9. கம்மட்டா²னபரிச்சே²த³வண்ணனா
1. இதோ ஸமத²ஸங்கா²தானங், அனிச்சாதி³விவிதா⁴காரதோ த³ஸ்ஸனட்டே²ன விபஸ்ஸனாஸங்கா²தானஞ்ச த்³வின்னங் பா⁴வனானங் து³வித⁴ம்பி கம்மட்டா²னங் து³வித⁴பா⁴வனாகம்மஸ்ஸ பவத்திட்டா²னதாய கம்மட்டா²னபூ⁴தமாரம்மணங் உத்தருத்தரயோக³கம்மஸ்ஸ பத³ட்டா²னதாய கம்மட்டா²னபூ⁴தங் பா⁴வனாவீதி²ஞ்ச யதா²க்கமங் ஸமத²விபஸ்ஸனானுக்கமேன பவக்கா²மீதி யோஜனா.
ஸமத²கம்மட்டா²னங்
சரிதபே⁴த³வண்ணனா
3. ராகோ³ வ சரிதா பகதீதி ராக³சரிதா. ஏவங் தோ³ஸசரிதாத³யோபி. சரிதஸங்க³ஹோதி மூலசரிதவஸேன புக்³க³லஸங்க³ஹோ, ஸங்ஸக்³க³வஸேன பன தேஸட்டி² சரிதா ஹொந்தி. வுத்தஞ்ஹி –
‘‘ராகா³தி³கே திகே ஸத்த, ஸத்த ஸத்³தா⁴தி³கே திகே;
ஏகத்³விதிகமூலம்ஹி, மிஸ்ஸதோ ஸத்தஸத்தக’’ந்தி.
எத்த² ஹி ராக³சரிதா தோ³ஸசரிதா மோஹசரிதா ராக³தோ³ஸசரிதா ராக³மோஹசரிதா தோ³ஸமோஹசரிதா ராக³தோ³ஸமோஹசரிதாதி
சரிதபே⁴த³வண்ணனா நிட்டி²தா.
பா⁴வனாபே⁴த³வண்ணனா
4. பா⁴வனாய படிஸங்கா²ரகம்மபூ⁴தா, ஆதி³கம்மபூ⁴தா வா புப்³ப³பா⁴க³பா⁴வனா பரிகம்மபா⁴வனா நாம. நீவரணவிக்க²ம்ப⁴னதோ பட்டா²ய கொ³த்ரபூ⁴பரியோஸானா காமாவசரபா⁴வனா உபசாரபா⁴வனா நாம. அப்பனாய ஸமீபசாரித்தா கா³மூபசாராத³யோ விய. மஹக்³க³தபா⁴வப்பத்தா அப்பனாபா⁴வனா நாம அப்பனாஸங்கா²தவிதக்கபமுக²த்தா அப்பனா. ததா² ஹி ஸோ ‘‘அப்பனா ப்³யப்பனா’’தி (த⁴॰ ஸ॰ 7) நித்³தி³ட்டோ². தப்பமுக²தாவஸேன பன ஸப்³பே³பி மஹக்³க³தானுத்தரஜா²னத⁴ம்மா ‘‘அப்பனா’’தி வுச்சந்தி.
பா⁴வனாபே⁴த³வண்ணனா நிட்டி²தா.
நிமித்தபே⁴த³வண்ணனா
5. பரிகம்மஸ்ஸ நிமித்தங் ஆரம்மணத்தாதி பரிகம்மனிமித்தங், கஸிணமண்ட³லாதி³. ததே³வ சக்கு²னா தி³ட்ட²ங் விய மனஸா உக்³க³ஹேதப்³ப³ங் நிமித்தங், உக்³க³ண்ஹந்தஸ்ஸ வா நிமித்தந்தி உக்³க³ஹனிமித்தங். தப்படிபா⁴க³ங் வண்ணாதி³கஸிணதோ³ஸரஹிதங் நிமித்தங் உபசாரப்பனானங் ஆரம்மணத்தாதி படிபா⁴க³னிமித்தங்.
6. பத²வீயேவ பத²வீகஸிணங், கஸிணமண்ட³லங். படிபா⁴க³னிமித்தங், ததா³ரம்மணஞ்ச ஜா²னங் ‘பத²வீகஸிண’ந்தி வுச்சதி. ததா² ஆபோகஸிணாதீ³ஸுபி. தத்த² பத²வாதீ³னி சத்தாரி பூ⁴தகஸிணானி. நீலாதீ³னி சத்தாரி வண்ணகஸிணானி, பரிச்சி²ன்னாகாஸோ ஆகாஸகஸிணங், சந்தா³தி³ஆலோகோ ஆலோககஸிணந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.
7. உத்³த⁴ங் து⁴மாதங் ஸூனங் ச²வஸரீரங் உத்³து⁴மாதங், ததே³வ குச்சி²தட்டே²னஉத்³து⁴மாதகங். ஏவங் ஸேஸேஸுபி. ஸேதரத்தாதி³னா விமிஸ்ஸிதங் யேபு⁴ய்யேன நீலவண்ணங் ச²வஸரீரங் வினீலகங் விஸேஸதோ நீலகந்தி கத்வா. விஸ்ஸவந்தபுப்³ப³கங் விபுப்³ப³கங். மஜ்ஜே² த்³விதா⁴ சி²ன்னங் விச்சி²த்³த³கங். ஸோணஸிங்கா³லாதீ³ஹி விவிதா⁴காரேன கா²யிதங் விக்கா²யிதகங். ஸோணஸிங்கா³லாதீ³ஹி விவிதே⁴னாகாரேன க²ண்டி³த்வா தத்த² தத்த² கி²த்தங் விக்கி²த்தகங். காகபதா³தி³ஆகாரேன ஸத்தே²ன ஹனித்வா விவித⁴ங் கி²த்தங் ஹதவிக்கி²த்தகங். லோஹிதபக்³க⁴ரணகங் லோஹிதகங். கிமிகுலபக்³க⁴ரணகங் புளவகங். அந்தமஸோ ஏகம்பி அட்டி² அட்டி²கங்.
8. அனு அனு ஸரணங் அனுஸ்ஸதி, அரஹதாதி³பு³த்³த⁴கு³ணாரம்மணா அனுஸ்ஸதி பு³த்³தா⁴னுஸ்ஸதி. ஸ்வாக்கா²ததாதி³த⁴ம்மகு³ணாரம்மணா அனுஸ்ஸதி த⁴ம்மானுஸ்ஸதி. ஸுப்படிபன்னதாதி³ஸங்க⁴கு³ணாரம்மணா அனுஸ்ஸதி ஸங்கா⁴னுஸ்ஸதி. அக²ண்ட³தாதி³னா ஸுபரிஸுத்³த⁴ஸ்ஸ அத்தனோ ஸீலகு³ணஸ்ஸ அனுஸ்ஸரணங் ஸீலானுஸ்ஸதி. விக³தமலமச்சே²ரதாதி³வஸேன அத்தனோ சாகா³னுஸ்ஸரணங் சாகா³னுஸ்ஸதி. ‘‘யேஹி ஸத்³தா⁴தீ³ஹி ஸமன்னாக³தா தே³வா தே³வத்தங் க³தா, தாதி³ஸா கு³ணா மயி ஸந்தீ’’தி ஏவங் தே³வதா ஸக்கி²ட்டா²னே ட²பெத்வா அத்தனோ ஸத்³தா⁴தி³கு³ணானுஸ்ஸரணங் தே³வதானுஸ்ஸதி. ஸப்³ப³து³க்கூ²பஸமபூ⁴தஸ்ஸ நிப்³பா³னஸ்ஸ கு³ணானுஸ்ஸரணங் உபஸமானுஸ்ஸதி. ஜீவிதிந்த்³ரியுபச்சே²த³பூ⁴தஸ்ஸ மரணஸ்ஸ அனுஸ்ஸரணங் மரணானுஸ்ஸதி. கேஸாதி³காயகொட்டா²ஸே க³தா பவத்தா ஸதி காயக³தாஸதி. ஆனஞ்ச அபானஞ்ச ஆனாபானங், அஸ்ஸாஸபஸ்ஸாஸா, ததா³ரம்மணா ஸதி ஆனாபானஸ்ஸதி.
