౧౪. చుద్దసమవగ్గో
(౧౩౬) ౧. కుసలాకుసలపటిసన్దహనకథా
౬౮౬. అకుసలమూలం పటిసన్దహతి కుసలమూలన్తి? ఆమన్తా. యా అకుసలస్స ఉప్పాదాయ ఆవట్టనా…పే॰… పణిధి, సావ కుసలస్స ఉప్పాదాయ ఆవట్టనా…పే॰… పణిధీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
అకుసలమూలం పటిసన్దహతి కుసలమూలం, న వత్తబ్బం – ‘‘యా అకుసలస్స ఉప్పాదాయ ఆవట్టనా…పే॰… పణిధి, సావ కుసలస్స ఉప్పాదాయ ఆవట్టనా…పే॰… పణిధీ’’తి? ఆమన్తా. కుసలం అనావట్టేన్తస్స అనావట్టన్తస్స (సీ॰ పీ॰ క॰), అనావజ్జన్తస్స (స్యా॰ కం॰) ఉప్పజ్జతి …పే॰… అప్పణిదహన్తస్స ఉప్పజ్జతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… నను కుసలం ఆవట్టేన్తస్స ఉప్పజ్జతి…పే॰… పణిదహన్తస్స ఉప్పజ్జతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి కుసలం ఆవట్టేన్తస్స ఉప్పజ్జతి…పే॰… పణిదహన్తస్స ఉప్పజ్జతి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అకుసలమూలం పటిసన్దహతి కుసలమూల’’న్తి.
౬౮౭. అకుసలమూలం పటిసన్దహతి కుసలమూలన్తి? ఆమన్తా. అకుసలమూలం అయోనిసో మనసికరోతో ఉప్పజ్జతీతి? ఆమన్తా. కుసలం అయోనిసో మనసికరోతో ఉప్పజ్జతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… నను కుసలం యోనిసో మనసికరోతో ఉప్పజ్జతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి కుసలం యోనిసో మనసికరోతో ఉప్పజ్జతి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అకుసలమూలం పటిసన్దహతి కుసలమూల’’న్తి.
అకుసలమూలం పటిసన్దహతి కుసలమూలన్తి? ఆమన్తా. కామసఞ్ఞాయ అనన్తరా నేక్ఖమ్మసఞ్ఞా ఉప్పజ్జతి, బ్యాపాదసఞ్ఞాయ అనన్తరా అబ్యాపాదసఞ్ఞా ఉప్పజ్జతి, విహింసాసఞ్ఞాయ అనన్తరా అవిహింసాసఞ్ఞా ఉప్పజ్జతి, బ్యాపాదస్స అనన్తరా మేత్తా ఉప్పజ్జతి, విహింసాయ అనన్తరా కరుణా ఉప్పజ్జతి, అరతియా అనన్తరా ముదితా ఉప్పజ్జతి, పటిఘస్స అనన్తరా ఉపేక్ఖా ఉప్పజ్జతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
౬౮౮. కుసలమూలం పటిసన్దహతి అకుసలమూలన్తి? ఆమన్తా. యా కుసలస్స ఉప్పాదాయ ఆవట్టనా…పే॰… పణిధి, సావ అకుసలస్స ఉప్పాదాయ ఆవట్టనా…పే॰… పణిధీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
కుసలమూలం పటిసన్దహతి అకుసలమూలం, న వత్తబ్బం – ‘‘యా కుసలస్స ఉప్పాదాయ ఆవట్టనా…పే॰… పణిధి, సావ అకుసలస్స ఉప్పాదాయ ఆవట్టనా…పే॰… పణిధీ’’తి? ఆమన్తా. అకుసలం అనావట్టేన్తస్స ఉప్పజ్జతి…పే॰… అప్పణిదహన్తస్స ఉప్పజ్జతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… నను అకుసలం ఆవట్టేన్తస్స ఉప్పజ్జతి…పే॰… పణిదహన్తస్స ఉప్పజ్జతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అకుసలం ఆవట్టేన్తస్స ఉప్పజ్జతి…పే॰… పణిదహన్తస్స ఉప్పజ్జతి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘కుసలమూలం పటిసన్దహతి అకుసలమూల’’న్తి.
౬౮౯. కుసలమూలం పటిసన్దహతి అకుసలమూలన్తి? ఆమన్తా. కుసలం యోనిసో మనసికరోతో ఉప్పజ్జతీతి? ఆమన్తా. అకుసలం యోనిసో మనసికరోతో ఉప్పజ్జతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… నను అకుసలం అయోనిసో మనసికరోతో ఉప్పజ్జతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అకుసలం అయోనిసో మనసికరోతో ఉప్పజ్జతి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘కుసలమూలం పటిసన్దహతి అకుసలమూల’’న్తి.
