3. Yudhañjayavaggo
1. Yudhañjayacariyā
1.
‘‘Yadāhaṃ
Ussāvabinduṃ sūriyātape, patitaṃ disvāna saṃvijiṃ.
2.
‘‘Taññevādhipatiṃ katvā, saṃvegamanubrūhayiṃ;
Mātāpitū ca vanditvā, pabbajjamanuyācahaṃ.
3.
‘‘Yācanti maṃ pañjalikā, sanegamā saraṭṭhakā;
‘Ajjeva putta paṭipajja, iddhaṃ phītaṃ mahāmahiṃ’.
4.
‘‘Sarājake sahorodhe, sanegame saraṭṭhake;
Karuṇaṃ paridevante, anapekkhova pariccajiṃ.
5.
‘‘Kevalaṃ pathaviṃ rajjaṃ, ñātiparijanaṃ yasaṃ;
Cajamāno na cintesiṃ, bodhiyāyeva kāraṇā.
6.
‘‘Mātāpitā na me dessā, napi me dessaṃ mahāyasaṃ;
Sabbaññutaṃ piyaṃ mayhaṃ, tasmā rajjaṃ pariccaji’’nti.
Yudhañjayacariyaṃ paṭhamaṃ.
2. Somanassacariyā
7.
‘‘Punāparaṃ
Kāmito dayito putto, somanassoti vissuto.
8.
‘‘Sīlavā guṇasampanno, kalyāṇapaṭibhānavā;
Vuḍḍhāpacāyī hirīmā, saṅgahesu ca kovido.
9.
‘‘Tassa
Ārāmaṃ mālāvacchañca, ropayitvāna jīvati.
10.
‘‘Tamahaṃ
Dumaṃva anto susiraṃ, kadaliṃva asārakaṃ.
11.
‘‘Natthimassa
Hirīsukkadhammajahito, jīvitavuttikāraṇā.
12.
‘‘Kupito ahu
Taṃ nisedhetuṃ gacchanto, anusāsi pitā mamaṃ.
13.
‘‘‘Mā pamajji tuvaṃ tāta, jaṭilaṃ uggatāpanaṃ;
Yadicchakaṃ pavattehi, sabbakāmadado hi so’.
14.
‘‘Tamahaṃ gantvānupaṭṭhānaṃ, idaṃ vacanamabraviṃ;
‘Kacci te gahapati kusalaṃ, kiṃ vā te āharīyatu’.
15.
‘‘Tena so kupito āsi, kuhako mānanissito;
‘Ghātāpemi tuvaṃ ajja, raṭṭhā pabbājayāmi vā’.
16.
‘‘Nisedhayitvā
‘Kacci te bhante khamanīyaṃ, sammāno te pavattito’.
17.
‘‘Tassa ācikkhatī pāpo, kumāro yathā nāsiyo;
Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, āṇāpesi mahīpati.
18.
‘‘‘Sīsaṃ tattheva chinditvā, katvāna catukhaṇḍikaṃ;
Rathiyā rathiyaṃ dassetha, sā gati jaṭilahīḷitā’.
19.
‘‘Tattha kāraṇikā gantvā, caṇḍā luddā akāruṇā;
Mātuaṅke nisinnassa, ākaḍḍhitvā nayanti maṃ.
20.
‘‘Tesāhaṃ evamavacaṃ, bandhataṃ gāḷhabandhanaṃ;
‘Rañño dassetha maṃ khippaṃ, rājakiriyāni atthi me’.
21.
‘‘Te maṃ rañño dassayiṃsu, pāpassa pāpasevino;
Disvāna taṃ saññāpesiṃ, mamañca vasamānayiṃ.
22.
‘‘So maṃ tattha khamāpesi, mahārajjamadāsi me;
Sohaṃ tamaṃ dālayitvā, pabbajiṃ anagāriyaṃ.
23.
‘‘Na
Sabbaññutaṃ piyaṃ mayhaṃ, tasmā rajjaṃ pariccaji’’nti.
