౧౦. సుభసుత్తం
సుభమాణవవత్థు
౪౪౪. ఏవం
౪౪౫. అథ ఖో సుభో మాణవో తోదేయ్యపుత్తో అఞ్ఞతరం మాణవకం ఆమన్తేసి – ‘‘ఏహి త్వం, మాణవక, యేన సమణో ఆనన్దో తేనుపసఙ్కమ; ఉపసఙ్కమిత్వా మమ వచనేన సమణం ఆనన్దం అప్పాబాధం అప్పాతఙ్కం లహుట్ఠానం బలం ఫాసువిహారం పుచ్ఛ – ‘సుభో మాణవో తోదేయ్యపుత్తో భవన్తం ఆనన్దం అప్పాబాధం అప్పాతఙ్కం లహుట్ఠానం బలం ఫాసువిహారం పుచ్ఛతీ’తి. ఏవఞ్చ వదేహి – ‘సాధు కిర భవం ఆనన్దో యేన సుభస్స మాణవస్స తోదేయ్యపుత్తస్స నివేసనం తేనుపసఙ్కమతు అనుకమ్పం ఉపాదాయా’’’తి.
౪౪౬. ‘‘ఏవం, భో’’తి ఖో సో మాణవకో సుభస్స మాణవస్స తోదేయ్యపుత్తస్స పటిస్సుత్వా యేనాయస్మా ఆనన్దో తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా ఆయస్మతా ఆనన్దేన సద్ధిం సమ్మోది. సమ్మోదనీయం కథం సారణీయం వీతిసారేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో సో మాణవకో ఆయస్మన్తం ఆనన్దం ఏతదవోచ – ‘‘సుభో మాణవో తోదేయ్యపుత్తో భవన్తం ఆనన్దం అప్పాబాధం అప్పాతఙ్కం లహుట్ఠానం బలం ఫాసువిహారం పుచ్ఛతి; ఏవఞ్చ వదేతి – ‘సాధు కిర భవం ఆనన్దో యేన సుభస్స మాణవస్స తోదేయ్యపుత్తస్స
౪౪౭. ఏవం వుత్తే, ఆయస్మా ఆనన్దో తం మాణవకం ఏతదవోచ – ‘‘అకాలో ఖో, మాణవక
‘‘ఏవం, భో’’తి ఖో సో మాణవకో ఆయస్మతో ఆనన్దస్స పటిస్సుత్వా ఉట్ఠాయాసనా యేన సుభో మాణవో తోదేయ్యపుత్తో తేనుపసఙ్కమి
౪౪౮. అథ ఖో ఆయస్మా ఆనన్దో తస్సా రత్తియా అచ్చయేన పుబ్బణ్హసమయం నివాసేత్వా పత్తచీవరమాదాయ చేతకేన భిక్ఖునా పచ్ఛాసమణేన యేన సుభస్స మాణవస్స తోదేయ్యపుత్తస్స నివేసనం తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా పఞ్ఞత్తే ఆసనే నిసీది.
అథ ఖో సుభో
౪౪౯. ‘‘తిణ్ణం ఖో, మాణవ, ఖన్ధానం సో భగవా వణ్ణవాదీ అహోసి; ఏత్థ చ ఇమం జనతం సమాదపేసి నివేసేసి పతిట్ఠాపేసి. కతమేసం తిణ్ణం? అరియస్స సీలక్ఖన్ధస్స, అరియస్స సమాధిక్ఖన్ధస్స, అరియస్స పఞ్ఞాక్ఖన్ధస్స. ఇమేసం ఖో, మాణవ, తిణ్ణం ఖన్ధానం సో భగవా వణ్ణవాదీ అహోసి; ఏత్థ చ ఇమం జనతం సమాదపేసి నివేసేసి పతిట్ఠాపేసీ’’తి.
