(౧౦) ౫. లోణకపల్లవగ్గో
౧. అచ్చాయికసుత్తం
౯౩. ‘‘తీణిమాని , భిక్ఖవే, కస్సకస్స గహపతిస్స అచ్చాయికాని కరణీయాని. కతమాని తీణి? ఇధ, భిక్ఖవే, కస్సకో గహపతి సీఘం సీఘం ఖేత్తం సుకట్ఠం కరోతి సుమతికతం. సీఘం సీఘం ఖేత్తం సుకట్ఠం కరిత్వా సుమతికతం సీఘం సీఘం బీజాని పతిట్ఠాపేతి. సీఘం సీఘం బీజాని పతిట్ఠాపేత్వా సీఘం సీఘం ఉదకం అభినేతిపి అపనేతిపి. ఇమాని ఖో, భిక్ఖవే, తీణి కస్సకస్స గహపతిస్స అచ్చాయికాని కరణీయాని. తస్స ఖో తం, భిక్ఖవే, కస్సకస్స గహపతిస్స నత్థి సా ఇద్ధి వా ఆనుభావో వా – ‘అజ్జేవ మే ధఞ్ఞాని జాయన్తు, స్వేవ గబ్భీని హోన్తు, ఉత్తరస్వేవ పచ్చన్తూ’తి. అథ ఖో, భిక్ఖవే, హోతి సో సమయో యం తస్స కస్సకస్స గహపతిస్స తాని ధఞ్ఞాని ఉతుపరిణామీని జాయన్తిపి గబ్భీనిపి హోన్తి పచ్చన్తిపి.
‘‘ఏవమేవం ఖో, భిక్ఖవే, తీణిమాని భిక్ఖుస్స అచ్చాయికాని కరణీయాని. కతమాని తీణి? అధిసీలసిక్ఖాసమాదానం, అధిచిత్తసిక్ఖాసమాదానం, అధిపఞ్ఞాసిక్ఖాసమాదానం – ఇమాని ఖో, భిక్ఖవే, తీణి భిక్ఖుస్స అచ్చాయికాని కరణీయాని. తస్స ఖో తం, భిక్ఖవే, భిక్ఖునో నత్థి సా ఇద్ధి వా అనుభావో వా – ‘అజ్జేవ మే అనుపాదాయ ఆసవేహి చిత్తం విముచ్చతు స్వే వా ఉత్తరస్వే వా’తి. అథ ఖో, భిక్ఖవే, హోతి సో సమయో యం తస్స భిక్ఖునో అధిసీలమ్పి సిక్ఖతో అధిచిత్తమ్పి సిక్ఖతో అధిపఞ్ఞమ్పి సిక్ఖతో అనుపాదాయ ఆసవేహి చిత్తం విముచ్చతి.
‘‘తస్మాతిహ, భిక్ఖవే, ఏవం సిక్ఖితబ్బం – ‘తిబ్బో నో ఛన్దో భవిస్సతి అధిసీలసిక్ఖాసమాదానే, తిబ్బో ఛన్దో భవిస్సతి అధిచిత్తసిక్ఖాసమాదానే , తిబ్బో ఛన్దో భవిస్సతి అధిపఞ్ఞాసిక్ఖాసమాదానే’తి. ఏవఞ్హి వో, భిక్ఖవే, సిక్ఖితబ్బ’’న్తి. పఠమం.
౨. పవివేకసుత్తం
౯౪. ‘‘తీణిమాని , భిక్ఖవే, అఞ్ఞతిత్థియా పరిబ్బాజకా పవివేకాని పఞ్ఞాపేన్తి. కతమాని తీణి? చీవరపవివేకం, పిణ్డపాతపవివేకం, సేనాసనపవివేకం.
‘‘తత్రిదం, భిక్ఖవే, అఞ్ఞతిత్థియా పరిబ్బాజకా చీవరపవివేకస్మిం పఞ్ఞాపేన్తి, సాణానిపి ధారేన్తి, మసాణానిపి ధారేన్తి, ఛవదుస్సానిపి ధారేన్తి, పంసుకూలానిపి ధారేన్తి, తిరీటానిపి ధారేన్తి, అజినమ్పి ధారేన్తి, అజినక్ఖిపమ్పి ధారేన్తి, కుసచీరమ్పి ధారేన్తి, వాకచీరమ్పి ధారేన్తి, ఫలకచీరమ్పి ధారేన్తి, కేసకమ్బలమ్పి ధారేన్తి, వాలకమ్బలమ్పి ధారేన్తి , ఉలూకపక్ఖికమ్పి ధారేన్తి. ఇదం ఖో, భిక్ఖవే, అఞ్ఞతిత్థియా పరిబ్బాజకా చీవరపవివేకస్మిం పఞ్ఞాపేన్తి.
‘‘తత్రిదం, భిక్ఖవే, అఞ్ఞతిత్థియా పరిబ్బాజకా పిణ్డపాతపవివేకస్మిం పఞ్ఞాపేన్తి. సాకభక్ఖాపి హోన్తి, సామాకభక్ఖాపి హోన్తి, నీవారభక్ఖాపి హోన్తి, దద్దులభక్ఖాపి హోన్తి, హటభక్ఖాపి హోన్తి, కణభక్ఖాపి హోన్తి, ఆచామభక్ఖాపి హోన్తి, పిఞ్ఞాకభక్ఖాపి హోన్తి, తిణభక్ఖాపి హోన్తి, గోమయభక్ఖాపి హోన్తి, వనమూలఫలాహారా యాపేన్తి పవత్తఫలభోజీ. ఇదం ఖో, భిక్ఖవే, అఞ్ఞతిత్థియా పరిబ్బాజకా పిణ్డపాతపవివేకస్మిం పఞ్ఞాపేన్తి.
‘‘తత్రిదం, భిక్ఖవే, అఞ్ఞతిత్థియా పరిబ్బాజకా సేనాసనపవివేకస్మిం పఞ్ఞాపేన్తి అరఞ్ఞం రుక్ఖమూలం సుసానం రుక్ఖమూలం భుసాగారం సుసానం (క॰) వనపత్థం అబ్భోకాసం పలాలపుఞ్జం భుసాగారం సుఞ్ఞాగారం (క॰). ఇదం ఖో, భిక్ఖవే, అఞ్ఞతిత్థియా పరిబ్బాజకా సేనాసనపవివేకస్మిం పఞ్ఞాపేన్తి. ఇమాని ఖో, భిక్ఖవే, తీణి అఞ్ఞతిత్థియా పరిబ్బాజకా పవివేకాని పఞ్ఞాపేన్తి.
‘‘తీణి ఖో పనిమాని, భిక్ఖవే, ఇమస్మిం ధమ్మవినయే భిక్ఖునో పవివేకాని. కతమాని తీణి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు సీలవా చ హోతి, దుస్సీల్యఞ్చస్స పహీనం హోతి, తేన చ వివిత్తో హోతి; సమ్మాదిట్ఠికో చ హోతి, మిచ్ఛాదిట్ఠి చస్స పహీనా హోతి, తాయ చ వివిత్తో హోతి; ఖీణాసవో చ హోతి, ఆసవా చస్స పహీనా హోన్తి, తేహి చ వివిత్తో హోతి . యతో ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు సీలవా హోతి, దుస్సీల్యఞ్చస్స పహీనం హోతి, తేన చ వివిత్తో హోతి; సమ్మాదిట్ఠికో చ హోతి, మిచ్ఛాదిట్ఠి చస్స పహీనా హోతి, తాయ చ వివిత్తో హోతి; ఖీణాసవో చ హోతి, ఆసవా చస్స పహీనా హోన్తి, తేహి చ వివిత్తో హోతి. అయం వుచ్చతి, భిక్ఖవే, ‘భిక్ఖు అగ్గప్పత్తో సారప్పత్తో సుద్ధో సారే పతిట్ఠితో’’’.
‘‘సేయ్యథాపి, భిక్ఖవే, కస్సకస్స గహపతిస్స సమ్పన్నం సాలిక్ఖేత్తం. తమేనం కస్సకో గహపతి సీఘం సీఘం సీఘసీఘం (సీ॰ స్యా॰ కం॰ పీ॰) లవాపేయ్య. సీఘం సీఘం లవాపేత్వా సీఘం సీఘం సఙ్ఘరాపేయ్య. సీఘం సీఘం సఙ్ఘరాపేత్వా సీఘం సీఘం ఉబ్బహాపేయ్య ఉబ్బాహాపేయ్య (స్యా॰ కం॰). సీఘం సీఘం ఉబ్బహాపేత్వా సీఘం సీఘం పుఞ్జం కారాపేయ్య. సీఘం సీఘం పుఞ్జం కారాపేత్వా సీఘం సీఘం మద్దాపేయ్య. సీఘం సీఘం మద్దాపేత్వా సీఘం సీఘం పలాలాని ఉద్ధరాపేయ్య. సీఘం సీఘం పలాలాని ఉద్ధరాపేత్వా సీఘం సీఘం భుసికం ఉద్ధరాపేయ్య. సీఘం సీఘం భుసికం ఉద్ధరాపేత్వా సీఘం సీఘం ఓపునాపేయ్య. సీఘం సీఘం ఓపునాపేత్వా సీఘం సీఘం అతిహరాపేయ్య. సీఘం సీఘం అతిహరాపేత్వా సీఘం సీఘం కోట్టాపేయ్య. సీఘం సీఘం కోట్టాపేత్వా సీఘం సీఘం థుసాని ఉద్ధరాపేయ్య. ఏవమస్సు ఏవస్సు (క॰) తాని, భిక్ఖవే, కస్సకస్స గహపతిస్స ధఞ్ఞాని అగ్గప్పత్తాని సారప్పత్తాని సుద్ధాని సారే పతిట్ఠితాని.