కుసలమూలం పటిసన్దహతి అకుసలమూలన్తి? ఆమన్తా. నేక్ఖమ్మసఞ్ఞాయ అనన్తరా కామసఞ్ఞా ఉప్పజ్జతి, అబ్యాపాదసఞ్ఞాయ అనన్తరా బ్యాపాదసఞ్ఞా ఉప్పజ్జతి, అవిహింసాసఞ్ఞాయ అనన్తరా విహింసాసఞ్ఞా ఉప్పజ్జతి, మేత్తాయ అనన్తరా బ్యాపాదో ఉప్పజ్జతి, కరుణాయ అనన్తరా విహింసా ఉప్పజ్జతి, ముదితాయ అనన్తరా అరతి ఉప్పజ్జతి, ఉపేక్ఖాయ అనన్తరా పటిఘం ఉప్పజ్జతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
౬౯౦. న వత్తబ్బం – ‘‘అకుసలమూలం పటిసన్దహతి కుసలమూలం, కుసలమూలం పటిసన్దహతి అకుసలమూల’’న్తి? ఆమన్తా. నను యస్మింయేవ వత్థుస్మిం రజ్జతి తస్మిఞ్ఞేవ వత్థుస్మిం విరజ్జతి, యస్మింయేవ వత్థుస్మిం విరజ్జతి తస్మిఞ్ఞేవ వత్థుస్మిం రజ్జతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి యస్మిఞ్ఞేవ వత్థుస్మిం రజ్జతి తస్మిఞ్ఞేవ వత్థుస్మిం విరజ్జతి, యస్మిఞ్ఞేవ వత్థుస్మిం విరజ్జతి తస్మిఞ్ఞేవ వత్థుస్మిం రజ్జతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అకుసలమూలం పటిసన్దహతి కుసలమూలం, కుసలమూలం పటిసన్దహతి అకుసలమూల’’న్తి.
కుసలాకుసలపటిసన్దహనకథా నిట్ఠితా.
౧౪. చుద్దసమవగ్గో
(౧౩౭) ౨. సళాయతనుప్పత్తికథా
౬౯౧. సళాయతనం అపుబ్బం అచరిమం మాతుకుచ్ఛిస్మిం సణ్ఠాతీతి? ఆమన్తా. సబ్బఙ్గపచ్చఙ్గీ అహీనిన్ద్రియో మాతుకుచ్ఛిస్మిం ఓక్కమతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
ఉపపత్తేసియేన చిత్తేన చక్ఖాయతనం సణ్ఠాతీతి? ఆమన్తా. ఉపపత్తేసియేన చిత్తేన హత్థా సణ్ఠన్తి, పాదా సణ్ఠన్తి, సీసం సణ్ఠాతి, కణ్ణో సణ్ఠాతి, నాసికా సణ్ఠాతి, ముఖం సణ్ఠాతి, దన్తా సణ్ఠన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
ఉపపత్తేసియేన చిత్తేన సోతాయతనం…పే॰… ఘానాయతనం…పే॰… జివ్హాయతనం సణ్ఠాతీతి? ఆమన్తా. ఉపపత్తేసియేన చిత్తేన హత్థా సణ్ఠన్తి, పాదా సణ్ఠన్తి, సీసం సణ్ఠాతి, కణ్ణో సణ్ఠాతి, నాసికా సణ్ఠాతి, ముఖం సణ్ఠాతి, దన్తా సణ్ఠన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
౬౯౨. మాతుకుచ్ఛిగతస్స పచ్ఛా చక్ఖాయతనం ఉప్పజ్జతీతి? ఆమన్తా. మాతుకుచ్ఛిస్మిం చక్ఖుపటిలాభాయ కమ్మం కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… మాతుకుచ్ఛిగతస్స పచ్ఛా సోతాయతనం…పే॰… ఘానాయతనం…పే॰… జివ్హాయతనం ఉప్పజ్జతీతి? ఆమన్తా. మాతుకుచ్ఛిస్మిం జివ్హాపటిలాభాయ కమ్మం కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
మాతుకుచ్ఛిగతస్స పచ్ఛా కేసా లోమా నఖా దన్తా అట్ఠీ ఉప్పజ్జన్తీతి? ఆమన్తా. మాతుకుచ్ఛిస్మిం అట్ఠిపటిలాభాయ కమ్మం కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
న వత్తబ్బం – ‘‘మాతుకుచ్ఛిగతస్స పచ్ఛా కేసా లోమా నఖా దన్తా అట్ఠీ ఉప్పజ్జన్తీ’’తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా –
‘‘పఠమం కలలం హోతి, కలలా హోతి అబ్బుదం;
అబ్బుదా జాయతే పేసి పేసీ (స్యా॰ కం॰ పీ॰), పేసి నిబ్బత్తతే నిబ్బత్తతీ (సీ॰ స్యా॰, సం॰ ని॰ ౧.౨౩౫), నిబ్బత్తతి (పీ॰ క॰) ఘనో;
ఘనా పసాఖా జాయన్తి, కేసా లోమా నఖాపి చ.
