౫. చమ్మక్ఖన్ధకం
సోణకోళివిసవత్థుకథా
౨౪౨. చమ్మక్ఖన్ధకే ఇస్సరియాధిపచ్చన్తి ఇస్సరభావేన చ అధిపతిభావేన చ సమన్నాగతం. రజ్జన్తి రాజభావం, రఞ్ఞా కత్తబ్బకిచ్చం వా. సోణో నామ కోళివిసోతి ఏత్థ సోణోతి తస్స నామం; కోళివిసోతి గోత్తం. పాదతలేసు లోమానీతి రత్తేసు పాదతలేసు సుఖుమాని అఞ్జనవణ్ణాని కమ్మచిత్తీకతాని లోమాని జాతాని హోన్తి. సో కిర పుబ్బే అసీతిసహస్సానం పురిసానం జేట్ఠపురిసో హుత్వా తేహి సద్ధిం పచ్చేకబుద్ధస్స వసనట్ఠానే పణ్ణసాలం కత్వా అత్తనో సస్సిరికం ఉణ్ణపావారకం పచ్చేకబుద్ధస్స పాదేహి అక్కమనట్ఠానే పాదపుఞ్ఛనికం కత్వా ఠపేసి. తేమాసం పన సబ్బేవ పచ్చేకబుద్ధం ఉపట్ఠహింసు. అయం తస్స చ తేసఞ్చ అసీతియా గామికసహస్సానం
అసీతిగామికసహస్సానీతి తేసు గామేసు వసన్తానం కులపుత్తానం అసీతిసహస్సాని. కేనచిదేవ కరణీయేనాతి కేనచి కరణీయేన వియ; న పనస్స కిఞ్చి కరణీయం అత్థి అఞ్ఞత్ర తస్స దస్సనా. రాజా కిర తానిపి అసీతికులపుత్తసహస్సాని సన్నిపాతాపేన్తో ‘‘ఏవం అపరిసఙ్కన్తో సోణో ఆగమిస్సతీ’’తి సన్నిపాతాపేసి. దిట్ఠధమ్మికే అత్థేతి ‘‘కసివణిజ్జాదీని ధమ్మేన కత్తబ్బాని, మాతాపితరో ధమ్మేన పోసితబ్బా’’తి ఏవమాదినా నయేన ఇధలోకహితే అత్థే అనుసాసిత్వా. సో నో భగవాతి సో అమ్హాకం భగవా తుమ్హే సమ్పరాయికే అత్థే అనుసాసిస్సతీతి అత్థో.
భగవన్తం పటివేదేమీతి భగవన్తం జానాపేమి. పాటికాయ నిముజ్జిత్వాతి సోపానస్స హేట్ఠా అడ్ఢచన్దపాసాణే నిముజ్జిత్వా. యస్స దాని భన్తే భగవా కాలం మఞ్ఞతీతి యస్స తేసం హితకిరియత్థస్స భగవా కాలం జానాతి. విహారపచ్ఛాయాయన్తి విహారపచ్చన్తే ఛాయాయం. సమన్నాహరన్తీతి పసాదవసేన పునప్పునం మనసి కరోన్తి. భియ్యోసోమత్తాయాతి భియ్యోసోమత్తాయ పున విసిట్ఠతరం దస్సేహీతి అత్థో. అన్తరధాయతీతి అదస్సనం హోతి.