9. மிஜ்ஜதி ஸினிய்ஹதீதி மெத்தா, மித்தேஸு ப⁴வாதி வா மெத்தா, ஸா ஸத்தானங் ஹிதஸுகூ²பஸங்ஹரணலக்க²ணா. பரது³க்கா²பனயனகாமதாலக்க²ணா கருணா. பரஸம்பத்திபமோத³லக்க²ணா முதி³தா. இட்டா²னிட்டே²ஸு மஜ்ஜ²த்தாகாரப்பவத்திலக்க²ணா உபெக்கா². அப்பமாணஸத்தாரம்மணத்தா அப்பமஞ்ஞா. உத்தமவிஹாரபா⁴வதோ, உத்தமானங் வா விஹாரபா⁴வதோ ப்³ரஹ்மவிஹாரோ.
10. க³மனபரியேஸனபரிபோ⁴கா³தி³பச்சவெக்க²ணவஸேன ஆஹாரே படிகூலஸஞ்ஞா.
11. பத²வீதா⁴துஆதீ³னங் சதுன்னங் தா⁴தூனங் ஸலக்க²ணதோ கேஸாதி³ஸஸம்பா⁴ராதி³தோ ச வவத்தா²னங் சதுதா⁴துவவத்தா²னங்.
12. அரூபே ஆரம்மணே பவத்தா ஆருப்பா.
நிமித்தபே⁴த³வண்ணனா நிட்டி²தா.
ஸப்பாயபே⁴த³வண்ணனா
13. இதா³னி தஸ்ஸ தஸ்ஸ புக்³க³லஸ்ஸ சரிதானுகூலகம்மட்டா²னங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘சரிதாஸு பனா’’த்யாதி³மாஹ. ராகோ³ வ சரிதங் பகதி ஏதஸ்ஸாதி ராக³சரிதோ, ராக³ப³ஹுலோ புக்³க³லோ, ராக³ஸ்ஸ உஜுவிபச்சனீகபா⁴வதோ அஸுப⁴கம்மட்டா²னங் தஸ்ஸ ஸப்பாயங். ஆனாபானங் மோஹசரிதஸ்ஸ, விதக்கசரிதஸ்ஸ ச ஸப்பாயங் பு³த்³தி⁴விஸயபா⁴வேன மோஹப்படிபக்க²த்தா, விதக்கஸந்தா⁴வனஸ்ஸ நிவாரகத்தா ச. ச² பு³த்³தா⁴னுஸ்ஸதிஆத³யோ ஸத்³தா⁴சரிதஸ்ஸ ஸப்பாயா ஸத்³தா⁴வுத்³தி⁴ஹேதுபா⁴வதோ.
17. மரணஉபஸமஸஞ்ஞாவவத்தா²னானி பு³த்³தி⁴சரிதஸ்ஸ ஸப்பாயானி க³ம்பீ⁴ரபா⁴வதோ பு³த்³தி⁴யா ஏவ விஸயத்தா.
18. ஸேஸானீதி சதுப்³பி³த⁴பூ⁴தகஸிணஆகாஸஆலோககஸிணஆருப்பசதுக்கவஸேன த³ஸவிதா⁴னி. தத்தா²பீதி தேஸு த³ஸஸு கம்மட்டா²னேஸு. புது²லங் மோஹசரிதஸ்ஸ ஸப்பாயங் ஸம்பா³தே⁴ ஓகாஸே சித்தஸ்ஸ பி⁴ய்யோஸோமத்தாய ஸம்முய்ஹனதோ. கு²த்³த³கங் விதக்கசரிதஸ்ஸ ஸப்பாயங் மஹந்தாரம்மணஸ்ஸ விதக்கஸந்தா⁴வனபச்சயத்தா. உஜுவிபச்சனீகதோ சேவ அதிஸப்பாயதாய
ஸப்பாயபே⁴த³வண்ணனா நிட்டி²தா.
பா⁴வனாபே⁴த³வண்ணனா
19. ஸப்³ப³த்தா²பீதி நத்தி² அப்பனா, பு³த்³த⁴கு³ணாதீ³னங் பரமத்த²பா⁴வதோ, அனேகவித⁴த்தா, ஏகஸ்ஸபி க³ம்பீ⁴ரபா⁴வதோ ச. பு³த்³தா⁴னுஸ்ஸதிஆதீ³ஸு த³ஸஸு கம்மட்டா²னேஸு அப்பனாவஸேன ஸமாதி⁴ஸ்ஸ பதிட்டா²துங் அஸக்குணெய்யத்தா அப்பனாபா⁴வங் அப்பத்வா ஸமாதி⁴ உபசாரபா⁴வேன பதிட்டா²தி. லோகுத்தரஸமாதி⁴, பன து³தியசதுத்தா²ருப்பஸமாதி⁴ ச ஸபா⁴வத⁴ம்மேபி பா⁴வனாவிஸேஸவஸேன அப்பனங் பாபுணாதி. விஸுத்³தி⁴பா⁴வனானுக்கமவஸேன ஹி லோகுத்தரோ அப்பனங் பாபுணாதி. ஆரம்மணஸமதிக்கமபா⁴வனாவஸேன ஆருப்பஸமாதி⁴. அப்பனாப்பத்தஸ்ஸேவ ஹி சதுத்த²ஜ்ஜா²னஸமாதி⁴னோ ஆரம்மணஸமதிக்கமனமத்தங் ஹோதி.
21. பஞ்சபி ஜா²னானி ஏதேஸமத்தி², தத்த² நியுத்தானீதி வா பஞ்சகஜ்ஜா²னிகானி.
22. அஸுப⁴பா⁴வனாய படிகூலாரம்மணத்தா சண்ட³ஸோதாய நதி³யா அரித்தப³லேன நாவா விய விதக்கப³லேனேவ தத்த² சித்தங் பவத்ததீதி அஸுப⁴கம்மட்டா²னே அவிதக்கஜ்ஜா²னாஸம்ப⁴வதோ ‘‘பட²மஜ்ஜா²னிகா’’தி வுத்தங்.
23. மெத்தாகருணாமுதி³தானங் தோ³மனஸ்ஸஸஹக³தப்³யாபாத³விஹிங்ஸானபி⁴ரதீனங் பஹாயகத்தா தோ³மனஸ்ஸப்படிபக்கே²ன ஸோமனஸ்ஸேனேவ ஸஹக³ததா யுத்தாதி ‘‘மெத்தாத³யோ தயோ சதுக்கஜ்ஜா²னிகா’’தி வுத்தா.
24. ‘‘ஸப்³பே³ ‘‘உபெக்கா² பஞ்சமஜ்ஜா²னிகா’’தி வுத்தா.
பா⁴வனாபே⁴த³வண்ணனா நிட்டி²தா.
கோ³சரபே⁴த³வண்ணனா
26. யதா²ரஹந்தி ‘‘பரியாயேனா’’தி வுத்தங்.
27. கஸிணாஸுப⁴கொட்டா²ஸானாபானஸ்ஸதீஸ்வேவ ஹி பரிப்³யத்தனிமித்தஸம்ப⁴வோதி.
28. பத²வீமண்ட³லாதீ³ஸு நிமித்தங் உக்³க³ண்ஹந்தஸ்ஸாதி ஆதி³ம்ஹி தாவ சதுபாரிஸுத்³தி⁴ஸீலங் விஸோதெ⁴த்வா த³ஸவித⁴ங் பலிபோ³த⁴ங் உபச்சி²ந்தி³த்வா பியக³ருபா⁴வனீயாதி³கு³ணஸமன்னாக³தங் கல்யாணமித்தங் உபஸங்கமித்வா அத்தனோ சரியானுகூலங் கம்மட்டா²னங் க³ஹெத்வா அட்டா²ரஸவித⁴ங் அனநுரூபவிஹாரங் பஹாய பஞ்சங்க³ஸமன்னாக³தே அனுரூபவிஹாரே விஹரந்தஸ்ஸ கேஸனக²ஹரணாதி³கு²த்³த³கபலிபோ³து⁴பச்சே²த³ங் கத்வா கஸிணமண்ட³லாதீ³னி புரதோ கத்வா ஆனாபானகொட்டா²ஸாதீ³ஸு சித்தங் ட²பெத்வா நிஸீதி³த்வா ‘‘பத²வீ பத²வீ’’த்யாதி³னா தங்தங்பா⁴வனானுக்கமேன பத²வீகஸிணாதீ³ஸு தங்ததா³ரம்மணேஸு நிமித்தங் உக்³க³ண்ஹந்தஸ்ஸ. அயமெத்த² ஸங்கே²போ. வித்தா²ரதோ பன பா⁴வனா விஸுத்³தி⁴மக்³க³தோ (விஸுத்³தி⁴॰ 1.54 ஆத³யோ) க³ஹேதப்³பா³. து³வித⁴ம்பி ஹி பா⁴வனாவிதா⁴னங் இத⁴ ஆசரியேன யதா³ பன தங் நிமித்தங் சித்தேன ஸமுக்³க³ஹிதந்தி ஏவங் பவத்தானுபுப்³ப³பா⁴வனாவஸேன யதா³ தங் பரிகம்மனிமித்தங் சித்தேன ஸம்மா உக்³க³ஹிதங் ஹோதி. மனொத்³வாரஸ்ஸ ஆபாத²மாக³தந்தி சக்கு²ங் நிம்மீலெத்வா, அஞ்ஞத்த² க³ந்த்வா வா மனஸி கரொந்தஸ்ஸ கஸிணமண்ட³லஸதி³ஸமேவ ஹுத்வா மனொத்³வாரிகஜவனானங் ஆபாத²ங் ஆக³தங் ஹோதி.
