౮. గామణిసంయుత్తం
౧. చణ్డసుత్తం
౩౫౩. సావత్థినిదానం . అథ ఖో చణ్డో గామణి యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో చణ్డో గామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘కో ను ఖో, భన్తే, హేతు, కో పచ్చయో యేన మిధేకచ్చో చణ్డో చణ్డోత్వేవ యేన మిధేకచ్చో చణ్డోతేవ (సీ॰ పీ॰) సఙ్ఖం గచ్ఛతి. కో పన, భన్తే, హేతు, కో పచ్చయో యేన మిధేకచ్చో సోరతో సోరతోత్వేవ యేన మిధేకచ్చో సురతోతేవ (సీ॰ పీ॰) సఙ్ఖం గచ్ఛతీ’’తి? ‘‘ఇధ, గామణి, ఏకచ్చస్స రాగో అప్పహీనో హోతి. రాగస్స అప్పహీనత్తా పరే కోపేన్తి, పరేహి కోపియమానో కోపం పాతుకరోతి. సో చణ్డోత్వేవ సఙ్ఖం గచ్ఛతి. దోసో అప్పహీనో హోతి. దోసస్స అప్పహీనత్తా పరే కోపేన్తి, పరేహి కోపియమానో కోపం పాతుకరోతి. సో చణ్డోత్వేవ సఙ్ఖం గచ్ఛతి. మోహో అప్పహీనో హోతి. మోహస్స అప్పహీనత్తా పరే కోపేన్తి, పరేహి కోపియమానో కోపం పాతుకరోతి. సో చణ్డోత్వేవ సఙ్ఖం గచ్ఛతి. అయం ఖో, గామణి, హేతు, అయం పచ్చయో యేన మిధేకచ్చో చణ్డో చణ్డోత్వేవ సఙ్ఖం గచ్ఛతి’’.
‘‘ఇధ పన, గామణి, ఏకచ్చస్స రాగో పహీనో హోతి. రాగస్స పహీనత్తా పరే న కోపేన్తి, పరేహి కోపియమానో కోపం న పాతుకరోతి. సో సోరతోత్వేవ సఙ్ఖం గచ్ఛతి. దోసో పహీనో హోతి. దోసస్స పహీనత్తా పరే న కోపేన్తి, పరేహి కోపియమానో కోపం న పాతుకరోతి. సో సోరతోత్వేవ సఙ్ఖం గచ్ఛతి. మోహో పహీనో హోతి. మోహస్స పహీనత్తా పరే న కోపేన్తి, పరేహి కోపియమానో కోపం న పాతుకరోతి. సో సోరతోత్వేవ సఙ్ఖం గచ్ఛతి. అయం ఖో, గామణి, హేతు అయం పచ్చయో యేన మిధేకచ్చో సోరతో సోరతోత్వేవ సఙ్ఖం గచ్ఛతీ’’తి.
ఏవం వుత్తే, చణ్డో గామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘అభిక్కన్తం, భన్తే, అభిక్కన్తం, భన్తే! సేయ్యథాపి, భన్తే, నిక్కుజ్జితం వా ఉక్కుజ్జేయ్య, పటిచ్ఛన్నం వా వివరేయ్య, మూళ్హస్స వా మగ్గం ఆచిక్ఖేయ్య, అన్ధకారే వా తేలపజ్జోతం ధారేయ్య – చక్ఖుమన్తో రూపాని దక్ఖన్తీతి; ఏవమేవం భగవతా అనేకపరియాయేన ధమ్మో పకాసితో. ఏసాహం, భన్తే, భగవన్తం సరణం గచ్ఛామి ధమ్మఞ్చ భిక్ఖుసఙ్ఘఞ్చ. ఉపాసకం మం భగవా ధారేతు అజ్జతగ్గే పాణుపేతం సరణం గత’’న్తి. పఠమం.
౨. తాలపుటసుత్తం
౩౫౪. ఏకం సమయం భగవా రాజగహే విహరతి వేళువనే కలన్దకనివాపే. అథ ఖో తాలపుటో తాలపుత్తో (సీ॰ స్యా॰ కం॰) నటగామణి యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో తాలపుటో నటగామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘సుతం మేతం, భన్తే, పుబ్బకానం ఆచరియపాచరియానం నటానం భాసమానానం – ‘యో సో నటో రఙ్గమజ్ఝే సమజ్జమజ్ఝే సచ్చాలికేన జనం హాసేతి రమేతి, సో కాయస్స భేదా పరం మరణా పహాసానం దేవానం సహబ్యతం ఉపపజ్జతీ’తి. ఇధ భగవా కిమాహా’’తి? ‘‘అలం, గామణి, తిట్ఠతేతం. మా మం ఏతం పుచ్ఛీ’’తి. దుతియమ్పి ఖో తాలపుటో నటగామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘సుతం మేతం, భన్తే, పుబ్బకానం ఆచరియపాచరియానం నటానం భాసమానానం – ‘యో సో నటో రఙ్గమజ్ఝే సమజ్జమజ్ఝే సచ్చాలికేన జనం హాసేతి రమేతి, సో కాయస్స భేదా పరం మరణా పహాసానం దేవానం సహబ్యతం ఉపపజ్జతీ’తి. ఇధ భగవా కిమాహా’’తి? ‘‘అలం, గామణి, తిట్ఠతేతం. మా మం ఏతం పుచ్ఛీ’’తి. తతియమ్పి ఖో తాలపుటో నటగామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘సుతం మేతం, భన్తే, పుబ్బకానం ఆచరియపాచరియానం నటానం భాసమానానం – ‘యో సో నటో రఙ్గమజ్ఝే సమజ్జమజ్ఝే సచ్చాలికేన జనం హాసేతి రమేతి, సో కాయస్స భేదా పరం మరణా పహాసానం దేవానం సహబ్యతం ఉపపజ్జతీ’తి. ఇధ భగవా కిమాహా’’తి?
‘‘అద్ధా ఖో త్యాహం, గామణి, న లభామి నాలత్థం (స్యా॰ కం॰ పీ॰ క॰) – ‘అలం, గామణి, తిట్ఠతేతం, మా మం ఏతం పుచ్ఛీ’తి. అపి చ త్యాహం బ్యాకరిస్సామి. పుబ్బే ఖో, గామణి, సత్తా అవీతరాగా రాగబన్ధనబద్ధా. తేసం నటో రఙ్గమజ్ఝే సమజ్జమజ్ఝే యే ధమ్మా రజనీయా తే ఉపసంహరతి భియ్యోసోమత్తాయ. పుబ్బే ఖో, గామణి, సత్తా అవీతదోసా దోసబన్ధనబద్ధా. తేసం నటో రఙ్గమజ్ఝే సమజ్జమజ్ఝే యే ధమ్మా దోసనీయా తే ఉపసంహరతి భియ్యోసోమత్తాయ. పుబ్బే ఖో, గామణి , సత్తా అవీతమోహా మోహబన్ధనబద్ధా. తేసం నటో రఙ్గమజ్ఝే సమజ్జమజ్ఝే యే ధమ్మా మోహనీయా తే ఉపసంహరతి భియ్యోసోమత్తాయ. సో అత్తనా మత్తో పమత్తో పరే మదేత్వా పమాదేత్వా కాయస్స భేదా పరం మరణా పహాసో నామ నిరయో తత్థ ఉపపజ్జతి. సచే ఖో పనస్స ఏవందిట్ఠి హోతి – ‘యో సో నటో రఙ్గమజ్ఝే సమజ్జమజ్ఝే సచ్చాలికేన జనం హాసేతి రమేతి, సో కాయస్స భేదా పరం మరణా పహాసానం దేవానం సహబ్యతం ఉపపజ్జతీ’తి, సాస్స హోతి మిచ్ఛాదిట్ఠి. మిచ్ఛాదిట్ఠికస్స ఖో పనాహం, గామణి, పురిసపుగ్గలస్స ద్విన్నం గతీనం అఞ్ఞతరం గతిం వదామి – నిరయం వా తిరచ్ఛానయోనిం వా’’తి.
ఏవం వుత్తే, తాలపుటో నటగామణి, పరోది, అస్సూని పవత్తేసి. ‘‘ఏతం ఖో త్యాహం, గామణి, నాలత్థం – ‘అలం, గామణి, తిట్ఠతేతం; మా మం ఏతం పుచ్ఛీ’’’తి. ‘‘నాహం, భన్తే, ఏతం రోదామి యం మం భగవా ఏవమాహ; అపి చాహం, భన్తే, పుబ్బకేహి ఆచరియపాచరియేహి నటేహి దీఘరత్తం నికతో వఞ్చితో పలుద్ధో – ‘యో సో నటో రఙ్గమజ్ఝే సమజ్జమజ్ఝే సచ్చాలికేన జనం హాసేతి రమేతి సో కాయస్స భేదా పరం మరణా పహాసానం దేవానం సహబ్యతం ఉపపజ్జతీ’’’తి. ‘‘అభిక్కన్తం, భన్తే, అభిక్కన్తం, భన్తే! సేయ్యథాపి, భన్తే, నిక్కుజ్జితం వా ఉక్కుజ్జేయ్య, పటిచ్ఛన్నం వా వివరేయ్య, మూళ్హస్స వా మగ్గం ఆచిక్ఖేయ్య, అన్ధకారే వా తేలపజ్జోతం ధారేయ్య – చక్ఖుమన్తో రూపాని దక్ఖన్తీతి; ఏవమేవం భగవతా అనేకపరియాయేన ధమ్మో పకాసితో. ఏసాహం, భన్తే, భగవన్తం సరణం గచ్ఛామి ధమ్మఞ్చ భిక్ఖుసఙ్ఘఞ్చ. లభేయ్యాహం, భన్తే, భగవతో సన్తికే పబ్బజ్జం, లభేయ్యం ఉపసమ్పద’’న్తి. అలత్థ ఖో తాలపుటో నటగామణి భగవతో సన్తికే పబ్బజ్జం, అలత్థ ఉపసమ్పదం. అచిరూపసమ్పన్నో చ పనాయస్మా తాలపుటో…పే॰… అరహతం అహోసీతి. దుతియం.
౩. యోధాజీవసుత్తం
౩౫౫. అథ ఖో యోధాజీవో గామణి యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా…పే॰… ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో యోధాజీవో గామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘సుతం మేతం, భన్తే, పుబ్బకానం ఆచరియపాచరియానం యోధాజీవానం భాసమానానం – ‘యో సో యోధాజీవో సఙ్గామే ఉస్సహతి వాయమతి, తమేనం ఉస్సహన్తం వాయమన్తం పరే హనన్తి పరియాపాదేన్తి, సో కాయస్స భేదా పరం మరణా పరజితానం దేవానం సహబ్యతం ఉపపజ్జతీ’తి. ఇధ భగవా కిమాహా’’తి? ‘‘అలం , గామణి, తిట్ఠతేతం; మా మం ఏతం పుచ్ఛీ’’తి. దుతియమ్పి ఖో…పే॰… తతియమ్పి ఖో యోధాజీవో గామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘సుతం మేతం, భన్తే, పుబ్బకానం ఆచరియపాచరియానం యోధాజీవానం భాసమానానం – ‘యో సో యోధాజీవో సఙ్గామే ఉస్సహతి వాయమతి, తమేనం ఉస్సహన్తం వాయమన్తం పరే హనన్తి పరియాపాదేన్తి, సో కాయస్స భేదా పరం మరణా పరజితానం దేవానం సహబ్యతం ఉపపజ్జతీ’తి. ఇధ భగవా కిమాహా’’తి?
‘‘అద్ధా ఖో త్యాహం, గామణి, న లభామి – ‘అలం, గామణి, తిట్ఠతేతం; మా మం ఏతం పుచ్ఛీ’తి. అపి చ త్యాహం బ్యాకరిస్సామి. యో సో, గామణి, యోధాజీవో సఙ్గామే ఉస్సహతి వాయమతి, తస్స తం చిత్తం పుబ్బే గహితం హీనం (సీ॰ పీ॰) దుక్కటం దుప్పణిహితం – ‘ఇమే సత్తా హఞ్ఞన్తు వా బజ్ఝన్తు వా ఉచ్ఛిజ్జన్తు వా వినస్సన్తు వా మా వా అహేసుం ఇతి వా’తి. తమేనం ఉస్సహన్తం వాయమన్తం పరే హనన్తి పరియాపాదేన్తి; సో కాయస్స భేదా పరం మరణా పరజితో నామ నిరయో తత్థ ఉపపజ్జతీతి. సచే ఖో పనస్స ఏవం దిట్ఠి హోతి – ‘యో సో యోధాజీవో సఙ్గామే ఉస్సహతి వాయమతి తమేనం ఉస్సహన్తం వాయమన్తం పరే హనన్తి పరియాపాదేన్తి, సో కాయస్స భేదా పరం మరణా పరజితానం దేవానం సహబ్యతం ఉపపజ్జతీ’తి, సాస్స హోతి మిచ్ఛాదిట్ఠి. మిచ్ఛాదిట్ఠికస్స ఖో పనాహం, గామణి, పురిసపుగ్గలస్స ద్విన్నం గతీనం అఞ్ఞతరం గతిం వదామి – నిరయం వా తిరచ్ఛానయోనిం వా’’తి.
ఏవం వుత్తే, యోధాజీవో గామణి పరోది, అస్సూని పవత్తేసి. ‘‘ఏతం ఖో త్యాహం, గామణి, నాలత్థం – ‘అలం, గామణి, తిట్ఠతేతం; మా మం ఏతం పుచ్ఛీ’’’తి. ‘‘నాహం, భన్తే, ఏతం రోదామి యం మం భగవా ఏవమాహ ; అపిచాహం, భన్తే, పుబ్బకేహి ఆచరియపాచరియేహి యోధాజీవేహి దీఘరత్తం నికతో వఞ్చితో పలుద్ధో – ‘యో సో యోధాజీవో సఙ్గామే ఉస్సహతి వాయమతి, తమేనం ఉస్సహన్తం వాయమన్తం పరే హనన్తి పరియాపాదేన్తి, సో కాయస్స భేదా పరం మరణా పరజితానం దేవానం సహబ్యతం ఉపపజ్జతీ’’’తి. ‘‘అభిక్కన్తం, భన్తే…పే॰… అజ్జతగ్గే పాణుపేతం సరణం గత’’న్తి. తతియం.
౪. హత్థారోహసుత్తం
౩౫౬. అథ ఖో హత్థారోహో గామణి యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా…పే॰… అజ్జతగ్గే పాణుపేతం సరణం గతన్తి. చతుత్థం.
౫. అస్సారోహసుత్తం
౩౫౭. అథ ఖో అస్సారోహో గామణి యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో అస్సారోహో గామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘సుతం మేతం, భన్తే, పుబ్బకానం ఆచరియపాచరియానం అస్సారోహానం భాసమానానం – ‘యో సో అస్సారోహో సఙ్గామే ఉస్సహతి వాయమతి, తమేనం ఉస్సహన్తం వాయమన్తం పరే హనన్తి పరియాపాదేన్తి, సో కాయస్స భేదా పరం మరణా పరజితానం దేవానం సహబ్యతం ఉపపజ్జతీ’తి. ఇధ భగవా కిమాహా’’తి? ‘‘అలం, గామణి, తిట్ఠతేతం; మా మం ఏతం పుచ్ఛీ’’తి. దుతియమ్పి ఖో…పే॰… తతియమ్పి ఖో అస్సారోహో గామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘సుతం మేతం, భన్తే, పుబ్బకానం ఆచరియపాచరియానం అస్సారోహానం భాసమానానం – ‘యో సో అస్సారోహో సఙ్గామే ఉస్సహతి వాయమతి, తమేనం ఉస్సహన్తం వాయమన్తం పరే హనన్తి పరియాపాదేన్తి, సో కాయస్స భేదా పరం మరణా పరజితానం దేవానం సహబ్యతం ఉపపజ్జతీ’తి. ఇధ భగవా కిమాహా’’తి?
‘‘అద్ధా ఖో త్యాహం, గామణి, న లభామి – ‘అలం, గామణి, తిట్ఠతేతం; మా మం ఏతం పుచ్ఛీ’తి. అపి చ ఖో త్యాహం బ్యాకరిస్సామి. యో సో, గామణి, అస్సారోహో సఙ్గామే ఉస్సహతి వాయమతి తస్స తం చిత్తం పుబ్బే గహితం దుక్కటం దుప్పణిహితం – ‘ఇమే సత్తా హఞ్ఞన్తు వా బజ్ఝన్తు వా ఉచ్ఛిజ్జన్తు వా వినస్సన్తు వా మా అహేసుం ఇతి వా’తి. తమేనం ఉస్సహన్తం వాయమన్తం పరే హనన్తి పరియాపాదేన్తి, సో కాయస్స భేదా పరం మరణా పరజితో నామ నిరయో తత్థ ఉపపజ్జతి. సచే ఖో పనస్స ఏవం దిట్ఠి హోతి – ‘యో సో అస్సారోహో సఙ్గామే ఉస్సహతి వాయమతి, తమేనం ఉస్సహన్తం వాయమన్తం పరే హనన్తి పరియాపాదేన్తి, సో కాయస్స భేదా పరం మరణా పరజితానం దేవానం సహబ్యతం ఉపపజ్జతీ’తి, సాస్స హోతి మిచ్ఛాదిట్ఠి. మిచ్ఛాదిట్ఠికస్స ఖో పనాహం గామణి, పురిసపుగ్గలస్స ద్విన్నం గతీనం అఞ్ఞతరం గతిం వదామి – నిరయం వా తిరచ్ఛానయోనిం వా’’తి.
ఏవం వుత్తే, అస్సారోహో గామణి పరోది, అస్సూని పవత్తేసి. ‘‘ఏతం ఖో త్యాహం, గామణి, నాలత్థం – ‘అలం, గామణి, తిట్ఠతేతం; మా మం ఏతం పుచ్ఛీ’’’తి. ‘‘నాహం, భన్తే, ఏతం రోదామి యం మం భగవా ఏవమాహ. అపిచాహం, భన్తే, పుబ్బకేహి ఆచరియపాచరియేహి అస్సారోహేహి దీఘరత్తం నికతో వఞ్చితో పలుద్ధో – ‘యో సో అస్సారోహో సఙ్గామే ఉస్సహతి వాయమతి, తమేనం ఉస్సహన్తం వాయమన్తం పరే హనన్తి పరియాపాదేన్తి, సో కాయస్స భేదా పరం మరణా పరజితానం దేవానం సహబ్యతం ఉపపజ్జతీ’’’తి. ‘‘అభిక్కన్తం, భన్తే…పే॰… అజ్జతగ్గే పాణుపేతం సరణం గత’’న్తి. పఞ్చమం.