సోణస్స పబ్బజ్జాకథా
౨౪౩. లోహితేన ఫుటో హోతీతి లోహితేన మక్ఖితో హోతి. గవాఘాతనన్తి యత్థ గావో హఞ్ఞన్తి, తాదిసోతి అత్థో. కుసలో నామ వీణాయ వాదనకుసలో. వీణాయ తన్తిస్సరేతి వీణాయ తన్తియా సరే. అచ్చాయతాతి అతిఆయతా ఖరముచ్ఛితా. సరవతీతి సరసమ్పన్నా. కమ్మఞ్ఞాతి కమ్మక్ఖమా. అతిసిథిలాతి మన్దముచ్ఛనా. సమే గుణే పతిట్ఠితాతి మజ్ఝిమే సరే ఠపేత్వా ముచ్ఛితా. వీరియసమతం అధిట్ఠహాతి వీరియసమ్పయుత్తసమతం అధిట్ఠాహి, వీరియం సమథేన యోజేహీతి అత్థో. ఇన్ద్రియానఞ్చ సమతం పటివిజ్ఝాతి సద్ధాదీనం ఇన్ద్రియానం సమతం సమభావం. తత్థ సద్ధం పఞ్ఞాయ, పఞ్ఞఞ్చ సద్ధాయ, వీరియం సమాధినా, సమాధిఞ్చ వీరియేన యోజయమానో ఇన్ద్రియానం సమతం పటివిజ్ఝ. తత్థ చ నిమిత్తం గణ్హాహీతి తస్మిం సమథే సతి, యేన ఆదాసే ముఖబిమ్బేనేవ నిమిత్తేన ఉప్పజ్జితబ్బం
౨౪౪. అఞ్ఞం బ్యాకరేయ్యన్తి అరహా అహన్తి జానాపేయ్యం. ఛ ఠానానీతి ఛ కారణాని. అధిముత్తో హోతీతి పటివిజ్ఝిత్వా పచ్చక్ఖం కత్వా ఠితో హోతి. నేక్ఖమ్మాధిముత్తోతిఆది సబ్బం అరహత్తవసేన వుత్తం. అరహత్తఞ్హి సబ్బకిలేసేహి నిక్ఖన్తత్తా నేక్ఖమ్మం, తేహేవ పవివిత్తత్తా పవివేకో, బ్యాపజ్జాభావతో అబ్యాపజ్జం, ఉపాదానస్స ఖయన్తే ఉప్పన్నత్తా ఉపాదానక్ఖయో, తణ్హాక్ఖయన్తే ఉప్పన్నత్తా తణ్హక్ఖయో, సమ్మోహాభావతో అసమ్మోహోతి చ వుచ్చతి.
కేవలం సద్ధామత్తకన్తి పటివేధరహితం కేవలం పటివేధపఞ్ఞాయ అసమ్మిస్సం సద్ధామత్తకం. పటిచయన్తి పునప్పునం కరణేన వుడ్ఢిం. వీతరాగత్తాతి మగ్గప్పటివేధేన రాగస్స విగతత్తాయేవ నేక్ఖమ్మసఙ్ఖాతం అరహత్తం పటివిజ్ఝిత్వా ఠితో హోతి. ఫలసమాపత్తివిహారేనేవ విహరతి, తన్నిన్నమానసోయేవ హోతీతి అత్థో. సేసపదేసుపి ఏసేవ నయో.
లాభసక్కారసిలోకన్తి నికామయమానోతి ఇచ్ఛమానో పత్థయమానో. పవివేకాధిముత్తోతి వివేకే అధిముత్తో అహన్తి ఏవం అరహత్తం బ్యాకరోతీతి అత్థో.
సీలబ్బతపరామాసన్తి సీలఞ్చ వతఞ్చ పరామసిత్వా గహితగహణమత్తం. సారతో పచ్చాగచ్ఛన్తోతి అబ్యాపజ్జాధిముత్తోతి అబ్యాపజ్జం అరహత్తం బ్యాకరోతీతి అత్థో. ఇమినావ నయేన సబ్బవారేసు అత్థో వేదితబ్బో.
భుసాతి బలవన్తో. నేవస్స చిత్తం పరియాదియన్తీతి ఏతస్స ఖీణాసవస్స చిత్తం గహేత్వా ఠాతుం న సక్కోన్తి. అమిస్సీకతన్తి అమిస్సకతం. కిలేసాహి ఆరమ్మణేన సద్ధిం చిత్తం మిస్సం కరోన్తి, తేసం అభావా అమిస్సీకతం. ఠితన్తి పతిట్ఠితం. ఆనేఞ్జప్పత్తన్తి అచలనప్పత్తం. వయఞ్చస్సానుపస్సతీతి
నేక్ఖమ్మం అధిముత్తస్సాతి అరహత్తం పటివిజ్ఝిత్వా ఠితస్స. సేసపదేహిపి అరహత్తమేవ కథితం. ఉపాదానక్ఖయస్సాతి ఉపయోగత్థే సామివచనం. అసమ్మోహఞ్చ చేతసోతి చిత్తస్స చ అసమ్మోహం అధిముత్తస్స. దిస్వా ఆయతనుప్పాదన్తి ఆయతనానం ఉప్పాదఞ్చ వయఞ్చ దిస్వా. సమ్మా చిత్తం విముచ్చతీతి సమ్మా హేతునా నయేన ఇమాయ విపస్సనాయ పటిపత్తియా ఫలసమాపత్తివసేన చిత్తం విముచ్చతి, నిబ్బానారమ్మణే అధిముచ్చతి. సన్తచిత్తస్సాతి నిబ్బుతచిత్తస్స. తాదినోతి ఇట్ఠానిట్ఠే అనునయపటిఘేహి అకమ్పియత్తా తాదీ, తస్స తాదినో.