‘‘యఞ్చస్స భుఞ్జతి మాతా, అన్నం పానఞ్చ భోజనం;
తేన సో తత్థ యాపేతి, మాతుకుచ్ఛిగతో నరో’’తి సం॰ ని॰ ౧.౨౩౫.
అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి మాతుకుచ్ఛిగతస్స పచ్ఛా కేసా లోమా నఖా దన్తా అట్ఠీ ఉప్పజ్జన్తీతి.
సళాయతనుప్పత్తికథా నిట్ఠితా.
౧౪. చుద్దసమవగ్గో
(౧౩౮) ౩. అనన్తరపచ్చయకథా
౬౯౩. చక్ఖువిఞ్ఞాణస్స అనన్తరా సోతవిఞ్ఞాణం ఉప్పజ్జతీతి? ఆమన్తా. యా చక్ఖువిఞ్ఞాణస్స ఉప్పాదాయ ఆవట్టనా…పే॰… పణిధి, సావ సోతవిఞ్ఞాణస్స ఉప్పాదాయ ఆవట్టనా…పే॰… పణిధీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
చక్ఖువిఞ్ఞాణస్స అనన్తరా సోతవిఞ్ఞాణం ఉప్పజ్జతి, న వత్తబ్బం – ‘‘యా చక్ఖువిఞ్ఞాణస్స ఉప్పాదాయ ఆవట్టనా…పే॰… పణిధి, సావ సోతవిఞ్ఞాణస్స ఉప్పాదాయ ఆవట్టనా…పే॰… పణిధీతి? ఆమన్తా. సోతవిఞ్ఞాణం అనావట్టేన్తస్స ఉప్పజ్జతి…పే॰… అప్పణిదహన్తస్స ఉప్పజ్జతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰…. నను సోతవిఞ్ఞాణం ఆవట్టేన్తస్స ఉప్పజ్జతి…పే॰… పణిదహన్తస్స ఉప్పజ్జతీతి, ఆమన్తా. హఞ్చి సోతవిఞ్ఞాణం ఆవట్టేన్తస్స ఉప్పజ్జతి…పే॰… పణిదహన్తస్స ఉప్పజ్జతి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘చక్ఖువిఞ్ఞాణస్స అనన్తరా సోతవిఞ్ఞాణం ఉప్పజ్జతీ’’తి.
౬౯౪. చక్ఖువిఞ్ఞాణస్స అనన్తరా సోతవిఞ్ఞాణం ఉప్పజ్జతీతి? ఆమన్తా. చక్ఖువిఞ్ఞాణం రూపనిమిత్తం మనసికరోతో ఉప్పజ్జతీతి ? ఆమన్తా. సోతవిఞ్ఞాణం రూపనిమిత్తం మనసికరోతో ఉప్పజ్జతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
చక్ఖువిఞ్ఞాణం రూపారమ్మణఞ్ఞేవ న అఞ్ఞారమ్మణన్తి? ఆమన్తా. సోతవిఞ్ఞాణం రూపారమ్మణఞ్ఞేవ న అఞ్ఞారమ్మణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
చక్ఖుఞ్చ పటిచ్చ రూపే చ ఉప్పజ్జతి చక్ఖువిఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. చక్ఖుఞ్చ పటిచ్చ రూపే చ ఉప్పజ్జతి సోతవిఞ్ఞాణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
చక్ఖుఞ్చ పటిచ్చ రూపే చ ఉప్పజ్జతి సోతవిఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. ‘‘చక్ఖుఞ్చ పటిచ్చ రూపే చ ఉప్పజ్జతి సోతవిఞ్ఞాణ’’న్తి – అత్థేవ సుత్తన్తోతి? నత్థి. ‘‘చక్ఖుఞ్చ పటిచ్చ రూపే చ ఉప్పజ్జతి చక్ఖువిఞ్ఞాణ’’న్తి – అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి ‘‘చక్ఖుఞ్చ పటిచ్చ రూపే చ ఉప్పజ్జతి చక్ఖువిఞ్ఞాణ’’న్తి – అత్థేవ సుత్తన్తో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘చక్ఖుఞ్చ పటిచ్చ రూపే చ ఉప్పజ్జతి సోతవిఞ్ఞాణ’’న్తి.
