(౧౭) ౨. జాణుస్సోణివగ్గో
౧. బ్రాహ్మణపచ్చోరోహణీసుత్తం
౧౬౭. తేన
అద్దసా ఖో భగవా జాణుస్సోణిం బ్రాహ్మణం తదహుపోసథే సీసంన్హాతం నవం ఖోమయుగం నివత్థం అల్లకుసముట్ఠిం ఆదాయ ఏకమన్తం ఠితం. దిస్వాన జాణుస్సోణిం బ్రాహ్మణం ఏతదవోచ – ‘‘కిం ను త్వం, బ్రాహ్మణ, తదహుపోసథే సీసంన్హాతో నవం ఖోమయుగం నివత్థో అల్లకుసముట్ఠిం ఆదాయ ఏకమన్తం ఠితో? కిం న్వజ్జ బ్రాహ్మణకులస్సా’’తి? ‘‘పచ్చోరోహణీ, భో గోతమ, అజ్జ బ్రాహ్మణకులస్సా’’తి
‘‘యథా కథం పన, బ్రాహ్మణ, బ్రాహ్మణానం పచ్చోరోహణీ హోతీ’’తి? ‘‘ఇధ, భో గోతమ, బ్రాహ్మణా తదహుపోసథే సీసంన్హాతా నవం ఖోమయుగం నివత్థా అల్లేన గోమయేన పథవిం ఓపుఞ్జిత్వా హరితేహి కుసేహి పత్థరిత్వా అన్తరా చ వేలం అన్తరా చ అగ్యాగారం సేయ్యం కప్పేన్తి. తే తం రత్తిం తిక్ఖత్తుం
‘‘అఞ్ఞథా ఖో, బ్రాహ్మణ, బ్రాహ్మణానం పచ్చోరోహణీ హోతి, అఞ్ఞథా చ పన అరియస్స వినయే పచ్చోరోహణీ హోతీ’’తి. ‘‘యథా కథం
‘‘తేన
‘‘ఇధ, బ్రాహ్మణ, అరియసావకో ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతి – ‘పాణాతిపాతస్స ఖో పాపకో విపాకో దిట్ఠే చేవ ధమ్మే అభిసమ్పరాయఞ్చా’ తి. సో ఇతి పటిసఙ్ఖాయ పాణాతిపాతం పజహతి; పాణాతిపాతా పచ్చోరోహతి.
…అదిన్నాదానస్స ఖో పాపకో విపాకో – దిట్ఠే చేవ ధమ్మే అభిసమ్పరాయఞ్చాతి. సో ఇతి పటిసఙ్ఖాయ అదిన్నాదానం పజహతి; అదిన్నాదానా పచ్చోరోహతి.
…కామేసుమిచ్ఛాచారస్స ఖో పాపకో విపాకో – దిట్ఠే చేవ ధమ్మే అభిసమ్పరాయఞ్చాతి. సో ఇతి పటిసఙ్ఖాయ కామేసుమిచ్ఛాచారం పజహతి; కామేసుమిచ్ఛాచారా పచ్చోరోహతి.
…ముసావాదస్స ఖో పాపకో విపాకో – దిట్ఠే చేవ ధమ్మే అభిసమ్పరాయఞ్చాతి. సో ఇతి పటిసఙ్ఖాయ
…పిసుణాయ వాచాయ ఖో పాపకో విపాకో – దిట్ఠే చేవ ధమ్మే
…ఫరుసాయ వాచాయ ఖో పాపకో విపాకో – దిట్ఠే చేవ ధమ్మే అభిసమ్పరాయఞ్చాతి. సో ఇతి పటిసఙ్ఖాయ ఫరుసం వాచం పజహతి; ఫరుసాయ వాచాయ పచ్చోరోహతి.
…సమ్ఫప్పలాపస్స ఖో పాపకో విపాకో – దిట్ఠే చేవ ధమ్మే అభిసమ్పరాయఞ్చాతి. సో ఇతి పటిసఙ్ఖాయ సమ్ఫప్పలాపం పజహతి; సమ్ఫప్పలాపా పచ్చోరోహతి.
…అభిజ్ఝాయ
…బ్యాపాదస్స
…మిచ్ఛాదిట్ఠియా ఖో పాపకో విపాకో – దిట్ఠే చేవ ధమ్మే అభిసమ్పరాయఞ్చా’తి. సో ఇతి పటిసఙ్ఖాయ మిచ్ఛాదిట్ఠిం పజహతి; మిచ్ఛాదిట్ఠియా పచ్చోరోహతి. ఏవం ఖో, బ్రాహ్మణ, అరియస్స వినయే పచ్చోరోహణీ హోతీ’’తి.
‘‘అఞ్ఞథా ఖో, భో గోతమ, బ్రాహ్మణానం పచ్చోరోహణీ హోతి, అఞ్ఞథా చ పన అరియస్స వినయే పచ్చోరోహణీ హోతి. ఇమిస్సా, భో గోతమ, అరియస్స వినయే పచ్చోరోహణియా బ్రాహ్మణానం పచ్చోరోహణీ కలం నాగ్ఘతి సోళసిం. అభిక్కన్తం, భో గోతమ…పే॰… ఉపాసకం మం భవం గోతమో ధారేతు అజ్జతగ్గే పాణుపేతం సరణం గత’’న్తి. పఠమం.
