౯. మాగణ్డియసుత్తనిద్దేసో
అథ
౭౦.
దిస్వాన తణ్హం అరతిం రగఞ్చ, నాహోసి ఛన్దో అపి మేథునస్మిం;
కిమేవిదం ముత్తకరీసపుణ్ణం, పాదాపి నం సమ్ఫుసితుం న ఇచ్ఛే.
దిస్వాన తణ్హం అరతిం రగఞ్చ, నాహోసి ఛన్దో అపి మేథునస్మిన్తి. తణ్హఞ్చ అరతిఞ్చ రగఞ్చ మారధీతరో దిస్వా పస్సిత్వా మేథునధమ్మే ఛన్దో వా రాగో వా పేమం వా నాహోసీతి – దిస్వాన తణ్హం అరతిం రగఞ్చ నాహోసి ఛన్దో అపి మేథునస్మిం.
కిమేవిదం ముత్తకరీసపుణ్ణం, పాదాపి నం సమ్ఫుసితుం న ఇచ్ఛేతి. కిమేవిదం సరీరం ముత్తపుణ్ణం కరీసపుణ్ణం సేమ్హపుణ్ణం రుహిరపుణ్ణం అట్ఠిసఙ్ఘాతన్హారుసమ్బన్ధం రుధిరమంసావలేపనం చమ్మవినద్ధం ఛవియా పటిచ్ఛన్నం ఛిద్దావఛిద్దం ఉగ్ఘరన్తం పగ్ఘరన్తం కిమిసఙ్ఘనిసేవితం నానాకలిమలపరిపూరం పాదేన అక్కమితుం న ఇచ్ఛేయ్య, కుతో పన సంవాసో వా సమాగమో వాతి – కిమేవిదం
తేనాహ భగవా –
‘‘దిస్వాన తణ్హం అరతిం రగఞ్చ, నాహోసి ఛన్దో అపి మేథునస్మిం;
కిమేవిదం
౭౧.
ఏతాదిసం చే రతనం న ఇచ్ఛసి, నారిం నరిన్దేహి బహూహి పత్థితం;
దిట్ఠిగతం సీలవతం ను జీవితం, భవూపపత్తిఞ్చ వదేసి కీదిసం.
౭౨.
ఇదం వదామీతి న తస్స హోతి, [మాగణ్డియాతి భగవా]
ధమ్మేసు నిచ్ఛేయ్య సముగ్గహీతం;
పస్సఞ్చ దిట్ఠీసు అనుగ్గహాయ, అజ్ఝత్తసన్తిం పచినం అదస్సం.
ఇదం వదామీతి న తస్స హోతీతి. ఇదం వదామీతి ఇదం వదామి, ఏతం వదామి, ఏత్తకం వదామి, ఏత్తావతా వదామి, ఇదం దిట్ఠిగతం వదామి – ‘‘సస్సతో లోకో’’తి వా…పే॰… ‘‘నేవ హోతి న న హోతి తథాగతో పరం మరణా’’తి వా. న తస్స హోతీతి న మయ్హం హోతి, ‘‘ఏత్తావతా వదామీ’’తి న తస్స హోతీతి – ఇదం వదామీతి న తస్స హోతి.
మాగణ్డియాతి భగవాతి గారవాధివచనం…పే॰… సచ్ఛికా పఞ్ఞత్తి యదిదం భగవాతి – మాగణ్డియాతి భగవా.
ధమ్మేసు నిచ్ఛేయ్య సముగ్గహీతన్తి. ధమ్మేసూతి ద్వాసట్ఠియా దిట్ఠిగతేసు. నిచ్ఛేయ్యాతి నిచ్ఛినిత్వా వినిచ్ఛినిత్వా విచినిత్వా పవిచినిత్వా తులయిత్వా తీరయిత్వా విభావయిత్వా విభూతం కత్వా, ఓధిగ్గాహో బిలగ్గాహో
పస్సఞ్చ దిట్ఠీసు అనుగ్గహాయాతి. దిట్ఠీసు ఆదీనవం పస్సన్తో దిట్ఠియో న గణ్హామి న పరామసామి నాభినివిసామి. అథ వా న గణ్హితబ్బా న పరామసితబ్బా నాభినివిసితబ్బాతి. ఏవమ్పి పస్సఞ్చ దిట్ఠీసు అనుగ్గహాయ.
అథ వా ‘‘సస్సతో లోకో, ఇదమేవ సచ్చం మోఘమఞ్ఞ’’న్తి దిట్ఠిగతమేతం దిట్ఠిగహనం దిట్ఠికన్తారో దిట్ఠివిసూకాయికం దిట్ఠివిప్ఫన్దితం దిట్ఠిసఞ్ఞోజనం, సదుక్ఖం సవిఘాతం సఉపాయాసం సపరిళాహం, న నిబ్బిదాయ న విరాగాయ న నిరోధాయ న ఉపసమాయ న అభిఞ్ఞాయ న సమ్బోధాయ న నిబ్బానాయ సంవత్తతీతి. దిట్ఠీసు ఆదీనవం పస్సన్తో దిట్ఠియో న గణ్హామి న పరామసామి
అథ వా ‘‘అసస్సతో
అథ వా ఇమా దిట్ఠియో ఏవంగహితా ఏవంపరామట్ఠా ఏవంగతికా భవిస్సన్తి ఏవంఅభిసమ్పరాయాతి. దిట్ఠీసు ఆదీనవం పస్సన్తో దిట్ఠియో న గణ్హామి న పరామసామి నాభినివిసామి. అథ వా న గణ్హితబ్బా న పరామసితబ్బా నాభినివిసితబ్బాతి. ఏవమ్పి పస్సఞ్చ దిట్ఠీసు అనుగ్గహాయ.
