౫. ఖుద్దకవత్థుక్ఖన్ధకం
ఖుద్దకవత్థుకథా
౨౪౩. ఖుద్దకవత్థుక్ఖన్ధకే మల్లముట్ఠికాతి ముట్ఠికమల్లా. గామముద్దవాతి ఛవిరాగమణ్డనానుయుత్తా నాగరికమనుస్సా. గామమోద్దవాతిపి పాఠో; ఏసేవత్థో. థమ్భేతి న్హానతిత్థే నిఖణిత్వా ఠపితత్థమ్భే.
కుట్టేతి ఇట్ఠకాసిలాదారుకుట్టానం అఞ్ఞతరస్మిం. అట్టానే న్హాయన్తీతి ఏత్థ అట్టానం నామ రుక్ఖం ఫలకం వియ తచ్ఛేత్వా అట్ఠపదాకారేన రాజియో ఛిన్దిత్వా న్హానతిత్థే నిఖణన్తి, తత్థ చుణ్ణాని ఆకిరిత్వా మనుస్సా కాయం ఘంసన్తి. గన్ధబ్బహత్థకేనాతి న్హానతిత్థే ఠపితేన దారుమయహత్థేన, తేన కిర చుణ్ణాని గహేత్వా మనుస్సా సరీరం ఘంసన్తి కురువిన్దకసుత్తియాతి కురువిన్దకపాసాణచుణ్ణాని లాఖాయ బన్ధిత్వా కతగుళికకలాపకో వుచ్చతి, తం ఉభోసు అన్తేసు గహేత్వా సరీరం ఘంసన్తి. విగ్గయ్హ పరికమ్మం కారాపేన్తీతి అఞ్ఞమఞ్ఞం సరీరేన సరీరం ఘంసన్తి. మల్లకం నామ మకరదన్తకే ఛిన్దిత్వా మల్లకమూలసణ్ఠానేన కతం మల్లకన్తి వుచ్చతి, ఇదం గిలానస్సాపి న వట్టతి.
౨౪౪. అకతమల్లకం నామ దన్తే అచ్ఛిన్దిత్వా కతం, ఇదం అగిలానస్సేవ న వట్టతి; ఇట్ఠకాఖణ్డం పన కపాలఖణ్డం వా వట్టతి. ఉక్కాసికన్తి వత్థవట్టిం; తస్మా న్హాయన్తస్స యస్స కస్సచి న్హానసాటకవట్టియా పిట్ఠిం ఘంసితుం వట్టతి. పుథుపాణికన్తి హత్థపరికమ్మం వుచ్చతి, తస్మా సబ్బేసం హత్థేన పిట్ఠిపరికమ్మం కాతుం వట్టతి.
౨౪౫. వల్లికాతి పామఙ్గన్తి యంకిఞ్చి పలమ్బకసుత్తం. కణ్ఠసుత్తకన్తి యంకిఞ్చి గీవూపగఆభరణం. కటిసుత్తకన్తి యంకిఞ్చి కటిపిళన్ధనం అన్తమసో సుత్తతన్తుమత్తమ్పి. ఓవట్టికన్తి వలయం. కాయూరాదీని పాకటానేవ, అక్ఖకానం హేట్ఠా బాహాభరణం యంకిఞ్చి ఆభరణం న వట్టతి.
౨౪౬. దుమాసికం వా దువఙ్గులం వాతి ఏత్థ సచే కేసా అన్తోద్వేమాసే ద్వఙ్గులం పాపుణన్తి, అన్తోద్వేమాసేవ ఛిన్దితబ్బా. ద్వఙ్గులేహి అతిక్కామేతుం న వట్టతి. సచేపి న దీఘా, ద్వేమాసతో ఏకదివసమ్పి అతిక్కామేతుం న వట్టతియేవ; ఏవమయం ఉభయేనపి ఉక్కట్ఠపరిచ్ఛేదోవ వుత్తో, తతో ఓరం పన నవట్టనభావో నామ నత్థి.