29. ஸமாதி⁴யதீதி விஸேஸதோ சித்தேகக்³க³தாபத்தியா ஸமாஹிதா ஹோதி.
30. சித்தஸமாதா⁴னவஸேன புக்³க³லோபி ஸமாஹிதோயேவாதி வுத்தங் ‘‘ததா² ஸமாஹிதஸ்ஸா’’தி. தப்படிபா⁴க³ந்தி உக்³க³ஹனிமித்தஸதி³ஸங், ததோயேவ ஹி தங் ‘‘படிபா⁴க³னிமித்த’’ந்தி வுச்சதி. தங் பன உக்³க³ஹனிமித்ததோ அதிபரிஸுத்³த⁴ங் ஹோதி. வத்து²த⁴ம்மவிமுச்சிதந்தி பரமத்த²த⁴ம்மதோ விமுத்தங், வத்து²த⁴ம்மதோ வா கஸிணமண்ட³லக³தகஸிணதோ³ஸதோ வினிமுத்தங். பா⁴வனாய நிப்³ப³த்தத்தா பா⁴வனாமயங். ஸமப்பிதந்தி ஸுட்டு² அப்பிதங்.
31. ததோ பட்டா²யாதி படிபா⁴க³னிமித்துப்பத்திதோ பட்டா²ய.
33. பஞ்சஸு ஜா²னங்கே³ஸு ஏகேகாரம்மணே உப்பன்னாவஜ்ஜனானந்தரங் சதுபஞ்சஜவனகதிபயப⁴வங்க³தோ ஆவஜ்ஜனவஸிதா நாம. ஸமாபஜ்ஜிதுகாமதானந்தரங் கதிபயப⁴வங்க³தோ பரங் அக³ந்த்வா உப்பன்னாவஜ்ஜனானந்தரங் ஸமாபஜ்ஜிதுங் ஸமத்த²தா ஸமாபஜ்ஜனவஸிதா நாம. ஸேது விய ஸீக⁴ஸோதாய நதி³யா ஓக⁴ங் ப⁴வங்க³வேக³ங் உபச்சி²ந்தி³த்வா யதா²பரிச்சி²ன்னகாலங் ஜா²னங் ட²பேதுங் ஸமத்த²தா ப⁴வங்க³பாததோ ரக்க²ணயொக்³யதா அதி⁴ட்டா²னவஸிதா நாம. யதா² பரிச்சி²ன்னகாலங் அனதிக்கமித்வா ஜா²னதோ வுட்டா²னஸமத்த²தா வுட்டா²னவஸிதா நாம. அத² வா யதா²பரிச்சி²ன்னகாலதோ உத்³த⁴ங் க³ந்துங் அத³த்வா ட²பனஸமத்த²தா அதி⁴ட்டா²னவஸிதா வுட்டா²னவஸிதா நாமாதி அலமதிப்பபஞ்சேன. பச்சவெக்க²ணவஸிதா பன ஆவஜ்ஜனவஸிதாய ஏவ ஸித்³தா⁴. ஆவஜ்ஜனானந்தரஜவனானேவ ஹி பச்சவெக்க²ணஜவனானி நாம. விதக்காதி³ஓளாரிகங்க³ங் பஹானாயாதி து³தியஜ்ஜா²னாதீ³ஹி விதக்காதி³ஓளாரிகங்கா³னங் ஜா²னக்க²ணே அனுப்பாதா³ய. பத³ஹதோதி பரிகம்மங் கரொந்தஸ்ஸ. தஸ்ஸ பன உபசாரபா⁴வனா நிப்ப²ன்னா நாம ஹோதி விதக்காதீ³ஸு நிகந்திவிக்க²ம்ப⁴னதோ பட்டா²யாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். யதா²ரஹந்தி தங்தங்ஜா²னிககஸிணாதி³ஆரம்மணானுரூபங்.
36. ஆகாஸகஸிணஸ்ஸ உக்³கா⁴டேதுங் அஸக்குணெய்யத்தா வுத்தங் ‘‘ஆகாஸவஜ்ஜிதேஸூ’’தி. கஸிணந்தி கஸிணபடிபா⁴க³னிமித்தங். உக்³கா⁴டெத்வாதி அமனஸிகாரவஸேன உத்³த⁴ரித்வா. அனந்தவஸேன பரிகம்மங் கரொந்தஸ்ஸாதி ‘‘அனந்தங் ஆகாஸங், அனந்தங் ஆகாஸ’’ந்தி ஆகாஸங் ஆரப்³ப⁴ பரிகம்மங் கரொந்தஸ்ஸ, ந பன கேவலங் ‘‘அனந்தங் அனந்த’’ந்தி. ஏவங் விஞ்ஞாணஞ்சாயதனேபி. ‘‘அனந்த’’ந்தி அவத்வாபி ‘‘ஆகாஸோ ஆகாஸோ (விஸுத்³தி⁴॰ 1.276), விஞ்ஞாணங் விஞ்ஞாண’’ந்தி (விஸுத்³தி⁴॰ 1.281) மனஸி காதுங் வட்டதீதி ஆசரியா.
39. ‘‘ஸந்தமேதங், பணீதமேத’’ந்தி பரிகம்மங் கரொந்தஸ்ஸாதி அபா⁴வமத்தாரம்மணதாய ‘‘ஏதங் ஸந்தங், ஏதங் பணீத’’ந்தி பா⁴வெந்தஸ்ஸ.
40. அவஸேஸேஸு சாதி கஸிணாதீ³ஹி ஸஹ அப்பனாவஹகம்மட்டா²னதோ அவஸேஸேஸு பு³த்³தா⁴னுஸ்ஸதிஆதீ³ஸு அட்ட²ஸு பரிகம்மங் கத்வாதி ‘‘ஸோ ப⁴க³வா இதிபி அரஹங், இதிபி ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴’’த்யாதி³னா (விஸுத்³தி⁴॰ 1.124) வுத்தவிதா⁴னேன பரிகம்மங் கத்வா. ஸாது⁴கமுக்³க³ஹிதேதி பு³த்³தா⁴தி³கு³ணனின்னபோணபப்³பா⁴ரசித்ததாவஸேன ஸுட்டு² உக்³க³ஹிதே. பரிகம்மஞ்ச ஸமாதி⁴யதீதி பரிகம்மபா⁴வனா ஸமாஹிதா நிப்ப²ஜ்ஜதி. உபசாரோ ச ஸம்பஜ்ஜதீதி நீவரணானி விக்க²ம்பெ⁴ந்தோ உபசாரஸமாதி⁴ ச உப்பஜ்ஜதி.
