౮. వఙ్గీససంయుత్తం
౧. నిక్ఖన్తసుత్తం
౨౦౯. ఏవం మే సుతం – ఏకం సమయం ఆయస్మా వఙ్గీసో ఆళవియం విహరతి అగ్గాళవే చేతియే ఆయస్మతా నిగ్రోధకప్పేన ఉపజ్ఝాయేన సద్ధిం. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా వఙ్గీసో నవకో హోతి అచిరపబ్బజితో ఓహియ్యకో విహారపాలో. అథ ఖో సమ్బహులా ఇత్థియో సమలఙ్కరిత్వా యేన అగ్గాళవకో ఆరామో తేనుపసఙ్కమింసు విహారపేక్ఖికాయో. అథ ఖో ఆయస్మతో వఙ్గీసస్స తా ఇత్థియో దిస్వా అనభిరతి ఉప్పజ్జతి, రాగో చిత్తం అనుద్ధంసేతి. అథ ఖో ఆయస్మతో వఙ్గీసస్స ఏతదహోసి – ‘‘అలాభా వత మే, న వత మే లాభా; దుల్లద్ధం వత మే, న వత మే సులద్ధం; యస్స మే అనభిరతి ఉప్పన్నా, రాగో చిత్తం అనుద్ధంసేతి, తం కుతేత్థ లబ్భా, యం మే పరో అనభిరతిం వినోదేత్వా అభిరతిం ఉప్పాదేయ్య. యంనూనాహం అత్తనావ అత్తనో అనభిరతిం వినోదేత్వా అభిరతిం ఉప్పాదేయ్య’’న్తి. అథ ఖో ఆయస్మా వఙ్గీసో అత్తనావ అత్తనో అనభిరతిం వినోదేత్వా అభిరతిం ఉప్పాదేత్వా తాయం వేలాయం ఇమా గాథాయో అభాసి –
‘‘నిక్ఖన్తం వత మం సన్తం, అగారస్మానగారియం;
వితక్కా ఉపధావన్తి, పగబ్భా కణ్హతో ఇమే.
‘‘ఉగ్గపుత్తా మహిస్సాసా, సిక్ఖితా దళ్హధమ్మినో;
సమన్తా పరికిరేయ్యుం, సహస్సం అపలాయినం.
‘‘సచేపి ఏతతో ఏత్తతో (సీ॰ పీ॰ క॰), ఏత్తకా (స్యా॰ కం॰) భియ్యో, ఆగమిస్సన్తి ఇత్థియో;
నేవ మం బ్యాధయిస్సన్తి బ్యాథయిస్సన్తి (?), ధమ్మే సమ్హి పతిట్ఠితం.
‘‘సక్ఖీ హి మే సుతం ఏతం, బుద్ధస్సాదిచ్చబన్ధునో;
నిబ్బానగమనం మగ్గం, తత్థ మే నిరతో మనో.
‘‘ఏవఞ్చే మం విహరన్తం, పాపిమ ఉపగచ్ఛసి;
తథా మచ్చు కరిస్సామి, న మే మగ్గమ్పి దక్ఖసీ’’తి.
౨. అరతిసుత్తం
౨౧౦. ఏకం సమయం…పే॰… ఆయస్మా వఙ్గీసో ఆళవియం విహరతి అగ్గాళవే చేతియే ఆయస్మతా నిగ్రోధకప్పేన ఉపజ్ఝాయేన సద్ధిం. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా నిగ్రోధకప్పో పచ్ఛాభత్తం పిణ్డపాతపటిక్కన్తో విహారం పవిసతి, సాయం వా నిక్ఖమతి అపరజ్జు వా కాలే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మతో వఙ్గీసస్స అనభిరతి ఉప్పన్నా హోతి, రాగో చిత్తం అనుద్ధంసేతి. అథ ఖో ఆయస్మతో వఙ్గీసస్స ఏతదహోసి – ‘‘అలాభా వత మే, న వత మే లాభా; దుల్లద్ధం వత మే, న వత మే సులద్ధం; యస్స మే అనభిరతి ఉప్పన్నా, రాగో చిత్తం అనుద్ధంసేతి; తం కుతేత్థ లబ్భా, యం మే పరో అనభిరతిం వినోదేత్వా అభిరతిం ఉప్పాదేయ్య. యంనూనాహం అత్తనావ అత్తనో అనభిరతిం వినోదేత్వా అభిరతిం ఉప్పాదేయ్య’’న్తి. అథ ఖో ఆయస్మా వఙ్గీసో అత్తనావ అత్తనో అనభిరతిం వినోదేత్వా అభిరతిం ఉప్పాదేత్వా తాయం వేలాయం ఇమా గాథాయో అభాసి –
‘‘అరతిఞ్చ రతిఞ్చ పహాయ, సబ్బసో గేహసితఞ్చ వితక్కం;
వనథం న కరేయ్య కుహిఞ్చి, నిబ్బనథో అరతో స హి భిక్ఖు స భిక్ఖు (క॰).