౨. అరియపచ్చోరోహణీసుత్తం
౧౬౮. ‘‘అరియం వో, భిక్ఖవే, పచ్చోరోహణిం దేసేస్సామి. తం సుణాథ, సాధుకం మనసి కరోథ; భాసిస్సామీ’’తి. ‘‘ఏవం, భన్తే’’తి ఖో తే భిక్ఖూ భగవతో పచ్చస్సోసుం
‘‘కతమా చ, భిక్ఖవే, అరియా పచ్చోరోహణీ? ఇధ
… ‘అదిన్నాదానస్స ఖో పాపకో విపాకో – దిట్ఠే చేవ ధమ్మే అభిసమ్పరాయఞ్చా’తి. సో ఇతి పటిసఙ్ఖాయ అదిన్నాదానం పజహతి; అదిన్నాదానా పచ్చోరోహతి.
…
… ‘ముసావాదస్స
… ‘పిసుణాయ వాచాయ ఖో పాపకో విపాకో…పే॰… పిసుణాయ వాచాయ పచ్చోరోహతి.
… ‘ఫరుసాయ వాచాయ ఖో పాపకో విపాకో…పే॰… ఫరుసాయ వాచాయ పచ్చోరోహతి.
… ‘సమ్ఫప్పలాపస్స ఖో పాపకో విపాకో…పే॰… సమ్ఫప్పలాపా పచ్చోరోహతి.
… ‘అభిజ్ఝాయ ఖో పాపకో విపాకో…పే॰… అభిజ్ఝాయ పచ్చోరోహతి.
… ‘బ్యాపాదస్స ఖో పాపకో విపాకో…పే॰…
‘‘కతమా చ, భిక్ఖవే, అరియా పచ్చోరోహణీ? ఇధ, భిక్ఖవే, అరియసావకో ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతి – ‘మిచ్ఛాదిట్ఠియా ఖో పాపకో విపాకో దిట్ఠే చేవ ధమ్మే అభిసమ్పరాయఞ్చా’తి. సో ఇతి పటిసఙ్ఖాయ మిచ్ఛాదిట్ఠిం పజహతి; మిచ్ఛాదిట్ఠియా పచ్చోరోహతి. అయం వుచ్చతి, భిక్ఖవే, అరియా పచ్చోరోహణీ’’తి. దుతియం.
౩. సఙ్గారవసుత్తం
౧౬౯.
‘‘కిం ను ఖో, భో గోతమ, ఓరిమం తీరం, కిం పారిమం తీర’’న్తి? ‘‘పాణాతిపాతో ఖో, బ్రాహ్మణ, ఓరిమం తీరం, పాణాతిపాతా వేరమణీ పారిమం తీరం. అదిన్నాదానం ఖో, బ్రాహ్మణ, ఓరిమం తీరం, అదిన్నాదానా వేరమణీ పారిమం తీరం. కామేసుమిచ్ఛాచారో ఓరిమం తీరం, కామేసుమిచ్ఛాచారా వేరమణీ పారిమం తీరం. ముసావాదో ఓరిమం తీరం, ముసావాదా వేరమణీ పారిమం తీరం. పిసుణా వాచా ఓరిమం తీరం, పిసుణాయ వాచాయ వేరమణీ పారిమం తీరం. ఫరుసా వాచా ఓరిమం తీరం, ఫరుసాయ వాచాయ వేరమణీ పారిమం తీరం. సమ్ఫప్పలాపో ఓరిమం తీరం, సమ్ఫప్పలాపా వేరమణీ పారిమం తీరం. అభిజ్ఝా ఓరిమం తీరం, అనభిజ్ఝా పారిమం తీరం. బ్యాపాదో ఓరిమం తీరం, అబ్యాపాదో పారిమం తీరం. మిచ్ఛాదిట్ఠి ఓరిమం తీరం, సమ్మాదిట్ఠి పారిమం తీరం. ఇదం ఖో, బ్రాహ్మణ, ఓరిమం తీరం, ఇదం పారిమం తీరన్తి.
‘‘అప్పకా
అథాయం
‘‘యే చ ఖో సమ్మదక్ఖాతే, ధమ్మే ధమ్మానువత్తినో;
తే జనా పారమేస్సన్తి, మచ్చుధేయ్యం సుదుత్తరం.
‘‘కణ్హం ధమ్మం విప్పహాయ, సుక్కం భావేథ పణ్డితో;
ఓకా అనోకమాగమ్మ, వివేకే యత్థ దూరమం.
‘‘తత్రాభిరతిమిచ్ఛేయ్య, హిత్వా కామే అకిఞ్చనో;
పరియోదపేయ్య అత్తానం, చిత్తక్లేసేహి పణ్డితో.
‘‘యేసం
ఆదానపటినిస్సగ్గే, అనుపాదాయ యే రతా;
ఖీణాసవా జుతిమన్తో, తే లోకే పరినిబ్బుతా’’తి. తతియం;
౪. ఓరిమసుత్తం
౧౭౦. ‘‘ఓరిమఞ్చ, భిక్ఖవే, తీరం దేసేస్సామి పారిమఞ్చ తీరం. తం సుణాథ…పే॰… కతమఞ్చ, భిక్ఖవే, ఓరిమం తీరం, కతమఞ్చ పారిమం తీరం? పాణాతిపాతో, భిక్ఖవే, ఓరిమం తీరం, పాణాతిపాతా వేరమణీ పారిమం తీరం. అదిన్నాదానం ఓరిమం తీరం, అదిన్నాదానా వేరమణీ పారిమం తీరం. కామేసుమిచ్ఛాచారో ఓరిమం తీరం, కామేసుమిచ్ఛాచారా వేరమణీ పారిమం తీరం. ముసావాదో ఓరిమం తీరం, ముసావాదా వేరమణీ పారిమం తీరం. పిసుణా వాచా ఓరిమం తీరం, పిసుణాయ వాచాయ వేరమణీ పారిమం తీరం. ఫరుసా వాచా ఓరిమం తీరం, ఫరుసాయ వాచాయ వేరమణీ పారిమం తీరం. సమ్ఫప్పలాపో ఓరిమం తీరం, సమ్ఫప్పలాపా వేరమణీ పారిమం తీరం. అభిజ్ఝా ఓరిమం తీరం, అనభిజ్ఝా పారిమం తీరం. బ్యాపాదో ఓరిమం తీరం, అబ్యాపాదో పారిమం
‘‘అప్పకా
అథాయం ఇతరా పజా, తీరమేవానుధావతి.