చక్ఖువిఞ్ఞాణస్స అనన్తరా సోతవిఞ్ఞాణం ఉప్పజ్జతీతి? ఆమన్తా. తఞ్ఞేవ చక్ఖువిఞ్ఞాణం తం సోతవిఞ్ఞాణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
౬౯౫. సోతవిఞ్ఞాణస్స అనన్తరా ఘానవిఞ్ఞాణం ఉప్పజ్జతి…పే॰… ఘానవిఞ్ఞాణస్స అనన్తరా జివ్హావిఞ్ఞాణం ఉప్పజ్జతి…పే॰… జివ్హావిఞ్ఞాణస్స అనన్తరా కాయవిఞ్ఞాణం ఉప్పజ్జతీతి? ఆమన్తా. యా జివ్హావిఞ్ఞాణస్స ఉప్పాదాయ ఆవట్టనా…పే॰… పణిధి, సావ కాయవిఞ్ఞాణస్స ఉప్పాదాయ ఆవట్టనా…పే॰… పణిధీతి ? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… జివ్హావిఞ్ఞాణస్స అనన్తరా కాయవిఞ్ఞాణం ఉప్పజ్జతి, న వత్తబ్బం – ‘‘యా జివ్హావిఞ్ఞాణస్స ఉప్పాదాయ ఆవట్టనా…పే॰… పణిధి, సావ కాయవిఞ్ఞాణస్స ఉప్పాదాయ ఆవట్టనా…పే॰… పణిధీ’’తి? ఆమన్తా. కాయవిఞ్ఞాణం అనావట్టేన్తస్స ఉప్పజ్జతి…పే॰… అప్పణిదహన్తస్స ఉప్పజ్జతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… నను కాయవిఞ్ఞాణం ఆవట్టేన్తస్స ఉప్పజ్జతి…పే॰… పణిదహన్తస్స ఉప్పజ్జతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి కాయవిఞ్ఞాణం ఆవట్టేన్తస్స ఉప్పజ్జతి…పే॰… పణిదహన్తస్స ఉప్పజ్జతి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘జివ్హావిఞ్ఞాణస్స అనన్తరా కాయవిఞ్ఞాణం ఉప్పజ్జతీ’’తి.
౬౯౬. జివ్హావిఞ్ఞాణస్స అనన్తరా కాయవిఞ్ఞాణం ఉప్పజ్జతీతి? ఆమన్తా. జివ్హావిఞ్ఞాణం రసనిమిత్తం మనసికరోతో ఉప్పజ్జతీతి? ఆమన్తా. కాయవిఞ్ఞాణం రసనిమిత్తం మనసికరోతో ఉప్పజ్జతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
జివ్హావిఞ్ఞాణం రసారమ్మణఞ్ఞేవ న అఞ్ఞారమ్మణన్తి? ఆమన్తా. కాయవిఞ్ఞాణం రసారమ్మణఞ్ఞేవ న అఞ్ఞారమ్మణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
జివ్హఞ్చ పటిచ్చ రసే చ ఉప్పజ్జతి జివ్హావిఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. జివ్హఞ్చ పటిచ్చ రసే చ ఉప్పజ్జతి కాయవిఞ్ఞాణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
జివ్హఞ్చ పటిచ్చ రసే చ ఉప్పజ్జతి కాయవిఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. ‘‘జివ్హఞ్చ పటిచ్చ రసే చ ఉప్పజ్జతి కాయవిఞ్ఞాణ’’న్తి – అత్థేవ సుత్తన్తోతి? నత్థి. ‘‘జివ్హఞ్చ పటిచ్చ రసే చ ఉప్పజ్జతి జివ్హావిఞ్ఞాణ’’న్తి – అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి ‘‘జివ్హఞ్చ పటిచ్చ రసే చ ఉప్పజ్జతి జివ్హావిఞ్ఞాణ’’న్తి – అత్థేవ సుత్తన్తోతి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘జివ్హఞ్చ పటిచ్చ రసే చ ఉప్పజ్జతి కాయవిఞ్ఞాణ’’న్తి.
జివ్హావిఞ్ఞాణస్స అనన్తరా కాయవిఞ్ఞాణం ఉప్పజ్జతీతి? ఆమన్తా. తఞ్ఞేవ జివ్హావిఞ్ఞాణం తం కాయవిఞ్ఞాణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
౬౯౭. న వత్తబ్బం – ‘‘పఞ్చవిఞ్ఞాణా అఞ్ఞమఞ్ఞస్స సమనన్తరా ఉప్పజ్జన్తీ’’తి? ఆమన్తా. నను అత్థి కోచి నచ్చతి గాయతి వాదేతి, రూపఞ్చ పస్సతి, సద్దఞ్చ సుణాతి, గన్ధఞ్చ ఘాయతి, రసఞ్చ సాయతి, ఫోట్ఠబ్బఞ్చ ఫుసతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అత్థి కోచి నచ్చతి గాయతి వాదేతి, రూపఞ్చ పస్సతి, సద్దఞ్చ సుణాతి, గన్ధఞ్చ ఘాయతి, రసఞ్చ సాయతి, ఫోట్ఠబ్బఞ్చ ఫుసతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పఞ్చవిఞ్ఞాణా అఞ్ఞమఞ్ఞస్స సమనన్తరా ఉప్పజ్జన్తీ’’తి.
అనన్తరపచ్చయకథా నిట్ఠితా.