కోచ్ఛేన ఓసణ్ఠేన్తీతి కోచ్ఛేన ఓలిఖిత్వా సన్నిసీదాపేన్తి. ఫణకేనాతి దన్తమయాదీసు యేన కేనచి. హత్థఫణకేనాతి సిత్థతేలకేనాతి మధుసిత్థకనియ్యాసాదీసు యేన కేనచి చిక్కలేన. ఉదకతేలకేనాతి ఉదకమిస్సకేన తేలేన. మణ్డనత్థాయ సబ్బత్థ దుక్కటం, ఉద్ధలోమేన పన అనులోమనిపాతనత్థం హత్థం తేమేత్వా సీసం పుఞ్ఛితబ్బం. ఉణ్హాభితత్తరజసిరానమ్పి అల్లహత్థేన పుఞ్ఛితుం వట్టతి.
౨౪౭. న భిక్ఖవే ఆదాసే వా ఉదకపత్తే వాతి ఏత్థ కంసపత్తాదీనిపి యేసు ముఖనిమిత్తం పఞ్ఞాయతి, సబ్బాని ఆదాససఙ్ఖమేవ గచ్ఛన్తి. కఞ్జియాదీనిపి చ ఉదకపత్తసఙ్ఖమేవ. తస్మా యత్థ కత్థచి ఓలోకేన్తస్స దుక్కటం. ఆబాధపచ్చయాతి ‘‘సఞ్ఛవి ను ఖో మే వణో, ఉదాహు న తావా’’తి జాననత్థం; ‘‘జిణ్ణో ను ఖోమ్హి నో’’తి ఏవం ఆయుసఙ్ఖారం ఓలోకనత్థమ్పి వట్టతీతి వుత్తం.
ముఖం ఆలిమ్పన్తీతి విప్పసన్నఛవిరాగకరేహి ముఖాలేపనేహి ఆలిమ్పన్తి. ఉమ్మద్దేన్తీతి నానాఉమ్మద్దనేహి ఉమ్మద్దేన్తి. చుణ్ణేన్తీతి ముఖచుణ్ణకేన మక్ఖేన్తి. మనోసిలికాయ ముఖం లఞ్ఛేన్తీతి మనోసిలాయ తిలకాదీని లఞ్ఛనాని కరోన్తి, తాని హరితాలాదీహిపి న వట్టన్తియేవ. అఙ్గరాగాదయో పాకటాయేవ. సబ్బత్థ దుక్కటం.
౨౪౮. న భిక్ఖవే నచ్చం వాతిఆదీసు యంకిఞ్చి నచ్చం అన్తమసో మోరనచ్చమ్పి దస్సనాయ గచ్ఛన్తస్స దుక్కటం. సయమ్పి నచ్చన్తస్స వా నచ్చాపేన్తస్స వా దుక్కటమేవ. గీతమ్పి యంకిఞ్చి నటగీతం వా సాధుగీతం వా అన్తమసో దన్తగీతమ్పి ‘‘యం గాయిస్సామా’’తి పుబ్బభాగే ఓకూజన్తా కరోన్తి, ఏతమ్పి న వట్టతి. సయం గాయన్తస్సాపి గాయాపేన్తస్సాపి దుక్కటమేవ. వాదితమ్పి యంకిఞ్చి
౨౪౯. సరకుత్తిన్తి సరకిరియం. భఙ్గో హోతీతి అలద్ధం ఉప్పాదేతుం న సక్కోతి; లద్ధం సమాపజ్జితుం. పచ్ఛిమా జనతాతి అమ్హాకం ఆచరియాపి ఉపజ్ఝాయాపి ఏవం గాయింసూతి పచ్ఛిమో జనో దిట్ఠానుగతిం ఆపజ్జతి; తథేవ గాయతి. న భిక్ఖవే ఆయతకేనాతి ఏత్థ ఆయతకో నామ తం తం వత్తం భిన్దిత్వా అక్ఖరాని వినాసేత్వా పవత్తో. ధమ్మే పన సుత్తన్తవత్తం నామ అత్థి, జాతకవత్తం నామ అత్థి, గాథావత్తం నామ అత్థి, తం వినాసేత్వా అతిదీఘం కాతుం న వట్టతి. చతురస్సేన వత్తేన పరిమణ్డలాని పదబ్యఞ్జనాని దస్సేతబ్బాని. సరభఞ్ఞన్తి సరేన భణనం. సరభఞ్ఞే కిర తరఙ్గవత్తధోతకవత్తగలితవత్తాదీని ద్వత్తింస వత్తాని అత్థి. తేసు యం ఇచ్ఛతి, తం కాతుం లభతి. సబ్బేసం పదబ్యఞ్జనం అవినాసేత్వా వికారం అకత్వా సమణసారుప్పేన చతురస్సేన నయేన పవత్తనంయేవ లక్ఖణం.