‘‘యే చ ఖో సమ్మదక్ఖాతే, ధమ్మే ధమ్మానువత్తినో;
తే జనా పారమేస్సన్తి, మచ్చుధేయ్యం సుదుత్తరం.
‘‘కణ్హం
ఓకా అనోకమాగమ్మ, వివేకే యత్థ దూరమం.
‘‘తత్రాభిరతిమిచ్ఛేయ్య, హిత్వా కామే అకిఞ్చనో;
పరియోదపేయ్య అత్తానం, చిత్తక్లేసేహి పణ్డితో.
‘‘యేసం
ఆదానపటినిస్సగ్గే, అనుపాదాయ యే రతా;
ఖీణాసవా జుతిమన్తో, తే లోకే పరినిబ్బుతా’’తి. చతుత్థం;
౫. పఠమఅధమ్మసుత్తం
౧౭౧.
‘‘కతమో చ, భిక్ఖవే, అధమ్మో చ అనత్థో చ? పాణాతిపాతో, అదిన్నాదానం, కామేసుమిచ్ఛాచారో, ముసావాదో, పిసుణా వాచా, ఫరుసా వాచా, సమ్ఫప్పలాపో, అభిజ్ఝా, బ్యాపాదో, మిచ్ఛాదిట్ఠి – అయం వుచ్చతి, భిక్ఖవే, అధమ్మో
‘‘కతమో చ, భిక్ఖవే, ధమ్మో చ అత్థో చ? పాణాతిపాతా వేరమణీ, అదిన్నాదానా వేరమణీ, కామేసుమిచ్ఛాచారా వేరమణీ, ముసావాదా వేరమణీ, పిసుణాయ వాచాయ వేరమణీ, ఫరుసాయ వాచాయ వేరమణీ, సమ్ఫప్పలాపా వేరమణీ, అనభిజ్ఝా, అబ్యాపాదో, సమ్మాదిట్ఠి – అయం వుచ్చతి, భిక్ఖవే, ధమ్మో చ అత్థో చ.
‘‘‘అధమ్మో చ, భిక్ఖవే, వేదితబ్బో అనత్థో చ; ధమ్మో చ వేదితబ్బో అత్థో చ. అధమ్మఞ్చ విదిత్వా అనత్థఞ్చ, ధమ్మఞ్చ విదిత్వా అత్థఞ్చ యథా ధమ్మో యథా అత్థో తథా పటిపజ్జితబ్బ’న్తి, ఇతి యం తం వుత్తం, ఇదమేతం పటిచ్చ వుత్త’’న్తి. పఞ్చమం.
౬. దుతియఅధమ్మసుత్తం
౧౭౨. ‘‘అధమ్మో
అథ
అథ
అథ ఖో తే భిక్ఖూ యేనాయస్మా మహాకచ్చానో తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా ఆయస్మతా మహాకచ్చానేన సద్ధిం సమ్మోదింసు. సమ్మోదనీయం కథం సారణీయం వీతిసారేత్వా ఏకమన్తం నిసీదింసు. ఏకమన్తం నిసిన్నా ఖో తే భిక్ఖూ ఆయస్మన్తం మహాకచ్చానం ఏతదవోచుం –
‘‘ఇదం ఖో నో, ఆవుసో కచ్చాన, భగవా సంఖిత్తేన ఉద్దేసం ఉద్దిసిత్వా విత్థారేన అత్థం అవిభజిత్వా ఉట్ఠాయాసనా విహారం పవిట్ఠో – ‘అధమ్మో చ, భిక్ఖవే, వేదితబ్బో ధమ్మో చ; అనత్థో చ వేదితబ్బో అత్థో చ. అధమ్మఞ్చ
‘‘తేసం నో, ఆవుసో, అమ్హాకం అచిరపక్కన్తస్స భగవతో ఏతదహోసి – ‘ఇదం ఖో నో, ఆవుసో, భగవా సంఖిత్తేన ఉద్దేసం ఉద్దిసిత్వా విత్థారేన అత్థం అవిభజిత్వా ఉట్ఠాయాసనా విహారం పవిట్ఠో – అధమ్మో చ, భిక్ఖవే…పే॰… తథా
‘‘తేసం
‘‘సేయ్యథాపి, ఆవుసో, పురిసో సారత్థికో సారం గవేసీ సారపరియేసనం చరమానో మహతో రుక్ఖస్స తిట్ఠతో సారవతో అతిక్కమ్మేవ మూలం అతిక్కమ్మ ఖన్ధం సాఖాపలాసే సారం పరియేసితబ్బం మఞ్ఞేయ్య. ఏవంసమ్పదమిదం ఆయస్మన్తానం సత్థరి సమ్ముఖీభూతే తం భగవన్తం అతిసిత్వా అమ్హే ఏతమత్థం పటిపుచ్ఛితబ్బం మఞ్ఞథ
‘‘అద్ధా, ఆవుసో కచ్చాన, భగవా జానం జానాతి పస్సం పస్సతి చక్ఖుభూతో ఞాణభూతో ధమ్మభూతో బ్రహ్మభూతో వత్తా పవత్తా అత్థస్స నిన్నేతా అమతస్స
‘‘తేన
‘‘యం ఖో నో, ఆవుసో, భగవా సంఖిత్తేన ఉద్దేసం ఉద్దిసిత్వా విత్థారేన అత్థం అవిభజిత్వా
‘‘కతమో, చావుసో, అధమ్మో; కతమో చ ధమ్మో? కతమో చ అనత్థో, కతమో చ అత్థో? ‘‘పాణాతిపాతో, ఆవుసో, అధమ్మో; పాణాతిపాతా వేరమణీ ధమ్మో; యే చ పాణాతిపాతపచ్చయా అనేకే పాపకా అకుసలా ధమ్మా సమ్భవన్తి, అయం అనత్థో; పాణాతిపాతా వేరమణిపచ్చయా చ అనేకే కుసలా ధమ్మా భావనాపారిపూరిం గచ్ఛన్తి, అయం అత్థో.