అథ వా ఇమా దిట్ఠియో నిరయసంవత్తనికా తిరచ్ఛానయోనిసంవత్తనికా పేత్తివిసయసంవత్తనికాతి. దిట్ఠీసు ఆదీనవం పస్సన్తో దిట్ఠియో న గణ్హామి
అథ వా ఇమా దిట్ఠియో అనిచ్చా సఙ్ఖతా పటిచ్చసముప్పన్నా ఖయధమ్మా వయధమ్మా విరాగధమ్మా నిరోధధమ్మాతి. దిట్ఠీసు ఆదీనవం పస్సన్తో దిట్ఠియో న గణ్హామి న పరామసామి నాభినివిసామి. అథ వా న గణ్హితబ్బా న పరామసితబ్బా నాభినివిసితబ్బాతి. ఏవమ్పి పస్సఞ్చ దిట్ఠీసు అనుగ్గహాయ.
అజ్ఝత్తసన్తిం పచినం అదస్సన్తి. అజ్ఝత్తసన్తిం అజ్ఝత్తం రాగస్స సన్తిం, దోసస్స సన్తిం, మోహస్స సన్తిం, కోధస్స… ఉపనాహస్స… మక్ఖస్స పచినన్తి పచినన్తో విచినన్తో పవిచినన్తో తులయన్తో తీరయన్తో విభావయన్తో విభూతం కరోన్తో, ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చా’’తి పచినన్తో విచినన్తో పవిచినన్తో తులయన్తో తీరయన్తో విభావయన్తో విభూతం కరోన్తో, ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా దుక్ఖా’’తి… ‘‘సబ్బే ధమ్మా అనత్తా’’తి పచినన్తో విచినన్తో పవిచినన్తో… ‘‘యం కిఞ్చి సముదయధమ్మం, సబ్బం తం నిరోధధమ్మ’’న్తి పచినన్తో విచినన్తో పవిచినన్తో తులయన్తో తీరయన్తో విభావయన్తో విభూతం కరోన్తో. అదస్సన్తి అదస్సం అదక్ఖిం అపస్సిం పటివిజ్ఝిన్తి – అజ్ఝత్తసన్తిం పచినం అదస్సం.
తేనాహ భగవా –
‘‘ఇదం వదామీతి న తస్స హోతి, [మాగణ్డియాతి భగవా]
ధమ్మేసు నిచ్ఛేయ్య సముగ్గహీతం;
పస్సఞ్చ దిట్ఠీసు అనుగ్గహాయ;
అజ్ఝత్తసన్తిం పచినం అదస్స’’న్తి.
౭౩.
వినిచ్ఛయా యాని పకప్పితాని, [ఇతి మాగణ్డియో]
తే వే మునీ బ్రూసి అనుగ్గహాయ;
అజ్ఝత్తసన్తీతి యమేతమత్థం, కథం ను ధీరేహి పవేదితం తం.
వినిచ్ఛయా యాని పకప్పితానీతి. వినిచ్ఛయా వుచ్చన్తి ద్వాసట్ఠి దిట్ఠిగతాని దిట్ఠివినిచ్ఛయా. పకప్పితానీతి కప్పితా పకప్పితా అభిసఙ్ఖతా సణ్ఠపితాతిపి పకప్పితా
ఇతి మాగణ్డియోతి. ఇతీతి పదసన్ధి పదసంసగ్గో పదపారిపూరీ అక్ఖరసమవాయో బ్యఞ్జనసిలిట్ఠతా పదానుపుబ్బతాపేతం – ఇతీతి. మాగణ్డియోతి తస్స బ్రాహ్మణస్స నామం సఙ్ఖా సమఞ్ఞా పఞ్ఞత్తి వోహారో – ఇతి మాగణ్డియోతి.
తే వే మునీ బ్రూసి అనుగ్గహాయ, అజ్ఝత్తసన్తీతి యమేతమత్థన్తి. తే వేతి ద్వాసట్ఠి దిట్ఠిగతాని. మునీతి. మోనం వుచ్చతి ఞాణం…పే॰… సఙ్గజాలమతిచ్చ సో మునీతి. అనుగ్గహాయాతి దిట్ఠీసు ఆదీనవం పస్సన్తో దిట్ఠియో న గణ్హామి న పరామసామి నాభినివిసామీతి చ భణసి, అజ్ఝత్తసన్తీతి చ భణసి. యమేతమత్థన్తి యం పరమత్థన్తి – తే వే మునీ బ్రూసి అనుగ్గహాయ, అజ్ఝత్తసన్తీతి యమేతమత్థం.
కథం ను ధీరేహి పవేదితం తన్తి. కథం నూతి పదం సంసయపుచ్ఛా విమతిపుచ్ఛా ద్వేళ్హకపుచ్ఛా అనేకంసపుచ్ఛా, ఏవం ను ఖో నను ఖో కిం ను ఖో కథం ను ఖోతి – కథం ను. ధీరేహీతి ధీరేహి పణ్డితేహి పఞ్ఞవన్తేహి పవేదితన్తి వేదితం పవేదితం ఆచిక్ఖితం దేసితం పఞ్ఞాపితం పట్ఠపితం వివటం
తేనాహ సో బ్రాహ్మణో –
‘‘వినిచ్ఛయా
తే వే మునీ బ్రూసి అనుగ్గహాయ;
అజ్ఝత్తసన్తీతి యమేతమత్థం, కథం ను ధీరేహి పవేదితం త’’న్తి.
౭౪.