‘‘యమిధ పథవిఞ్చ వేహాసం, రూపగతఞ్చ జగతోగధం;
కిఞ్చి పరిజీయతి సబ్బమనిచ్చం, ఏవం సమేచ్చ చరన్తి ముతత్తా.
‘‘ఉపధీసు జనా గధితాసే గథితాసే (సీ॰), దిట్ఠసుతే పటిఘే చ ముతే చ;
ఏత్థ వినోదయ ఛన్దమనేజో, యో ఏత్థ న లిమ్పతి తం మునిమాహు.
‘‘అథ సట్ఠినిస్సితా సవితక్కా, పుథూ జనతాయ అధమ్మా నివిట్ఠా;
న చ వగ్గగతస్స కుహిఞ్చి, నో పన దుట్ఠుల్లభాణీ స భిక్ఖు.
‘‘దబ్బో చిరరత్తసమాహితో, అకుహకో నిపకో అపిహాలు;
సన్తం పదం అజ్ఝగమా ముని పటిచ్చ, పరినిబ్బుతో కఙ్ఖతి కాల’’న్తి.
౩. పేసలసుత్తం
౨౧౧. ఏకం సమయం ఆయస్మా వఙ్గీసో ఆళవియం విహరతి అగ్గాళవే చేతియే ఆయస్మతా నిగ్రోధకప్పేన ఉపజ్ఝాయేన సద్ధిం. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా వఙ్గీసో అత్తనో పటిభానేన అఞ్ఞే పేసలే భిక్ఖూ అతిమఞ్ఞతి. అథ ఖో ఆయస్మతో వఙ్గీసస్స ఏతదహోసి – ‘‘అలాభా వత మే, న వత మే లాభా; దుల్లద్ధం వత మే, న వత మే సులద్ధం; య్వాహం అత్తనో పటిభానేన అఞ్ఞే పేసలే భిక్ఖూ అతిమఞ్ఞామీ’’తి. అథ ఖో ఆయస్మా వఙ్గీసో అత్తనావ అత్తనో విప్పటిసారం ఉప్పాదేత్వా తాయం వేలాయం ఇమా గాథాయో అభాసి –
‘‘మానం పజహస్సు గోతమ, మానపథఞ్చ పజహస్సు;
అసేసం మానపథస్మిం, సముచ్ఛితో విప్పటిసారీహువా చిరరత్తం.
‘‘మక్ఖేన మక్ఖితా పజా, మానహతా నిరయం పపతన్తి;
సోచన్తి జనా చిరరత్తం, మానహతా నిరయం ఉపపన్నా.
‘‘న హి సోచతి భిక్ఖు కదాచి, మగ్గజినో సమ్మాపటిపన్నో;
కిత్తిఞ్చ సుఖఞ్చ అనుభోతి, ధమ్మదసోతి తమాహు పహితత్తం.
‘‘తస్మా అఖిలోధ పధానవా, నీవరణాని పహాయ విసుద్ధో;
మానఞ్చ పహాయ అసేసం, విజ్జాయన్తకరో సమితావీ’’తి.
౪. ఆనన్దసుత్తం
౨౧౨. ఏకం సమయం ఆయస్మా ఆనన్దో సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. అథ ఖో ఆయస్మా ఆనన్దో పుబ్బణ్హసమయం నివాసేత్వా పత్తచీవరమాదాయ సావత్థిం పిణ్డాయ పావిసి ఆయస్మతా వఙ్గీసేన పచ్ఛాసమణేన. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మతో వఙ్గీసస్స అనభిరతి ఉప్పన్నా హోతి, రాగో చిత్తం అనుద్ధంసేతి. అథ ఖో ఆయస్మా వఙ్గీసో ఆయస్మన్తం ఆనన్దం గాథాయ అజ్ఝభాసి –
‘‘కామరాగేన డయ్హామి, చిత్తం మే పరిడయ్హతి;
సాధు నిబ్బాపనం బ్రూహి, అనుకమ్పాయ గోతమా’’తి.