బాహిరలోమిం ఉణ్ణిన్తి ఉణ్ణలోమాని బహి కత్వా ఉణ్ణపావారం పారుపన్తి; తథా ధారేన్తస్స దుక్కటం. లోమాని అన్తో కత్వా పారుపితుం వట్టతి. సమణకప్పకథా భూతగామసిక్ఖాపదవణ్ణనాయం వుత్తా.
౨౫౧. న భిక్ఖవే అత్తనో అఙ్గజాతన్తి అఙ్గజాతం ఛిన్దన్తస్సేవ థుల్లచ్చయం. అఞ్ఞం పన కణ్ణనాసాఅఙ్గులిఆదిం యంకిఞ్చి ఛిన్దన్తస్స తాదిసం వా దుక్ఖం ఉప్పాదేన్తస్స దుక్కటం. అహికీటదట్ఠాదీసు పన అఞ్ఞఆబాధపచ్చయా వా లోహితం వా మోచేన్తస్స ఛిన్దన్తస్స వా అనాపత్తి.
౨౫౨. చన్దనగణ్ఠి ఉప్పన్నా హోతీతి చన్దనఘటికా ఉప్పన్నా హోతి. సో కిర ఉద్ధఞ్చ అధో చ జాలాని పరిక్ఖిపాపేత్వా గఙ్గాయ ఇద్ధిపాటిహారియన్తి ఏత్థ
న భిక్ఖవే సోవణ్ణమయో పత్తోతిఆదీసు సచేపి గిహీ భత్తగ్గే సువణ్ణతట్టికాదీసు బ్యఞ్జనం కత్వా ఉపనామేన్తి, ఆమసితుమ్పి న వట్టతి. ఫలికమయకాచమయకంసమయాని పన తట్టికాదీని భాజనాని పుగ్గలికపరిభోగేనేవ న వట్టన్తి, సఙ్ఘికపరిభోగేన వా గిహివికటాని వా వట్టన్తి. ‘‘తమ్బలోహమయోపి పత్తోవ న వట్టతి, థాలకం పన వట్టతీ’’తి ఇదం సబ్బం కురున్దియం వుత్తం. మణిమయోతి ఏత్థ పన ఇన్దనీలాదిమణిమయో వుత్తో. కంసమయోతి ఏత్థ వట్టలోహమయోపి సఙ్గహితో.
౨౫౩. లిఖితున్తి తనుకరణత్థాయేతం వుత్తం. పకతిమణ్డలన్తి మకరదన్తచ్ఛిన్నకమణ్డలమేవ.
౨౫౪. ఆవట్టిత్వాతి అఞ్ఞమఞ్ఞం పహరిత్వా. పత్తాధారకన్తి ఏత్థ ‘‘దన్తవల్లివేత్తాదీహి కతే భూమిఆధారకే తయో, దారుఆధారకే ద్వే పత్తే ఉపరూపరి ఠపేతుం వట్టతీ’’తి కురున్దియం వుత్తం. మహాఅట్ఠకథాయం పన వుత్తం – ‘‘భూమిఆధారకే తిణ్ణం పత్తానం అనోకాసో, ద్వే ఠపేతుం వట్టతి. దారుఆధారకదణ్డాధారకేసుపి సుసజ్జితేసు ఏసేవ నయో. భమకోటిసదిసో పన దారుఆధారకో తీహి దణ్డకేహి బద్ధో దణ్డకాధారో చ ఏకస్సపి పత్తస్స అనోకాసో, తత్థ ఠపేత్వాపి హత్థేన గహేత్వా ఏవ నిసీదితబ్బం. భూమియం పన నిక్కుజ్జిత్వా ఏకమేవ ఠపేతబ్బ’’న్తి.