౧౪. చుద్దసమవగ్గో
(౧౩౯) ౪. అరియరూపకథా
౬౯౮. అరియరూపం మహాభూతానం ఉపాదాయాతి? ఆమన్తా. అరియరూపం కుసలన్తి? ఆమన్తా. మహాభూతా కుసలాతి? న హేవం వత్తబ్బే …పే॰… మహాభూతా అబ్యాకతాతి? ఆమన్తా. అరియరూపం అబ్యాకతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… అరియరూపం మహాభూతానం ఉపాదాయాతి? ఆమన్తా. అరియరూపం అనాసవం అసంయోజనియం అగన్థనియం అనోఘనియం అయోగనియం అనీవరణియం అపరామట్ఠం అనుపాదానియం అసంకిలేసియన్తి? ఆమన్తా. మహాభూతా అనాసవా…పే॰… అసంకిలేసియాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… మహాభూతా సాసవా సంయోజనియా…పే॰… సంకిలేసియాతి? ఆమన్తా. అరియరూపం సాసవం సంయోజనియం…పే॰… సంకిలేసియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
౬౯౯. న వత్తబ్బం – ‘‘అరియరూపం మహాభూతానం ఉపాదాయా’’తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘యం కిఞ్చి, భిక్ఖవే, రూపం చత్తారి మహాభూతాని చతున్నఞ్చ మహాభూతానం ఉపాదాయరూప’’న్తి మ॰ ని॰ ౧.౩౪౭; అ॰ ని॰ ౧౧.౧౫! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి అరియరూపం మహాభూతానం ఉపాదాయాతి.
అరియరూపకథా నిట్ఠితా.
౧౪. చుద్దసమవగ్గో
(౧౪౦) ౫. అఞ్ఞో అనుసయోతికథా
౭౦౦. అఞ్ఞో కామరాగానుసయో అఞ్ఞం కామరాగపరియుట్ఠానన్తి? ఆమన్తా. అఞ్ఞో కామరాగో అఞ్ఞం కామరాగపరియుట్ఠానన్తి ? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… స్వేవ కామరాగో తం కామరాగపరియుట్ఠానన్తి? ఆమన్తా. స్వేవ కామరాగానుసయో తం కామరాగపరియుట్ఠానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
అఞ్ఞో పటిఘానుసయో అఞ్ఞం పటిఘపరియుట్ఠానన్తి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం పటిఘం అఞ్ఞం పటిఘపరియుట్ఠానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… తఞ్ఞేవ పటిఘం తం పటిఘపరియుట్ఠానన్తి? ఆమన్తా. స్వేవ పటిఘానుసయో తం పటిఘపరియుట్ఠానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
అఞ్ఞో మానానుసయో అఞ్ఞం మానపరియుట్ఠానన్తి? ఆమన్తా. అఞ్ఞో మానో అఞ్ఞం మానపరియుట్ఠానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… స్వేవ మానో తం మానపరియుట్ఠానన్తి? ఆమన్తా. స్వేవ మానానుసయో తం మానపరియుట్ఠానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
అఞ్ఞో దిట్ఠానుసయో అఞ్ఞం దిట్ఠిపరియుట్ఠానన్తి? ఆమన్తా. అఞ్ఞా దిట్ఠి అఞ్ఞం దిట్ఠిపరియుట్ఠానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… సావ దిట్ఠి తం దిట్ఠిపరియుట్ఠానన్తి? ఆమన్తా. స్వేవ దిట్ఠానుసయో తం దిట్ఠిపరియుట్ఠానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
అఞ్ఞో విచికిచ్ఛానుసయో అఞ్ఞం విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానన్తి? ఆమన్తా. అఞ్ఞా విచికిచ్ఛా అఞ్ఞం విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… సావ విచికిచ్ఛా తం విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానన్తి? ఆమన్తా. స్వేవ విచికిచ్ఛానుసయో తం విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
అఞ్ఞో భవరాగానుసయో అఞ్ఞం భవరాగపరియుట్ఠానన్తి? ఆమన్తా. అఞ్ఞో భవరాగో అఞ్ఞం భవరాగపరియుట్ఠానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… స్వేవ భవరాగో తం భవరాగపరియుట్ఠానన్తి? ఆమన్తా. స్వేవ భవరాగానుసయో తం భవరాగపరియుట్ఠానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
అఞ్ఞో అవిజ్జానుసయో అఞ్ఞం అవిజ్జాపరియుట్ఠానన్తి? ఆమన్తా. అఞ్ఞా అవిజ్జా అఞ్ఞం అవిజ్జాపరియుట్ఠానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… సావ అవిజ్జా తం అవిజ్జాపరియుట్ఠానన్తి? ఆమన్తా. స్వేవ అవిజ్జానుసయో తం అవిజ్జాపరియుట్ఠానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
౭౦౧. న వత్తబ్బం – ‘‘అఞ్ఞో అనుసయో అఞ్ఞం పరియుట్ఠాన’’న్తి? ఆమన్తా . పుథుజ్జనో కుసలాబ్యాకతే చిత్తే వత్తమానే ‘‘సానుసయో’’తి వత్తబ్బోతి? ఆమన్తా. ‘‘పరియుట్ఠితో’’తి వత్తబ్బోతి? న హేవం వత్తబ్బే. తేన హి అఞ్ఞో అనుసయో అఞ్ఞం పరియుట్ఠానన్తి. పుథుజ్జనో కుసలాబ్యాకతే చిత్తే వత్తమానే ‘‘సరాగో’’తి వత్తబ్బోతి? ఆమన్తా. ‘‘పరియుట్ఠితో’’తి వత్తబ్బోతి? న హేవం వత్తబ్బే. తేన హి అఞ్ఞో రాగో అఞ్ఞం పరియుట్ఠానన్తి.