దిగుణాదిఉపాహనపటిక్ఖేపకథా
౨౪౫. అఞ్ఞం బ్యాకరోన్తీతి అరహత్తం బ్యాకరోన్తి. అత్థో చ వుత్తోతి యేన అరహాతి ఞాయతి, సో అత్థో వుత్తో. సుత్తత్థో పన సుత్తవణ్ణనతోయేవ గహేతబ్బో. అత్తా చ అనుపనీతోతి అహం అరహాతి ఏవం బ్యఞ్జనవసేన అత్తా న ఉపనీతో. అథ చ పనిధేకచ్చే మోఘపురిసాతి అఞ్ఞే పన తుచ్ఛపురిసా హసమానా వియ అసన్తమేవ అఞ్ఞం వచనమత్తేన సన్తం కత్వా బ్యాకరోన్తి. ఏకపలాసికన్తి ఏకపటలం అసీతిసకటవాహేతి ఏత్థ ద్వే సకటభారా ఏకో వాహోతి వేదితబ్బో. సత్తహత్థికఞ్చ అనీకన్తి ఏత్థ ఛ హత్థినియో ఏకో చ హత్థీతి ఇదమేకం అనీకం. ఈదిసాని సత్త అనీకాని సత్తహత్థికం అనీకం నామ. దిగుణాతి ద్విపటలా. తిగుణాతి తిపటలా. గణఙ్గుణూపాహనాతి చతుపటలతో పట్ఠాయ వుచ్చతి.
సబ్బనీలికాదిపటిక్ఖేపకథా
౨౪౬. సబ్బనీలికాతి సబ్బావ నీలికా. ఏస నయో సబ్బపీతికాదీసుపి. తత్థ చ నీలికా ఉమాపుప్ఫవణ్ణా హోతి, పీతికా కణికారపుప్ఫవణ్ణా, లోహితికా జయసుమనపుప్ఫవణ్ణా
నీలకవద్ధికాతి యాసం వద్ధాయేవ నీలా. ఏసేవ నయో సబ్బత్థ. ఏతాపి వణ్ణభేదం కత్వా ధారేతబ్బా. ఖల్లకబద్ధాతి పణ్హిపిధానత్థం తలే ఖల్లకం బన్ధిత్వా కతా. పుటబద్ధాతి యోనకఉపాహనా వుచ్చతి, యా యావజఙ్ఘతో సబ్బపాదం పటిచ్ఛాదేతి. పాలిగుణ్ఠిమాతి పలిగుణ్ఠిత్వా కతా; యా ఉపరి పాదమత్తమేవ పటిచ్ఛాదేతి, న జఙ్ఘం. తూలపుణ్ణికాతి తూలపిచునా పూరేత్వా కతా. తిత్తిరపత్తికాతి తిత్తిరపత్తసదిసా విచిత్తబద్ధా. మేణ్డవిసాణవద్ధికాతి కణ్ణికట్ఠానే మేణ్డకసిఙ్గసణ్ఠానే వద్ధే యోజేత్వా కతా. అజవిసాణవద్ధికాదీసుపి ఏసేవ నయో. విచ్ఛికాళికాపి తత్థేవ విచ్ఛికనఙ్గుట్ఠసణ్ఠానే వద్ధే యోజేత్వా కతా. మోరపిఞ్ఛపరిసిబ్బితాతి తలేసు వా వద్ధేసు వా మోరపిఞ్ఛేహి సుత్తకసదిసేహి పరిసిబ్బితా. చిత్రాతి విచిత్రా; ఏతాసు యంకిఞ్చి లభిత్వా, సచే తాని ఖల్లకాదీని అపనేత్వా సక్కా హోన్తి వళఞ్జితుం, వళఞ్జేతబ్బా. తేసు పన సతి వళఞ్జన్తస్స దుక్కటం. సీహచమ్మపరిక్ఖటా నామ పరియన్తేసు చీవరే అనువాతం వియ సీహచమ్మం యోజేత్వా కతా. లూవకచమ్మపరిక్ఖటాతి పక్ఖిబిళాలచమ్మపరిక్ఖటా
౨౪౭. ఓముక్కన్తి పటిముఞ్చిత్వా అపనీతం. నవాతి అపరిభుత్తా.