సీలక్ఖన్ధో
౪౫౦. ‘‘కతమో
‘‘ఇధ, మాణవ, తథాగతో లోకే ఉప్పజ్జతి అరహం సమ్మాసమ్బుద్ధో విజ్జాచరణసమ్పన్నో సుగతో లోకవిదూ అనుత్తరో పురిసదమ్మసారథి సత్థా దేవమనుస్సానం బుద్ధో భగవా. సో ఇమం లోకం సదేవకం సమారకం సబ్రహ్మకం సస్సమణబ్రాహ్మణిం పజం సదేవమనుస్సం సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వా పవేదేతి. సో ధమ్మం దేసేతి ఆదికల్యాణం మజ్ఝేకల్యాణం పరియోసానకల్యాణం సాత్థం సబ్యఞ్జనం కేవలపరిపుణ్ణం పరిసుద్ధం బ్రహ్మచరియం పకాసేతి. తం ధమ్మం
౪౫౧. ‘‘కథఞ్చ, మాణవ, భిక్ఖు సీలసమ్పన్నో హోతి? ఇధ, మాణవ, భిక్ఖు పాణాతిపాతం పహాయ పాణాతిపాతా పటివిరతో హోతి, నిహితదణ్డో నిహితసత్థో లజ్జీ దయాపన్నో, సబ్బపాణభూతహితానుకమ్పీ విహరతి. యమ్పి, మాణవ, భిక్ఖు పాణాతిపాతం పహాయ పాణాతిపాతా పటివిరతో హోతి, నిహితదణ్డో నిహితసత్థో లజ్జీ దయాపన్నో, సబ్బపాణభూతహితానుకమ్పీ
‘‘యథా వా పనేకే భోన్తో సమణబ్రాహ్మణా సద్ధాదేయ్యాని భోజనాని భుఞ్జిత్వా తే ఏవరూపాయ
౪౫౨. ‘‘స ఖో సో
౪౫౩. ‘‘అయం ఖో సో, మాణవ, అరియో సీలక్ఖన్ధో యస్స సో భగవా వణ్ణవాదీ అహోసి, యత్థ చ ఇమం జనతం సమాదపేసి నివేసేసి పతిట్ఠాపేసి. అత్థి చేవేత్థ ఉత్తరికరణీయ’’న్తి.
‘‘అచ్ఛరియం, భో ఆనన్ద, అబ్భుతం, భో ఆనన్ద! సో చాయం, భో ఆనన్ద, అరియో సీలక్ఖన్ధో పరిపుణ్ణో, నో అపరిపుణ్ణో. ఏవం పరిపుణ్ణం చాహం, భో, ఆనన్ద, అరియం సీలక్ఖన్ధం
సమాధిక్ఖన్ధో
౪౫౪. ‘‘కతమో
‘‘కథఞ్చ, మాణవ, భిక్ఖు ఇన్ద్రియేసు గుత్తద్వారో హోతి? ఇధ, మాణవ, భిక్ఖు చక్ఖునా రూపం దిస్వా న నిమిత్తగ్గాహీ హోతి నానుబ్యఞ్జనగ్గాహీ; యత్వాధికరణమేనం చక్ఖున్ద్రియం అసంవుతం విహరన్తం అభిజ్ఝాదోమనస్సా పాపకా అకుసలా ధమ్మా అన్వాస్సవేయ్యుం తస్స సంవరాయ పటిపజ్జతి, రక్ఖతి చక్ఖున్ద్రియం, చక్ఖున్ద్రియే సంవరం ఆపజ్జతి. సోతేన
౪౫౫. ‘‘కథఞ్చ, మాణవ, భిక్ఖు సతిసమ్పజఞ్ఞేన సమన్నాగతో హోతి? ఇధ, మాణవ, భిక్ఖు అభిక్కన్తే పటిక్కన్తే సమ్పజానకారీ హోతి, ఆలోకితే విలోకితే సమ్పజానకారీ హోతి, సమిఞ్జితే పసారితే సమ్పజానకారీ హోతి, సఙ్ఘాటిపత్తచీవరధారణే సమ్పజానకారీ హోతి, అసితే పీతే ఖాయితే సాయితే సమ్పజానకారీ హోతి, ఉచ్చారపస్సావకమ్మే సమ్పజానకారీ హోతి, గతే ఠితే నిసిన్నే