౬. అసిబన్ధకపుత్తసుత్తం
౩౫౮. ఏకం సమయం భగవా నాళన్దాయం విహరతి పావారికమ్బవనే. అథ ఖో అసిబన్ధకపుత్తో గామణి యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో అసిబన్ధకపుత్తో గామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘బ్రాహ్మణా, భన్తే, పచ్ఛా భూమకా కామణ్డలుకా సేవాలమాలికా ఉదకోరోహకా అగ్గిపరిచారకా. తే మతం కాలఙ్కతం ఉయ్యాపేన్తి నామ సఞ్ఞాపేన్తి నామ సగ్గం నామ ఓక్కామేన్తి. భగవా పన, భన్తే, అరహం సమ్మాసమ్బుద్ధో పహోతి తథా కాతుం యథా సబ్బో లోకో కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపజ్జేయ్యా’’తి? ‘‘తేన హి, గామణి, తఞ్ఞేవేత్థ పటిపుచ్ఛిస్సామి. యథా తే ఖమేయ్య తథా నం బ్యాకరేయ్యాసీ’’తి.
‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, ఇధస్స పురిసో పాణాతిపాతీ అదిన్నాదాయీ కామేసుమిచ్ఛాచారీ ముసావాదీ పిసుణవాచో ఫరుసవాచో సమ్ఫప్పలాపీ అభిజ్ఝాలు బ్యాపన్నచిత్తో మిచ్ఛాదిట్ఠికో. తమేనం మహా జనకాయో సఙ్గమ్మ సమాగమ్మ ఆయాచేయ్య థోమేయ్య పఞ్జలికో అనుపరిసక్కేయ్య – ‘అయం పురిసో కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపజ్జతూ’తి. తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి , అపి ను సో పురిసో మహతో జనకాయస్స ఆయాచనహేతు వా థోమనహేతు వా పఞ్జలికా అనుపరిసక్కనహేతు వా కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపజ్జేయ్యా’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’.
‘‘సేయ్యథాపి, గామణి, పురిసో మహతిం పుథుసిలం గమ్భీరే ఉదకరహదే పక్ఖిపేయ్య. తమేనం మహా జనకాయో సఙ్గమ్మ సమాగమ్మ ఆయాచేయ్య థోమేయ్య పఞ్జలికో అనుపరిసక్కేయ్య – ‘ఉమ్ముజ్జ, భో పుథుసిలే, ఉప్లవ, భో పుథుసిలే , థలముప్లవ, భో పుథుసిలే’తి. తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, అపి ను సా పుథుసిలా మహతో జనకాయస్స ఆయాచనహేతు వా థోమనహేతు వా పఞ్జలికా అనుపరిసక్కనహేతు వా ఉమ్ముజ్జేయ్య వా ఉప్లవేయ్య వా థలం వా ఉప్లవేయ్యా’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’. ‘‘ఏవమేవ ఖో, గామణి, యో సో పురిసో పాణాతిపాతీ అదిన్నాదాయీ కామేసుమిచ్ఛాచారీ ముసావాదీ పిసుణవాచో ఫరుసవాచో సమ్ఫప్పలాపీ అభిజ్ఝాలు బ్యాపన్నచిత్తో మిచ్ఛాదిట్ఠికో. కిఞ్చాపి తం మహా జనకాయో సఙ్గమ్మ సమాగమ్మ ఆయాచేయ్య థోమేయ్య పఞ్జలికో అనుపరిసక్కేయ్య – ‘అయం పురిసో కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపజ్జతూ’’’తి, అథ ఖో సో పురిసో కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జేయ్య.
‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, ఇధస్స ఇధ (క॰), ఇధ చస్స (?) పురిసో పాణాతిపాతా పటివిరతో అదిన్నాదానా పటివిరతో కామేసుమిచ్ఛాచారా పటివిరతో ముసావాదా పటివిరతో పిసుణాయ వాచాయ పటివిరతో ఫరుసాయ వాచాయ పటివిరతో సమ్ఫప్పలాపా పటివిరతో అనభిజ్ఝాలు అబ్యాపన్నచిత్తో సమ్మాదిట్ఠికో. తమేనం మహా జనకాయో సఙ్గమ్మ సమాగమ్మ ఆయాచేయ్య థోమేయ్య పఞ్జలికో అనుపరిసక్కేయ్య – ‘అయం పురిసో కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జతూ’తి. తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, అపి ను సో పురిసో మహతో జనకాయస్స ఆయాచనహేతు వా థోమనహేతు వా పఞ్జలికా అనుపరిసక్కనహేతు వా కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జేయ్యా’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’.
‘‘సేయ్యథాపి, గామణి, పురిసో సప్పికుమ్భం వా తేలకుమ్భం వా గమ్భీరే ఉదకరహదే ఓగాహేత్వా భిన్దేయ్య. తత్ర యాస్స సక్ఖరా వా కఠలా వా సా అధోగామీ అధోగామినీ (?) అస్స; యఞ్చ ఖ్వస్స తత్ర సప్పి వా తేలం వా తం ఉద్ధం గామి అస్స. తమేనం మహా జనకాయో సఙ్గమ్మ సమాగమ్మ ఆయాచేయ్య థోమేయ్య పఞ్జలికో అనుపరిసక్కేయ్య – ‘ఓసీద, భో సప్పితేల, సంసీద , భో సప్పితేల, అధో గచ్ఛ, భో సప్పితేలా’తి. తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, అపి ను తం సప్పితేలం మహతో జనకాయస్స ఆయాచనహేతు వా థోమనహేతు వా పఞ్జలికా అనుపరిసక్కనహేతు వా ఓసీదేయ్య వా సంసీదేయ్య వా అధో వా గచ్ఛేయ్యా’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’. ‘‘ఏవమేవ ఖో, గామణి, యో సో పురిసో పాణాతిపాతా పటివిరతో, అదిన్నాదానా పటివిరతో, కామేసుమిచ్ఛాచారా పటివిరతో, ముసావాదా పటివిరతో, పిసుణాయ వాచాయ పటివిరతో, ఫరుసాయ వాచాయ పటివిరతో , సమ్ఫప్పలాపా పటివిరతో, అనభిజ్ఝాలు, అబ్యాపన్నచిత్తో, సమ్మాదిట్ఠికో, కిఞ్చాపి తం మహా జనకాయో సఙ్గమ్మ సమాగమ్మ ఆయాచేయ్య థోమేయ్య పఞ్జలికో అనుపరిసక్కేయ్య – ‘అయం పురిసో కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జతూ’తి, అథ ఖో సో పురిసో కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపజ్జేయ్యా’’తి. ఏవం వుత్తే, అసిబన్ధకపుత్తో గామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘అభిక్కన్తం, భన్తే…పే॰… అజ్జతగ్గే పాణుపేతం సరణం గత’’న్తి. ఛట్ఠం.
౭. ఖేత్తూపమసుత్తం
౩౫౯. ఏకం సమయం భగవా నాళన్దాయం విహరతి పావారికమ్బవనే. అథ ఖో అసిబన్ధకపుత్తో గామణి యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో అసిబన్ధకపుత్తో గామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘నను, భన్తే, భగవా సబ్బపాణభూతహితానుకమ్పీ విహరతీ’’తి? ‘‘ఏవం, గామణి, తథాగతో సబ్బపాణభూతహితానుకమ్పీ విహరతీ’’తి. ‘‘అథ కిఞ్చరహి, భన్తే, భగవా ఏకచ్చానం సక్కచ్చం ధమ్మం దేసేతి, ఏకచ్చానం నో తథా సక్కచ్చం ధమ్మం దేసేతీ’’తి? ‘‘తేన హి, గామణి, తఞ్ఞేవేత్థ పటిపుచ్ఛిస్సామి. యథా తే ఖమేయ్య తథా నం బ్యాకరేయ్యాసి. తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, ఇధస్సు ఇధ (సీ॰ స్యా॰ కం॰ పీ॰) కస్సకస్స గహపతినో తీణి ఖేత్తాని – ఏకం ఖేత్తం అగ్గం, ఏకం ఖేత్తం మజ్ఝిమం, ఏకం ఖేత్తం హీనం జఙ్గలం ఊసరం పాపభూమి. తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, అసు కస్సకో గహపతి బీజాని పతిట్ఠాపేతుకామో కత్థ పఠమం పతిట్ఠాపేయ్య, యం వా అదుం ఖేత్తం అగ్గం , యం వా అదుం ఖేత్తం మజ్ఝిమం, యం వా అదుం ఖేత్తం హీనం జఙ్గలం ఊసరం పాపభూమీ’’తి? ‘‘అసు, భన్తే, కస్సకో గహపతి బీజాని పతిట్ఠాపేతుకామో యం అదుం ఖేత్తం అగ్గం తత్థ పతిట్ఠాపేయ్య . తత్థ పతిట్ఠాపేత్వా యం అదుం ఖేత్తం మజ్ఝిమం తత్థ పతిట్ఠాపేయ్య. తత్థ పతిట్ఠాపేత్వా యం అదుం ఖేత్తం హీనం జఙ్గలం ఊసరం పాపభూమి తత్థ పతిట్ఠాపేయ్యపి, నోపి పతిట్ఠాపేయ్య. తం కిస్స హేతు? అన్తమసో గోభత్తమ్పి భవిస్సతీ’’తి.
‘‘సేయ్యథాపి, గామణి, యం అదుం ఖేత్తం అగ్గం; ఏవమేవ మయ్హం భిక్ఖుభిక్ఖునియో. తేసాహం ధమ్మం దేసేమి – ఆదికల్యాణం మజ్ఝేకల్యాణం పరియోసానకల్యాణం, సాత్థం సబ్యఞ్జనం కేవలపరిపుణ్ణం పరిసుద్ధం బ్రహ్మచరియం పకాసేమి. తం కిస్స హేతు? ఏతే హి, గామణి, మందీపా మంలేణా మంతాణా మంసరణా విహరన్తి. సేయ్యథాపి, గామణి, యం అదుం ఖేత్తం మజ్ఝిమం; ఏవమేవ మయ్హం ఉపాసకఉపాసికాయో. తేసం పాహం ధమ్మం దేసేమి – ఆదికల్యాణం మజ్ఝేకల్యాణం పరియోసానకల్యాణం, సాత్థం సబ్యఞ్జనం కేవలపరిపుణ్ణం పరిసుద్ధం బ్రహ్మచరియం పకాసేమి. తం కిస్స హేతు? ఏతే హి, గామణి, మందీపా మంలేణా మంతాణా మంసరణా విహరన్తి. సేయ్యథాపి, గామణి, యం అదుం ఖేత్తం హీనం జఙ్గలం ఊసరం పాపభూమి; ఏవమేవ మయ్హం అఞ్ఞతిత్థియా సమణబ్రాహ్మణపరిబ్బాజకా . తేసం పాహం ధమ్మం దేసేమి – ఆదికల్యాణం మజ్ఝేకల్యాణం పరియోసానకల్యాణం సాత్థం సబ్యఞ్జనం, కేవలపరిపుణ్ణం పరిసుద్ధం బ్రహ్మచరియం పకాసేమి. తం కిస్స హేతు? అప్పేవ నామ ఏకం పదమ్పి ఆజానేయ్యుం తం నేసం అస్స దీఘరత్తం హితాయ సుఖాయా’’తి.
‘‘సేయ్యథాపి, గామణి, పురిసస్స తయో ఉదకమణికా – ఏకో ఉదకమణికో అచ్ఛిద్దో అహారీ అపరిహారీ, ఏకో ఉదకమణికో అచ్ఛిద్దో హారీ పరిహారీ, ఏకో ఉదకమణికో ఛిద్దో హారీ పరిహారీ. తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, అసు పురిసో ఉదకం నిక్ఖిపితుకామో కత్థ పఠమం నిక్ఖిపేయ్య, యో వా సో ఉదకమణికో అచ్ఛిద్దో అహారీ అపరిహారీ, యో వా సో ఉదకమణికో అచ్ఛిద్దో హారీ పరిహారీ, యో వా సో ఉదకమణికో ఛిద్దో హారీ పరిహారీ’’తి? ‘‘అసు, భన్తే, పురిసో ఉదకం నిక్ఖిపితుకామో, యో సో ఉదకమణికో అచ్ఛిద్దో అహారీ అపరిహారీ తత్థ నిక్ఖిపేయ్య, తత్థ నిక్ఖిపిత్వా, యో సో ఉదకమణికో అచ్ఛిద్దో హారీ పరిహారీ తత్థ నిక్ఖిపేయ్య, తత్థ నిక్ఖిపిత్వా, యో సో ఉదకమణికో ఛిద్దో హారీ పరిహారీ తత్థ నిక్ఖిపేయ్యపి, నోపి నిక్ఖిపేయ్య. తం కిస్స హేతు? అన్తమసో భణ్డధోవనమ్పి భవిస్సతీ’’తి.
‘‘సేయ్యథాపి, గామణి, యో సో ఉదకమణికో అచ్ఛిద్దో అహారీ అపరిహారీ; ఏవమేవ మయ్హం భిక్ఖుభిక్ఖునియో. తేసాహం ధమ్మం దేసేమి – ఆదికల్యాణం మజ్ఝేకల్యాణం పరియోసానకల్యాణం సాత్థం సబ్యఞ్జనం , కేవలపరిపుణ్ణం పరిసుద్ధం బ్రహ్మచరియం పకాసేమి. తం కిస్స హేతు? ఏతే హి, గామణి, మందీపా మంలేణా మంతాణా మంసరణా విహరన్తి. సేయ్యథాపి, గామణి, యో సో ఉదకమణికో అచ్ఛిద్దో హారీ పరిహారీ; ఏవమేవ మయ్హం ఉపాసకఉపాసికాయో. తేసాహం ధమ్మం దేసేమి – ఆదికల్యాణం మజ్ఝేకల్యాణం పరియోసానకల్యాణం సాత్థం సబ్యఞ్జనం, కేవలపరిపుణ్ణం పరిసుద్ధం బ్రహ్మచరియం పకాసేమి. తం కిస్స హేతు? ఏతే హి, గామణి, మందీపా మంలేణా మంతాణా మంసరణా విహరన్తి. సేయ్యథాపి, గామణి, యో సో ఉదకమణికో ఛిద్దో హారీ పరిహారీ; ఏవమేవ మయ్హం అఞ్ఞతిత్థియా సమణబ్రాహ్మణపరిబ్బాజకా. తేసాహం ధమ్మం దేసేమి – ఆదికల్యాణం మజ్ఝేకల్యాణం పరియోసానకల్యాణం సాత్థం సబ్యఞ్జనం కేవలపరిపుణ్ణం పరిసుద్ధం బ్రహ్మచరియం పకాసేమి. తం కిస్స హేతు? అప్పేవ నామ ఏకం పదమ్పి ఆజానేయ్యుం, తం నేసం అస్స దీఘరత్తం హితాయ సుఖాయా’’తి. ఏవం వుత్తే, అసిబన్ధకపుత్తో గామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘అభిక్కన్తం, భన్తే…పే॰… అజ్జతగ్గే పాణుపేతం సరణం గత’’న్తి. సత్తమం.
౮. సఙ్ఖధమసుత్తం
౩౬౦. ఏకం సమయం భగవా నాళన్దాయం విహరతి పావారికమ్బవనే. అథ ఖో అసిబన్ధకపుత్తో గామణి నిగణ్ఠసావకో యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నం ఖో అసిబన్ధకపుత్తం గామణిం భగవా ఏతదవోచ – ‘‘కథం ను ఖో, గామణి, నిగణ్ఠో నాటపుత్తో సావకానం ధమ్మం దేసేతీ’’తి? ‘‘ఏవం ఖో, భన్తే, నిగణ్ఠో నాటపుత్తో సావకానం ధమ్మం దేసేతి – ‘యో కోచి పాణం అతిపాతేతి, సబ్బో సో ఆపాయికో నేరయికో, యో కోచి అదిన్నం ఆదియతి, సబ్బో సో ఆపాయికో నేరయికో , యో కోచి కామేసు మిచ్ఛా చరతి, సబ్బో సో ఆపాయికో నేరయికో, యో కోచి ముసా భణతి సబ్బో, సో ఆపాయికో నేరయికో. యంబహులం యంబహులం విహరతి, తేన తేన నీయతీ’తి. ఏవం ఖో, భన్తే, నిగణ్ఠో నాటపుత్తో సావకానం ధమ్మం దేసేతీ’’తి. ‘‘‘యంబహులం యంబహులఞ్చ, గామణి, విహరతి, తేన తేన నీయతి’, ఏవం సన్తే న కోచి ఆపాయికో నేరయికో భవిస్సతి, యథా నిగణ్ఠస్స నాటపుత్తస్స వచనం’’.
‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, యో సో పురిసో పాణాతిపాతీ రత్తియా వా దివసస్స వా సమయాసమయం ఉపాదాయ, కతమో బహుతరో సమయో, యం వా సో పాణమతిపాతేతి, యం వా సో పాణం నాతిపాతేతీ’’తి? ‘‘యో సో, భన్తే, పురిసో పాణాతిపాతీ రత్తియా వా దివసస్స వా సమయాసమయం ఉపాదాయ, అప్పతరో సో సమయో యం సో పాణమతిపాతేతి, అథ ఖో స్వేవ బహుతరో సమయో యం సో పాణం నాతిపాతేతీ’’తి. ‘‘‘యంబహులం యంబహులఞ్చ, గామణి, విహరతి తేన తేన నీయతీ’తి, ఏవం సన్తే న కోచి ఆపాయికో నేరయికో భవిస్సతి, యథా నిగణ్ఠస్స నాటపుత్తస్స వచనం’’.
‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, యో సో పురిసో అదిన్నాదాయీ రత్తియా వా దివసస్స వా సమయాసమయం ఉపాదాయ, కతమో బహుతరో సమయో, యం వా సో అదిన్నం ఆదియతి, యం వా సో అదిన్నం నాదియతీ’’తి. ‘‘యో సో, భన్తే, పురిసో అదిన్నాదాయీ రత్తియా వా దివసస్స వా సమయాసమయం ఉపాదాయ అప్పతరో సో సమయో, యం సో అదిన్నం ఆదియతి, అథ ఖో స్వేవ బహుతరో సమయో, యం సో అదిన్నం నాదియతీ’’తి. ‘‘‘యంబహులం యంబహులఞ్చ, గామణి, విహరతి తేన తేన నీయతీ’తి, ఏవం సన్తే న కోచి ఆపాయికో నేరయికో భవిస్సతి, యథా నిగణ్ఠస్స నాటపుత్తస్స వచనం’’.
‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, యో సో పురిసో కామేసుమిచ్ఛాచారీ రత్తియా వా దివసస్స వా సమయాసమయం ఉపాదాయ, కతమో బహుతరో సమయో, యం వా సో కామేసు మిచ్ఛా చరతి, యం వా సో కామేసు మిచ్ఛా న చరతీ’’తి? ‘‘యో సో, భన్తే, పురిసో కామేసుమిచ్ఛాచారీ రత్తియా వా దివసస్స వా సమయాసమయం ఉపాదాయ, అప్పతరో సో సమయో యం సో కామేసు మిచ్ఛా చరతి, అథ ఖో స్వేవ బహుతరో సమయో, యం సో కామేసు మిచ్ఛా న చరతీ’’తి. ‘‘‘యంబహులం యంబహులఞ్చ, గామణి, విహరతి తేన తేన నీయతీ’తి , ఏవం సన్తే న కోచి ఆపాయికో నేరయికో భవిస్సతి, యథా నిగణ్ఠస్స నాటపుత్తస్స వచనం’’.
‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, యో సో పురిసో ముసావాదీ రత్తియా వా దివసస్స వా సమయాసమయం ఉపాదాయ, కతమో బహుతరో సమయో, యం వా సో ముసా భణతి, యం వా సో ముసా న భణతీ’’తి? ‘‘యో సో, భన్తే , పురిసో ముసావాదీ రత్తియా వా దివసస్స వా సమయాసమయం ఉపాదాయ , అప్పతరో సో సమయో, యం సో ముసా భణతి, అథ ఖో స్వేవ బహుతరో సమయో, యం సో ముసా న భణతీ’’తి. ‘‘‘యంబహులం యంబహులఞ్చ, గామణి, విహరతి తేన తేన నీయతీ’తి, ఏవం సన్తే న కోచి ఆపాయికో నేరయికో భవిస్సతి, యథా నిగణ్ఠస్స నాటపుత్తస్స వచనం’’.
‘‘ఇధ, గామణి, ఏకచ్చో సత్థా ఏవంవాదీ హోతి ఏవందిట్ఠి ఏవందిట్ఠీ (క॰) – ‘యో కోచి పాణమతిపాతేతి, సబ్బో సో ఆపాయికో నేరయికో, యో కోచి అదిన్నం ఆదియతి, సబ్బో సో ఆపాయికో నేరయికో, యో కోచి కామేసు మిచ్ఛా చరతి, సబ్బో సో ఆపాయికో నేరయికో, యో కోచి ముసా భణతి, సబ్బో సో ఆపాయికో నేరయికో’తి. తస్మిం ఖో పన, గామణి, సత్థరి సావకో అభిప్పసన్నో హోతి. తస్స ఏవం హోతి – ‘మయ్హం ఖో సత్థా ఏవంవాదీ ఏవందిట్ఠి – యో కోచి పాణమతిపాతేతి, సబ్బో సో ఆపాయికో నేరయికోతి. అత్థి ఖో పన మయా పాణో అతిపాతితో, అహమ్పమ్హి ఆపాయికో నేరయికోతి దిట్ఠిం పటిలభతి. తం, గామణి, వాచం అప్పహాయ తం చిత్తం అప్పహాయ తం దిట్ఠిం అప్పటినిస్సజ్జిత్వా యథాభతం నిక్ఖిత్తో ఏవం నిరయే. మయ్హం ఖో సత్థా ఏవంవాదీ ఏవందిట్ఠి – యో కోచి అదిన్నం ఆదియతి, సబ్బో సో ఆపాయికో నేరయికోతి. అత్థి ఖో పన మయా అదిన్నం ఆదిన్నం అహమ్పమ్హి ఆపాయికో నేరయికోతి దిట్ఠిం పటిలభతి. తం, గామణి, వాచం అప్పహాయ తం చిత్తం అప్పహాయ తం దిట్ఠిం అప్పటినిస్సజ్జిత్వా యథాభతం నిక్ఖిత్తో ఏవం నిరయే. మయ్హం ఖో సత్థా ఏవంవాదీ ఏవందిట్ఠి – యో కోచి కామేసు మిచ్ఛా చరతి, సబ్బో సో ఆపాయికో నేరయికో’తి. అత్థి ఖో పన మయా కామేసు మిచ్ఛా చిణ్ణం. ‘అహమ్పమ్హి ఆపాయికో నేరయికో’తి దిట్ఠిం పటిలభతి. తం, గామణి, వాచం అప్పహాయ తం చిత్తం అప్పహాయ తం దిట్ఠిం అప్పటినిస్సజ్జిత్వా యథాభతం నిక్ఖిత్తో ఏవం నిరయే. మయ్హం ఖో సత్థా ఏవంవాదీ ఏవందిట్ఠి – యో కోచి ముసా భణతి, సబ్బో సో ఆపాయికో నేరయికోతి. అత్థి ఖో పన మయా ముసా భణితం. ‘అహమ్పమ్హి ఆపాయికో నేరయికో’తి దిట్ఠిం పటిలభతి. తం, గామణి, వాచం అప్పహాయ తం చిత్తం అప్పహాయ తం దిట్ఠిం అప్పటినిస్సజ్జిత్వా యథాభతం నిక్ఖిత్తో ఏవం నిరయే.
‘‘ఇధ పన, గామణి, తథాగతో లోకే ఉప్పజ్జతి అరహం సమ్మాసమ్బుద్ధో విజ్జాచరణసమ్పన్నో సుగతో లోకవిదూ అనుత్తరో పురిసదమ్మసారథి సత్థా దేవమనుస్సానం బుద్ధో భగవా. సో అనేకపరియాయేన పాణాతిపాతం గరహతి విగరహతి, ‘పాణాతిపాతా విరమథా’తి చాహ. అదిన్నాదానం గరహతి విగరహతి, ‘అదిన్నాదానా విరమథా’తి చాహ. కామేసుమిచ్ఛాచారం గరహతి, విగరహతి ‘కామేసుమిచ్ఛాచారా విరమథా’తి చాహ. ముసావాదం గరహతి విగరహతి ‘ముసావాదా విరమథా’తి చాహ. తస్మిం ఖో పన, గామణి, సత్థరి సావకో అభిప్పసన్నో హోతి. సో ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతి – ‘భగవా ఖో అనేకపరియాయేన పాణాతిపాతం గరహతి విగరహతి, పాణాతిపాతా విరమథాతి చాహ. అత్థి ఖో పన మయా పాణో అతిపాతితో యావతకో వా తావతకో వా. యో ఖో పన మయా పాణో అతిపాతితో యావతకో వా తావతకో వా, తం న సుట్ఠు, తం న సాధు. అహఞ్చేవ అహఞ్చే (?) ఖో పన తప్పచ్చయా విప్పటిసారీ అస్సం. న మేతం పాపం కమ్మం పాపకమ్మం (స్యా॰ కం॰ పీ॰ క॰) అకతం భవిస్సతీ’తి. సో ఇతి పటిసఙ్ఖాయ తఞ్చేవ పాణాతిపాతం పజహతి. ఆయతిఞ్చ పాణాతిపాతా పటివిరతో హోతి. ఏవమేతస్స పాపస్స కమ్మస్స పహానం హోతి. ఏవమేతస్స పాపస్స కమ్మస్స సమతిక్కమో హోతి.
‘‘‘భగవా ఖో అనేకపరియాయేన అదిన్నాదానం గరహతి విగరహతి, అదిన్నాదానా విరమథాతి చాహ. అత్థి ఖో పన మయా అదిన్నం ఆదిన్నం యావతకం వా తావతకం వా. యం ఖో పన మయా అదిన్నం ఆదిన్నం యావతకం వా తావతకం వా తం న సుట్ఠు, తం న సాధు. అహఞ్చేవ ఖో పన తప్పచ్చయా విప్పటిసారీ అస్సం, న మేతం పాపం కమ్మం అకతం భవిస్సతీ’తి. సో ఇతి పటిసఙ్ఖాయ తఞ్చేవ అదిన్నాదానం పజహతి. ఆయతిఞ్చ అదిన్నాదానా పటివిరతో హోతి. ఏవమేతస్స పాపస్స కమ్మస్స పహానం హోతి. ఏవమేతస్స పాపస్స కమ్మస్స సమతిక్కమో హోతి.
‘‘‘భగవా ఖో పన అనేకపరియాయేన కామేసుమిచ్ఛాచారం గరహతి విగరహతి, కామేసుమిచ్ఛాచారా విరమథాతి చాహ. అత్థి ఖో పన మయా కామేసు మిచ్ఛా చిణ్ణం యావతకం వా తావతకం వా. యం ఖో పన మయా కామేసు మిచ్ఛా చిణ్ణం యావతకం వా తావతకం వా తం న సుట్ఠు, తం న సాధు. అహఞ్చేవ ఖో పన తప్పచ్చయా విప్పటిసారీ అస్సం, న మేతం పాపం కమ్మం అకతం భవిస్సతీ’తి. సో ఇతి పటిసఙ్ఖాయ తఞ్చేవ కామేసుమిచ్ఛాచారం పజహతి, ఆయతిఞ్చ కామేసుమిచ్ఛాచారా పటివిరతో హోతి. ఏవమేతస్స పాపస్స కమ్మస్స పహానం హోతి. ఏవమేతస్స పాపస్స కమ్మస్స సమతిక్కమో హోతి.
‘‘‘భగవా ఖో పన అనేకపరియాయేన ముసావాదం గరహతి విగరహతి, ముసావాదా విరమథాతి చాహ. అత్థి ఖో పన మయా ముసా భణితం యావతకం వా తావతకం వా. యం ఖో పన మయా ముసా భణితం యావతకం వా తావతకం వా తం న సుట్ఠు, తం న సాధు. అహఞ్చేవ ఖో పన తప్పచ్చయా విప్పటిసారీ అస్సం, న మేతం పాపం కమ్మం అకతం భవిస్సతీ’తి. సో ఇతి పటిసఙ్ఖాయ తఞ్చేవ ముసావాదం పజహతి, ఆయతిఞ్చ ముసావాదా పటివిరతో హోతి. ఏవమేతస్స పాపస్స కమ్మస్స పహానం హోతి. ఏవమేతస్స పాపస్స కమ్మస్స సమతిక్కమో హోతి.
‘‘సో పాణాతిపాతం పహాయ పాణాతిపాతా పటివిరతో హోతి. అదిన్నాదానం పహాయ అదిన్నాదానా పటివిరతో హోతి. కామేసుమిచ్ఛాచారం పహాయ కామేసుమిచ్ఛాచారా పటివిరతో హోతి. ముసావాదం పహాయ ముసావాదా పటివిరతో హోతి. పిసుణం వాచం పహాయ పిసుణాయ వాచాయ పటివిరతో హోతి. ఫరుసం వాచం పహాయ ఫరుసాయ వాచాయ పటివిరతో హోతి. సమ్ఫప్పలాపం పహాయ సమ్ఫప్పలాపా పటివిరతో హోతి. అభిజ్ఝం పహాయ అనభిజ్ఝాలు హోతి. బ్యాపాదప్పదోసం పహాయ అబ్యాపన్నచిత్తో హోతి. మిచ్ఛాదిట్ఠిం పహాయ సమ్మాదిట్ఠికో హోతి.
‘‘స ఖో సో, గామణి, అరియసావకో ఏవం విగతాభిజ్ఝో విగతబ్యాపాదో అసమ్మూళ్హో సమ్పజానో పటిస్సతో మేత్తాసహగతేన చేతసా ఏకం దిసం ఫరిత్వా విహరతి, తథా దుతియం, తథా తతియం, తథా చతుత్థం. ఇతి ఉద్ధమధో తిరియం సబ్బధి సబ్బత్తతాయ సబ్బావన్తం లోకం మేత్తాసహగతేన చేతసా విపులేన మహగ్గతేన అప్పమాణేన అవేరేన అబ్యాపజ్జేన ఫరిత్వా విహరతి. సేయ్యథాపి, గామణి, బలవా సఙ్ఖధమో అప్పకసిరేనేవ చతుద్దిసా విఞ్ఞాపేయ్య; ఏవమేవ ఖో, గామణి, ఏవం భావితాయ మేత్తాయ చేతోవిముత్తియా ఏవం బహులీకతాయ యం పమాణకతం కమ్మం, న తం తత్రావసిస్సతి, న తం తత్రావతిట్ఠతి.
‘‘స ఖో సో, గామణి, అరియసావకో ఏవం విగతాభిజ్ఝో విగతబ్యాపాదో అసమ్మూళ్హో సమ్పజానో పటిస్సతో కరుణాసహగతేన చేతసా…పే॰… ముదితాసహగతేన చేతసా…పే॰…. ఉపేక్ఖాసహగతేన చేతసా ఏకం దిసం ఫరిత్వా విహరతి, తథా దుతియం, తథా తతియం, తథా చతుత్థం. ఇతి ఉద్ధమధో తిరియం సబ్బధి సబ్బత్తతాయ సబ్బావన్తం లోకం ఉపేక్ఖాసహగతేన చేతసా విపులేన మహగ్గతేన అప్పమాణేన అవేరేన అబ్యాపజ్జేన ఫరిత్వా విహరతి. సేయ్యథాపి, గామణి, బలవా సఙ్ఖధమో అప్పకసిరేనేవ చతుద్దిసా విఞ్ఞాపేయ్య; ఏవమేవ ఖో, గామణి, ఏవం భావితాయ ఉపేక్ఖాయ చేతోవిముత్తియా ఏవం బహులీకతాయ యం పమాణకతం కమ్మం న తం తత్రావసిస్సతి, న తం తత్రావతిట్ఠతీ’’తి. ఏవం వుత్తే, అసిబన్ధకపుత్తో గామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘అభిక్కన్తం, భన్తే, అభిక్కన్తం, భన్తే…పే॰… ఉపాసకం మం భగవా ధారేతు అజ్జతగ్గే పాణుపేతం సరణం గత’’న్తి. అట్ఠమం.
౯. కులసుత్తం
౩౬౧. ఏకం సమయం భగవా కోసలేసు చారికం చరమానో మహతా భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం యేన నాళన్దా తదవసరి . తత్ర సుదం భగవా నాళన్దాయం విహరతి పావారికమ్బవనే.
తేన ఖో పన సమయేన నాళన్దా దుబ్భిక్ఖా హోతి ద్వీహితికా సేతట్ఠికా సలాకావుత్తా. తేన ఖో పన సమయేన నిగణ్ఠో నాటపుత్తో నాళన్దాయం పటివసతి మహతియా నిగణ్ఠపరిసాయ సద్ధిం. అథ ఖో అసిబన్ధకపుత్తో గామణి నిగణ్ఠసావకో యేన నిగణ్ఠో నాటపుత్తో తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా నిగణ్ఠం నాటపుత్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నం ఖో అసిబన్ధకపుత్తం గామణిం నిగణ్ఠో నాటపుత్తో ఏతదవోచ – ‘‘ఏహి త్వం, గామణి, సమణస్స గోతమస్స వాదం ఆరోపేహి. ఏవం తే కల్యాణో కిత్తిసద్దో అబ్భుగ్గచ్ఛిస్సతి – ‘అసిబన్ధకపుత్తేన గామణినా సమణస్స గోతమస్స ఏవంమహిద్ధికస్స ఏవంమహానుభావస్స వాదో ఆరోపితో’’’తి.
‘‘కథం పనాహం, భన్తే, సమణస్స గోతమస్స ఏవంమహిద్ధికస్స ఏవంమహానుభావస్స వాదం ఆరోపేస్సామీ’’తి ? ‘‘ఏహి త్వం, గామణి, యేన సమణో గోతమో తేనుపసఙ్కమ; ఉపసఙ్కమిత్వా సమణం గోతమం ఏవం వదేహి – ‘నను, భన్తే, భగవా అనేకపరియాయేన కులానం అనుద్దయం అనుదయం (స్యా॰ కం॰ పీ॰ క॰) వణ్ణేతి, అనురక్ఖం వణ్ణేతి, అనుకమ్పం వణ్ణేతీ’తి? సచే ఖో, గామణి, సమణో గోతమో ఏవం పుట్ఠో ఏవం బ్యాకరోతి – ‘ఏవం, గామణి, తథాగతో అనేకపరియాయేన కులానం అనుద్దయం వణ్ణేతి, అనురక్ఖం వణ్ణేతి, అనుకమ్పం వణ్ణేతీ’తి, తమేనం త్వం ఏవం వదేయ్యాసి – ‘అథ కిఞ్చరహి, భన్తే, భగవా దుబ్భిక్ఖే ద్వీహితికే సేతట్ఠికే సలాకావుత్తే మహతా భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం చారికం చరతి? ఉచ్ఛేదాయ భగవా కులానం పటిపన్నో, అనయాయ భగవా కులానం పటిపన్నో, ఉపఘాతాయ భగవా కులానం పటిపన్నో’తి! ఇమం ఖో తే, గామణి, సమణో గోతమో ఉభతోకోటికం పఞ్హం పుట్ఠో నేవ సక్ఖతి సక్ఖితి (సీ॰) మ॰ ని॰ ౨.౮౩ ఉగ్గిలితుం, నేవ సక్ఖతి ఓగిలితు’’న్తి. ‘‘ఏవం , భన్తే’’తి ఖో అసిబన్ధకపుత్తో గామణి నిగణ్ఠస్స నాటపుత్తస్స పటిస్సుత్వా ఉట్ఠాయాసనా నిగణ్ఠం నాటపుత్తం అభివాదేత్వా పదక్ఖిణం కత్వా యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో అసిబన్ధకపుత్తో గామణి భగవన్తం ఏతదవోచ –
‘‘నను, భన్తే, భగవా అనేకపరియాయేన కులానం అనుద్దయం వణ్ణేతి, అనురక్ఖం వణ్ణేతి, అనుకమ్పం వణ్ణేతీ’’తి? ‘‘ఏవం, గామణి, తథాగతో అనేకపరియాయేన కులానం అనుద్దయం వణ్ణేతి, అనురక్ఖం వణ్ణేతి, అనుకమ్పం వణ్ణేతీ’’తి. ‘‘అథ కిఞ్చరహి, భన్తే, భగవా దుబ్భిక్ఖే ద్వీహితికే సేతట్ఠికే సలాకావుత్తే మహతా భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం చారికం చరతి? ఉచ్ఛేదాయ భగవా కులానం పటిపన్నో, అనయాయ భగవా కులానం పటిపన్నో, ఉపఘాతాయ భగవా కులానం పటిపన్నో’’తి. ‘‘ఇతో సో, గామణి, ఏకనవుతికప్పే ఏకనవుతో కప్పో (స్యా॰ కం॰), ఏకనవుతికప్పో (పీ॰) యమహం అనుస్సరామి, నాభిజానామి కిఞ్చి కులం పక్కభిక్ఖానుప్పదానమత్తేన ఉపహతపుబ్బం. అథ ఖో యాని తాని కులాని అడ్ఢాని మహద్ధనాని మహాభోగాని పహూతజాతరూపరజతాని పహూతవిత్తూపకరణాని పహూతధనధఞ్ఞాని, సబ్బాని తాని దానసమ్భూతాని చేవ సచ్చసమ్భూతాని చ సామఞ్ఞసమ్భూతాని చ. అట్ఠ ఖో, గామణి, హేతూ, అట్ఠ పచ్చయా కులానం ఉపఘాతాయ. రాజతో వా కులాని ఉపఘాతం గచ్ఛన్తి, చోరతో వా కులాని ఉపఘాతం గచ్ఛన్తి, అగ్గితో వా కులాని ఉపఘాతం గచ్ఛన్తి , ఉదకతో వా కులాని ఉపఘాతం గచ్ఛన్తి, నిహితం వా ఠానా విగచ్ఛతి నిహితం వా నాధిగచ్ఛన్తి (సీ॰ పీ॰), దుప్పయుత్తా వా కమ్మన్తా విపజ్జన్తి, కులే వా కులఙ్గారోతి కులానం వా కులఙ్గారో (సీ॰) ఉప్పజ్జతి, యో తే భోగే వికిరతి విధమతి విద్ధంసేతి, అనిచ్చతాయే అట్ఠమీతి. ఇమే ఖో, గామణి, అట్ఠ హేతూ, అట్ఠ పచ్చయా కులానం ఉపఘాతాయ . ఇమేసు ఖో, గామణి, అట్ఠసు హేతూసు, అట్ఠసు పచ్చయేసు సంవిజ్జమానేసు యో మం ఏవం వదేయ్య – ‘ఉచ్ఛేదాయ భగవా కులానం పటిపన్నో, అనయాయ భగవా కులానం పటిపన్నో, ఉపఘాతాయ భగవా కులానం పటిపన్నో’తి, తం, గామణి, వాచం అప్పహాయ తం చిత్తం అప్పహాయ తం దిట్ఠిం అప్పటినిస్సజ్జిత్వా యథాభతం నిక్ఖిత్తో ఏవం నిరయే’’తి. ఏవం వుత్తే, అసిబన్ధకపుత్తో గామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘అభిక్కన్తం, భన్తే, అభిక్కన్తం, భన్తే…పే॰… ఉపాసకం మం భగవా ధారేతు అజ్జతగ్గే పాణుపేతం సరణం గత’’న్తి. నవమం.