‘‘ఏవమేవం ఖో, భిక్ఖవే, యతో భిక్ఖు సీలవా చ హోతి, దుస్సీల్యఞ్చస్స పహీనం హోతి, తేన చ వివిత్తో హోతి; సమ్మాదిట్ఠికో చ హోతి, మిచ్ఛాదిట్ఠి చస్స పహీనా హోతి, తాయ చ వివిత్తో హోతి; ఖీణాసవో చ హోతి, ఆసవా చస్స పహీనా హోన్తి, తేహి చ వివిత్తో హోతి. అయం వుచ్చతి, భిక్ఖవే, ‘భిక్ఖు అగ్గప్పత్తో సారప్పత్తో సుద్ధో సారే పతిట్ఠితో’’’తి. దుతియం.
౩. సరదసుత్తం
౯౫. ‘‘సేయ్యథాపి, భిక్ఖవే, సరదసమయే విద్ధే విగతవలాహకే దేవే ఆదిచ్చో నభం అబ్భుస్సక్కమానో అబ్భుస్సుక్కమానో (సీ॰ పీ॰) సబ్బం ఆకాసగతం తమగతం అభివిహచ్చ భాసతే చ తపతే చ విరోచతి చ.
‘‘ఏవమేవం ఖో, భిక్ఖవే, యతో అరియసావకస్స విరజం వీతమలం ధమ్మచక్ఖుం ఉప్పజ్జతి ఉదపాది (సబ్బత్థ), సహ దస్సనుప్పాదా, భిక్ఖవే, అరియసావకస్స తీణి సంయోజనాని పహీయన్తి – సక్కాయదిట్ఠి, విచికిచ్ఛా, సీలబ్బతపరామాసో.
‘‘అథాపరం ద్వీహి ధమ్మేహి నియ్యాతి అభిజ్ఝాయ చ బ్యాపాదేన చ. సో వివిచ్చేవ కామేహి వివిచ్చ అకుసలేహి ధమ్మేహి సవితక్కం సవిచారం వివేకజం పీతిసుఖం పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. తస్మిం చే, భిక్ఖవే, సమయే అరియసావకో కాలం కరేయ్య, నత్థి తం తస్స (క॰) సంయోజనం యేన సంయోజనేన సంయుత్తో అరియసావకో పున ఇమం పునయిమం (స్యా॰ కం॰ క॰) లోకం ఆగచ్ఛేయ్యా’’తి. తతియం.
౪. పరిసాసుత్తం
౯౬. ‘‘తిస్సో ఇమా, భిక్ఖవే, పరిసా. కతమా తిస్సో? అగ్గవతీ పరిసా, వగ్గా పరిసా, సమగ్గా పరిసా.
‘‘కతమా చ, భిక్ఖవే, అగ్గవతీ పరిసా? ఇధ, భిక్ఖవే, యస్సం పరిసాయం థేరా భిక్ఖూ న బాహులికా హోన్తి న సాథలికా, ఓక్కమనే నిక్ఖిత్తధురా పవివేకే పుబ్బఙ్గమా, వీరియం ఆరభన్తి అప్పత్తస్స పత్తియా అనధిగతస్స అధిగమాయ అసచ్ఛికతస్స సచ్ఛికిరియాయ, తేసం పచ్ఛిమా జనతా దిట్ఠానుగతిం ఆపజ్జతి. సాపి హోతి న బాహులికా న సాథలికా ఓక్కమనే నిక్ఖిత్తధురా పవివేకే పుబ్బఙ్గమా, వీరియం ఆరభతి అప్పత్తస్స పత్తియా అనధిగతస్స అధిగమాయ అసచ్ఛికతస్స సచ్ఛికిరియాయ. అయం వుచ్చతి, భిక్ఖవే, అగ్గవతీ పరిసా.
‘‘కతమా చ, భిక్ఖవే, వగ్గా పరిసా? ఇధ, భిక్ఖవే, యస్సం పరిసాయం భిక్ఖూ భణ్డనజాతా కలహజాతా వివాదాపన్నా అఞ్ఞమఞ్ఞం ముఖసత్తీహి వితుదన్తా విహరన్తి, అయం వుచ్చతి, భిక్ఖవే, వగ్గా పరిసా.
‘‘కతమా చ, భిక్ఖవే, సమగ్గా పరిసా? ఇధ, భిక్ఖవే, యస్సం పరిసాయం భిక్ఖూ సమగ్గా సమ్మోదమానా అవివదమానా ఖీరోదకీభూతా అఞ్ఞమఞ్ఞం పియచక్ఖూహి సమ్పస్సన్తా విహరన్తి, అయం వుచ్చతి, భిక్ఖవే, సమగ్గా పరిసా.
‘‘యస్మిం , భిక్ఖవే, సమయే భిక్ఖూ సమగ్గా సమ్మోదమానా అవివదమానా ఖీరోదకీభూతా అఞ్ఞమఞ్ఞం పియచక్ఖూహి సమ్పస్సన్తా విహరన్తి, బహుం, భిక్ఖవే, భిక్ఖూ తస్మిం సమయే పుఞ్ఞం పసవన్తి. బ్రహ్మం, భిక్ఖవే, విహారం తస్మిం సమయే భిక్ఖూ విహరన్తి, యదిదం ముదితాయ చేతోవిముత్తియా. పముదితస్స పీతి జాయతి, పీతిమనస్స కాయో పస్సమ్భతి, పస్సద్ధకాయో సుఖం వేదియతి, సుఖినో చిత్తం సమాధియతి.
‘‘సేయ్యథాపి, భిక్ఖవే, ఉపరిపబ్బతే థుల్లఫుసితకే దేవే వస్సన్తే తం ఉదకం యథానిన్నం పవత్తమానం పబ్బతకన్దరపదరసాఖా పరిపూరేతి, పబ్బతకన్దరపదరసాఖా పరిపూరా కుసోబ్భే కుస్సుమ్భే (సీ॰ పీ॰), కుసుమ్భే (స్యా॰ కం॰ క॰) పరిపూరేన్తి, కుసోబ్భా పరిపూరా మహాసోబ్భే పరిపూరేన్తి, మహాసోబ్భా పరిపూరా కున్నదియో పరిపూరేన్తి, కున్నదియో పరిపూరా మహానదియో పరిపూరేన్తి, మహానదియో పరిపూరా సముద్దం సముద్దసాగరే (క॰) పరిపూరేన్తి.
‘‘ఏవమేవం ఖో, భిక్ఖవే, యస్మిం సమయే భిక్ఖూ సమగ్గా సమ్మోదమానా అవివదమానా ఖీరోదకీభూతా అఞ్ఞమఞ్ఞం పియచక్ఖూహి సమ్పస్సన్తా విహరన్తి, బహుం, భిక్ఖవే, భిక్ఖూ తస్మిం సమయే పుఞ్ఞం పసవన్తి. బ్రహ్మం, భిక్ఖవే, విహారం తస్మిం సమయే భిక్ఖూ విహరన్తి, యదిదం ముదితాయ చేతోవిముత్తియా. పముదితస్స పీతి జాయతి, పీతిమనస్స కాయో పస్సమ్భతి, పస్సద్ధకాయో సుఖం వేదియతి, సుఖినో చిత్తం సమాధియతి. ఇమా ఖో, భిక్ఖవే, తిస్సో పరిసా’’తి. చతుత్థం.
౫. పఠమఆజానీయసుత్తం
౯౭. ‘‘తీహి, భిక్ఖవే, అఙ్గేహి సమన్నాగతో రఞ్ఞో భద్రో భద్దో (క॰) అస్సాజానీయో రాజారహో హోతి రాజభోగ్గో, రఞ్ఞో అఙ్గన్తేవ సఙ్ఖ్యం సఙ్ఖం (సీ॰ స్యా॰ కం॰ పీ॰) గచ్ఛతి. కతమేహి తీహి? ఇధ, భిక్ఖవే, రఞ్ఞో భద్రో అస్సాజానీయో వణ్ణసమ్పన్నో చ హోతి బలసమ్పన్నో చ జవసమ్పన్నో చ. ఇమేహి ఖో, భిక్ఖవే, తీహి అఙ్గేహి సమన్నాగతో రఞ్ఞో భద్రో అస్సాజానీయో రాజారహో హోతి రాజభోగ్గో, రఞ్ఞో అఙ్గన్తేవ సఙ్ఖ్యం గచ్ఛతి. ఏవమేవం ఖో, భిక్ఖవే, తీహి ధమ్మేహి సమన్నాగతో భిక్ఖు ఆహునేయ్యో హోతి పాహునేయ్యో దక్ఖిణేయ్యో అఞ్జలికరణీయో అనుత్తరం పుఞ్ఞక్ఖేత్తం లోకస్స. కతమేహి తీహి ? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు వణ్ణసమ్పన్నో చ హోతి బలసమ్పన్నో చ జవసమ్పన్నో చ.
