౨. ఉదుమ్బరికసుత్తవణ్ణనా
నిగ్రోధపరిబ్బాజకవత్థువణ్ణనా
౪౯. ఏవం మే సుతన్తి ఉదుమ్బరికసుత్తం. తత్రాయమపుబ్బపదవణ్ణనా – పరిబ్బాజకోతి ఛన్నపరిబ్బాజకో. ఉదుమ్బరికాయ పరిబ్బాజకారామేతి ఉదుమ్బరికాయ దేవియా సన్తకే పరిబ్బాజకారామే. సన్ధానోతి తస్స నామం. అయం పన మహానుభావో పరివారేత్వా విచరన్తానం పఞ్చన్నం ఉపాసకసతానం అగ్గపురిసో అనాగామీ భగవతా మహాపరిసమజ్ఝే ఏవం సంవణ్ణితో –
‘‘ఛహి, భిక్ఖవే, అఙ్గేహి సమన్నాగతో సన్ధానో గహపతి తథాగతే నిట్ఠఙ్గతో సద్ధమ్మే ఇరియతి. కతమేహి ఛహి? బుద్ధే అవేచ్చప్పసాదేన ధమ్మే అవేచ్చప్పసాదేన సఙ్ఘే అవేచ్చప్పసాదేన అరియేన సీలేన అరియేన ఞాణేన అరియాయ విముత్తియా. ఇమేహి ఖో, భిక్ఖవే, ఛహి అఙ్గేహి సమన్నాగతో సన్ధానో గహపతి తథాగతే నిట్ఠఙ్గతో సద్ధమ్మే ఇరియతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౬.౧౨౦-౧౩౯).
సో పాతోయేవ ఉపోసథఙ్గాని అధిట్ఠాయ పుబ్బణ్హసమయే బుద్ధప్పముఖస్స సఙ్ఘస్స దానం దత్వా భిక్ఖూసు విహారం గతేసు ఘరే ఖుద్దకమహల్లకానం దారకానం సద్దేన ఉబ్బాళ్హో సత్థు సన్తికే ‘‘ధమ్మం సోస్సామీ’’తి నిక్ఖన్తో. తేన వుత్తం దివా దివస్స రాజగహా నిక్ఖమీతి. తత్థ దివా దివస్సాతి దివసస్స దివా నామ మజ్ఝన్హాతిక్కమో, తస్మిం దివసస్సాపి దివాభూతే అతిక్కన్తమత్తే మజ్ఝన్హికే నిక్ఖమీతి అత్థో. పటిసల్లీనోతి తతో తతో రూపాదిగోచరతో చిత్తం పటిసంహరిత్వా నిలీనో ఝానరతిసేవనావసేన ఏకీభావం గతో. మనోభావనీయానన్తి మనవడ్ఢకానం. యే చ ఆవజ్జతో మనసికరోతో చిత్తం వినీవరణం హోతి ఉన్నమతి వడ్ఢతి.
౫౦. ఉన్నాదినియాతిఆదీని పోట్ఠపాదసుత్తే విత్థారితనయేనేవ వేదితబ్బాని.
౫౧. యావతాతి అయం తేసం అఞ్ఞతరోతి అయం తేసం అబ్భన్తరో ఏకో సావకో, భగవతో కిర సావకా గిహిఅనాగామినోయేవ పఞ్చసతా రాజగహే పటివసన్తి. యేసం ఏకేకస్స పఞ్చ పఞ్చ ఉపాసకసతాని పరివారా, తే సన్ధాయ ‘‘అయం తేసం అఞ్ఞతరో’’తి ఆహ. అప్పేవ నామాతి తస్స ఉపసఙ్కమనం పత్థయమానో ఆహ. పత్థనాకారణం పన పోట్ఠపాదసుత్తే వుత్తమేవ.
౫౨. ఏతదవోచాతి ఆగచ్ఛన్తో అన్తరామగ్గేయేవ తేసం కథాయ సుతత్తా ఏతం అఞ్ఞథా ఖో ఇమేతిఆదివచనం అవోచ. తత్థ అఞ్ఞతిత్థియాతి దస్సనేనపి ఆకప్పేనపి కుత్తేనపి ఆచారేనపి విహారేనపి ఇరియాపథేనపి అఞ్ఞే తిత్థియాతి అఞ్ఞతిత్థియా. సఙ్గమ్మ సమాగమ్మాతి సఙ్గన్త్వా సమాగన్త్వా రాసి హుత్వా నిసిన్నట్ఠానే. అరఞ్ఞవనపత్థానీతి అరఞ్ఞవనపత్థాని గామూపచారతో ముత్తాని దూరసేనాసనాని. పన్తానీతి దూరతరాని మనుస్సూపచారవిరహితాని. అప్పసద్దానీతి విహారూపచారేన గచ్ఛతో అద్ధికజనస్సపి సద్దేన మన్దసద్దాని. అప్పనిగ్ఘోసానీతి అవిభావితత్థేన నిగ్ఘోసేన మన్దనిగ్ఘోసాని. విజనవాతానీతి అన్తోసఞ్చారినో జనస్స వాతేన విగతవాతాని. మనుస్సరాహస్సేయ్యకానీతి మనుస్సానం రహస్సకరణస్స యుత్తాని అనుచ్ఛవికాని. పటిసల్లానసారుప్పానీతి ఏకీభావస్స అనురూపాని. ఇతి సన్ధానో గహపతి ‘‘అహో మమ సత్థా యో ఏవరూపాని సేనాసనాని పటిసేవతీ’’తి అఞ్జలిం పగ్గయ్హ ఉత్తమఙ్గే సిరస్మిం పతిట్ఠపేత్వా ఇమం ఉదానం ఉదానేన్తో నిసీది.
