నమో తస్స భగవతో అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స
అఙ్గుత్తరనికాయో
దుకనిపాతపాళి
౧. పఠమపణ్ణాసకం
౧. కమ్మకరణవగ్గో
౧. వజ్జసుత్తం
౧. ఏవం మే సుతం – ఏకం సమయం భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తత్ర ఖో భగవా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘భిక్ఖవో’’తి. ‘‘భదన్తే’’తి తే భిక్ఖూ భగవతో పచ్చస్సోసుం. భగవా ఏతదవోచ –
‘‘ద్వేమాని, భిక్ఖవే, వజ్జాని. కతమాని ద్వే? దిట్ఠధమ్మికఞ్చ వజ్జం సమ్పరాయికఞ్చ వజ్జం . కతమఞ్చ, భిక్ఖవే, దిట్ఠధమ్మికం వజ్జం? ఇధ, భిక్ఖవే, ఏకచ్చో పస్సతి చోరం ఆగుచారిం రాజానో గహేత్వా వివిధా కమ్మకారణా వివిధాని కమ్మకరణాని (క॰) కారేన్తే; కసాహిపి తాళేన్తే, వేత్తేహిపి తాళేన్తే, అద్ధదణ్డకేహిపి తాళేన్తే, హత్థమ్పి ఛిన్దన్తే, పాదమ్పి ఛిన్దన్తే, హత్థపాదమ్పి ఛిన్దన్తే, కణ్ణమ్పి ఛిన్దన్తే, నాసమ్పి ఛిన్దన్తే, కణ్ణనాసమ్పి ఛిన్దన్తే, బిలఙ్గథాలికమ్పి కరోన్తే, సఙ్ఖముణ్డికమ్పి కరోన్తే, రాహుముఖమ్పి కరోన్తే, జోతిమాలికమ్పి కరోన్తే, హత్థపజ్జోతికమ్పి కరోన్తే, ఏరకవత్తికమ్పి కరోన్తే, చీరకవాసికమ్పి కరోన్తే, ఏణేయ్యకమ్పి కరోన్తే, బళిసమంసికమ్పి కరోన్తే, కహాపణికమ్పి కరోన్తే, ఖారాపతచ్ఛికమ్పి ఖారాపటిచ్ఛకమ్పి (స్యా॰ కం॰ క॰) కరోన్తే, పలిఘపరివత్తికమ్పి కరోన్తే, పలాలపీఠకమ్పి పలాలపిట్ఠికమ్పి (సీ॰) కరోన్తే, తత్తేనపి తేలేన ఓసిఞ్చన్తే, సునఖేహిపి ఖాదాపేన్తే, జీవన్తమ్పి సూలే ఉత్తాసేన్తే, అసినాపి సీసం ఛిన్దన్తే.
‘‘తస్స ఏవం హోతి – ‘యథారూపానం ఖో పాపకానం కమ్మానం హేతు చోరం ఆగుచారిం రాజానో గహేత్వా వివిధా కమ్మకారణా కారేన్తి; కసాహిపి తాళేన్తి, వేత్తేహిపి తాళేన్తి, అద్ధదణ్డకేహిపి తాళేన్తి, హత్థమ్పి ఛిన్దన్తి, పాదమ్పి ఛిన్దన్తి, హత్థపాదమ్పి ఛిన్దన్తి, కణ్ణమ్పి ఛిన్దన్తి, నాసమ్పి ఛిన్దన్తి, కణ్ణనాసమ్పి ఛిన్దన్తి, బిలఙ్గథాలికమ్పి కరోన్తి, సఙ్ఖముణ్డికమ్పి కరోన్తి, రాహుముఖమ్పి కరోన్తి, జోతిమాలికమ్పి కరోన్తి, హత్థపజ్జోతికమ్పి కరోన్తి, ఏరకవత్తికమ్పి కరోన్తి, చీరకవాసికమ్పి కరోన్తి, ఏణేయ్యకమ్పి కరోన్తి, బళిసమంసికమ్పి కరోన్తి, కహాపణికమ్పి కరోన్తి, ఖారాపతచ్ఛికమ్పి కరోన్తి, పలిఘపరివత్తికమ్పి కరోన్తి, పలాలపీఠకమ్పి కరోన్తి, తత్తేనపి తేలేన ఓసిఞ్చన్తి, సునఖేహిపి ఖాదాపేన్తి, జీవన్తమ్పి సూలే ఉత్తాసేన్తి, అసినాపి సీసం ఛిన్దన్తి. అహఞ్చేవ అహఞ్చే (?) ఖో పన ఏవరూపం పాపకమ్మం కరేయ్యం, మమ్పి రాజానో గహేత్వా ఏవరూపా వివిధా కమ్మకారణా కారేయ్యుం; కసాహిపి తాళేయ్యుం…పే॰… అసినాపి సీసం ఛిన్దేయ్యు’న్తి. సో దిట్ఠధమ్మికస్స వజ్జస్స భీతో న పరేసం పాభతం విలుమ్పన్తో చరతి. ఇదం వుచ్చతి, భిక్ఖవే, దిట్ఠధమ్మికం వజ్జం.