అజ్ఝారామేఉపాహనపటిక్ఖేపకథా
౨౪౮. అభిజీవనికస్సాతి యేన సిప్పేన అభిజీవన్తి, జీవికం కప్పేన్తి, తస్స కారణాతి అత్థో. ఇధ ఖో తం భిక్ఖవేతి ఏత్థ తన్తి నిపాతమత్తం, ఇధ ఖో భిక్ఖవే సోభేయ్యాథాతి యం తుమ్హేతి యే తుమ్హే. అథ వా యది తుమ్హేతి వుత్తం హోతి. యదిసద్దస్స హి అత్థే అయం నిపాతో. ఆచరియేసూతిఆదిమ్హి పబ్బజ్జాచరియో, ఉపసమ్పదాచరియో, నిస్సయాచారియో, ఉద్దేసాచరియోతి ఇమే చత్తారోపి ఇధ ఆచరియా ఏవ. అవస్సికస్స ఛబ్బస్సో ఆచరియమత్తో. సో హి చతువస్సకాలే తం నిస్సాయ వచ్ఛతి; ఏవం ఏకవస్సస్స సత్తవస్సో, దువస్సస్స అట్ఠవస్సో, తివస్సస్స నవవస్సో, చతువస్సస్స దసవస్సో. ఇమేపి ఆచరియమత్తా ఏవ
౨౪౯. పాదఖీలాబాధో నామ పాదతో ఖీలసదిసం మంసం నిక్ఖన్తం హోతి.
౨౫౧. తిణపాదుకాతి యేన కేనచి తిణేన కతపాదుకా. హిన్తాలపాదుకాతి ఖజ్జూరీపత్తేహి కతపాదుకా; హిన్తాలపత్తేహిపి న వట్టతియేవ. కమలపాదుకాతి కమలతిణం నామ అత్థి, తేన కతపాదుకా; ఉసీరపాదుకాతిపి వదన్తి. కమ్బలపాదుకాతి ఉణ్ణాహి కతపాదుకా. అసఙ్కమనీయాతి భూమియం సుప్పతిట్ఠితా నిచ్చలా అసంహారియా.
౨౫౨. అఙ్గజాతం ఛుపన్తీతి అఙ్గజాతేనేవ అఙ్గజాతం ఛుపన్తి. ఓగాహేత్వా మారేన్తీతి అన్తో ఉదకే దళ్హం గహేత్వా మారేన్తి.
యానాదిపటిక్ఖేపకథా
౨౫౩. ఇత్థియుత్తేనాతి పురిసన్తరేనాతి పురిససారథినా. పురిసయుత్తేనాతి గోణయుత్తేన. ఇత్థన్తరేనాతి ఇత్థిసారథినా. గఙ్గామహియాయాతి గఙ్గామహకీళికాయ. పురిసయుత్తం హత్థవట్టకన్తి ఏత్థ పురిసయుత్తం ఇత్థిసారథి వా హోతు, పురిససారథి వా వట్టతి. హత్థవట్టకం పన ఇత్థియో వా వట్టేన్తు పురిసా వా, వట్టతియేవ. యానుగ్ఘాతేనాతి యానం అభిరుహన్తస్స సబ్బో కాయో చలతి తప్పచ్చయా. సివికన్తి పీఠకసివికం. పాటఙ్కిన్తి వంసే లగ్గేత్వా కతం పటపోతలికం.