‘‘సఞ్ఞాయ విపరియేసా, చిత్తం తే పరిడయ్హతి;
నిమిత్తం పరివజ్జేహి, సుభం రాగూపసంహితం.
‘‘సఙ్ఖారే పరతో పస్స, దుక్ఖతో మా చ అత్తతో;
నిబ్బాపేహి మహారాగం, మా డయ్హిత్థో పునప్పునం.
‘‘అసుభాయ చిత్తం భావేహి, ఏకగ్గం సుసమాహితం;
సతి కాయగతా త్యత్థు, నిబ్బిదాబహులో భవ.
‘‘అనిమిత్తఞ్చ భావేహి, మానానుసయముజ్జహ;
తతో మానాభిసమయా, ఉపసన్తో చరిస్ససీ’’తి.
౫. సుభాసితసుత్తం
౨౧౩. సావత్థినిదానం. తత్ర ఖో భగవా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘భిక్ఖవో’’తి. ‘‘భదన్తే’’తి తే భిక్ఖూ భగవతో పచ్చస్సోసుం. భగవా ఏతదవోచ –
‘‘చతూహి, భిక్ఖవే, అఙ్గేహి సమన్నాగతా వాచా సుభాసితా హోతి, నో దుబ్భాసితా; అనవజ్జా చ అననువజ్జా చ విఞ్ఞూనం. కతమేహి చతూహి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు సుభాసితంయేవ భాసతి నో దుబ్భాసితం, ధమ్మంయేవ భాసతి నో అధమ్మం, పియంయేవ భాసతి నో అప్పియం, సచ్చంయేవ భాసతి నో అలికం. ఇమేహి ఖో, భిక్ఖవే, చతూహి అఙ్గేహి సమన్నాగతా వాచా సుభాసితా హోతి, నో దుబ్భాసితా, అనవజ్జా చ అననువజ్జా చ విఞ్ఞూన’’న్తి. ఇదమవోచ భగవా, ఇదం వత్వాన సుగతో అథాపరం ఏతదవోచ సత్థా –
‘‘సుభాసితం ఉత్తమమాహు సన్తో,
ధమ్మం భణే నాధమ్మం తం దుతియం;
పియం భణే నాప్పియం తం తతియం,
సచ్చం భణే నాలికం తం చతుత్థ’’న్తి.
అథ ఖో ఆయస్మా వఙ్గీసో ఉట్ఠాయాసనా ఏకంసం ఉత్తరాసఙ్గం కరిత్వా యేన భగవా తేనఞ్జలిం పణామేత్వా భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘పటిభాతి మం భగవా, పటిభాతి మం సుగతా’’తి. ‘‘పటిభాతు తం వఙ్గీసా’’తి భగవా అవోచ. అథ ఖో ఆయస్మా వఙ్గీసో భగవన్తం సమ్ముఖా సారుప్పాహి గాథాహి అభిత్థవి –
‘‘తమేవ వాచం భాసేయ్య, యాయత్తానం న తాపయే;
పరే చ న విహింసేయ్య, సా వే వాచా సుభాసితా.
‘‘పియవాచంవ భాసేయ్య, యా వాచా పటినన్దితా;
యం అనాదాయ పాపాని, పరేసం భాసతే పియం.
‘‘సచ్చం వే అమతా వాచా, ఏస ధమ్మో సనన్తనో;
సచ్చే అత్థే చ ధమ్మే చ, ఆహు సన్తో పతిట్ఠితా.
‘‘యం బుద్ధో భాసతే వాచం, ఖేమం నిబ్బానపత్తియా;
దుక్ఖస్సన్తకిరియాయ, సా వే వాచానముత్తమా’’తి.
౬. సారిపుత్తసుత్తం
౨౧౪. ఏకం సమయం ఆయస్మా సారిపుత్తో సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా సారిపుత్తో భిక్ఖూ ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సేతి సమాదపేతి సముత్తేజేతి సమ్పహంసేతి పోరియా వాచాయ విస్సట్ఠాయ అనేలగలాయ అనేళగలాయ (సీ॰ క॰), అనేలగళాయ (స్యా॰ కం॰ పీ॰) అత్థస్స విఞ్ఞాపనియా. తే చ భిక్ఖూ అట్ఠిం కత్వా మనసి కత్వా సబ్బచేతసా సమన్నాహరిత్వా ఓహితసోతా ధమ్మం సుణన్తి. అథ ఖో ఆయస్మతో వఙ్గీసస్స ఏతదహోసి – ‘‘అయం ఖో ఆయస్మా సారిపుత్తో భిక్ఖూ ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సేతి సమాదపేతి సముత్తేజేతి సమ్పహంసేతి పోరియా వాచాయ విస్సట్ఠాయ అనేలగలాయ అత్థస్స విఞ్ఞాపనియా. తే చ భిక్ఖూ అట్ఠిం కత్వా మనసి కత్వా సబ్బచేతసా సమన్నాహరిత్వా ఓహితసోతా ధమ్మం సుణన్తి. యంనూనాహం ఆయస్మన్తం సారిపుత్తం సమ్ముఖా సారుప్పాహి గాథాహి అభిత్థవేయ్య’’న్తి.