Somanassacariyaṃ dutiyaṃ.
3. Ayogharacariyā
24.
‘‘Punāparaṃ
Ayogharamhi saṃvaḍḍho, nāmenāsi ayogharo.
25.
‘‘Dukkhena jīvito laddho, saṃpīḷe patiposito;
Ajjeva putta paṭipajja, kevalaṃ vasudhaṃ imaṃ.
26.
‘‘Saraṭṭhakaṃ sanigamaṃ, sajanaṃ vanditva khattiyaṃ;
Añjaliṃ paggahetvāna, idaṃ vacanamabraviṃ.
27.
‘‘‘Ye keci mahiyā sattā, hīnamukkaṭṭhamajjhimā;
Nirārakkhā sake gehe, vaḍḍhanti sakañātibhi.
28.
‘‘‘Idaṃ loke uttariyaṃ, saṃpīḷe mama posanaṃ;
Ayogharamhi saṃvaḍḍho, appabhe candasūriye.
29.
‘‘‘Pūtikuṇapasampuṇṇā, muccitvā mātu kucchito;
Tato ghoratare dukkhe, puna pakkhittayoghare.
30.
‘‘‘Yadihaṃ tādisaṃ patvā, dukkhaṃ paramadāruṇaṃ;
Rajjesu yadi rajjāmi
31.
‘‘‘Ukkaṇṭhitomhi kāyena, rajjenamhi anatthiko;
Nibbutiṃ pariyesissaṃ, yattha maṃ maccu na maddiye’.
32.
‘‘Evāhaṃ cintayitvāna, viravante mahājane;
Nāgova bandhanaṃ chetvā, pāvisiṃ kānanaṃ vanaṃ.
33.
‘‘Mātāpitā
Sabbaññutaṃ piyaṃ mayhaṃ, tasmā rajjaṃ pariccaji’’nti.
Ayogharacariyaṃ tatiyaṃ.
4. Bhisacariyā
34.
‘‘Punāparaṃ yadā homi, kāsīnaṃ puravaruttame;
Bhaginī ca bhātaro satta, nibbattā sotthiye kule.
35.
‘‘Etesaṃ
Bhavaṃ disvāna bhayato, nekkhammābhirato ahaṃ.
36.
‘‘Mātāpitūhi
Kāmehi maṃ nimantenti, ‘kulavaṃsaṃ dharehi’ti.
37.
‘‘Yaṃ tesaṃ vacanaṃ vuttaṃ, gihīdhamme sukhāvahaṃ;
Taṃ me ahosi kaṭhinaṃ, tatta
38.
‘‘Te maṃ tadā ukkhipantaṃ, pucchiṃsu patthitaṃ mama;
‘Kiṃ tvaṃ patthayase samma, yadi kāme na bhuñjasi’.
39.
‘‘Tesāhaṃ evamavacaṃ, atthakāmo hitesinaṃ;
‘Nāhaṃ patthemi gihībhāvaṃ, nekkhammābhirato ahaṃ’.
40.
‘‘Te mayhaṃ vacanaṃ sutvā, pitumātu ca sāvayuṃ;
Mātāpitā evamāhu, ‘sabbeva pabbajāma bho’.
41.
‘‘Ubho
Amitadhanaṃ chaḍḍayitvā, pāvisimhā mahāvana’’nti.
Bhisacariyaṃ catutthaṃ.
5. Soṇapaṇḍitacariyā
42.
‘‘Punāparaṃ
Tattha kulavare seṭṭhe, mahāsāle ajāyahaṃ.
43.
‘‘Tadāpi lokaṃ disvāna, andhībhūtaṃ tamotthaṭaṃ;
Cittaṃ bhavato patikuṭati, tuttavegahataṃ viya.
44.
‘‘Disvāna vividhaṃ pāpaṃ, evaṃ cintesahaṃ tadā;
‘Kadāhaṃ gehā nikkhamma, pavisissāmi kānanaṃ’.