41. அபி⁴ஞ்ஞாவஸேன பவத்தமானந்தி அபி⁴விஸேஸதோ ஜானநட்டே²ன அபி⁴ஞ்ஞாஸங்கா²தங் இத்³தி⁴விதா⁴தி³பஞ்சலோகியாபி⁴ஞ்ஞாவஸேன பவத்தமானங், அபி⁴ஞ்ஞாபாத³கபஞ்சமஜ்ஜா²னா வுட்ட²ஹித்வாதி கஸிணானுலோமாதீ³ஹி சுத்³த³ஸஹாகாரேஹி (விஸுத்³தி⁴॰ 2.365) சித்தங் பரித³மெத்வா அபி⁴னீஹாரக்க²மங் கத்வா உபெக்கே²கக்³க³தாயோக³தோ அனுரூபத்தா ச ரூபாவசரபஞ்சமஜ்ஜா²னமேவ அபி⁴ஞ்ஞானங் பாத³கங் பதிட்டா²பூ⁴தங் பத²வாதி³கஸிணாரம்மணங் பஞ்சமஜ்ஜா²னங், தங் ஸமாபஜ்ஜித்வா ததோ வுட்டா²ய. அதி⁴ட்டெ²ய்யாதி³கமாவஜ்ஜெத்வாதி இத்³தி⁴வித⁴ஞாணஸ்ஸ பரிகம்மகாலே அதி⁴ட்டா²தப்³ப³ங் விகுப்³ப³னீயங் ஸதாதி³கங் கோமாரரூபாதி³கங், தி³ப்³ப³ஸோதஸ்ஸ பரிகம்மகாலே தூ²லஸுகு²மபே⁴த³ங் ஸத்³த³ங், சேதோபரியஞாணஸ்ஸ பரிகம்மகாலே பரஸ்ஸ ஹத³யங்க³தவண்ணத³ஸ்ஸனேன ஸராகா³தி³பே⁴த³ங் சித்தங், புப்³பே³னிவாஸானுஸ்ஸதிஞாணஸ்ஸ பரிகம்மஸமயே புரிமப⁴வேஸு சுதிசித்தாதி³பே⁴த³ங் புப்³பே³ நிவுத்த²க்க²ந்த⁴ங், தி³ப்³ப³சக்கு²ஸ்ஸ பரிகம்மஸமயே ஓபா⁴ஸப²ரிதட்டா²னக³தங் ரூபங் வா ஆவஜ்ஜெத்வா.
பரிகம்மங் கரொந்தஸ்ஸாதி ‘‘ஸதங் ஹோமி, ஸஹஸ்ஸங் ஹோமீ’’த்யாதி³னா பரிகம்மங் கரொந்தஸ்ஸ. ரூபாதீ³ஸூதி பரிகம்மவிஸயபூ⁴தேஸு ரூபபாத³கஜ்ஜா²னஸத்³த³பரசித்தபுப்³பே³னிவுத்த²க்க²ந்தா⁴தி³பே⁴தே³ஸு ஆரம்மணேஸு. எத்த² ஹி இத்³தி⁴வித⁴ஞாணஸ்ஸ தாவ பாத³கஜ்ஜா²னங், காயோ, ரூபாதி³அதி⁴ட்டா²னே ரூபாதீ³னி சாதி ச² ஆரம்மணானி மஹாஅட்ட²கதா²சரியா (விஸுத்³தி⁴॰ 2.416; த⁴॰ ஸ॰ அட்ட²॰ 1434).
ஸங்க³ஹகாரா பன ‘‘சத்தாரோபி க²ந்தா⁴’’தி (த⁴॰ ஸ॰ அட்ட²॰ 1434) வத³ந்தி, கத²ங் பனஸ்ஸா பச்சுப்பன்னசித்தாரம்மணதா, நனு ச ஆவஜ்ஜனாய க³ஹிதமேவ இத்³தி⁴சித்தஸ்ஸ ஆரம்மணங் ஹோதி, ஆவஜ்ஜனாய ச பச்சுப்பன்னசித்தமாரம்மணங் கத்வா நிருஜ்ஜ²மானாய தங்ஸமகாலமேவ பரஸ்ஸ சித்தம்பி நிருஜ்ஜ²தீதி ஆவஜ்ஜனஜவனானங் காலவஸேன ஏகாரம்மணதா ந ஸியா, மக்³க³ப²லவீதி²தோ அஞ்ஞத்த² ஆவஜ்ஜனஜவனானங் கத²ஞ்ச நானாரம்மணதா ந அதி⁴ப்பேதாதி? அட்ட²கதா²யங் (விஸுத்³தி⁴॰ 2.416; த⁴॰ ஸ॰ அட்ட²॰ 1434) தாவ ஸந்ததிஅத்³தா⁴பச்சுப்பன்னாரம்மணதா யோஜிதா. ஆனந்தா³சரியோ (த⁴॰ ஸ॰ மூலடீ॰ 1434 தோ²க விஸதி³ஸங்) பன ப⁴ணதி ‘‘பாத³கஜ்ஜா²னதோ வுட்டா²ய பச்சுப்பன்னாதி³விபா⁴க³ங் அகத்வா கேவலங் ‘இமஸ்ஸ சித்தங் யதா²ரஹமப்பேதீதி தங்தங்பரிகம்மானுரூபதோ அப்பேதி.
42. இதா³னி ஆரம்மணானங் பே⁴தே³ன அபி⁴ஞ்ஞாபே⁴த³ங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘இத்³தி⁴விதா⁴’’த்யாதி³மாஹ. அதி⁴ட்டா²னாதி³ இத்³தி⁴ப்பபே⁴தோ³ ஏதிஸ்ஸாதி இத்³தி⁴விதா⁴. தி³ப்³பா³னங் ஸோதஸதி³ஸதாய, தி³ப்³ப³விஹாரஸன்னிஸ்ஸிததாய ச தி³ப்³ப³ஞ்ச தங் ஸோதஞ்சாதி தி³ப்³ப³ஸோதங். பரேஸங் சித்தங் விஞ்ஞாயதி ஏதாயாதி பரசித்தவிஜானநா. அத்தனோ ஸந்தானே நிவுத்த²வஸேன சேவ கோ³சரனிவாஸவஸேன ச புப்³பே³ அதீதப⁴வேஸு க²ந்தா⁴தீ³னங் அனுஸ்ஸரணங் புப்³பே³னிவாஸானுஸ்ஸதி. வுத்தனயேன தி³ப்³ப³ஞ்ச தங் சக்கு² சாதி தி³ப்³ப³சக்கு². ‘சுதூபபாதஞாண’ந்தி பன தி³ப்³ப³சக்கு²மேவ வுச்சதி. யதா²கம்மூபக³ஞாணஅனாக³தங்ஸஞாணானிபி தி³ப்³ப³சக்கு²வஸேனேவ இஜ்ஜ²ந்தி. ந ஹி தேஸங் விஸுங் பரிகம்மங் அத்தி². தத்த² அனாக³தங்ஸஞாணஸ்ஸ தாவ அனாக³தே ஸத்ததி³வஸதோ பரங் பவத்தனகங் சித்தசேதஸிகங் து³தியதி³வஸதோ பட்டா²ய பவத்தனகஞ்ச யங் கிஞ்சி ஆரம்மணங் ஹோதி. தஞ்ஹி ஸவிஸயே ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணக³திகந்தி. யதா² கம்மூபக³ஞாணஸ்ஸ பன குஸலாகுஸலஸங்கா²தா சேதனா, சத்தாரோபி வா க²ந்தா⁴ ஆரம்மணந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.
கோ³சரவஸேன பே⁴தோ³ கோ³சரபே⁴தோ³.
கோ³சரபே⁴த³வண்ணனா நிட்டி²தா.
ஸமத²கம்மட்டா²னவண்ணனா நிட்டி²தா.
விபஸ்ஸனாகம்மட்டா²னங்
விஸுத்³தி⁴பே⁴த³வண்ணனா
43. அனிச்சாதி³வஸேன விபஸ்ஸனாகம்மட்டா²னே ஸத்தவிதே⁴ன விஸுத்³தி⁴ஸங்க³ஹோதி ஸம்ப³ந்தோ⁴.
44. அனிச்சதாயேவ அனிச்சலக்க²ணங். உத³யவயபடிபீளனஸங்கா²தது³க்க²பா⁴வோ வ லக்க²ணந்தி து³க்க²லக்க²ணங். பரபரிகப்பிதஸ்ஸ அத்தனோ அபா⁴வோ அனத்ததா, ததே³வ லக்க²ணந்தி அனத்தலக்க²ணங்.
45. திண்ணங் லக்க²ணானங் அனு அனு பஸ்ஸனா அனிச்சானுபஸ்ஸனாதி³கா.