౫౩. ఏవం వుత్తేతి ఏవం సన్ధానేన గహపతినా ఉదానం ఉదానేన్తేన వుత్తే. నిగ్రోధో పరిబ్బాజకో అయం గహపతి మమ సన్తికే నిసిన్నోపి అత్తనో సత్థారంయేవ థోమేతి ఉక్కంసతి, అమ్హే పన అత్థీతిపి న మఞ్ఞతి, ఏతస్మిం ఉప్పన్నకోపం సమణస్స గోతమస్స ఉపరి పాతేస్సామీతి సన్ధానం గహపతిం ఏతదవోచ.
యగ్ఘేతి చోదనత్థే నిపాతో. జానేయ్యాసీతి బుజ్ఝేయ్యాసి పస్సేయ్యాసి. కేన సమణో గోతమో సద్ధిం సల్లపతీతి కేన కారణేన కేన
సాకచ్ఛన్తి సంసన్దనం. పఞ్ఞావేయ్యత్తియన్తి ఉత్తరపచ్చుత్తరనయేన ఞాణబ్యత్తభావం. సుఞ్ఞాగారహతాతి అపరిసావచరోతి అవిసారదత్తా పరిసం ఓతరితుం న సక్కోతి. నాలం సల్లాపాయాతి న సమత్థో సల్లాపం కాతుం. అన్తమన్తానేవాతి కోచి మం పఞ్హం పుచ్ఛేయ్యాతి పఞ్హాభీతో అన్తమన్తానేవ పన్తసేనాసనాని సేవతి. గోకాణాతి ఏకక్ఖిహతా కాణగావీ. సా కిర పరియన్తచారినీ హోతి, అన్తమన్తానేవ సేవతి. సా కిర కాణక్ఖిభావేన వనన్తాభిముఖీపి న సక్కోతి భవితుం. కస్మా? యస్మా పత్తేన వా సాఖాయ వా కణ్టకేన వా పహారస్స భాయతి. గున్నం అభిముఖీపి న సక్కోతి భవితుం. కస్మా? యస్మా సిఙ్గేన వా కణ్ణేన వా వాలేన వా పహారస్స భాయతి. ఇఙ్ఘాతి చోదనత్థే నిపాతో. సంసాదేయ్యామాతి ఏకపఞ్హపుచ్ఛనేనేవ సంసాదనం విసాదమాపన్నం కరేయ్యామ. తుచ్ఛకుమ్భీవ నన్తి రిత్తఘటం వియ నం. ఓరోధేయ్యామాతి వినన్ధేయ్యామ. పూరితఘటో హి ఇతో చితో చ పరివత్తేత్వా న సువినన్ధనీయో హోతి. రిత్తకో యథారుచి పరివత్తేత్వా సక్కా హోతి వినన్ధితుం, ఏవమేవ హతపఞ్ఞతాయ రిత్తకుమ్భిసదిసం సమణం గోతమం వాదవినన్ధనేన సమన్తా వినన్ధిస్సామాతి వదతి.
ఇతి పరిబ్బాజకో సత్థు సువణ్ణవణ్ణం నలాటమణ్డలం అపస్సన్తో దసబలస్స పరమ్ముఖా అత్తనో బలం దీపేన్తో అసమ్భిన్నం ఖత్తియకుమారం జాతియా ఘట్టయన్తో చణ్డాలపుత్తో వియ అసమ్భిన్నకేసరసీహం
౫౪. భగవాపి తేసం తం కథాసల్లాపం అస్సోసియేవ. తేన వుత్తం ‘‘అస్సోసి ఖో ఇమం కథాసల్లాప’’న్తి.