న దిట్ఠియా న సుతియా న ఞాణేన, [మాగణ్డియాతి భగవా]
సీలబ్బతేనాపి న సుద్ధిమాహ;
అదిట్ఠియా అస్సుతియా అఞాణా, అసీలతా అబ్బతా నోపి తేన;
ఏతే చ నిస్సజ్జ అనుగ్గహాయ, సన్తో అనిస్సాయ భవం న జప్పే.
న దిట్ఠియా న సుతియా న ఞాణేనాతి. దిట్ఠేనాపి సుద్ధిం విసుద్ధిం పరిసుద్ధిం, ముత్తిం విముత్తిం పరిముత్తిం నాహ న కథేసి న భణసి న దీపయసి న వోహరసి; సుతేనాపి సుద్ధిం విసుద్ధిం పరిసుద్ధిం, ముత్తిం విముత్తిం పరిముత్తిం నాహ న కథేసి న భణసి న దీపయసి న వోహరసి; దిట్ఠసుతేనాపి సుద్ధిం విసుద్ధిం పరిసుద్ధిం, ముత్తిం విముత్తిం పరిముత్తిం నాహ న కథేసి న భణసి న దీపయసి న వోహరసి; ఞాణేనాపి సుద్ధిం విసుద్ధిం పరిసుద్ధిం, ముత్తిం విముత్తిం పరిముత్తిం నాహ న కథేసి న భణసి న దీపయసి న వోహరసీతి – న దిట్ఠియా న సుతియా న ఞాణేన.
మాగణ్డియాతి భగవాతి గారవాధివచనం…పే॰… సచ్ఛికా పఞ్ఞత్తి యదిదం భగవాతి – మాగణ్డియాతి భగవా.
సీలబ్బతేనాపి న సుద్ధిమాహాతి. సీలేనాపి సుద్ధిం విసుద్ధిం పరిసుద్ధిం, ముత్తిం విముత్తిం పరిముత్తిం నాహ న కథేసి న భణసి న దీపయసి న వోహరసి; వతేనాపి సుద్ధిం విసుద్ధిం పరిసుద్ధిం, ముత్తిం విముత్తిం పరిముత్తిం నాహ న కథేసి న భణసి న దీపయసి న వోహరసి; సీలబ్బతేనాపి సుద్ధిం విసుద్ధిం పరిసుద్ధిం, ముత్తిం విముత్తిం పరిముత్తిం నాహ న కథేసి న భణసి న దీపయసి న వోహరసీతి – సీలబ్బతేనాపి న సుద్ధిమాహ.
అదిట్ఠియా అస్సుతియా అఞాణా, అసీలతా అబ్బతా నోపి తేనాతి. దిట్ఠిపి ఇచ్ఛితబ్బా. దసవత్థుకా సమ్మాదిట్ఠి – అత్థి దిన్నం, అత్థి యిట్ఠం, అత్థి హుతం, అత్థి సుకతదుక్కటానం
అదిట్ఠియా అస్సుతియా అఞాణా, అసీలతా అబ్బతా నోపి తేనాతి
ఏతే చ నిస్సజ్జ అనుగ్గహాయాతి. ఏతేతి కణ్హపక్ఖికానం ధమ్మానం సముగ్ఘాతతో పహానం ఇచ్ఛితబ్బం, తేధాతుకేసు కుసలేసు ధమ్మేసు అతమ్మయతా
యతో పుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో చ అపుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో చ ఆనేఞ్జాభిసఙ్ఖారో చ పహీనా హోన్తి ఉచ్ఛిన్నమూలా తాలావత్థుకతా అనభావంకతా ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మాతి, ఏత్తావతాపి న గణ్హాతి న పరామసతి నాభినివిసతీతి. ఏవమ్పి
సన్తో అనిస్సాయ భవం న జప్పేతి. సన్తోతి రాగస్స సమితత్తా సన్తో, దోసస్స సమితత్తా సన్తో, మోహస్స సమితత్తా సన్తో
అనిస్సాయాతి భవం న జప్పేతి కామభవం న జప్పేయ్య, రూపభవం న జప్పేయ్య, అరూపభవం న జప్పేయ్య నప్పజప్పేయ్య న అభిజప్పేయ్యాతి – సన్తో అనిస్సాయ భవం న జప్పే.
తేనాహ
‘‘న దిట్ఠియా న సుతియా న ఞాణేన, [మాగణ్డియాతి భగవా]
సీలబ్బతేనాపి న సుద్ధిమాహ;
అదిట్ఠియా అస్సుతియా అఞాణా, అసీలతా అబ్బతా నోపి తేన;
ఏతే చ నిస్సజ్జ అనుగ్గహాయ, సన్తో అనిస్సాయ భవం న జప్పే’’తి.
౭౫.
నో చే కిర దిట్ఠియా న సుతియా న ఞాణేన, [ఇతి మాగణ్డియో]
సీలబ్బతేనాపి న సుద్ధిమాహ;
అదిట్ఠియా అస్సుతియా అఞాణా, అసీలతా అబ్బతా నోపి తేన;
మఞ్ఞామహం మోముహమేవ ధమ్మం, దిట్ఠియా ఏకే పచ్చేన్తి సుద్ధిం.
నో చే కిర దిట్ఠియా న సుతియా న ఞాణేనాతి. దిట్ఠియాపి సుద్ధిం విసుద్ధిం పరిసుద్ధిం, ముత్తిం విముత్తిం పరిముత్తిం నాహ న కథేసి న భణసి న దీపయసి న వోహరసి; సుతేనాపి సుద్ధిం విసుద్ధిం పరిసుద్ధిం, ముత్తిం విముత్తిం పరిముత్తిం… దిట్ఠసుతేనాపి సుద్ధిం విసుద్ధిం పరిసుద్ధిం
ఇతి మాగణ్డియోతి ఇతీతి పదసన్ధి…పే॰…. మాగణ్డియోతి తస్స బ్రాహ్మణస్స నామం…పే॰… ఇతి మాగణ్డియో.