46. க²ந்தா⁴தீ³னங் கலாபதோ ஸம்மஸனவஸப்பவத்தங் ஞாணங் ஸம்மஸனஞாணங். உப்பாத³ப⁴ங்கா³னுபஸ்ஸனாவஸப்பவத்தஞாணங் உத³யப்³ப³யஞாணங். உத³யங் முச்சித்வா வயே பவத்தங் ஞாணங் ப⁴ங்க³ஞாணங். ஸங்கா²ரானங் ப⁴யதோ அனுபஸ்ஸனாவஸேன பவத்தங் ஞாணங் ப⁴யஞாணங், தி³ட்ட²ப⁴யானங் ஆதீ³னவதோ பெக்க²ணவஸேன பவத்தங் ஞாணங் ஆதீ³னவஞாணங், தி³ட்டா²தீ³னவேஸு நிப்³பி³ந்த³னவஸப்பவத்தங் ஞாணங் நிப்³பி³தா³ஞாணங். நிப்³பி³ந்தி³த்வா ஸங்கா²ரேஹி முச்சிதுகம்யதாவஸேன பவத்தங் ஞாணங் முச்சிதுகம்யதாஞாணங். முச்சனஸ்ஸ உபாயஸம்படிபாத³னத்த²ங் புன ஸங்கா²ரானங் பரிக்³க³ஹவஸப்பவத்தங் ஞாணங் படிஸங்கா²ஞாணங். படிஸங்கா²தத⁴ம்மேஸு ப⁴யனந்தீ³விவஜ்ஜனவஸேன அஜ்ஜு²பெக்கி²த்வா பவத்தங் ஞாணங் ஸங்கா²ருபெக்கா²ஞாணங். புரிமானங் நவன்னங் கிச்சனிப்ப²த்தியா, உபரி ச ஸத்ததிங்ஸாய போ³தி⁴பக்கி²யத⁴ம்மானங் அனுகூலங் ஞாணங் அனுலோமஞாணங்.
47. அத்தஸுஞ்ஞதாய ஸுஞ்ஞதோ. ஸங்யோஜனாதீ³ஹி விமுச்சனட்டே²ன விமொக்கோ². நிச்சனிமித்தாதி³னோ அபா⁴வதோ அனிமித்தோ. பணிஹிதஸ்ஸ தண்ஹாபணிதி⁴ஸ்ஸ அபா⁴வதோ அப்பணிஹிதோ.
49. யோ பாதிமொக்க²ஸங்வரஸீலங். மனச்ச²ட்டா²னங் இந்த்³ரியானங் ரூபாதீ³ஸு ஸங்வரணவஸேன இந்த்³ரியஸங்வரஸீலங். மிச்சா²ஜீவ விவஜ்ஜனேன ஆஜீவஸ்ஸ பரிஸுத்³தி⁴வஸப்பவத்தங் ஆஜீவபாரிஸுத்³தி⁴ஸீலங். பச்சயே ஸன்னிஸ்ஸிதங் தேஸங் இத³மத்தி²கதாய பச்சவெக்க²ணஸீலங் பச்சயஸன்னிஸ்ஸிதஸீலங். சதுப்³பி³த⁴த்தா தே³ஸனாஸங்வரபரியெட்டி²பச்சவெக்க²ணவஸேன, பரிஸுத்³த⁴த்தா ச சதுபாரிஸுத்³தி⁴ஸீலங் நாம.
50. சித்தவிஸுத்³தி⁴ நாம சித்தஸ்ஸ வினீவரணபா⁴வாபாத³னவஸேன விஸோத⁴னதோ, சித்தஸீஸேன நித்³தி³ட்ட²த்தா, விஸுத்³த⁴த்தா சாதி வா கத்வா.
51. ‘‘த⁴ம்மானங் ஸாமஞ்ஞஸபா⁴வோ லக்க²ணங், கிச்சஸம்பத்தியோ ரஸோ, உபட்டா²னாகாரோ, ப²லஞ்ச பச்சுபட்டா²ன’’ந்தி ஏவங் வுத்தானங் லக்க²ணாதீ³னங் ‘‘பு²ஸனலக்க²ணோ ப²ஸ்ஸோ, கக்க²ளலக்க²ணா பத²வீ’’த்யாதி³னா வித்தா²ரதோ, ‘‘நமனலக்க²ணங் நாமங், ருப்பனலக்க²ணங் ரூப’’ந்த்யாதி³னா ஸங்கே²பதோ ச பரிக்³க³ஹோ பச்சத்தலக்க²ணாதி³வஸேன பரிச்சி²ஜ்ஜ க³ஹணங் து³க்க²ஸச்சவவத்தா²னங் தி³ட்டி²விஸுத்³தி⁴ நாம ‘‘நாமரூபதோ அத்தா நத்தீ²’’தி த³ஸ்ஸனதோ தி³ட்டி² ச அத்ததி³ட்டி²மலவிஸோத⁴னதோ விஸுத்³தி⁴ சாதி கத்வா.
52. பச்சயபரிக்³க³ஹோதி நாமஞ்ச ரூபஞ்ச படிஸந்தி⁴யங் தாவ அவிஜ்ஜாதண்ஹாஉபாதா³னகம்மஹேதுவஸேன நிப்³ப³த்ததி. பவத்தியஞ்ச ரூபங் கம்மசித்தஉதுஆஹாரபச்சயவஸேன, நாமஞ்ச சக்கு²ரூபாதி³னிஸ்ஸயாரம்மணாதி³பச்சயவஸேன, விஸேஸதோ ச யோனிஸோமனஸிகாராதி³சதுசக்கஸம்பத்தியா குஸலங், தப்³பி³பரியாயேன அகுஸலங், குஸலாகுஸலவஸேன விபாகோ ப⁴வங்கா³தி³வஸேன ஆவஜ்ஜனங், கீ²ணாஸவஸந்தானவஸேன கிரியஜவனங், ஆவஜ்ஜனஞ்ச உப்பஜ்ஜதீதி ஏவங் ஸாதா⁴ரணாஸாதா⁴ரணவஸேன தீஸு அத்³தா⁴ஸு நாமரூபப்பவத்தியா பச்சக்கா²தி³ஸித்³த⁴ஸ்ஸ கம்மாதி³பச்சயஸ்ஸ பரிக்³க³ண்ஹனங் ஸமுத³யஸச்சஸ்ஸ வவத்தா²னங் கங்கா²விதரணவிஸுத்³தி⁴ நாம ‘‘அஹோஸிங் நு கோ² அஹமதீதமத்³தா⁴ன’’ந்த்யாதி³காய
53. ததோ ததா²பரிக்³க³ஹிதேஸு பச்சத்தலக்க²ணாதி³வவத்தா²னவஸேன, பச்சயவவத்தா²னவஸேன ச பரிக்³க³ஹிதேஸு லோகுத்தரவஜ்ஜேஸு திபூ⁴மிபரியாபன்னேஸு நாமரூபேஸு அதீதாதி³பே⁴த³பி⁴ன்னேஸு க²ந்தா⁴தி³னயமாரப்³ப⁴ பஞ்சக்க²ந்த⁴ச²த்³வாரச²ளாரம்மணச²த்³வாரப்பவத்தத⁴ம்மாதி³வஸேன ஆக³தங் க²ந்தா⁴தி³னயங் ஆரப்³ப⁴ கலாபவஸேன பிண்ட³வஸேன ஸங்கி²பித்வா யங் அதீதே ஜாதங் ரூபங், தங் அதீதேவ நிருத்³த⁴ங். யங் அனாக³தே பா⁴வி ரூபங், தம்பி தத்தே²வ நிருஜ்ஜி²ஸ்ஸதி. யங் பச்சுப்பன்னங், தங் அனாக³தங் அப்பத்வா எத்தே²வ நிருஜ்ஜ²தி, ததா² அஜ்ஜ²த்தப³ஹித்³த⁴ஸுகு²மஓளாரிகஹீனபணீதரூபாத³யோ. தஸ்மா ‘‘அனிச்சங் அத்தாதி³வஸேன ந இச்சங் அனுபக³ந்தப்³ப³ங் க²யட்டே²ன க²யக³மனதோ, து³க்க²ங் ப⁴யட்டே²ன ப⁴யகரத்தா, அனத்தா அஸாரகட்டே²ன அத்தஸாராதி³அபா⁴வேனா’’தி ச ‘‘சக்கு²ங் அனிச்சங்…பே॰… மனோ. ரூபங்…பே॰… த⁴ம்மா. சக்கு²விஞ்ஞாணங்…பே॰… மனோவிஞ்ஞாணங் அனிச்சங் து³க்க²ங் அனத்தா’’த்யாதி³னா (படி॰ ம॰ 1.48) அதீதாதி³அத்³தா⁴வஸேன, அதீதாதி³ஸந்தானவஸேன, அதீதாதி³க²ணவஸேன ச ஸம்மஸனஞாணேன ஹுத்வாஅபா⁴வஉத³யப்³ப³யபடிபீளனஅவஸவத்தனாகாரஸங்கா²தலக்க²ணத்தயஸம்மஸனவஸப்பவத்தேன கலாபஸம்மஸனஞாணேன லக்க²ணத்தயங் ஸம்மஸந்தஸ்ஸ பரிமஜ்ஜந்தஸ்ஸ.