మిడ్ఢన్తేతి ఆలిన్దకమిడ్ఢికాదీనం అన్తే. సచే పన పరివత్తేత్వా తత్థేవ పతిట్ఠాతి, ఏవరూపాయ విత్థిణ్ణాయ మిడ్ఢియా ఠపేతుం వట్టతి. పరిభణ్డన్తేతి బాహిరపస్సే కతాయ తనుకమిడ్ఢికాయ
చోళకన్తి పత్తమాళకం ఇట్ఠకాహి వా దారూహి వా కాతుం వట్టతి పత్తకుణ్డోలికాతి మహాముఖకుణ్డసణ్ఠానా భణ్డకుక్ఖలికా వుచ్చతి. యో లగ్గేయ్యాతి యత్థ కత్థచి లగ్గేన్తస్స దుక్కటమేవ. చీవరవంసేపి బన్ధిత్వా ఠపేతుం న వట్టతి. భణ్డకట్ఠపనత్థమేవ వా కతం హోతు నిసీదనసయనత్థం వా యత్థ కత్థచి మఞ్చే వా పీఠే వా ఠపేన్తస్స దుక్కటం, అఞ్ఞేన పన భణ్డకేన సద్ధిం బన్ధిత్వా ఠపేతుం వట్టతి. అటనియం బన్ధిత్వా ఓలమ్బేతుం వా వట్టతి, బన్ధిత్వాపి ఉపరి ఠపేతుం న వట్టతియేవ. సచే పన మఞ్చో వా పీఠం వా ఉక్ఖిపిత్వా చీవరవంసాదీసు అట్టకఛన్నేన ఠపితం హోతి, తత్థ ఠపేతుం వట్టతి. అంసవద్ధనకేన అంసకూటే లగ్గేత్వా అఙ్కే ఠపేతుం వట్టతి. ఛత్తే భత్తపూరోపి అంసకూటే లగ్గితపత్తోపి ఠపేతుం న వట్టతి, భణ్డకేన పన సద్ధిం బన్ధిత్వా వా అట్టకం కత్వా వా ఠపితే యో కోచి ఠపేతుం వట్టతి.
౨౫౫. పత్తహత్థేనాతి ఏత్థ న కేవలం యస్స పత్తో హత్థే, సో ఏవ పత్తహత్థో, న కేవలఞ్చ కవాటమేవ పణామేతుం న లభతి; అపిచ ఖో పన హత్థే వా పిట్ఠిపాదే వా యత్థ కత్థచి సరీరావయవే పత్తస్మిం సతి హత్థేన వా పాదేన వా సీసేన వా యేన కేనచి సరీరావయవేన కవాటం వా పణామేతుం ఘటికం వా ఉక్ఖిపితుం సూచిం వా కుఞ్చికాయ అపాపురితుం న లభతి. అంసకూటే పన పత్తం లగ్గేత్వా యథాసుఖం అవాపురితుం లభతి.
తుమ్బకటాహన్తి ఘటికటాహన్తి ఘటికపాలం. అభుం మేతి ఉత్రాసవచనమేతం. సబ్బపంసుకూలికేనాతి ఏత్థ చీవరఞ్చ మఞ్చపీఠఞ్చ పంసుకూలం వట్టతి, అజ్ఝోహరణీయం పన దిన్నకమేవ గహేతబ్బం.
చలకానీతి చబ్బేత్వా అపవిద్ధామిసాని. అట్ఠికానీతి మచ్ఛమంసఅట్ఠికాని. ఉచ్ఛిట్ఠోదకన్తి ముఖవిక్ఖాలనోదకం. ఏతేసు యంకిఞ్చి పత్తేన నీహరన్తస్స దుక్కటం. పత్తం పటిగ్గహం కత్వా హత్థం ధోవితుమ్పి న లభతి. హత్థధోతపాదధోతఉదకమ్పి పత్తే ఆకిరిత్వా నీహరితుం న వట్టతి. అనుచ్ఛిట్ఠం సుద్ధపత్తం ఉచ్ఛిట్ఠహత్థేన గణ్హితుం న వట్టతి, వామహత్థేన పనేత్థ ఉదకం
౨౫౬. నమతకన్తి సత్థకవేఠనకం పిలోతికఖణ్డం. దణ్డసత్థకన్తి పిప్ఫలకం వా అఞ్ఞమ్పి వా యంకిఞ్చి దణ్డం యోజేత్వా కతసత్థకం.