సుమాగధాయాతి సుమాగధా నామ పోక్ఖరణీ, యస్సా తీరే నిసిన్నో అఞ్ఞతరో పురిసో పదుమనాళన్తరేహి అసురభవనం పవిసన్తం అసురసేనం అద్దస. మోరనివాపోతి నివాపో వుచ్చతి భత్తం, యత్థ మోరానం అభయేన సద్ధిం నివాపో దిన్నో, తం ఠానన్తి అత్థో. అబ్భోకాసేతి అఙ్గణట్ఠానే. అస్సాసపత్తాతి తుట్ఠిపత్తా సోమనస్సపత్తా. అజ్ఝాసయన్తి ఉత్తమనిస్సయభూతం. ఆదిబ్రహ్మచరియన్తి
తపోజిగుచ్ఛావాదవణ్ణనా
౫౫. విప్పకతాతి మమాగమనపచ్చయా అనిట్ఠితా, వ హుత్వా ఠితా, కథేహి, అహమేతం నిట్ఠపేత్వా మత్థకం పాపేత్వా దస్సేమీతి సబ్బఞ్ఞుపవారణం పవారేసి.
౫౬. దుజ్జానం ఖోతి భగవా పరిబ్బాజకస్స వచనం సుత్వా ‘‘అయం పరిబ్బాజకో మయా సావకానం దేసేతబ్బం ధమ్మం తేహి పూరేతబ్బం పటిపత్తిం పుచ్ఛతి, సచస్సాహం ఆదితోవ తం కథేస్సామి, కథితమ్పి నం న జానిస్సతి, అయం పన వీరియేన పాపజిగుచ్ఛనవాదో, హన్దాహం ఏతస్సేవ విసయే పఞ్హం పుచ్ఛాపేత్వా పుథుసమణబ్రాహ్మణానం లద్ధియా నిరత్థకభావం దస్సేమి. అథ పచ్ఛా ఇమం పఞ్హం బ్యాకరిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా దుజ్జానం ఖో ఏతన్తిఆదిమాహ. తత్థ సకే ఆచరియకేతి అత్తనో ఆచరియవాదే. అధిజేగుచ్ఛేతి వీరియేన పాపజిగుచ్ఛనభావే. కథం సన్తాతి కథం భూతా. తపోజిగుచ్ఛాతి వీరియేన పాపజిగుచ్ఛా పాపవివజ్జనా. పరిపుణ్ణాతి పరిసుద్ధా. కథం అపరిపుణ్ణాతి కథం అపరిసుద్ధా హోతీతి ఏవం పుచ్ఛాతి. యత్ర హి నామాతి యో నామ.
౫౭. అప్పసద్దే కత్వాతి నిరవే అప్పసద్దే కత్వా. సో కిర చిన్తేసి – ‘‘సమణో గోతమో ఏకం పఞ్హమ్పి న కథేతి, సల్లాపకథాపిస్స అతిబహుకా నత్థి, ఇమే పన ఆదితో పట్ఠాయ సమణం గోతమం అనువత్తన్తి చేవ పసంసన్తి చ, హన్దాహం ఇమే నిస్సద్దే కత్వా సయం కథేమీ’’తి. సో తథా అకాసి. తేన వుత్తం ‘‘అప్పసద్దే కత్వా’’తి. ‘‘తపోజిగుచ్ఛవాదా’’తిఆదీసు తపోజిగుచ్ఛం వదామ, మనసాపి తమేవ సారతో గహేత్వా విచరామ, కాయేనపిమ్హా తమేవ అల్లీనా, నానప్పకారకం అత్తకిలమథానుయోగమనుయుత్తా విహరామాతి అత్థో.
ఉపక్కిలేసవణ్ణనా
౫౮. తపస్సీతి తపనిస్సితకో. ‘‘అచేలకో’’తిఆదీని సీహనాదే (దీ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౩౯౩) తపం సమాదియతీతి అచేలకభావాదికం తపం సమ్మా ఆదియతి, దళ్హం గణ్హాతి. అత్తమనో హోతీతి కో అఞ్ఞో మయా సదిసో ఇమస్మిం తపే అత్థీతి తుట్ఠమనో హోతి. పరిపుణ్ణసఙ్కప్పోతి అలమేత్తావతాతి ఏవం పరియోసితసఙ్కప్పో, ఇదఞ్చ తిత్థియానం వసేన ఆగతం. సాసనావచరేనాపి పన దీపేతబ్బం. ఏకచ్చో హి ధుతఙ్గం సమాదియతి, సో తేనేవ ధుతఙ్గేన కో అఞ్ఞో మయా సదిసో ధుతఙ్గధరోతి అత్తమనో హోతి పరిపుణ్ణసఙ్కప్పో. తపస్సినో ఉపక్కిలేసో హోతీతి దువిధస్సాపేతస్స తపస్సినో అయం ఉపక్కిలేసో హోతి. ఏత్తావతాయం తపో ఉపక్కిలేసో హోతీతి వదామి.
అత్తానుక్కంసేతీతి ‘‘కో మయా సదిసో అత్థీ’’తి అత్తానం ఉక్కంసతి ఉక్ఖిపతి. పరం వమ్భేతీతి ‘‘అయం న మాదిసో’’తి పరం సంహారేతి అవక్ఖిపతి.