౨౫౪. ఉచ్చాసయనమహాసయననానీతి ఉచ్చాసయనన్తి పమాణాతిక్కన్తం మఞ్చం. మహాసయనన్తి అకప్పియత్థరణం, ఆసన్దీఆదీసు ఆసన్దీతి పమాణాతిక్కన్తాసనం. పల్లఙ్కోతి పాదేసు వాళరూపాని ఠపేత్వా కతో. గోనకోతి దీఘలోమకో మహాకోజవో; చతురఙ్గులాధికాని కిర తస్స లోమాని. చిత్తకాతి వానచిత్రో ఉణ్ణామయత్థరణో. పటికాతి ఉణ్ణామయో సేతత్థరణో. పటలికాతి ఘనపుప్ఫకో ఉణ్ణామయలోహితత్థరణో; యో ఆమలకపట్టోతిపి వుచ్చతి. తూలికాతి పకతితూలికాయేవ. వికతికాతి సీహబ్యగ్ఘాదిరూపవిచిత్రో ఉణ్ణామయత్థరణో. ఉద్దలోమీతి ఏకతో ఉగ్గతలోమం ఉణ్ణామయత్థరణం; ‘‘ఉద్ధలోమీ’’తిపి పాఠో. ఏకన్తలోమీతి ఉభతో ఉగ్గతలోమం ఉణ్ణామయత్థరణం. కట్టిస్సన్తి రతనపరిసిబ్బితం కోసేయ్యకట్టిస్సమయం పచ్చత్థరణం కోసేయ్యన్తి రతనపరిసిబ్బితం కోసియసుత్తమయం పచ్చత్థరణం; సుద్ధకోసేయ్యం పన వట్టతి.
కుత్తకన్తి సోళసన్నం నాటకిత్థీనం ఠత్వా నచ్చనయోగ్గం ఉణ్ణామయఅత్థరణం. హత్థత్థరఅస్సత్థరాతి హత్థిఅస్సపిట్ఠీసు అత్థరణకఅత్థరణా ఏవ. రథత్థరేపి ఏసేవ నయో. అజినప్పవేణీతి అజినచమ్మేహి మఞ్చప్పమాణేన సిబ్బిత్వా కతా పవేణీ. కదలీమిగపవరపచ్చత్థరణన్తి కదలీమిగచమ్మం నామ అత్థి, తేన కతం పవరపచ్చత్థరణం, ఉత్తమపచ్చత్థరణన్తి అత్థో. తం కిర సేతవత్థస్స ఉపరి కదలీమిగచమ్మం పత్థరిత్వా సిబ్బిత్వా కరోన్తి. సఉత్తరచ్ఛదన్తి సహ ఉత్తరచ్ఛదనేన; ఉపరిబద్ధేన రత్తవితానేన ఉభతోలోహితకూపధానన్తి సీసూపధానఞ్చ పాదూపధానఞ్చాతి మఞ్చస్స ఉభతోలోహితకూపధానం, ఏతం న కప్పతి. యం పన ఏకమేవ ఉపధానం ఉభోసు పస్సేసు రత్తం వా హోతి, పదుమవణ్ణం వా చిత్రం వా, సచే పమాణయుత్తం, వట్టతి. మహాఉపధానం పన పటిక్ఖిత్తం.
సబ్బచమ్మపటిక్ఖేపాదికథా
౨౫౫. దీపిచ్ఛాపోతి దీపిపోతకో. ఓగుమ్ఫియన్తీతి భిత్తిదణ్డకాదీసు వేఠేత్వా బన్ధన్తి.
౨౫౬. అభినిసీదితున్తి అభినిస్సాయ నిసీదితుం; అపస్సయం కత్వా నిసీదితున్తి అత్థో. గిలానేన భిక్ఖునా సఉపాహనేనాతి ఏత్థ గిలానో నామ యో న సక్కోతి అనుపాహనో గామం పవిసితుం.