౪౫౬. ‘‘కథఞ్చ, మాణవ, భిక్ఖు సన్తుట్ఠో హోతి? ఇధ, మాణవ, భిక్ఖు సన్తుట్ఠో హోతి కాయపరిహారికేన చీవరేన కుచ్ఛిపరిహారికేన పిణ్డపాతేన. సో యేన యేనేవ పక్కమతి, సమాదాయేవ పక్కమతి. సేయ్యథాపి, మాణవ, పక్ఖీ సకుణో యేన యేనేవ డేతి, సపత్తభారోవ డేతి
౪౫౭. ‘‘సో
౪౫౮. ‘‘సో అభిజ్ఝం లోకే పహాయ విగతాభిజ్ఝేన చేతసా విహరతి అభిజ్ఝాయ చిత్తం పరిసోధేతి. బ్యాపాదపదోసం పహాయ అబ్యాపన్నచిత్తో విహరతి సబ్బపాణభూతహితానుకమ్పీ బ్యాపాదపదోసా చిత్తం పరిసోధేతి. థినమిద్ధం పహాయ విగతథినమిద్ధో విహరతి ఆలోకసఞ్ఞీ సతో సమ్పజానో, థినమిద్ధా చిత్తం పరిసోధేతి. ఉద్ధచ్చకుక్కుచ్చం పహాయ అనుద్ధతో విహరతి అజ్ఝత్తం వూపసన్తచిత్తో ఉద్ధచ్చకుక్కుచ్చా చిత్తం పరిసోధేతి. విచికిచ్ఛం పహాయ తిణ్ణవిచికిచ్ఛో విహరతి అకథంకథీ కుసలేసు ధమ్మేసు, విచికిచ్ఛాయ చిత్తం పరిసోధేతి.
౪౫౯. ‘‘సేయ్యథాపి, మాణవ, పురిసో ఇణం ఆదాయ కమ్మన్తే పయోజేయ్య. తస్స తే కమ్మన్తా సమిజ్ఝేయ్యుం. సో యాని చ పోరాణాని ఇణమూలాని తాని చ బ్యన్తిం కరేయ్య, సియా చస్స ఉత్తరిం అవసిట్ఠం
౪౬౦. ‘‘సేయ్యథాపి, మాణవ, పురిసో ఆబాధికో అస్స దుక్ఖితో బాళ్హగిలానో; భత్తఞ్చస్స నచ్ఛాదేయ్య, న చస్స కాయే బలమత్తా. సో అపరేన సమయేన తమ్హా ఆబాధా ముచ్చేయ్య, భత్తఞ్చస్స ఛాదేయ్య, సియా చస్స కాయే బలమత్తా. తస్స ఏవమస్స – ‘అహం ఖో పుబ్బే ఆబాధికో అహోసిం దుక్ఖితో బాళ్హగిలానో, భత్తఞ్చ మే నచ్ఛాదేసి, న చ మే ఆసి కాయే బలమత్తా. సోమ్హి ఏతరహి తమ్హా ఆబాధా ముత్తో భత్తఞ్చ మే ఛాదేతి, అత్థి చ మే కాయే బలమత్తా’తి. సో తతోనిదానం లభేథ పామోజ్జం, అధిగచ్ఛేయ్య సోమనస్సం.
౪౬౧. ‘‘సేయ్యథాపి, మాణవ, పురిసో బన్ధనాగారే బద్ధో అస్స. సో అపరేన సమయేన తమ్హా బన్ధనాగారా ముచ్చేయ్య సోత్థినా అబ్భయేన, న చస్స కిఞ్చి భోగానం వయో. తస్స ఏవమస్స – ‘అహం ఖో పుబ్బే బన్ధనాగారే బద్ధో అహోసిం. సోమ్హి ఏతరహి తమ్హా బన్ధనాగారా ముత్తో
౪౬౨. ‘‘సేయ్యథాపి, మాణవ, పురిసో దాసో అస్స అనత్తాధీనో పరాధీనో న యేనకామంగమో. సో అపరేన సమయేన తమ్హా దాసబ్యా ముచ్చేయ్య, అత్తాధీనో
౪౬౩. ‘‘సేయ్యథాపి, మాణవ, పురిసో సధనో సభోగో కన్తారద్ధానమగ్గం పటిపజ్జేయ్య దుబ్భిక్ఖం సప్పటిభయం. సో అపరేన సమయేన తం కన్తారం నిత్థరేయ్య, సోత్థినా గామన్తం అనుపాపుణేయ్య ఖేమం అప్పటిభయం. తస్స ఏవమస్స
౪౬౪. ‘‘ఏవమేవ ఖో, మాణవ, భిక్ఖు యథా ఇణం యథా రోగం యథా బన్ధనాగారం యథా దాసబ్యం యథా కన్తారద్ధానమగ్గం, ఏవం ఇమే పఞ్చ నీవరణే అప్పహీనే అత్తని సమనుపస్సతి.