మజ్జతీతి మానమదకరణేన మజ్జతి. ముచ్ఛతీతి ముచ్ఛితో హోతి గధితో అజ్ఝాపన్నో. పమాదమాపజ్జతీతి ఏతదేవ సారన్తి పమాదమాపజ్జతి. సాసనే పబ్బజితోపి ధుతఙ్గసుద్ధికో హోతి, న కమ్మట్ఠానసుద్ధికో. ధుతఙ్గమేవ అరహత్తం వియ సారతో పచ్చేతి.
౫౯. లాభసక్కారసిలోకన్తి అభినిబ్బత్తేతీతి అచేలకాదిభావం తేరసధుతఙ్గసమాదానం వా నిస్సాయ మహాలాభో ఉప్పజ్జతి, తస్మా ‘‘అభినిబ్బత్తేతీ’’తి వుత్తో. సేసమేత్థ పురిమవారనయేనేవ దువిధస్సాపి తపస్సినో వసేన వేదితబ్బం.
౬౦. వోదాసం ఆపజ్జతీతి ద్వేభాగం ఆపజ్జతి, ద్వే భాగే కరోతి. ఖమతీతి రుచ్చతి. నక్ఖమతీతి న రుచ్చతి. సాపేక్ఖో పజహతీతి సతణ్హో పజహతి. కథం? పాతోవ ఖీరభత్తం భుత్తో హోతి. అథస్స మంసభోజనం ఉపనేతి. తస్స ఏవం హోతి ‘‘ఇదాని ఏవరూపం కదా లభిస్సామ, సచే జానేయ్యామ, పాతోవ ఖీరభత్తం న భుఞ్జేయ్యామ, కిం మయా సక్కా కాతుం, గచ్ఛ భో, త్వమేవ భుఞ్జా’’తి జీవితం పరిచ్చజన్తో వియ సాపేక్ఖో పజహతి. గధితోతి గేధజాతో. ముచ్ఛితోతి బలవతణ్హాయ ముచ్ఛితో సంముట్ఠస్సతీ హుత్వా. అజ్ఝాపన్నోతి ఆమిసే అతిలగ్గో, ‘‘భుఞ్జిస్సథ, ఆవుసో’’తి ధమ్మనిమన్తనమత్తమ్పి అకత్వా మహన్తే మహన్తే కబళే కరోతి. అనాదీనవదస్సావీతిఆదీనవమత్తమ్పి న పస్సతి. అనిస్సరణపఞ్ఞోతి ఇధ మత్తఞ్ఞుతానిస్సరణపచ్చవేక్ఖణపరిభోగమత్తమ్పి లాభసక్కారసిలోకనికన్తిహేతూతి లాభాదీసు తణ్హాహేతు.
౬౧. సంభక్ఖేతీతి సంఖాదతి. అసనివిచక్కన్తి విచక్కసణ్ఠానా అసనియేవ. ఇదం వుత్తం హోతి ‘‘అసనివిచక్కం ఇమస్స దన్తకూటం మూలబీజాదీసు న కిఞ్చి న సంభుఞ్జతి. అథ చ పన నం సమణప్పవాదేన సమణోతి సఞ్జానన్తీ’’తి. ఏవం అపసాదేతి అవక్ఖిపతి. ఇదం తిత్థియవసేన ఆగతం. భిక్ఖువసేన పనేత్థ అయం యోజనా, అత్తనా ధుతఙ్గధరో హోతి, సో అఞ్ఞం ఏవం అపసాదేతి ‘‘కిం సమణా నామ ఇమే సమణమ్హాతి వదన్తి, ధుతఙ్గమత్తమ్పి నత్థి, ఉద్దేసభత్తాదీని పరియేసన్తా పచ్చయబాహుల్లికా విచరన్తీ’’తి. లూఖాజీవిన్తి అచేలకాదివసేన వా ధుతఙ్గవసేన వా లూఖాజీవిం. ఇస్సామచ్ఛరియన్తి పరస్స సక్కారాదిసమ్పత్తిఖీయనలక్ఖణం
౬౨. ఆపాథకనిసాదీ హోతీతి మనుస్సానం ఆపాథే దస్సనట్ఠానే నిసీదతి. యత్థ తే పస్సన్తి, తత్థ ఠితో వగ్గులివతం చరతి, పఞ్చాతపం తప్పతి, ఏకపాదేన తిట్ఠతి, సూరియం నమస్సతి. సాసనే పబ్బజితోపి సమాదిన్నధుతఙ్గో సబ్బరత్తిం సయిత్వా మనుస్సానం చక్ఖుపథే తపం కరోతి, మహాసాయన్హేయేవ చీవరకుటిం కరోతి, సూరియే ఉగ్గతే పటిసంహరతి, మనుస్సానం ఆగతభావం ఞత్వా ఘణ్డిం పహరిత్వా చీవరం మత్థకే ఠపేత్వా చఙ్కమం ఓతరతి, సమ్ముఞ్జనిం గహేత్వా విహారఙ్గణం సమ్మజ్జతి.