అథ ఖో ఆయస్మా వఙ్గీసో ఉట్ఠాయాసనా ఏకంసం ఉత్తరాసఙ్గం కరిత్వా యేనాయస్మా సారిపుత్తో తేనఞ్జలిం పణామేత్వా ఆయస్మన్తం సారిపుత్తం ఏతదవోచ – ‘‘పటిభాతి మం, ఆవుసో సారిపుత్త, పటిభాతి మం, ఆవుసో సారిపుత్తా’’తి. ‘‘పటిభాతు తం, ఆవుసో వఙ్గీసా’’తి. అథ ఖో ఆయస్మా వఙ్గీసో ఆయస్మన్తం సారిపుత్తం సమ్ముఖా సారుప్పాహి గాథాహి అభిత్థవి –
‘‘గమ్భీరపఞ్ఞో మేధావీ, మగ్గామగ్గస్స కోవిదో;
సారిపుత్తో మహాపఞ్ఞో, ధమ్మం దేసేతి భిక్ఖునం.
‘‘సంఖిత్తేనపి దేసేతి, విత్థారేనపి భాసతి;
సాళికాయివ నిగ్ఘోసో, పటిభానం ఉదీరయి ఉదీరియి (స్యా॰ కం॰) ఉదీరియతి (సామఞ్ఞఫలసుత్తటీకానురూపం).
‘‘తస్స తం దేసయన్తస్స, సుణన్తి మధురం గిరం;
సరేన రజనీయేన, సవనీయేన వగ్గునా;
ఉదగ్గచిత్తా ముదితా, సోతం ఓధేన్తి భిక్ఖవో’’తి.
౭. పవారణాసుత్తం
౨౧౫. ఏకం సమయం భగవా సావత్థియం విహరతి పుబ్బారామే మిగారమాతుపాసాదే మహతా భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం పఞ్చమత్తేహి భిక్ఖుసతేహి సబ్బేహేవ అరహన్తేహి. తేన ఖో పన సమయేన భగవా తదహుపోసథే పన్నరసే పవారణాయ భిక్ఖుసఙ్ఘపరివుతో అబ్భోకాసే నిసిన్నో హోతి. అథ ఖో భగవా తుణ్హీభూతం భిక్ఖుసఙ్ఘం అనువిలోకేత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘హన్ద దాని, భిక్ఖవే, పవారేమి వో. న చ మే కిఞ్చి గరహథ కాయికం వా వాచసికం వా’’తి.
ఏవం వుత్తే, ఆయస్మా సారిపుత్తో ఉట్ఠాయాసనా ఏకంసం ఉత్తరాసఙ్గం కరిత్వా యేన భగవా తేనఞ్జలిం పణామేత్వా భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘న ఖో మయం, భన్తే, భగవతో కిఞ్చి గరహామ కాయికం వా వాచసికం వా. భగవా హి , భన్తే, అనుప్పన్నస్స మగ్గస్స ఉప్పాదేతా, అసఞ్జాతస్స మగ్గస్స సఞ్జనేతా, అనక్ఖాతస్స మగ్గస్స అక్ఖాతా, మగ్గఞ్ఞూ మగ్గవిదూ మగ్గకోవిదో. మగ్గానుగా చ, భన్తే, ఏతరహి సావకా విహరన్తి పచ్ఛా సమన్నాగతా; అహఞ్చ ఖో, భన్తే, భగవన్తం పవారేమి. న చ మే భగవా కిఞ్చి గరహతి కాయికం వా వాచసికం వా’’తి.