౪౬౫. ‘‘సేయ్యథాపి, మాణవ, యథా ఆణణ్యం యథా ఆరోగ్యం యథా బన్ధనామోక్ఖం యథా భుజిస్సం యథా ఖేమన్తభూమిం. ఏవమేవ భిక్ఖు ఇమే పఞ్చ నీవరణే పహీనే అత్తని సమనుపస్సతి.
౪౬౬. ‘‘తస్సిమే పఞ్చ నీవరణే పహీనే అత్తని సమనుపస్సతో పామోజ్జం జాయతి, పముదితస్స పీతి జాయతి, పీతిమనస్స కాయో పస్సమ్భతి, పస్సద్ధకాయో సుఖం వేదేతి, సుఖినో చిత్తం సమాధియతి.
౪౬౭. ‘‘సో వివిచ్చేవ కామేహి వివిచ్చ అకుసలేహి ధమ్మేహి సవితక్కం సవిచారం వివేకజం పీతిసుఖం పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సో
‘‘సేయ్యథాపి, మాణవ, దక్ఖో న్హాపకో వా న్హాపకన్తేవాసీ వా కంసథాలే న్హానీయచుణ్ణాని ఆకిరిత్వా ఉదకేన పరిప్ఫోసకం పరిప్ఫోసకం సన్దేయ్య. సాయం న్హానీయపిణ్డి స్నేహానుగతా స్నేహపరేతా సన్తరబాహిరా ఫుటా స్నేహేన, న చ పగ్ఘరణీ. ఏవమేవ ఖో, మాణవ, భిక్ఖు ఇమమేవ కాయం వివేకజేన పీతిసుఖేన అభిసన్దేతి పరిసన్దేతి పరిపూరేతి పరిప్ఫరతి, నాస్స కిఞ్చి సబ్బావతో కాయస్స వివేకజేన పీతిసుఖేన అప్ఫుటం హోతి. యమ్పి, మాణవ, భిక్ఖు వివిచ్చేవ కామేహి వివిచ్చ అకుసలేహి ధమ్మేహి సవితక్కం సవిచారం వివేకజం పీతిసుఖం పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సో ఇమమేవ కాయం వివేకజేన పీతిసుఖేన అభిసన్దేతి పరిసన్దేతి పరిపూరేతి పరిప్ఫరతి, నాస్స కిఞ్చి సబ్బావతో కాయస్స
౪౬౮. ‘‘పున చపరం, మాణవ, భిక్ఖు వితక్కవిచారానం వూపసమా అజ్ఝత్తం సమ్పసాదనం చేతసో ఏకోదిభావం అవితక్కం అవిచారం సమాధిజం పీతిసుఖం దుతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సో ఇమమేవ కాయం సమాధిజేన పీతిసుఖేన అభిసన్దేతి పరిసన్దేతి పరిపూరేతి పరిప్ఫరతి, నాస్స కిఞ్చి సబ్బావతో కాయస్స సమాధిజేన పీతిసుఖేన అప్ఫుటం హోతి.