‘‘కథఞ్చ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు వణ్ణసమ్పన్నో హోతి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు సీలవా హోతి, పాతిమోక్ఖసంవరసంవుతో విహరతి ఆచారగోచరసమ్పన్నో అణుమత్తేసు వజ్జేసు భయదస్సావీ, సమాదాయ సిక్ఖతి సిక్ఖాపదేసు. ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు వణ్ణసమ్పన్నో హోతి.
‘‘కథఞ్చ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు బలసమ్పన్నో హోతి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు ఆరద్ధవీరియో విహరతి అకుసలానం ధమ్మానం పహానాయ కుసలానం ధమ్మానం ఉపసమ్పదాయ థామవా దళ్హపరక్కమో అనిక్ఖిత్తధురో కుసలేసు ధమ్మేసు. ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు బలసమ్పన్నో హోతి.
‘‘కథఞ్చ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు జవసమ్పన్నో హోతి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు ‘ఇదం దుక్ఖ’న్తి యథాభూతం పజానాతి; ‘అయం దుక్ఖసముదయో’తి యథాభూతం పజానాతి; ‘అయం దుక్ఖనిరోధో’తి యథాభూతం పజానాతి; ‘అయం దుక్ఖనిరోధగామినీ పటిపదా’తి యథాభూతం పజానాతి. ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు జవసమ్పన్నో హోతి. ఇమేహి ఖో, భిక్ఖవే, తీహి ధమ్మేహి సమన్నాగతో భిక్ఖు ఆహునేయ్యో హోతి పాహునేయ్యో దక్ఖిణేయ్యో అఞ్జలికరణీయో అనుత్తరం పుఞ్ఞక్ఖేత్తం లోకస్సా’’తి. పఞ్చమం.
౬. దుతియఆజానీయసుత్తం
౯౮. ‘‘తీహి, భిక్ఖవే, అఙ్గేహి సమన్నాగతో రఞ్ఞో భద్రో అస్సాజానీయో రాజారహో హోతి రాజభోగ్గో, రఞ్ఞో అఙ్గన్తేవ సఙ్ఖయం గచ్ఛతి. కతమేహి తీహి? ఇధ, భిక్ఖవే, రఞ్ఞో భద్రో అస్సాజానీయో వణ్ణసమ్పన్నో చ హోతి బలసమ్పన్నో చ జవసమ్పన్నో చ. ఇమేహి ఖో, భిక్ఖవే, తీహి అఙ్గేహి సమన్నాగతో రఞ్ఞో భద్రో అస్సాజానీయో రాజారహో హోతి రాజభోగ్గో, రఞ్ఞో అఙ్గన్తేవ సఙ్ఖ్యం గచ్ఛతి. ఏవమేవం ఖో, భిక్ఖవే, తీహి ధమ్మేహి సమన్నాగతో భిక్ఖు ఆహునేయ్యో హోతి…పే॰… అనుత్తరం పుఞ్ఞక్ఖేత్తం లోకస్స. కతమేహి తీహి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు వణ్ణసమ్పన్నో చ హోతి బలసమ్పన్నో చ జవసమ్పన్నో చ.
‘‘కథఞ్చ , భిక్ఖవే, భిక్ఖు వణ్ణసమ్పన్నో హోతి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు సీలవా హోతి…పే॰… సమాదాయ సిక్ఖతి సిక్ఖాపదేసు. ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు వణ్ణసమ్పన్నో హోతి.
‘‘కథఞ్చ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు బలసమ్పన్నో హోతి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు ఆరద్ధవీరియో విహరతి అకుసలానం ధమ్మానం పహానాయ కుసలానం ధమ్మానం ఉపసమ్పదాయ థామవా దళ్హపరక్కమో అనిక్ఖిత్తధురో కుసలేసు ధమ్మేసు. ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు బలసమ్పన్నో హోతి.
‘‘కథఞ్చ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు జవసమ్పన్నో హోతి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు పఞ్చన్నం ఓరమ్భాగియానం సంయోజనానం పరిక్ఖయా ఓపపాతికో హోతి తత్థ పరినిబ్బాయీ అనావత్తిధమ్మో తస్మా లోకా. ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు జవసమ్పన్నో హోతి. ఇమేహి ఖో, భిక్ఖవే, తీహి ధమ్మేహి సమన్నాగతో భిక్ఖు ఆహునేయ్యో హోతి…పే॰… అనుత్తరం పుఞ్ఞక్ఖేత్తం లోకస్సా’’తి. ఛట్ఠం.
౭. తతియఆజానీయసుత్తం
౯౯. ‘‘తీహి, భిక్ఖవే, అఙ్గేహి సమన్నాగతో రఞ్ఞో భద్రో అస్సాజానీయో రాజారహో హోతి రాజభోగ్గో, రఞ్ఞో అఙ్గన్తేవ సఙ్ఖయం గచ్ఛతి. కతమేహి తీహి? ఇధ , భిక్ఖవే, రఞ్ఞో భద్రో అస్సాజానీయో వణ్ణసమ్పన్నో చ హోతి బలసమ్పన్నో చ జవసమ్పన్నో చ. ఇమేహి ఖో, భిక్ఖవే, తీహి అఙ్గేహి సమన్నాగతో రఞ్ఞో భద్రో అస్సాజానీయో రాజారహో హోతి రాజభోగ్గో, రఞ్ఞో అఙ్గన్తేవ సఙ్ఖ్యం గచ్ఛతి. ఏవమేవం ఖో, భిక్ఖవే, తీహి ధమ్మేహి సమన్నాగతో భిక్ఖు ఆహునేయ్యో హోతి పాహునేయ్యో దక్ఖిణేయ్యో అఞ్జలికరణీయో అనుత్తరం పుఞ్ఞక్ఖేత్తం లోకస్స. కతమేహి తీహి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు వణ్ణసమ్పన్నో చ హోతి బలసమ్పన్నో చ జవసమ్పన్నో చ.
‘‘కథఞ్చ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు వణ్ణసమ్పన్నో హోతి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు సీలవా హోతి , పాతిమోక్ఖసంవరసంవుతో విహరతి ఆచారగోచరసమ్పన్నో అణుమత్తేసు వజ్జేసు భయదస్సావీ, సమాదాయ సిక్ఖతి సిక్ఖాపదేసు. ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు వణ్ణసమ్పన్నో హోతి.
‘‘కథఞ్చ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు బలసమ్పన్నో హోతి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు ఆరద్ధవీరియో విహరతి అకుసలానం ధమ్మానం పహానాయ కుసలానం ధమ్మానం ఉపసమ్పదాయ థామవా దళ్హపరక్కమో అనిక్ఖిత్తధురో కుసలేసు ధమ్మేసు. ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు బలసమ్పన్నో హోతి.
‘‘కథఞ్చ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు జవసమ్పన్నో హోతి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు ఆసవానం ఖయా అనాసవం చేతోవిముత్తిం పఞ్ఞావిముత్తిం దిట్ఠేవ ధమ్మే సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వా ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు జవసమ్పన్నో హోతి. ఇమేహి ఖో, భిక్ఖవే, తీహి ధమ్మేహి సమన్నాగతో భిక్ఖు ఆహునేయ్యో హోతి…పే॰… అనుత్తరం పుఞ్ఞక్ఖేత్తం లోకస్సా’’తి. సత్తమం.
౮. పోత్థకసుత్తం
౧౦౦. ‘‘నవోపి , భిక్ఖవే, పోత్థకో దుబ్బణ్ణో చ హోతి దుక్ఖసమ్ఫస్సో చ అప్పగ్ఘో చ; మజ్ఝిమోపి, భిక్ఖవే, పోత్థకో దుబ్బణ్ణో చ హోతి దుక్ఖసమ్ఫస్సో చ అప్పగ్ఘో చ; జిణ్ణోపి, భిక్ఖవే, పోత్థకో దుబ్బణ్ణో చ హోతి దుక్ఖసమ్ఫస్సో చ అప్పగ్ఘో చ. జిణ్ణమ్పి, భిక్ఖవే, పోత్థకం ఉక్ఖలిపరిమజ్జనం వా కరోన్తి సఙ్కారకూటే వా నం తం (సీ॰), ఠానే (క॰) ఛడ్డేన్తి.