౧౦. మణిచూళకసుత్తం
౩౬౨. ఏకం సమయం భగవా రాజగహే విహరతి వేళువనే కలన్దకనివాపే. తేన ఖో పన సమయేన రాజన్తేపురే రాజపరిసాయ సన్నిసిన్నానం సన్నిపతితానం అయమన్తరాకథా ఉదపాది – ‘‘కప్పతి సమణానం సక్యపుత్తియానం జాతరూపరజతం, సాదియన్తి సమణా సక్యపుత్తియా జాతరూపరజతం, పటిగ్గణ్హన్తి సమణా సక్యపుత్తియా జాతరూపరజత’’న్తి!
తేన ఖో పన సమయేన మణిచూళకో గామణి తస్సం పరిసాయం నిసిన్నో హోతి. అథ ఖో మణిచూళకో గామణి తం పరిసం ఏతదవోచ – ‘‘మా అయ్యో అయ్యా (సీ॰ పీ॰) ఏవం అవచుత్థ. న కప్పతి సమణానం సక్యపుత్తియానం జాతరూపరజతం, న సాదియన్తి సమణా సక్యపుత్తియా జాతరూపరజతం, నప్పటిగ్గణ్హన్తి సమణా సక్యపుత్తియా జాతరూపరజతం, నిక్ఖిత్తమణిసువణ్ణా సమణా సక్యపుత్తియా అపేతజాతరూపరజతా’’తి. అసక్ఖి ఖో మణిచూళకో గామణి తం పరిసం సఞ్ఞాపేతుం. అథ ఖో మణిచూళకో గామణి యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో మణిచూళకో గామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘ఇధ, భన్తే, రాజన్తేపురే రాజపరిసాయ సన్నిసిన్నానం సన్నిపతితానం అయమన్తరాకథా ఉదపాది – ‘కప్పతి సమణానం సక్యపుత్తియానం జాతరూపరజతం, సాదియన్తి సమణా సక్యపుత్తియా జాతరూపరజతం, పటిగ్గణ్హన్తి సమణా సక్యపుత్తియా జాతరూపరజత’న్తి. ఏవం వుత్తే, అహం, భన్తే, తం పరిసం ఏతదవోచం – ‘మా అయ్యో ఏవం అవచుత్థ. న కప్పతి సమణానం సక్యపుత్తియానం జాతరూపరజతం, న సాదియన్తి సమణా సక్యపుత్తియా జాతరూపరజతం, నప్పటిగ్గణ్హన్తి సమణా సక్యపుత్తియా జాతరూపరజతం, నిక్ఖిత్తమణిసువణ్ణా సమణా సక్యపుత్తియా అపేతజాతరూపరజతా’తి. అసక్ఖిం ఖ్వాహం, భన్తే, తం పరిసం సఞ్ఞాపేతుం. కచ్చాహం, భన్తే, ఏవం బ్యాకరమానో వుత్తవాదీ చేవ భగవతో హోమి, న చ భగవన్తం అభూతేన అబ్భాచిక్ఖామి, ధమ్మస్స చానుధమ్మం బ్యాకరోమి, న చ కోచి సహధమ్మికో వాదానువాదో గారయ్హం ఠానం ఆగచ్ఛతీ’’తి?
‘‘తగ్ఘ త్వం, గామణి, ఏవం బ్యాకరమానో వుత్తవాదీ చేవ మే హోసి, న చ మం అభూతేన అబ్భాచిక్ఖసి, ధమ్మస్స చానుధమ్మం బ్యాకరోసి, న చ కోచి సహధమ్మికో వాదానువాదో గారయ్హం ఠానం ఆగచ్ఛతి. న హి, గామణి, కప్పతి సమణానం సక్యపుత్తియానం జాతరూపరజతం, న సాదియన్తి సమణా సక్యపుత్తియా జాతరూపరజతం, నప్పటిగ్గణ్హన్తి సమణా సక్యపుత్తియా జాతరూపరజతం, నిక్ఖిత్తమణిసువణ్ణా సమణా సక్యపుత్తియా అపేతజాతరూపరజతా. యస్స ఖో, గామణి, జాతరూపరజతం కప్పతి, పఞ్చపి తస్స కామగుణా కప్పన్తి. యస్స పఞ్చ కామగుణా కప్పన్తి ( ) (తస్సపి జాతరూపరజతం కప్పతి,) (స్యా॰ కం॰), ఏకంసేనేతం , గామణి, ధారేయ్యాసి అస్సమణధమ్మో అసక్యపుత్తియధమ్మోతి. అపి చాహం, గామణి, ఏవం వదామి – తిణం తిణత్థికేన పరియేసితబ్బం, దారు దారుత్థికేన పరియేసితబ్బం, సకటం సకటత్థికేన పరియేసితబ్బం, పురిసో పురిసత్థికేన పరియేసితబ్బో పరియేసితబ్బో’’తి (?). నత్వేవాహం, గామణి, కేనచి పరియాయేన ‘జాతరూపరజతం సాదితబ్బం పరియేసితబ్బ’న్తి వదామీ’’తి. దసమం.
౧౧. భద్రకసుత్తం
౩౬౩. ఏకం సమయం భగవా మల్లేసు విహరతి ఉరువేలకప్పం నామ మల్లానం నిగమో. అథ ఖో భద్రకో గామణి యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో భద్రకో గామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘సాధు మే, భన్తే, భగవా దుక్ఖస్స సముదయఞ్చ అత్థఙ్గమఞ్చ దేసేతూ’’తి. ‘‘అహఞ్చే అహఞ్చ (స్యా॰ కం॰ క॰) తే, గామణి, అతీతమద్ధానం ఆరబ్భ దుక్ఖస్స సముదయఞ్చ అత్థఙ్గమఞ్చ దేసేయ్యం – ‘ఏవం అహోసి అతీతమద్ధాన’న్తి, తత్ర తే సియా కఙ్ఖా, సియా విమతి. అహం చే అహఞ్చ (స్యా॰ కం॰ క॰) తే, గామణి, అనాగతమద్ధానం ఆరబ్భ దుక్ఖస్స సముదయఞ్చ అత్థఙ్గమఞ్చ దేసేయ్యం – ‘ఏవం భవిస్సతి అనాగతమద్ధాన’న్తి, తత్రాపి తే సియా కఙ్ఖా, సియా విమతి. అపి చాహం, గామణి, ఇధేవ నిసిన్నో ఏత్థేవ తే నిసిన్నస్స దుక్ఖస్స సముదయఞ్చ అత్థఙ్గమఞ్చ దేసేస్సామి. తం సుణాహి , సాధుకం మనసి కరోహి; భాసిస్సామీ’’తి. ‘‘ఏవం, భన్తే’’తి ఖో భద్రకో గామణి భగవతో పచ్చస్సోసి. భగవా ఏతదవోచ –
‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, అత్థి తే ఉరువేలకప్పే మనుస్సా యేసం తే వధేన వా బన్ధేన వా జానియా వా గరహాయ వా ఉప్పజ్జేయ్యుం సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసా’’తి? ‘‘అత్థి మే, భన్తే, ఉరువేలకప్పే మనుస్సా యేసం మే వధేన వా బన్ధేన వా జానియా వా గరహాయ వా ఉప్పజ్జేయ్యుం సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసా’’తి. ‘‘అత్థి పన తే, గామణి, ఉరువేలకప్పే మనుస్సా యేసం తే వధేన వా బన్ధేన వా జానియా వా గరహాయ వా నుప్పజ్జేయ్యుం సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసా’’తి? ‘‘అత్థి మే, భన్తే, ఉరువేలకప్పే మనుస్సా యేసం మే వధేన వా బన్ధేన వా జానియా వా గరహాయ వా నుప్పజ్జేయ్యుం సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసా’’తి. ‘‘కో ను ఖో, గామణి, హేతు, కో పచ్చయో యేన తే ఏకచ్చానం ఉరువేలకప్పియానం మనుస్సానం వధేన వా బన్ధేన వా జానియా వా గరహాయ వా ఉప్పజ్జేయ్యుం సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసా’’తి? ‘‘యేసం మే, భన్తే, ఉరువేలకప్పియానం మనుస్సానం వధేన వా బన్ధేన వా జానియా వా గరహాయ వా ఉప్పజ్జేయ్యుం సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసా, అత్థి మే తేసు ఛన్దరాగో . యేసం పన, భన్తే, ఉరువేలకప్పియానం మనుస్సానం వధేన వా బన్ధేన వా జానియా వా గరహాయ వా నుప్పజ్జేయ్యుం సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసా, నత్థి మే తేసు ఛన్దరాగో’’తి. ‘‘ఇమినా త్వం, గామణి, ధమ్మేన దిట్ఠేన విదితేన అకాలికేన పత్తేన పరియోగాళ్హేన అతీతానాగతే నయం నేహి – ‘యం ఖో కిఞ్చి అతీతమద్ధానం దుక్ఖం ఉప్పజ్జమానం ఉప్పజ్జి ఉప్పజ్జతి (సబ్బత్థ) సబ్బం తం ఛన్దమూలకం ఛన్దనిదానం. ఛన్దో హి మూలం దుక్ఖస్స. యమ్పి హి కిఞ్చి అనాగతమద్ధానం దుక్ఖం ఉప్పజ్జమానం ఉప్పజ్జిస్సతి, సబ్బం తం ఛన్దమూలకం ఛన్దనిదానం. ఛన్దో హి మూలం దుక్ఖస్సా’’’తి . ‘‘అచ్ఛరియం, భన్తే, అబ్భుతం, భన్తే! యావ సుభాసితం చిదం సుభాసితమిదం (సీ॰ పీ॰), భన్తే, భగవతా యఙ్కిఞ్చి అతీతమద్ధానం దుక్ఖం ఉప్పజ్జమానం ఉప్పజ్జతి, సబ్బన్తం ఛన్దమూలకం ఛన్దనిదానం, ఛన్దో హి మూలం దుక్ఖస్సాతి, యఙ్కిఞ్చి అనాగతమద్ధానం దుక్ఖం ఉప్పజ్జమానం ఉప్పజ్జిస్సతి సబ్బన్తం ఛన్దమూలకం ఛన్దనిదానం, ఛన్దో హి మూలం దుక్ఖస్సా’’తి (స్యా॰ కం॰) – ‘యం కిఞ్చి దుక్ఖం ఉప్పజ్జమానం ఉప్పజ్జతి, సబ్బం తం ఛన్దమూలకం ఛన్దనిదానం. ఛన్దో హి మూలం దుక్ఖస్సా’తి. ‘‘యఙ్కిఞ్చి అతీతమద్ధానం దుక్ఖం ఉప్పజ్జమానం ఉప్పజ్జతి, సబ్బన్తం ఛన్దమూలకం ఛన్దనిదానం, ఛన్దో హి మూలం దూక్ఖస్సాతి, యఙ్కిఞ్చి అనాగతమద్ధానం దుక్ఖం ఉప్పజ్జమానం ఉప్పజ్జిస్సతి, సబ్బన్తం ఛన్దమూలకం ఛన్దనిదానం, ఛన్దో హి మూలం దుక్ఖస్సా’’తి (స్యా॰ కం) అత్థి మే, భన్తే, చిరవాసీ నామ కుమారో బహి ఆవసథే ఆవేసనే (?) పటివసతి. సో ఖ్వాహం, భన్తే, కాలస్సేవ వుట్ఠాయ పురిసం ఉయ్యోజేమి ఉయ్యోజేసిం (క॰) – ‘గచ్ఛ, భణే, చిరవాసిం కుమారం జానాహీ’తి. యావకీవఞ్చ, భన్తే, సో పురిసో నాగచ్ఛతి, తస్స మే హోతేవ అఞ్ఞథత్తం – ‘మా హేవ చిరవాసిస్స కుమారస్స కిఞ్చి ఆబాధయిత్థా’’’తి ఆబాధయేథాతి (స్యా॰ కం॰ పీ॰ క॰).
‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, చిరవాసిస్స కుమారస్స వధేన వా బన్ధేన వా జానియా వా గరహాయ వా ఉప్పజ్జేయ్యుం సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసా’’తి ? ‘‘చిరవాసిస్స మే, భన్తే, కుమారస్స వధేన వా బన్ధేన వా జానియా వా గరహాయ వా జీవితస్సపి సియా అఞ్ఞథత్తం, కిం పన మే నుప్పజ్జిస్సన్తి సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసా’’తి. ‘‘ఇమినాపి ఖో ఏతం, గామణి, పరియాయేన వేదితబ్బం – ‘యం కిఞ్చి దుక్ఖం ఉప్పజ్జమానం ఉప్పజ్జతి, సబ్బం తం ఛన్దమూలకం ఛన్దనిదానం. ఛన్దో హి మూలం దుక్ఖస్సా’’’తి.
‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, యదా తే చిరవాసిమాతా చిరవాసిస్స మాతా (సీ॰ పీ॰) అదిట్ఠా అహోసి, అస్సుతా అహోసి, తే చిరవాసిమాతుయా ఛన్దో వా రాగో వా పేమం వా’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’. ‘‘దస్సనం వా తే, గామణి, ఆగమ్మ సవనం వా ఏవం తే అహోసి – ‘చిరవాసిమాతుయా ఛన్దో వా రాగో వా పేమం వా’’’తి? ‘‘ఏవం, భన్తే’’.
‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, చిరవాసిమాతుయా తే వధేన వా బన్ధేన వా జానియా వా గరహాయ వా ఉప్పజ్జేయ్యుం సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసా’’తి? ‘‘చిరవాసిమాతుయా మే, భన్తే, వధేన వా బన్ధేన వా జానియా వా గరహాయ వా జీవితస్సపి సియా అఞ్ఞథత్తం, కిం పన మే నుప్పజ్జిస్సన్తి సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసా’’తి! ‘‘ఇమినాపి ఖో ఏతం, గామణి, పరియాయేన వేదితబ్బం – ‘యం కిఞ్చి దుక్ఖం ఉప్పజ్జమానం ఉప్పజ్జతి, సబ్బం తం ఛన్దమూలకం ఛన్దనిదానం. ఛన్దో హి మూలం దుక్ఖస్సా’’’తి. ఏకాదసమం.
౧౨. రాసియసుత్తం
౩౬౪. అథ ఖో రాసియో గామణి యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో రాసియో గామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘సుతం మేతం, భన్తే, ‘సమణో గోతమో సబ్బం తపం గరహతి, సబ్బం తపస్సిం లూఖజీవిం ఏకంసేన ఉపవదతి ఉపక్కోసతీ’తి ఉపక్కోసతి ఉపవదతీతి (దీ॰ ని॰ ౧.౩౮౧). యే తే, భన్తే, ఏవమాహంసు – ‘సమణో గోతమో సబ్బం తపం గరహతి, సబ్బం తపస్సిం లూఖజీవిం ఏకంసేన ఉపవదతి ఉపక్కోసతీ’తి, కచ్చి తే, భన్తే, భగవతో వుత్తవాదినో, న చ భగవన్తం అభూతేన అబ్భాచిక్ఖన్తి, ధమ్మస్స చానుధమ్మం బ్యాకరోన్తి, న చ కోచి సహధమ్మికో వాదానువాదో గారయ్హం ఠానం ఆగచ్ఛతీ’’తి? ‘‘యే తే, గామణి, ఏవమాహంసు – ‘సమణో గోతమో సబ్బం తపం గరహతి, సబ్బం తపస్సిం లూఖజీవిం ఏకంసేన ఉపవదతి ఉపక్కోసతీ’తి, న మే తే వుత్తవాదినో, అబ్భాచిక్ఖన్తి చ పన మం తే అసతా తుచ్ఛా అభూతేన’’.
‘‘ద్వేమే, గామణి, అన్తా పబ్బజితేన న సేవితబ్బా – యో చాయం కామేసు కామసుఖల్లికానుయోగో హీనో గమ్మో పోథుజ్జనికో అనరియో అనత్థసంహితో, యో చాయం అత్తకిలమథానుయోగో దుక్ఖో అనరియో అనత్థసంహితో. ఏతే తే, గామణి, ఉభో అన్తే అనుపగమ్మ మజ్ఝిమా పటిపదా తథాగతేన అభిసమ్బుద్ధా – చక్ఖుకరణీ ఞాణకరణీ ఉపసమాయ అభిఞ్ఞాయ సమ్బోధాయ నిబ్బానాయ సంవత్తతి. కతమా చ సా, గామణి, మజ్ఝిమా పటిపదా తథాగతేన అభిసమ్బుద్ధా – చక్ఖుకరణీ ఞాణకరణీ ఉపసమాయ అభిఞ్ఞాయ సమ్బోధాయ నిబ్బానాయ సంవత్తతి? అయమేవ అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో, సేయ్యథిదం – సమ్మాదిట్ఠి…పే॰… సమ్మాసమాధి. అయం ఖో సా, గామణి, మజ్ఝిమా పటిపదా తథాగతేన అభిసమ్బుద్ధా – చక్ఖుకరణీ ఞాణకరణీ ఉపసమాయ అభిఞ్ఞాయ సమ్బోధాయ నిబ్బానాయ సంవత్తతి.