‘‘సేయ్యథాపి
౪౬౯. ‘‘పున చపరం, మాణవ, భిక్ఖు పీతియా చ విరాగా ఉపేక్ఖకో చ విహరతి సతో సమ్పజానో
‘‘సేయ్యథాపి, మాణవ, ఉప్పలినియం వా పదుమినియం వా పుణ్డరీకినియం వా అప్పేకచ్చాని ఉప్పలాని వా పదుమాని వా పుణ్డరీకాని వా ఉదకే జాతాని ఉదకే సంవడ్ఢాని ఉదకానుగ్గతాని అన్తోనిముగ్గపోసీని, తాని యావ చగ్గా యావ చ మూలా సీతేన వారినా అభిసన్నాని పరిసన్నాని పరిపూరాని పరిప్ఫుటాని, నాస్స కిఞ్చి సబ్బావతం ఉప్పలానం వా పదుమానం వా పుణ్డరీకానం వా
౪౭౦. ‘‘పున చపరం, మాణవ, భిక్ఖు సుఖస్స చ పహానా దుక్ఖస్స చ పహానా పుబ్బేవ సోమనస్సదోమనస్సానం అత్థఙ్గమా అదుక్ఖమసుఖం ఉపేక్ఖాసతిపారిసుద్ధిం చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సో ఇమమేవ కాయం పరిసుద్ధేన చేతసా పరియోదాతేన ఫరిత్వా నిసిన్నో హోతి; నాస్స కిఞ్చి సబ్బావతో కాయస్స పరిసుద్ధేన చేతసా పరియోదాతేన అప్ఫుటం హోతి.
‘‘సేయ్యథాపి, మాణవ, పురిసో ఓదాతేన వత్థేన ససీసం పారుపిత్వా నిసిన్నో అస్స, నాస్స కిఞ్చి సబ్బావతో కాయస్స ఓదాతేన వత్థేన అప్ఫుటం అస్స. ఏవమేవ ఖో, మాణవ, భిక్ఖు…పే॰… యమ్పి, మాణవ, భిక్ఖు సుఖస్స చ పహానా దుక్ఖస్స చ పహానా పుబ్బేవ సోమనస్సదోమనస్సానం అత్థఙ్గమా అదుక్ఖమసుఖం ఉపేక్ఖాసతిపారిసుద్ధిం చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సో ఇమమేవ కాయం పరిసుద్ధేన చేతసా పరియోదాతేన ఫరిత్వా నిసిన్నో హోతి; నాస్స కిఞ్చి సబ్బావతో కాయస్స పరిసుద్ధేన చేతసా పరియోదాతేన అప్ఫుటం హోతి. ఇదమ్పిస్స హోతి సమాధిస్మిం.
౪౭౧. ‘‘అయం ఖో సో, మాణవ, అరియో సమాధిక్ఖన్ధో యస్స సో భగవా వణ్ణవాదీ అహోసి
‘‘అచ్ఛరియం, భో ఆనన్ద, అబ్భుతం, భో
పఞ్ఞాక్ఖన్ధో
౪౭౨. ‘‘కతమో
‘‘సో ఏవం సమాహితే చిత్తే పరిసుద్ధే పరియోదాతే అనఙ్గణే విగతూపక్కిలేసే ముదుభూతే కమ్మనియే ఠితే ఆనేఞ్జప్పత్తే ఞాణదస్సనాయ చిత్తం అభినీహరతి అభినిన్నామేతి. సో ఏవం పజానాతి – ‘అయం ఖో మే కాయో రూపీ చాతుమహాభూతికో మాతాపేత్తికసమ్భవో ఓదనకుమ్మాసూపచయో అనిచ్చుచ్ఛాదనపరిమద్దనభేదనవిద్ధంసనధమ్మో; ఇదఞ్చ పన మే విఞ్ఞాణం ఏత్థ సితం ఏత్థ పటిబద్ధ’న్తి.
‘‘సేయ్యథాపి, మాణవ, మణి వేళురియో సుభో జాతిమా అట్ఠంసో సుపరికమ్మకతో అచ్ఛో విప్పసన్నో అనావిలో సబ్బాకారసమ్పన్నో. తత్రాస్స సుత్తం ఆవుతం నీలం వా పీతం వా లోహితం వా ఓదాతం వా పణ్డుసుత్తం వా. తమేనం చక్ఖుమా పురిసో హత్థే కరిత్వా పచ్చవేక్ఖేయ్య – ‘అయం ఖో మణి వేళురియో సుభో జాతిమా అట్ఠంసో
౪౭౩. ‘‘సో ఏవం సమాహితే చిత్తే పరిసుద్ధే పరియోదాతే అనఙ్గణే విగతూపక్కిలేసే ముదుభూతే కమ్మనియే ఠితే ఆనేఞ్జప్పత్తే మనోమయం కాయం అభినిమ్మానాయ చిత్తం అభినీహరతి అభినిన్నామేతి. సో ఇమమ్హా కాయా అఞ్ఞం కాయం అభినిమ్మినాతి రూపిం మనోమయం సబ్బఙ్గపచ్చఙ్గిం అహీనిన్ద్రియం.
