(౭) ౨. పత్తకమ్మవగ్గో
౧. పత్తకమ్మసుత్తవణ్ణనా
౬౧. దుతియస్స ఇట్ఠా. మనే కమన్తి పవిసన్తీతి కన్తా. మనం అప్పాయన్తి పవడ్ఢేన్తీతి మనాపా. దుల్లభాతి పరమదుల్లభా. భోగాతి భుఞ్జితబ్బా రూపాదయో విసయా. సహధమ్మేనాతి ధమ్మేనేవ సద్ధిం ఉప్పజ్జన్తు, మా ధమ్మూపఘాతం కత్వా అధమ్మేనాతి. అథవా సహధమ్మేనాతి సకారణేన, తేన తేన సేనాపతిసేట్ఠిట్ఠానాదికారణేన సద్ధింయేవ ఉప్పజ్జన్తూతి అత్థో. యసోతి పరివారసమ్పత్తి. సహ ఞాతీభీతి ఞాతకేహి సద్ధిం. సహ ఉపజ్ఝాయేహీతి సుఖదుక్ఖేసు ఉపనిజ్ఝాయితబ్బత్తా ఉపజ్ఝాయసఙ్ఖాతేహి సన్దిట్ఠసమ్భత్తేహి సద్ధిం.
అకిచ్చం కరోతీతి అకాతబ్బం కరోతి. కిచ్చం అపరాధేతీతి కత్తబ్బయుత్తకం కిచ్చం అకరోన్తో తం అపరాధేతి నామ. ధంసతీతి పతతి పరిహాయతి. అభిజ్ఝావిసమలోభన్తి అభిజ్ఝాసఙ్ఖాతం విసమలోభం. పజహతీతి నుదతి నీహరతి. మహాపఞ్ఞోతి మహన్తపఞ్ఞో. పుథుపఞ్ఞోతి పుథులపఞ్ఞో. ఆపాతదసోతి తం తం అత్థం ఆపాతేతి తమేవ పస్సతి, సుఖుమమ్పిస్స అత్థజాతం ఆపాతం ఆగచ్ఛతియేవాతి అత్థో.
ఉట్ఠానవీరియాధిగతేహీతి బాహాబలపరిచితేహీతి బాహాబలేన పరిచితేహి వడ్ఢితేహి. సేదావక్ఖిత్తేహీతి అవక్ఖిత్తసేదేహి, సేదం ముఞ్చిత్వా వాయామేన పయోగేన సమధిగతేహీతి అత్థో. ధమ్మికేహీతి ధమ్మయుత్తేహి. ధమ్మలద్ధేహీతి దసకుసలకమ్మపథధమ్మే అకోపేత్వా లద్ధేహి. పత్తకమ్మానీతి యుత్తకమ్మాని అనుచ్ఛవికకమ్మాని. సుఖేతీతి సుఖితం కరోతి. పీణేతీతి పీణితం బలసమ్పన్నం కరోతి. ఠానగతం హోతీతి కారణగతం హోతి. కిం పన తన్తి? చతూసు పత్తకమ్మేసు ఏకం భోగేహి కత్తబ్బకమ్మం భోగజాతమేవ ఠానగతం. పత్తగతన్తి యుత్తప్పత్తట్ఠానగతం. ఆయతనసో పరిభుత్తన్తి కారణేనేవ పరిభుత్తం భోగజాతం హోతి.
పరియోధాయ సంవత్తతీతి పిదహిత్వా వత్తతి. యథా అగ్గిఆదీహి ఉప్పన్నాసు ఆపదాసు, ఏవం ఆదిత్తగేహనిబ్బాపనాదీనం అత్థాయ ధనపరిచ్చాగం కత్వా తాసం ఆపదానం మగ్గం పిదహతి నివారేతి. సోత్థిం అత్తానం కరోతీతి నిరుపద్దవం ఖేమం అత్తానం కరోతి. ఞాతిబలిన్తి ఞాతకానం బలిం. అతిథిబలిన్తి ఆగన్తుకానం బలిం. పుబ్బపేతబలిన్తి రాజబలిన్తి రఞ్ఞో కత్తబ్బయుత్తకం రాజబలిం. దేవతాబలిన్తి దేవతానం కత్తబ్బబలిం. సబ్బమేతం తేసం తేసం యథానుచ్ఛవికవసేన దాతబ్బదానస్స అధివచనం.