‘‘న ఖ్వాహం తే, సారిపుత్త, కిఞ్చి గరహామి కాయికం వా వాచసికం వా. పణ్డితో త్వం, సారిపుత్త, మహాపఞ్ఞో త్వం, సారిపుత్త , పుథుపఞ్ఞో త్వం, సారిపుత్త, హాసపఞ్ఞో త్వం, సారిపుత్త, జవనపఞ్ఞో త్వం, సారిపుత్త, తిక్ఖపఞ్ఞో త్వం, సారిపుత్త, నిబ్బేధికపఞ్ఞో త్వం, సారిపుత్త. సేయ్యథాపి, సారిపుత్త, రఞ్ఞో చక్కవత్తిస్స జేట్ఠపుత్తో పితరా పవత్తితం చక్కం సమ్మదేవ అనుప్పవత్తేతి; ఏవమేవ ఖో త్వం, సారిపుత్త, మయా అనుత్తరం ధమ్మచక్కం పవత్తితం సమ్మదేవ అనుప్పవత్తేసీ’’తి.
‘‘నో చే కిర మే, భన్తే, భగవా కిఞ్చి గరహతి కాయికం వా వాచసికం వా. ఇమేసం పన, భన్తే, భగవా పఞ్చన్నం భిక్ఖుసతానం న కిఞ్చి గరహతి కాయికం వా వాచసికం వా’’తి. ‘‘ఇమేసమ్పి ఖ్వాహం, సారిపుత్త, పఞ్చన్నం భిక్ఖుసతానం న కిఞ్చి గరహామి కాయికం వా వాచసికం వా. ఇమేసఞ్హి, సారిపుత్త, పఞ్చన్నం భిక్ఖుసతానం సట్ఠి భిక్ఖూ తేవిజ్జా, సట్ఠి భిక్ఖూ ఛళభిఞ్ఞా, సట్ఠి భిక్ఖూ ఉభతోభాగవిముత్తా, అథ ఇతరే పఞ్ఞావిముత్తా’’తి.
అథ ఖో ఆయస్మా వఙ్గీసో ఉట్ఠాయాసనా ఏకంసం ఉత్తరాసఙ్గం కరిత్వా యేన భగవా తేనఞ్జలిం పణామేత్వా భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘పటిభాతి మం భగవా, పటిభాతి మం సుగతా’’తి. ‘‘పటిభాతు తం, వఙ్గీసా’’తి భగవా అవోచ. అథ ఖో ఆయస్మా వఙ్గీసో భగవన్తం సమ్ముఖా సారుప్పాహి గాథాహి అభిత్థవి –
‘‘అజ్జ పన్నరసే విసుద్ధియా, భిక్ఖూ పఞ్చసతా సమాగతా;
సంయోజనబన్ధనచ్ఛిదా , అనీఘా ఖీణపునబ్భవా ఇసీ.
‘‘చక్కవత్తీ యథా రాజా, అమచ్చపరివారితో;
సమన్తా అనుపరియేతి, సాగరన్తం మహిం ఇమం.
‘‘ఏవం విజితసఙ్గామం, సత్థవాహం అనుత్తరం;
సావకా పయిరుపాసన్తి, తేవిజ్జా మచ్చుహాయినో.
‘‘సబ్బే భగవతో పుత్తా, పలాపేత్థ న విజ్జతి;
తణ్హాసల్లస్స హన్తారం, వన్దే ఆదిచ్చబన్ధున’’న్తి.
౮. పరోసహస్ససుత్తం
౨౧౬. ఏకం సమయం భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే మహతా భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం అడ్ఢతేలసేహి భిక్ఖుసతేహి. తేన ఖో పన సమయేన భగవా భిక్ఖూ నిబ్బానపటిసంయుత్తాయ ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సేతి సమాదపేతి సముత్తేజేతి సమ్పహంసేతి. తే చ భిక్ఖూ అట్ఠిం కత్వా మనసి కత్వా సబ్బచేతసా సమన్నాహరిత్వా ఓహితసోతా ధమ్మం సుణన్తి. అథ ఖో ఆయస్మతో వఙ్గీసస్స ఏతదహోసి – ‘‘అయం ఖో భగవా భిక్ఖూ నిబ్బానపటిసంయుత్తాయ ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సేతి సమాదపేతి సముత్తేజేతి సమ్పహంసేతి. తే చ భిక్ఖూ అట్ఠిం కత్వా మనసి కత్వా సబ్బచేతసా సమన్నాహరిత్వా ఓహితసోతా ధమ్మం సుణన్తి. యంనూనాహం భగవన్తం సమ్ముఖా సారుప్పాహి గాథాహి అభిత్థవేయ్య’’న్తి.