‘‘అదిన్నాదానం, ఆవుసో, అధమ్మో; అదిన్నాదానా వేరమణీ ధమ్మో; యే చ అదిన్నాదానపచ్చయా అనేకే
‘‘కామేసుమిచ్ఛాచారో, ఆవుసో, అధమ్మో; కామేసుమిచ్ఛాచారా వేరమణీ ధమ్మో; యే చ కామేసుమిచ్ఛాచారపచ్చయా అనేకే పాపకా అకుసలా ధమ్మా సమ్భవన్తి, అయం అనత్థో; కామేసుమిచ్ఛాచారా వేరమణిపచ్చయా చ అనేకే కుసలా ధమ్మా భావనాపారిపూరిం గచ్ఛన్తి, అయం అత్థో.
‘‘ముసావాదో, ఆవుసో, అధమ్మో; ముసావాదా వేరమణీ ధమ్మో; యే చ ముసావాదపచ్చయా అనేకే పాపకా అకుసలా ధమ్మా సమ్భవన్తి, అయం అనత్థో; ముసావాదా వేరమణిపచ్చయా చ అనేకే కుసలా ధమ్మా భావనాపారిపూరిం గచ్ఛన్తి, అయం అత్థో.
‘‘పిసుణా వాచా, ఆవుసో, అధమ్మో; పిసుణాయ వాచాయ వేరమణీ ధమ్మో; యే చ పిసుణావాచాపచ్చయా అనేకే పాపకా అకుసలా ధమ్మా సమ్భవన్తి, అయం అనత్థో; పిసుణాయ వాచాయ వేరమణిపచ్చయా చ అనేకే కుసలా ధమ్మా భావనాపారిపూరిం గచ్ఛన్తి, అయం అత్థో.
‘‘ఫరుసా
‘‘సమ్ఫప్పలాపో
‘‘అభిజ్ఝా, ఆవుసో, అధమ్మో; అనభిజ్ఝా ధమ్మో; యే చ అభిజ్ఝాపచ్చయా అనేకే పాపకా అకుసలా ధమ్మా సమ్భవన్తి, అయం అనత్థో; అనభిజ్ఝాపచ్చయా చ అనేకే కుసలా ధమ్మా భావనాపారిపూరిం గచ్ఛన్తి, అయం అత్థో.
‘‘బ్యాపాదో, ఆవుసో, అధమ్మో; అబ్యాపాదో ధమ్మో; యే చ బ్యాపాదపచ్చయా అనేకే పాపకా అకుసలా ధమ్మా సమ్భవన్తి, అయం అనత్థో; అబ్యాపాదపచ్చయా చ అనేకే కుసలా ధమ్మా భావనాపారిపూరిం గచ్ఛన్తి, అయం అత్థో.
‘‘మిచ్ఛాదిట్ఠి, ఆవుసో, అధమ్మో; సమ్మాదిట్ఠి ధమ్మో; యే చ మిచ్ఛాదిట్ఠిపచ్చయా అనేకే పాపకా అకుసలా ధమ్మా సమ్భవన్తి, అయం అనత్థో; సమ్మాదిట్ఠిపచ్చయా చ అనేకే కుసలా ధమ్మా భావనాపారిపూరిం గచ్ఛన్తి, అయం అత్థో.
‘‘‘యం ఖో నో, ఆవుసో, భగవా సంఖిత్తేన ఉద్దేసం ఉద్దిసిత్వా విత్థారేన అత్థం
‘‘ఏవమావుసో’’తి ఖో తే భిక్ఖూ ఆయస్మతో మహాకచ్చానస్స భాసితం అభినన్దిత్వా అనుమోదిత్వా ఉట్ఠాయాసనా యేన భగవా తేనుపసఙ్కమింసు
‘‘యం ఖో నో, భన్తే, భగవా సంఖిత్తేన ఉద్దేసం ఉద్దిసిత్వా విత్థారేన అత్థం అవిభజిత్వా ఉట్ఠాయాసనా
‘‘తేసం నో, భన్తే, అమ్హాకం అచిరపక్కన్తస్స భగవతో ఏతదహోసి – ‘ఇదం ఖో నో, ఆవుసో, భగవా సంఖిత్తేన ఉద్దేసం ఉద్దిసిత్వా విత్థారేన అత్థం అవిభజిత్వా ఉట్ఠాయాసనా విహారం పవిట్ఠో – ‘అధమ్మో చ, భిక్ఖవే, వేదితబ్బో…పే॰… తథా పటిపజ్జితబ్బ’న్తి. కో ను ఖో ఇమస్స భగవతా సంఖిత్తేన ఉద్దేసస్స ఉద్దిట్ఠస్స విత్థారేన అత్థం అవిభత్తస్స విత్థారేన అత్థం విభజేయ్యా’తి?