‘‘ఏవమేవం ఖో, భిక్ఖవే, నవో చేపి భిక్ఖు హోతి దుస్సీలో పాపధమ్మో. ఇదమస్స దుబ్బణ్ణతాయ వదామి. సేయ్యథాపి సో, భిక్ఖవే, పోత్థకో దుబ్బణ్ణో తథూపమాహం, భిక్ఖవే, ఇమం పుగ్గలం వదామి. యే ఖో పనస్స సేవన్తి భజన్తి పయిరుపాసన్తి దిట్ఠానుగతిం ఆపజ్జన్తి, తేసం తం హోతి దీఘరత్తం అహితాయ దుక్ఖాయ. ఇదమస్స దుక్ఖసమ్ఫస్సతాయ వదామి. సేయ్యథాపి సో, భిక్ఖవే, పోత్థకో దుక్ఖసమ్ఫస్సో తథూపమాహం, భిక్ఖవే, ఇమం పుగ్గలం వదామి. యేసం ఖో పన సో యేసం ఖో పన (సీ॰ స్యా॰ కం॰ పీ॰), యేసం సో (క॰) పు॰ ప॰ ౧౧౬ పస్సితబ్బం పటిగ్గణ్హాతి చీవరపిణ్డపాతసేనాసనగిలానప్పచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారం, తేసం తం న మహప్ఫలం హోతి న మహానిసంసం. ఇదమస్స అప్పగ్ఘతాయ వదామి . సేయ్యథాపి సో, భిక్ఖవే, పోత్థకో అప్పగ్ఘో తథూపమాహం, భిక్ఖవే, ఇమం పుగ్గలం వదామి. మజ్ఝిమో చేపి, భిక్ఖవే, భిక్ఖు హోతి…పే॰… థేరో చేపి, భిక్ఖవే, భిక్ఖు హోతి దుస్సీలో పాపధమ్మో, ఇదమస్స దుబ్బణ్ణతాయ వదామి. సేయ్యథాపి సో, భిక్ఖవే, పోత్థకో దుబ్బణ్ణో తథూపమాహం, భిక్ఖవే, ఇమం పుగ్గలం వదామి. యే ఖో పనస్స సేవన్తి భజన్తి పయిరుపాసన్తి దిట్ఠానుగతిం ఆపజ్జన్తి, తేసం తం హోతి దీఘరత్తం అహితాయ దుక్ఖాయ. ఇదమస్స దుక్ఖసమ్ఫస్సతాయ వదామి. సేయ్యథాపి సో, భిక్ఖవే, పోత్థకో దుక్ఖసమ్ఫస్సో తథూపమాహం, భిక్ఖవే, ఇమం పుగ్గలం వదామి. యేసం ఖో పన సో పటిగ్గణ్హాతి చీవరపిణ్డపాతసేనాసనగిలానప్పచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారం, తేసం తం న మహప్ఫలం హోతి న మహానిసంసం. ఇదమస్స అప్పగ్ఘతాయ వదామి. సేయ్యథాపి సో, భిక్ఖవే, పోత్థకో అప్పగ్ఘో తథూపమాహం, భిక్ఖవే, ఇమం పుగ్గలం వదామి.
‘‘ఏవరూపో చాయం, భిక్ఖవే, థేరో భిక్ఖు సఙ్ఘమజ్ఝే భణతి. తమేనం భిక్ఖూ ఏవమాహంసు – ‘కిం ను ఖో తుయ్హం బాలస్స అబ్యత్తస్స భణితేన, త్వమ్పి నామ భణితబ్బం మఞ్ఞసీ’తి! సో కుపితో అనత్తమనో తథారూపిం వాచం నిచ్ఛారేతి యథారూపాయ వాచాయ సఙ్ఘో తం ఉక్ఖిపతి, సఙ్కారకూటేవ నం పోత్థకం.
‘‘నవమ్పి, భిక్ఖవే, కాసికం వత్థం వణ్ణవన్తఞ్చేవ హోతి సుఖసమ్ఫస్సఞ్చ మహగ్ఘఞ్చ; మజ్ఝిమమ్పి, భిక్ఖవే , కాసికం వత్థం వణ్ణవన్తఞ్చేవ హోతి సుఖసమ్ఫస్సఞ్చ మహగ్ఘఞ్చ; జిణ్ణమ్పి, భిక్ఖవే, కాసికం వత్థం వణ్ణవన్తఞ్చేవ హోతి సుఖసమ్ఫస్సఞ్చ మహగ్ఘఞ్చ. జిణ్ణమ్పి, భిక్ఖవే, కాసికం వత్థం రతనపలివేఠనం వా కరోతి గన్ధకరణ్డకే వా నం పక్ఖిపన్తి.
‘‘ఏవమేవం ఖో, భిక్ఖవే, నవో చేపి భిక్ఖు హోతి సీలవా కల్యాణధమ్మో, ఇదమస్స సువణ్ణతాయ వదామి. సేయ్యథాపి తం, భిక్ఖవే, కాసికం వత్థం వణ్ణవన్తం తథూపమాహం, భిక్ఖవే, ఇమం పుగ్గలం వదామి. యే ఖో పనస్స సేవన్తి భజన్తి పయిరుపాసన్తి దిట్ఠానుగతిం ఆపజ్జన్తి, తేసం తం హోతి దీఘరత్తం హితాయ సుఖాయ. ఇదమస్స సుఖసమ్ఫస్సతాయ వదామి. సేయ్యథాపి తం, భిక్ఖవే, కాసికం వత్థం సుఖసమ్ఫస్సం తథూపమాహం, భిక్ఖవే, ఇమం పుగ్గలం వదామి. యేసం ఖో పన సో పటిగ్గణ్హాతి చీవరపిణ్డపాతసేనాసనగిలానప్పచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారం , తేసం తం మహప్ఫలం హోతి మహానిసంసం. ఇదమస్స మహగ్ఘతాయ వదామి. సేయ్యథాపి తం, భిక్ఖవే, కాసికం వత్థం మహగ్ఘం తథూపమాహం, భిక్ఖవే, ఇమం పుగ్గలం వదామి. మజ్ఝిమో చేపి, భిక్ఖవే, భిక్ఖు హోతి…పే॰… థేరో చేపి, భిక్ఖవే, భిక్ఖు హోతి…పే॰… పుగ్గలం వదామి.
‘‘ఏవరూపో చాయం, భిక్ఖవే, థేరో భిక్ఖు సఙ్ఘమజ్ఝే భణతి . తమేనం భిక్ఖూ ఏవమాహంసు – ‘అప్పసద్దా ఆయస్మన్తో హోథ, థేరో భిక్ఖు ధమ్మఞ్చ వినయఞ్చ భణతీ’తి. తస్మాతిహ, భిక్ఖవే, ఏవం సిక్ఖితబ్బం – ‘కాసికవత్థూపమా భవిస్సామ, న పోత్థకూపమా’తి కాసికం వత్థం తథూపమాహం భవిస్సామి, న పోత్థకూపమాహన్తి (క॰). ఏవఞ్హి వో, భిక్ఖవే, సిక్ఖితబ్బ’’న్తి. అట్ఠమం.
౯. లోణకపల్లసుత్తం
౧౦౧. ‘‘యో యో ఖో (స్యా॰ కం॰), యో చ ఖో (క॰), భిక్ఖవే, ఏవం వదేయ్య – ‘యథా యథాయం పురిసో కమ్మం కరోతి తథా తథా తం పటిసంవేదియతీ’తి, ఏవం సన్తం, భిక్ఖవే, బ్రహ్మచరియవాసో న హోతి, ఓకాసో న పఞ్ఞాయతి సమ్మా దుక్ఖస్స అన్తకిరియాయ . యో చ ఖో, భిక్ఖవే, ఏవం వదేయ్య – ‘యథా యథా వేదనీయం అయం పురిసో కమ్మం కరోతి తథా తథాస్స విపాకం పటిసంవేదియతీ’తి, ఏవం సన్తం, భిక్ఖవే, బ్రహ్మచరియవాసో హోతి, ఓకాసో పఞ్ఞాయతి సమ్మా దుక్ఖస్స అన్తకిరియాయ. ఇధ, భిక్ఖవే, ఏకచ్చస్స పుగ్గలస్స అప్పమత్తకమ్పి పాపకమ్మం పాపం కమ్మం (సీ॰ పీ॰) కతం తమేనం నిరయం ఉపనేతి. ఇధ పన, భిక్ఖవే, ఏకచ్చస్స పుగ్గలస్స తాదిసంయేవ అప్పమత్తకం పాపకమ్మం కతం దిట్ఠధమ్మవేదనీయం హోతి, నా’ణుపి ఖాయతి, కిం బహుదేవ.
‘‘కథంరూపస్స, భిక్ఖవే, పుగ్గలస్స అప్పమత్తకమ్పి పాపకమ్మం కతం తమేనం నిరయం ఉపనేతి? ఇధ పన, భిక్ఖవే, ఏకచ్చో పుగ్గలో అభావితకాయో హోతి అభావితసీలో అభావితచిత్తో అభావితపఞ్ఞో పరిత్తో అప్పాతుమో అప్పదుక్ఖవిహారీ. ఏవరూపస్స, భిక్ఖవే, పుగ్గలస్స అప్పమత్తకమ్పి పాపకమ్మం కతం తమేనం నిరయం ఉపనేతి.
