച്ചവത്ഥു ചയേന ച.
സോപാനാലമ്ബനബാഹാ അന്തേ, ദുക്ഖഞ്ച പാദുകാ;
ബഹിദ്ധാ ദോണി കട്ഠഞ്ച, പിഠരോ ച അപാരുതോ.
വച്ചകുടിം കവാടഞ്ച, പിട്ഠസങ്ഘാടമേവ ച;
ഉദുക്ഖലുത്തരപാസോ, വട്ടിഞ്ച കപിസീസകം.
സൂചിഘടിതാളച്ഛിദ്ദം, ആവിഞ്ഛനച്ഛിദ്ദമേവ ച;
രജ്ജു ഉല്ലിത്താവലിത്തം, സേതവണ്ണഞ്ച കാളകം.
മാലാകമ്മം ലതാകമ്മം, മകരം പഞ്ചപടികം;
ചീവരവംസം രജ്ജുഞ്ച, ജരാദുബ്ബലപാകാരം.
കൊട്ഠകേ ചാപി തഥേവ, മരുമ്ബം പദരസിലാ;
സന്തിട്ഠതി നിദ്ധമനം, കുമ്ഭിഞ്ചാപി സരാവകം.
ദുക്ഖം ഹിരി അപിധാനം, അനാചാരഞ്ച ആചരും;
ലോഹഭണ്ഡം അനുഞ്ഞാസി, ഠപയിത്വാ പഹരണിം.
ഠപയിത്വാ സന്ദിപല്ലങ്കം, ദാരുപത്തഞ്ച പാദുകം;
സബ്ബം ദാരുമയം ഭണ്ഡം, അനുഞ്ഞാസി മഹാമുനി.
കതകം കുമ്ഭകാരഞ്ച, ഠപയിത്വാ തഥാഗതോ;
സബ്ബമ്പി മത്തികാഭണ്ഡം, അനുഞ്ഞാസി അനുകമ്പകോ.
യസ്സ വത്ഥുസ്സ നിദ്ദേസോ, പുരിമേന യദി സമം;
തമ്പി സംഖിത്തം ഉദ്ദാനേ, നയതോ തം വിജാനിയാ.
ഏവം ദസസതാ വത്ഥൂ, വിനയേ ഖുദ്ദകവത്ഥുകേ;
സദ്ധമ്മട്ഠിതികോ ചേവ, പേസലാനഞ്ചനുഗ്ഗഹോ.
സുസിക്ഖിതോ വിനയധരോ, ഹിതചിത്തോ സുപേസലോ;
പദീപകരണോ ധീരോ, പൂജാരഹോ ബഹുസ്സുതോതി.
ഖുദ്ദകവത്ഥുക്ഖന്ധകം നിട്ഠിതം.