కణ్ణకితా హోన్తీతి మలగ్గహితా హోన్తి. కిణ్ణేన పూరేతున్తి కిణ్ణచుణ్ణేన పూరేతుం. సత్తుయాతి సరితకన్తి పాసాణచుణ్ణం వుచ్చతి; తేన పూరేతుం అనుజానామీతి అత్థో. మధుసిత్థకేన సారేతున్తి మధుసిత్థకేన మక్ఖేతుం. సరితకం పరిభిజ్జతీతి తం మక్ఖితమధుసిత్థకం భిజ్జతి. సరితసిపాటికన్తి మధుసిత్థకపిలోతికం; సత్థకోసకసిపాటియా పన సరితసిపాటికాయ అనులోమాతి కురున్దియం వుత్తం. కథినన్తి నిస్సేణిమ్పి తత్థ అత్థరితబ్బకటసారకకిలఞ్జానం అఞ్ఞతరమ్పి. కథినరజ్జున్తి యాయ దుపట్టచీవరం సిబ్బన్తా కథినే చీవరమ్పి బన్ధన్తి. కథినం నప్పహోతీతి దీఘస్స భిక్ఖునో పమాణేన కతం కథినం; తత్థ రస్సస్స భిక్ఖునో చీవరం పత్థరియమానం నప్పహోతి, అన్తోయేవ హోతి; దణ్డకే న పాపుణాతీతి అత్థో. దణ్డకథినన్తి తస్స మజ్ఝే ఇతరస్స భిక్ఖునో పమాణేన అఞ్ఞం నిస్సేణిం బన్ధితుం అనుజానామీతి అత్థో.
బిదలకన్తి దణ్డకథినప్పమాణేన కటసారకస్స పరియన్తే పటిసంహరిత్వా దుగుణకరణం. సలాకన్తి దుపట్టచీవరస్స అన్తరే పవేసనసలాకం. వినన్ధనరజ్జున్తి మహానిస్సేణియా సద్ధిం ఖుద్దకం నిస్సేణిం వినన్ధితుం రజ్జుం. వినన్ధనసుత్తన్తి ఖుద్దకనిస్సేణియా చీవరం వినన్ధితుం సుత్తకం. వినన్ధిత్వా చీవరం సిబ్బేతున్తి తేన సుత్తకేన తత్థ చీవరం వినన్ధిత్వా సిబ్బితుం. విసమా హోన్తీతి కాచి ఖుద్దకా హోన్తి, కాచి మహన్తా. కళిమ్భకన్తి పమాణసఞ్ఞాకరణం యంకిఞ్చి తాలపణ్ణాదిం. మోఘసుత్తకన్తి వడ్ఢకీనం దారూసు అఙ్గులియా పటిగ్గణ్హన్తీతి సూచిముఖం అఙ్గులియా పటిచ్ఛన్తి. పటిగ్గహన్తి అఙ్గులికోసకం.
౨౫౭. ఆవేసనవిత్థకం నామ యంకిఞ్చి పాతిచఙ్కోటకాది. ఉచ్చవత్థుకన్తి పంసుం ఆకిరిత్వా ఉచ్చవత్థుకం కాతుం ఓగుమ్ఫేత్వా ఉల్లిత్తావలిత్తం కాతున్తి ఛదనం ఓధునిత్వా ఘనదణ్డకం కత్వా అన్తో చేవ బహి చ మత్తికాయ లిమ్పితున్తి అత్థో. గోఘంసికాయాతి వేళుం వా రుక్ఖదణ్డం వా అన్తోకత్వా తేన సద్ధిం సఙ్ఘరితున్తి అత్థో. బన్ధనరజ్జున్తి తథా సఙ్ఘరితస్స బన్ధనరజ్జుం.
౨౫౮. కటచ్ఛుపరిస్సావనం నామ తీసు దణ్డకేసు వినన్ధిత్వా కతం.
౨౫౯. యో న దదేయ్యాతి అపరిస్సావనకస్సేవ యో న దదాతి, తస్స ఆపత్తి. యో పన అత్తనో హత్థే పరిస్సావనే విజ్జమానేపి యాచతి, తస్స న అకామా దాతబ్బం. దణ్డపరిస్సావనన్తి రజకానం ఖారపరిస్సావనం వియ చతూసు పాదేసు బద్ధనిస్సేణికాయ సాటకం బన్ధిత్వా మజ్ఝేదణ్డకే ఉదకం ఆసిఞ్చితబ్బం, తం ఉభోపి కోట్ఠాసే పూరేత్వా పరిస్సవతి. ఓత్థరకం నామ యం ఉదకే ఓత్థరిత్వా ఘటకేన ఉదకం గణ్హన్తి, తఞ్హి చతూసు దణ్డకేసు వత్థం బన్ధిత్వా ఉదకే చత్తారో ఖాణుకే నిఖణిత్వా తేసు బన్ధిత్వా సబ్బపరియన్తే ఉదకతో మోచేత్వా మజ్ఝే ఓత్థరిత్వా ఘటేన ఉదకం గణ్హన్తి. మకసకుటికాతి చీవరకుటికా వుచ్చతి.
