౪. జమ్బుఖాదకసంయుత్తం
౧. నిబ్బానపఞ్హాసుత్తం
౩౧౪. ఏకం సమయం ఆయస్మా సారిపుత్తో మగధేసు విహరతి నాలకగామకే. అథ ఖో జమ్బుఖాదకో పరిబ్బాజకో యేనాయస్మా సారిపుత్తో తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా ఆయస్మతా సారిపుత్తేన సద్ధిం సమ్మోది. సమ్మోదనీయం కథం సారణీయం వీతిసారేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో జమ్బుఖాదకో పరిబ్బాజకో ఆయస్మన్తం సారిపుత్తం ఏతదవోచ –
‘‘‘నిబ్బానం, నిబ్బాన’న్తి, ఆవుసో సారిపుత్త, వుచ్చతి. కతమం ను ఖో, ఆవుసో, నిబ్బాన’’న్తి? ‘‘యో ఖో, ఆవుసో, రాగక్ఖయో దోసక్ఖయో మోహక్ఖయో – ఇదం వుచ్చతి నిబ్బాన’’న్తి. ‘‘అత్థి పనావుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా ఏతస్స నిబ్బానస్స సచ్ఛికిరియాయా’’తి? ‘‘అత్థి ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా ఏతస్స నిబ్బానస్స సచ్ఛికిరియాయా’’తి. ‘‘కతమో పనావుసో, మగ్గో కతమా పటిపదా ఏతస్స నిబ్బానస్స సచ్ఛికిరియాయా’’తి? ‘‘అయమేవ ఖో, ఆవుసో, అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో ఏతస్స నిబ్బానస్స సచ్ఛికిరియాయ, సేయ్యథిదం – సమ్మాదిట్ఠి సమ్మాసఙ్కప్పో సమ్మావాచా సమ్మాకమ్మన్తో సమ్మాఆజీవో సమ్మావాయామో సమ్మాసతి సమ్మాసమాధి. అయం ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అయం పటిపదా ఏతస్స నిబ్బానస్స సచ్ఛికిరియాయా’’తి. ‘‘భద్దకో, ఆవుసో, మగ్గో భద్దికా పటిపదా ఏతస్స నిబ్బానస్స సచ్ఛికిరియాయ. అలఞ్చ పనావుసో సారిపుత్త, అప్పమాదాయా’’తి. పఠమం.
౨. అరహత్తపఞ్హాసుత్తం
౩౧౫. ‘‘‘అరహత్తం, అరహత్త’న్తి, ఆవుసో సారిపుత్త, వుచ్చతి. కతమం ను ఖో, ఆవుసో , అరహత్త’’న్తి? ‘‘యో ఖో, ఆవుసో, రాగక్ఖయో దోసక్ఖయో మోహక్ఖయో – ఇదం వుచ్చతి అరహత్త’’న్తి. ‘‘అత్థి పనావుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా ఏతస్స అరహత్తస్స సచ్ఛికిరియాయా’’తి? ‘‘అత్థి ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా ఏతస్స అరహత్తస్స సచ్ఛికిరియాయా’’తి. ‘‘కతమో పనావుసో, మగ్గో కతమా పటిపదా ఏతస్స అరహత్తస్స సచ్ఛికిరియాయా’’తి? ‘‘అయమేవ ఖో, ఆవుసో, అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో ఏతస్స అరహత్తస్స సచ్ఛికిరియాయ, సేయ్యథిదం – సమ్మాదిట్ఠి సమ్మాసఙ్కప్పో సమ్మావాచా సమ్మాకమ్మన్తో సమ్మాఆజీవో సమ్మావాయామో సమ్మాసతి సమ్మాసమాధి. అయం ఖో ఆవుసో, మగ్గో, అయం పటిపదా ఏతస్స అరహత్తస్స సచ్ఛికిరియాయా’’తి. ‘‘భద్దకో, ఆవుసో, మగ్గో భద్దికా పటిపదా ఏతస్స అరహత్తస్స సచ్ఛికిరియాయ. అలఞ్చ పనావుసో సారిపుత్త, అప్పమాదాయా’’తి. దుతియం.