ఖన్తిసోరచ్చే నివిట్ఠాతి అధివాసనక్ఖన్తియఞ్చ సుసీలతాయ చ నివిట్ఠా. ఏకమత్తానం దమేన్తీతి ఏకం అత్తనోవ అత్తభావం ఇన్ద్రియదమేన దమేన్తి. సమేన్తీతి అత్తనో చిత్తం కిలేసవూపసమనేన సమేన్తి. పరినిబ్బాపేన్తీతి కిలేసపరినిబ్బానేనేవ ఉద్ధగ్గికన్తిఆదీసు ఉపరూపరిభూమీసు ఫలదానవసేన ఉద్ధమగ్గమస్సాతి ఉద్ధగ్గికా. సగ్గస్స హితాతి తత్రుపపత్తిజననతో సోవగ్గికా. నిబ్బత్తనిబ్బత్తట్ఠానే సుఖోవ విపాకో అస్సాతి సుఖవిపాకా. సుట్ఠు అగ్గానం దిబ్బవణ్ణాదీనం దసన్నం విసేసానం నిబ్బత్తనతో సగ్గసంవత్తనికా, ఏవరూపం దక్ఖిణం పతిట్ఠాపేతీతి అత్థో.
అరియధమ్మే ఠితోతి పఞ్చసీలధమ్మే పతిట్ఠితో. పేచ్చ సగ్గే పమోదతీతి పరలోకం గన్త్వా యత్థ సగ్గే పటిసన్ధిం గణ్హాతి, తత్థ మోదతి. సోతాపన్నసకదాగామినో వా హోన్తు అనాగామీ వా, సబ్బేసం అయం పటిపదా లబ్భతేవాతి.
౨. ఆనణ్యసుత్తవణ్ణనా
౬౨. దుతియే అధిగమనీయానీతి పత్తబ్బాని. కామభోగినాతి వత్థుకామే చ కిలేసకామే చ పరిభుఞ్జన్తేన. అత్థిసుఖాదీసు అత్థీతి ఉప్పజ్జనకసుఖం అత్థిసుఖం నామ. భోగే పరిభుఞ్జన్తస్స ఉప్పజ్జనకసుఖం భోగసుఖం నామ. అనణోస్మీతి ఉప్పజ్జనకసుఖం ఆనణ్యసుఖం నామ. నిద్దోసో అనవజ్జోస్మీతి ఉప్పజ్జనకసుఖం అనవజ్జసుఖం నామ.
భుఞ్జన్తి భుఞ్జమానో. పఞ్ఞా విపస్సతీతి పఞ్ఞాయ విపస్సతి. ఉభో భాగేతి ద్వే కోట్ఠాసే, హేట్ఠిమాని తీణి ఏకం కోట్ఠాసం, అనవజ్జసుఖం ఏకం కోట్ఠాసన్తి ఏవం పఞ్ఞాయ పస్సమానో అనవజ్జసుఖస్సేతన్తి ఏతం తివిధమ్పి సుఖం అనవజ్జసుఖస్స సోళసిం కలం నాగ్ఘతీతి.
౩. బ్రహ్మసుత్తవణ్ణనా
౬౩. తతియం తికనిపాతే వణ్ణితమేవ. సపుబ్బదేవతానీతి పదమత్తమేవ ఏత్థ విసేసోతి. చతుత్థే సబ్బం ఉత్తానత్థమేవ.
౫. రూపసుత్తవణ్ణనా
౬౫. పఞ్చమే రూపే పమాణం గహేత్వా పసన్నో రూపప్పమాణో నామ. రూపప్పసన్నోతి తస్సేవ అత్థవచనం. ఘోసే పమాణం గహేత్వా పసన్నో ఘోసప్పమాణో లూఖప్పమాణో నామ. ధమ్మే పమాణం గహేత్వా పసన్నో ధమ్మప్పమాణో నామ. ఇతరాని తేసంయేవ అత్థవచనాని. సబ్బసత్తే
రూపే పమాణింసూతి యే రూపం దిస్వా పసన్నా, తే రూపే పమాణింసు నామ, పసీదింసూతి అత్థో. ఘోసేన అన్వగూతి ఘోసేన అనుగతా, ఘోసప్పమాణం గహేత్వా పసన్నాతి అత్థో. ఛన్దరాగవసూపేతాతి ఛన్దస్స చ రాగస్స చ వసం ఉపేతా. అజ్ఝత్తఞ్చ న జానాతీతి నియకజ్ఝత్తే తస్స గుణం న జానాతి. బహిద్ధా చ న పస్సతీతి బహిద్ధాపిస్స పటిపత్తిం న పస్సతి. సమన్తావరణోతి సమన్తతో ఆవారితో, సమన్తా వా ఆవరణమస్సాతి సమన్తావరణో. ఘోసేన వుయ్హతీతి ఘోసేన నియతి, న గుణేన. అజ్ఝత్తఞ్చ న జానాతి, బహిద్ధా చ విపస్సతీతి నియకజ్ఝత్తే గుణం న జానాతి, బహిద్ధా పనస్స పటిపత్తిం పస్సతి. బహిద్ధా ఫలదస్సావీతి తస్స పరేహి కతం బహిద్ధా సక్కారఫలం పస్సన్తో. వినీవరణదస్సావీతి వివటదస్సావీ. న సో ఘోసేన వుయ్హతీతి సో ఘోసేన న నీయతి.