‘‘కథంరూపస్స, భిక్ఖవే, పుగ్గలస్స తాదిసంయేవ అప్పమత్తకం పాపకమ్మం కతం దిట్ఠధమ్మవేదనీయం హోతి, నా’ణుపి ఖాయతి, కిం బహుదేవ? ఇధ, భిక్ఖవే, ఏకచ్చో పుగ్గలో భావితకాయో హోతి భావితసీలో భావితచిత్తో భావితపఞ్ఞో అపరిత్తో మహత్తో మహత్తా (సీ॰ స్యా॰ కం॰ పీ॰) అప్పమాణవిహారీ. ఏవరూపస్స, భిక్ఖవే, పుగ్గలస్స తాదిసంయేవ అప్పమత్తకం పాపకమ్మం కతం దిట్ఠధమ్మవేదనీయం హోతి, నాణుపి ఖాయతి, కిం బహుదేవ.
‘‘సేయ్యథాపి , భిక్ఖవే, పురిసో లోణకపల్లం లోణఫలం (సీ॰ స్యా॰ కం॰ పీ॰) పరిత్తే ఉదకమల్లకే ఉదకకపల్లకే (క॰) పక్ఖిపేయ్య. తం కిం మఞ్ఞథ, భిక్ఖవే, అపి ను తం పరిత్తం ఉదకం ఉదకమల్లకే ఉదకం (సీ॰ స్యా॰ కం॰ పీ॰) అమునా లోణకపల్లేన లోణం అస్స అపేయ్య’’న్తి? ‘‘ఏవం, భన్తే’’. ‘‘తం కిస్స హేతు’’? ‘‘అదుఞ్హి, భన్తే, పరిత్తం ఉదకకపల్లకే ఉదకం, తం అమునా లోణకపల్లేన లోణం అస్స అపేయ్య’’న్తి. ‘‘సేయ్యథాపి, భిక్ఖవే, పురిసో లోణకపల్లకం గఙ్గాయ నదియా పక్ఖిపేయ్య. తం కిం మఞ్ఞథ, భిక్ఖవే, అపి ను సా గఙ్గా నదీ అమునా లోణకపల్లేన లోణం అస్స అపేయ్యా’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’. ‘‘తం కిస్స హేతు’’? ‘‘అసు హి, భన్తే, గఙ్గాయ నదియా మహా ఉదకక్ఖన్ధో సో అమునా లోణకపల్లేన లోణో న అస్స అపేయ్యో’’తి లోణం నేవస్స అపేయ్యన్తి (సీ॰), న లోణో అస్స అపేయ్యోతి (పీ॰).
‘‘ఏవమేవం ఖో, భిక్ఖవే, ఇధేకచ్చస్స పుగ్గలస్స అప్పమత్తకమ్పి పాపకమ్మం కతం తమేనం నిరయం ఉపనేతి. ఇధ, భిక్ఖవే, ఏకచ్చస్స పుగ్గలస్స తాదిసంయేవ అప్పమత్తకం పాపకమ్మం కతం దిట్ఠధమ్మవేదనీయం హోతి, నాణుపి ఖాయతి, కిం బహుదేవ.
‘‘కథంరూపస్స, భిక్ఖవే, పుగ్గలస్స అప్పమత్తకమ్పి పాపకమ్మం కతం తమేనం నిరయం ఉపనేతి? ఇధ, భిక్ఖవే, ఏకచ్చో పుగ్గలో అభావితకాయో హోతి అభావితసీలో అభావితచిత్తో అభావితపఞ్ఞో పరిత్తో అప్పాతుమో అప్పదుక్ఖవిహారీ. ఏవరూపస్స, భిక్ఖవే, పుగ్గలస్స అప్పమత్తకమ్పి పాపకమ్మం కతం తమేనం నిరయం ఉపనేతి.
‘‘కథంరూపస్స, భిక్ఖవే, పుగ్గలస్స తాదిసంయేవ అప్పమత్తకం పాపకమ్మం కతం దిట్ఠధమ్మవేదనీయం హోతి, నాణుపి ఖాయతి, కిం బహుదేవ? ఇధ, భిక్ఖవే, ఏకచ్చో పుగ్గలో భావితకాయో హోతి భావితసీలో భావితచిత్తో భావితపఞ్ఞో అపరిత్తో మహత్తో అప్పమాణవిహారీ. ఏవరూపస్స, భిక్ఖవే, పుగ్గలస్స తాదిసంయేవ అప్పమత్తకం పాపకమ్మం కతం దిట్ఠధమ్మవేదనీయం హోతి, నాణుపి ఖాయతి, కిం బహుదేవ.
‘‘ఇధ , భిక్ఖవే, ఏకచ్చో అడ్ఢకహాపణేనపి బన్ధనం నిగచ్ఛతి, కహాపణేనపి బన్ధనం నిగచ్ఛతి, కహాపణసతేనపి బన్ధనం నిగచ్ఛతి. ఇధ, భిక్ఖవే, ఏకచ్చో అడ్ఢకహాపణేనపి న బన్ధనం నిగచ్ఛతి, కహాపణేనపి న బన్ధనం నిగచ్ఛతి, కహాపణసతేనపి న బన్ధనం నిగచ్ఛతి.
‘‘కథంరూపో, భిక్ఖవే, అడ్ఢకహాపణేనపి బన్ధనం నిగచ్ఛతి, కహాపణేనపి బన్ధనం నిగచ్ఛతి, కహాపణసతేనపి బన్ధనం నిగచ్ఛతి? ఇధ, భిక్ఖవే, ఏకచ్చో దలిద్దో హోతి అప్పస్సకో అప్పభోగో. ఏవరూపో, భిక్ఖవే, అడ్ఢకహాపణేనపి బన్ధనం నిగచ్ఛతి, కహాపణేనపి బన్ధనం నిగచ్ఛతి, కహాపణసతేనపి బన్ధనం నిగచ్ఛతి.
‘‘కథంరూపో, భిక్ఖవే, అడ్ఢకహాపణేనపి న బన్ధనం నిగచ్ఛతి, కహాపణేనపి న బన్ధనం నిగచ్ఛతి, కహాపణసతేనపి న బన్ధనం నిగచ్ఛతి? ఇధ, భిక్ఖవే, ఏకచ్చో అడ్ఢో హోతి మహద్ధనో మహాభోగో. ఏవరూపో, భిక్ఖవే, అడ్ఢకహాపణేనపి న బన్ధనం నిగచ్ఛతి, కహాపణేనపి న బన్ధనం నిగచ్ఛతి, కహాపణసతేనపి న బన్ధనం నిగచ్ఛతి. ఏవమేవం ఖో, భిక్ఖవే, ఇధేకచ్చస్స పుగ్గలస్స అప్పమత్తకం పాపకమ్మం కతం. తమేనం నిరయం ఉపనేతి. ఇధ , భిక్ఖవే, ఏకచ్చస్స పుగ్గలస్స తాదిసంయేవ అప్పమత్తకం పాపకమ్మం కతం దిట్ఠధమ్మవేదనీయం హోతి, నాణుపి ఖాయతి, కిం బహుదేవ.
‘‘కథంరూపస్స, భిక్ఖవే, పుగ్గలస్స అప్పమత్తకం పాపకమ్మం కతం, తమేనం నిరయం ఉపనేతి? ఇధ, భిక్ఖవే, ఏకచ్చో పుగ్గలో అభావితకాయో హోతి అభావితసీలో అభావితచిత్తో అభావితపఞ్ఞో పరిత్తో అప్పాతుమో అప్పదుక్ఖవిహారీ. ఏవరూపస్స, భిక్ఖవే, పుగ్గలస్స తాదిసంయేవ అప్పమత్తకం పాపకమ్మం కతం తమేనం నిరయం ఉపనేతి.
‘‘కథంరూపస్స, భిక్ఖవే, పుగ్గలస్స తాదిసంయేవ అప్పమత్తకం పాపకమ్మం కతం దిట్ఠధమ్మవేదనీయం హోతి, నాణుపి ఖాయతి, కిం బహుదేవ? ఇధ, భిక్ఖవే, ఏకచ్చో పుగ్గలో భావితకాయో హోతి భావితసీలో భావితచిత్తో భావితపఞ్ఞో అపరిత్తో మహత్తో అప్పమాణవిహారీ. ఏవరూపస్స, భిక్ఖవే, పుగ్గలస్స తాదిసంయేవ అప్పమత్తకం పాపకమ్మం కతం దిట్ఠధమ్మవేదనీయం హోతి, నాణుపి ఖాయతి, కిం బహుదేవ.