‘‘తేసం నో, భన్తే, అమ్హాకం ఏతదహోసి – ‘అయం ఖో ఆయస్మా మహాకచ్చానో సత్థు చేవ సంవణ్ణితో, సమ్భావితో చ విఞ్ఞూనం సబ్రహ్మచారీనం. పహోతి చాయస్మా మహాకచ్చానో ఇమస్స భగవతా సంఖిత్తేన ఉద్దేసస్స ఉద్దిట్ఠస్స
‘‘అథ ఖో మయం, భన్తే, యేనాయస్మా మహాకచ్చానో
‘‘సాధు సాధు, భిక్ఖవే! పణ్డితో, భిక్ఖవే, మహాకచ్చానో. మహాపఞ్ఞో, భిక్ఖవే, మహాకచ్చానో. మం చేపి తుమ్హే, భిక్ఖవే, ఉపసఙ్కమిత్వా ఏతమత్థం పటిపుచ్ఛేయ్యాథ, అహమ్పి చేతం ఏవమేవం బ్యాకరేయ్యం యథా తం మహాకచ్చానేన బ్యాకతం. ఏసో చేవ తస్స అత్థో. ఏవఞ్చ నం ధారేయ్యాథా’’తి. ఛట్ఠం.
౭. తతియఅధమ్మసుత్తం
౧౭౩. ‘‘అధమ్మో
‘‘కతమో చ, భిక్ఖవే, అధమ్మో, కతమో చ ధమ్మో; కతమో చ అనత్థో, కతమో చ అత్థో? పాణాతిపాతో, భిక్ఖవే, అధమ్మో; పాణాతిపాతా వేరమణీ ధమ్మో; యే చ పాణాతిపాతపచ్చయా అనేకే పాపకా అకుసలా ధమ్మా సమ్భవన్తి, అయం అనత్థో; పాణాతిపాతా వేరమణిపచ్చయా చ అనేకే కుసలా ధమ్మా భావనాపారిపూరిం గచ్ఛన్తి, అయం అత్థో.
‘‘అదిన్నాదానం, భిక్ఖవే, అధమ్మో; అదిన్నాదానా వేరమణీ ధమ్మో… కామేసుమిచ్ఛాచారో, భిక్ఖవే
‘‘మిచ్ఛాదిట్ఠి, భిక్ఖవే, అధమ్మో; సమ్మాదిట్ఠి ధమ్మో; యే చ మిచ్ఛాదిట్ఠిపచ్చయా అనేకే పాపకా అకుసలా ధమ్మా సమ్భవన్తి, అయం అనత్థో; సమ్మాదిట్ఠిపచ్చయా చ అనేకే కుసలా ధమ్మా భావనాపారిపూరిం గచ్ఛన్తి, అయం అత్థో.
‘‘‘అధమ్మో చ, భిక్ఖవే, వేదితబ్బో ధమ్మో చ; అనత్థో చ వేదితబ్బో అత్థో చ. అధమ్మఞ్చ విదిత్వా ధమ్మఞ్చ, అనత్థఞ్చ విదిత్వా అత్థఞ్చ యథా ధమ్మో యథా అత్థో తథా పటిపజ్జితబ్బ’న్తి, ఇతి యం తం వుత్తం, ఇదమేతం పటిచ్చ వుత్త’’న్తి. సత్తమం.
౮. కమ్మనిదానసుత్తం
౧౭౪. ‘‘పాణాతిపాతమ్పాహం, భిక్ఖవే, తివిధం వదామి – లోభహేతుకమ్పి, దోసహేతుకమ్పి, మోహహేతుకమ్పి.
‘‘అదిన్నాదానమ్పాహం
‘‘కామేసుమిచ్ఛాచారమ్పాహం, భిక్ఖవే, తివిధం వదామి – లోభహేతుకమ్పి, దోసహేతుకమ్పి, మోహహేతుకమ్పి.
‘‘ముసావాదమ్పాహం, భిక్ఖవే, తివిధం వదామి – లోభహేతుకమ్పి, దోసహేతుకమ్పి, మోహహేతుకమ్పి.
‘‘పిసుణవాచమ్పాహం, భిక్ఖవే, తివిధం వదామి – లోభహేతుకమ్పి, దోసహేతుకమ్పి, మోహహేతుకమ్పి.
‘‘ఫరుసవాచమ్పాహం, భిక్ఖవే, తివిధం వదామి – లోభహేతుకమ్పి, దోసహేతుకమ్పి, మోహహేతుకమ్పి.
‘‘సమ్ఫప్పలాపమ్పాహం, భిక్ఖవే, తివిధం వదామి – లోభహేతుకమ్పి, దోసహేతుకమ్పి, మోహహేతుకమ్పి.
‘‘అభిజ్ఝమ్పాహం
‘‘బ్యాపాదమ్పాహం, భిక్ఖవే, తివిధం వదామి – లోభహేతుకమ్పి, దోసహేతుకమ్పి, మోహహేతుకమ్పి.
‘‘మిచ్ఛాదిట్ఠిమ్పాహం, భిక్ఖవే
౯. పరిక్కమనసుత్తం
౧౭౫. ‘‘సపరిక్కమనో
౧౦. చున్దసుత్తం
౧౭౬. ఏవం మే సుతం – ఏకం
‘‘యథా కథం పన, చున్ద, బ్రాహ్మణా పచ్ఛాభూమకా కమణ్డలుకా సేవాలమాలికా అగ్గిపరిచారికా ఉదకోరోహకా సోచేయ్యాని పఞ్ఞపేన్తీ’’తి? ‘‘ఇధ, భన్తే, బ్రాహ్మణా పచ్ఛాభూమకా కమణ్డలుకా సేవాలమాలికా అగ్గిపరిచారికా ఉదకోరోహకా. తే సావకం
‘‘అఞ్ఞథా ఖో, చున్ద, బ్రాహ్మణా పచ్ఛాభూమకా కమణ్డలుకా సేవాలమాలికా అగ్గిపరిచారికా ఉదకోరోహకా సోచేయ్యాని పఞ్ఞపేన్తి, అఞ్ఞథా చ పన
‘‘తేన హి, చున్ద, సుణాహి, సాధుకం మనసి
‘‘తివిధం ఖో, చున్ద, కాయేన అసోచేయ్యం హోతి; చతుబ్బిధం వాచాయ అసోచేయ్యం హోతి; తివిధం మనసా అసోచేయ్యం హోతి.