సీలబ్బతేనాపి న సుద్ధిమాహాతి. సీలేనాపి సుద్ధిం విసుద్ధిం పరిసుద్ధిం…పే॰… వతేనాపి సుద్ధిం విసుద్ధిం పరిసుద్ధిం…పే॰… సీలబ్బతేనాపి సుద్ధిం విసుద్ధిం పరిసుద్ధిం, ముత్తిం విముత్తిం పరిముత్తిం నాహ న కథేసి న భణసి న దీపయసి న వోహరసీతి – సీలబ్బతేనాపి న సుద్ధిమాహ.
అదిట్ఠియా అస్సుతియా అఞాణా, అసీలతా అబ్బతా నోపి తేనాతి. దిట్ఠిపి ఇచ్ఛితబ్బాతి ఏవం భణసి, సవనమ్పి ఇచ్ఛితబ్బన్తి ఏవం భణసి, ఞాణమ్పి ఇచ్ఛితబ్బన్తి ఏవం భణసి, న సక్కోసి ఏకంసేన అనుజానితుం, నపి సక్కోసి ఏకంసేన పటిక్ఖిపితున్తి – అదిట్ఠియా అస్సుతియా అఞాణా, అసీలతా అబ్బతా నోపి తేన.
మఞ్ఞామహం మోముహమేవ ధమ్మన్తి. మోమూహధమ్మో అయం తుయ్హం బాలధమ్మో మూళ్హధమ్మో అఞ్ఞాణధమ్మో అమరావిక్ఖేపధమ్మోతి ఏవం మఞ్ఞామి ఏవం జానామి ఏవం ఆజానామి ఏవం విజానామి ఏవం పటివిజానామి ఏవం పటివిజ్ఝామీతి – మఞ్ఞామహం మోముహమేవ ధమ్మం.
దిట్ఠియా ఏకే పచ్చేన్తి సుద్ధిన్తి. సుద్ధిదిట్ఠియా ఏకే సమణబ్రాహ్మణా సుద్ధిం విసుద్ధిం పరిసుద్ధిం, ముత్తిం విముత్తిం పరిముత్తిం పచ్చేన్తి; ‘‘సస్సతో లోకో, ఇదమేవ సచ్చం మోఘమఞ్ఞ’’న్తి దిట్ఠియా ఏకే సమణబ్రాహ్మణా సుద్ధిం విసుద్ధిం పరిసుద్ధిం, ముత్తిం విముత్తిం పరిముత్తిం పచ్చేన్తి; ‘‘అసస్సతో లోకో…పే॰… నేవ హోతి న న హోతి తథాగతో పరం మరణా, ఇదమేవ సచ్చం మోఘమఞ్ఞ’’న్తి దిట్ఠియా ఏకే సమణబ్రాహ్మణా సుద్ధిం విసుద్ధిం పరిసుద్ధిం, ముత్తిం విముత్తిం పరిముత్తిం పచ్చేన్తీతి – దిట్ఠియా ఏకే పచ్చేన్తి సుద్ధిం.
తేనాహ సో బ్రాహ్మణో –
‘‘నో చే కిర దిట్ఠియా న సుతియా న ఞాణేన, [ఇతి మాగణ్డియో]
సీలబ్బతేనాపి న సుద్ధిమాహ;
అదిట్ఠియా అస్సుతియా అఞాణా, అసీలతా అబ్బతా నోపి తేన;
మఞ్ఞామహం మోముహమేవ ధమ్మం, దిట్ఠియా ఏకే పచ్చేన్తి సుద్ధి’’న్తి.
౭౬.
దిట్ఠిఞ్చ నిస్సాయనుపుచ్ఛమానో, [మాగణ్డియాతి భగవా]
సముగ్గహీతేసు పమోహమాగా ;
ఇతో చ నాద్దక్ఖి అణుమ్పి సఞ్ఞం, తస్మా తువం మోముహతో దహాసి.
దిట్ఠిఞ్చ నిస్సాయనుపుచ్ఛమానోతి. మాగణ్డియో బ్రాహ్మణో దిట్ఠిం నిస్సాయ దిట్ఠిం పుచ్ఛతి, లగ్గనం నిస్సాయ లగ్గనం పుచ్ఛతి, బన్ధనం అనుపుచ్ఛమానోతి పునప్పునం పుచ్ఛతీతి – దిట్ఠిఞ్చ నిస్సాయనుపుచ్ఛమానో.
మాగణ్డియాతి భగవా తం బ్రాహ్మణం నామేన ఆలపతి. భగవాతి గారవాధివచనం…పే॰… సచ్ఛికా పఞ్ఞత్తి యదిదం భగవాతి – మాగణ్డియాతి భగవా.