‘‘ఇధ , భిక్ఖవే, ఏకచ్చో పుగ్గలో భావితకాయో హోతి భావితసీలో భావితచిత్తో భావితపఞ్ఞో అపరిత్తో మహత్తో అప్పమాణవిహారీ. ఏవరూపస్స, భిక్ఖవే, పుగ్గలస్స తాదిసంయేవ అప్పమత్తకం పాపకమ్మం కతం దిట్ఠధమ్మవేదనీయం హోతి, నాణుపి ఖాయతి, కిం బహుదేవ. సేయ్యథాపి, భిక్ఖవే, ఓరబ్భికో వా ఉరబ్భఘాతకో వా అప్పేకచ్చం ఉరబ్భం అదిన్నం ఆదియమానం పహోతి హన్తుం వా బన్ధితుం వా జాపేతుం వా యథాపచ్చయం వా కాతుం, అప్పేకచ్చం ఉరబ్భం అదిన్నం ఆదియమానం నప్పహోతి హన్తుం వా బన్ధితుం వా జాపేతుం వా యథాపచ్చయం వా కాతుం.
‘‘కథంరూపం, భిక్ఖవే, ఓరబ్భికో వా ఉరబ్భఘాతకో వా ఉరబ్భం అదిన్నం ఆదియమానం పహోతి హన్తుం వా బన్ధితుం వా జాపేతుం వా యథాపచ్చయం వా కాతుం? ఇధ, భిక్ఖవే, ఏకచ్చో దలిద్దో హోతి అప్పస్సకో అప్పభోగో. ఏవరూపం , భిక్ఖవే, ఓరబ్భికో వా ఉరబ్భఘాతకో వా ఉరబ్భం అదిన్నం ఆదియమానం పహోతి హన్తుం వా బన్ధితుం వా జాపేతుం వా యథాపచ్చయం వా కాతుం.
‘‘కథంరూపం, భిక్ఖవే, ఓరబ్భికో వా ఉరబ్భఘాతకో వా ఉరబ్భం అదిన్నం ఆదియమానం నప్పహోతి హన్తుం వా బన్ధితుం వా జాపేతుం వా యథాపచ్చయం వా కాతుం . ఇధ, భిక్ఖవే, ఏకచ్చో అడ్ఢో హోతి మహద్ధనో మహాభోగో రాజా వా రాజమహామత్తో వా. ఏవరూపం, భిక్ఖవే, ఓరబ్భికో వా ఉరబ్భఘాతకో వా ఉరబ్భం అదిన్నం ఆదియమానం నప్పహోతి హన్తుం వా బన్ధితుం వా జాపేతుం వా యథాపచ్చయం వా కాతుం. అఞ్ఞదత్థు పఞ్జలికోవ పఞ్జలికో (క॰) నం పరం (క॰) యాచతి – ‘దేహి మే, మారిస, ఉరబ్భం వా ఉరబ్భధనం వా’తి. ఏవమేవం ఖో, భిక్ఖవే, ఇధేకచ్చస్స పుగ్గలస్స తాదిసంయేవ అప్పమత్తకమ్పి పాపకమ్మం కతం తమేనం నిరయం ఉపనేతి. ఇధ పన, భిక్ఖవే, ఏకచ్చస్స పుగ్గలస్స తాదిసంయేవ అప్పమత్తకం పాపకమ్మం కతం దిట్ఠధమ్మవేదనీయం హోతి, నాణుపి ఖాయతి, కిం బహుదేవ.
‘‘కథంరూపస్స, భిక్ఖవే, పుగ్గలస్స అప్పమత్తకమ్పి పాపకమ్మం కతం తమేనం నిరయం ఉపనేతి? ఇధ, భిక్ఖవే, ఏకచ్చో పుగ్గలో అభావితకాయో హోతి అభావితసీలో అభావితచిత్తో అభావితపఞ్ఞో పరిత్తో అప్పాతుమో అప్పదుక్ఖవిహారీ. ఏవరూపస్స, భిక్ఖవే, పుగ్గలస్స అప్పమత్తకమ్పి పాపకమ్మం కతం తమేనం నిరయం ఉపనేతి.
‘‘కథంరూపస్స , భిక్ఖవే, పుగ్గలస్స తాదిసంయేవ అప్పమత్తకం పాపకమ్మం కతం దిట్ఠధమ్మవేదనీయం హోతి, నాణుపి ఖాయతి, కిం బహుదేవ? ఇధ, భిక్ఖవే, ఏకచ్చో పుగ్గలో భావితకాయో హోతి భావితసీలో భావితచిత్తో భావితపఞ్ఞో అపరిత్తో మహత్తో అప్పమాణవిహారీ. ఏవరూపస్స, భిక్ఖవే, పుగ్గలస్స తాదిసంయేవ అప్పమత్తకం పాపకమ్మం కతం దిట్ఠధమ్మవేదనీయం హోతి, నాణుపి ఖాయతి, కిం బహుదేవ.
‘‘యో, భిక్ఖవే, ఏవం వదేయ్య – ‘యథా యథాయం పురిసో కమ్మం కరోతి తథా తథా తం పటిసంవేదేతీ’తి, ఏవం సన్తం, భిక్ఖవే, బ్రహ్మచరియవాసో న హోతి, ఓకాసో న పఞ్ఞాయతి సమ్మా దుక్ఖస్స అన్తకిరియాయ. యో చ ఖో, భిక్ఖవే, ఏవం వదేయ్య – ‘యథా యథా వేదనీయం అయం పురిసో కమ్మం కరోతి తథా తథా తస్స విపాకం పటిసంవేదేతీ’తి, ఏవం సన్తం, భిక్ఖవే, బ్రహ్మచరియవాసో హోతి, ఓకాసో పఞ్ఞాయతి సమ్మా దుక్ఖస్స అన్తకిరియాయా’’తి. నవమం.
౧౦. పంసుధోవకసుత్తం
౧౦౨. ‘‘సన్తి , భిక్ఖవే, జాతరూపస్స ఓళారికా ఉపక్కిలేసా పంసువాలుకా పంసువాలికా (సీ॰ స్యా॰ కం॰ పీ॰) సక్ఖరకఠలా. తమేనం పంసుధోవకో వా పంసుధోవకన్తేవాసీ వా దోణియం ఆకిరిత్వా ధోవతి సన్ధోవతి నిద్ధోవతి. తస్మిం పహీనే తస్మిం బ్యన్తీకతే సన్తి జాతరూపస్స మజ్ఝిమసహగతా ఉపక్కిలేసా సుఖుమసక్ఖరా థూలవాలుకా థూలవాలికా (సీ॰ పీ॰), థుల్లవాలికా (స్యా॰ కం॰). తమేనం పంసుధోవకో వా పంసుధోవకన్తేవాసీ వా ధోవతి సన్ధోవతి నిద్ధోవతి. తస్మిం పహీనే తస్మిం బ్యన్తీకతే సన్తి జాతరూపస్స సుఖుమసహగతా ఉపక్కిలేసా సుఖుమవాలుకా కాళజల్లికా. తమేనం పంసుధోవకో వా పంసుధోవకన్తేవాసీ వా ధోవతి సన్ధోవతి నిద్ధోవతి. తస్మిం పహీనే తస్మిం బ్యన్తీకతే అథాపరం సువణ్ణసికతావసిస్సన్తి సువణ్ణజాతరూపకావసిస్సన్తి (క॰). తమేనం సువణ్ణకారో వా సువణ్ణకారన్తేవాసీ వా జాతరూపం మూసాయం పక్ఖిపిత్వా ధమతి సన్ధమతి నిద్ధమతి . తం హోతి జాతరూపం ధన్తం సన్ధన్తం అధన్తం అసన్ధన్తం (స్యా॰ కం॰) నిద్ధన్తం అనిద్ధన్తకసావం అనిద్ధన్తం అనిహితం అనిన్నీతకసావం (సీ॰ స్యా॰ కం॰ పీ॰), న చేవ ముదు హోతి న చ కమ్మనియం, న చ పభస్సరం పభఙ్గు చ, న చ సమ్మా ఉపేతి కమ్మాయ. హోతి సో, భిక్ఖవే, సమయో యం సువణ్ణకారో వా సువణ్ణకారన్తేవాసీ వా తం జాతరూపం ధమతి సన్ధమతి నిద్ధమతి. తం హోతి జాతరూపం ధన్తం సన్ధన్తం నిద్ధన్తం నిద్ధన్తకసావం నిహితం నిన్నీతకసావం (సీ॰ స్యా॰ కం॰ పీ॰), ముదు చ హోతి కమ్మనియఞ్చ పభస్సరఞ్చ, న చ పభఙ్గు, సమ్మా ఉపేతి కమ్మాయ. యస్సా యస్సా చ పిలన్ధనవికతియా ఆకఙ్ఖతి – యది పట్టికాయ ముద్దికాయ (అ॰ ని॰ ౫.౨౩, యది కుణ్డలాయ, యది గీవేయ్యకే గీవేయ్యకేన (క॰), గీవేయ్యకాయ (?), యది సువణ్ణమాలాయ – తఞ్చస్స అత్థం అనుభోతి.