‘‘సేయ్యథాపి
౪౭౪. ‘‘సో ఏవం సమాహితే చిత్తే పరిసుద్ధే పరియోదాతే అనఙ్గణే విగతూపక్కిలేసే ముదుభూతే కమ్మనియే ఠితే ఆనేఞ్జప్పత్తే ఇద్ధివిధాయ చిత్తం అభినీహరతి అభినిన్నామేతి. సో అనేకవిహితం ఇద్ధివిధం పచ్చనుభోతి. ఏకోపి హుత్వా బహుధా హోతి, బహుధాపి హుత్వా ఏకో హోతి. ఆవిభావం తిరోభావం తిరోకుట్టం తిరోపాకారం తిరోపబ్బతం అసజ్జమానో గచ్ఛతి సేయ్యథాపి ఆకాసే. పథవియాపి ఉమ్ముజ్జనిముజ్జం కరోతి, సేయ్యథాపి ఉదకే. ఉదకేపి అభిజ్జమానే గచ్ఛతి సేయ్యథాపి పథవియం. ఆకాసేపి పల్లఙ్కేన కమతి సేయ్యథాపి పక్ఖీ సకుణో. ఇమేపి చన్దిమసూరియే ఏవం మహిద్ధికే ఏవం మహానుభావే పాణినా పరామసతి పరిమజ్జతి. యావ బ్రహ్మలోకాపి కాయేన వసం వత్తేతి.
‘‘సేయ్యథాపి
౪౭౫. ‘‘సో ఏవం సమాహితే చిత్తే…పే॰… ఆనేఞ్జప్పత్తే దిబ్బాయ సోతధాతుయా చిత్తం అభినీహరతి అభినిన్నామేతి. సో దిబ్బాయ సోతధాతుయా విసుద్ధాయ అతిక్కన్తమానుసికాయ ఉభో సద్దే సుణాతి దిబ్బే చ మానుసే చ యే దూరే సన్తికే చ. సేయ్యథాపి, మాణవ, పురిసో అద్ధానమగ్గప్పటిపన్నో. సో సుణేయ్య భేరిసద్దమ్పి ముదిఙ్గసద్దమ్పి సఙ్ఖపణవదిన్దిమసద్దమ్పి. తస్స ఏవమస్స – ‘భేరిసద్దో ఇతిపి ముదిఙ్గసద్దో ఇతిపి సఙ్ఖపణవదిన్దిమసద్దో ఇతి’పి
౪౭౬. ‘‘సో ఏవం సమాహితే చిత్తే పరిసుద్ధే పరియోదాతే అనఙ్గణే విగతూపక్కిలేసే ముదుభూతే కమ్మనియే ఠితే ఆనేఞ్జప్పత్తే చేతోపరియఞాణాయ చిత్తం అభినీహరతి అభినిన్నామేతి. సో పరసత్తానం పరపుగ్గలానం చేతసా చేతో పరిచ్చ పజానాతి, ‘సరాగం వా చిత్తం సరాగం చిత్త’న్తి పజానాతి, ‘వీతరాగం వా చిత్తం వీతరాగం చిత్త’న్తి పజానాతి, ‘సదోసం వా చిత్తం సదోసం చిత్త’న్తి పజానాతి, ‘వీతదోసం వా చిత్తం వీతదోసం చిత్త’న్తి పజానాతి, ‘సమోహం వా చిత్తం సమోహం చిత్త’న్తి పజానాతి, ‘వీతమోహం వా చిత్తం వీతమోహం చిత్త’న్తి పజానాతి, ‘సఙ్ఖిత్తం వా చిత్తం సఙ్ఖిత్తం చిత్త’న్తి పజానాతి, ‘విక్ఖిత్తం వా చిత్తం విక్ఖిత్తం చిత్త’న్తి పజానాతి, ‘మహగ్గతం వా చిత్తం మహగ్గతం చిత్త’న్తి పజానాతి, ‘అమహగ్గతం వా చిత్తం అమహగ్గతం చిత్త’న్తి పజానాతి, ‘సఉత్తరం వా చిత్తం సఉత్తరం చిత్త’న్తి పజానాతి, ‘అనుత్తరం వా చిత్తం అనుత్తరం చిత్త’న్తి