45.
‘‘Tadāpi maṃ nimantesuṃ, kāmabhogehi ñātayo;
Tesampi chandamācikkhiṃ, ‘mā nimantetha tehi maṃ’.
46.
‘‘Yo
Sopi maṃ anusikkhanto, pabbajjaṃ samarocayi.
47.
‘‘Ahaṃ soṇo ca nando ca, ubho mātāpitā mama;
Tadāpi bhoge chaḍḍetvā, pāvisimhā mahāvana’’nti.
Soṇapaṇḍitacariyaṃ pañcamaṃ.
6. Temiyacariyā
48.
‘‘Punāparaṃ
Mūgapakkhoti nāmena, temiyoti vadanti maṃ.
49.
‘‘Soḷasitthisahassānaṃ, na vijjati pumo tadā
Ahorattānaṃ accayena, nibbatto ahamekako.
50.
‘‘Kicchā laddhaṃ piyaṃ puttaṃ, abhijātaṃ jutindharaṃ;
Setacchattaṃ dhārayitvāna, sayane poseti maṃ pitā.
51.
‘‘Niddāyamāno sayanavare, pabujjhitvānahaṃ tadā;
Addasaṃ paṇḍaraṃ chattaṃ, yenāhaṃ nirayaṃ gato.
52.
‘‘Saha
Vinicchayaṃ samāpanno, ‘kathāhaṃ imaṃ muñcissaṃ’.
53.
‘‘Pubbasālohitā mayhaṃ, devatā atthakāminī;
Sā maṃ disvāna dukkhitaṃ, tīsu ṭhānesu yojayi.
54.
‘‘‘Mā paṇḍiccayaṃ vibhāvaya, bālamato bhava sabbapāṇinaṃ;
Sabbo taṃ jano ocināyatu, evaṃ tava attho bhavissati’.
55.
‘‘Evaṃ vuttāyahaṃ tassā, idaṃ vacanamabraviṃ;
‘Karomi te taṃ vacanaṃ, yaṃ tvaṃ bhaṇasi devate;
Atthakāmāsi me amma, hitakāmāsi devate’.
56.
‘‘Tassāhaṃ vacanaṃ sutvā, sāgareva thalaṃ labhiṃ;
Haṭṭho
57.
‘‘Mūgo
Ete aṅge adhiṭṭhāya, vassāni soḷasaṃ vasiṃ.
58.
‘‘Tato me hatthapāde ca, jivhaṃ sotañca maddiya;
Anūnataṃ me passitvā, ‘kāḷakaṇṇī’ti nindisuṃ.
59.
‘‘Tato jānapadā sabbe, senāpatipurohitā;
Sabbe ekamanā hutvā, chaḍḍanaṃ anumodisuṃ.
60.
‘‘Sohaṃ tesaṃ matiṃ sutvā, haṭṭho saṃviggamānaso;
Yassatthāya tapociṇṇo, so me attho samijjhatha.
61.
‘‘Nhāpetvā anulimpitvā, veṭhetvā rājaveṭhanaṃ;
Chattena abhisiñcitvā, kāresuṃ puraṃ padakkhiṇaṃ.
62.
‘‘Sattāhaṃ dhārayitvāna, uggate ravimaṇḍale;
Rathena maṃ nīharitvā, sārathī vanamupāgami.
63.
‘‘Ekokāse
Sārathī khaṇatī kāsuṃ, nikhātuṃ pathaviyā mamaṃ.
64.
‘‘Adhiṭṭhitamadhiṭṭhānaṃ, tajjento vividhakāraṇā;
Na bhindiṃ tamadhiṭṭhānaṃ, bodhiyāyeva kāraṇā.
65.
‘‘Mātāpitā na me dessā, attā me na ca dessiyo;
Sabbaññutaṃ piyaṃ mayhaṃ, tasmā vatamadhiṭṭhahiṃ.
66.
‘‘Ete
Adhiṭṭhānena me samo natthi, esā me adhiṭṭhānapāramī’’ti.