‘‘ఏవమేవం ఖో, భిక్ఖవే, సన్తి అధిచిత్తమనుయుత్తస్స భిక్ఖునో ఓళారికా ఉపక్కిలేసా కాయదుచ్చరితం వచీదుచ్చరితం మనోదుచ్చరితం, తమేనం సచేతసో భిక్ఖు దబ్బజాతికో పజహతి వినోదేతి బ్యన్తీకరోతి అనభావం గమేతి. తస్మిం పహీనే తస్మిం బ్యన్తీకతే సన్తి అధిచిత్తమనుయుత్తస్స భిక్ఖునో మజ్ఝిమసహగతా ఉపక్కిలేసా కామవితక్కో బ్యాపాదవితక్కో విహింసావితక్కో, తమేనం సచేతసో భిక్ఖు దబ్బజాతికో పజహతి వినోదేతి బ్యన్తీకరోతి అనభావం గమేతి. తస్మిం పహీనే తస్మిం బ్యన్తీకతే సన్తి అధిచిత్తమనుయుత్తస్స భిక్ఖునో సుఖుమసహగతా ఉపక్కిలేసా ఞాతివితక్కో జనపదవితక్కో అనవఞ్ఞత్తిపటిసంయుత్తో వితక్కో, తమేనం సచేతసో భిక్ఖు దబ్బజాతికో పజహతి వినోదేతి బ్యన్తీకరోతి అనభావం గమేతి. తస్మిం పహీనే తస్మిం బ్యన్తీకతే అథాపరం ధమ్మవితక్కావసిస్సతి ధమ్మవితక్కోవసిస్సతి (క॰). సో హోతి సమాధి న చేవ సన్తో న చ పణీతో నప్పటిప్పస్సద్ధలద్ధో న ఏకోదిభావాధిగతో ససఙ్ఖారనిగ్గయ్హవారితగతో ససఙ్ఖారనిగ్గయ్హవారితవతో (సీ॰ స్యా॰ కం॰ పీ॰), ససఙ్ఖారనిగ్గయ్హవారివావతో (క॰), ససఙ్ఖారనిగ్గయ్హవారియాధిగతో (?) అ॰ ని॰ ౯.౩౭; దీ॰ ని॰ ౩.౩౫౫ హోతి. సో, భిక్ఖవే, సమయో యం తం చిత్తం అజ్ఝత్తంయేవ సన్తిట్ఠతి సన్నిసీదతి ఏకోది హోతి ఏకోదిభావం గచ్ఛతి (సీ॰), ఏకోదిభావో హోతి (స్యా॰ కం॰ క॰), ఏకోదిహోతి (పీ॰) సమాధియతి. సో హోతి సమాధి సన్తో పణీతో పటిప్పస్సద్ధిలద్ధో ఏకోదిభావాధిగతో న ససఙ్ఖారనిగ్గయ్హవారితగతో. యస్స యస్స చ అభిఞ్ఞా సచ్ఛికరణీయస్స ధమ్మస్స చిత్తం అభినిన్నామేతి అభిఞ్ఞా సచ్ఛికిరియాయ తత్ర తత్రేవ సక్ఖిభబ్బతం పాపుణాతి సతి సతిఆయతనే.
‘‘సో సచే ఆకఙ్ఖతి – ‘అనేకవిహితం ఇద్ధివిధం పచ్చనుభవేయ్యం – ఏకోపి హుత్వా బహుధా అస్సం, బహుధాపి హుత్వా ఏకో అస్సం; ఆవిభావం, తిరోభావం; తిరోకుట్టం తిరోపాకారం తిరోపబ్బతం అసజ్జమానో గచ్ఛేయ్యం, సేయ్యథాపి ఆకాసే; పథవియాపి ఉమ్ముజ్జనిముజ్జం కరేయ్యం, సేయ్యథాపి ఉదకే; ఉదకేపి అభిజ్జమానే అభిజ్జమానో (సీ॰ పీ॰ క॰) గచ్ఛేయ్యం, సేయ్యథాపి పథవియం; ఆకాసేపి పల్లఙ్కేన కమేయ్యం , సేయ్యథాపి పక్ఖీ సకుణో; ఇమేపి చన్దిమసూరియే ఏవంమహిద్ధికే ఏవంమహానుభావే పాణినా పరిమసేయ్యం పరిమజ్జేయ్యం; యావ బ్రహ్మలోకాపి కాయేన వసం వత్తేయ్య’న్తి, తత్ర తత్రేవ సక్ఖిభబ్బతం పాపుణాతి సతి సతిఆయతనే.
‘‘సో సచే ఆకఙ్ఖతి – ‘దిబ్బాయ సోతధాతుయా విసుద్ధాయ అతిక్కన్తమానుసికాయ ఉభో సద్దే సుణేయ్యం దిబ్బే చ మానుసే చ యే దూరే సన్తికే చా’తి, తత్ర తత్రేవ సక్ఖిభబ్బతం పాపుణాతి సతి సతిఆయతనే.
‘‘సో సచే ఆకఙ్ఖతి – ‘పరసత్తానం పరపుగ్గలానం చేతసా చేతో పరిచ్చ పజానేయ్యం – సరాగం వా చిత్తం సరాగం చిత్తన్తి పజానేయ్యం, వీతరాగం వా చిత్తం వీతరాగం చిత్తన్తి పజానేయ్యం; సదోసం వా చిత్తం సదోసం చిత్తన్తి పజానేయ్యం, వీతదోసం వా చిత్తం వీతదోసం చిత్తన్తి పజానేయ్యం; సమోహం వా చిత్తం సమోహం చిత్తన్తి పజానేయ్యం, వీతమోహం వా చిత్తం వీతమోహం చిత్తన్తి పజానేయ్యం; సంఖిత్తం వా చిత్తం సంఖిత్తం చిత్తన్తి పజానేయ్యం, విక్ఖిత్తం వా చిత్తం విక్ఖిత్తం చిత్తన్తి పజానేయ్యం; మహగ్గతం వా చిత్తం మహగ్గతం చిత్తన్తి పజానేయ్యం, అమహగ్గతం వా చిత్తం అమహగ్గతం చిత్తన్తి పజానేయ్యం; సఉత్తరం వా చిత్తం సఉత్తరం చిత్తన్తి పజానేయ్యం, అనుత్తరం వా చిత్తం అనుత్తరం చిత్తన్తి పజానేయ్యం; సమాహితం వా చిత్తం సమాహితం చిత్తన్తి పజానేయ్యం, అసమాహితం వా చిత్తం అసమాహితం చిత్తన్తి పజానేయ్యం; విముత్తం వా చిత్తం విముత్తం చిత్తన్తి పజానేయ్యం, అవిముత్తం వా చిత్తం అవిముత్తం చిత్తన్తి పజానేయ్య’న్తి, తత్ర తత్రేవ సక్ఖిభబ్బతం పాపుణాతి సతి సతిఆయతనే.
‘‘సో సచే ఆకఙ్ఖతి – ‘అనేకవిహితం పుబ్బేనివాసం అనుస్సరేయ్యం, సేయ్యథిదం – ఏకమ్పి జాతిం ద్వేపి జాతియో తిస్సోపి జాతియో చతస్సోపి జాతియో పఞ్చపి జాతియో దసపి జాతియో వీసమ్పి జాతియో తింసమ్పి జాతియో చత్తాలీసమ్పి జాతియో పఞ్ఞాసమ్పి జాతియో జాతిసతమ్పి జాతిసహస్సమ్పి జాతిసతసహస్సమ్పి అనేకేపి సంవట్టకప్పే అనేకేపి వివట్టకప్పే అనేకేపి సంవట్టవివట్టకప్పే – అముత్రాసిం ఏవంనామో ఏవంగోత్తో ఏవంవణ్ణో ఏవమాహారో ఏవంసుఖదుక్ఖప్పటిసంవేదీ ఏవమాయుపరియన్తో, సో తతో చుతో అముత్ర ఉదపాదిం; తత్రాపాసిం ఏవంనామో ఏవంగోత్తో ఏవంవణ్ణో ఏవమాహారో ఏవంసుఖదుక్ఖప్పటిసంవేదీ ఏవమాయుపరియన్తో, సో తతో చుతో ఇధూపపన్నోతి, ఇతి సాకారం సఉద్దేసం అనేకవిహితం పుబ్బేనివాసం అనుస్సరేయ్య’న్తి, తత్ర తత్రేవ సక్ఖిభబ్బతం పాపుణాతి సతి సతిఆయతనే.
‘‘సో సచే ఆకఙ్ఖతి – ‘దిబ్బేన చక్ఖునా విసుద్ధేన అతిక్కన్తమానుసకేన సత్తే పస్సేయ్యం చవమానే ఉపపజ్జమానే హీనే పణీతే సువణ్ణే దుబ్బణ్ణే, సుగతే దుగ్గతే యథాకమ్మూపగే సత్తే పజానేయ్యం – ఇమే వత భోన్తో సత్తా కాయదుచ్చరితేన సమన్నాగతా వచీదుచ్చరితేన సమన్నాగతా మనోదుచ్చరితేన సమన్నాగతా అరియానం ఉపవాదకా మిచ్ఛాదిట్ఠికా మిచ్ఛాదిట్ఠికమ్మసమాదానా , తే కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపన్నా; ఇమే వా పన భోన్తో సత్తా కాయసుచరితేన సమన్నాగతా వచీసుచరితేన సమన్నాగతా మనోసుచరితేన సమన్నాగతా అరియానం అనుపవాదకా సమ్మాదిట్ఠికా సమ్మాదిట్ఠికమ్మసమాదానా, తే కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపన్నాతి, ఇతి దిబ్బేన చక్ఖునా విసుద్ధేన అతిక్కన్తమానుసకేన సత్తే పస్సేయ్యం చవమానే ఉపపజ్జమానే హీనే పణీతే సువణ్ణే దుబ్బణ్ణే, సుగతే దుగ్గతే యథాకమ్మూపగే సత్తే పజానేయ్య’న్తి, తత్ర తత్రేవ సక్ఖిభబ్బతం పాపుణాతి సతి సతిఆయతనే.