ஸம்மஸனஞாணே பன உப்பன்னே புன தெஸ்வேவ ஸங்கா²ரேஸு ‘‘அவிஜ்ஜாஸமுத³யா ரூபஸமுத³யோ, தண்ஹாகம்மஆஹாரஸமுத³யா ரூபஸமுத³யோ, ததா² அவிஜ்ஜானிரோதா⁴ ரூபனிரோதோ⁴, தண்ஹாகம்மஆஹாரனிரோதா⁴ ரூபனிரோதோ⁴’’தி பச்சயவஸேன சதுதா⁴, க²ணவஸேன ஏகதா⁴ சாதி பஞ்சதா⁴ உத³யங், பஞ்சதா⁴ வயந்தி த³ஸத³ஸஉத³யப்³ப³யத³ஸ்ஸனவஸேன ஸமபஞ்ஞாஸாகாரேஹி உத³யப்³ப³யஞாணேன உத³யப்³ப³யங் ஸமனுபஸ்ஸந்தஸ்ஸ ஆரத்³த⁴விபஸ்ஸகஸ்ஸ யோகி³னோ விபஸ்ஸனாசித்தஸமுட்டா²னோ ஸரீரதோ நிச்ச²ரணகஆலோகஸங்கா²தோ ஓபா⁴ஸோ, விபஸ்ஸனாசித்தஸஹஜாதா கு²த்³தி³காதி³பஞ்சவிதா⁴ (த⁴॰ ஸ॰ அட்ட²॰ 1 த⁴ம்முத்³தே³ஸவார ஜா²னங்க³ராஸிவண்ணனா) பீதி, ததா² காயசித்தத³ரத²வூபஸமலக்க²ணா காயசித்தவஸேன து³விதா⁴ பஸ்ஸத்³தி⁴, ப³லவஸத்³தி⁴ந்த்³ரியஸங்கா²தோ அதி⁴மொக்கோ², ஸம்மப்பதா⁴னகிச்சஸாத⁴கோ வீரியஸம்பொ³ஜ்ஜ²ங்க³ஸங்கா²தோ பக்³க³ஹோ, அதிபணீதங் ஸுக²ங், இந்த³விஸ்ஸட்ட²வஜிரஸதி³ஸங் திலக்க²ணவிபஸ்ஸனாபூ⁴தங் ஞாணங், ஸதிபட்டா²னபூ⁴தா சிரகதாதி³அனுஸ்ஸரணஸமத்தா² உபட்டா²னஸங்கா²தா ஸதி, ஸமப்பவத்தவிபஸ்ஸனாஸஹஜாதா உபெக்கா²ஸம்பொ³ஜ்ஜ²ங்க³பூ⁴தா தத்ரமஜ்ஜ²த்துபெக்கா², மனொத்³வாரே ஆவஜ்ஜ²னுபெக்கா² சாதி து³விதா⁴பி உபெக்கா², ஓபா⁴ஸாதீ³ஸு உப்பன்னேஸு ‘‘ந வத மே இதோ புப்³பே³ ஏவரூபோ ஓபா⁴ஸோ உப்பன்னபுப்³போ³’’த்யாதி³னா (விஸுத்³தி⁴॰ 2.733) நயேன தத்த² ஆலயங் குருமானா ஸுகு²மதண்ஹா ரூபநிகந்திசாதி ஓபா⁴ஸாதீ³ஸு த³ஸஸு விபஸ்ஸனுபக்கிலேஸேஸு உப்பன்னேஸு ‘‘ந வத மே இதோ புப்³பே³ ஏவரூபா ஓபா⁴ஸாத³யோ உப்பன்னபுப்³பா³ அத்³தா⁴ மக்³க³ப்பத்தொஸ்மி, ப²லப்பத்தொஸ்மீ’’தி (விஸுத்³தி⁴॰ 2.733) அக்³க³ஹெத்வா ‘‘இமே ஓபா⁴ஸாத³யோ மக்³கா³மக்³க³ஞாணத³ஸ்ஸனவிஸுத்³தி⁴ நாம.
54. யாவானுலோமாதி யாவ ஸச்சானுலோமஞாணா. நவ விபஸ்ஸனாஞாணானீதி (விஸுத்³தி⁴॰ 2.737 ஆத³யோ) க²ந்தா⁴னங் உத³யஞ்ச வயஞ்ச ஜானநகங் உத³யப்³ப³யஞாணங், உத³யங் முஞ்சித்வா ப⁴ங்க³மத்தானுபெக்க²கங் ப⁴ங்க³ஞாணங், ப⁴ங்க³வஸேன உபட்டி²தானங் ஸீஹாதீ³னங் விய பா⁴யிதப்³பா³காரானுபெக்க²கங் ப⁴யஞாணங், ததா²னுபெக்கி²தானங் ஆதி³த்தக⁴ரஸ்ஸ விய ஆதீ³னவாகாரானுபெக்க²கங் ஆதீ³னவஞாணங், தி³ட்டா²தீ³னவேஸு நிப்³பி³ந்த³னவஸேன பவத்தங் நிப்³பி³தா³ஞாணங், ஜாலாதி³தோ மச்சா²தி³கா விய தேஹி தேபூ⁴மகத⁴ம்மேஹி முச்சிதுகாமதாவஸேன பவத்தங் முச்சிதுகம்யதாஞாணங், முச்சனுபாயஸம்பாத³னத்த²ங் தி³ட்டா²தீ³னவேஸுபி ஸமுத்³த³ஸகுணீ விய புனப்புனங் ஸம்மஸனவஸப்பத்தங் படிஸங்கா²னுபஸ்ஸனாஞாணங், சத்தப⁴ரியோ புரிஸோ விய தி³ட்டா²தீ³னவேஸு தேஸு ஸங்கா²ரேஸு உபெக்க²னாகாரப்பவத்தங் ஸங்கா²ருபெக்கா²ஞாணங், அனிச்சாதி³லக்க²ணவிபஸ்ஸனதாய ஹெட்டா² பவத்தானங் அட்ட²ன்னங் விபஸ்ஸனாஞாணானங், உத்³த⁴ங் மக்³க³க்க²ணே அதி⁴க³ந்தப்³பா³னங் ஸத்ததிங்ஸபோ³தி⁴பக்கி²யத⁴ம்மானஞ்ச அனுலோமதோ மக்³க³வீதி²யங் கொ³த்ரபு⁴தோ புப்³பே³ பவத்தங் ஸச்சானுலோமிகஞாணஸங்கா²தங் நவமங் அனுலோமஞாணந்தி இமானி நவ ஞாணானி ஞாணத³ஸ்ஸனவிஸுத்³தி⁴யா படிபதா³பா⁴வதோ திலக்க²ணஜானநட்டே²ன, பச்சக்க²தோ த³ஸ்ஸனட்டே²ன, படிபக்க²தோ விஸுத்³த⁴த்தா ச படிபதா³ஞாணத³ஸ்ஸனவிஸுத்³தி⁴ நாம.
55. விபஸ்ஸனாய பரிபாகோ விபஸ்ஸனாபரிபாகோ, ஸங்கா²ருபெக்கா²ஞாணங். தங் ஆக³ம்ம படிச்ச. இதா³னி அப்பனா உப்பஜ்ஜிஸ்ஸதீதி யங் கிஞ்சீதி ஸங்கா²ருபெக்கா²ய க³ஹிதேஸு தீஸு ஏகங் யங் கிஞ்சி.
56. விபஸ்ஸனாய ஸிகா²ப்பத்தா. அனுலோமஞாணஸஹிததாய ஸானுலோமா. ஸா ஏவ ஸங்கா²ரேஸு உதா³ஸீனத்தா ஸங்கா²ருபெக்கா². யதா²னுரூபங் அபாயாதி³தோ, ஸங்கா²ரனிமித்ததோ ச வுட்ட²ஹனதோ வுட்டா²னஸங்கா²தங் மக்³க³ங் க³ச்ச²தீதி வுட்டா²னகா³மினீ.
57. அபி⁴ஸம்பொ⁴ந்தந்தி பாபுணந்தங்.