‘‘కతమఞ్చ, భిక్ఖవే, సమ్పరాయికం వజ్జం? ఇధ, భిక్ఖవే, ఏకచ్చో ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతి – ‘కాయదుచ్చరితస్స ఖో పన పాపకో దుక్ఖో విపాకో అభిసమ్పరాయం, వచీదుచ్చరితస్స పాపకో దుక్ఖో విపాకో అభిసమ్పరాయం, మనోదుచ్చరితస్స పాపకో దుక్ఖో విపాకో అభిసమ్పరాయం. అహఞ్చేవ ఖో పన కాయేన దుచ్చరితం చరేయ్యం, వాచాయ దుచ్చరితం చరేయ్యం , మనసా దుచ్చరితం చరేయ్యం. కిఞ్చ తం యాహం న కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జేయ్య’న్తి. సో సమ్పరాయికస్స వజ్జస్స భీతో కాయదుచ్చరితం పహాయ కాయసుచరితం భావేతి, వచీదుచ్చరితం పహాయ వచీసుచరితం భావేతి, మనోదుచ్చరితం పహాయ మనోసుచరితం భావేతి, సుద్ధం అత్తానం పరిహరతి. ఇదం వుచ్చతి, భిక్ఖవే, సమ్పరాయికం వజ్జం. ‘‘ఇమాని ఖో, భిక్ఖవే, ద్వే వజ్జాని. తస్మాతిహ, భిక్ఖవే, ఏవం సిక్ఖితబ్బం – ‘దిట్ఠధమ్మికస్స వజ్జస్స భాయిస్సామ, సమ్పరాయికస్స వజ్జస్స భాయిస్సామ, వజ్జభీరునో భవిస్సామ వజ్జభయదస్సావినో’తి. ఏవఞ్హి వో, భిక్ఖవే, సిక్ఖితబ్బం. వజ్జభీరునో, భిక్ఖవే, వజ్జభయదస్సావినో ఏతం పాటికఙ్ఖం యం పరిముచ్చిస్సతి సబ్బవజ్జేహీ’’తి. పఠమం.
౨. పధానసుత్తం
౨. ‘‘ద్వేమాని, భిక్ఖవే, పధానాని దురభిసమ్భవాని లోకస్మిం. కతమాని ద్వే? యఞ్చ గిహీనం అగారం అజ్ఝావసతం చీవరపిణ్డపాతసేనాసనగిలానపచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారానుప్పదానత్థం పధానం, యఞ్చ అగారస్మా అనగారియం పబ్బజితానం సబ్బూపధిపటినిస్సగ్గత్థం పధానం. ఇమాని ఖో, భిక్ఖవే, ద్వే పధానాని దురభిసమ్భవాని లోకస్మిం.
‘‘ఏతదగ్గం, భిక్ఖవే, ఇమేసం ద్విన్నం పధానానం యదిదం సబ్బూపధిపటినిస్సగ్గత్థం పధానం. తస్మాతిహ, భిక్ఖవే, ఏవం సిక్ఖితబ్బం – ‘సబ్బూపధిపటినిస్సగ్గత్థం పధానం పదహిస్సామా’తి. ఏవఞ్హి వో, భిక్ఖవే, సిక్ఖితబ్బ’’న్తి. దుతియం.
