౭. దేవతావగ్గో
౧. అనాగామిఫలసుత్తం
౬౫. ‘‘ఛ , భిక్ఖవే, ధమ్మే అప్పహాయ అభబ్బో అనాగామిఫలం సచ్ఛికాతుం. కతమే ఛ? అస్సద్ధియం, అహిరికం, అనోత్తప్పం, కోసజ్జం, ముట్ఠస్సచ్చం, దుప్పఞ్ఞతం – ఇమే ఖో, భిక్ఖవే, ఛ ధమ్మే అప్పహాయ అభబ్బో అనాగామిఫలం సచ్ఛికాతుం.
‘‘ఛ, భిక్ఖవే, ధమ్మే పహాయ భబ్బో అనాగామిఫలం సచ్ఛికాతుం. కతమే ఛ? అస్సద్ధియం, అహిరికం, అనోత్తప్పం, కోసజ్జం, ముట్ఠస్సచ్చం, దుప్పఞ్ఞతం – ఇమే ఖో, భిక్ఖవే, ఛ ధమ్మే పహాయ భబ్బో అనాగామిఫలం సచ్ఛికాతు’’న్తి. పఠమం.
౨. అరహత్తసుత్తం
౬౬. ‘‘ఛ, భిక్ఖవే, ధమ్మే అప్పహాయ అభబ్బో అరహత్తం సచ్ఛికాతుం. కతమే ఛ? థినం థీనం (సీ॰ స్యా॰ కం॰ పీ॰), మిద్ధం, ఉద్ధచ్చం, కుక్కుచ్చం, అస్సద్ధియం, పమాదం – ఇమే ఖో, భిక్ఖవే, ఛ ధమ్మే అప్పహాయ అభబ్బో అరహత్తం సచ్ఛికాతుం.
‘‘ఛ , భిక్ఖవే, ధమ్మే పహాయ భబ్బో అరహత్తం సచ్ఛికాతుం. కతమే ఛ? థినం, మిద్ధం, ఉద్ధచ్చం, కుక్కుచ్చం, అస్సద్ధియం, పమాదం – ఇమే ఖో, భిక్ఖవే, ఛ ధమ్మే పహాయ భబ్బో అరహత్తం సచ్ఛికాతు’’న్తి. దుతియం.
౩. మిత్తసుత్తం
౬౭. ‘‘‘సో వత, భిక్ఖవే, భిక్ఖు పాపమిత్తో పాపసహాయో పాపసమ్పవఙ్కో, పాపమిత్తే పాపకే మిత్తే (క॰) సేవమానో భజమానో పయిరుపాసమానో, తేసఞ్చ దిట్ఠానుగతిం ఆపజ్జమానో ఆభిసమాచారికం ధమ్మం పరిపూరేస్సతీ’తి నేతం ఠానం విజ్జతి. ‘ఆభిసమాచారికం ధమ్మం అపరిపూరేత్వా సేఖం ధమ్మం పరిపూరేస్సతీ’తి నేతం ఠానం విజ్జతి. ‘సేఖం ధమ్మం అపరిపూరేత్వా సీలాని పరిపూరేస్సతీ’తి నేతం ఠానం విజ్జతి. ‘సీలాని అపరిపూరేత్వా కామరాగం వా రూపరాగం వా అరూపరాగం వా పజహిస్సతీ’తి నేతం ఠానం విజ్జతి.
‘‘‘సో వత, భిక్ఖవే, భిక్ఖు కల్యాణమిత్తో కల్యాణసహాయో కల్యాణసమ్పవఙ్కో, కల్యాణమిత్తే సేవమానో భజమానో పయిరుపాసమానో, తేసఞ్చ దిట్ఠానుగతిం ఆపజ్జమానో ఆభిసమాచారికం ధమ్మం పరిపూరేస్సతీ’తి ఠానమేతం విజ్జతి. ‘ఆభిసమాచారికం ధమ్మం పరిపూరేత్వా సేఖం ధమ్మం పరిపూరేస్సతీ’తి ఠానమేతం విజ్జతి. ‘సేఖం ధమ్మం పరిపూరేత్వా సీలాని పరిపూరేస్సతీ’తి ఠానమేతం విజ్జతి. ‘సీలాని పరిపూరేత్వా కామరాగం వా రూపరాగం వా అరూపరాగం వా పజహిస్సతీ’తి ఠానమేతం విజ్జతీ’’తి. తతియం.