సముగ్గహీతేసు పమోహమాగాతి. యా సా దిట్ఠి తయా గహితా పరామట్ఠా అభినివిట్ఠా అజ్ఝోసితా అధిముత్తా, తాయేవ త్వం దిట్ఠియా మూళ్హోసి పమూళ్హోసి సమ్మూళ్హోసి మోహం ఆగతోసి
ఇతో చ నాద్దక్ఖి అణుమ్పి సఞ్ఞన్తి. ఇతో అజ్ఝత్తసన్తితో వా పటిపదాతో వా ధమ్మదేసనాతో వా, యుత్తసఞ్ఞం పత్తసఞ్ఞం లక్ఖణసఞ్ఞం కారణసఞ్ఞం ఠానసఞ్ఞం న పటిలభతి, కుతో ఞాణన్తి. ఏవమ్పి ఇతో చ నాద్దక్ఖి అణుమ్పి సఞ్ఞం. అథ వా అనిచ్చం వా అనిచ్చసఞ్ఞానులోమం వా, దుక్ఖం వా దుక్ఖసఞ్ఞానులోమం వా, అనత్తం వా అనత్తసఞ్ఞానులోమం వా, సఞ్ఞుప్పాదమత్తం వా సఞ్జానితమత్తం వా న పటిలభతి
తస్మా తువం మోముహతో దహాసీతి. తస్మాతి తస్మా తంకారణా తంహేతు తప్పచ్చయా తంనిదానా మోమూహధమ్మతో బాలధమ్మతో మూళ్హధమ్మతో
తేనాహ భగవా –
‘‘దిట్ఠిఞ్చ
సముగ్గహీతేసు పమోహమాగా;
ఇతో చ నాద్దక్ఖి అణుమ్పి సఞ్ఞం, తస్మా తువం మోముహతో దహాసీ’’తి.
౭౭.
సమో విసేసీ ఉద వా నిహీనో, యో మఞ్ఞతి సో వివదేథ తేన;
తీసు విధాసు అవికమ్పమానో, సమో విసేసీతి న తస్స హోతి.
సమో విసేసీ ఉద వా నిహీనో, యో మఞ్ఞతి సో వివదేథ తేనాతి. సదిసోహమస్మీతి వా సేయ్యోహమస్మీతి వా హీనోహమస్మీతి వా యో మఞ్ఞతి, సో తేన మానేన తాయ దిట్ఠియా తేన వా పుగ్గలేన కలహం కరేయ్య భణ్డనం కరేయ్య విగ్గహం కరేయ్య వివాదం కరేయ్య మేధగం కరేయ్య – ‘‘న త్వం ఇమం ధమ్మవినయం ఆజానాసి, అహం ఇమం ధమ్మవినయం ఆజానామి, కిం త్వం ఇమం ధమ్మవినయం ఆజానిస్ససి, మిచ్ఛాపటిపన్నో త్వమసి, అహమస్మి సమ్మాపటిపన్నో, సహితం మే, అసహితం తే, పురే వచనీయం పచ్ఛా అవచ, పచ్ఛా వచనీయం పురే అవచ, అధిచిణ్ణం తే విపరావత్తం, ఆరోపితో తే వాదో, నిగ్గహితో
తీసు విధాసు అవికమ్పమానో, సమో విసేసీతి న తస్స హోతీతి. యస్సేతా తిస్సో విధా పహీనా సముచ్ఛిన్నా వూపసన్తా పటిపస్సద్ధా అభబ్బుప్పత్తికా ఞాణగ్గినా దడ్ఢా, సో తీసు విధాసు న కమ్పతి న వికమ్పతి, అవికమ్పమానస్స పుగ్గలస్స సదిసోహమస్మీతి వా సేయ్యోహమస్మీతి వా హీనోహమస్మీతి వా. న తస్స హోతీతి. న మయ్హం హోతీతి తీసు విధాసు అవికమ్పమానో, సమో విసేసీతి – న తస్స హోతి.
తేనాహ భగవా –
‘‘సమో విసేసీ ఉద వా నిహీనో, యో మఞ్ఞతి సో వివదేథ తేన;
తీసు విధాసు అవికమ్పమానో, సమో విసేసీతి న తస్స హోతీ’’తి.
౭౮.
సచ్చన్తి సో బ్రాహ్మణో కిం వదేయ్య, ముసాతి వా సో వివదేథ కేన;
యస్మిం సమం విసమం వాపి నత్థి, స కేన వాదం పటిసంయుజేయ్య.
సచ్చన్తి సో బ్రాహ్మణో కిం వదేయ్యాతి. బ్రాహ్మణోతి సత్తన్నం ధమ్మానం బాహితత్తా బ్రాహ్మణో…పే॰… అసితో తాది పవుచ్చతే స బ్రహ్మా. సచ్చన్తి సో బ్రాహ్మణో కిం వదేయ్యాతి. ‘‘సస్సతో
ముసాతి వా సో వివదేథ కేనాతి. బ్రాహ్మణో మయ్హంవ సచ్చం, తుయ్హం ముసాతి కేన మానేన, కాయ దిట్ఠియా, కేన వా పుగ్గలేన కలహం కరేయ్య భణ్డనం కరేయ్య విగ్గహం
యస్మిం సమం విసమం వాపి నత్థీతి. యస్మిన్తి యస్మిం పుగ్గలే అరహన్తే ఖీణాసవే సదిసోహమస్మీతి మానో నత్థి, సేయ్యోహమస్మీతి మానో నత్థి, హీనోహమస్మీతి ఓమానో నత్థి న సన్తి న సంవిజ్జతి నుపలబ్భతి, పహీనం సముచ్ఛిన్నం వూపసన్తం పటిపస్సద్ధం అభబ్బుప్పత్తికం ఞాణగ్గినా దడ్ఢన్తి – యస్మిం సమం విసమం వాపి నత్థి.
స కేన వాదం పటిసంయుజేయ్యాతి. సో కేన మానేన, కాయ దిట్ఠియా, కేన వా పుగ్గలేన వాదం పటిసఞ్ఞోజేయ్య పటిబలేయ్య కలహం కరేయ్య భణ్డనం కరేయ్య విగ్గహం కరేయ్య వివాదం కరేయ్య మేధగం కరేయ్య – ‘‘న త్వం ఇమం ధమ్మవినయం ఆజానాసి…పే॰… నిబ్బేఠేహి వా సచే
తేనాహ భగవా –
‘‘సచ్చన్తి సో బ్రాహ్మణో కిం వదేయ్య, ముసాతి వా సో వివదేథ కేన;
యస్మిం సమం విసమం వాపి నత్థి, స కేన వాదం పటిసంయుజేయ్యా’’తి.