అఞ్ఞో అనుసయోతికథా నిట్ఠితా.
౧౪. చుద్దసమవగ్గో
(౧౪౧) ౬. పరియుట్ఠానం చిత్తవిప్పయుత్తన్తికథా
౭౦౨. పరియుట్ఠానం చిత్తవిప్పయుత్తన్తి? ఆమన్తా. రూపం నిబ్బానం చక్ఖాయతనం…పే॰… ఫోట్ఠబ్బాయతనన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… పరియుట్ఠానం చిత్తవిప్పయుత్తన్తి? ఆమన్తా. నత్థి సరాగం చిత్తం సదోసం చిత్తం సమోహం చిత్తం…పే॰… అకుసలం చిత్తం సంకిలిట్ఠం చిత్తన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… నను అత్థి సరాగం చిత్తం సదోసం చిత్తం సమోహం చిత్తం…పే॰… అకుసలం చిత్తం సంకిలిట్ఠం చిత్తన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అత్థి సరాగం చిత్తం సదోసం చిత్తం సమోహం చిత్తం…పే॰… అకుసలం చిత్తం సంకిలిట్ఠం చిత్తం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరియుట్ఠానం చిత్తవిప్పయుత్త’’న్తి.
పరియుట్ఠానం చిత్తవిప్పయుత్తన్తికథా నిట్ఠితా.
౧౪. చుద్దసమవగ్గో
(౧౪౨) ౭. పరియాపన్నకథా
౭౦౩. రూపరాగో రూపధాతుం అనుసేతి, రూపధాతుపరియాపన్నోతి? ఆమన్తా. సమాపత్తేసియో ఉపపత్తేసియో దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారో, సమాపత్తేసియేన చిత్తేన ఉపపత్తేసియేన చిత్తేన దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారేన చిత్తేన సహగతో సహజాతో సంసట్ఠో సమ్పయుత్తో ఏకుప్పాదో ఏకనిరోధో ఏకవత్థుకో ఏకారమ్మణోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… నను న సమాపత్తేసియో న ఉపపత్తేసియో న దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారో, న సమాపత్తేసియేన చిత్తేన న ఉపపత్తేసియేన చిత్తేన న దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారేన చిత్తేన సహగతో సహజాతో సంసట్ఠో సమ్పయుత్తో ఏకుప్పాదో ఏకనిరోధో ఏకవత్థుకో ఏకారమ్మణోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి న సమాపత్తేసియో న ఉపపత్తేసియో న దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారో…పే॰… ఏకారమ్మణో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘రూపరాగో రూపధాతుం అనుసేతి, రూపధాతుపరియాపన్నో’’తి…పే॰….
రూపరాగో రూపధాతుం అనుసేతి, రూపధాతుపరియాపన్నోతి? ఆమన్తా. సద్దరాగో సద్దధాతుం అనుసేతి, సద్దధాతుపరియాపన్నోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… రూపరాగో రూపధాతుం అనుసేతి, రూపధాతుపరియాపన్నోతి? ఆమన్తా. గన్ధరాగో…పే॰… రసరాగో…పే॰… ఫోట్ఠబ్బరాగో ఫోట్ఠబ్బధాతుం అనుసేతి, ఫోట్ఠబ్బధాతుపరియాపన్నోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
సద్దరాగో సద్దధాతుం అనుసేతి, న వత్తబ్బం – ‘‘సద్దధాతుపరియాపన్నో’’తి? ఆమన్తా. రూపరాగో రూపధాతుం అనుసేతి, న వత్తబ్బం – ‘‘రూపధాతుపరియాపన్నో’’తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… గన్ధరాగో…పే॰… రసరాగో…పే॰… ఫోట్ఠబ్బరాగో ఫోట్ఠబ్బధాతుం అనుసేతి, న వత్తబ్బం – ‘‘ఫోట్ఠబ్బధాతుపరియాపన్నో’’తి? ఆమన్తా. రూపరాగో రూపధాతుం అనుసేతి, న వత్తబ్బం – ‘‘రూపధాతుపరియాపన్నో’’తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
౭౦౪. అరూపరాగో అరూపధాతుం అనుసేతి, అరూపధాతుపరియాపన్నోతి? ఆమన్తా . సమాపత్తేసియో ఉపపత్తేసియో దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారో, సమాపత్తేసియేన చిత్తేన ఉపపత్తేసియేన చిత్తేన దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారేన చిత్తేన సహగతో సహజాతో సంసట్ఠో సమ్పయుత్తో ఏకుప్పాదో ఏకనిరోధో ఏకవత్థుకో ఏకారమ్మణోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰…. నను న సమాపత్తేసియో న ఉపపత్తేసియో న దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారో, న సమాపత్తేసియేన చిత్తేన…పే॰… ఏకారమ్మణోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి న సమాపత్తేసియో న ఉపపత్తేసియో…పే॰… ఏకారమ్మణో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అరూపరాగో అరూపధాతుం అనుసేతి, అరూపధాతుపరియాపన్నో’’తి.