౪. సఙ్గణికారామసుత్తం
౬౮. ‘‘‘సో వత, భిక్ఖవే, భిక్ఖు సఙ్గణికారామో సఙ్గణికరతో సఙ్గణికారామతం అనుయుత్తో, గణారామో గణరతో గణారామతం అనుయుత్తో, ఏకో పవివేకే అభిరమిస్సతీ’తి నేతం ఠానం విజ్జతి. ‘ఏకో పవివేకే అనభిరమన్తో చిత్తస్స నిమిత్తం గహేస్సతీ’తి నేతం ఠానం విజ్జతి. ‘చిత్తస్స నిమిత్తం అగణ్హన్తో సమ్మాదిట్ఠిం పరిపూరేస్సతీ’తి నేతం ఠానం విజ్జతి. ‘సమ్మాదిట్ఠిం అపరిపూరేత్వా సమ్మాసమాధిం పరిపూరేస్సతీ’తి నేతం ఠానం విజ్జతి. ‘సమ్మాసమాధిం అపరిపూరేత్వా సంయోజనాని పజహిస్సతీ’తి నేతం ఠానం విజ్జతి. ‘సంయోజనాని అప్పహాయ నిబ్బానం సచ్ఛికరిస్సతీ’తి నేతం ఠానం విజ్జతి.
‘‘‘సో వత, భిక్ఖవే, భిక్ఖు న సఙ్గణికారామో న సఙ్గణికరతో న సఙ్గణికారామతం అనుయుత్తో, న గణారామో న గణరతో న గణారామతం అనుయుత్తో, ఏకో పవివేకే అభిరమిస్సతీ’తి ఠానమేతం విజ్జతి. ‘ఏకో పవివేకే అభిరమన్తో చిత్తస్స నిమిత్తం గహేస్సతీ’తి ఠానమేతం విజ్జతి. ‘చిత్తస్స నిమిత్తం గణ్హన్తో సమ్మాదిట్ఠిం పరిపూరేస్సతీ’తి ఠానమేతం విజ్జతి. ‘సమ్మాదిట్ఠిం పరిపూరేత్వా సమ్మాసమాధిం పరిపూరేస్సతీ’తి ఠానమేతం విజ్జతి. ‘సమ్మాసమాధిం పరిపూరేత్వా సంయోజనాని పజహిస్సతీ’తి ఠానమేతం విజ్జతి. ‘సంయోజనాని పహాయ నిబ్బానం సచ్ఛికరిస్సతీ’తి ఠానమేతం విజ్జతీ’’తి. చతుత్థం.
౫. దేవతాసుత్తం
౬౯. అథ ఖో అఞ్ఞతరా దేవతా అభిక్కన్తాయ రత్తియా అభిక్కన్తవణ్ణా కేవలకప్పం జేతవనం ఓభాసేత్వా యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం అట్ఠాసి. ఏకమన్తం ఠితా ఖో సా దేవతా భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘ఛయిమే, భన్తే, ధమ్మా భిక్ఖునో అపరిహానాయ సంవత్తన్తి. కతమే ఛ? సత్థుగారవతా, ధమ్మగారవతా, సఙ్ఘగారవతా, సిక్ఖాగారవతా, సోవచస్సతా, కల్యాణమిత్తతా – ఇమే ఖో, భన్తే, ఛ ధమ్మా భిక్ఖునో అపరిహానాయ సంవత్తన్తీ’’తి. ఇదమవోచ సా దేవతా. సమనుఞ్ఞో సత్థా అహోసి. అథ ఖో సా దేవతా ‘‘సమనుఞ్ఞో మే సత్థా’’తి భగవన్తం అభివాదేత్వా పదక్ఖిణం కత్వా తత్థేవన్తరధాయి.