అథ ఖో ఆయస్మా వఙ్గీసో ఉట్ఠాయాసనా ఏకంసం ఉత్తరాసఙ్గం కరిత్వా యేన భగవా తేనఞ్జలిం పణామేత్వా భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘పటిభాతి మం భగవా, పటిభాతి మం సుగతా’’తి. ‘‘పటిభాతు తం, వఙ్గీసా’’తి భగవా అవోచ. అథ ఖో ఆయస్మా వఙ్గీసో భగవన్తం సమ్ముఖా సారుప్పాహి గాథాహి అభిత్థవి –
‘‘పరోసహస్సం భిక్ఖూనం, సుగతం పయిరుపాసతి;
దేసేన్తం విరజం ధమ్మం, నిబ్బానం అకుతోభయం.
‘‘సుణన్తి ధమ్మం విమలం, సమ్మాసమ్బుద్ధదేసితం;
సోభతి వత సమ్బుద్ధో, భిక్ఖుసఙ్ఘపురక్ఖతో.
‘‘నాగనామోసి భగవా, ఇసీనం ఇసిసత్తమో;
మహామేఘోవ హుత్వాన, సావకే అభివస్సతి.
‘‘దివావిహారా నిక్ఖమ్మ, సత్థుదస్సనకమ్యతా సత్థుదస్సనకామతా (సీ॰ స్యా॰ కం॰);
సావకో తే మహావీర, పాదే వన్దతి వఙ్గీసో’’తి.
‘‘కిం ను తే, వఙ్గీస, ఇమా గాథాయో పుబ్బే పరివితక్కితా, ఉదాహు ఠానసోవ తం పటిభన్తీ’’తి? ‘న ఖో మే, భన్తే, ఇమా గాథాయో పుబ్బే పరివితక్కితా, అథ ఖో ఠానసోవ మం పటిభన్తీ’తి. ‘తేన హి తం, వఙ్గీస, భియ్యోసోమత్తాయ పుబ్బే అపరివితక్కితా గాథాయో పటిభన్తూ’తి. ‘ఏవం, భన్తే’తి ఖో ఆయస్మా వఙ్గీసో భగవతో పటిస్సుత్వా భియ్యోసోమత్తాయ భగవన్తం పుబ్బే అపరివితక్కితాహి గాథాహి అభిత్థవి –
‘‘ఉమ్మగ్గపథం ఉమ్మగ్గసతం (స్యా॰ కం॰ క॰) మారస్స అభిభుయ్య, చరతి పభిజ్జ ఖిలాని;
తం పస్సథ బన్ధపముఞ్చకరం, అసితం భాగసో పవిభజం.
‘‘ఓఘస్స నిత్థరణత్థం, అనేకవిహితం మగ్గం అక్ఖాసి;
తస్మిఞ్చే అమతే అక్ఖాతే, ధమ్మద్దసా ఠితా అసంహీరా.
‘‘పజ్జోతకరో అతివిజ్ఝ అతివిజ్ఝ ధమ్మం (సీ॰ స్యా॰ కం॰), సబ్బట్ఠితీనం అతిక్కమమద్దస;
ఞత్వా చ సచ్ఛికత్వా చ, అగ్గం సో దేసయి దసద్ధానం.
‘‘ఏవం సుదేసితే ధమ్మే,
కో పమాదో విజానతం ధమ్మం కో పమాదో విజానతం (సీ॰ స్యా॰ కం॰);
తస్మా హి తస్స భగవతో సాసనే;
అప్పమత్తో సదా నమస్సమనుసిక్ఖే’’తి.
౯. కోణ్డఞ్ఞసుత్తం
౨౧౭. ఏకం సమయం భగవా రాజగహే విహరతి వేళువనే కలన్దకనివాపే. అథ ఖో ఆయస్మా అఞ్ఞాసికోణ్డఞ్ఞో అఞ్ఞాకోణ్డఞ్ఞో (సీ॰ స్యా॰ కం॰) సుచిరస్సేవ యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవతో పాదేసు సిరసా నిపతిత్వా భగవతో పాదాని ముఖేన చ పరిచుమ్బతి, పాణీహి చ పరిసమ్బాహతి, నామఞ్చ సావేతి – ‘‘కోణ్డఞ్ఞోహం, భగవా, కోణ్డఞ్ఞోహం, సుగతా’’తి. అథ ఖో ఆయస్మతో వఙ్గీసస్స ఏతదహోసి – ‘‘అయం ఖో ఆయస్మా అఞ్ఞాసికోణ్డఞ్ఞో సుచిరస్సేవ యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవతో పాదేసు సిరసా నిపతిత్వా భగవతో పాదాని ముఖేన చ పరిచుమ్బతి, పాణీహి చ పరిసమ్బాహతి, నామఞ్చ సావేతి – ‘కోణ్డఞ్ఞోహం, భగవా, కోణ్డఞ్ఞోహం, సుగతా’తి. యంనూనాహం ఆయస్మన్తం అఞ్ఞాసికోణ్డఞ్ఞం భగవతో సమ్ముఖా సారుప్పాహి గాథాహి అభిత్థవేయ్య’’న్తి.
