(౧౭) ౨. ఆఘాతవగ్గో
౧. పఠమఆఘాతపటివినయసుత్తవణ్ణనా
౧౬౧. దుతియస్స ఆఘాతపటివినయా. యత్థ భిక్ఖునో ఉప్పన్నో ఆఘాతో సబ్బసో పటివినేతబ్బోతి యత్థ ఆరమ్మణే భిక్ఖునో ఆఘాతో ఉప్పన్నో హోతి, తత్థ సో సబ్బో ఇమేహి పఞ్చహి పటివినోదేతబ్బోతి అత్థో. మేత్తా తస్మిం పుగ్గలే భావేతబ్బాతి తికచతుక్కజ్ఝానవసేన మేత్తా భావేతబ్బా. కరుణాయపి ఏసేవ నయో. ఉపేక్ఖా పన చతుక్కపఞ్చకజ్ఝానవసేన భావేతబ్బా. యస్మా పన యం పుగ్గలం పస్సతో చిత్తం న నిబ్బాతి, తస్మిం ముదితా న సణ్ఠహతి, తస్మా సా న వుత్తా. అసతిఅమనసికారోతి యథా సో పుగ్గలో న ఉపట్ఠాతి, కుట్టాదీహి అన్తరితో వియ హోతి, ఏవం తస్మిం అసతిఅమనసికారో ఆపజ్జితబ్బో. సేసం హేట్ఠా వుత్తనయత్తా ఉత్తానమేవ.
౨. దుతియఆఘాతపటివినయసుత్తవణ్ణనా
౧౬౨. దుతియే ఆఘాతో ఏతేసు పటివినేతబ్బోతి ఆఘాతపటివినయా ఆఘాతపటివినయా. పటివినయోతి హి పటివినయవత్థూనమ్పి పటివినయకారణానమ్పి ఏతం అధివచనం, తదుభయమ్పి ఇధ వట్టతి. పఞ్చ హి పుగ్గలా పటివినయవత్థూ హోన్తి పఞ్చహి ఉపమాహి పఞ్చ పటిపత్తియో పటివినయకారణాని. లభతి చ కాలేన కాలం చేతసో వివరం చేతసో పసాదన్తి కాలే కాలే సమథవిపస్సనాచిత్తస్స ఉప్పన్నోకాససఙ్ఖాతం వివరఞ్చేవ సద్ధాసమ్పన్నభావసఙ్ఖాతం పసాదఞ్చ లభతి.
రథియాయాతి అన్తరవీథియం. నన్తకన్తి పిలోతికఖణ్డం. నిగ్గహేత్వాతి అక్కమిత్వా. యో తత్థ సారోతి యం తత్థ థిరట్ఠానం. తం పరిపాతేత్వాతి తం లుఞ్చిత్వా. ఏవమేవ ఖోతి ఏత్థ పంసుకూలికో వియ మేత్తావిహారీ దట్ఠబ్బో, రథియాయ నన్తకం వియ వేరిపుగ్గలో, దుబ్బలట్ఠానం వియ అపరిసుద్ధకాయసమాచారతా, థిరట్ఠానం వియ పరిసుద్ధవచీసమాచారతా, దుబ్బలట్ఠానం ఛడ్డేత్వా థిరట్ఠానం ఆదాయ గన్త్వా సిబ్బిత్వా రజిత్వా పారుపిత్వా
సేవాలపణకపరియోనద్ధాతి సేవాలేన చ ఉదకపప్పటకేన చ పటిచ్ఛన్నా. ఘమ్మపరేతోతి ఘమ్మేన అనుగతో. కిలన్తోతి తసితోతి తణ్హాభిభూతో. పిపాసితోతి పానీయం పాతుకామో. అపవియూహిత్వాతి అపనేత్వా. పివిత్వాతి పసన్నఉదకం పివిత్వా. ఏవమేవ ఖోతి ఏత్థ ఘమ్మాభితత్తో పురిసో వియ మేత్తావిహారీ దట్ఠబ్బో, సేవాలపణకం వియ అపరిసుద్ధవచీసమాచారతా, పసన్నఉదకం వియ పరిసుద్ధకాయసమాచారతా, సేవాలపణకం అపబ్యూహిత్వా పసన్నోదకం పివిత్వా గమనం వియ అపరిసుద్ధవచీసమాచారతం అమనసికత్వా పరిసుద్ధకాయసమాచారతం మనసికత్వా వేరిమ్హి చిత్తుప్పాదం నిబ్బాపేత్వా ఫాసువిహారకాలో దట్ఠబ్బో.