అత్తానన్తి అత్తనో గుణం అదస్సయమానోతి ఏత్థ అ-కారో నిపాతమత్తం, దస్సయమానోతి అత్థో. ఇదమ్పి మే తపస్మిన్తి ఇదమ్పి కమ్మం మమేవ తపస్మిం, పచ్చత్తే వా భుమ్మం, ఇదమ్పి మమ తపోతి అత్థో. సో హి అసుకస్మిం ఠానే అచేలకో అత్థి ముత్తాచారోతిఆదీని సుత్వా అమ్హాకం ఏస తపో, అమ్హాకం సో అన్తేవాసికోతిఆదీని భణతి. అసుకస్మిం వా పన ఠానే పంసుకూలికో భిక్ఖు అత్థీతిఆదీని సుత్వా అమ్హాకం ఏస తపో, అమ్హాకం సో అన్తేవాసికోతిఆదీని భణతి.
కిఞ్చిదేవాతి కిఞ్చి వజ్జం దిట్ఠిగతం వా. పటిచ్ఛన్నం సేవతీతి యథా అఞ్ఞే న జానన్తి, ఏవం సేవతి. అక్ఖమమానం ఆహ ఖమతీతి అరుచ్చమానంయేవ రుచ్చతి మేతి వదతి. అత్తనా కతం అతిమహన్తమ్పి వజ్జం అప్పమత్తకం కత్వా పఞ్ఞపేతి, పరేన కతం దుక్కటమత్తం వీతిక్కమమ్పి పారాజికసదిసం కత్వా దస్సేతి. అనుఞ్ఞేయ్యన్తి అనుజానితబ్బం అనుమోదితబ్బం.
౬౩. కోధనో హోతి ఉపనాహీతి కుజ్ఝనలక్ఖణేన కోధేన, వేరఅప్పటినిస్సగ్గలక్ఖణేన ఉపనాహేన చ సమన్నాగతో. మక్ఖీ హోతి పళాసీతి పరగుణమక్ఖనలక్ఖణేన మక్ఖేన, యుగగ్గాహలక్ఖణేన పళాసేన చ సమన్నాగతో.
ఇస్సుకీ హోతి మచ్ఛరీతి పరసక్కారాదీసు ఉసూయనలక్ఖణాయ ఇస్సాయ, ఆవాసకులలాభవణ్ణధమ్మేసు మచ్ఛరాయనలక్ఖణేన పఞ్చవిధమచ్ఛేరేన చ సమన్నాగతో హోతి. సఠో హోతి మాయావీతి కేరాటికలక్ఖణేన సాఠేయ్యేన, కతప్పటిచ్ఛాదనలక్ఖణాయ మాయాయ చ సమన్నాగతో థద్ధో హోతి అతిమానీతి నిస్సినేహనిక్కరుణథద్ధలక్ఖణేన థమ్భేన, అతిక్కమిత్వా మఞ్ఞనలక్ఖణేన అతిమానేన చ సమన్నాగతో హోతి. పాపిచ్ఛో హోతీతి అసన్తసమ్భావనపత్థనలక్ఖణాయ పాపిచ్ఛతాయ సమన్నాగతో హోతి. పాపికానన్తి తాసంయేవ లామకానం ఇచ్ఛానం వసం గతో. మిచ్ఛాదిట్ఠికోతి నత్థి దిన్నన్తిఆదినయప్పవత్తాయ అయాథావదిట్ఠియా ఉపేతో. అన్తగ్గాహికాయాతి సాయేవ దిట్ఠి ఉచ్ఛేదన్తస్స గహితత్తా ‘‘అన్తగ్గాహికా’’తి వుచ్చతి, తాయ సమన్నాగతోతి అత్థో. సన్దిట్ఠిపరామాసీతిఆదీసు సయం దిట్ఠి సన్దిట్ఠి, సన్దిట్ఠిమేవ పరామసతి గహేత్వా వదతీతి సన్దిట్ఠిపరామాసీ. ఆధానం వుచ్చతి దళ్హం సుట్ఠు ఠపితం, తథా కత్వా గణ్హాతీతి ఆధానగ్గాహీ. అరిట్ఠో వియ న సక్కా హోతి పటినిస్సజ్జాపేతున్తి దుప్పటినిస్సగ్గీ. యదిమేతి యది ఇమే.