‘‘సేయ్యథాపి, మాణవ, ఇత్థీ వా పురిసో వా దహరో యువా మణ్డనజాతికో ఆదాసే వా పరిసుద్ధే పరియోదాతే అచ్ఛే వా ఉదకపత్తే సకం ముఖనిమిత్తం పచ్చవేక్ఖమానో సకణికం వా సకణికన్తి
౪౭౭. ‘‘సో ఏవం సమాహితే చిత్తే…పే॰… ఆనేఞ్జప్పత్తే పుబ్బేనివాసానుస్సతిఞాణాయ చిత్తం అభినీహరతి అభినిన్నామేతి. సో అనేకవిహితం పుబ్బేనివాసం అనుస్సరతి. సేయ్యథిదం, ఏకమ్పి జాతిం ద్వేపి జాతియో తిస్సోపి జాతియో చతస్సోపి జాతియో పఞ్చపి జాతియో దసపి జాతియో వీసమ్పి జాతియో తింసమ్పి జాతియో చత్తాలీసమ్పి జాతియో పఞ్ఞాసమ్పి జాతియో జాతిసతమ్పి జాతిసహస్సమ్పి జాతిసతసహస్సమ్పి అనేకేపి సంవట్టకప్పే అనేకేపి వివట్టకప్పే అనేకేపి సంవట్టవివట్టకప్పే – ‘అముత్రాసిం ఏవంనామో ఏవంగోత్తో ఏవంవణ్ణో ఏవమాహారో ఏవంసుఖదుక్ఖప్పటిసంవేదీ ఏవమాయుపరియన్తో. సో తతో చుతో అముత్ర ఉదపాదిం; తత్రాపాసిం ఏవంనామో ఏవంగోత్తో ఏవంవణ్ణో ఏవమాహారో ఏవంసుఖదుక్ఖప్పటిసంవేదీ ఏవమాయుపరియన్తో; సో తతో చుతో ఇధూపపన్నో’తి. ఇతి సాకారం సఉద్దేసం అనేకవిహితం పుబ్బేనివాసం అనుస్సరతి.
‘‘సేయ్యథాపి, మాణవ, పురిసో సకమ్హా గామా అఞ్ఞం గామం గచ్ఛేయ్య; తమ్హాపి గామా అఞ్ఞం గామం గచ్ఛేయ్య; సో తమ్హా గామా సకంయేవ గామం పచ్చాగచ్ఛేయ్య
౪౭౮. ‘‘సో ఏవం సమాహితే చిత్తే…పే॰… ఆనేఞ్జప్పత్తే సత్తానం చుతూపపాతఞాణాయ చిత్తం అభినీహరతి అభినిన్నామేతి. సో దిబ్బేన చక్ఖునా విసుద్ధేన అతిక్కన్తమానుసకేన సత్తే పస్సతి చవమానే ఉపపజ్జమానే హీనే పణీతే సువణ్ణే దుబ్బణ్ణే సుగతే దుగ్గతే, యథాకమ్మూపగే సత్తే పజానాతి – ‘ఇమే వత భోన్తో సత్తా కాయదుచ్చరితేన సమన్నాగతా వచీదుచ్చరితేన సమన్నాగతా మనోదుచ్చరితేన సమన్నాగతా అరియానం ఉపవాదకా మిచ్ఛాదిట్ఠికా మిచ్ఛాదిట్ఠికమ్మసమాదానా. తే కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపన్నా. ఇమే వా పన భోన్తో సత్తా కాయసుచరితేన సమన్నాగతా