‘‘తయో ఖో మే, గామణి, కామభోగినో సన్తో సంవిజ్జమానా లోకస్మిం. కతమే తయో? ఇధ, గామణి, ఏకచ్చో కామభోగీ అధమ్మేన భోగే పరియేసతి, సాహసేన అధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా సాహసేన న అత్తానం సుఖేతి న పీణేతి న సంవిభజతి న పుఞ్ఞాని కరోతి. ఇధ పన, గామణి, ఏకచ్చో కామభోగీ అధమ్మేన భోగే పరియేసతి సాహసేన. అధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా సాహసేన అత్తానం సుఖేతి పీణేతి, న సంవిభజతి న పుఞ్ఞాని కరోతి. ఇధ పన, గామణి, ఏకచ్చో కామభోగీ అధమ్మేన భోగే పరియేసతి సాహసేన. అధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా సాహసేన అత్తానం సుఖేతి పీణేతి సంవిభజతి పుఞ్ఞాని కరోతి.
‘‘ఇధ పన, గామణి, ఏకచ్చో కామభోగీ ధమ్మాధమ్మేన భోగే పరియేసతి సాహసేనపి అసాహసేనపి. ధమ్మాధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా సాహసేనపి అసాహసేనపి న అత్తానం సుఖేతి, న పీణేతి, న సంవిభజతి, న పుఞ్ఞాని కరోతి. ఇధ పన, గామణి, ఏకచ్చో కామభోగీ ధమ్మాధమ్మేన భోగే పరియేసతి సాహసేనపి అసాహసేనపి. ధమ్మాధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా సాహసేనపి అసాహసేనపి అత్తానం సుఖేతి పీణేతి, న సంవిభజతి, న పుఞ్ఞాని కరోతి. ఇధ పన, గామణి, ఏకచ్చో కామభోగీ ధమ్మాధమ్మేన భోగే పరియేసతి, సాహసేనపి అసాహసేనపి . ధమ్మాధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా సాహసేనపి అసాహసేనపి అత్తానం సుఖేతి పీణేతి సంవిభజతి పుఞ్ఞాని కరోతి.
‘‘ఇధ పన, గామణి, ఏకచ్చో కామభోగీ ధమ్మేన భోగే పరియేసతి అసాహసేన. ధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా అసాహసేన న అత్తానం సుఖేతి, న పీణేతి, న సంవిభజతి, న పుఞ్ఞాని కరోతి. ఇధ పన, గామణి, ఏకచ్చో కామభోగీ ధమ్మేన భోగే పరియేసతి అసాహసేన. ధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా అసాహసేన అత్తానం సుఖేతి పీణేతి, న సంవిభజతి, న పుఞ్ఞాని కరోతి. ఇధ పన, గామణి, ఏకచ్చో కామభోగీ ధమ్మేన భోగే పరియేసతి అసాహసేన. ధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా అసాహసేన అత్తానం సుఖేతి పీణేతి సంవిభజతి పుఞ్ఞాని కరోతి. తే చ భోగే గధితో గథితో (సీ॰) ముచ్ఛితో అజ్ఝోపన్నో అనాదీనవదస్సావీ అనిస్సరణపఞ్ఞో పరిభుఞ్జతి. ఇధ పన, గామణి, ఏకచ్చో కామభోగీ ధమ్మేన భోగే పరియేసతి అసాహసేన. ధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా అసాహసేన అత్తానం సుఖేతి పీణేతి సంవిభజతి పుఞ్ఞాని కరోతి. తే చ భోగే అగధితో అముచ్ఛితో అనజ్ఝోపన్నో ఆదీనవదస్సావీ నిస్సరణపఞ్ఞో పరిభుఞ్జతి.
‘‘తత్ర , గామణి, య్వాయం కామభోగీ అధమ్మేన భోగే పరియేసతి సాహసేన, అధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా సాహసేన న అత్తానం సుఖేతి, న పీణేతి, న సంవిభజతి, న పుఞ్ఞాని కరోతి. అయం, గామణి, కామభోగీ తీహి ఠానేహి గారయ్హో. కతమేహి తీహి ఠానేహి గారయ్హో? అధమ్మేన భోగే పరియేసతి సాహసేనాతి, ఇమినా పఠమేన ఠానేన గారయ్హో. న అత్తానం సుఖేతి న పీణేతీతి, ఇమినా దుతియేన ఠానేన గారయ్హో. న సంవిభజతి, న పుఞ్ఞాని కరోతీతి, ఇమినా తతియేన ఠానేన గారయ్హో. అయం, గామణి, కామభోగీ ఇమేహి తీహి ఠానేహి గారయ్హో.
‘‘తత్ర, గామణి, య్వాయం కామభోగీ అధమ్మేన భోగే పరియేసతి సాహసేన, అధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా సాహసేన అత్తానం సుఖేతి పీణేతి, న సంవిభజతి, న పుఞ్ఞాని కరోతి. అయం, గామణి, కామభోగీ ద్వీహి ఠానేహి గారయ్హో, ఏకేన ఠానేన పాసంసో. కతమేహి ద్వీహి ఠానేహి గారయ్హో? అధమ్మేన భోగే పరియేసతి సాహసేనాతి, ఇమినా పఠమేన ఠానేన గారయ్హో. న సంవిభజతి, న పుఞ్ఞాని కరోతీతి, ఇమినా దుతియేన ఠానేన గారయ్హో. కతమేన ఏకేన ఠానేన పాసంసో? అత్తానం సుఖేతి పీణేతీతి, ఇమినా ఏకేన ఠానేన పాసంసో. అయం, గామణి, కామభోగీ ఇమేహి ద్వీహి ఠానేహి గారయ్హో, ఇమినా ఏకేన ఠానేన పాసంసో.
‘‘తత్ర, గామణి, య్వాయం కామభోగీ అధమ్మేన భోగే పరియేసతి సాహసేన, అధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా సాహసేన అత్తానం సుఖేతి పీణేతి సంవిభజతి పుఞ్ఞాని కరోతి. అయం, గామణి, కామభోగీ ఏకేన ఠానేన గారయ్హో, ద్వీహి ఠానేహి పాసంసో. కతమేన ఏకేన ఠానేన గారయ్హో? అధమ్మేన భోగే పరియేసతి సాహసేనాతి, ఇమినా ఏకేన ఠానేన గారయ్హో. కతమేహి ద్వీహి ఠానేహి పాసంసో? అత్తానం సుఖేతి పీణేతీతి, ఇమినా పఠమేన ఠానేన పాసంసో. సంవిభజతి పుఞ్ఞాని కరోతీతి, ఇమినా దుతియేన ఠానేన పాసంసో. అయం, గామణి, కామభోగీ, ఇమినా ఏకేన ఠానేన గారయ్హో, ఇమేహి ద్వీహి ఠానేహి పాసంసో.
‘‘తత్ర, గామణి, య్వాయం కామభోగీ ధమ్మాధమ్మేన భోగే పరియేసతి సాహసేనపి అసాహసేనపి, ధమ్మాధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా సాహసేనపి అసాహసేనపి న అత్తానం సుఖేతి, న పీణేతి, న సంవిభజతి, న పుఞ్ఞాని కరోతి. అయం, గామణి, కామభోగీ ఏకేన ఠానేన పాసంసో, తీహి ఠానేహి గారయ్హో. కతమేన ఏకేన ఠానేన పాసంసో? ధమ్మేన భోగే పరియేసతి అసాహసేనాతి, ఇమినా ఏకేన ఠానేన పాసంసో. కతమేహి తీహి ఠానేహి గారయ్హో? అధమ్మేన భోగే పరియేసతి సాహసేనాతి, ఇమినా పఠమేన ఠానేన గారయ్హో. న అత్తానం సుఖేతి, న పీణేతీతి, ఇమినా దుతియేన ఠానేన గారయ్హో. న సంవిభజతి, న పుఞ్ఞాని కరోతీతి, ఇమినా తతియేన ఠానేన గారయ్హో. అయం, గామణి, కామభోగీ ఇమినా ఏకేన ఠానేన పాసంసో, ఇమేహి తీహి ఠానేహి గారయ్హో.
‘‘తత్ర, గామణి, య్వాయం కామభోగీ ధమ్మాధమ్మేన భోగే పరియేసతి సాహసేనపి అసాహసేనపి, ధమ్మాధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా సాహసేనపి అసాహసేనపి అత్తానం సుఖేతి పీణేతి, న సంవిభజతి, న పుఞ్ఞాని కరోతి. అయం, గామణి, కామభోగీ ద్వీహి ఠానేహి పాసంసో, ద్వీహి ఠానేహి గారయ్హో. కతమేహి ద్వీహి ఠానేహి పాసంసో? ధమ్మేన భోగే పరియేసతి అసాహసేనాతి, ఇమినా పఠమేన ఠానేన పాసంసో. అత్తానం సుఖేతి పీణేతీతి, ఇమినా దుతియేన ఠానేన పాసంసో . కతమేహి ద్వీహి ఠానేహి గారయ్హో? అధమ్మేన భోగే పరియేసతి సాహసేనాతి, ఇమినా పఠమేన ఠానేన గారయ్హో. న సంవిభజతి, న పుఞ్ఞాని కరోతీతి, ఇమినా దుతియేన ఠానేన గారయ్హో. అయం, గామణి, కామభోగీ ఇమేహి ద్వీహి ఠానేహి పాసంసో, ఇమేహి ద్వీహి ఠానేహి గారయ్హో.
‘‘తత్ర, గామణి, య్వాయం కామభోగీ ధమ్మాధమ్మేన భోగే పరియేసతి సాహసేనపి అసాహసేనపి, ధమ్మాధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా సాహసేనపి అసాహసేనపి అత్తానం సుఖేతి పీణేతి సంవిభజతి పుఞ్ఞాని కరోతి. అయం, గామణి, కామభోగీ తీహి ఠానేహి పాసంసో, ఏకేన ఠానేన గారయ్హో. కతమేహి తీహి ఠానేహి పాసంసో? ధమ్మేన భోగే పరియేసతి అసాహసేనాతి, ఇమినా పఠమేన ఠానేన పాసంసో. అత్తానం సుఖేతి పీణేతీతి, ఇమినా దుతియేన ఠానేన పాసంసో. సంవిభజతి పుఞ్ఞాని కరోతీతి, ఇమినా తతియేన ఠానేన పాసంసో. కతమేన ఏకేన ఠానేన గారయ్హో? అధమ్మేన భోగే పరియేసతి సాహసేనాతి , ఇమినా ఏకేన ఠానేన గారయ్హో. అయం, గామణి, కామభోగీ ఇమేహి తీహి ఠానేహి పాసంసో, ఇమినా ఏకేన ఠానేన గారయ్హో.
‘‘తత్ర, గామణి, య్వాయం కామభోగీ ధమ్మేన భోగే పరియేసతి అసాహసేన , ధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా అసాహసేన, న అత్తానం సుఖేతి, న పీణేతి, న సంవిభజతి, న పుఞ్ఞాని కరోతి. అయం, గామణి, కామభోగీ ఏకేన ఠానేన పాసంసో, ద్వీహి ఠానేహి గారయ్హో. కతమేన ఏకేన ఠానేన పాసంసో? ధమ్మేన భోగే పరియేసతి అసాహసేనాతి, ఇమినా ఏకేన ఠానేన పాసంసో. కతమేహి ద్వీహి ఠానేహి గారయ్హో? న అత్తానం సుఖేతి, న పీణేతీతి, ఇమినా పఠమేన ఠానేన గారయ్హో. న సంవిభజతి, న పుఞ్ఞాని కరోతీతి, ఇమినా దుతియేన ఠానేన గారయ్హో. అయం, గామణి, కామభోగీ ఇమినా ఏకేన ఠానేన పాసంసో, ఇమేహి ద్వీహి ఠానేహి గారయ్హో.
‘‘తత్ర , గామణి, య్వాయం కామభోగీ ధమ్మేన భోగే పరియేసతి అసాహసేన, ధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా అసాహసేన అత్తానం సుఖేతి పీణేతి, న సంవిభజతి, న పుఞ్ఞాని కరోతి. అయం, గామణి, కామభోగీ ద్వీహి ఠానేహి పాసంసో, ఏకేన ఠానేన గారయ్హో. కతమేహి ద్వీహి ఠానేహి పాసంసో? ధమ్మేన భోగే పరియేసతి అసాహసేనాతి, ఇమినా పఠమేన ఠానేన పాసంసో. అత్తానం సుఖేతి పీణేతీతి, ఇమినా దుతియేన ఠానేన పాసంసో. కతమేన ఏకేన ఠానేన గారయ్హో ? న సంవిభజతి, న పుఞ్ఞాని కరోతీతి, ఇమినా ఏకేన ఠానేన గారయ్హో. అయం, గామణి, కామభోగీ ఇమేహి ద్వీహి ఠానేహి పాసంసో, ఇమినా ఏకేన ఠానేన గారయ్హో.
‘‘తత్ర, గామణి, య్వాయం కామభోగీ ధమ్మేన భోగే పరియేసతి అసాహసేన , ధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా అసాహసేన అత్తానం సుఖేతి పీణేతి సంవిభజతి పుఞ్ఞాని కరోతి, తే చ భోగే గధితో ముచ్ఛితో అజ్ఝోపన్నో అనాదీనవదస్సావీ అనిస్సరణపఞ్ఞో పరిభుఞ్జతి. అయం, గామణి, కామభోగీ తీహి ఠానేహి పాసంసో, ఏకేన ఠానేన గారయ్హో. కతమేహి తీహి ఠానేహి పాసంసో? ధమ్మేన భోగే పరియేసతి అసాహసేనాతి, ఇమినా పఠమేన ఠానేన పాసంసో. అత్తానం సుఖేతి పీణేతీతి, ఇమినా దుతియేన ఠానేన పాసంసో. సంవిభజతి పుఞ్ఞాని కరోతీతి, ఇమినా తతియేన ఠానేన పాసంసో . కతమేన ఏకేన ఠానేన గారయ్హో? తే చ భోగే గధితో ముచ్ఛితో అజ్ఝోపన్నో అనాదీనవదస్సావీ అనిస్సరణపఞ్ఞో పరిభుఞ్జతీతి, ఇమినా ఏకేన ఠానేన గారయ్హో. అయం, గామణి, కామభోగీ ఇమేహి తీహి ఠానేహి పాసంసో, ఇమినా ఏకేన ఠానేన గారయ్హో.
‘‘తత్ర, గామణి, య్వాయం కామభోగీ ధమ్మేన భోగే పరియేసతి అసాహసేన, ధమ్మేన భోగే పరియేసిత్వా అసాహసేన అత్తానం సుఖేతి పీణేతి సంవిభజతి పుఞ్ఞాని కరోతి. తే చ భోగే అగధితో అముచ్ఛితో అనజ్ఝోపన్నో ఆదీనవదస్సావీ నిస్సరణపఞ్ఞో పరిభుఞ్జతి. అయం, గామణి, కామభోగీ చతూహి ఠానేహి పాసంసో. కతమేహి చతూహి ఠానేహి పాసంసో? ధమ్మేన భోగే పరియేసతి అసాహసేనాతి, ఇమినా పఠమేన ఠానేన పాసంసో. అత్తానం సుఖేతి పీణేతీతి, ఇమినా దుతియేన ఠానేన పాసంసో. సంవిభజతి పుఞ్ఞాని కరోతీతి, ఇమినా తతియేన ఠానేన పాసంసో. తే చ భోగే అగధితో అముచ్ఛితో అనజ్ఝోపన్నో ఆదీనవదస్సావీ నిస్సరణపఞ్ఞో పరిభుఞ్జతీతి, ఇమినా చతుత్థేన ఠానేన పాసంసో. అయం, గామణి, కామభోగీ ఇమేహి చతూహి ఠానేహి పాసంసో.
‘‘తయోమే, గామణి, తపస్సినో లూఖజీవినో సన్తో సంవిజ్జమానా లోకస్మిం. కతమే తయో? ఇధ, గామణి, ఏకచ్చో తపస్సీ లూఖజీవీ సద్ధా అగారస్మా అనగారియం పబ్బజితో హోతి – ‘అప్పేవ నామ కుసలం ధమ్మం అధిగచ్ఛేయ్యం, అప్పేవ నామ ఉత్తరిమనుస్సధమ్మా అలమరియఞాణదస్సనవిసేసం సచ్ఛికరేయ్య’న్తి. సో అత్తానం ఆతాపేతి పరితాపేతి, కుసలఞ్చ ధమ్మం నాధిగచ్ఛతి, ఉత్తరి చ మనుస్సధమ్మా అలమరియఞాణదస్సనవిసేసం న సచ్ఛికరోతి.
‘‘ఇధ పన, గామణి, ఏకచ్చో తపస్సీ లూఖజీవీ సద్ధా అగారస్మా అనగారియం పబ్బజితో హోతి – ‘అప్పేవ నామ కుసలం ధమ్మం అధిగచ్ఛేయ్యం, అప్పేవ నామ ఉత్తరిమనుస్సధమ్మా అలమరియఞాణదస్సనవిసేసం సచ్ఛికరేయ్య’న్తి. సో అత్తానం ఆతాపేతి పరితాపేతి, కుసలఞ్హి ఖో ధమ్మం అధిగచ్ఛతి, ఉత్తరిమనుస్సధమ్మా అలమరియఞాణదస్సనవిసేసం న సచ్ఛికరోతి.
‘‘ఇధ పన, గామణి, ఏకచ్చో తపస్సీ లూఖజీవీ సద్ధా అగారస్మా అనగారియం పబ్బజితో హోతి – ‘అప్పేవ నామ కుసలం ధమ్మం అధిగచ్ఛేయ్యం, అప్పేవ నామ ఉత్తరిమనుస్సధమ్మా అలమరియఞాణదస్సనవిసేసం సచ్ఛికరేయ్య’న్తి. సో అత్తానం ఆతాపేతి పరితాపేతి , కుసలఞ్చ ధమ్మం అధిగచ్ఛతి, ఉత్తరి చ మనుస్సధమ్మా అలమరియఞాణదస్సనవిసేసం సచ్ఛికరోతి.
‘‘తత్ర, గామణి, య్వాయం తపస్సీ లూఖజీవీ అత్తానం ఆతాపేతి పరితాపేతి, కుసలఞ్చ ధమ్మం నాధిగచ్ఛతి, ఉత్తరి చ మనుస్సధమ్మా అలమరియఞాణదస్సనవిసేసం న సచ్ఛికరోతి. అయం, గామణి, తపస్సీ లూఖజీవీ తీహి ఠానేహి గారయ్హో. కతమేహి తీహి ఠానేహి గారయ్హో? అత్తానం ఆతాపేతి పరితాపేతీతి, ఇమినా పఠమేన ఠానేన గారయ్హో. కుసలఞ్చ ధమ్మం నాధిగచ్ఛతీతి, ఇమినా దుతియేన ఠానేన గారయ్హో. ఉత్తరి చ మనుస్సధమ్మా అలమరియఞాణదస్సనవిసేసం న సచ్ఛికరోతీతి, ఇమినా తతియేన ఠానేన గారయ్హో. అయం, గామణి, తపస్సీ లూఖజీవీ, ఇమేహి తీహి ఠానేహి గారయ్హో.