58. பரிஜானந்தோதி ‘‘எத்தகங் து³க்க²ங், ந இதோ ஊனாதி⁴க’’ந்தி பரிச்சி²ஜ்ஜ ஜானந்தோ. ஸச்சி²கரொந்தோதி ஆரம்மணகரணவஸேன பச்சக்க²ங் கரொந்தோ. மக்³க³ஸச்சங் பா⁴வனாவஸேனாதி மக்³க³ஸச்சஸங்கா²தஸ்ஸ ஸம்பயுத்தமக்³க³ஸங்கா²தஸ்ஸ சதுத்த²ஸச்சஸ்ஸ ஸஹஜாதாதி³பச்சயோ ஹுத்வா வட்³ட⁴னவஸேன. ஏகஸ்ஸேவ ஞாணஸ்ஸ சதுகிச்சஸாத⁴னங் பதீ³பாதீ³னங் வட்டிதா³ஹாதி³சதுகிச்சத³ஸ்ஸனதோ, ‘‘யோ, பி⁴க்க²வே, து³க்க²ங் பஸ்ஸதீ’’த்யாதி³ (ஸங்॰ நி॰ 5.1100; விஸுத்³தி⁴॰ 2.839) ஆக³மதோ ச ஸம்படிச்சி²தப்³ப³ங்.
59. த்³வே தீணி ப²லசித்தானி பவத்தித்வாதி மக்³கு³ப்பத்தியா அனுரூபதோ த்³வே வா தீணி வா ப²லசித்தானி அபனீதக்³கி³ம்ஹி டா²னே உண்ஹத்தனிப்³பா³பனத்தா²ய க⁴டேஹி அபி⁴ஸிஞ்சமானமுத³கங் விய ஸமுச்சி²ன்னகிலேஸேபி ஸந்தானே த³ரத²படிப்பஸ்ஸம்ப⁴கானி ஹுத்வா பவத்தித்வா, தேஸங் பவத்தியாதி வுத்தங் ஹோதி. பச்சவெக்க²ணஞாணானீதி மக்³க³ப²லாதி³விஸயானி காமாவசரஞாணானி, யானி ஸந்தா⁴ய ‘‘விமுத்தஸ்மிங் விமுத்தமிதி ஞாணங் ஹோதீ’’தி (மஹாவ॰ 23) வுத்தங்.
60. இதா³னி பச்சவெக்க²ணாய பூ⁴மிங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘மக்³க³ங் ப²லஞ்சா’’த்யாதி³ வுத்தங். தத்த² ‘‘இமினாவ வதாஹங் மக்³கே³ன ஆக³தோ’’தி மக்³க³ங் பச்சவெக்க²தி. ததோ ‘‘அயங் நாம மே ஆனிஸங்ஸோ லத்³தோ⁴’’தி தஸ்ஸ ப²லங், ததோ ‘‘அயங் நாம மே த⁴ம்மோ ஆரம்மணதோ ஸச்சி²கதோ’’தி நிப்³பா³னஞ்ச பண்டி³தோ பச்சவெக்க²தி. ததோ ‘‘இமே நாம மே கிலேஸா பஹீனா’’தி பஹீனே கிலேஸே, ‘‘இமே நாம அவஸிட்டா²’’தி அவஸிட்ட²கிலேஸே பச்சவெக்க²தி வா, ந வா. கோசி ஸெக்கோ² பச்சவெக்க²தி, கோசி ந பச்சவெக்க²தி. தத்த² காமசாரொத்யதி⁴ப்பாயோ. ததா² ஹி மஹானாமோ ஸக்கோ ‘‘கோ ஸு நாம மே த⁴ம்மோ அஜ்ஜ²த்தங் அப்பஹீனோ’’தி (ம॰ நி॰ 1.175; விஸுத்³தி⁴॰ 2.812) அப்பஹீனே கிலேஸே புச்சி². அரஹதோ பன அவஸிட்ட²கிலேஸபச்சவெக்க²ணங் நத்தி² ஸப்³ப³கிலேஸானங்
ச²ப்³பி³ஸுத்³தி⁴கமேனாதி (விஸுத்³தி⁴॰ 2.662 ஆத³யோ) ஸீலசித்தவிஸுத்³தீ⁴னங் வஸேன மூலபூ⁴தானங் த்³வின்னங், தி³ட்டி²விஸுத்³தி⁴ஆதீ³னங் வஸேன ஸரீரபூ⁴தானங் சதுன்னந்தி ஏதாஸங் ச²ன்னங் விஸுத்³தீ⁴னங் கமேன. சதுன்னங் ஸச்சானங் ஜானநதா, பச்சக்க²கரணதோ, கிலேஸமலேஹி விஸுத்³த⁴த்தா ச ஞாணத³ஸ்ஸனவிஸுத்³தி⁴ நாம.
எத்தா²தி விபஸ்ஸனாகம்மட்டா²னே.
விஸுத்³தி⁴பே⁴த³வண்ணனா நிட்டி²தா.
விமொக்க²பே⁴த³வண்ணனா
61. தத்த² தஸ்மிங் உத்³தே³ஸே. ஸங்கா²ரேஸு ‘‘யோ அத்தாபி⁴னிவேஸோ கம்மஸ்ஸ காரகோ ப²லஸ்ஸ ச வேத³கோ ஏஸோ மே அத்தா’’தி ஏவங் அபி⁴னிவேஸோ த³ள்ஹக்³கா³ஹோ, தங் முஞ்சந்தீ ஸுஞ்ஞதானுபஸ்ஸனா நாம விமொக்க²முக²ங் படிபக்க²தோ விமுத்திவஸேன விமொக்க²ஸங்கா²தஸ்ஸ லோகுத்தரங் மக்³க³ப²லஸ்ஸ த்³வாரங் ஹோதி.
62. ஸங்கா²ரேஸு ‘‘அனிச்ச’’ந்தி பவத்தா அனுபஸ்ஸனா அனிச்சே ‘‘நிச்ச’’ந்தி (அ॰ நி॰ 4.49; படி॰ ம॰ 1.236; விப⁴॰ 939) பவத்தங் ஸஞ்ஞாசித்ததி³ட்டி²விபல்லாஸஸங்கா²தங் விபல்லாஸனிமித்தங் முஞ்சந்தீ பஜஹந்தீ விபல்லாஸனிமித்தரஹிதாகாரானுபஸ்ஸனதோ அனிமித்தானுபஸ்ஸனா நாம விமொக்க²முக²ங் ஹோதீதி ஸம்ப³ந்தோ⁴.
63. ‘‘து³க்க²’’ந்தி பவத்தானுபஸ்ஸனா ஸங்கா²ரேஸு ‘‘ஏதங் மம, ஏதங் ஸுக²’’ந்த்யாதி³னா நயேன பவத்தங் தண்ஹாபணிதி⁴ங் தண்ஹாபத்த²னங் முஞ்சந்தீ து³க்கா²காரத³ஸ்ஸனேன பரிச்சஜந்தீ பணிதி⁴ரஹிதாகாரானுபஸ்ஸனதோ அப்பணிஹிதானுபஸ்ஸனா நாம.
64. தஸ்மாதி யஸ்மா ஏதாஸங் திஸ்ஸன்னங் ஏதானி தீணி நாமானி, தஸ்மா யதி³ வுட்டா²னகா³மினிவிபஸ்ஸனா அனத்ததோ விபஸ்ஸதி. மக்³கோ³ ஸுஞ்ஞதோ நாம விமொக்கோ² ஹோதி ஆக³மனவஸேன லத்³த⁴னாமத்தா.
66. விபஸ்ஸனாக³மனவஸேனாதி விபஸ்ஸனாஸங்கா²தாக³மனவஸேன. ஆக³ச்ச²தி ஏதேன மக்³கோ³, ப²லஞ்சாதி விபஸ்ஸனாமக்³கோ³ இத⁴ ஆக³மனங் நாம.
67. யதா²வுத்தனயேனாதி புப்³பே³ வுத்தஅனத்தானுபஸ்ஸனாதி³வஸேன. யதா²ஸகங் ப²லமுப்பஜ்ஜமானம்பீதி யதா²லத்³த⁴மக்³க³ஸ்ஸ ப²லபூ⁴தங் அத்தனோ அத்தனோ ப²லங் உப்பஜ்ஜமானம்பி மக்³கா³க³மனவஸேன அலபி⁴த்வா விபஸ்ஸனாக³மனவஸேனேவ தீணி நாமானி லப⁴தி ஆரம்மணவஸேனாதி ஸப்³ப³ஸங்கா²ரஸுஞ்ஞதத்தா, ஸங்கா²ரனிமித்தரஹிதத்தா, தண்ஹாபணிதி⁴ரஹிதத்தா ச ஸுஞ்ஞதஅனிமித்தஅப்பணிஹிதனாமவந்தங் நிப்³பா³னங் ஆரப்³ப⁴ பவத்தத்தா தஸ்ஸ வஸேன. ஸரஸவஸேனாதி ராகா³தி³ஸுஞ்ஞதத்தா, ரூபனிமித்தாதி³ஆரம்மணரஹிதத்தா, கிலேஸபணிதி⁴ரஹிதத்தா அத்தனோ கு³ணவஸேன. ஸப்³ப³த்தா²தி மக்³க³வீதி²யங், ப²லஸமாபத்திவீதி²யஞ்ச. ஸப்³பே³ஸம்பீதி மக்³க³ஸ்ஸ, ப²லஸ்ஸபி.