‘‘సేయ్యథాపి, మాణవ, మజ్ఝేసిఙ్ఘాటకే పాసాదో, తత్థ చక్ఖుమా పురిసో ఠితో పస్సేయ్య మనుస్సే గేహం పవిసన్తేపి నిక్ఖమన్తేపి రథికాయపి వీథిం సఞ్చరన్తే మజ్ఝేసిఙ్ఘాటకే నిసిన్నేపి. తస్స ఏవమస్స – ‘ఏతే మనుస్సా గేహం పవిసన్తి, ఏతే నిక్ఖమన్తి, ఏతే రథికాయ వీథిం సఞ్చరన్తి, ఏతే మజ్ఝేసిఙ్ఘాటకే నిసిన్నా’తి. ఏవమేవ ఖో, మాణవ, భిక్ఖు…పే॰… యమ్పి, మాణవ, భిక్ఖు ఏవం సమాహితే చిత్తే…పే॰… ఆనేఞ్జప్పత్తే సత్తానం చుతూపపాతఞాణాయ చిత్తం అభినీహరతి అభినిన్నామేతి. సో దిబ్బేన చక్ఖునా విసుద్ధేన అతిక్కన్తమానుసకేన సత్తే పస్సతి చవమానే ఉపపజ్జమానే హీనే పణీతే సువణ్ణే దుబ్బణ్ణే సుగతే దుగ్గతే, యథాకమ్మూపగే సత్తే పజానాతి. ఇదమ్పిస్స హోతి పఞ్ఞాయ.
౪౭౯. ‘‘సో ఏవం సమాహితే చిత్తే పరిసుద్ధే పరియోదాతే అనఙ్గణే విగతూపక్కిలేసే ముదుభూతే కమ్మనియే ఠితే ఆనేఞ్జప్పత్తే ఆసవానం ఖయఞాణాయ
‘‘సేయ్యథాపి, మాణవ, పబ్బతసఙ్ఖేపే ఉదకరహదో అచ్ఛో విప్పసన్నో అనావిలో. తత్థ చక్ఖుమా పురిసో తీరే ఠితో పస్సేయ్య సిప్పికసమ్బుకమ్పి సక్ఖరకథలమ్పి మచ్ఛగుమ్బమ్పి చరన్తమ్పి తిట్ఠన్తమ్పి. తస్స ఏవమస్స – ‘అయం ఖో ఉదకరహదో అచ్ఛో విప్పసన్నో అనావిలో. తత్రిమే సిప్పికసమ్బుకాపి సక్ఖరకథలాపి మచ్ఛగుమ్బాపి చరన్తిపి తిట్ఠన్తిపీ’తి. ఏవమేవ ఖో, మాణవ, భిక్ఖు…పే॰… యమ్పి, మాణవ, భిక్ఖు ఏవం సమాహితే చిత్తే…పే॰… ఆనేఞ్జప్పత్తే ఆసవానం ఖయఞాణాయ చిత్తం అభినీహరతి అభినిన్నామేతి. సో ఇదం దుక్ఖన్తి యథాభూతం పజానాతి…పే॰… ఆసవనిరోధగామినీ పటిపదాతి యథాభూతం పజానాతి. తస్స ఏవం జానతో ఏవం పస్సతో కామాసవాపి చిత్తం విముచ్చతి, భవాసవాపి చిత్తం విముచ్చతి, అవిజ్జాసవాపి చిత్తం విముచ్చతి, విముత్తస్మిం విముత్తమితి ఞాణం హోతి, ‘ఖీణా జాతి, వుసితం బ్రహ్మచరియం, కతం కరణీయం, నాపరం ఇత్థత్తాయా’తి పజానాతి
౪౮౦. ‘‘అయం ఖో, సో మాణవ, అరియో పఞ్ఞాక్ఖన్ధో యస్స సో భగవా వణ్ణవాదీ అహోసి, యత్థ చ ఇమం జనతం సమాదపేసి నివేసేసి పతిట్ఠాపేసి. నత్థి చేవేత్థ ఉత్తరికరణీయ’’న్తి.
‘‘అచ్ఛరియం
సుభసుత్తం నిట్ఠితం దసమం.