అరూపరాగో అరూపధాతుం అనుసేతి, అరూపధాతుపరియాపన్నోతి? ఆమన్తా. సద్దరాగో సద్దధాతుం అనుసేతి, సద్దధాతుపరియాపన్నోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… అరూపరాగో అరూపధాతుం అనుసేతి, అరూపధాతుపరియాపన్నోతి? ఆమన్తా. గన్ధరాగో…పే॰… రసరాగో…పే॰… ఫోట్ఠబ్బరాగో ఫోట్ఠబ్బధాతుం అనుసేతి, ఫోట్ఠబ్బధాతుపరియాపన్నోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
సద్దరాగో సద్దధాతుం అనుసేతి, న వత్తబ్బం – ‘‘సద్దధాతుపరియాపన్నో’’తి? ఆమన్తా . అరూపరాగో అరూపధాతుం అనుసేతి, న వత్తబ్బం – ‘‘అరూపధాతుపరియాపన్నో’’తి, న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… గన్ధరాగో…పే॰… రసరాగో…పే॰… ఫోట్ఠబ్బరాగో ఫోట్ఠబ్బధాతుం అనుసేతి, న వత్తబ్బం – ‘‘ఫోట్ఠబ్బధాతుపరియాపన్నో’’తి? ఆమన్తా. అరూపరాగో అరూపధాతుం అనుసేతి, న వత్తబ్బం – ‘‘అరూపధాతుపరియాపన్నో’’తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
౭౦౫. న వత్తబ్బం – ‘‘రూపరాగో రూపధాతుం అనుసేతి రూపధాతుపరియాపన్నో, అరూపరాగో అరూపధాతుం అనుసేతి అరూపధాతుపరియాపన్నో’’తి? ఆమన్తా. నను కామరాగో కామధాతుం అనుసేతి, కామధాతుపరియాపన్నోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి కామరాగో కామధాతుం అనుసేతి కామధాతుపరియాపన్నో , తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘రూపరాగో రూపధాతుం అనుసేతి రూపధాతుపరియాపన్నో, అరూపరాగో అరూపధాతుం అనుసేతి అరూపధాతుపరియాపన్నో’’తి.
పరియాపన్నకథా నిట్ఠితా.
౧౪. చుద్దసమవగ్గో
(౧౪౩) ౮. అబ్యాకతకథా
౭౦౬. దిట్ఠిగతం అబ్యాకతన్తి? ఆమన్తా. విపాకాబ్యాకతం కిరియాబ్యాకతం రూపం నిబ్బానం చక్ఖాయతనం…పే॰… ఫోట్ఠబ్బాయతనన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… దిట్ఠిగతం అబ్యాకతన్తి? ఆమన్తా. దిట్ఠిగతసమ్పయుత్తో ఫస్సో అబ్యాకతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… దిట్ఠిగతం అబ్యాకతన్తి? ఆమన్తా. దిట్ఠిగతసమ్పయుత్తా వేదనా…పే॰… సఞ్ఞా…పే॰… చేతనా…పే॰… చిత్తం అబ్యాకతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
దిట్ఠిగతసమ్పయుత్తో ఫస్సో అకుసలోతి? ఆమన్తా. దిట్ఠిగతం అకుసలన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… దిట్ఠిగతసమ్పయుత్తా వేదనా సఞ్ఞా చేతనా చిత్తం అకుసలన్తి? ఆమన్తా. దిట్ఠిగతం అకుసలన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
౭౦౭. దిట్ఠిగతం అబ్యాకతన్తి? ఆమన్తా. అఫలం అవిపాకన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰… నను సఫలం సవిపాకన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి సఫలం సవిపాకం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘దిట్ఠిగతం అబ్యాకత’’న్తి.
దిట్ఠిగతం అబ్యాకతన్తి? ఆమన్తా. నను మిచ్ఛాదిట్ఠిపరమాని వజ్జాని అఙ్గుత్తరనికాయే వుత్తాని భగవతాతి? ఆమన్తా. హఞ్చి మిచ్ఛాదిట్ఠిపరమాని వజ్జాని వుత్తాని భగవతా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘దిట్ఠిగతం అబ్యాకత’’న్తి.