౨౬౦. అభిసన్నకాయాతి సేమ్హాదిదోసుస్సన్నకాయా. అగ్గళవట్టి నామ ద్వారబాహాయ సమప్పమాణోయేవ అగ్గళత్థమ్భో వుచ్చతి, యత్థ తీణి చత్తారి ఛిద్దాని కత్వా సూచియో దేన్తి. కపిసీసకం నామ ద్వారబాహం విజ్ఝిత్వా తత్థ పవేసితో అగ్గళపాసకో వుచ్చతి. సూచికాతి తత్థ మజ్ఝే ఛిద్దం కత్వా పవేసితా. ఘటికాతి ఉపరి యోజితా. మణ్డలికం కాతున్తి నీచవత్థుకం చినితుం. ధూమనేత్తన్తి ధూమనిక్ఖమనఛిద్దం. వాసేతున్తి గన్ధేన వాసేతుం. ఉదకట్ఠానన్తి ఉదకత్థపనట్ఠానం. తత్థ ఘటేన ఉదకం ఠపేత్వా కోట్ఠకోతి ద్వారకోట్ఠకో.
౨౬౧. తిస్సో పటిచ్ఛాదియోతి ఏత్థ జన్తాఘరపటిచ్ఛాది చ ఉదకపటిచ్ఛాది చ పరికమ్మం ఉదకం న హోతీతి న్హానోదకం న హోతి.
౨౬౨. తులన్తి పణ్ణికానం వియ ఉదకఉబ్బాహనకతులం. కరకటకో వుచ్చతి గోణే వా యోజేత్వా హత్థేహి వా గహేత్వా దీఘవరత్తాదీహి ఆకడ్ఢనయన్తం. చక్కవట్టకన్తి అరహటఘటియన్తం. చమ్మఖణ్డం నామ తులాయ వా కరకటకే వా యోజేతబ్బకం చమ్మభాజనం. పాకటా హోతీతి అపరిక్ఖిత్తా హోతి. ఉదకపుఞ్ఛనీతి దణ్డమయాపి విసాణమయాపి దారుమయాపి వట్టతి, తస్సా అసతి చోళకేనాపి ఉదకం పచ్చుద్ధరితుం వట్టతి.
౨౬౩. ఉదకమాతికన్తి ఉదకస్స ఆగమనమాతికం. నిల్లేఖజన్తాఘరం నామ ఆవిద్ధపక్ఖపాసకం వుచ్చతి, గోపానసీనం ఉపరి మణ్డలే పక్ఖపాసకే ఠపేత్వా కతకూటచ్ఛదనస్సేతం నామం. చాతుమాసం నిసీదనేనాతి నిసీదనేన చత్తారో మాసే న విప్పవసితబ్బన్తి అత్థో.
౨౬౪. పుప్ఫాభికిణ్ణేసూతి పుప్ఫేహి సన్థతేసు. నమతకం నామ ఏళకలోమేహి కతం అవాయిమం చమ్మఖణ్డపరిహారేన పరిభుఞ్జితబ్బం. ఆసిత్తకూపధానం నామ తమ్బలోహేన వా రజతేన వా కతాయ పేళాయ ఏతం అధివచనం, పటిక్ఖిత్తత్తా పన దారుమయాపి న వట్టతి. మళోరికాతి దణ్డధారకో వుచ్చతి. యట్ఠిఆధారకపణ్ణాధారకపచ్ఛికపిట్ఠానిపి ఏత్థేవ పవిట్ఠాని. ఆధారకసఙ్ఖేపగమనతో హి పట్ఠాయ ఛిద్దం విద్ధమ్పి అవిద్ధమ్పి ఏకభాజనేతి ఏత్థ సచే ఏకో భిక్ఖు భాజనతో ఫలం వా పూవం వా గహేత్వా గచ్ఛతి, తస్మిం అపగతే ఇతరస్స సేసకం భుఞ్జితుం వట్టతి. ఇతరస్సాపి తస్మిం ఖీణే పున గహేతుం వట్టతి.