౩. ధమ్మవాదీపఞ్హాసుత్తం
౩౧౬. ‘‘కే ను ఖో, ఆవుసో సారిపుత్త, లోకే ధమ్మవాదినో, కే లోకే సుప్పటిపన్నా, కే లోకే సుగతా’’తి? ‘‘యే ఖో, ఆవుసో, రాగప్పహానాయ ధమ్మం దేసేన్తి, దోసప్పహానాయ ధమ్మం దేసేన్తి, మోహప్పహానాయ ధమ్మం దేసేన్తి, తే లోకే ధమ్మవాదినో. యే ఖో, ఆవుసో, రాగస్స పహానాయ పటిపన్నా, దోసస్స పహానాయ పటిపన్నా, మోహస్స పహానాయ పటిపన్నా, తే లోకే సుప్పటిపన్నా. యేసం ఖో, ఆవుసో, రాగో పహీనో ఉచ్ఛిన్నమూలో తాలావత్థుకతో అనభావఙ్కతో ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మో, దోసో పహీనో ఉచ్ఛిన్నమూలో తాలావత్థుకతో అనభావఙ్కతో ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మో, మోహో పహీనో ఉచ్ఛిన్నమూలో తాలావత్థుకతో అనభావఙ్కతో ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మో, తే లోకే సుగతా’’తి.
‘‘అత్థి పనావుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా ఏతస్స రాగస్స దోసస్స మోహస్స పహానాయా’’తి? ‘‘అత్థి ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా ఏతస్స రాగస్స దోసస్స మోహస్స పహానాయా’’తి. ‘‘కతమో, పనావుసో, మగ్గో కతమా పటిపదా ఏతస్స రాగస్స దోసస్స మోహస్స పహానాయా’’తి? ‘‘అయమేవ ఖో, ఆవుసో, అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో ఏతస్స రాగస్స దోసస్స మోహస్స పహానాయ, సేయ్యథిదం – సమ్మాదిట్ఠి సమ్మాసఙ్కప్పో సమ్మావాచా సమ్మాకమ్మన్తో సమ్మాఆజీవో సమ్మావాయామో సమ్మాసతి సమ్మాసమాధి. అయం ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అయం పటిపదా ఏతస్స రాగస్స దోసస్స మోహస్స పహానాయా’’తి. ‘‘భద్దకో, ఆవుసో, మగ్గో భద్దికా పటిపదా, ఏతస్స రాగస్స దోసస్స మోహస్స పహానాయ. అలఞ్చ పనావుసో సారిపుత్త, అప్పమాదాయా’’తి. తతియం.
౪. కిమత్థియసుత్తం
౩౧౭. ‘‘కిమత్థియం , ఆవుసో సారిపుత్త, సమణే గోతమే బ్రహ్మచరియం వుస్సతీ’’తి? ‘‘దుక్ఖస్స ఖో, ఆవుసో, పరిఞ్ఞత్థం భగవతి బ్రహ్మచరియం వుస్సతీ’’తి. ‘‘అత్థి పనావుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా ఏతస్స దుక్ఖస్స పరిఞ్ఞాయా’’తి? ‘‘అత్థి ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతస్స దుక్ఖస్స పరిఞ్ఞాయా’’తి? ‘‘కతమో పనావుసో, మగ్గో కతమా పటిపదా, ఏతస్స దుక్ఖస్స పరిఞ్ఞాయా’’తి?
‘‘అయమేవ ఖో, ఆవుసో, అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో, ఏతస్స దుక్ఖస్స పరిఞ్ఞాయ, సేయ్యథిదం – సమ్మాదిట్ఠి సమ్మాసఙ్కప్పో సమ్మావాచా సమ్మాకమ్మన్తో సమ్మాఆజీవో సమ్మావాయామో సమ్మాసతి సమ్మాసమాధి. అయం ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అయం పటిపదా ఏతస్స దుక్ఖస్స పరిఞ్ఞాయా’’తి. ‘‘భద్దకో, ఆవుసో, మగ్గో భద్దికా పటిపదా, ఏతస్స దుక్ఖస్స పరిఞ్ఞాయ. అలఞ్చ పనావుసో సారిపుత్త, అప్పమాదాయా’’తి. చతుత్థం.