దిట్ఠిగతం అబ్యాకతన్తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘మిచ్ఛాదిట్ఠి ఖో, వచ్ఛ, అకుసలా అకుసలం (మ॰ ని॰ ౨.౧౯౪), సమ్మాదిట్ఠి కుసలా’’ కుసలం (మ॰ ని॰ ౨.౧౦౪) తి మ॰ ని॰ ౨.౧౯౪! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘దిట్ఠిగతం అబ్యాకత’’న్తి.
దిట్ఠిగతం అబ్యాకతన్తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘మిచ్ఛాదిట్ఠిస్స ఖో అహం, పుణ్ణ, ద్విన్నం గతీనం అఞ్ఞతరం గతిం వదామి – నిరయం వా తిరచ్ఛానయోనిం వా’’తి మ॰ ని॰ ౨.౭౯! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘దిట్ఠిగతం అబ్యాకత’’న్తి.
౭౦౮. న వత్తబ్బం – ‘‘దిట్ఠిగతం అబ్యాకత’’న్తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘‘సస్సతో లోకో’తి ఖో, వచ్ఛ, అబ్యాకతమేతం, ‘అసస్సతో లోకో’తి ఖో, వచ్ఛ, అబ్యాకతమేతం, ‘అన్తవా లోకో’తి ఖో, వచ్ఛ, అబ్యాకతమేతం, ‘అనన్తవా లోకో’తి ఖో, వచ్ఛ…పే॰… ‘తం జీవం తం సరీర’న్తి ఖో, వచ్ఛ…పే॰… ‘అఞ్ఞం జీవం అఞ్ఞం సరీర’న్తి ఖో , వచ్ఛ…పే॰… ‘హోతి తథాగతో పరం మరణా’తి ఖో, వచ్ఛ…పే॰… ‘న హోతి తథాగతో పరం మరణా’తి ఖో, వచ్ఛ…పే॰… ‘హోతి చ న చ హోతి తథాగతో పరం మరణా’తి ఖో, వచ్ఛ…పే॰… ‘నేవ హోతి న న హోతి తథాగతో పరం మరణా’తి ఖో, వచ్ఛ, అబ్యాకతమేత’’న్తి సం॰ ని॰ ౪.౪౧౬, థోకం పన విసదిసం! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి దిట్ఠిగతం అబ్యాకతన్తి.
దిట్ఠిగతం అబ్యాకతన్తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘మిచ్ఛాదిట్ఠికస్స, భిక్ఖవే, పురిసపుగ్గలస్స యఞ్చేవ కాయకమ్మం యథాదిట్ఠిసమత్తం సమాదిన్నం, యఞ్చ వచీకమ్మం…పే॰… యఞ్చ మనోకమ్మం, యా చ చేతనా, యా చ పత్థనా, యో చ పణిధి, యే చ సఙ్ఖారా, సబ్బే తే ధమ్మా అనిట్ఠాయ అకన్తాయ అమనాపాయ అహితాయ దుక్ఖాయ సంవత్తన్తీ’’తి అ॰ ని॰ ౧.౩౦౬! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘దిట్ఠిగతం అబ్యాకత’’న్తి.
అబ్యాకతకథా నిట్ఠితా.
౧౪. చుద్దసమవగ్గో
(౧౪౪) ౯. అపరియాపన్నకథా
౭౦౯. దిట్ఠిగతం అపరియాపన్నన్తి? ఆమన్తా. మగ్గో ఫలం నిబ్బానం, సోతాపత్తిమగ్గో సోతాపత్తిఫలం, సకదాగామిమగ్గో సకదాగామిఫలం, అనాగామిమగ్గో అనాగామిఫలం, అరహత్తమగ్గో అరహత్తఫలం, సతిపట్ఠానం సమ్మప్పధానం ఇద్ధిపాదో ఇన్ద్రియం బలం బోజ్ఝఙ్గోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే॰….
౭౧౦. న వత్తబ్బం – ‘‘దిట్ఠిగతం అపరియాపన్న’’న్తి? ఆమన్తా. పుథుజ్జనో ‘‘కామేసు వీతరాగో’’తి వత్తబ్బోతి? ఆమన్తా. ‘‘విగతదిట్ఠియో’’తి వత్తబ్బోతి? న హేవం వత్తబ్బే. తేన హి దిట్ఠిగతం అపరియాపన్నన్తి.
అపరియాపన్నకథా నిట్ఠితా.
చుద్దసమవగ్గో.
తస్సుద్దానం –
అకుసలమూలం పటిసన్దహతి కుసలమూలం, కుసలమూలం పటిసన్దహతి అకుసలమూలం, సళాయతనం ఛవిఞ్ఞాణకాయా, అరియరూపం మహాభూతానం ఉపాదాయ, స్వేవ అనుసయో తం పరియుట్ఠానం, పరియుట్ఠానం చిత్తవిప్పయుత్తం, యథాధాతు తఞ్ఞేవ అనుసేతి, దిట్ఠిగతం అబ్యాకతం, దిట్ఠిగతం అపరియాపన్నన్తి.