అథ ఖో ఆయస్మా వఙ్గీసో ఉట్ఠాయాసనా ఏకంసం ఉత్తరాసఙ్గం కరిత్వా యేన భగవా తేనఞ్జలిం పణామేత్వా భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘పటిభాతి మం, భగవా, పటిభాతి మం, సుగతా’’తి. ‘‘పటిభాతు తం, వఙ్గీసా’’తి భగవా అవోచ. అథ ఖో ఆయస్మా వఙ్గీసో ఆయస్మన్తం అఞ్ఞాసికోణ్డఞ్ఞం భగవతో సమ్ముఖా సారుప్పాహి గాథాహి అభిత్థవి –
‘‘బుద్ధానుబుద్ధో సో థేరో, కోణ్డఞ్ఞో తిబ్బనిక్కమో;
లాభీ సుఖవిహారానం, వివేకానం అభిణ్హసో.
‘‘యం సావకేన పత్తబ్బం, సత్థుసాసనకారినా;
సబ్బస్స తం అనుప్పత్తం, అప్పమత్తస్స సిక్ఖతో.
‘‘మహానుభావో తేవిజ్జో, చేతోపరియాయకోవిదో;
కోణ్డఞ్ఞో బుద్ధదాయాదో బుద్ధసావకో (పీ॰), పాదే వన్దతి సత్థునో’’తి.
౧౦. మోగ్గల్లానసుత్తం
౨౧౮. ఏకం సమయం భగవా రాజగహే విహరతి ఇసిగిలిపస్సే కాళసిలాయం మహతా భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం పఞ్చమత్తేహి భిక్ఖుసతేహి సబ్బేహేవ అరహన్తేహి. తేసం సుదం ఆయస్మా మహామోగ్గల్లానో చేతసా చిత్తం సమన్నేసతి సమన్వేసతి (స్యా॰ అట్ఠ॰) విప్పముత్తం నిరుపధిం. అథ ఖో ఆయస్మతో వఙ్గీసస్స ఏతదహోసి – ‘‘అయం ఖో భగవా రాజగహే విహరతి ఇసిగిలిపస్సే కాళసిలాయం మహతా భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం పఞ్చమత్తేహి భిక్ఖుసతేహి సబ్బేహేవ అరహన్తేహి. తేసం సుదం ఆయస్మా మహామోగ్గల్లానో చేతసా చిత్తం సమన్నేసతి విప్పముత్తం నిరుపధిం. యంనూనాహం ఆయస్మన్తం మహామోగ్గల్లానం భగవతో సమ్ముఖా సారుప్పాహి గాథాహి అభిత్థవేయ్య’’న్తి.
అథ ఖో ఆయస్మా వఙ్గీసో ఉట్ఠాయాసనా ఏకంసం ఉత్తరాసఙ్గం కరిత్వా యేన భగవా తేనఞ్జలిం పణామేత్వా భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘పటిభాతి మం, భగవా, పటిభాతి మం, సుగతా’’తి. ‘‘పటిభాతు తం, వఙ్గీసా’’తి భగవా అవోచ. అథ ఖో ఆయస్మా వఙ్గీసో ఆయస్మన్తం మహామోగ్గల్లానం భగవతో సమ్ముఖా సారుప్పాహి గాథాహి అభిత్థవి –
‘‘నగస్స పస్సే ఆసీనం, మునిం దుక్ఖస్స పారగుం;
సావకా పయిరుపాసన్తి, తేవిజ్జా మచ్చుహాయినో.
‘‘తే చేతసా అనుపరియేతి అనుపరియేసతి (సీ॰ స్యా॰ కం॰), మోగ్గల్లానో మహిద్ధికో;
చిత్తం నేసం సమన్నేసం సమన్వేసం (స్యా॰ అట్ఠ॰), విప్పముత్తం నిరూపధిం.