‘‘తత్ర, గామణి, య్వాయం తపస్సీ లూఖజీవీ అత్తానం ఆతాపేతి పరితాపేతి, కుసలఞ్హి ఖో ధమ్మం అధిగచ్ఛతి, ఉత్తరి చ మనుస్సధమ్మా అలమరియఞాణదస్సనవిసేసం న సచ్ఛికరోతి. అయం, గామణి, తపస్సీ లూఖజీవీ ద్వీహి ఠానేహి గారయ్హో, ఏకేన ఠానేన పాసంసో. కతమేహి ద్వీహి ఠానేహి గారయ్హో? అత్తానం ఆతాపేతి పరితాపేతీతి, ఇమినా పఠమేన ఠానేన గారయ్హో. ఉత్తరి చ మనుస్సధమ్మా అలమరియఞాణదస్సనవిసేసం న సచ్ఛికరోతీతి, ఇమినా దుతియేన ఠానేన గారయ్హో. కతమేన ఏకేన ఠానేన పాసంసో? కుసలఞ్హి ఖో ధమ్మం అధిగచ్ఛతీతి, ఇమినా ఏకేన ఠానేన పాసంసో. అయం, గామణి, తపస్సీ లూఖజీవీ ఇమేహి ద్వీహి ఠానేహి గారయ్హో, ఇమినా ఏకేన ఠానేన పాసంసో.
‘‘తత్ర , గామణి, య్వాయం తపస్సీ లూఖజీవీ అత్తానం ఆతాపేతి పరితాపేతి, కుసలఞ్చ ధమ్మం అధిగచ్ఛతి, ఉత్తరి చ మనుస్సధమ్మా అలమరియఞాణదస్సనవిసేసం సచ్ఛికరోతి. అయం, గామణి, తపస్సీ లూఖజీవీ ఏకేన ఠానేన గారయ్హో, ద్వీహి ఠానేహి పాసంసో. కతమేన ఏకేన ఠానేన గారయ్హో? అత్తానం ఆతాపేతి పరితాపేతీతి, ఇమినా ఏకేన ఠానేన గారయ్హో. కతమేహి ద్వీహి ఠానేహి పాసంసో? కుసలఞ్చ ధమ్మం అధిగచ్ఛతీతి, ఇమినా పఠమేన ఠానేన పాసంసో. ఉత్తరి చ మనుస్సధమ్మా అలమరియఞాణదస్సనవిసేసం సచ్ఛికరోతీతి, ఇమినా దుతియేన ఠానేన పాసంసో . అయం, గామణి, తపస్సీ లూఖజీవీ ఇమినా ఏకేన ఠానేన గారయ్హో, ఇమేహి ద్వీహి ఠానేహి పాసంసో.
‘‘తిస్సో ఇమా, గామణి, సన్దిట్ఠికా నిజ్జరా అకాలికా ఏహిపస్సికా ఓపనేయ్యికా పచ్చత్తం వేదితబ్బా విఞ్ఞూహి. కతమా తిస్సో? యం రత్తో రాగాధికరణం అత్తబ్యాబాధాయపి చేతేతి, పరబ్యాబాధాయపి చేతేతి, ఉభయబ్యాబాధాయపి చేతేతి. రాగే పహీనే నేవత్తబ్యాబాధాయ చేతేతి, న పరబ్యాబాధాయ చేతేతి, న ఉభయబ్యాబాధాయ చేతేతి. సన్దిట్ఠికా నిజ్జరా అకాలికా ఏహిపస్సికా ఓపనేయ్యికా పచ్చత్తం వేదితబ్బా విఞ్ఞూహి. యం దుట్ఠో దోసాధికరణం అత్తబ్యాబాధాయపి చేతేతి, పరబ్యాబాధాయపి చేతేతి, ఉభయబ్యాబాధాయపి చేతేతి. దోసే పహీనే నేవత్తబ్యాబాధాయ చేతేతి, న పరబ్యాబాధాయ చేతేతి, న ఉభయబ్యాబాధాయ చేతేతి. సన్దిట్ఠికా నిజ్జరా అకాలికా ఏహిపస్సికా ఓపనేయ్యికా పచ్చత్తం వేదితబ్బా విఞ్ఞూహి. యం మూళ్హో మోహాధికరణం అత్తబ్యాబాధాయపి చేతేతి, పరబ్యాబాధాయపి చేతేతి, ఉభయబ్యాబాధాయపి చేతేతి. మోహే పహీనే నేవత్తబ్యాబాధాయ చేతేతి, న పరబ్యాబాధాయ చేతేతి, న ఉభయబ్యాబాధాయ చేతేతి. సన్దిట్ఠికా నిజ్జరా అకాలికా ఏహిపస్సికా ఓపనేయ్యికా పచ్చత్తం వేదితబ్బా విఞ్ఞూహి. ఇమా ఖో, గామణి, తిస్సో సన్దిట్ఠికా నిజ్జరా అకాలికా ఏహిపస్సికా ఓపనేయ్యికా పచ్చత్తం వేదితబ్బా విఞ్ఞూహీ’’తి.
ఏవం వుత్తే, రాసియో గామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘అభిక్కన్తం, భన్తే…పే॰… ఉపాసకం మం భగవా ధారేతు అజ్జతగ్గే పాణుపేతం సరణం గత’’న్తి. ద్వాదసమం.
౧౩. పాటలియసుత్తం
౩౬౫. ఏకం సమయం భగవా కోలియేసు విహరతి ఉత్తరం నామ ఉత్తరకం నామ (సీ॰) కోలియానం నిగమో. అథ ఖో పాటలియో గామణి యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో పాటలియో గామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘సుతం మేతం, భన్తే – ‘సమణో గోతమో మాయం జానాతీ’తి. యే తే, భన్తే, ఏవమాహంసు – ‘సమణో గోతమో మాయం జానాతీ’తి, కచ్చి తే, భన్తే, భగవతో వుత్తవాదినో, న చ భగవన్తం అభూతేన అబ్భాచిక్ఖన్తి, ధమ్మస్స చానుధమ్మం బ్యాకరోన్తి, న చ కోచి సహధమ్మికో వాదానువాదో గారయ్హం ఠానం ఆగచ్ఛతి? అనబ్భాచిక్ఖితుకామా హి మయం, భన్తే, భగవన్త’’న్తి. ‘‘యే తే, గామణి, ఏవమాహంసు – ‘సమణో గోతమో మాయం జానాతీ’తి, వుత్తవాదినో చేవ మే, తే న చ మం అభూతేన అబ్భాచిక్ఖన్తి, ధమ్మస్స చానుధమ్మం బ్యాకరోన్తి, న చ కోచి సహధమ్మికో వాదానువాదో గారయ్హం ఠానం ఆగచ్ఛతీతి, సచ్చంయేవ కిర, భో, మయం తేసం సమణబ్రాహ్మణానం న సద్దహామ – ‘సమణో గోతమో మాయం జానాతీతి, సమణో ఖలు భో గోతమో మాయావీ’తి. యో ను ఖో, గామణి, ఏవం వదేతి – ‘అహం మాయం జానామీ’తి, సో ఏవం వదేతి – ‘అహం మాయావీ’తి. తథేవ తం భగవా హోతి, తథేవ తం సుగత హోతీ’’తి. తేన హి, గామణి, తఞ్ఞేవేత్థ పటిపుచ్ఛిస్సామి; యథా తే ఖమేయ్య, తథా తం బ్యాకరేయ్యాసి –
‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, జానాసి త్వం కోలియానం లమ్బచూళకే భటే’’తి? ‘‘జానామహం, భన్తే, కోలియానం లమ్బచూళకే భటే’’తి. ‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, కిమత్థియా కోలియానం లమ్బచూళకా భటా’’తి? ‘‘యే చ, భన్తే, కోలియానం చోరా తే చ పటిసేధేతుం, యాని చ కోలియానం దూతేయ్యాని తాని చ వహాతుం తాని చ పహాతుం (స్యా॰ కం॰), తాని చ యాతుం (కత్థచి), తాని చావహాతుం (?), ఏతదత్థియా, భన్తే, కోలియానం లమ్బచూళకా భటా’’తి. ‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, జానాసి త్వం కోలియానం లమ్బచూళకే భటే సీలవన్తే వా తే దుస్సీలే వా’’తి? ‘‘జానామహం, భన్తే, కోలియానం లమ్బచూళకే భటే దుస్సీలే పాపధమ్మే ; యే చ లోకే దుస్సీలా పాపధమ్మా కోలియానం లమ్బచూళకా భటా తేసం అఞ్ఞతరా’’తి. ‘‘యో ను ఖో, గామణి, ఏవం వదేయ్య – ‘పాటలియో గామణి జానాతి కోలియానం లమ్బచూళకే భటే దుస్సీలే పాపధమ్మే, పాటలియోపి గామణి దుస్సీలో పాపధమ్మో’తి, సమ్మా ను ఖో సో వదమానో వదేయ్యా’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే! అఞ్ఞే, భన్తే, కోలియానం లమ్బచూళకా భటా, అఞ్ఞోహమస్మి. అఞ్ఞథాధమ్మా కోలియానం లమ్బచూళకా భటా, అఞ్ఞథాధమ్మోహమస్మీ’’తి. ‘‘త్వఞ్హి నామ, గామణి, లచ్ఛసి – ‘పాటలియో గామణి జానాతి కోలియానం లమ్బచూళకే భటే దుస్సీలే పాపధమ్మే, న చ పాటలియో గామణి దుస్సీలో పాపధమ్మో’తి, కస్మా తథాగతో న లచ్ఛతి – ‘తథాగతో మాయం జానాతి, న చ తథాగతో మాయావీ’తి? మాయం చాహం, గామణి, పజానామి, మాయాయ చ విపాకం, యథాపటిపన్నో చ మాయావీ కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జతి తఞ్చ పజానామి’’.
‘‘పాణాతిపాతం చాహం, గామణి, పజానామి, పాణాతిపాతస్స చ విపాకం, యథాపటిపన్నో చ పాణాతిపాతీ కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జతి తఞ్చ పజానామి. అదిన్నాదానం చాహం, గామణి, పజానామి, అదిన్నాదానస్స చ విపాకం, యథాపటిపన్నో చ అదిన్నాదాయీ కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జతి తఞ్చ పజానామి. కామేసుమిచ్ఛాచారం చాహం, గామణి, పజానామి, కామేసుమిచ్ఛాచారస్స చ విపాకం, యథాపటిపన్నో చ కామేసుమిచ్ఛాచారీ కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జతి తఞ్చ పజానామి. ముసావాదం చాహం, గామణి, పజానామి, ముసావాదస్స చ విపాకం, యథాపటిపన్నో చ ముసావాదీ కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జతి తఞ్చ పజానామి. పిసుణవాచం చాహం, గామణి, పజానామి, పిసుణవాచాయ చ విపాకం, యథాపటిపన్నో చ పిసుణవాచో కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జతి తఞ్చ పజానామి. ఫరుసవాచం చాహం, గామణి, పజానామి, ఫరుసవాచాయ చ విపాకం, యథాపటిపన్నో చ ఫరుసవాచో కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జతి తఞ్చ పజానామి. సమ్ఫప్పలాపం చాహం, గామణి, పజానామి, సమ్ఫప్పలాపస్స చ విపాకం, యథాపటిపన్నో చ సమ్ఫప్పలాపీ కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జతి తఞ్చ పజానామి. అభిజ్ఝం చాహం, గామణి, పజానామి, అభిజ్ఝాయ చ విపాకం, యథాపటిపన్నో చ అభిజ్ఝాలు కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జతి తఞ్చ పజానామి. బ్యాపాదపదోసం చాహం, గామణి, పజానామి, బ్యాపాదపదోసస్స చ విపాకం, యథాపటిపన్నో చ బ్యాపన్నచిత్తో కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జతి తఞ్చ పజానామి. మిచ్ఛాదిట్ఠిం చాహం, గామణి, పజానామి, మిచ్ఛాదిట్ఠియా చ విపాకం, యథాపటిపన్నో చ మిచ్ఛాదిట్ఠికో కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జతి తఞ్చ పజానామి.
‘‘సన్తి హి, గామణి, ఏకే సమణబ్రాహ్మణా ఏవంవాదినో ఏవందిట్ఠినో – ‘యో కోచి పాణమతిపాతేతి, సబ్బో సో దిట్ఠేవ ధమ్మే దుక్ఖం దోమనస్సం పటిసంవేదయతి. యో కోచి అదిన్నం ఆదియతి, సబ్బో సో దిట్ఠేవ ధమ్మే దుక్ఖం దోమనస్సం పటిసంవేదయతి. యో కోచి కామేసు మిచ్ఛా చరతి, సబ్బో సో దిట్ఠేవ ధమ్మే దుక్ఖం దోమనస్సం పటిసంవేదయతి. యో కోచి ముసా భణతి, సబ్బో సో దిట్ఠేవ ధమ్మే దుక్ఖం దోమనస్సం పటిసంవేదయతీ’’’తి.
‘‘దిస్సతి ఖో పన, గామణి, ఇధేకచ్చో మాలీ కుణ్డలీ సున్హాతో సునహాతో (సీ॰ స్యా॰ కం॰ పీ॰) సువిలిత్తో కప్పితకేసమస్సు ఇత్థికామేహి రాజా మఞ్ఞే పరిచారేన్తో. తమేనం ఏవమాహంసు – ‘అమ్భో! అయం పురిసో కిం అకాసి మాలీ కుణ్డలీ సున్హాతో సువిలిత్తో కప్పితకేసమస్సు ఇత్థికామేహి రాజా మఞ్ఞే పరిచారేతీ’తి? తమేనం ఏవమాహంసు – ‘అమ్భో! అయం పురిసో రఞ్ఞో పచ్చత్థికం పసయ్హ జీవితా వోరోపేసి. తస్స రాజా అత్తమనో అభిహారమదాసి. తేనాయం పురిసో మాలీ కుణ్డలీ సున్హాతో సువిలిత్తో కప్పితకేసమస్సు, ఇత్థికామేహి రాజా మఞ్ఞే పరిచారేతీ’’’తి.
‘‘దిస్సతి ఖో, గామణి, ఇధేకచ్చో దళ్హాయ రజ్జుయా పచ్ఛాబాహం గాళ్హబన్ధనం బన్ధిత్వా ఖురముణ్డం కరిత్వా ఖరస్సరేన పణవేన రథియాయ రథియం రథికాయ రథికం (సీ॰) సిఙ్ఘాటకేన సిఙ్ఘాటకం పరినేత్వా, దక్ఖిణేన ద్వారేన నిక్ఖామేత్వా, దక్ఖిణతో నగరస్స సీసం ఛిజ్జమానో. తమేనం ఏవమాహంసు – ‘అమ్భో! అయం పురిసో కిం అకాసి, దళ్హాయ రజ్జుయా పచ్ఛాబాహం గాళ్హబన్ధనం బన్ధిత్వా ఖురముణ్డం కరిత్వా ఖరస్సరేన పణవేన రథియాయ రథియం సిఙ్ఘాటకేన సిఙ్ఘాటకం పరినేత్వా దక్ఖిణేన ద్వారేన నిక్ఖామేత్వా దక్ఖిణతో నగరస్స సీసం ఛిన్దతీ’తి ఛిజ్జతీతి (కత్థచి)? తమేనం ఏవమాహంసు – ‘అమ్భో! అయం పురిసో రాజవేరీ ఇత్థిం వా పురిసం వా జీవితా వోరోపేసి, తేన నం రాజానో గహేత్వా ఏవరూపం కమ్మకారణం కారేన్తీ’’’తి.
‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, అపి ను తే ఏవరూపం దిట్ఠం వా సుతం వా’’తి? ‘‘దిట్ఠఞ్చ నో, భన్తే, సుతఞ్చ సుయ్యిస్సతి చా’’తి. ‘‘తత్ర, గామణి, యే తే సమణబ్రాహ్మణా ఏవంవాదినో ఏవందిట్ఠినో – ‘యో కోచి పాణమతిపాతేతి, సబ్బో సో దిట్ఠేవ ధమ్మే దుక్ఖం దోమనస్సం పటిసంవేదయతీ’తి, సచ్చం వా తే ఆహంసు ముసా వా’’తి? ‘‘ముసా, భన్తే’’. ‘‘యే పన తే తుచ్ఛం ముసా విలపన్తి, సీలవన్తో వా తే దుస్సీలా వా’’తి? ‘‘దుస్సీలా , భన్తే’’. ‘‘యే పన తే దుస్సీలా పాపధమ్మా మిచ్ఛాపటిపన్నా వా తే సమ్మాపటిపన్నా వా’’తి? ‘‘మిచ్ఛాపటిపన్నా, భన్తే’’ . ‘‘యే పన తే మిచ్ఛాపటిపన్నా మిచ్ఛాదిట్ఠికా వా తే సమ్మాదిట్ఠికా వా’’తి? ‘‘మిచ్ఛాదిట్ఠికా, భన్తే’’. ‘‘యే పన తే మిచ్ఛాదిట్ఠికా కల్లం ను తేసు పసీదితు’’న్తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’.
‘‘దిస్సతి ఖో పన, గామణి, ఇధేకచ్చో మాలీ కుణ్డలీ…పే॰… ఇత్థికామేహి రాజా మఞ్ఞే పరిచారేన్తో. తమేనం ఏవమాహంసు – ‘అమ్భో! అయం పురిసో కిం అకాసి మాలీ కుణ్డలీ…పే॰… ఇత్థికామేహి రాజా మఞ్ఞే పరిచారేతీ’తి? తమేనం ఏవమాహంసు – ‘అమ్భో! అయం పురిసో రఞ్ఞో పచ్చత్థికస్స పసయ్హ రతనం అహాసి పసయ్హ అదిన్నం రతనం ఆదియి (క॰). తస్స రాజా అత్తమనో అభిహారమదాసి. తేనాయం పురిసో మాలీ కుణ్డలీ…పే॰… ఇత్థికామేహి రాజా మఞ్ఞే పరిచారేతీ’’’తి.
‘‘దిస్సతి ఖో, గామణి, ఇధేకచ్చో దళ్హాయ రజ్జుయా…పే॰… దక్ఖిణతో నగరస్స సీసం ఛిజ్జమానో తమేనం ఏవమాహంసు – ‘అమ్భో! అయం పురిసో కిం అకాసి దళ్హాయ రజ్జుయా…పే॰… దక్ఖిణతో నగరస్స సీసం ఛిన్దతీ’తి? తమేనం ఏవమాహంసు – ‘అమ్భో! అయం పురిసో గామా వా అరఞ్ఞా వా అదిన్నం థేయ్యసఙ్ఖాతం ఆదియి. తేన నం రాజానో గహేత్వా ఏవరూపం కమ్మకారణం కారేన్తీ’తి. తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, అపి ను తే ఏవరూపం దిట్ఠం వా సుతం వా’’తి? ‘‘దిట్ఠఞ్చ నో, భన్తే, సుతఞ్చ సుయ్యిస్సతి చా’’తి. ‘‘తత్ర , గామణి, యే తే సమణబ్రాహ్మణా ఏవంవాదినో ఏవందిట్ఠినో – ‘యో కోచి అదిన్నం ఆదియతి, సబ్బో సో దిట్ఠేవ ధమ్మే దుక్ఖం దోమనస్సం పటిసంవేదయతీ’తి, సచ్చం వా తే ఆహంసు ముసా వాతి…పే॰… కల్లం ను తేసు పసీదితు’’న్తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’.