౨౫౭. కురరఘరేతి ఏవంనామకే నగరే; ఏతేనస్స గోచరగామో వుత్తో. పపతకే పబ్బతేతి పపతనామకే పబ్బతే; ఏతేనస్స నివాసనట్ఠానం వుత్తం. సోణోతి తస్స నామం. కోటిఅగ్ఘనకం పన కణ్ణపిళన్ధనకం ధారేతి, తస్మా ‘‘కుటికణ్ణో’’తి వుచ్చతి; కోటికణ్ణోతి అత్థో. పాసాదికన్తి పసాదజనకం. పసాదనీయన్తి ఇదం తస్సేవ అత్థవేవచనం. ఉత్తమదమథసమథన్తి ఉత్తమం దమథఞ్చ సమథఞ్చ పఞ్ఞఞ్చ సమాధిఞ్చ కాయూపసమఞ్చ చిత్తూపసమఞ్చాతిపి అత్థో. దన్తన్తి సబ్బేసం విసూకాయికవిప్ఫన్దితానం ఉపచ్ఛిన్నత్తా దన్తం; ఖీణకిలేసన్తి అత్థో. గుత్తన్తి సంవరగుత్తియా గుత్తం. సన్తిన్ద్రియన్తి యతిన్ద్రియం. నాగన్తి ఆగువిరహితం. తిణ్ణం మే వస్సానం అచ్చయేనాతి ఉపసమ్పదం అలత్థన్తి అహం ఉపసమ్పదం అలభిం కణ్హుత్తరాతి కణ్హమత్తికుత్తరా; ఉపరి వడ్ఢితకణ్హమత్తికాతి అత్థో. గోకణ్టకహతాతి గున్నం ఖురేహి అక్కన్తభూమితో సముట్ఠితేహి గోకణ్టకేహి ఉపహతా. తే కిర గోకణ్టకే ఏకపటలికా ఉపాహనా రక్ఖితుం న సక్కోన్తి; ఏవం ఖరా హోన్తి. ఏరగూ, మోరగూ, మజ్జారూ, జన్తూతి ఇమా చతస్సోపి తిణజాతియో; ఏతేహి కటసారకే చ తట్టికాయో చ కరోన్తి. ఏత్థ ఏరగూతి సేనాసనం పఞ్ఞపేసీతి భిసిం వా కటసారకం వా పఞ్ఞపేసి; పఞ్ఞపేత్వా చ పన సోణస్స ఆరోచేతి – ‘‘ఆవుసో సత్థా తయా సద్ధిం ఏకావాసే వసితుకామో, గన్ధకుటియంయేవ తే సేనాసనం పఞ్ఞత్త’’న్తి.
౨౫౮. అయం ఖ్వస్స కాలోతి అయం ఖో కాలో భవేయ్య. పరిదస్సీతి పరిదస్సేసి. ‘‘ఇదఞ్చిదఞ్చ వదేయ్యాసీతి యం మే ఉపజ్ఝాయో జానాపేసి, తస్స అయం కాలో భవేయ్య, హన్ద దాని ఆరోచేమి తం సాసన’’న్తి అయమేత్థ అధిప్పాయో.
౨౫౯. వినయధరపఞ్చమేనాతి అనుస్సావనాచరియపఞ్చమేన. అనుజానామి భిక్ఖవే సబ్బపచ్చన్తిమేసు జనపదేసు గుణఙ్గుణూపాహనన్తి ఏత్థ మనుస్సచమ్మం ఠపేత్వా యేన కేనచి చమ్మేన ఉపాహనా వట్టతి. ఉపాహనకోసకసత్థకోసకకుఞ్చికకోసకేసుపి ఏసేవ నయో. చమ్మాని అత్థరణానీతి ఏత్థ పన యంకిఞ్చి ఏళకచమ్మం అజచమ్మఞ్చ అత్థరిత్వా నిపజ్జితుం వా నిసీదితుం వా వట్టతి. మిగచమ్మే ఏణీమిగో వాతమిగో పసదమిగో కురఙ్గమిగో మిగమాతుకో రోహితమిగోతి
మక్కటో కాళసీహో చ, సరభో కదలీమిగో;
యే చ వాళమిగా కేచి, తేసం చమ్మం న వట్టతి.
తత్థ వాళమిగాతి సీహబ్యగ్ఘఅచ్ఛతరచ్ఛా; న కేవలఞ్చ ఏతేసంయేవ, యేసం పన చమ్మం వట్టతీతి వుత్తం, తే ఠపేత్వా అవసేసా అన్తమసో గోమహింసససబిళారాదయోపి సబ్బే ఇమస్మిం అత్థే వాళమిగాత్వేవ వేదితబ్బా. ఏతేసఞ్హి సబ్బేసం చమ్మం న వట్టతి. న తావ తం గణనూపగం యావ న హత్థం గచ్ఛతీతి యావ ఆహరిత్వా వా న దిన్నం, తుమ్హాకం భన్తే చీవరం ఉప్పన్నన్తి పహిణిత్వా వా నారోచితం, తావ గణనం న ఉపేతి. సచే అనధిట్ఠితం, వట్టతి; అధిట్ఠితఞ్చ గణనం న ఉపేతీతి అత్థో. యదా పన ఆనేత్వా వా దిన్నం హోతి, ఉప్పన్నన్తి వా సుతం, తతో పట్ఠాయ దసాహమేవ పరిహారం లభతీతి.
చమ్మక్ఖన్ధకవణ్ణనా నిట్ఠితా.