౩. తపనీయసుత్తం
౩. ‘‘ద్వేమే, భిక్ఖవే, ధమ్మా తపనీయా. కతమే ద్వే? ఇధ, భిక్ఖవే, ఏకచ్చస్స కాయదుచ్చరితం కతం హోతి, అకతం హోతి కాయసుచరితం; వచీదుచ్చరితం కతం హోతి; అకతం హోతి వచీసుచరితం; మనోదుచ్చరితం కతం హోతి, అకతం హోతి మనోసుచరితం. సో ‘కాయదుచ్చరితం మే కత’న్తి తప్పతి, ‘అకతం మే కాయసుచరిత’న్తి తప్పతి; ‘వచీదుచ్చరితం మే కత’న్తి తప్పతి, ‘అకతం మే వచీసుచరిత’న్తి తప్పతి; ‘మనోదుచ్చరితం మే కత’న్తి తప్పతి , ‘అకతం మే మనోసుచరిత’న్తి తప్పతి. ఇమే ఖో, భిక్ఖవే, ద్వే ధమ్మా తపనీయా’’తి. తతియం.
౪. అతపనీయసుత్తం
౪. ‘‘ద్వేమే, భిక్ఖవే, ధమ్మా అతపనీయా. కతమే ద్వే? ఇధ, భిక్ఖవే, ఏకచ్చస్స కాయసుచరితం కతం హోతి, అకతం హోతి కాయదుచ్చరితం; వచీసుచరితం కతం హోతి, అకతం హోతి వచీదుచ్చరితం; మనోసుచరితం కతం హోతి, అకతం హోతి మనోదుచ్చరితం. సో ‘కాయసుచరితం మే కత’న్తి న తప్పతి, ‘అకతం మే కాయదుచ్చరిత’న్తి న తప్పతి; ‘వచీసుచరితం మే కత’న్తి న తప్పతి, ‘అకతం మే వచీదుచ్చరిత’న్తి న తప్పతి; ‘మనోసుచరితం మే కత’న్తి న తప్పతి, ‘అకతం మే మనోదుచ్చరిత’న్తి న తప్పతి. ఇమే ఖో, భిక్ఖవే, ద్వే ధమ్మా అతపనీయా’’తి. చతుత్థం.
౫. ఉపఞ్ఞాతసుత్తం
౫. ‘‘ద్విన్నాహం , భిక్ఖవే, ధమ్మానం ఉపఞ్ఞాసిం – యా చ అసన్తుట్ఠితా కుసలేసు ధమ్మేసు, యా చ అప్పటివానితా పధానస్మిం. అప్పటివానీ సుదాహం, భిక్ఖవే, పదహామి – ‘కామం తచో చ న్హారు నహారు (సీ॰ స్యా॰ కం॰ పీ॰) చ అట్ఠి చ అవసిస్సతు, సరీరే ఉపసుస్సతు మంసలోహితం, యం తం పురిసథామేన పురిసవీరియేన పురిసపరక్కమేన పత్తబ్బం న తం అపాపుణిత్వా వీరియస్స సణ్ఠానం భవిస్సతీ’తి. తస్స మయ్హం, భిక్ఖవే, అప్పమాదాధిగతా సమ్బోధి, అప్పమాదాధిగతో అనుత్తరో యోగక్ఖేమో. తుమ్హే చేపి, భిక్ఖవే, అప్పటివానం పదహేయ్యాథ – ‘కామం తచో చ న్హారు చ అట్ఠి చ అవసిస్సతు, సరీరే ఉపసుస్సతు మంసలోహితం, యం తం పురిసథామేన పురిసవీరియేన పురిసపరక్కమేన పత్తబ్బం న తం అపాపుణిత్వా వీరియస్స సణ్ఠానం భవిస్సతీ’తి, తుమ్హేపి, భిక్ఖవే, నచిరస్సేవ – యస్సత్థాయ కులపుత్తా సమ్మదేవ అగారస్మా అనగారియం పబ్బజన్తి తదనుత్తరం – బ్రహ్మచరియపరియోసానం దిట్ఠేవ ధమ్మే సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వా ఉపసమ్పజ్జ విహరిస్సథ. తస్మాతిహ, భిక్ఖవే, ఏవం సిక్ఖితబ్బం – ‘అప్పటివానం పదహిస్సామ. కామం తచో చ న్హారు చ అట్ఠి చ అవసిస్సతు, సరీరే ఉపసుస్సతు మంసలోహితం, యం తం పురిసథామేన పురిసవీరియేన పురిసపరక్కమేన పత్తబ్బం న తం అపాపుణిత్వా వీరియస్స సణ్ఠానం భవిస్సతీ’తి. ఏవఞ్హి వో, భిక్ఖవే, సిక్ఖితబ్బ’’న్తి. పఞ్చమం.