౭౯.
ఓకం పహాయ అనికేతసారీ, గామే అకుబ్బం ముని సన్థవాని ;
కామేహి రిత్తో అపురేక్ఖరానో, కథం న విగ్గయ్హ జనేన కయిరా.
అథ
‘‘ఓకం పహాయ అనికేతసారీ, గామే అకుబ్బం ముని సన్థవాని;
కామేహి రిత్తో అపురేక్ఖరానో, కథం న విగ్గయ్హ జనేన కయిరా’’తి.
‘‘ఇమస్స ను ఖో భన్తే, కచ్చాన, భగవతా సఙ్ఖిత్తేన భాసితస్స కథం విత్థారేన అత్థో దట్ఠబ్బో’’తి?
‘‘రూపధాతు ఖో, గహపతి, విఞ్ఞాణస్స ఓకో
‘‘కథఞ్చ, గహపతి, అనోకసారీ హోతి? రూపధాతుయా ఖో, గహపతి, యో ఛన్దో యో రాగో యా నన్దీ యా తణ్హా యే ఉపాయుపాదానా
‘‘కథఞ్చ, గహపతి, నికేతసారీ హోతి? రూపనిమిత్తనికేతవిసారవినిబన్ధా ఖో, గహపతి, నికేతసారీతి వుచ్చతి. సద్దనిమిత్త… గన్ధనిమిత్త… రసనిమిత్త… ఫోట్ఠబ్బనిమిత్త… ధమ్మనిమిత్తనికేతవిసారవినిబన్ధా ఖో, గహపతి, నికేతసారీతి వుచ్చతి. ఏవం ఖో, గహపతి, నికేతసారీ హోతి.
‘‘కథఞ్చ, గహపతి, అనికేతసారీ హోతి? రూపనిమిత్తనికేతవిసారవినిబన్ధా ఖో, గహపతి, తథాగతస్స పహీనా ఉచ్ఛిన్నమూలా
‘‘కథఞ్చ, గహపతి, గామే సన్థవజాతో హోతి? ఇధ
‘‘కథఞ్చ, గహపతి, గామే న సన్థవజాతో హోతి? ఇధ, గహపతి, ఏకచ్చో భిక్ఖు గిహీహి అసంసట్ఠో విహరతి న సహనన్దీ న సహసోకీ, న సుఖితేసు సుఖితో, న దుక్ఖితేసు దుక్ఖితో, ఉప్పన్నేసు కిచ్చకరణీయేసు న అత్తనా వోయోగం ఆపజ్జతి. ఏవం ఖో, గహపతి, గామే న సన్థవజాతో హోతి.
‘‘కథఞ్చ, గహపతి, కామేహి అరిత్తో హోతి? ఇధ, గహపతి, ఏకచ్చో భిక్ఖు కామేసు అవీతరాగో
‘‘కథఞ్చ
‘‘కథఞ్చ, గహపతి, పురేక్ఖరానో హోతి? ఇధ
‘‘కథఞ్చ
‘‘కథఞ్చ, గహపతి, కథం విగ్గయ్హ జనేన కత్తా హోతి? ఇధ, గహపతి, ఏకచ్చో ఏవరూపిం కథం కత్తా హోతి – ‘న త్వం ఇమం ధమ్మవినయం ఆజానాసి, అహం ఇమం ధమ్మవినయం ఆజానామి, కిం త్వం ఇమం ధమ్మవినయం ఆజానిస్ససి, మిచ్ఛాపటిపన్నో త్వమసి, అహమస్మి సమ్మాపటిపన్నో, సహితం మే, అసహితం తే, పురే వచనీయం పచ్ఛా అవచ, పచ్ఛా వచనీయం పురే అవచ, అధిచిణ్ణం తే విపరావత్తం, ఆరోపితో తే వాదో, నిగ్గహితో త్వమసి, చర వాదప్పమోక్ఖాయ, నిబ్బేఠేహి వా సచే పహోసీ’తి. ఏవం ఖో, గహపతి, కథం విగ్గయ్హ జనేన కత్తా హోతి.
‘‘కథఞ్చ, గహపతి, కథం విగ్గయ్హ జనేన న కత్తా హోతి? ఇధ, గహపతి, ఏకచ్చో న ఏవరూపిం కథం కత్తా హోతి – ‘న త్వం ఇమం ధమ్మవినయం ఆజానాసి…పే॰… నిబ్బేఠేహి వా సచే పహోసీ’తి. ఏవం ఖో, గహపతి, విగ్గయ్హ జనేన న కత్తా హోతి. ఇతి ఖో, గహపతి, యం తం వుత్తం భగవతా అట్ఠకవగ్గికే మాగణ్డియపఞ్హే –
‘‘ఓకం
కామేహి
‘‘ఇమస్స
తేనాహ భగవా –
‘‘ఓకం పహాయ అనికేతసారీ, గామే అకుబ్బం ముని సన్థవాని;
కామేహి రిత్తో అపురేక్ఖరానో, కథం న విగ్గయ్హ జనేన కయిరా’’తి.
౮౦.