అథ ఖో భగవా తస్సా రత్తియా అచ్చయేన భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘ఇమం , భిక్ఖవే, రత్తిం అఞ్ఞతరా దేవతా అభిక్కన్తాయ రత్తియా అభిక్కన్తవణ్ణా కేవలకప్పం జేతవనం ఓభాసేత్వా యేనాహం తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా మం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం అట్ఠాసి. ఏకమన్తం ఠితా ఖో, భిక్ఖవే, సా దేవతా మం ఏతదవోచ – ‘ఛయిమే, భన్తే, ధమ్మా భిక్ఖునో అపరిహానాయ సంవత్తన్తి. కతమే ఛ? సత్థుగారవతా, ధమ్మగారవతా, సఙ్ఘగారవతా, సిక్ఖాగారవతా, సోవచస్సతా, కల్యాణమిత్తతా – ఇమే ఖో, భన్తే, ఛ ధమ్మా భిక్ఖునో అపరిహానాయ సంవత్తన్తీ’తి. ఇదమవోచ, భిక్ఖవే, సా దేవతా. ఇదం వత్వా మం అభివాదేత్వా పదక్ఖిణం కత్వా తత్థేవన్తరధాయీ’’తి.
ఏవం వుత్తే ఆయస్మా సారిపుత్తో భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏతదవోచ – ‘‘ఇమస్స ఖో అహం, భన్తే, భగవతా సంఖిత్తేన భాసితస్స ఏవం విత్థారేన అత్థం ఆజానామి. ఇధ, భన్తే, భిక్ఖు అత్తనా చ సత్థుగారవో హోతి సత్థుగారవతాయ చ వణ్ణవాదీ. యే చఞ్ఞే భిక్ఖూ న సత్థుగారవా తే చ సత్థుగారవతాయ సమాదపేతి. యే చఞ్ఞే భిక్ఖూ సత్థుగారవా తేసఞ్చ వణ్ణం భణతి భూతం తచ్ఛం కాలేన. అత్తనా చ ధమ్మగారవో హోతి…పే॰… సఙ్ఘగారవో హోతి… సిక్ఖాగారవో హోతి … సువచో హోతి… కల్యాణమిత్తో హోతి కల్యాణమిత్తతాయ చ వణ్ణవాదీ. యే చఞ్ఞే భిక్ఖూ న కల్యాణమిత్తా తే చ కల్యాణమిత్తతాయ సమాదపేతి. యే చఞ్ఞే భిక్ఖూ కల్యాణమిత్తా తేసఞ్చ వణ్ణం భణతి భూతం తచ్ఛం కాలేన . ఇమస్స ఖో అహం, భన్తే, భగవతా సంఖిత్తేన భాసితస్స ఏవం విత్థారేన అత్థం ఆజానామీ’’తి.
‘‘సాధు సాధు, సారిపుత్త! సాధు ఖో త్వం, సారిపుత్త, ఇమస్స మయా సంఖిత్తేన భాసితస్స ఏవం విత్థారేన అత్థం ఆజానాసి. ఇధ, సారిపుత్త, భిక్ఖు అత్తనా చ సత్థుగారవో హోతి సత్థుగారవతాయ చ వణ్ణవాదీ. యే చఞ్ఞే భిక్ఖూ న సత్థుగారవా తే చ సత్థుగారవతాయ సమాదపేతి. యే చఞ్ఞే భిక్ఖూ సత్థుగారవా తేసఞ్చ వణ్ణం భణతి భూతం తచ్ఛం కాలేన. అత్తనా చ ధమ్మగారవో హోతి…పే॰… సఙ్ఘగారవో హోతి… సిక్ఖాగారవో హోతి… సువచో హోతి… కల్యాణమిత్తో హోతి కల్యాణమిత్తతాయ చ వణ్ణవాదీ. యే చఞ్ఞే భిక్ఖూ న కల్యాణమిత్తా తే చ కల్యాణమిత్తతాయ సమాదపేతి. యే చఞ్ఞే భిక్ఖూ కల్యాణమిత్తా తేసఞ్చ వణ్ణం భణతి భూతం తచ్ఛం కాలేన. ఇమస్స ఖో, సారిపుత్త, మయా సంఖిత్తేన భాసితస్స ఏవం విత్థారేన అత్థో దట్ఠబ్బో’’తి. పఞ్చమం.