ఖోభేస్సామీతి చాలేస్సామి. లోళేస్సామీతి ఆకులం కరిస్సామి. అపేయ్యమ్పి తం కరిస్సామీతి పివితుం అసక్కుణేయ్యం కరిస్సామి. చతుక్కుణ్డికోతి జాణూహి చ హత్థేహి చ భూమియం పతిట్ఠానేన చతుక్కుణ్డికో హుత్వా. గోపీతకం పివిత్వాతి గావియో వియ ముఖేన ఆకడ్ఢేన్తో పివిత్వా. ఏవమేవ ఖోతి ఏత్థ ఘమ్మాభితత్తో పురిసో వియ మేత్తావిహారీ దట్ఠబ్బో, గోపదం వియ వేరిపుగ్గలో, గోపదే పరిత్తఉదకం వియ తస్సబ్భన్తరే పరిత్తగుణో, చతుక్కుణ్డికస్స గోపీతకం పివిత్వా పక్కమనం వియ తస్స అపరిసుద్ధకాయవచీసమాచారతం అమనసికత్వా యం సో కాలేన కాలం
ఆబాధికోతి పురతోపిస్సాతి పురతోపి భవేయ్య. అనయబ్యసనన్తి అవడ్ఢివినాసం. ఏవమేవ ఖోతి ఏత్థ సో అనాథగిలానో వియ సబ్బకణ్హధమ్మసమన్నాగతో పుగ్గలో, అద్ధానమగ్గో వియ అనమతగ్గసంసారో, పురతో చ పచ్ఛతో చ గామానం దూరభావో వియ నిబ్బానస్స దూరభావో, సప్పాయభోజనానం అలాభో వియ సామఞ్ఞఫలభోజనానం అలాభో, సప్పాయభేసజ్జానం అలాభో
అచ్ఛోదకాతి పసన్నోదకా. సాతోదకాతి మధురోదకా. సీతోదకాతి తనుసీతసలిలా. సేతకాతి ఊమిభిజ్జనట్ఠానేసు సేతవణ్ణా. సుపతిత్థాతి సమతిత్థా. ఏవమేవ ఖోతి ఏత్థ ఘమ్మాభితత్తో పురిసో వియ మేత్తావిహారీ దట్ఠబ్బో, సా పోక్ఖరణీ వియ పరిసుద్ధసబ్బద్వారో పురిసో, న్హత్వా పివిత్వా పచ్చుత్తరిత్వా రుక్ఖచ్ఛాయాయ నిపజ్జిత్వా యథాకామం గమనం వియ తేసు ద్వారేసు
౫. పఞ్హపుచ్ఛాసుత్తవణ్ణనా
౧౬౫. పఞ్చమే పరిభవన్తి పరిభవన్తో, ఏవం పరిభవిస్సామీతి పరిభవనత్థాయ పుచ్ఛతీతి అత్థో. అఞ్ఞాతుకామోతి జానితుకామో హుత్వా.