౫. అస్సాసప్పత్తసుత్తం
౩౧౮. ‘‘‘అస్సాసప్పత్తో, అస్సాసప్పత్తో’తి, ఆవుసో సారిపుత్త, వుచ్చతి. కిత్తావతా ను ఖో, ఆవుసో, అస్సాసప్పత్తో హోతీ’’తి? ‘‘యతో ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖు ఛన్నం ఫస్సాయతనానం సముదయఞ్చ అత్థఙ్గమఞ్చ అస్సాదఞ్చ ఆదీనవఞ్చ నిస్సరణఞ్చ యథాభూతం పజానాతి, ఏత్తావతా ఖో, ఆవుసో, అస్సాసప్పత్తో హోతీ’’తి. ‘‘అత్థి పనావుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతస్స అస్సాసస్స సచ్ఛికిరియాయా’’తి? ‘‘అత్థి ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతస్స అస్సాసస్స సచ్ఛికిరియాయా’’తి. ‘‘కతమో పనావుసో, మగ్గో కతమా పటిపదా, ఏతస్స అస్సాసస్స సచ్ఛికిరియాయా’’తి? ‘‘అయమేవ ఖో, ఆవుసో, అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో ఏతస్స అస్సాసస్స సచ్ఛికిరియాయ, సేయ్యథిదం – సమ్మాదిట్ఠి సమ్మాసఙ్కప్పో సమ్మావాచా సమ్మాకమ్మన్తో సమ్మాఆజీవో సమ్మావాయామో సమ్మాసతి సమ్మాసమాధి. అయం ఖో, ఆవుసో , మగ్గో అయం పటిపదా, ఏతస్స అస్సాసస్స సచ్ఛికిరియాయా’’తి. ‘‘భద్దకో, ఆవుసో, మగ్గో భద్దికా పటిపదా, ఏతస్స అస్సాసస్స సచ్ఛికిరియాయ. అలఞ్చ పనావుసో సారిపుత్త, అప్పమాదాయా’’తి. పఞ్చమం.
౬. పరమస్సాసప్పత్తసుత్తం
౩౧౯. ‘‘‘పరమస్సాసప్పత్తో, పరమస్సాసప్పత్తో’తి, ఆవుసో సారిపుత్త, వుచ్చతి. కిత్తావతా ను ఖో, ఆవుసో, పరమస్సాసప్పత్తో హోతీ’’తి? ‘‘యతో ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖు ఛన్నం ఫస్సాయతనానం సముదయఞ్చ అత్థఙ్గమఞ్చ అస్సాదఞ్చ ఆదీనవఞ్చ నిస్సరణఞ్చ యథాభూతం విదిత్వా అనుపాదావిముత్తో హోతి, ఏత్తావతా ఖో, ఆవుసో, పరమస్సాసప్పత్తో హోతీ’’తి. ‘‘అత్థి పనావుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతస్స పరమస్సాసస్స సచ్ఛికిరియాయా’’తి? ‘‘అత్థి ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతస్స పరమస్సాసస్స సచ్ఛికిరియాయా’’తి. ‘‘కతమో పన, ఆవుసో, మగ్గో కతమా పటిపదా, ఏతస్స పరమస్సాసస్స సచ్ఛికిరియాయా’’తి? ‘‘అయమేవ ఖో, ఆవుసో, అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో ఏతస్స పరమస్సాసస్స సచ్ఛికిరియాయ, సేయ్యథిదం – సమ్మాదిట్ఠి సమ్మాసఙ్కప్పో సమ్మావాచా సమ్మాకమ్మన్తో సమ్మాఆజీవో సమ్మావాయామో సమ్మాసతి సమ్మాసమాధి. అయం ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అయం పటిపదా, ఏతస్స పరమస్సాసస్స సచ్ఛికిరియాయా’’తి. ‘‘భద్దకో, ఆవుసో, మగ్గో భద్దికా పటిపదా, ఏతస్స పరమస్సాసస్స సచ్ఛికిరియాయ. అలఞ్చ పనావుసో సారిపుత్త, అప్పమాదాయా’’తి. ఛట్ఠం.