Temiyacariyaṃ chaṭṭhaṃ.
7. Kapirājacariyā
67.
‘‘Yadā ahaṃ kapi āsiṃ, nadīkūle darīsaye;
Pīḷito susumārena, gamanaṃ na labhāmahaṃ.
68.
‘‘Yamhokāse
Tatthacchi sattu vadhako, kumbhīlo luddadassano.
69.
‘‘So maṃ asaṃsi ‘ehī’ti, ‘ahaṃpemī’ti taṃ vatiṃ;
Tassa matthakamakkamma, parakūle patiṭṭhahiṃ.
70.
‘‘Na tassa alikaṃ bhaṇitaṃ, yathā vācaṃ akāsahaṃ;
Saccena me samo natthi, esā me saccapāramī’’ti.
Kapirājacariyaṃ sattamaṃ.
8. Saccatāpasacariyā
71.
‘‘Punāparaṃ yadā homi, tāpaso saccasavhayo;
Saccena lokaṃ pālesiṃ, samaggaṃ janamakāsaha’’nti.
Saccatāpasacariyaṃ aṭṭhamaṃ.
9. Vaṭṭapotakacariyā
72.
‘‘Punāparaṃ
Ajātapakkho taruṇo, maṃsapesi kulāvake.
73.
‘‘Mukhatuṇḍakenāharitvā
Tassā phassena jīvāmi, natthi me kāyikaṃ balaṃ.
74.
‘‘Saṃvacchare gimhasamaye, davaḍāho
Upagacchati amhākaṃ, pāvako kaṇhavattanī.
75.
‘‘Dhamadhamā itievaṃ, saddāyanto mahāsikhī;
Anupubbena jhāpento, aggi mamamupāgami.
76.
‘‘Aggivegabhayātītā, tasitā mātāpitā mama;
Kulāvake maṃ chaḍḍetvā, attānaṃ parimocayuṃ.
77.
‘‘Pāde
Sohaṃ agatiko tattha, evaṃ cintesahaṃ tadā.
78.
‘‘‘Yesāhaṃ upadhāveyyaṃ, bhīto tasitavedhito;
Te maṃ ohāya pakkantā, kathaṃ me ajja kātave.
79.
‘‘‘Atthi loke sīlaguṇo, saccaṃ soceyyanuddayā;
Tena saccena kāhāmi, saccakiriyamuttamaṃ.
80.
‘‘‘Āvejjetvā dhammabalaṃ, saritvā pubbake jine;
Saccabalamavassāya, saccakiriyamakāsahaṃ.
81.
‘‘‘Santi
Mātāpitā ca nikkhantā, jātaveda paṭikkama’.
82.
‘‘Sahasacce kate mayhaṃ, mahāpajjalito sikhī;
Vajjesi soḷasakarīsāni, udakaṃ patvā yathā sikhī;
Saccena me samo natthi, esā me saccapāramī’’ti.
Vaṭṭapotakacariyaṃ navamaṃ.
10. Maccharājacariyā
83.
‘‘Punāparaṃ
Uṇhe sūriyasantāpe, sare udaka khīyatha.
84.
‘‘Tato kākā ca gijjhā ca, kaṅkā
Bhakkhayanti divārattiṃ, macche upanisīdiya.
85.
‘‘Evaṃ cintesahaṃ tattha, saha ñātīhi pīḷito;
‘Kena nu kho upāyena, ñātī dukkhā pamocaye’.
86.
‘‘Vicintayitvā dhammatthaṃ, saccaṃ addasa passayaṃ;
Sacce ṭhatvā pamocesiṃ, ñātīnaṃ taṃ atikkhayaṃ.
87.
‘‘Anussaritvā sataṃ dhammaṃ, paramatthaṃ vicintayaṃ;
Akāsi saccakiriyaṃ, yaṃ loke dhuvasassataṃ.
88.
‘‘‘Yato
Nābhijānāmi sañcicca, ekapāṇampi hiṃsitaṃ.