యేహి వివిత్తో విచరేయ్య లోకే, న తాని ఉగ్గయ్హ వదేయ్య నాగో;
ఏలమ్బుజం కణ్డకవారిజం యథా, జలేన పఙ్కేన చనూపలిత్తం;
ఏవం మునీ సన్తివాదో అగిద్ధో, కామే చ లోకే చ అనూపలిత్తో.
యేహి వివిత్తో విచరేయ్య లోకేతి. యేహీతి యేహి దిట్ఠిగతేహి. వివిత్తోతి కాయదుచ్చరితేన రిత్తో వివిత్తో పవివిత్తో, వచీదుచ్చరితేన… మనోదుచ్చరితేన… రాగేన…పే॰… సబ్బాకుసలాభిసఙ్ఖారేహి రిత్తో వివిత్తో పవివిత్తో. విచరేయ్యాతి విచరేయ్య విహరేయ్య ఇరియేయ్య వత్తేయ్య పాలేయ్య యపేయ్య యాపేయ్య. లోకేతి మనుస్సలోకేతి – యేహి వివిత్తో విచరేయ్య లోకే.
న తాని ఉగ్గయ్హ వదేయ్య నాగోతి. నాగోతి ఆగుం న కరోతీతి – నాగో, న గచ్ఛతీతి – నాగో, నాగచ్ఛతీతి – నాగో. కథం ఆగుం న కరోతీతి – నాగో? ఆగూ వుచ్చన్తి పాపకా అకుసలా ధమ్మా సంకిలేసికా పోనోభవికా సదరా దుక్ఖవిపాకా ఆయతిం జాతిజరామరణియా.
ఆగుం
సబ్బసఞ్ఞోగే విసజ్జ బన్ధనాని;
సబ్బత్థ న సజ్జతి విముత్తో, నాగో తాదీ పవుచ్చతే తథత్తా.
ఏవం ఆగుం న కరోతీతి – నాగో.
కథం
కథం నాగచ్ఛతీతి – నాగో? సోతాపత్తిమగ్గేన యే కిలేసా పహీనా తే కిలేసే న పునేతి న పచ్చేతి న పచ్చాగచ్ఛతి. సకదాగామిమగ్గేన… అనాగామిమగ్గేన… అరహత్తమగ్గేన యే కిలేసా పహీనా తే కిలేసే న పునేతి న పచ్చేతి న పచ్చాగచ్ఛతి. ఏవం నాగచ్ఛతీతి – నాగో.
న తాని ఉగ్గయ్హ వదేయ్య నాగోతి. నాగో న తాని దిట్ఠిగతాని గహేత్వా ఉగ్గహేత్వా గణ్హిత్వా పరామసిత్వా అభినివిసిత్వా వదేయ్య కథేయ్య భణేయ్య దీపయేయ్య వోహరేయ్య; ‘‘సస్సతో లోకో…పే॰… నేవ హోతి న న హోతి తథాగతో పరం మరణా, ఇదమేవ సచ్చం మోఘమఞ్ఞ’’న్తి వదేయ్య కథేయ్య భణేయ్య దీపయేయ్య వోహరేయ్యాతి – న తాని ఉగ్గయ్హ వదేయ్య నాగో.
ఏలమ్బుజం కణ్డకవారిజం యథా, జలేన పఙ్కేన చనూపలిత్తన్తి. ఏలం వుచ్చతి ఉదకం, అమ్బుజం వుచ్చతి పదుమం, కణ్డకో వుచ్చతి
ఏవం మునీ సన్తివాదో అగిద్ధో, కామే చ లోకే చ అనూపలిత్తోతి. ఏవన్తి ఓపమ్మసంపటిపాదనం. మునీతి. మోనం వుచ్చతి ఞాణం…పే॰… సఙ్గజాలమతిచ్చ సో ముని. సన్తివాదోతి సన్తివాదో ముని తాణవాదో లేణవాదో సరణవాదో అభయవాదో అచ్చుతవాదో అమతవాదో నిబ్బానవాదోతి – ఏవం ముని సన్తివాదో. అగిద్ధోతి. గేధో వుచ్చతి తణ్హా. యో రాగో సారాగో…పే॰… అభిజ్ఝా లోభో
కామే చ లోకే చ అనూపలిత్తోతి. కామాతి ఉదానతో ద్వే కామా – వత్థుకామా చ కిలేసకామా చ…పే॰… ఇమే వుచ్చన్తి వత్థుకామా…పే॰… ఇమే వుచ్చన్తి కిలేసకామా. లోకేతి అపాయలోకే మనుస్సలోకే దేవలోకే ఖన్ధలోకే ధాతులోకే ఆయతనలోకే. లేపాతి ద్వే లేపా – తణ్హాలేపో చ దిట్ఠిలేపో చ…పే॰… అయం తణ్హాలేపో…పే॰… అయం దిట్ఠిలేపో. ముని తణ్హాలేపం పహాయ దిట్ఠిలేపం పటినిస్సజ్జిత్వా కామే చ లోకే చ న లిమ్పతి న పలిమ్పతి న ఉపలిమ్పతి, అలిత్తో అపలిత్తో అనుపలిత్తో
తేనాహ భగవా –
‘‘యేహి వివిత్తో విచరేయ్య లోకే, న తాని ఉగ్గయ్హ వదేయ్య నాగో;
ఏలమ్బుజం కణ్డకవారిజం యథా, జలేన పఙ్కేన చనూపలిత్తం;
ఏవం మునీ సన్తివాదో అగిద్ధో, కామే చ లోకే చ అనూపలిత్తో’’తి.
౮౧.
న వేదగూ దిట్ఠియా న ముతియా, స మానమేతి న హి తమ్మయో సో;
న కమ్మునా నోపి సుతేన నేయ్యో, అనూపనీతో స నివేసనేసు.