పరిసుద్ధపపటికప్పత్తకథావణ్ణనా
౬౪. ఇధ, నిగ్రోధ, తపస్సీతి ఏవం భగవా అఞ్ఞతిత్థియేహి గహితలద్ధిం తేసం రక్ఖితం తపం సబ్బమేవ సంకిలిట్ఠన్తి ఉపక్కిలేసపాళిం దస్సేత్వా ఇదాని పరిసుద్ధపాళిదస్సనత్థం దేసనమారభన్తో ఇధ, నిగ్రోధాతిఆదిమాహ. తత్థ ‘‘న అత్తమనో’’తిఆదీని వుత్తవిపక్ఖవసేనేవ వేదితబ్బాని. సబ్బవారేసు చ లూఖతపస్సినో చేవ ధుతఙ్గధరస్స చ వసేన యోజనా వేదితబ్బా. ఏవం సో తస్మిం ఠానే పరిసుద్ధో హోతీతి ఏవం సో తేన న అత్తమనతా న పరిపుణ్ణసఙ్కప్పభావసఙ్ఖాతేన కారణేన పరిసుద్ధో నిరుపక్కిలేసో హోతి, ఉత్తరి వాయమమానో కమ్మట్ఠానసుద్ధికో హుత్వా అరహత్తం పాపుణాతి. ఇమినా నయేన సబ్బవారేసు అత్థో వేదితబ్బో.
౬౯. అద్ధా ఖో, భన్తేతి భన్తే ఏవం సన్తే ఏకంసేనేవ వీరియేన పాపజిగుచ్ఛనవాదో పరిసుద్ధో హోతీతి అనుజానాతి. ఇతో పరఞ్చ అగ్గభావం వా సారభావం వా అజానన్తో అగ్గప్పత్తా సారప్పత్తా చాతి ఆహ. అథస్స భగవా సారప్పత్తభావం పటిసేధేన్తో న ఖో నిగ్రోధాతిఆదిమాహ పపటికప్పత్తా హోతీతి సారవతో రుక్ఖస్స సారం ఫేగ్గుం తచఞ్చ అతిక్కమ్మ బహిపపటికసదిసా హోతీతి దస్సేతి.
పరిసుద్ధతచప్పత్తాదికథావణ్ణనా
౭౦. అగ్గం పాపేతూతి దేసనావసేన అగ్గం పాపేత్వా దేసేతు, సారం పాపేత్వా దేసేతూతి దసబలం యాచతి. చాతుయామసంవరసంవుతోతి చతుబ్బిధేన సంవరేన పిహితో. న పాణం అతిపాతేతీతి పాణం న హనతి. న భావితమాసీసతీతి భావితం నామ తేసం సఞ్ఞాయ పఞ్చ కామగుణా, తే న ఆసీసతి న సేవతీతి అత్థో.
అదుం చస్స హోతీతి ఏతఞ్చస్స ఇదాని వుచ్చమానం ‘‘సో అభిహరతీ’’తిఆదిలక్ఖణం. తపస్సితాయాతి తపస్సిభావేన హోతి. తత్థ సో అభిహరతీతి సో తం సీలం అభిహరతి, ఉపరూపరి వడ్ఢేతి. సీలం మే పరిపుణ్ణం, తపో ఆరద్ధో, అలమేత్తావతాతి న వీరియం విస్సజ్జేతి. నో హీనాయావత్తతీతి హీనాయ గిహిభావత్థాయ న ఆవత్తతి. సీలతో ఉత్తరి విసేసాధిగమత్థాయ వీరియం కరోతియేవ, ఏవం కరోన్తో సో వివిత్తం సేనాసనం భజతి. ‘‘అరఞ్ఞ’’న్తిఆదీని సామఞ్ఞఫలే (దీ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౨౧౬) విత్థారితానేవ. ‘‘మేత్తాసహగతేనా’’తిఆదీని విసుద్ధిమగ్గే వణ్ణితాని. తచప్పత్తాతి పపటికతో అబ్భన్తరం తచం పత్తా. ఫేగ్గుప్పత్తాతి తచతో అబ్భన్తరం ఫేగ్గుం పత్తా, ఫేగ్గుసదిసా హోతీతి అత్థో.
౭౪. ‘‘ఏత్తావతా, ఖో నిగ్రోధ, తపోజిగుచ్ఛా అగ్గప్పత్తా చ హోతి సారప్పత్తా చా’’తి ఇదం భగవా తిత్థియానం వసేనాహ. తిత్థియానఞ్హి లాభసక్కారో రుక్ఖస్స సాఖాపలాససదిసో. పఞ్చసీలమత్తకం పపటికసదిసం. అట్ఠసమాపత్తిమత్తం తచసదిసం. పుబ్బేనివాసఞాణావసానా అభిఞ్ఞా ఫేగ్గుసదిసా. దిబ్బచక్ఖుం పనేతే అరహత్తన్తి గహేత్వా విచరన్తి. తేన నేసం తం రుక్ఖస్స సారసదిసం. సాసనే పన లాభసక్కారో సాఖాపలాససదిసో. సీలసమ్పదా పపటికసదిసా. ఝానసమాపత్తియో తచసదిసా. లోకియాభిఞ్ఞా ఫేగ్గుసదిసా. మగ్గఫలం సారో. ఇతి భగవతా అత్తనో సాసనం ఓనతవినతఫలభారభరితరుక్ఖూపమాయ ఉపమితం. సో దేసనాకుసలతాయ తతో తచసారసమ్పత్తితో మమ సాసనం ఉత్తరితరఞ్చేవ పణీతతరఞ్చ, తం తువం కదా జానిస్ససీతి తే పరిబ్బాజకాతి తే తస్స పరివారా తింససతసఙ్ఖ్యా పరిబ్బాజకా. ఏత్థ మయం అనస్సామాతి ఏత్థ అచేలకపాళిఆదీసు, ఇదం వుత్తం హోతి ‘‘అమ్హాకం అచేలకపాళిమత్తమ్పి నత్థి ఇతో భియ్యో ఉత్తరితరన్తి ఇతో దిబ్బచక్ఖుఞాణాధిగమతో భియ్యో అఞ్ఞం ఉత్తరితరం విసేసాధిగమం మయం సుతివసేనాపి న జానామాతి వదన్తి.