89.
‘‘‘Etena
Abhitthanaya pajjunna, nidhiṃ kākassa nāsaya;
Kākaṃ sokāya randhehi, macche sokā pamocaya’.
90.
‘‘Sahakate saccavare, pajjunno abhigajjiya;
Thalaṃ ninnañca pūrento, khaṇena abhivassatha.
91.
‘‘Evarūpaṃ saccavaraṃ, katvā vīriyamuttamaṃ;
Vassāpesiṃ mahāmeghaṃ, saccatejabalassito;
Saccena me samo natthi, esā me saccapāramī’’ti.
Maccharājacariyaṃ dasamaṃ.
11. Kaṇhadīpāyanacariyā
92.
‘‘Punāparaṃ
Paropaññāsavassāni, anabhiratocariṃ ahaṃ.
93.
‘‘Na koci etaṃ jānāti, anabhiratimanaṃ mama;
Ahañhi kassaci nācikkhiṃ, arati me carati mānase.
94.
‘‘Sabrahmacārī
Pubbakammasamāyutto, sūlamāropanaṃ labhi.
95.
‘‘Tamahaṃ upaṭṭhahitvāna, ārogyamanupāpayiṃ;
Āpucchitvāna āgañchiṃ, yaṃ mayhaṃ sakamassamaṃ.
96.
‘‘Sahāyo
Tayo janā samāgantvā, āgañchuṃ pāhunāgataṃ.
97.
‘‘Sammodamāno tehi saha, nisinno sakamassame;
Dārako vaṭṭamanukkhipaṃ, āsīvisamakopayi.
98.
‘‘Tato so vaṭṭagataṃ maggaṃ, anvesanto kumārako;
Āsīvisassa hatthena, uttamaṅgaṃ parāmasi.
99.
‘‘Tassa
Kupito paramakopena, aḍaṃsi dārakaṃ khaṇe.
100.
‘‘Sahadaṭṭho āsīvisena
Tenāhaṃ dukkhito āsiṃ, mama vāhasi taṃ dukkhaṃ.
101.
‘‘Tyāhaṃ assāsayitvāna, dukkhite sokasallite;
Paṭhamaṃ akāsiṃ kiriyaṃ, aggaṃ saccaṃ varuttamaṃ.
102.
‘‘‘Sattāhamevāhaṃ pasannacitto, puññatthiko acariṃ brahmacariyaṃ;
Athāparaṃ yaṃ caritaṃ mamedaṃ, vassāni paññāsasamādhikāni.
103.
‘‘‘Akāmako vāhi ahaṃ carāmi, etena saccena suvatthi hotu;
Hataṃ visaṃ jīvatu yaññadatto’.
104.
‘‘Saha
Abujjhitvāna vuṭṭhāsi, arogo cāsi māṇavo;
Saccena me samo natthi, esā me saccapāramī’’ti.
Kaṇhadīpāyanacariyaṃ ekādasamaṃ.
12. Sutasomacariyā
105.
‘‘Punāparaṃ yadā homi, sutasomo mahīpati;
Gahito porisādena, brāhmaṇe saṅgaraṃ sariṃ.
106.
‘‘Khattiyānaṃ ekasataṃ, āvuṇitvā karattale;
Etesaṃ pamilāpetvā, yaññatthe upanayī mamaṃ.
107.
‘‘Apucchi
Yathāmati te kāhāmi, yadi me tvaṃ punehisi’.
108.
‘‘Tassa
Upagantvā puraṃ rammaṃ, rajjaṃ niyyādayiṃ tadā.
109.
‘‘Anussaritvā sataṃ dhammaṃ, pubbakaṃ jinasevitaṃ;
Brāhmaṇassa dhanaṃ datvā, porisādaṃ upāgamiṃ.
110.
‘‘Natthi me saṃsayo tattha, ghātayissati vā na vā;
Saccavācānurakkhanto, jīvitaṃ cajitumupāgamiṃ;
Saccena me samo natthi, esā me saccapāramī’’ti.