‘‘ఏవం సబ్బఙ్గసమ్పన్నం, మునిం దుక్ఖస్స పారగుం;
అనేకాకారసమ్పన్నం, పయిరుపాసన్తి గోతమ’’న్తి.
౧౧. గగ్గరాసుత్తం
౨౧౯. ఏకం సమయం భగవా చమ్పాయం విహరతి గగ్గరాయ పోక్ఖరణియా తీరే మహతా భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం పఞ్చమత్తేహి భిక్ఖుసతేహి సత్తహి చ ఉపాసకసతేహి సత్తహి చ ఉపాసికాసతేహి అనేకేహి చ దేవతాసహస్సేహి. త్యాస్సుదం భగవా అతిరోచతి అతివిరోచతి (క॰) వణ్ణేన చేవ యససా చ. అథ ఖో ఆయస్మతో వఙ్గీసస్స ఏతదహోసి – ‘‘అయం ఖో భగవా చమ్పాయం విహరతి గగ్గరాయ పోక్ఖరణియా తీరే మహతా భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం పఞ్చమత్తేహి భిక్ఖుసతేహి సత్తహి చ ఉపాసకసతేహి సత్తహి చ ఉపాసికాసతేహి అనేకేహి చ దేవతాసహస్సేహి. త్యాస్సుదం భగవా అతిరోచతి వణ్ణేన చేవ యససా చ. యంనూనాహం భగవన్తం సమ్ముఖా సారుప్పాయ గాథాయ అభిత్థవేయ్య’’న్తి.
అథ ఖో ఆయస్మా వఙ్గీసో ఉట్ఠాయాసనా ఏకంసం ఉత్తరాసఙ్గం కరిత్వా యేన భగవా తేనఞ్జలిం పణామేత్వా భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘పటిభాతి మం, భగవా, పటిభాతి మం, సుగతా’’తి. ‘‘పటిభాతు తం, వఙ్గీసా’’తి భగవా అవోచ. అథ ఖో ఆయస్మా వఙ్గీసో భగవన్తం సమ్ముఖా సారుప్పాయ గాథాయ అభిత్థవి –
‘‘చన్దో యథా విగతవలాహకే నభే,
విరోచతి విగతమలోవ భాణుమా;
ఏవమ్పి అఙ్గీరస త్వం మహాముని,
అతిరోచసి యససా సబ్బలోక’’న్తి.
౧౨. వఙ్గీససుత్తం
౨౨౦. ఏకం సమయం ఆయస్మా వఙ్గీసో సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే . తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా వఙ్గీసో అచిరఅరహత్తప్పత్తో హుత్వా హోతి (సీ॰ స్యా॰ కం॰) విముత్తిసుఖం పటిసంవేదీ విముత్తిసుఖపటిసంవేదీ (సీ॰ పీ॰) తాయం వేలాయం ఇమా గాథాయో అభాసి –
‘‘కావేయ్యమత్తా విచరిమ్హ పుబ్బే, గామా గామం పురా పురం;
అథద్దసామ సమ్బుద్ధం, సద్ధా నో ఉపపజ్జథ.
‘‘సో మే ధమ్మమదేసేసి, ఖన్ధాయతనధాతుయో ఖన్ధే ఆయతనాని ధాతుయో (స్యా॰ కం॰ పీ॰ క॰);
తస్సాహం ధమ్మం సుత్వాన, పబ్బజిం అనగారియం.
‘‘బహున్నం వత అత్థాయ, బోధిం అజ్ఝగమా ముని;
భిక్ఖూనం భిక్ఖునీనఞ్చ, యే నియామగతద్దసా.
‘‘స్వాగతం వత మే ఆసి, మమ బుద్ధస్స సన్తికే;
తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసనం.
‘‘పుబ్బేనివాసం జానామి, దిబ్బచక్ఖుం విసోధితం;
తేవిజ్జో ఇద్ధిపత్తోమ్హి, చేతోపరియాయకోవిదో’’తి.
వఙ్గీససంయుత్తం సమత్తం.
తస్సుద్దానం –
నిక్ఖన్తం అరతి చేవ, పేసలా అతిమఞ్ఞనా;
ఆనన్దేన సుభాసితా, సారిపుత్తపవారణా;
పరోసహస్సం కోణ్డఞ్ఞో, మోగ్గల్లానేన గగ్గరా;
వఙ్గీసేన ద్వాదసాతి.