౭. వేదనాపఞ్హాసుత్తం
౩౨౦. ‘‘‘వేదనా, వేదనా’తి, ఆవుసో సారిపుత్త, వుచ్చతి. కతమా ను ఖో, ఆవుసో, వేదనా’’తి? ‘‘తిస్సో ఇమావుసో, వేదనా. కతమా తిస్సో? సుఖా వేదనా, దుక్ఖా వేదనా, అదుక్ఖమసుఖా వేదనా – ఇమా ఖో, ఆవుసో, తిస్సో వేదనా’’తి. ‘‘అత్థి పనావుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతాసం తిస్సన్నం వేదనానం పరిఞ్ఞాయా’’తి? ‘‘అత్థి ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతాసం తిస్సన్నం వేదనానం పరిఞ్ఞాయా’’తి. ‘‘కతమో పనావుసో, మగ్గో కతమా పటిపదా, ఏతాసం తిస్సన్నం వేదనానం పరిఞ్ఞాయా’’తి? ‘‘అయమేవ ఖో, ఆవుసో, అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో, ఏతాసం తిస్సన్నం వేదనానం పరిఞ్ఞాయ, సేయ్యథిదం – సమ్మాదిట్ఠి సమ్మాసఙ్కప్పో సమ్మావాచా సమ్మాకమ్మన్తో సమ్మాఆజీవో సమ్మావాయామో సమ్మాసతి సమ్మాసమాధి. అయం ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అయం పటిపదా, ఏతాసం తిస్సన్నం వేదనానం పరిఞ్ఞాయా’’తి. ‘‘భద్దకో, ఆవుసో, మగ్గో భద్దికా పటిపదా, ఏతాసం తిస్సన్నం వేదనానం పరిఞ్ఞాయ. అలఞ్చ పనావుసో సారిపుత్త, అప్పమాదాయా’’తి. సత్తమం.
౮. ఆసవపఞ్హాసుత్తం
౩౨౧. ‘‘‘ఆసవో , ఆసవో’తి, ఆవుసో సారిపుత్త, వుచ్చతి. కతమో ను ఖో, ఆవుసో, ఆసవో’’తి? ‘‘తయో మే, ఆవుసో, ఆసవా . కామాసవో, భవాసవో, అవిజ్జాసవో – ఇమే ఖో, ఆవుసో, తయో ఆసవా’’తి. ‘‘అత్థి పనావుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా ఏతేసం ఆసవానం పహానాయా’’తి? ‘‘అత్థి ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా ఏతేసం ఆసవానం పహానాయా’’తి. ‘‘కతమో పనావుసో, మగ్గో కతమా పటిపదా ఏతేసం ఆసవానం పహానాయా’’తి? ‘‘అయమేవ ఖో, ఆవుసో, అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో ఏతేసం ఆసవానం పహానాయ, సేయ్యథిదం – సమ్మాదిట్ఠి సమ్మాసఙ్కప్పో సమ్మావాచా సమ్మాకమ్మన్తో సమ్మాఆజీవో సమ్మావాయామో సమ్మాసతి సమ్మాసమాధి. అయం ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అయం పటిపదా, ఏతేసం ఆసవానం పహానాయా’’తి. ‘‘భద్దకో, ఆవుసో, మగ్గో భద్దికా పటిపదా, ఏతేసం ఆసవానం పహానాయ. అలఞ్చ పనావుసో సారిపుత్త, అప్పమాదాయా’’తి. అట్ఠమం.
౯. అవిజ్జాపఞ్హాసుత్తం
౩౨౨. ‘‘‘అవిజ్జా, అవిజ్జా’తి, ఆవుసో సారిపుత్త, వుచ్చతి. కతమా ను ఖో, ఆవుసో, అవిజ్జా’’తి? ‘‘యం ఖో, ఆవుసో, దుక్ఖే అఞ్ఞాణం, దుక్ఖసముదయే అఞ్ఞాణం, దుక్ఖనిరోధే అఞ్ఞాణం, దుక్ఖనిరోధగామినియా పటిపదాయ అఞ్ఞాణం – అయం వుచ్చతావుసో, అవిజ్జా’’తి. ‘‘అత్థి పనావుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతిస్సా అవిజ్జాయ పహానాయా’’తి? ‘‘అత్థి ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతిస్సా అవిజ్జాయ పహానాయా’’తి. ‘‘కతమో పనావుసో, మగ్గో కతమా పటిపదా, ఏతిస్సా అవిజ్జాయ పహానాయా’’తి? ‘‘అయమేవ ఖో, ఆవుసో, అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో, ఏతిస్సా అవిజ్జాయ పహానాయ, సేయ్యథిదం – సమ్మాదిట్ఠి సమ్మాసఙ్కప్పో సమ్మావాచా సమ్మాకమ్మన్తో సమ్మాఆజీవో సమ్మావాయామో సమ్మాసతి సమ్మాసమాధి. అయం ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అయం పటిపదా, ఏతిస్సా అవిజ్జాయ పహానాయా’’తి. ‘‘భద్దకో, ఆవుసో, మగ్గో భద్దికా పటిపదా, ఏతిస్సా అవిజ్జాయ పహానాయ. అలఞ్చ పనావుసో సారిపుత్త, అప్పమాదాయా’’తి. నవమం.