౬. సంయోజనసుత్తం
౬. ‘‘ద్వేమే, భిక్ఖవే, ధమ్మా. కతమే ద్వే? యా చ సంయోజనియేసు ధమ్మేసు అస్సాదానుపస్సితా, యా చ సంయోజనియేసు ధమ్మేసు నిబ్బిదానుపస్సితా. సంయోజనియేసు, భిక్ఖవే, ధమ్మేసు అస్సాదానుపస్సీ విహరన్తో రాగం న పజహతి, దోసం న పజహతి, మోహం న పజహతి. రాగం అప్పహాయ, దోసం అప్పహాయ, మోహం అప్పహాయ న పరిముచ్చతి జాతియా జరాయ మరణేన సోకేహి పరిదేవేహి దుక్ఖేహి దోమనస్సేహి ఉపాయాసేహి. న పరిముచ్చతి దుక్ఖస్మాతి వదామి.
‘‘సంయోజనియేసు, భిక్ఖవే, ధమ్మేసు నిబ్బిదానుపస్సీ విహరన్తో రాగం పజహతి, దోసం పజహతి, మోహం పజహతి. రాగం పహాయ, దోసం పహాయ, మోహం పహాయ, పరిముచ్చతి జాతియా జరాయ మరణేన సోకేహి పరిదేవేహి దుక్ఖేహి దోమనస్సేహి ఉపాయాసేహి. పరిముచ్చతి దుక్ఖస్మాతి వదామి. ఇమే ఖో, భిక్ఖవే, ద్వే ధమ్మా’’తి. ఛట్ఠం.
౭. కణ్హసుత్తం
౭. ‘‘ద్వేమే, భిక్ఖవే, ధమ్మా కణ్హా. కతమే ద్వే? అహిరికఞ్చ అనోత్తప్పఞ్చ. ఇమే ఖో, భిక్ఖవే, ద్వే ధమ్మా కణ్హా’’తి. సత్తమం.
౮. సుక్కసుత్తం
౮. ‘‘ద్వేమే, భిక్ఖవే, ధమ్మా సుక్కా. కతమే ద్వే? హిరీ హిరి (సీ॰ స్యా॰ కం॰ పీ॰) చ ఓత్తప్పఞ్చ. ఇమే ఖో, భిక్ఖవే, ద్వే ధమ్మా సుక్కా’’తి. అట్ఠమం.
౯. చరియసుత్తం
౯. ‘‘ద్వేమే , భిక్ఖవే, ధమ్మా సుక్కా లోకం పాలేన్తి. కతమే ద్వే? హిరీ చ ఓత్తప్పఞ్చ. ఇమే ఖో, భిక్ఖవే, ద్వే సుక్కా ధమ్మా లోకం న పాలేయ్యుం, నయిధ పఞ్ఞాయేథ మాతాతి వా మాతుచ్ఛాతి వా మాతులానీతి వా ఆచరియభరియాతి వా గరూనం దారాతి వా. సమ్భేదం లోకో అగమిస్స, యథా అజేళకా కుక్కుటసూకరా సోణసిఙ్గాలా సోణసిగాలా (సీ॰ స్యా॰ కం॰ పీ॰). యస్మా చ ఖో, భిక్ఖవే, ఇమే ద్వే సుక్కా ధమ్మా లోకం పాలేన్తి తస్మా పఞ్ఞాయతి పఞ్ఞాయన్తి (సీ॰) మాతాతి వా మాతుచ్ఛాతి వా మాతులానీతి వా ఆచరియభరియాతి వా గరూనం దారాతి వా’’తి. నవమం.
౧౦. వస్సూపనాయికసుత్తం
౧౦. ‘‘ద్వేమా, భిక్ఖవే, వస్సూపనాయికా. కతమా ద్వే? పురిమికా చ పచ్ఛిమికా చ. ఇమా ఖో, భిక్ఖవే, ద్వే వస్సూపనాయికా’’తి. దసమం.
కమ్మకరణవగ్గో పఠమో.
తస్సుద్దానం –
వజ్జా పధానా ద్వే తపనీయా, ఉపఞ్ఞాతేన పఞ్చమం;
సంయోజనఞ్చ కణ్హఞ్చ, సుక్కం చరియా వస్సూపనాయికేన వగ్గో.