౬. సమాధిసుత్తం
౭౦. ‘‘‘సో వత, భిక్ఖవే, భిక్ఖు న సన్తేన సమాధినా న పణీతేన న పటిప్పస్సద్ధిలద్ధేన న పటిప్పస్సద్ధలద్ధేన (సీ॰) న ఏకోదిభావాధిగతేన అనేకవిహితం ఇద్ధివిధం పచ్చనుభవిస్సతి – ఏకోపి హుత్వా బహుధా భవిస్సతి, బహుధాపి హుత్వా ఏకో భవిస్సతి…పే॰… యావ బ్రహ్మలోకాపి కాయేన వసం వత్తేస్సతీ’తి నేతం ఠానం విజ్జతి. ‘దిబ్బాయ సోతధాతుయా విసుద్ధాయ అతిక్కన్తమానుసికాయ ఉభో సద్దే సుణిస్సతి – దిబ్బే చ మానుసే చ యే దూరే సన్తికే చా’తి నేతం ఠానం విజ్జతి. ‘పరసత్తానం పరపుగ్గలానం చేతసా చేతో పరిచ్చ పజానిస్సతి – సరాగం వా చిత్తం సరాగం చిత్తన్తి పజానిస్సతి …పే॰… విముత్తం వా చిత్తం విముత్తం చిత్తన్తి పజానిస్సతీ’తి నేతం ఠానం విజ్జతి. ‘అనేకవిహితం పుబ్బేనివాసం అనుస్సరిస్సతి, సేయ్యథిదం – ఏకమ్పి జాతిం, ద్వేపి జాతియో…పే॰… ఇతి సాకారం సఉద్దేసం అనేకవిహితం పుబ్బేనివాసం అనుస్సరిస్సతీ’తి నేతం ఠానం విజ్జతి. ‘దిబ్బేన చక్ఖునా విసుద్ధేన అతిక్కన్తమానుసకేన సత్తే పస్సిస్సతి…పే॰… యథాకమ్మూపగే సత్తే పజానిస్సతీ’తి నేతం ఠానం విజ్జతి . ‘ఆసవానం ఖయా…పే॰… సచ్ఛికత్వా ఉపసమ్పజ్జ విహరిస్సతీ’తి నేతం ఠానం విజ్జతి.
‘‘‘సో వత, భిక్ఖవే, భిక్ఖు సన్తేన సమాధినా పణీతేన పటిప్పస్సద్ధిలద్ధేన ఏకోదిభావాధిగతేన అనేకవిహితం ఇద్ధివిధం పచ్చనుభవిస్సతి…పే॰… యావ బ్రహ్మలోకాపి కాయేన వసం వత్తేస్సతీ’తి ఠానమేతం విజ్జతి. ‘దిబ్బాయ సోతధాతుయా విసుద్ధాయ అతిక్కన్తమానుసికాయ ఉభో సద్దే సుణిస్సతి – దిబ్బే చ మానుసే చ యే దూరే సన్తికే చా’తి ఠానమేతం విజ్జతి. ‘పరసత్తానం పరపుగ్గలానం చేతసా చేతో పరిచ్చ పజానిస్సతి – సరాగం వా చిత్తం సరాగం చిత్తన్తి పజానిస్సతి…పే॰… విముత్తం వా చిత్తం విముత్తం చిత్తన్తి పజానిస్సతీ’తి ఠానమేతం విజ్జతి. ‘అనేకవిహితం పుబ్బేనివాసం అనుస్సరిస్సతి, సేయ్యథిదం – ఏకమ్పి జాతిం, ద్వేపి జాతియో…పే॰… ఇతి సాకారం సఉద్దేసం అనేకవిహితం పుబ్బేనివాసం అనుస్సరిస్సతీ’తి ఠానమేతం విజ్జతి. ‘దిబ్బేన చక్ఖునా విసుద్ధేన అతిక్కన్తమానుసకేన సత్తే పస్సిస్సతి చవమానే ఉపపజ్జమానే హీనే పణీతే సువణ్ణే దుబ్బణ్ణే, సుగతే దుగ్గతే యథాకమ్మూపగే సత్తే పజానిస్సతీ’తి ఠానమేతం విజ్జతి . ‘ఆసవానం ఖయా అనాసవం చేతోవిముత్తిం…పే॰… సచ్ఛికత్వా ఉపసమ్పజ్జ విహరిస్సతీ’తి ఠానమేతం విజ్జతీ’’తి. ఛట్ఠం.