౧౦. తణ్హాపఞ్హాసుత్తం
౩౨౩. ‘‘‘తణ్హా, తణ్హా’తి, ఆవుసో సారిపుత్త, వుచ్చతి. కతమా ను ఖో, ఆవుసో, తణ్హా’’తి? ‘‘తిస్సో ఇమా, ఆవుసో, తణ్హా. కామతణ్హా, భవతణ్హా, విభవతణ్హా – ఇమా ఖో, ఆవుసో, తిస్సో తణ్హా’’తి. ‘‘అత్థి పనావుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతాసం తణ్హానం పహానాయా’’తి? ‘‘అత్థి ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతాసం తణ్హానం పహానాయా’’తి. ‘‘కతమో పనావుసో, మగ్గో కతమా పటిపదా, ఏతాసం తణ్హానం పహానాయా’’తి? ‘‘అయమేవ ఖో, ఆవుసో, అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో, ఏతాసం తణ్హానం పహానాయ, సేయ్యథిదం – సమ్మాదిట్ఠి సమ్మాసఙ్కప్పో సమ్మావాచా సమ్మాకమ్మన్తో సమ్మాఆజీవో సమ్మావాయామో సమ్మాసతి సమ్మాసమాధి. అయం ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అయం పటిపదా, ఏతాసం తణ్హానం పహానాయా’’తి. ‘‘భద్దకో, ఆవుసో, మగ్గో భద్దికా పటిపదా , ఏతాసం తణ్హానం పహానాయ. అలఞ్చ పనావుసో సారిపుత్త, అప్పమాదాయా’’తి. దసమం.
౧౧. ఓఘపఞ్హాసుత్తం
౩౨౪. ‘‘‘ఓఘో, ఓఘో’తి, ఆవుసో సారిపుత్త, వుచ్చతి. కతమో ను ఖో, ఆవుసో, ఓఘో’’తి? ‘‘చత్తారోమే, ఆవుసో, ఓఘా. కామోఘో, భవోఘో, దిట్ఠోఘో, అవిజ్జోఘో – ఇమే ఖో, ఆవుసో, చత్తారో ఓఘా’’తి. ‘‘అత్థి పనావుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతేసం ఓఘానం పహానాయా’’తి? ‘‘అత్థి ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతేసం ఓఘానం పహానాయా’’తి. ‘‘కతమో పనావుసో, మగ్గో కతమా పటిపదా, ఏతేసం ఓఘానం పహానాయా’’తి? ‘‘అయమేవ ఖో, ఆవుసో, అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో, ఏతేసం ఓఘానం పహానాయ, సేయ్యథిదం – సమ్మాదిట్ఠి సమ్మాసఙ్కప్పో సమ్మావాచా సమ్మాకమ్మన్తో సమ్మాఆజీవో సమ్మావాయామో సమ్మాసతి సమ్మాసమాధి . అయం ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అయం పటిపదా, ఏతేసం ఓఘానం పహానాయా’’తి. ‘‘భద్దకో , ఆవుసో, మగ్గో భద్దికా పటిపదా, ఏతేసం ఓఘానం పహానాయ. అలఞ్చ పనావుసో సారిపుత్త, అప్పమాదాయా’’తి. ఏకాదసమం.