౬. నిరోధసుత్తవణ్ణనా
౧౬౬. ఛట్ఠే అత్థేతం ఠానన్తి అత్థి ఏతం కారణం. నో చే దిట్ఠేవ ధమ్మే అఞ్ఞం ఆరాధేయ్యాతి నో చే ఇమస్మింయేవ అత్తభావే అరహత్తం పాపుణేయ్య. కబళీకారాహారభక్ఖానం దేవానన్తి కామావచరదేవానం. అఞ్ఞతరం మనోమయం కాయన్తి ఝానమనేన నిబ్బత్తం అఞ్ఞతరం సుద్ధావాసబ్రహ్మకాయం. ఉదాయీతి లాళుదాయీ. సో హి ‘‘మనోమయ’’న్తి సుత్వా ‘‘ఆరుప్పే న భవితబ్బ’’న్తి
అత్థి నామాతి అమరిసనత్థే నిపాతో. తేనేవ చేత్థ ‘‘అజ్ఝుపేక్ఖిస్సథా’’తి అనాగతవచనం కతం. అయఞ్హేత్థత్థో – ఆనన్ద, తుమ్హే థేరం విహారన్తి గన్ధకుటిం.
అనచ్ఛరియన్తి న అచ్ఛరియం. యథాతి కారణవచనం. ఆయస్మన్తంయేవేత్థ ఉపవానం పటిభాసేయ్యాతి ఏత్థ భగవతా చ ఏవం ఏతదేవ కారణం ఆరబ్భ ఉదాహటే ఆయస్మతోయేవ ఉపవానస్స పటివచనం పటిభాతు ఉపట్ఠాతూతి దీపేతి. సారజ్జం ఓక్కన్తన్తి దోమనస్సం అనుపవిట్ఠం. సీలవాతిఆదీహి ఖీణాసవసీలాదీనియేవ కథితాని. ఖణ్డిచ్చేనాతిఆదీని సక్కారాదీనం కారణపుచ్ఛావసేన వుత్తాని. కిం ఖణ్డిచ్చాదీహి కారణేహి తం తం సబ్రహ్మచారిం సక్కరేయ్యున్తి అయఞ్హేత్థ అధిప్పాయో.
౭. చోదనాసుత్తవణ్ణనా
౧౬౭. సత్తమే చోదకేనాతి వత్థుసన్దస్సనా ఆపత్తిసన్దస్సనా సంవాసప్పటిక్ఖేపో సామీచిప్పటిక్ఖేపోతి చతూహి చోదనావత్థూహి చోదయమానేన. కాలేన వక్ఖామి నో అకాలేనాతి ఏత్థ చుదితకస్స కాలో కథితో, న చోదకస్స. పరం చోదేన్తేన హి పరిసమజ్ఝే వా ఉపోసథపవారణగ్గే వా ఆసనసాలాభోజనసాలాదీసు వా న చోదేతబ్బో, దివాట్ఠానే నిసిన్నకాలే ‘‘కరోతాయస్మా ఓకాసం, అహం ఆయస్మన్తం వత్తుకామో’’తి ఏవం ఓకాసం కారేత్వా చోదేతబ్బో. పుగ్గలం పన ఉపపరిక్ఖిత్వా యో లోలపుగ్గలో అభూతం వత్వా భిక్ఖూనం అయసం ఆరోపేతి, సో ఓకాసకమ్మం వినాపి చోదేతబ్బో. భూతేనాతి సణ్హేనాతి మట్ఠేన ముదుకేన. అత్థసంహితేనాతి అవిప్పటిసారో ఉపదహాతబ్బోతి అమఙ్కుభావో ఉపనేతబ్బో. అలం తే అవిప్పటిసారాయాతి యుత్తం తే అమఙ్కుభావాయ. సేసమేత్థ ఉత్తానమేవాతి. అట్ఠమం హేట్ఠా వుత్తనయత్తా పాకటమేవ.