౭. సక్ఖిభబ్బసుత్తం
౭౧. ‘‘ఛహి, భిక్ఖవే, ధమ్మేహి సమన్నాగతో భిక్ఖు అభబ్బో తత్ర తత్రేవ సక్ఖిభబ్బతం పాపుణితుం సతి సతి ఆయతనే. కతమేహి ఛహి? ఇధ , భిక్ఖవే, భిక్ఖు ‘ఇమే హానభాగియా ధమ్మా’తి యథాభూతం నప్పజానాతి, ‘ఇమే ఠితిభాగియా ధమ్మా’తి యథాభూతం నప్పజానాతి, ‘ఇమే విసేసభాగియా ధమ్మా’తి యథాభూతం నప్పజానాతి, ‘ఇమే నిబ్బేధభాగియా ధమ్మా’తి యథాభూతం నప్పజానాతి, అసక్కచ్చకారీ చ హోతి, అసప్పాయకారీ చ. ఇమేహి ఖో, భిక్ఖవే, ఛహి ధమ్మేహి సమన్నాగతో భిక్ఖు అభబ్బో తత్ర తత్రేవ సక్ఖిభబ్బతం పాపుణితుం సతి సతి ఆయతనే.
‘‘ఛహి, భిక్ఖవే, ధమ్మేహి సమన్నాగతో భిక్ఖు భబ్బో తత్ర తత్రేవ సక్ఖిభబ్బతం పాపుణితుం సతి సతి ఆయతనే. కతమేహి ఛహి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు ‘ఇమే హానభాగియా ధమ్మా’తి యథాభూతం పజానాతి, ‘ఇమే ఠితిభాగియా ధమ్మా’తి యథాభూతం పజానాతి, ‘ఇమే విసేసభాగియా ధమ్మా’తి యథాభూతం పజానాతి, ‘ఇమే నిబ్బేధభాగియా ధమ్మా’తి యథాభూతం పజానాతి, సక్కచ్చకారీ చ హోతి, సప్పాయకారీ చ. ఇమేహి ఖో, భిక్ఖవే, ఛహి ధమ్మేహి సమన్నాగతో భిక్ఖు భబ్బో తత్ర తత్రేవ సక్ఖిభబ్బతం పాపుణితుం సతి సతి ఆయతనే’’తి. సత్తమం.
౮. బలసుత్తం
౭౨. ‘‘ఛహి, భిక్ఖవే, ధమ్మేహి సమన్నాగతో భిక్ఖు అభబ్బో సమాధిస్మిం సమాధిమ్హి (క॰) బలతం పాపుణితుం. కతమేహి ఛహి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు న సమాధిస్స సమాపత్తికుసలో హోతి, న సమాధిస్స ఠితికుసలో హోతి, న సమాధిస్స న సమాధిమ్హా (క॰) ఉపరిసత్తకనిపాతే దేవతావగ్గే పన సబ్బత్థపి ‘‘సమాధిస్స’’ఇత్వేవ దిస్సతి వుట్ఠానకుసలో హోతి, అసక్కచ్చకారీ చ హోతి, అసాతచ్చకారీ చ, అసప్పాయకారీ చ. ఇమేహి ఖో, భిక్ఖవే, ఛహి ధమ్మేహి సమన్నాగతో భిక్ఖు అభబ్బో సమాధిస్మిం బలతం పాపుణితుం.