నిగ్రోధస్సపజ్ఝాయనవణ్ణనా
౭౫. అథ నిగ్రోధం పరిబ్బాజకన్తి ఏవం కిరస్స అహోసి ‘‘ఇమే పరిబ్బాజకా ఇదాని భగవతో భాసితం సుస్సూసన్తి, ఇమినా చ నిగ్రోధేన భగవతో పరమ్ముఖా కక్ఖళం దురాసదవచనం వుత్తం, ఇదాని అయమ్పి సోతుకామో జాతో, కాలో దాని మే ఇమస్స మానద్ధజం నిపాతేత్వా భగవతో సాసనం ఉక్ఖిపితు’’న్తి. అథ నిగ్రోధం పరిబ్బాజకం ఏతదవోచ. అపరమ్పిస్స అహోసి ‘‘అయం మయి అకథేన్తే సత్థారం న ఖమాపేస్సతి, తదస్స అనాగతే అహితాయ దుక్ఖాయ సంవత్తిస్సతి, మయా పన కథితే ఖమాపేస్సతి, తదస్స భవిస్సతి దీఘరత్తం హితాయ సుఖాయా’’తి. అథ నిగ్రోధం పరిబ్బాజకం ఏతదవోచ. అపరిసావచరం పన నం కరోథాతి ఏత్థ పనాతి నిపాతో, అథ నం అపరిసావచరం కరోథాతి అత్థో. ‘‘అపరిసావచరేత’’న్తిపి పాఠో, అపరిసావచరం వా ఏతం కరోథ, గోకాణాదీనం వా అఞ్ఞతరన్తి అత్థో.
గోకాణన్తి ఏత్థాపి గోకాణం పరియన్తచారినిం వియ కరోథాతి అత్థో. తుణ్హీభూతోతి తుణ్హీభావం ఉపగతో. మఙ్కుభూతోతి నిత్తేజతం ఆపన్నో. పత్తక్ఖన్ధోతి ఓనతగీవో. అధోముఖోతి హేట్ఠాముఖో.
౭౬. బుద్ధో సో భగవా బోధాయాతి సయం బుద్ధో సత్తానమ్పి చతుసచ్చబోధత్థాయ ధమ్మం దేసేతి. దన్తోతి చక్ఖుతోపి దన్తో…పే॰… మనతోపి దన్తో. దమథాయాతి అఞ్ఞేసమ్పి దమనత్థాయ ఏవ, న వాదత్థాయ. సన్తోతి రాగసన్తతాయ సన్తో, దోసమోహసన్తతాయ సబ్బ అకుసలసబ్బాభిసఙ్ఖారసన్తతాయ సన్తో. సమథాయాతి మహాజనస్స రాగాదిసమనత్థాయ ధమ్మం దేసేతి. తిణ్ణోతి చత్తారో ఓఘే తిణ్ణో. తరణాయాతి మహాజనస్స ఓఘనిత్థరణత్థాయ. పరినిబ్బుతోతి కిలేసపరినిబ్బానేన పరినిబ్బుతో. పరినిబ్బానాయాతి మహాజనస్సాపి సబ్బకిలేసపరినిబ్బానత్థాయ ధమ్మం దేసేతి.
బ్రహ్మచరియపరియోసానాదివణ్ణనా
౭౭. అచ్చయోతిఆదీని ఉజుజాతికోతి కాయవఙ్కాదివిరహితో ఉజుసభావో. అహమనుసాసామీతి అహం తాదిసం పుగ్గలం అనుసాసామి, ధమ్మం అస్స దేసేమి. సత్తాహన్తి సత్తదివసాని, ఇదం సబ్బమ్పి భగవా దన్ధపఞ్ఞం పుగ్గలం సన్ధాయాహ అసఠో పన అమాయావీ ఉజుజాతికో తంముహుత్తేనేవ అరహత్తం పత్తుం సక్ఖిస్సతి. ఇతి భగవా ‘‘అసఠ’’న్తిఆదివచనేన సఠో హి వఙ్కవఙ్కో, మయాపి న సక్కా అనుసాసితున్తి దీపేన్తో పరిబ్బాజకం పాదేసు గహేత్వా మహామేరుపాదతలే వియ ఖిపిత్థ. కస్మా? అయఞ్హి అతిసఠో, కుటిలచిత్తో సత్థరి ఏవం కథేన్తేపి బుద్ధధమ్మసఙ్ఘేసు నాధిముచ్చతి, అధిముచ్చనత్థాయ సోతం న ఓదహతి, కోహఞ్ఞే ఠితో సత్థారం ఖమాపేతి. తస్మా భగవా తస్సజ్ఝాసయం విదిత్వా ‘‘ఏతు విఞ్ఞూ పురిసో అసఠో’’తిఆదిమాహ. సఠం పనాహం అనుసాసితుం న సక్కోమీతి.