‘‘దిస్సతి ఖో పన, గామణి, ఇధేకచ్చో మాలీ కుణ్డలీ…పే॰… ఇత్థికామేహి రాజా మఞ్ఞే పరిచారేన్తో. తమేనం ఏవమాహంసు – ‘అమ్భో! అయం పురిసో కిం అకాసి మాలీ కుణ్డలీ…పే॰… ఇత్థికామేహి రాజా మఞ్ఞే పరిచారేతీ’తి? తమేనం ఏవమాహంసు – ‘అమ్భో! అయం పురిసో రఞ్ఞో పచ్చత్థికస్స దారేసు చారిత్తం ఆపజ్జి. తస్స రాజా అత్తమనో అభిహారమదాసి. తేనాయం పురిసో మాలీ కుణ్డలీ…పే॰… ఇత్థికామేహి రాజా మఞ్ఞే పరిచారేతీ’’’తి.
‘‘దిస్సతి ఖో, గామణి, ఇధేకచ్చో దళ్హాయ రజ్జుయా…పే॰… దక్ఖిణతో నగరస్స సీసం ఛిజ్జమానో. తమేనం ఏవమాహంసు – ‘అమ్భో! అయం పురిసో కిం అకాసి దళ్హాయ రజ్జుయా…పే॰… దక్ఖిణతో నగరస్స సీసం ఛిన్దతీ’తి? తమేనం ఏవమాహంసు – ‘అమ్భో! అయం పురిసో కులిత్థీసు కులకుమారీసు చారిత్తం ఆపజ్జి, తేన నం రాజానో గహేత్వా ఏవరూపం కమ్మకారణం కారేన్తీ’తి. తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, అపి ను తే ఏవరూపం దిట్ఠం వా సుతం వా’’తి? ‘‘దిట్ఠఞ్చ నో, భన్తే, సుతఞ్చ సుయ్యిస్సతి చా’’తి. ‘‘తత్ర, గామణి, యే తే సమణబ్రాహ్మణా ఏవంవాదినో ఏవందిట్ఠినో – ‘యో కోచి కామేసు మిచ్ఛా చరతి, సబ్బో సో దిట్ఠేవ ధమ్మే దుక్ఖం దోమనస్సం పటిసంవేదయతీ’తి, సచ్చం వా తే ఆహంసు ముసా వాతి…పే॰… కల్లం ను తేసు పసీదితు’’న్తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’.
‘‘దిస్సతి ఖో పన, గామణి, ఇధేకచ్చో మాలీ కుణ్డలీ సున్హాతో సువిలిత్తో కప్పితకేసమస్సు ఇత్థికామేహి రాజా మఞ్ఞే పరిచారేన్తో. తమేనం ఏవమాహంసు – ‘అమ్భో! అయం పురిసో కిం అకాసి మాలీ కుణ్డలీ సున్హాతో సువిలిత్తో కప్పితకేసమస్సు ఇత్థికామేహి రాజా మఞ్ఞే పరిచారేతీ’తి? తమేనం ఏవమాహంసు – ‘అమ్భో! అయం పురిసో రాజానం ముసావాదేన హాసేసి. తస్స రాజా అత్తమనో అభిహారమదాసి. తేనాయం పురిసో మాలీ కుణ్డలీ సున్హాతో సువిలిత్తో కప్పితకేసమస్సు ఇత్థికామేహి రాజా మఞ్ఞే పరిచారేతీ’’’తి.
‘‘దిస్సతి ఖో, గామణి, ఇధేకచ్చో దళ్హాయ రజ్జుయా పచ్ఛాబాహం గాళ్హబన్ధనం బన్ధిత్వా ఖురముణ్డం కరిత్వా ఖరస్సరేన పణవేన రథియాయ రథియం సిఙ్ఘాటకేన సిఙ్ఘాటకం పరినేత్వా దక్ఖిణేన ద్వారేన నిక్ఖామేత్వా దక్ఖిణతో నగరస్స సీసం ఛిజ్జమానో. తమేనం ఏవమాహంసు – ‘అమ్భో! అయం పురిసో కిం అకాసి దళ్హాయ రజ్జుయా పచ్ఛాబాహం గాళ్హబన్ధనం బన్ధిత్వా ఖురముణ్డం కరిత్వా ఖరస్సరేన పణవేన రథియాయ రథియం సిఙ్ఘాటకేన సిఙ్ఘాటకం పరినేత్వా, దక్ఖిణేన ద్వారేన నిక్ఖామేత్వా, దక్ఖిణతో నగరస్స సీసం ఛిన్దతీ’తి? తమేనం ఏవమాహంసు – ‘అమ్భో! అయం పురిసో గహపతిస్స వా గహపతిపుత్తస్స వా ముసావాదేన అత్థం భఞ్జి, తేన నం రాజానో గహేత్వా ఏవరూపం కమ్మకారణం కారేన్తీ’తి. తం కిం మఞ్ఞసి, గామణి, అపి ను తే ఏవరూపం దిట్ఠం వా సుతం వా’’తి? ‘‘దిట్ఠఞ్చ నో , భన్తే, సుతఞ్చ సుయ్యిస్సతి చా’’తి. ‘‘తత్ర, గామణి, యే తే సమణబ్రాహ్మణా ఏవంవాదినో ఏవందిట్ఠినో – ‘యో కోచి ముసా భణతి, సబ్బో సో దిట్ఠేవ ధమ్మే దుక్ఖం దోమనస్సం పటిసంవేదయతీ’తి, సచ్చం వా తే ఆహంసు ముసా వా’’తి ? ‘‘ముసా, భన్తే’’. ‘‘యే పన తే తుచ్ఛం ముసా విలపన్తి సీలవన్తో వా తే దుస్సీలా వా’’తి? ‘‘దుస్సీలా, భన్తే’’. ‘‘యే పన తే దుస్సీలా పాపధమ్మా మిచ్ఛాపటిపన్నా వా తే సమ్మాపటిపన్నా వా’’తి? ‘‘మిచ్ఛాపటిపన్నా, భన్తే’’. ‘‘యే పన తే మిచ్ఛాపటిపన్నా మిచ్ఛాదిట్ఠికా వా తే సమ్మాదిట్ఠికా వా’’తి? ‘‘మిచ్ఛాదిట్ఠికా, భన్తే’’. ‘‘యే పన తే మిచ్ఛాదిట్ఠికా కల్లం ను తేసు పసీదితు’’న్తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’.
‘‘అచ్ఛరియం, భన్తే, అబ్భుతం, భన్తే! అత్థి మే, భన్తే, ఆవసథాగారం. తత్థ అత్థి మఞ్చకాని, అత్థి ఆసనాని, అత్థి ఉదకమణికో, అత్థి తేలప్పదీపో. తత్థ యో సమణో వా బ్రాహ్మణో వా వాసం ఉపేతి, తేనాహం యథాసత్తి యథాబలం సంవిభజామి. భూతపుబ్బం, భన్తే, చత్తారో సత్థారో నానాదిట్ఠికా నానాఖన్తికా నానారుచికా, తస్మిం ఆవసథాగారే వాసం ఉపగచ్ఛుం’’.
‘‘ఏకో సత్థా ఏవంవాదీ ఏవందిట్ఠి – ‘నత్థి దిన్నం, నత్థి యిట్ఠం, నత్థి హుతం, నత్థి సుకతదుక్కటానం కమ్మానం ఫలం విపాకో. నత్థి అయం లోకో, నత్థి పరో లోకో, నత్థి మాతా, నత్థి పితా, నత్థి సత్తా ఓపపాతికా, నత్థి లోకే సమణబ్రాహ్మణా సమ్మగ్గతా సమ్మాపటిపన్నా యే ఇమఞ్చ లోకం పరఞ్చ లోకం సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వా పవేదేన్తీ’’’తి.
‘‘ఏకో సత్థా ఏవంవాదీ ఏవందిట్ఠి – ‘అత్థి దిన్నం, అత్థి యిట్ఠం , అత్థి హుతం, అత్థి సుకతదుక్కటానం కమ్మానం ఫలం విపాకో, అత్థి అయం లోకో, అత్థి పరో లోకో, అత్థి మాతా, అత్థి పితా, అత్థి సత్తా ఓపపాతికా, అత్థి లోకే సమణబ్రాహ్మణా సమ్మగ్గతా సమ్మాపటిపన్నా, యే ఇమఞ్చ లోకం పరఞ్చ లోకం సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వా పవేదేన్తీ’’’తి.
‘‘ఏకో సత్థా ఏవంవాదీ ఏవందిట్ఠి – ‘కరోతో కారయతో, ఛిన్దతో ఛేదాపయతో, పచతో పాచాపయతో, సోచయతో సోచాపయతో, కిలమతో కిలమాపయతో, ఫన్దతో ఫన్దాపయతో, పాణమతిపాతయతో, అదిన్నం ఆదియతో, సన్ధిం ఛిన్దతో, నిల్లోపం హరతో, ఏకాగారికం కరోతో, పరిపన్థే తిట్ఠతో, పరదారం గచ్ఛతో, ముసా భణతో, కరోతో న కరీయతి పాపం. ఖురపరియన్తేన చేపి చక్కేన యో ఇమిస్సా పథవియా పాణే ఏకం మంసఖలం ఏకం మంసపుఞ్జం కరేయ్య, నత్థి తతోనిదానం పాపం, నత్థి పాపస్స ఆగమో. దక్ఖిణం చేపి గఙ్గాయ తీరం గచ్ఛేయ్య హనన్తో ఘాతేన్తో ఛిన్దన్తో ఛేదాపేన్తో పచన్తో పాచాపేన్తో, నత్థి తతోనిదానం పాపం, నత్థి పాపస్స ఆగమో. ఉత్తరం చేపి గఙ్గాయ తీరం గచ్ఛేయ్య దదన్తో దాపేన్తో యజన్తో యజాపేన్తో, నత్థి తతోనిదానం పుఞ్ఞం, నత్థి పుఞ్ఞస్స ఆగమో. దానేన దమేన సంయమేన సచ్చవజ్జేన నత్థి పుఞ్ఞం, నత్థి పుఞ్ఞస్స ఆగమో’’’తి.
‘‘ఏకో సత్థా ఏవంవాదీ ఏవందిట్ఠి – ‘కరోతో కారయతో, ఛిన్దతో ఛేదాపయతో, పచతో పాచాపయతో, సోచయతో సోచాపయతో, కిలమతో కిలమాపయతో, ఫన్దతో ఫన్దాపయతో, పాణమతిపాతయతో, అదిన్నం ఆదియతో, సన్ధిం ఛిన్దతో, నిల్లోపం హరతో, ఏకాగారికం కరోతో, పరిపన్థే తిట్ఠతో, పరదారం గచ్ఛతో , ముసా భణతో, కరోతో కరీయతి పాపం. ఖురపరియన్తేన చేపి చక్కేన యో ఇమిస్సా పథవియా పాణే ఏకం మంసఖలం ఏకం మంసపుఞ్జం కరేయ్య, అత్థి తతోనిదానం పాపం, అత్థి పాపస్స ఆగమో. దక్ఖిణం చేపి గఙ్గాయ తీరం గచ్ఛేయ్య హనన్తో ఘాతేన్తో ఛిన్దన్తో ఛేదాపేన్తో పచన్తో పాచాపేన్తో, అత్థి తతోనిదానం పాపం, అత్థి పాపస్స ఆగమో. ఉత్తరం చేపి గఙ్గాయ తీరం గచ్ఛేయ్య దదన్తో దాపేన్తో, యజన్తో యజాపేన్తో, అత్థి తతోనిదానం పుఞ్ఞం, అత్థి పుఞ్ఞస్స ఆగమో. దానేన దమేన సంయమేన సచ్చవజ్జేన అత్థి పుఞ్ఞం, అత్థి పుఞ్ఞస్స ఆగమో’’’తి.
‘‘తస్స మయ్హం, భన్తే, అహుదేవ కఙ్ఖా, అహు విచికిచ్ఛా – ‘కోసు నామ ఇమేసం భవతం సమణబ్రాహ్మణానం సచ్చం ఆహ, కో ముసా’’’తి?
‘‘అలఞ్హి తే, గామణి, కఙ్ఖితుం, అలం విచికిచ్ఛితుం. కఙ్ఖనీయే చ పన తే ఠానే విచికిచ్ఛా ఉప్పన్నా’’తి. ‘‘ఏవం పసన్నోహం, భన్తే, భగవతి. పహోతి మే భగవా తథా ధమ్మం దేసేతుం యథాహం ఇమం కఙ్ఖాధమ్మం పజహేయ్య’’న్తి.
‘‘అత్థి, గామణి, ధమ్మసమాధి. తత్ర చే త్వం చిత్తసమాధిం పటిలభేయ్యాసి. ఏవం త్వం ఇమం కఙ్ఖాధమ్మం పజహేయ్యాసి. కతమో చ, గామణి, ధమ్మసమాధి? ఇధ, గామణి, అరియసావకో పాణాతిపాతం పహాయ పాణాతిపాతా పటివిరతో హోతి, అదిన్నాదానం పహాయ అదిన్నాదానా పటివిరతో హోతి, కామేసుమిచ్ఛాచారం పహాయ కామేసుమిచ్ఛాచారా పటివిరతో హోతి, ముసావాదం పహాయ ముసావాదా పటివిరతో హోతి, పిసుణం వాచం పహాయ పిసుణాయ వాచాయ పటివిరతో హోతి , ఫరుసం వాచం పహాయ ఫరుసాయ వాచాయ పటివిరతో హోతి, సమ్ఫప్పలాపం పహాయ సమ్ఫప్పలాపా పటివిరతో హోతి, అభిజ్ఝం పహాయ అనభిజ్ఝాలు హోతి, బ్యాపాదపదోసం పహాయ అబ్యాపన్నచిత్తో హోతి, మిచ్ఛాదిట్ఠిం పహాయ సమ్మాదిట్ఠికో హోతి.
‘‘స ఖో సో, గామణి, అరియసావకో ఏవం విగతాభిజ్ఝో విగతబ్యాపాదో అసమ్మూళ్హో సమ్పజానో పటిస్సతో మేత్తాసహగతేన చేతసా ఏకం దిసం ఫరిత్వా విహరతి, తథా దుతియం, తథా తతియం, తథా చతుత్థం, ఇతి ఉద్ధమధో తిరియం సబ్బధి సబ్బత్తతాయ సబ్బావన్తం లోకం మేత్తాసహగతేన చేతసా విపులేన మహగ్గతేన అప్పమాణేన అవేరేన అబ్యాపజ్జేన ఫరిత్వా విహరతి. సో ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతి – ‘య్వాయం సత్థా ఏవంవాదీ ఏవందిట్ఠి – నత్థి దిన్నం, నత్థి యిట్ఠం, నత్థి హుతం, నత్థి సుకతదుక్కటానం కమ్మానం ఫలం విపాకో, నత్థి అయం లోకో, నత్థి పరో లోకో, నత్థి మాతా, నత్థి పితా, నత్థి సత్తా ఓపపాతికా, నత్థి లోకే సమణబ్రాహ్మణా, సమ్మగ్గతా సమ్మాపటిపన్నా యే ఇమఞ్చ లోకం పరఞ్చ లోకం సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వా పవేదేన్తీ’తి. ‘సచే తస్స భోతో సత్థునో సచ్చం వచనం, అపణ్ణకతాయ మయ్హం, య్వాహం యోహం (సీ॰ స్యా॰ కం॰ పీ॰) న కిఞ్చి కఞ్చి (?) బ్యాబాధేమి తసం వా థావరం వా? ఉభయమేత్థ ఉభయత్థ మే (?) మ॰ ని॰ ౨.౯౫ పాళియా సంసన్దేతబ్బం కటగ్గాహో, యం చమ్హి కాయేన సంవుతో వాచాయ సంవుతో మనసా సంవుతో, యఞ్చ కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపజ్జిస్సామీ’తి పరం మరణా న ఉపపజ్జిస్సామీతి (?). తస్స పామోజ్జం జాయతి. పముదితస్స పీతి జాయతి. పీతిమనస్స కాయో పస్సమ్భతి. పస్సద్ధకాయో సుఖం వేదయతి. సుఖినో చిత్తం సమాధియతి. అయం ఖో, గామణి, ధమ్మసమాధి . తత్ర చే త్వం చిత్తసమాధిం పటిలభేయ్యాసి, ఏవం త్వం ఇమం కఙ్ఖాధమ్మం పజహేయ్యాసి.
‘‘స ఖో సో, గామణి, అరియసావకో ఏవం విగతాభిజ్ఝో విగతబ్యాపాదో అసమ్మూళ్హో సమ్పజానో పటిస్సతో మేత్తాసహగతేన చేతసా ఏకం దిసం ఫరిత్వా విహరతి, తథా దుతియం, తథా తతియం, తథా చతుత్థం, ఇతి ఉద్ధమధో తిరియం సబ్బధి సబ్బత్తతాయ సబ్బావన్తం లోకం మేత్తాసహగతేన చేతసా విపులేన మహగ్గతేన అప్పమాణేన అవేరేన అబ్యాపజ్జేన ఫరిత్వా విహరతి. సో ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతి – ‘య్వాయం సత్థా ఏవంవాదీ ఏవందిట్ఠి – అత్థి దిన్నం, అత్థి యిట్ఠం, అత్థి హుతం, అత్థి సుకతదుక్కటానం కమ్మానం ఫలం విపాకో, అత్థి అయం లోకో, అత్థి పరో లోకో, అత్థి మాతా, అత్థి పితా, అత్థి సత్తా ఓపపాతికా, అత్థి లోకే సమణబ్రాహ్మణా, సమ్మగ్గతా సమ్మాపటిపన్నా యే ఇమఞ్చ లోకం పరఞ్చ లోకం సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వా పవేదేన్తీ’తి. ‘సచే తస్స భోతో సత్థునో సచ్చం వచనం, అపణ్ణకతాయ మయ్హం, య్వాహం న కిఞ్చి బ్యాబాధేమి తసం వా థావరం వా? ఉభయమేత్థ కటగ్గాహో, యం చమ్హి కాయేన సంవుతో వాచాయ సంవుతో మనసా సంవుతో, యఞ్చ కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపజ్జిస్సామీ’తి. తస్స పామోజ్జం జాయతి. పముదితస్స పీతి జాయతి. పీతిమనస్స కాయో పస్సమ్భతి. పస్సద్ధకాయో సుఖం వేదయతి. సుఖినో చిత్తం సమాధియతి. అయం ఖో, గామణి, ధమ్మసమాధి. తత్ర చే త్వం చిత్తసమాధిం పటిలభేయ్యాసి, ఏవం త్వం ఇమం కఙ్ఖాధమ్మం పజహేయ్యాసి.