‘‘ఛహి, భిక్ఖవే, ధమ్మేహి సమన్నాగతో భిక్ఖు భబ్బో సమాధిస్మిం బలతం పాపుణితుం. కతమేహి ఛహి? ఇధ , భిక్ఖవే, భిక్ఖు సమాధిస్స సమాపత్తికుసలో హోతి, సమాధిస్స ఠితికుసలో హోతి, సమాధిస్స వుట్ఠానకుసలో హోతి, సక్కచ్చకారీ చ హోతి, సాతచ్చకారీ చ, సప్పాయకారీ చ. ఇమేహి ఖో, భిక్ఖవే, ఛహి ధమ్మేహి సమన్నాగతో భిక్ఖు భబ్బో సమాధిస్మిం బలతం పాపుణితు’’న్తి. అట్ఠమం.
౯. పఠమతజ్ఝానసుత్తం
౭౩. ‘‘ఛ, భిక్ఖవే, ధమ్మే అప్పహాయ అభబ్బో పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరితుం. కతమే ఛ? కామచ్ఛన్దం, బ్యాపాదం, థినమిద్ధం, ఉద్ధచ్చకుక్కుచ్చం, విచికిచ్ఛం. కామేసు ఖో పనస్స ఆదీనవో న యథాభూతం సమ్మప్పఞ్ఞాయ సుదిట్ఠో హోతి. ఇమే ఖో, భిక్ఖవే, ఛ ధమ్మే అప్పహాయ అభబ్బో పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరితుం.
‘‘ఛ, భిక్ఖవే, ధమ్మే పహాయ భబ్బో పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరితుం. కతమే ఛ? కామచ్ఛన్దం, బ్యాపాదం, థినమిద్ధం, ఉద్ధచ్చకుక్కుచ్చం, విచికిచ్ఛం, కామేసు ఖో పనస్స ఆదీనవో న యథాభూతం సమ్మప్పఞ్ఞాయ సుదిట్ఠో హోతి. ఇమే ఖో, భిక్ఖవే, ఛ ధమ్మే పహాయ భబ్బో పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరితు’’న్తి. నవమం.
౧౦. దుతియతజ్ఝానసుత్తం
౭౪. ‘‘ఛ , భిక్ఖవే, ధమ్మే అప్పహాయ అభబ్బో పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరితుం. కతమే ఛ? కామవితక్కం, బ్యాపాదవితక్కం, విహింసావితక్కం, కామసఞ్ఞం, బ్యాపాదసఞ్ఞం, విహింసాసఞ్ఞం – ఇమే ఖో, భిక్ఖవే, ఛ ధమ్మే అప్పహాయ అభబ్బో పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరితుం.
‘‘ఛ, భిక్ఖవే, ధమ్మే పహాయ భబ్బో పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరితుం. కతమే ఛ? కామవితక్కం, బ్యాపాదవితక్కం, విహింసావితక్కం, కామసఞ్ఞం, బ్యాపాదసఞ్ఞం, విహింసాసఞ్ఞం – ఇమే ఖో, భిక్ఖవే, ఛ ధమ్మే పహాయ భబ్బో పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరితు’’న్తి. దసమం.
దేవతావగ్గో సత్తమో. దుతియో (స్యా॰ క॰)
తస్సుద్దానం –
అనాగామి అరహం మిత్తా, సఙ్గణికారామదేవతా;
సమాధి సక్ఖిభబ్బం బలం, తజ్ఝానా అపరే దువేతి.