న వేదగూ దిట్ఠియా న ముతియా, స మానమేతీతి. నాతి పటిక్ఖేపో. వేదగూతి. వేదో వుచ్చతి చతూసు మగ్గేసు ఞాణం
వేదాని విచేయ్య కేవలాని, [సభియాతి భగవా]
సమణానం యానీధత్థి బ్రాహ్మణానం;
సబ్బవేదనాసు వీతరాగో, సబ్బం వేదమతిచ్చ వేదగూ సోతి.
న దిట్ఠియాతి తస్స ద్వాసట్ఠి దిట్ఠిగతాని పహీనాని సముచ్ఛిన్నాని వూపసన్తాని పటిపస్సద్ధాని అభబ్బుప్పత్తికాని ఞాణగ్గినా దడ్ఢాని. సో దిట్ఠియా న యాయతి న నీయతి న వుయ్హతి న సంహరీయతి, నపి తం దిట్ఠిగతం సారతో పచ్చేతి న పచ్చాగచ్ఛతీతి – న వేదగూ దిట్ఠియా. న ముతియాతి ముతరూపేన వా పరతో ఘోసేన వా మహాజనసమ్ముతియా వా మానం నేతి
న హి తమ్మయో సోతి న తణ్హావసేన దిట్ఠివసేన
న కమ్మునా నోపి సుతేన నేయ్యోతి. న కమ్మునాతి పుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారేన వా అపుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారేన వా ఆనేఞ్జాభిసఙ్ఖారేన వా న యాయతి న నీయతి న వుయ్హతి న సంహరీయతీతి – న కమ్మునా. నోపి సుతేన నేయ్యోతి సుతసుద్ధియా వా పరతో ఘోసేన వా మహాజనసమ్ముతియా వా న యాయతి న నీయతి న వుయ్హతి న సంహరీయతీతి – న కమ్మునా నోపి సుతేన నేయ్యో.
అనూపనీతో స నివేసనేసూతి. ఉపయాతి ద్వే ఉపయా – తణ్హూపయో చ దిట్ఠూపయో చ…పే॰… అయం
తేనాహ
‘‘న వేదగూ దిట్ఠియా న ముతియా, స మానమేతి న హి తమ్మయో సో;
న కమ్మునా నోపి సుతేన నేయ్యో, అనూపనీతో స నివేసనేసూ’’తి.
౮౨.
సఞ్ఞావిరత్తస్స న సన్తి గన్థా, పఞ్ఞావిముత్తస్స న సన్తి మోహా;
సఞ్ఞఞ్చ దిట్ఠిఞ్చ యే అగ్గహేసుం, తే ఘట్టమానా విచరన్తి లోకే.
సఞ్ఞావిరత్తస్స న సన్తి గన్థాతి. యో సమథపుబ్బఙ్గమం అరియమగ్గం భావేతి తస్స ఆదితో ఉపాదాయ గన్థా విక్ఖమ్భితా హోన్తి, అరహత్తే పత్తే అరహతో గన్థా చ మోహా చ నీవరణా చ కామసఞ్ఞా బ్యాపాదసఞ్ఞా విహింసాసఞ్ఞా దిట్ఠిసఞ్ఞా చ పహీనా హోన్తి ఉచ్ఛిన్నమూలా తాలావత్థుకతా అనభావంకతా ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మాతి – సఞ్ఞావిరత్తస్స న సన్తి గన్థా.
పఞ్ఞావిముత్తస్స న సన్తి మోహాతి. యో విపస్సనాపుబ్బఙ్గమం అరియమగ్గం భావేతి, తస్స ఆదితో ఉపాదాయ మోహా విక్ఖమ్భితా హోన్తి, అరహత్తే
సఞ్ఞఞ్చ దిట్ఠిఞ్చ యే అగ్గహేసుం, తే ఘట్టమానా విచరన్తి లోకేతి. యే సఞ్ఞం గణ్హన్తి కామసఞ్ఞం బ్యాపాదసఞ్ఞం విహింసాసఞ్ఞం తే సఞ్ఞావసేన ఘట్టేన్తి సఙ్ఘట్టేన్తి. రాజానోపి రాజూహి వివదన్తి, ఖత్తియాపి ఖత్తియేహి
అథ వా తే వివదన్తి, కలహం కరోన్తి, భణ్డనం కరోన్తి, విగ్గహం కరోన్తి, వివాదం కరోన్తి, మేధగం కరోన్తి – ‘‘న త్వం ఇమం ధమ్మవినయం ఆజానాసి…పే॰… నిబ్బేఠేహి వా సచే పహోసీ’’తి. తేసం అభిసఙ్ఖారా అప్పహీనా; అభిసఙ్ఖారానం అప్పహీనత్తా గతియా ఘట్టేన్తి, నిరయే ఘట్టేన్తి, తిరచ్ఛానయోనియా ఘట్టేన్తి, పేత్తివిసయే ఘట్టేన్తి, మనుస్సలోకే ఘట్టేన్తి, దేవలోకే ఘట్టేన్తి, గతియా గతిం… ఉపపత్తియా ఉపపత్తిం… పటిసన్ధియా పటిసన్ధిం… భవేన భవం… సంసారేన సంసారం… వట్టేన లోకేతి అపాయలోకే…పే॰… ఆయతనలోకేతి – సఞ్ఞఞ్చ
తేనాహ భగవా –
‘‘సఞ్ఞావిరత్తస్స
సఞ్ఞఞ్చ దిట్ఠిఞ్చ యే అగ్గహేసుం, తే ఘట్టమానా విచరన్తి లోకే’’తి.
మాగణ్డియసుత్తనిద్దేసో నవమో.