౭౮. అన్తేవాసికమ్యతాతి అన్తేవాసికమ్యతాయ, అమ్హే అన్తేవాసికే ఇచ్ఛన్తో. ఏవమాహాతి ‘‘ఏతు విఞ్ఞుపురిసో’’తిఆదిమాహ. యో ఏవ వో ఆచరియోతి యో ఏవ తుమ్హాకం పకతియా ఆచరియో. ఉద్దేసా నో చావేతుకామోతి అత్తనో అనుసాసనిం గాహాపేత్వా అమ్హే అమ్హాకం ఉద్దేసతో చావేతుకామో. సో ఏవ వో ఉద్దేసో హోతూతి యో తుమ్హాకం పకతియా ఉద్దేసో, సో తుమ్హాకంయేవ హోతు ఆజీవాతి ఆజీవతో. అకుసలసఙ్ఖాతాతి అకుసలాతి కోట్ఠాసం పత్తా. అకుసలా ధమ్మాతి ద్వాదస అకుసలచిత్తుప్పాదధమ్మా తణ్హాయేవ వా విసేసేన. సా హి పునబ్భవకరణతో ‘‘పోనోబ్భవికా’’తి వుత్తా. సదరథాతి కిలేసదరథసమ్పయుత్తా. జాతిజరామరణియాతి జాతిజరామరణానం పచ్చయభూతా. సంకిలేసికా ధమ్మాతి ద్వాదస అకుసలచిత్తుప్పాదా. వోదానియాతి, సమథవిపస్సనా ధమ్మా. తే హి సత్తే వోదాపేన్తి, తస్మా ‘‘వోదానియా’’తి వుచ్చన్తి. పఞ్ఞాపారిపూరిన్తి మగ్గపఞ్ఞాపారిపూరిం. వేపుల్లత్తఞ్చాతి ఫలపఞ్ఞావేపుల్లతం, ఉభోపి వా ఏతాని అఞ్ఞమఞ్ఞవేవచనానేవ. ఇదం వుత్తం హోతి ‘‘తతో తుమ్హే మగ్గపఞ్ఞఞ్చేవ ఫలపఞ్ఞఞ్చ దిట్ఠేవ ధమ్మే సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వా ఉపసమ్పజ్జ విహరిస్సథా’’తి. ఏవం భగవా పరిబ్బాజకే ఆరబ్భ అత్తనో ఓవాదానుసాసనియా ఫలం దస్సేన్తో అరహత్తనికూటేన దేసనం నిట్ఠపేసి.
౭౯. యథా తం మారేనాతి యథా మారేన పరియుట్ఠితచిత్తా నిసీదన్తి ఏవమేవ తుణ్హీభూతా…పే॰… అప్పటిభానా నిసిన్నా.
మారో
తత్థ ఫుట్ఠా పాపిమతాతి పాపిమతా మారేన ఫుట్ఠా. యత్ర హి నామాతి యేసు నామ. అఞ్ఞాణత్థమ్పీతి కిం కరిస్సతి సత్తాహోతి సమణేన గోతమేన పరిచ్ఛిన్నసత్తాహో అమ్హాకం కిం కరిస్సతి. ఇదం వుత్తం హోతి ‘‘సమణేన గోతమేన ‘సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వా ఉపసమ్పజ్జ విహరిస్సతి సత్తాహ’న్తి వుత్తం, సో సత్తాహో అమ్హాకం కిం అప్ఫాసుకం కరిస్సతి. సీహనాదన్తి పరవాదభిన్దనం సకవాదసముస్సాపనఞ్చ అభీతనాదం నదిత్వా. పచ్చుపట్ఠాసీతి పతిట్ఠితో. తావదేవాతి తస్మిఞ్ఞేవ ఖణే. రాజగహం పావిసీతి రాజగహమేవ పవిట్ఠో. తేసం పన పరిబ్బాజకానం కిఞ్చాపి ఇదం సుత్తన్తం సుత్వా విసేసో న నిబ్బత్తో, ఆయతిం పన నేసం వాసనాయ పచ్చయో భవిస్సతీతి. సేసం సబ్బత్థ ఉత్తానమేవాతి.
సుమఙ్గలవిలాసినియా దీఘనికాయట్ఠకథాయ
ఉదుమ్బరికసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.