౧౨. ఉపాదానపఞ్హాసుత్తం
౩౨౫. ‘‘‘ఉపాదానం, ఉపాదాన’న్తి, ఆవుసో సారిపుత్త, వుచ్చతి. కతమం ను ఖో, ఆవుసో, ఉపాదాన’’న్తి? ‘‘చత్తారిమాని, ఆవుసో, ఉపాదానాని. కాముపాదానం, దిట్ఠుపాదానం సీలబ్బతుపాదానం, అత్తవాదుపాదానం – ఇమాని ఖో, ఆవుసో, చత్తారి ఉపాదానానీ’’తి. ‘‘అత్థి పనావుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతేసం ఉపాదానానం పహానాయా’’తి? ‘‘అత్థి ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతేసం ఉపాదానానం పహానాయా’’తి . ‘‘కతమో పనావుసో, మగ్గో కతమా పటిపదా, ఏతేసం ఉపాదానానం పహానాయా’’తి? ‘‘అయమేవ ఖో, ఆవుసో, అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో, ఏతేసం ఉపాదానానం పహానాయ, సేయ్యథిదం – సమ్మాదిట్ఠి సమ్మాసఙ్కప్పో సమ్మావాచా సమ్మాకమ్మన్తో సమ్మాఆజీవో సమ్మావాయామో సమ్మాసతి సమ్మాసమాధి. అయం ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అయం పటిపదా, ఏతేసం ఉపాదానానం పహానాయా’’తి. ‘‘భద్దకో, ఆవుసో, మగ్గో భద్దికా పటిపదా, ఏతేసం ఉపాదానానం పహానాయ. అలఞ్చ పనావుసో సారిపుత్త, అప్పమాదాయా’’తి. ద్వాదసమం.
౧౩. భవపఞ్హాసుత్తం
౩౨౬. ‘‘‘భవో, భవో’తి, ఆవుసో సారిపుత్త, వుచ్చతి. కతమో ను ఖో, ఆవుసో, భవో’’తి? ‘‘తయో మే, ఆవుసో, భవా. కామభవో, రూపభవో, అరూపభవో – ఇమే ఖో, ఆవుసో, తయో భవా’’తి. ‘‘అత్థి పనావుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతేసం భవానం పరిఞ్ఞాయా’’తి? ‘‘అత్థి ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతేసం భవానం పరిఞ్ఞాయా’’తి. ‘‘కతమో, పనావుసో, మగ్గో కతమా పటిపదా, ఏతేసం భవానం పరిఞ్ఞాయా’’తి? ‘‘అయమేవ ఖో, ఆవుసో, అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో, ఏతేసం భవానం పరిఞ్ఞాయ, సేయ్యథిదం – సమ్మాదిట్ఠి సమ్మాసఙ్కప్పో సమ్మావాచా సమ్మాకమ్మన్తో సమ్మాఆజీవో సమ్మావాయామో సమ్మాసతి సమ్మాసమాధి. అయం ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అయం పటిపదా, ఏతేసం భవానం పరిఞ్ఞాయా’’తి. ‘‘భద్దకో, ఆవుసో, మగ్గో భద్దికా పటిపదా, ఏతేసం భవానం పరిఞ్ఞాయ. అలఞ్చ పనావుసో సారిపుత్త, అప్పమాదాయా’’తి. తేరసమం.
౧౪. దుక్ఖపఞ్హాసుత్తం
౩౨౭. ‘‘‘దుక్ఖం , దుక్ఖ’న్తి, ఆవుసో సారిపుత్త, వుచ్చతి. కతమం ను ఖో, ఆవుసో, దుక్ఖ’’న్తి? ‘‘తిస్సో ఇమా, ఆవుసో, దుక్ఖతా. దుక్ఖదుక్ఖతా, సఙ్ఖారదుక్ఖతా , విపరిణామదుక్ఖతా – ఇమా ఖో, ఆవుసో, తిస్సో దుక్ఖతా’’తి. ‘‘అత్థి పనావుసో మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతాసం దుక్ఖతానం పరిఞ్ఞాయా’’తి? ‘‘అత్థి ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతాసం దుక్ఖతానం పరిఞ్ఞాయా’’తి. ‘‘కతమో పనావుసో, మగ్గో కతమా పటిపదా, ఏతాసం దుక్ఖతానం పరిఞ్ఞాయా’’తి? ‘‘అయమేవ ఖో, ఆవుసో, అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో, ఏతాసం దుక్ఖతానం పరిఞ్ఞాయ, సేయ్యథిదం – సమ్మాదిట్ఠి సమ్మాసఙ్కప్పో సమ్మావాచా సమ్మాకమ్మన్తో సమ్మాఆజీవో సమ్మావాయామో సమ్మాసతి సమ్మాసమాధి. అయం ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అయం పటిపదా, ఏతాసం దుక్ఖతానం పరిఞ్ఞాయా’’తి. ‘‘భద్దకో, ఆవుసో, మగ్గో భద్దికా పటిపదా, ఏతాసం దుక్ఖతానం పరిఞ్ఞాయ. అలఞ్చ పనావుసో సారిపుత్త, అప్పమాదాయా’’తి. చుద్దసమం.