Sutasomacariyaṃ dvādasamaṃ.
13. Suvaṇṇasāmacariyā
111.
‘‘Sāmo
Pavane sīhabyagghe ca, mettāyamupanāmayiṃ.
112.
‘‘Sīhabyagghehi dīpīhi, acchehi mahisehi ca;
Pasadamigavarāhehi, parivāretvā vane vasiṃ.
113.
‘‘Na maṃ koci uttasati, napi bhāyāmi kassaci;
Mettābalenupatthaddho, ramāmi pavane tadā’’ti.
Suvaṇṇasāmacariyaṃ terasamaṃ.
14. Ekarājacariyā
114.
‘‘Punāparaṃ yadā homi, ekarājāti vissuto;
Paramaṃ sīlaṃ adhiṭṭhāya, pasāsāmi mahāmahiṃ.
115.
‘‘Dasa kusalakammapathe, vattāmi anavasesato;
Catūhi saṅgahavatthūhi, saṅgaṇhāmi
116.
‘‘Evaṃ me appamattassa, idha loke parattha ca;
Dabbaseno
117.
‘‘Rājūpajīve
Sabbaṃ hatthagataṃ katvā, kāsuyā nikhaṇī mamaṃ.
118.
‘‘Amaccamaṇḍalaṃ rajjaṃ, phītaṃ antepuraṃ mama;
Acchinditvāna gahitaṃ, piyaṃ puttaṃva passahaṃ;
Mettāya me samo natthi, esā me mettāpāramī’’ti.
Ekarājacariyaṃ cuddasamaṃ.
15. Mahālomahaṃsacariyā
119.
‘‘Susāne
Gāmaṇḍalā
120.
‘‘Apare gandhamālañca, bhojanaṃ vividhaṃ bahuṃ;
Upāyanānūpanenti, haṭṭhā saṃviggamānasā.
121.
‘‘Ye me dukkhaṃ upaharanti, ye ca denti sukhaṃ mama;
Sabbesaṃ samako homi, dayā kopo na vijjati.
122.
‘‘Sukhadukkhe tulābhūto, yasesu ayasesu ca;
Sabbattha samako homi, esā me upekkhāpāramī’’ti.
Mahālomahaṃsacariyaṃ pannarasamaṃ.
Yudhañjayavaggo tatiyo.
Tassuddānaṃ –
Yudhañjayo somanasso, ayogharabhisena ca;
Soṇanando mūgapakkho, kapirājā saccasavhayo.
Vaṭṭako maccharājā ca, kaṇhadīpāyano isi;
Sutasomo puna āsiṃ
Upekkhāpāramī āsi, iti vutthaṃ
Evaṃ
Bhavābhave anubhavitvā, patto sambodhimuttamaṃ.
Datvā dātabbakaṃ dānaṃ, sīlaṃ pūretvā asesato;
Nekkhamme pāramiṃ gantvā, patto sambodhimuttamaṃ.
Paṇḍite
Khantiyā pāramiṃ gantvā, patto sambodhimuttamaṃ.
Katvā daḷhamadhiṭṭhānaṃ, saccavācānurakkhiya;
Mettāya
Lābhālābhe
Sabbattha samako hutvā, patto sambodhimuttamaṃ.
Kosajjaṃ bhayato disvā, vīriyārambhañca khemato;
Āraddhavīriyā hotha, esā buddhānusāsanī.
Vivādaṃ bhayato disvā, avivādañca khemato;
Samaggā sakhilā hotha, esā buddhānusāsanī.
Pamādaṃ bhayato disvā, appamādañca khemato;
Bhāvethaṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ, esā buddhānusāsanī.
Itthaṃ sudaṃ bhagavā attano pubbacariyaṃ sambhāvayamāno buddhāpadāniyaṃ nāma dhammapariyāyaṃ abhāsitthāti.
Cariyāpiṭakaṃ niṭṭhitaṃ.