‘‘సో సచే ఆకఙ్ఖతి – ‘ఆసవానం ఖయా అనాసవం చేతోవిముత్తిం పఞ్ఞావిముత్తిం దిట్ఠేవ ధమ్మే సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వా ఉపసమ్పజ్జ విహరేయ్య’న్తి, తత్ర తత్రేవ సక్ఖిభబ్బతం పాపుణాతి సతి సతిఆయతనే’’తి. దసమం.
౧౧. నిమిత్తసుత్తం
౧౦౩. ‘‘అధిచిత్తమనుయుత్తేన, భిక్ఖవే, భిక్ఖునా తీణి నిమిత్తాని కాలేన కాలం మనసి కాతబ్బాని – కాలేన కాలం సమాధినిమిత్తం మనసి కాతబ్బం, కాలేన కాలం పగ్గహనిమిత్తం మనసి కాతబ్బం, కాలేన కాలం ఉపేక్ఖానిమిత్తం మనసి కాతబ్బం. సచే, భిక్ఖవే, అధిచిత్తమనుయుత్తో భిక్ఖు ఏకన్తం సమాధినిమిత్తంయేవ మనసి కరేయ్య, ఠానం తం చిత్తం కోసజ్జాయ సంవత్తేయ్య. సచే, భిక్ఖవే, అధిచిత్తమనుయుత్తో భిక్ఖు ఏకన్తం పగ్గహనిమిత్తంయేవ మనసి కరేయ్య, ఠానం తం చిత్తం ఉద్ధచ్చాయ సంవత్తేయ్య. సచే, భిక్ఖవే , అధిచిత్తమనుయుత్తో భిక్ఖు ఏకన్తం ఉపేక్ఖానిమిత్తంయేవ మనసి కరేయ్య, ఠానం తం చిత్తం న సమ్మా సమాధియేయ్య ఆసవానం ఖయాయ. యతో చ ఖో, భిక్ఖవే, అధిచిత్తమనుయుత్తో భిక్ఖు కాలేన కాలం సమాధినిమిత్తం మనసి కరోతి, కాలేన కాలం పగ్గహనిమిత్తం మనసి కరోతి, కాలేన కాలం ఉపేక్ఖానిమిత్తం మనసి కరోతి, తం హోతి చిత్తం ముదుఞ్చ కమ్మనియఞ్చ పభస్సరఞ్చ, న చ పభఙ్గు, సమ్మా సమాధియతి ఆసవానం ఖయాయ.
‘‘సేయ్యథాపి, భిక్ఖవే, సువణ్ణకారో వా సువణ్ణకారన్తేవాసీ వా ఉక్కం బన్ధేయ్య బన్ధతి… ఆలిమ్పతి (విసుద్ధి॰ ౧.౧౮౧ తంటీకాయం చ) మ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౭౬; మ॰ ని॰ ౩.౩౬౦ తంఅట్ఠకథాటీకాసు చ పస్సితబ్బం, ఉక్కం బన్ధిత్వా ఉక్కాముఖం ఆలిమ్పేయ్య, ఉక్కాముఖం ఆలిమ్పేత్వా సణ్డాసేన జాతరూపం గహేత్వా ఉక్కాముఖే పక్ఖిపేయ్య పక్ఖిపతి (విసుద్ధి॰ ౧.౧౮౧), ఉక్కాముఖే పక్ఖిపిత్వా కాలేన కాలం అభిధమతి, కాలేన కాలం ఉదకేన పరిప్ఫోసేతి, కాలేన కాలం అజ్ఝుపేక్ఖతి. సచే, భిక్ఖవే, సువణ్ణకారో వా సువణ్ణకారన్తేవాసీ వా తం జాతరూపం ఏకన్తం అభిధమేయ్య, ఠానం తం జాతరూపం డహేయ్య. సచే, భిక్ఖవే, సువణ్ణకారో వా సువణ్ణకారన్తేవాసీ వా తం జాతరూపం ఏకన్తం ఉదకేన పరిప్ఫోసేయ్య, ఠానం తం జాతరూపం నిబ్బాపేయ్య నిబ్బాయేయ్య (సీ॰). సచే, భిక్ఖవే, సువణ్ణకారో వా సువణ్ణకారన్తేవాసీ వా తం జాతరూపం ఏకన్తం అజ్ఝుపేక్ఖేయ్య, ఠానం తం జాతరూపం న సమ్మా పరిపాకం గచ్ఛేయ్య. యతో చ ఖో, భిక్ఖవే, సువణ్ణకారో వా సువణ్ణకారన్తేవాసీ వా తం జాతరూపం కాలేన కాలం అభిధమతి, కాలేన కాలం ఉదకేన పరిప్ఫోసేతి, కాలేన కాలం అజ్ఝుపేక్ఖతి, తం హోతి జాతరూపం ముదుఞ్చ కమ్మనియఞ్చ పభస్సరఞ్చ, న చ పభఙ్గు, సమ్మా ఉపేతి కమ్మాయ. యస్సా యస్సా చ పిలన్ధనవికతియా ఆకఙ్ఖతి – యది పట్టికాయ, యది కుణ్డలాయ, యది గీవేయ్యకే, యది సువణ్ణమాలాయ – తఞ్చస్స అత్థం అనుభోతి.
‘‘ఏవమేవం ఖో, భిక్ఖవే, అధిచిత్తమనుయుత్తేన భిక్ఖునా తీణి నిమిత్తాని కాలేన కాలం మనసి కాతబ్బాని – కాలేన కాలం సమాధినిమిత్తం మనసి కాతబ్బం, కాలేన కాలం పగ్గహనిమిత్తం మనసి కాతబ్బం, కాలేన కాలం ఉపేక్ఖానిమిత్తం మనసి కాతబ్బం. సచే, భిక్ఖవే, అధిచిత్తమనుయుత్తో భిక్ఖు ఏకన్తం సమాధినిమిత్తంయేవ మనసి కరేయ్య , ఠానం తం చిత్తం కోసజ్జాయ సంవత్తేయ్య. సచే, భిక్ఖవే, అధిచిత్తమనుయుత్తో భిక్ఖు ఏకన్తం పగ్గహనిమిత్తంయేవ మనసి కరేయ్య, ఠానం తం చిత్తం ఉద్ధచ్చాయ సంవత్తేయ్య. సచే, భిక్ఖవే, అధిచిత్తమనుయుత్తో భిక్ఖు ఏకన్తం ఉపేక్ఖానిమిత్తంయేవ మనసి కరేయ్య, ఠానం తం చిత్తం న సమ్మా సమాధియేయ్య ఆసవానం ఖయాయ. యతో చ ఖో, భిక్ఖవే, అధిచిత్తమనుయుత్తో భిక్ఖు కాలేన కాలం సమాధినిమిత్తం మనసి కరోతి, కాలేన కాలం పగ్గహనిమిత్తం మనసి కరోతి, కాలేన కాలం ఉపేక్ఖానిమిత్తం మనసి కరోతి, తం హోతి చిత్తం ముదుఞ్చ కమ్మనియఞ్చ పభస్సరఞ్చ, న చ పభఙ్గు, సమ్మా సమాధియతి ఆసవానం ఖయాయ. యస్స యస్స చ అభిఞ్ఞాసచ్ఛికరణీయస్స ధమ్మస్స చిత్తం అభినిన్నామేతి అభిఞ్ఞాసచ్ఛికిరియాయ, తత్ర తత్రేవ సక్ఖిభబ్బతం పాపుణాతి సతి సతిఆయతనే.
‘‘సో సచే ఆకఙ్ఖతి – ‘అనేకవిహితం ఇద్ధివిధం పచ్చనుభవేయ్యం…పే॰… (ఛ అభిఞ్ఞా విత్థారేతబ్బా) ఆసవానం ఖయా…పే॰… సచ్ఛికత్వా ఉపసమ్పజ్జ విహరేయ్య’న్తి, తత్ర తత్రేవ సక్ఖిభబ్బతం పాపుణాతి సతి సతిఆయతనే’’తి. ఏకాదసమం.
లోణకపల్లవగ్గో లోణఫలవగ్గో (సీ॰ స్యా॰ కం॰ పీ॰) పఞ్చమో.
తస్సుద్దానం –
అచ్చాయికం పవివేకం, సరదో పరిసా తయో;
ఆజానీయా పోత్థకో చ, లోణం ధోవతి నిమిత్తానీతి.
దుతియో పణ్ణాసకో సమత్తో.
౩. తతియపణ్ణాసకం