౯. ఖిప్పనిసన్తిసుత్తవణ్ణనా
౧౬౯. నవమే ఖిప్పం నిసామయతి ఉపధారేతీతి ఖిప్పనిసన్తి. సుగ్గహితం కత్వా గణ్హాతీతి సుగ్గహితగ్గాహీ. అత్థకుసలోతి అట్ఠకథాయ ఛేకో. ధమ్మకుసలోతి పాళియం ఛేకో. నిరుత్తికుసలోతి నిరుత్తివచనేసు ఛేకో. బ్యఞ్జనకుసలోతి అక్ఖరప్పభేదే ఛేకో. పుబ్బాపరకుసలోతి అత్థపుబ్బాపరం, ధమ్మపుబ్బాపరం, అక్ఖరపుబ్బాపరం, బ్యఞ్జనపుబ్బాపరం, అనుసన్ధిపుబ్బాపరన్తి ఇమస్మిం పఞ్చవిధే పుబ్బాపరే ఛేకో. తత్థ అత్థపుబ్బాపరకుసలోతి హేట్ఠా అత్థేన ఉపరి అత్థం జానాతి, ఉపరి అత్థేన హేట్ఠా అత్థం జానాతి. కథం? సో హి హేట్ఠా అత్థం ఠపేత్వా ఉపరి అత్థే వుత్తే ‘‘హేట్ఠా అత్థో అత్థీ’’తి జానాతి. ఉపరి అత్థం ఠపేత్వా హేట్ఠా అత్థే వుత్తేపి ‘‘ఉపరి అత్థో అత్థీ’’తి జానాతి. ఉభతో ఠపేత్వా మజ్ఝే అత్థే వుత్తే ‘‘ఉభతో అత్థో అత్థీ’’తి జానాతి. మజ్ఝే అత్థం ఠపేత్వా ఉభతోభాగేసు అత్థే వుత్తే ‘‘మజ్ఝే అత్థో అత్థీ’’తి జానాతి. ధమ్మపుబ్బాపరాదీసుపి ఏసేవ నయో. అనుసన్ధిపుబ్బాపరే పన సీలం ఆదిం కత్వా ఆరద్ధే సుత్తన్తే మత్థకే ఛసు అభిఞ్ఞాసు
౧౦. భద్దజిసుత్తవణ్ణనా
౧౭౦. దసమే అభిభూతి అభిభవిత్వా ఠితో జేట్ఠకో. అనభిభూతోతి అఞ్ఞేహి అనభిభూతో. అఞ్ఞదత్థూతి ఏకంసవచనే నిపాతో. దస్సనవసేన దసో, సబ్బం పస్సతీతి అధిప్పాయో. వసవత్తీతి సబ్బం జనం వసే వత్తేతి. యథా పస్సతోతి ఇట్ఠారమ్మణం వా హోతు అనిట్ఠారమ్మణం వా అనన్తరా ఆసవానం ఖయో హోతీతి అనన్తరాయేవ అరహత్తం యథా సుణతోతి ఏత్థాపి ఏసేవ నయో. అథ వా యం చక్ఖునా రూపం దిస్వా నిరన్తరమేవ విపస్సనం పట్ఠపేత్వా అరహత్తం పాపుణాతి, తం తస్స అరహత్తం చక్ఖువిఞ్ఞాణానన్తరం నామ హోతి. తం సన్ధాయ వుత్తం – ఇదం దస్సనానం అగ్గన్తి. దుతియపదేపి ఏసేవ నయో.
యథా సుఖితస్సాతి యేన మగ్గసుఖేన సుఖితస్స. అనన్తరా ఆసవానం ఖయో హోతీతి సమనన్తరమేవ అరహత్తం ఉప్పజ్జతి. ఇదం సుఖానం అగ్గన్తి ఇదం మగ్గసుఖం సుఖానం ఉత్తమం. యథా సఞ్ఞిస్సాతి ఇధాపి మగ్గసఞ్ఞావ అధిప్పేతా. యథా భూతస్సాతి యస్మిం భవే యస్మిం అత్తభావే ఠితస్స. అనన్తరాతి ఇదం భవానం అగ్గన్తి అయం పచ్ఛిమో అత్తభావో భవానం అగ్గం నామ. అథ వా యథా భూతస్సాతి యేహి ఖన్ధేహి మగ్గక్ఖణే భూతస్స విజ్జమానస్స. అనన్తరా ఆసవానం ఖయో హోతీతి మగ్గానన్తరమేవ ఫలం ఉప్పజ్జతి. ఇదం భవానం అగ్గన్తి ఇదం మగ్గక్ఖణే ఖన్ధపఞ్చకం భవానం అగ్గం నామాతి.
ఆఘాతవగ్గో దుతియో.