౬. సరాగసుత్తవణ్ణనా
౬౬. ఛట్ఠే మోహజం చాపవిద్దసూతి మోహజం చాపి అవిద్దసూ అపణ్డితా. సవిఘాతన్తి దుఖుద్రయన్తి ఆయతిఞ్చ దుక్ఖవడ్ఢిదాయకం. అచక్ఖుకాతి పఞ్ఞాచక్ఖురహితా. యథా ధమ్మా తథా సన్తాతి యథా రాగాదయో ధమ్మా ఠితా, తథా సభావావ హుత్వా. న తస్సేవన్తి మఞ్ఞరేతి మయం ఏవంసన్తా ఏవంసభావాతి తస్స న మఞ్ఞరే, న మఞ్ఞన్తీతి అత్థో. ఇమస్మిం సుత్తేపి గాథాసుపి వట్టమేవ కథితం.
౭. అహిరాజసుత్తవణ్ణనా
౬౭. సత్తమే ఇమాని చత్తారి అహిరాజకులానీతి ఇదం దట్ఠవిసానేవ సన్ధాయ వుత్తం. యే హి కేచి దట్ఠవిసా, సబ్బేతే ఇమేసం చతున్నం అహిరాజకులానం అబ్భన్తరగతావ హోన్తి. అత్తగుత్తియాతి అత్తనో గుత్తత్థాయ. అత్తరక్ఖాయాతి అత్తనో రక్ఖణత్థాయ. అత్తపరిత్తాయాతి అత్తనో పరిత్తాణత్థాయ. పరిత్తం నామ అనుజానామీతి అత్థో.
ఇదాని యథా తం పరిత్తం కాతబ్బం, తం దస్సేన్తో విరూపక్ఖేహి మేతిఆదిమాహ. తత్థ విరూపక్ఖేహీతి విరూపక్ఖనాగకులేహి. సేసేసుపి ఏసేవ నయో. అపాదకేహీతి అపాదకసత్తేహి. సేసేసుపి ఏసేవ నయో. సబ్బే సత్తాతి ఇతో పుబ్బే ఏత్తకేన ఠానేన ఓదిస్సకమేత్తం కథేత్వా ఇదాని అనోదిస్సకమేత్తం కథేతుం ఇదమారద్ధం. తత్థ సత్తా పాణా భూతాతి సబ్బానేతాని పుగ్గలవేవచనానేవ. భద్రాని పస్సన్తూతి భద్రాని ఆరమ్మణాని పస్సన్తు. మా కఞ్చి పాపమాగమాతి కఞ్చి సత్తం పాపకం లామకం మా ఆగచ్ఛతు. అప్పమాణో బుద్ధోతి ఏత్థ బుద్ధోతి బుద్ధగుణా వేదితబ్బా. తే హి అప్పమాణా నామ. సేసపదద్వయేపి పమాణవన్తానీతి గుణప్పమాణేన యుత్తాని. ఉణ్ణనాభీతి లోమసనాభికో మక్కటకో. సరబూతి ఘరగోలికా. కతా మే రక్ఖా, కతా మే పరిత్తాతి మయా ఏత్తకస్స జనస్స రక్ఖా చ పరిత్తాణఞ్చ కతం. పటిక్కమన్తు భూతానీతి సబ్బేపి మే కతపరిత్తాణా సత్తా అపగచ్ఛన్తు, మా మం విహేఠయింసూతి అత్థో.