‘‘కథఞ్చ, చున్ద, తివిధం కాయేన అసోచేయ్యం హోతి? ‘‘ఇధ, చున్ద, ఏకచ్చో పాణాతిపాతీ హోతి లుద్దో లోహితపాణి హతపహతే నివిట్ఠో అదయాపన్నో సబ్బపాణభూతేసు
‘‘అదిన్నాదాయీ హోతి. యం తం పరస్స పరవిత్తూపకరణం గామగతం వా అరఞ్ఞగతం వా తం అదిన్నం థేయ్యసఙ్ఖాతం ఆదాతా హోతి.
‘‘కామేసుమిచ్ఛాచారీ హోతి. యా తా మాతురక్ఖితా పితురక్ఖితా మాతాపితురక్ఖితా
‘‘కథఞ్చ
‘‘పిసుణవాచో హోతి. ఇతో సుత్వా అముత్ర అక్ఖాతా ఇమేసం భేదాయ, అముత్ర వా సుత్వా ఇమేసం
‘‘ఫరుసవాచో హోతి. యా సా వాచా అణ్డకా కక్కసా పరకటుకా పరాభిసజ్జనీ కోధసామన్తా అసమాధిసంవత్తనికా, తథారూపిం వాచం భాసితా హోతి.
‘‘సమ్ఫప్పలాపీ హోతి అకాలవాదీ అభూతవాదీ అనత్థవాదీ అధమ్మవాదీ అవినయవాదీ; అనిధానవతిం వాచం భాసితా హోతి అకాలేన అనపదేసం అపరియన్తవతిం అనత్థసంహితం. ఏవం ఖో, చున్ద, చతుబ్బిధం వాచాయ అసోచేయ్యం హోతి.
‘‘కథఞ్చ, చున్ద, తివిధం మనసా అసోచేయ్యం హోతి? ఇధ, చున్ద, ఏకచ్చో అభిజ్ఝాలు హోతి. యం తం పరస్స పరవిత్తూపకరణం తం అభిజ్ఝాతా
‘‘బ్యాపన్నచిత్తో హోతి పదుట్ఠమనసఙ్కప్పో – ‘ఇమే సత్తా హఞ్ఞన్తు వా బజ్ఝన్తు వా ఉచ్ఛిజ్జన్తు వా వినస్సన్తు వా మా వా అహేసు’న్తి
‘‘మిచ్ఛాదిట్ఠికో హోతి విపరీతదస్సనో – ‘నత్థి దిన్నం, నత్థి యిట్ఠం, నత్థి హుతం, నత్థి సుకటదుక్కటానం
‘‘ఇమే
‘‘అల్లాని చేపి గోమయాని ఆమసతి, అసుచియేవ హోతి; నో చేపి అల్లాని గోమయాని ఆమసతి, అసుచియేవ హోతి.
‘‘హరితాని చేపి తిణాని ఆమసతి, అసుచియేవ హోతి; నో చేపి హరితాని తిణాని ఆమసతి, అసుచియేవ హోతి.
‘‘అగ్గిం చేపి పరిచరతి, అసుచియేవ హోతి, నో చేపి అగ్గిం పరిచరతి, అసుచియేవ హోతి.
‘‘పఞ్జలికో చేపి ఆదిచ్చం నమస్సతి, అసుచియేవ హోతి; నో చేపి పఞ్జలికో ఆదిచ్చం నమస్సతి, అసుచియేవ హోతి.
‘‘సాయతతియకం చేపి ఉదకం ఓరోహతి, అసుచియేవ హోతి; నో చేపి సాయతతియకం ఉదకం ఓరోహతి, అసుచియేవ హోతి. తం కిస్స హేతు? ఇమే, చున్ద, దస అకుసలకమ్మపథా అసుచీయేవ
‘‘ఇమేసం పన, చున్ద, దసన్నం అకుసలానం కమ్మపథానం సమన్నాగమనహేతు నిరయో పఞ్ఞాయతి, తిరచ్ఛానయోని పఞ్ఞాయతి, పేత్తివిసయో పఞ్ఞాయతి, యా వా
‘‘తివిధం ఖో, చున్ద, కాయేన సోచేయ్యం హోతి; చతుబ్బిధం వాచాయ సోచేయ్యం హోతి; తివిధం మనసా సోచేయ్యం హోతి.
‘‘కథం
‘‘అదిన్నాదానం
‘‘కామేసుమిచ్ఛాచారం పహాయ, కామేసుమిచ్ఛాచారా పటివిరతో
‘‘కథఞ్చ, చున్ద, చతుబ్బిధం వాచాయ సోచేయ్యం హోతి? ఇధ, చున్ద, ఏకచ్చో ముసావాదం పహాయ ముసావాదా పటివిరతో హోతి. సభగ్గతో వా పరిసగ్గతో వా ఞాతిమజ్ఝగతో వా పూగమజ్ఝగతో వా రాజకులమజ్ఝగతో వా అభినీతో సక్ఖిపుట్ఠో – ‘ఏహమ్భో పురిస, యం జానాసి తం వదేహీ’తి, సో అజానం వా ఆహ ‘న జానామీ’తి, జానం వా ఆహ ‘జానామీ’తి, అపస్సం వా ఆహ ‘న పస్సామీ’తి, పస్సం వా ఆహ ‘పస్సామీ’తి. ఇతి అత్తహేతు వా పరహేతు వా ఆమిసకిఞ్చిక్ఖహేతు వా న సమ్పజానముసా భాసితా హోతి.