‘‘స ఖో సో, గామణి, అరియసావకో ఏవం విగతాభిజ్ఝో విగతబ్యాపాదో అసమ్మూళ్హో సమ్పజానో పటిస్సతో మేత్తాసహగతేన చేతసా ఏకం దిసం ఫరిత్వా విహరతి, తథా దుతియం, తథా తతియం, తథా చతుత్థం, ఇతి ఉద్ధమధో తిరియం సబ్బధి సబ్బత్తతాయ సబ్బావన్తం లోకం మేత్తాసహగతేన చేతసా విపులేన మహగ్గతేన అప్పమాణేన అవేరేన అబ్యాపజ్జేన ఫరిత్వా విహరతి. సో ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతి – ‘య్వాయం సత్థా ఏవంవాదీ ఏవందిట్ఠి – కరోతో కారయతో, ఛిన్దతో ఛేదాపయతో, పచతో పాచాపయతో, సోచయతో సోచాపయతో, కిలమతో కిలమాపయతో, ఫన్దతో ఫన్దాపయతో, పాణమతిపాతయతో, అదిన్నం ఆదియతో, సన్ధిం ఛిన్దతో, నిల్లోపం హరతో, ఏకాగారికం కరోతో, పరిపన్థే తిట్ఠతో, పరదారం గచ్ఛతో, ముసా భణతో, కరోతో న కరీయతి పాపం. ఖురపరియన్తేన చేపి చక్కేన యో ఇమిస్సా పథవియా పాణే ఏకం మంసఖలం ఏకం మంసపుఞ్జం కరేయ్య, నత్థి తతోనిదానం పాపం, నత్థి పాపస్స ఆగమో. దక్ఖిణఞ్చేపి గఙ్గాయ తీరం గచ్ఛేయ్య హనన్తో ఘాతేన్తో ఛిన్దన్తో ఛేదాపేన్తో పచన్తో పాచాపేన్తో, నత్థి తతోనిదానం పాపం, నత్థి పాపస్స ఆగమో. ఉత్తరఞ్చేపి గఙ్గాయ తీరం గచ్ఛేయ్య దదన్తో దాపేన్తో, యజన్తో యజాపేన్తో, నత్థి తతోనిదానం పుఞ్ఞం, నత్థి పుఞ్ఞస్స ఆగమో. దానేన దమేన సంయమేన సచ్చవజ్జేన నత్థి పుఞ్ఞం, నత్థి పుఞ్ఞస్స ఆగమో’తి. ‘సచే తస్స భోతో సత్థునో సచ్చం వచనం, అపణ్ణకతాయ మయ్హం, య్వాహం న కిఞ్చి బ్యాబాధేమి తసం వా థావరం వా? ఉభయమేత్థ కటగ్గాహో, యం చమ్హి కాయేన సంవుతో వాచాయ సంవుతో మనసా సంవుతో, యఞ్చ కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపజ్జిస్సామీ’తి పరం మరణా న ఉపపజ్జిస్సామీతి (?). తస్స పామోజ్జం జాయతి. పముదితస్స పీతి జాయతి. పీతిమనస్స కాయో పస్సమ్భతి. పస్సద్ధకాయో సుఖం వేదయతి. సుఖినో చిత్తం సమాధియతి. అయం ఖో, గామణి, ధమ్మసమాధి తత్ర చే త్వం చిత్తసమాధిం పటిలభేయ్యాసి, ఏవం త్వం ఇమం కఙ్ఖాధమ్మం పజహేయ్యాసి.
‘‘స ఖో సో, గామణి, అరియసావకో ఏవం విగతాభిజ్ఝో విగతబ్యాపాదో అసమ్మూళ్హో సమ్పజానో పటిస్సతో మేత్తాసహగతే చేతసా ఏకం దిసం ఫరిత్వా విహరతి, తథా దుతియం, తథా తతియం, తథా చతుత్థం, ఇతి ఉద్ధమధో తిరియం సబ్బధి సబ్బత్తతాయ సబ్బావన్తం లోకం మేత్తాసహగతేన చేతసా విపులేన మహగ్గతేన అప్పమాణేన అవేరేన అబ్యాపజ్జేన ఫరిత్వా విహరతి. సో ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతి – ‘య్వాయం సత్థా ఏవంవాదీ ఏవందిట్ఠి – కరోతో కారయతో, ఛిన్దతో ఛేదాపయతో, పచతో పాచాపయతో, సోచయతో సోచాపయతో, కిలమతో కిలమాపయతో, ఫన్దతో ఫన్దాపయతో, పాణమతిపాతయతో, అదిన్నం ఆదియతో, సన్ధిం ఛిన్దతో, నిల్లోపం హరతో, ఏకాగారికం కరోతో, పరిపన్థే తిట్ఠతో, పరదారం గచ్ఛతో, ముసా భణతో, కరోతో కరీయతి పాపం. ఖురపరియన్తేన చేపి చక్కేన యో ఇమిస్సా పథవియా పాణే ఏకం మంసఖలం ఏకం మంసపుఞ్జం కరేయ్య, అత్థి తతోనిదానం పాపం, అత్థి పాపస్స ఆగమో. దక్ఖిణఞ్చేపి గఙ్గాయ తీరం గచ్ఛేయ్య హనన్తో ఘాతేన్తో ఛిన్దన్తో ఛేదాపేన్తో పచన్తో పాచాపేన్తో, అత్థి తతోనిదానం పాపం, అత్థి పాపస్స ఆగమో. ఉత్తరఞ్చేపి గఙ్గాయ తీరం గచ్ఛేయ్య దదన్తో దాపేన్తో, యజన్తో యజాపేన్తో, అత్థి తతోనిదానం పుఞ్ఞం, అత్థి పుఞ్ఞస్స ఆగమో. దానేన దమేన సంయమేన సచ్చవజ్జేన అత్థి పుఞ్ఞం అత్థి పుఞ్ఞస్స ఆగమోతి. సచే తస్స భోతో సత్థునో సచ్చం వచనం, అపణ్ణకతాయ మయ్హం, య్వాహం న కిఞ్చి బ్యాబాధేమి తసం వా థావరం వా? ఉభయమేత్థ కటగ్గాహో, యం చమ్హి కాయేన సంవుతో వాచాయ సంవుతో మనసా సంవుతో, యఞ్చ కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపజ్జిస్సామీ’తి. తస్స పామోజ్జం జాయతి. పముదితస్స పీతి జాయతి. పీతిమనస్స కాయో పస్సమ్భతి. పస్సద్ధకాయో సుఖం వేదయతి. సుఖినో చిత్తం సమాధియతి. అయం ఖో, గామణి, ధమ్మసమాధి. తత్ర చే త్వం చిత్తసమాధిం పటిలభేయ్యాసి, ఏవం త్వం ఇమం కఙ్ఖాధమ్మం పజహేయ్యాసి.
‘‘స ఖో సో, గామణి, అరియసావకో ఏవం విగతాభిజ్ఝో విగతబ్యాపాదో అసమ్మూళ్హో సమ్పజానో పటిస్సతో కరుణాసహగతే చేతసా ఏకం దిసం ఫరిత్వా విహరతి…పే॰… ముదితాసహగతేన చేతసా ఏకం దిసం ఫరిత్వా విహరతి…పే॰….
‘‘స ఖో సో, గామణి, అరియసావకో ఏవం విగతాభిజ్ఝో విగతబ్యాపాదో అసమ్మూళ్హో సమ్పజానో పటిస్సతో ఉపేక్ఖాసహగతే చేతసా ఏకం దిసం ఫరిత్వా విహరతి, తథా దుతియం, తథా తతియం, తథా చతుత్థం, ఇతి ఉద్ధమధో తిరియం సబ్బధి సబ్బత్తతాయ సబ్బావన్తం లోకం ఉపేక్ఖాసహగతేన చేతసా విపులేన మహగ్గతేన అప్పమాణేన అవేరేన అబ్యాపజ్జేన ఫరిత్వా విహరతి. సో ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతి – ‘య్వాయం సత్థా ఏవంవాదీ ఏవందిట్ఠి – నత్థి దిన్నం, నత్థి యిట్ఠం, నత్థి హుతం నత్థి సుకతదుక్కటానం కమ్మానం ఫలం విపాకో, నత్థి అయం లోకో నత్థి పరో లోకో, నత్థి మాతా నత్థి పితా నత్థి సత్తా ఓపపాతికా, నత్థి లోకే సమణబ్రాహ్మణా సమ్మగ్గతా సమ్మాపటిపన్నా యే ఇమఞ్చ లోకం పరఞ్చ లోకం సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వా పవేదేన్తీతి. సచే తస్స భోతో సత్థునో సచ్చం వచనం, అపణ్ణకతాయ మయ్హం, య్వాహం న కిఞ్చి బ్యాబాధేమి తసం వా థావరం వా? ఉభయమేత్థ కటగ్గాహో, యం చమ్హి కాయేన సంవుతో వాచాయ సంవుతో మనసా సంవుతో , యఞ్చ కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపజ్జిస్సామీ’తి. తస్స పామోజ్జం జాయతి. పముదితస్స పీతి జాయతి. పీతిమనస్స కాయో పస్సమ్భతి. పస్సద్ధకాయో సుఖం వేదయతి. సుఖినో చిత్తం సమాధియతి. అయం ఖో, గామణి, ధమ్మసమాధి. తత్ర చే త్వం చిత్తసమాధిం పటిలభేయ్యాసి, ఏవం త్వం ఇమం కఙ్ఖాధమ్మం పజహేయ్యాసి.
‘‘స ఖో సో, గామణి, అరియసావకో ఏవం విగతాభిజ్ఝో విగతబ్యాపాదో అసమ్మూళ్హో సమ్పజానో పటిస్సతో ఉపేక్ఖాసహగతే చేతసా ఏకం దిసం ఫరిత్వా విహరతి, తథా దుతియం, తథా తతియం, తథా చతుత్థం, ఇతి ఉద్ధమధో తిరియం సబ్బధి సబ్బత్తతాయ సబ్బావన్తం లోకం ఉపేక్ఖాసహగతేన చేతసా విపులేన మహగ్గతేన అప్పమాణేన అవేరేన అబ్యాపజ్జేన ఫరిత్వా విహరతి. సో ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతి – ‘య్వాయం సత్థా ఏవంవాదీ ఏవందిట్ఠి – అత్థి దిన్నం, అత్థి యిట్ఠం, అత్థి హుతం, అత్థి సుకతదుక్కటానం కమ్మానం ఫలం విపాకో, అత్థి అయం లోకో అత్థి పరో లోకో, అత్థి మాతా అత్థి పితా అత్థి సత్తా ఓపపాతికా, అత్థి లోకే సమణబ్రాహ్మణా సమ్మగ్గతా సమ్మాపటిపన్నా యే ఇమఞ్చ లోకం పరఞ్చ లోకం సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వా పవేదేన్తీతి. సచే తస్స భోతో సత్థునో సచ్చం వచనం, అపణ్ణకతాయ మయ్హం, య్వాహం న కిఞ్చి బ్యాబాధేమి తసం వా థావరం వా? ఉభయమేత్థ కటగ్గాహో, యం చమ్హి కాయేన సంవుతో వాచాయ సంవుతో మనసా సంవుతో, యఞ్చ కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపజ్జిస్సామీ’తి. తస్స పామోజ్జం జాయతి. పముదితస్స పీతి జాయతి. పీతిమనస్స కాయో పస్సమ్భతి. పస్సద్ధకాయో సుఖం వేదయతి. సుఖినో చిత్తం సమాధియతి. అయం ఖో, గామణి, ధమ్మసమాధి. తత్ర చే త్వం చిత్తసమాధిం పటిలభేయ్యాసి, ఏవం త్వం ఇమం కఙ్ఖాధమ్మం పజహేయ్యాసి.
‘‘స ఖో సో, గామణి, అరియసావకో ఏవం విగతాభిజ్ఝో విగతబ్యాపాదో అసమ్మూళ్హో సమ్పజానో పటిస్సతో ఉపేక్ఖాసహగతే చేతసా ఏకం దిసం ఫరిత్వా విహరతి, తథా దుతియం, తథా తతియం, తథా చతుత్థం, ఇతి ఉద్ధమధో తిరియం సబ్బధి సబ్బత్తతాయ సబ్బావన్తం లోకం ఉపేక్ఖాసహగతేన చేతసా విపులేన మహగ్గతేన అప్పమాణేన అవేరేన అబ్యాపజ్జేన ఫరిత్వా విహరతి. సో ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతి – ‘య్వాయం సత్థా ఏవంవాదీ ఏవందిట్ఠి – కరోతో కారయతో, ఛేదతో ఛేదాపయతో, పచతో పాచాపయతో, సోచయతో సోచాపయతో, కిలమతో కిలమాపయతో, ఫన్దతో ఫన్దాపయతో, పాణమతిపాతయతో, అదిన్నం ఆదియతో, సన్ధిం ఛిన్దతో, నిల్లోపం హరతో, ఏకాగారికం కరోతో, పరిపన్థే తిట్ఠతో, పరదారం గచ్ఛతో, ముసా భణతో, కరోతో న కరీయతి పాపం . ఖురపరియన్తేన చేపి చక్కేన యో ఇమిస్సా పథవియా పాణే ఏకం మంసఖలం ఏకం మంసపుఞ్జం కరేయ్య, నత్థి తతోనిదానం పాపం, నత్థి పాపస్స ఆగమో. దక్ఖిణఞ్చేపి గఙ్గాయ తీరం గచ్ఛేయ్య హనన్తో ఘాతేన్తో ఛిన్దన్తో ఛేదాపేన్తో పచన్తో పాచాపేన్తో, నత్థి తతోనిదానం పాపం, నత్థి పాపస్స ఆగమో. ఉత్తరఞ్చేపి గఙ్గాయ తీరం గచ్ఛేయ్య దదన్తో దాపేన్తో, యజన్తో యజాపేన్తో, నత్థి తతోనిదానం పుఞ్ఞం, నత్థి పుఞ్ఞస్స ఆగమో. దానేన దమేన సంయమేన సచ్చవజ్జేన నత్థి పుఞ్ఞం, నత్థి పుఞ్ఞస్స ఆగమో’తి. ‘సచే తస్స భోతో సత్థునో సచ్చం వచనం, అపణ్ణకతాయ మయ్హం, య్వాహం న కిఞ్చి బ్యాబాధేమి తసం వా థావరం వా? ఉభయమేత్థ కటగ్గాహో, యం చమ్హి కాయేన సంవుతో వాచాయ సంవుతో మనసా సంవుతో, యఞ్చ కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపజ్జిస్సామీ’తి. తస్స పామోజ్జం జాయతి. పముదితస్స పీతి జాయతి. పీతిమనస్స కాయో పస్సమ్భతి. పస్సద్ధకాయో సుఖం వేదయతి. సుఖినో చిత్తం సమాధియతి. అయం ఖో, గామణి, ధమ్మసమాధి. తత్ర చే త్వం చిత్తసమాధిం పటిలభేయ్యాసి, ఏవం త్వం ఇమం కఙ్ఖాధమ్మం పజహేయ్యాసి.
‘‘స ఖో సో, గామణి, అరియసావకో ఏవం విగతాభిజ్ఝో విగతబ్యాపాదో అసమ్మూళ్హో సమ్పజానో పటిస్సతో ఉపేక్ఖాసహగతే చేతసా ఏకం దిసం ఫరిత్వా విహరతి, తథా దుతియం, తథా తతియం, తథా చతుత్థం, ఇతి ఉద్ధమధో తిరియం సబ్బధి సబ్బత్తతాయ సబ్బావన్తం లోకం ఉపేక్ఖాసహగతేన చేతసా విపులేన మహగ్గతేన అప్పమాణేన అవేరేన అబ్యాపజ్జేన ఫరిత్వా విహరతి. సో ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతి – ‘య్వాయం సత్థా ఏవంవాదీ ఏవందిట్ఠి – కరోతో కారయతో, ఛిన్దతో ఛేదాపయతో, పచతో పాచాపయతో, సోచయతో సోచాపయతో, కిలమతో కిలమాపయతో, ఫన్దతో ఫన్దాపయతో, పాణమతిపాతయతో, అదిన్నం ఆదియతో, సన్ధిం ఛిన్దతో, నిల్లోపం హరతో, ఏకాగారికం కరోతో, పరిపన్థే తిట్ఠతో, పరదారం గచ్ఛతో, ముసా భణతో, కరోతో కరీయతి పాపం. ఖురపరియన్తేన చేపి చక్కేన యో ఇమిస్సా పథవియా పాణే ఏకం మంసఖలం ఏకం మంసపుఞ్జం కరేయ్య, అత్థి తతోనిదానం పాపం, అత్థి పాపస్స ఆగమో. దక్ఖిణఞ్చేపి గఙ్గాయ తీరం గచ్ఛేయ్య హనన్తో ఘాతేన్తో ఛిన్దన్తో ఛేదాపేన్తో పచన్తో పాచాపేన్తో, అత్థి తతోనిదానం పాపం, అత్థి పాపస్స ఆగమో. ఉత్తరఞ్చేపి గఙ్గాయ తీరం గచ్ఛేయ్య దదన్తో దాపేన్తో, యజన్తో యజాపేన్తో, అత్థి తతోనిదానం పుఞ్ఞం, అత్థి పుఞ్ఞస్స ఆగమో. దానేన దమేన సంయమేన సచ్చవజ్జేన అత్థి పుఞ్ఞం, అత్థి పుఞ్ఞస్స ఆగమో’తి. ‘సచే తస్స భోతో సత్థునో సచ్చం వచనం, అపణ్ణకతాయ మయ్హం, య్వాహం న కిఞ్చి బ్యాబాధేమి తసం వా థావరం వా? ఉభయమేత్థ కటగ్గాహో, యం చమ్హి కాయేన సంవుతో వాచాయ సంవుతో మనసా సంవుతో, యఞ్చ కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపజ్జిస్సామీ’తి. తస్స పామోజ్జం జాయతి. పముదితస్స పీతి జాయతి. పీతిమనస్స కాయో పస్సమ్భతి. పస్సద్ధకాయో సుఖం వేదయతి. సుఖినో చిత్తం సమాధియతి. అయం ఖో, గామణి, ధమ్మసమాధి. తత్ర చే త్వం చిత్తసమాధిం పటిలభేయ్యాసి, ఏవం త్వం ఇమం కఙ్ఖాధమ్మం పజహేయ్యాసీ’’తి.
ఏవం వుత్తే, పాటలియో గామణి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘అభిక్కన్తం, భన్తే, అభిక్కన్తం, భన్తే…పే॰… అజ్జతగ్గే పాణుపేతం సరణం గత’’న్తి. తేరసమం.
గామణిసంయుత్తం సమత్తం.
తస్సుద్దానం –
చణ్డో పుటో యోధాజీవో, హత్థస్సో అసిబన్ధకో;
దేసనా సఙ్ఖకులం మణిచూళం, భద్రరాసియపాటలీతి.