౮. దేవదత్తసుత్తవణ్ణనా
౬౮. అట్ఠమే అచిరపక్కన్తే దేవదత్తేతి సఙ్ఘం భిన్దిత్వా నచిరపక్కన్తే. పరాభవాయాతి అవడ్ఢియా వినాసాయ. అస్సతరీతి వళవాయ కుచ్ఛిస్మిం గద్రభస్స జాతా. అత్తవధాయ గబ్భం గణ్హాతీతి తం అస్సేన సద్ధిం సమ్పయోజేన్తి, సా గబ్భం గణ్హిత్వా కాలే సమ్పత్తే విజాయితుం నసక్కోన్తీ పాదేహి భూమిం పహరన్తీ తిట్ఠతి. అథస్సా చత్తారో పాదే చతూసు ఖాణూసు బన్ధిత్వా కుచ్ఛిం ఫాలేత్వా పోతకం నీహరన్తి. సా తత్థేవ మరతి. తేనేతం వుత్తం.
౯. పధానసుత్తవణ్ణనా
౬౯. నవమే సంవరప్పధానం, పజహనత్థాయ పధానం పహానప్పధానం, కుసలానం ధమ్మానం బ్రూహనత్థాయ వడ్ఢనత్థాయ పధానం భావనాప్పధానం, తేసంయేవ అనురక్ఖణత్థాయ పధానం అనురక్ఖణాప్పధానం.
౧౦. అధమ్మికసుత్తవణ్ణనా
౭౦. దసమే అధమ్మికా హోన్తీతి పోరాణకరాజూహి ఠపితం దసభాగబలిఞ్చేవ అపరాధానురూపఞ్చ దణ్డం అగ్గహేత్వా అతిరేకబలినో చేవ అతిరేకదణ్డస్స చ గహణేన అధమ్మికా. రాజాయుత్తాతి రఞ్ఞో జనపదేసు కిచ్చసంవిధాయకా ఆయుత్తకపురిసా. బ్రాహ్మణగహపతికాతి అన్తోనగరవాసినో బ్రాహ్మణగహపతయో. నేగమజానపదాతి నిగమవాసినో చేవ జనపదవాసినో చ. విసమన్తి విసమా హుత్వా, అసమయేన వాయన్తీతి అత్థో. విసమాతి న సమా, అతిథద్ధా వా అతిముదుకా వాతి అత్థో. అపఞ్జసాతి మగ్గతో అపగతా, ఉమ్మగ్గగామినో హుత్వా వాయన్తీతి అత్థో. దేవతా పరికుపితా భవన్తీతి వాతేసు హి విసమేసు అపఞ్జసేసు వాయన్తేసు రుక్ఖా భిజ్జన్తి, విమానాని భిజ్జన్తి. తస్మా దేవతా పరికుపితా భవన్తి, తా దేవస్స సమ్మా వస్సితుం న దేన్తి. తేన వుత్తం దేవో న సమ్మా ధారం అనుప్పవేచ్ఛతీతి. విసమపాకాని సస్సాని భవన్తీతి ఏకస్మిం ఠానే గబ్భీని హోన్తి, ఏకస్మిం సఞ్జాతఖీరాని, ఏకం ఠానం పచ్చతీతి ఏవం విసమం పాకాని సస్సాని భవన్తి.
సమం నక్ఖత్తాని తారకరూపాని పరివత్తన్తీతి యథా కత్తికపుణ్ణమా కత్తికనక్ఖత్తమేవ లభతి, మిగసిరపుణ్ణమా మిగసిరనక్ఖత్తమేవాతి ఏవం తస్మిం తస్మిం సమం వాతా వాయన్తీతి అవిసమా హుత్వా సమయస్మింయేవ వాయన్తి, ఛ మాసే ఉత్తరా వాతా, ఛ మాసేదక్ఖిణాతి ఏవం తేసం తేసం జనపదానం అనురూపే సమయే వాయన్తి. సమాతి సమప్పవత్తినో నాతిథద్ధా నాతిముదూ. పఞ్జసాతి మగ్గప్పటిపన్నా, మగ్గేనేవ వాయన్తి, నో అమగ్గేనాతి అత్థో.
జిమ్హం గచ్ఛతీతి కుటిలం గచ్ఛతి, అతిత్థం గణ్హాతి. నేత్తే జిమ్హం గతే సతీతి నయతీతి నేత్తా. తస్మిం నేత్తే జిమ్హం గతే కుటిలం గన్త్వా అతిత్థం గణ్హన్తే ఇతరాపి అతిత్థమేవ గణ్హన్తీతి అత్థో. నేతేతిపి పాఠో. దుక్ఖం సేతీతి దుక్ఖం సయతి, దుక్ఖితం హోతీతి అత్థో.
పత్తకమ్మవగ్గో దుతియో.