‘‘పిసుణం వాచం పహాయ, పిసుణాయ వాచాయ పటివిరతో హోతి – న ఇతో సుత్వా అముత్ర అక్ఖాతా ఇమేసం భేదాయ, న అముత్ర వా సుత్వా ఇమేసం అక్ఖాతా అమూసం భేదాయ. ఇతి భిన్నానం వా సన్ధాతా సహితానం వా అనుప్పదాతా సమగ్గారామో సమగ్గరతో సమగ్గనన్దీ సమగ్గకరణిం వాచం భాసితా హోతి.
‘‘ఫరుసం వాచం పహాయ, ఫరుసాయ వాచాయ పటివిరతో హోతి. యా సా వాచా నేలా కణ్ణసుఖా పేమనీయా హదయఙ్గమా పోరీ బహుజనకన్తా బహుజనమనాపా, తథారూపిం వాచం భాసితా హోతి.
‘‘సమ్ఫప్పలాపం
‘‘కథఞ్చ
‘‘అబ్యాపన్నచిత్తో హోతి అప్పదుట్ఠమనసఙ్కప్పో – ‘ఇమే సత్తా అవేరా హోన్తు
‘‘సమ్మాదిట్ఠికో హోతి
‘‘ఇమే ఖో, చున్ద, దస కుసలకమ్మపథా. ఇమేహి ఖో, చున్ద, దసహి కుసలేహి కమ్మపథేహి సమన్నాగతో కాలస్సేవ ఉట్ఠహన్తోవ సయనమ్హా పథవిం చేపి ఆమసతి, సుచియేవ హోతి; నో చేపి పథవిం ఆమసతి, సుచియేవ హోతి.
‘‘అల్లాని చేపి గోమయాని ఆమసతి, సుచియేవ హోతి; నో చేపి అల్లాని గోమయాని ఆమసతి, సుచియేవ హోతి.
‘‘హరితాని చేపి తిణాని ఆమసతి, సుచియేవ హోతి; నో చేపి హరితాని తిణాని ఆమసతి, సుచియేవ హోతి.
‘‘అగ్గిం
‘‘పఞ్జలికో చేపి ఆదిచ్చం నమస్సతి, సుచియేవ హోతి; నో చేపి పఞ్జలికో ఆదిచ్చం నమస్సతి
‘‘సాయతతియకం చేపి ఉదకం ఓరోహతి, సుచియేవ హోతి; నో చేపి సాయతతియకం ఉదకం ఓరోహతి, సుచియేవ హోతి. తం కిస్స హేతు? ఇమే, చున్ద, దస కుసలకమ్మపథా సుచీయేవ హోన్తి సుచికరణా చ.
‘‘ఇమేసం
ఏవం వుత్తే చున్దో కమ్మారపుత్తో భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘అభిక్కన్తం, భన్తే…పే॰… ఉపాసకం మం, భన్తే, భగవా ధారేతు అజ్జతగ్గే పాణుపేతం సరణం గత’’న్తి. దసమం.
౧౧. జాణుస్సోణిసుత్తం
౧౭౭. అథ
‘‘మయమస్సు, భో గోతమ, బ్రాహ్మణా నామ. దానాని దేమ, సద్ధాని కరోమ – ‘ఇదం దానం పేతానం ఞాతిసాలోహితానం ఉపకప్పతు, ఇదం దానం పేతా ఞాతిసాలోహితా పరిభుఞ్జన్తూ’తి. కచ్చి తం, భో గోతమ, దానం పేతానం ఞాతిసాలోహితానం ఉపకప్పతి; కచ్చి తే పేతా ఞాతిసాలోహితా తం దానం పరిభుఞ్జన్తీ’’తి? ‘‘ఠానే ఖో, బ్రాహ్మణ, ఉపకప్పతి, నో అట్ఠానే’’తి.
‘‘కతమం
‘‘ఇధ పన, బ్రాహ్మణ, ఏకచ్చో పాణాతిపాతీ…పే॰… మిచ్ఛాదిట్ఠికో హోతి. సో కాయస్స భేదా పరం మరణా తిరచ్ఛానయోనిం ఉపపజ్జతి. యో తిరచ్ఛానయోనికానం సత్తానం ఆహారో, తేన సో తత్థ యాపేతి, తేన
‘‘ఇధ పన, బ్రాహ్మణ, ఏకచ్చో పాణాతిపాతా పటివిరతో హోతి, అదిన్నాదానా పటివిరతో హోతి, కామేసుమిచ్ఛాచారా పటివిరతో హోతి, ముసావాదా పటివిరతో హోతి, పిసుణాయ వాచాయ
‘‘ఇధ పన, బ్రాహ్మణ, ఏకచ్చో పాణాతిపాతా పటివిరతో హోతి…పే॰… సమ్మాదిట్ఠికో హోతి. సో కాయస్స భేదా పరం మరణా దేవానం సహబ్యతం ఉపపజ్జతి. యో దేవానం ఆహారో, తేన సో తత్థ యాపేతి, తేన సో తత్థ తిట్ఠతి. ఇదమ్పి, బ్రాహ్మణ, అట్ఠానం యత్థ ఠితస్స
‘‘ఇధ పన, బ్రాహ్మణ, ఏకచ్చో పాణాతిపాతీ హోతి…పే॰… మిచ్ఛాదిట్ఠికో హోతి. సో కాయస్స భేదా పరం మరణా పేత్తివిసయం ఉపపజ్జతి. యో పేత్తివేసయికానం సత్తానం ఆహారో, తేన సో తత్థ యాపేతి, తేన సో తత్థ తిట్ఠతి, యం వా పనస్స ఇతో అనుప్పవేచ్ఛన్తి మిత్తామచ్చా
‘‘సచే పన, భో గోతమ, సో పేతో ఞాతిసాలోహితో తం ఠానం అనుపపన్నో హోతి, కో తం దానం పరిభుఞ్జతీ’’తి? ‘‘అఞ్ఞేపిస్స, బ్రాహ్మణ, పేతా ఞాతిసాలోహితా తం ఠానం ఉపపన్నా హోన్తి, తే తం దానం పరిభుఞ్జన్తీ’’తి.