౧౫. సక్కాయపఞ్హాసుత్తం
౩౨౮. ‘‘‘సక్కాయో , సక్కాయో’తి, ఆవుసో సారిపుత్త, వుచ్చతి. కతమో ను ఖో, ఆవుసో, సక్కాయో’’తి? ‘‘పఞ్చిమే, ఆవుసో, ఉపాదానక్ఖన్ధా సక్కాయో వుత్తో భగవతా, సేయ్యథిదం – రూపుపాదానక్ఖన్ధో, వేదనుపాదానక్ఖన్ధో, సఞ్ఞుపాదానక్ఖన్ధో, సఙ్ఖారుపాదానక్ఖన్ధో, విఞ్ఞాణుపాదానక్ఖన్ధో . ఇమే ఖో, ఆవుసో, పఞ్చుపాదానక్ఖన్ధా సక్కాయో వుత్తో భగవతా’’తి. ‘‘అత్థి పనావుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతస్స సక్కాయస్స పరిఞ్ఞాయా’’తి? ‘‘అత్థి ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అత్థి పటిపదా, ఏతస్స సక్కాయస్స పరిఞ్ఞాయా’’తి. ‘‘కతమో పనావుసో, మగ్గో కతమా పటిపదా, ఏతస్స సక్కాయస్స పరిఞ్ఞాయా’’తి? ‘‘అయమేవ ఖో, ఆవుసో, అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో, ఏతస్స సక్కాయస్స పరిఞ్ఞాయ , సేయ్యథిదం – సమ్మాదిట్ఠి సమ్మాసఙ్కప్పో సమ్మావాచా సమ్మాకమ్మన్తో సమ్మాఆజీవో సమ్మావాయామో సమ్మాసతి సమ్మాసమాధి. అయం ఖో, ఆవుసో, మగ్గో అయం పటిపదా, ఏతస్స సక్కాయస్స పరిఞ్ఞాయా’’తి. ‘‘భద్దకో, ఆవుసో, మగ్గో భద్దికా పటిపదా, ఏతస్స సక్కాయస్స పరిఞ్ఞాయ. అలఞ్చ పనావుసో సారిపుత్త, అప్పమాదాయా’’తి. పన్నరసమం.
౧౬. దుక్కరపఞ్హాసుత్తం
౩౨౯. ‘‘కిం ను ఖో, ఆవుసో సారిపుత్త, ఇమస్మిం ధమ్మవినయే దుక్కర’’న్తి? ‘‘పబ్బజ్జా ఖో, ఆవుసో, ఇమస్మిం ధమ్మవినయే దుక్కరా’’తి. ‘‘పబ్బజితేన పనావుసో, కిం దుక్కర’’న్తి? ‘‘పబ్బజితేన ఖో, ఆవుసో, అభిరతి దుక్కరా’’తి. ‘‘అభిరతేన పనావుసో, కిం దుక్కర’’న్తి? ‘‘అభిరతేన ఖో, ఆవుసో, ధమ్మానుధమ్మప్పటిపత్తి దుక్కరా’’తి. ‘‘కీవచిరం పనావుసో, ధమ్మానుధమ్మప్పటిపన్నో భిక్ఖు అరహం అస్సా’’తి? ‘‘నచిరం, ఆవుసో’’తి. సోళసమం.
జమ్బుఖాదకసంయుత్తం సమత్తం.
తస్సుద్దానం –
నిబ్బానం అరహత్తఞ్చ, ధమ్మవాదీ కిమత్థియం;
అస్సాసో పరమస్సాసో, వేదనా ఆసవావిజ్జా;
తణ్హా ఓఘా ఉపాదానం, భవో దుక్ఖఞ్చ సక్కాయో.
ఇమస్మిం ధమ్మవినయే దుక్కరన్తి.