விமொக்க²பே⁴த³வண்ணனா நிட்டி²தா.
புக்³க³லபே⁴த³வண்ணனா
68. ஸத்தக்க²த்துங் ஸத்தஸு வாரேஸு காமஸுக³தியங் படிஸந்தி⁴க்³க³ஹணங் பரமங் ஏதஸ்ஸாதி ஸத்தக்க²த்துபரமோ ந பன அட்ட²மாதி³காமப⁴வகா³மீத்யதி⁴ப்பாயோ. யங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங் ‘‘ந தே ப⁴வங் அட்ட²மமாதி³யந்தீ’’தி
69. ராக³தோ³ஸமோஹானந்தி மோஹக்³க³ஹணங் ராக³தோ³ஸேகட்ட²மோஹங் ஸந்தா⁴யாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.
70. கீ²ணா சத்தாரோ ஆஸவா ஏதஸ்ஸாதி கீ²ணாஸவோ. த³க்கி²ணாரஹேஸு அக்³க³த்தா அக்³க³த³க்கி²ணெய்யோ.
புக்³க³லபே⁴த³வண்ணனா நிட்டி²தா.
ஸமாபத்திபே⁴த³வண்ணனா
72. ஸப்³பே³ஸம்பீதி சதுன்னம்பி அரியபுக்³க³லானங்.
73. சித்தசேதஸிகானங் நிரோத⁴ஸமாபத்தி, தி³ட்டே²வ த⁴ம்மே சித்தனிரோத⁴ங் பத்வா விஹரணங். அனாகா³மீனஞ்சாதி காமரூபப⁴வட்டா²னங் அட்ட²ஸமாபத்திலாபீ⁴னமேவ அனாகா³மீனங், ததா² கீ²ணாஸவானஞ்ச. தத்தா²தி நிரோத⁴ஸமாபத்தியங். யாவ ஆகிஞ்சஞ்ஞாயதனங் க³ந்த்வாதி ஏவங் ஸமத²விபஸ்ஸனானங் யுக³னத்³த⁴பா⁴வாபாத³னவஸேன யாவ ஆகிஞ்சஞ்ஞாயதனங், தாவ க³ந்த்வா. அதி⁴ட்டெ²ய்யாதி³கந்தி காயபடிப³த்³த⁴ங் ட²பெத்வா விஸுங் விஸுங் ட²பிதசீவராதி³பரிக்கா²ரகே³ஹாதீ³னங் அக்³கி³ஆதி³னா அவினாஸனாதி⁴ட்டா²னங், ஸங்க⁴படிமானநஸத்து²பக்கோஸனானங் புரேதரங் வுட்டா²னங், ஸத்தாஹப்³ப⁴ந்தரே ஆயுஸங்கா²ரப்பவத்திஓலோகனந்தி சதுப்³பி³த⁴ங் அதி⁴ட்டா²னாதி³கங் புப்³ப³கிச்சங் கத்வா.
ஸமாபத்திபே⁴த³வண்ணனா நிட்டி²தா.
விபஸ்ஸனாகம்மட்டா²னவண்ணனா நிட்டி²தா.
உய்யோஜனவண்ணனா
75. படிபத்திரஸஸ்ஸாத³ந்தி
இதி அபி⁴த⁴ம்மத்த²விபா⁴வினியா நாம அபி⁴த⁴ம்மத்த²ஸங்க³ஹவண்ணனாய
கம்மட்டா²னபரிச்சே²த³வண்ணனா நிட்டி²தா.
நிக³மனவண்ணனா
(க) சாரித்தேன குலாசாரேன ஸோபி⁴தே விஸாலகுலே உத³யோ நிப்³ப³த்தி யஸ்ஸ, தேன, கம்மாதி³விஸயாய ஸத்³தா⁴ய அபி⁴வுத்³தோ⁴ பரிஸுத்³தோ⁴ ச தா³னஸீலாதி³கு³ணானங் உத³யோ யஸ்ஸ, தேன, நம்பவ்ஹயேன நம்பனாமகேன, பரானுகம்பங் ஸாஸனே ஸுகோ²தரணபரிபாசனலக்க²ணங் பரானுக்³க³ஹங், பணிதா⁴ய பத்தெ²த்வா யங் பகரணங் பத்தி²தங் அபி⁴யாசிதங், தங் எத்தாவதா பரினிட்டி²தந்தி யோஜனா.
(க²) தேன உதி³தோதி³தங் அச்சந்தப்பஸித்³த⁴ங், மூலஸோமங் நாம விஹாரங், புஞ்ஞவிப⁴வஸ்ஸ உத³யஸங்கா²தாய மங்க³லத்தா²ய ஆயுகந்தங் மஞ்ஞந்து, தத்த² நிவாஸினோ பி⁴க்கூ² ஈதி³ஸா ஹொந்தூத்யதி⁴ப்பாயோ.
நிக³மனவண்ணனா நிட்டி²தா.
நிட்டி²தா சாயங் அபி⁴த⁴ம்மத்த²விபா⁴வினீ நாம.
அபி⁴த⁴ம்மத்த²ஸங்க³ஹடீகா.
நிக³மனகதா²
1. ரம்மே புலத்தி²நக³ரே நக³ராதி⁴ராஜே,
ரஞ்ஞா பரக்கமபு⁴ஜேன மஹாபு⁴ஜேன;
காராபிதே ஜேதவனே விஹாரே;
யோ ரம்மஹம்மியவரூபவனாபி⁴ராமே.
2. ஸம்பன்னஸீலத³மஸங்யமதோஸிதேஹி,
ஸம்மானிதோ வஸிக³ணேஹி கு³ணாகரேஹி;
பத்தோ முனிந்த³வசனாதி³ஸு நேகக³ந்த²-
ஜாதேஸு சாசரியதங் மஹிதங் விதூ³ஹி.
3. ஞாணானுபா⁴வமிஹ யஸ்ஸ ச ஸூசயந்தீ,
ஸங்வண்ணனா ச வினயட்ட²கதா²தி³கானங்;
ஸாரத்த²தீ³பனிமுகா² மது⁴ரத்த²ஸார-
ஸந்தீ³பனேன ஸுஜனங் பரிதோஸயந்தீ.
4. தஸ்ஸானுகம்பமவலம்பி³ய ஸாரிபுத்த-
த்தே²ரஸ்ஸ தா²மக³தஸாரகு³ணாகரஸ்ஸ;
யோ நேகக³ந்த²விஸயங் படுதங் அலத்த²ங்,
தஸ்ஸேஸ ஞாணவிப⁴வோ விப⁴வேகஹேது.
5. ஸோஹமேதஸ்ஸ ஸங்ஸுத்³த⁴-வாயாமஸ்ஸானுபா⁴வதோ;
அத்³தா⁴ஸாஸனதா³யாதோ³, ஹெஸ்ஸங் மெத்தெய்யஸத்து²னோ.
6. ஜோதயந்தங் ததா³ தஸ்ஸ, ஸாஸனங் ஸுத்³த⁴மானஸங்;
பஸ்ஸெய்யங் ஸக்கரெய்யஞ்ச, க³ருங் மே ஸாரிஸம்ப⁴வங்.
7. தி³னேஹி சதுவீஸேஹி, டீகாயங் நிட்டி²தா யதா²;
ததா² கல்யாணஸங்கப்பா, ஸீக⁴ங் ஸிஜ்ஜ²ந்து பாணினந்தி.
இதி ப⁴த³ந்தஸாரிபுத்தமஹாதே²ரஸ்ஸ ஸிஸ்ஸேன ரசிதா
அபி⁴த⁴ம்மத்த²விபா⁴வினீ நாம
அபி⁴த⁴ம்மத்த²ஸங்க³ஹடீகா நிட்டி²தா.