‘‘సచే పన, భో గోతమ, సో చేవ పేతో ఞాతిసాలోహితో తం ఠానం అనుపపన్నో హోతి అఞ్ఞేపిస్స ఞాతిసాలోహితా పేతా తం
‘‘అట్ఠానేపి భవం గోతమో పరికప్పం వదతీ’’తి? ‘‘అట్ఠానేపి ఖో అహం, బ్రాహ్మణ, పరికప్పం వదామి. ఇధ, బ్రాహ్మణ, ఏకచ్చో పాణాతిపాతీ హోతి, అదిన్నాదాయీ హోతి, కామేసుమిచ్ఛాచారీ హోతి, ముసావాదీ హోతి, పిసుణవాచో హోతి, ఫరుసవాచో హోతి, సమ్ఫప్పలాపీ హోతి, అభిజ్ఝాలు హోతి, బ్యాపన్నచిత్తో హోతి, మిచ్ఛాదిట్ఠికో హోతి; సో దాతా హోతి సమణస్స వా బ్రాహ్మణస్స వా అన్నం పానం వత్థం
‘‘యం ఖో, బ్రాహ్మణ, ఇధ పాణాతిపాతీ అదిన్నాదాయీ కామేసుమిచ్ఛాచారీ ముసావాదీ పిసుణవాచో ఫరుసవాచో సమ్ఫప్పలాపీ అభిజ్ఝాలు బ్యాపన్నచిత్తో మిచ్ఛాదిట్ఠికో, తేన సో కాయస్స భేదా పరం మరణా హత్థీనం సహబ్యతం ఉపపజ్జతి. యఞ్చ ఖో సో దాతా హోతి సమణస్స వా బ్రాహ్మణస్స వా అన్నం పానం వత్థం యానం మాలాగన్ధవిలేపనం సేయ్యావసథపదీపేయ్యం, తేన సో తత్థ లాభీ హోతి అన్నస్స పానస్స మాలానానాలఙ్కారస్స.
‘‘ఇధ పన, బ్రాహ్మణ, ఏకచ్చో పాణాతిపాతీ హోతి…పే॰… మిచ్ఛాదిట్ఠికో హోతి. సో దాతా
‘‘యం
‘‘ఇధ పన, బ్రాహ్మణ, ఏకచ్చో పాణాతిపాతా పటివిరతో హోతి…పే॰… సమ్మాదిట్ఠికో హోతి. సో దాతా హోతి సమణస్స వా బ్రాహ్మణస్స వా అన్నం పానం వత్థం యానం మాలాగన్ధవిలేపనం సేయ్యావసథపదీపేయ్యం. సో కాయస్స భేదా పరం మరణా మనుస్సానం సహబ్యతం ఉపపజ్జతి. సో తత్థ లాభీ హోతి మానుసకానం పఞ్చన్నం కామగుణానం.
‘‘యం ఖో, బ్రాహ్మణ, ఇధ పాణాతిపాతా పటివిరతో హోతి…పే॰… సమ్మాదిట్ఠికో, తేన సో కాయస్స భేదా పరం మరణా మనుస్సానం సహబ్యతం ఉపపజ్జతి. యఞ్చ ఖో సో దాతా హోతి సమణస్స వా బ్రాహ్మణస్స వా అన్నం పానం వత్థం యానం మాలాగన్ధవిలేపనం సేయ్యావసథపదీపేయ్యం, తేన సో తత్థ లాభీ హోతి మానుసకానం పఞ్చన్నం కామగుణానం.
‘‘ఇధ పన, బ్రాహ్మణ
‘‘యం ఖో, బ్రాహ్మణ, ఇధ పాణాతిపాతా పటివిరతో హోతి…పే॰… సమ్మాదిట్ఠికో, తేన సో కాయస్స భేదా పరం మరణా దేవానం సహబ్యతం ఉపపజ్జతి. యఞ్చ ఖో సో దాతా హోతి సమణస్స వా బ్రాహ్మణస్స వా అన్నం పానం వత్థం యానం మాలాగన్ధవిలేపనం సేయ్యావసథపదీపేయ్యం, తేన
‘‘అచ్ఛరియం, భో గోతమ, అబ్భుతం, భో గోతమ! యావఞ్చిదం, భో గోతమ, అలమేవ దానాని దాతుం, అలం సద్ధాని కాతుం, యత్ర హి నామ దాయకోపి
‘‘అభిక్కన్తం, భో గోతమ, అభిక్కన్తం, భో గోతమ…పే॰… ఉపాసకం మం భవం గోతమో ధారేతు అజ్జతగ్గే పాణుపేతం సరణం గత’’న్తి. ఏకాదసమం.
జాణుస్సోణివగ్గో