౨౬౫. అట్ఠహఙ్గేహీతి ఏత్థ ఏకేకేనపి అఙ్గేన సమన్నాగతస్స అన్తోసీమాయ వా నిస్సీమం గన్త్వా నదీఆదీసు వా నిక్కుజ్జితుం వట్టతియేవ. ఏవం నిక్కుజ్జితే పన పత్తే తస్స గేహే కోచి దేయ్యధమ్మో న గహేతబ్బో
౨౬౮. పురక్ఖత్వాతి సంహరన్తూతి సంహరియన్తు. చేలపటికన్తి చేలసన్థరం. సో కిర ‘‘సచే అహం పుత్తం లచ్ఛామి, అక్కమిస్సతి మే భగవా చేలపటిక’’న్తి ఇమినా అజ్ఝాసయేన సన్థరి, అభబ్బో చేస పుత్తలాభాయ; తస్మా భగవా న అక్కమి. యది అక్కమేయ్య, పచ్ఛా పుత్తం అలభన్తో ‘‘నాయం సబ్బఞ్ఞూ’’తి దిట్ఠిం గణ్హేయ్య. ఇదం తావ భగవతో అనక్కమనే కారణం. యస్మా పన భిక్ఖూపి యే అజానన్తా అక్కమేయ్యుం, తే గిహీనం పరిభూతా భవేయ్యుం; తస్మా భిక్ఖూ పరిభవతో మోచేతుం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞపేసి. ఇదం సిక్ఖాపదపఞ్ఞాపనే కారణం.
మఙ్గలత్థాయ యాచియమానేనాతి అపగతగబ్భా వా హోతు గరుగబ్భా వా, ఏవరూపేసు ఠానేసు మఙ్గలత్థాయ యాచియమానేన అక్కమితుం వట్టతి. ధోతపాదకం నామ పాదధోవనట్ఠానే ధోతేహి పాదేహి అక్కమనత్థాయ పచ్చత్థరణం అత్థతం హోతి, తం అక్కమితుం వట్టతి.
౨౬౯. కతకం నామ పదుమకణ్ణికాకారం పాదఘంసనత్థం కణ్టకే ఉట్ఠాపేత్వా కతం. తం వట్టం వా హోతు చతురస్సాదిభేదం వా, బాహులికానుయోగత్తా పటిక్ఖిత్తమేవ, నేవ పటిగ్గహేతుం న పరిభుఞ్జితుం వట్టతి. సక్ఖరాతి పాసాణో వుచ్చతి; పాసాణఫేణకోపి వట్టతి. విధూపనన్తి వీజనీ వుచ్చతి మకసబీజనీ దన్తమయవిసాణమయదణ్డకాపి వట్టతి, వాకమయబీజనియా కేతకపారోహకున్తాలపణ్ణాదిమయాపి సఙ్గహితా.
౨౭౦. గిలానస్స ఛత్తన్తి ఏత్థ యస్స కాయడాహో వా పిత్తకోపో వా హోతి, చక్ఖు వా దుబ్బలం, అఞ్ఞో వా కోచి ఆబాధో వినా ఛత్తేన ఉప్పజ్జతి, తస్స గామే వా అరఞ్ఞే వా ఛత్తం వట్టతి. వస్సే పన చీవరగుత్తత్థం వాళమిగచోరభయేసు చ అత్తగుత్తత్థమ్పి వట్టతి. ఏకపణ్ణచ్ఛత్తం పన సబ్బత్థేవ వట్టతి.
అసిస్సాతి విజ్జోతలతీతి విజ్జోతతి. దణ్డసమ్ముతిన్తి ఏత్థ పమాణయుత్తో చతుహత్థోయేవ దణ్డో సమ్మన్నిత్వా దాతబ్బో. తతో ఊనాతిరిత్తో వినాపి సమ్ముతియా సబ్బేసం వట్టతి. సిక్కా పన అగిలానస్స న వట్టతి, గిలానస్సాపి సమ్మన్నిత్వావ దాతబ్బా.
౨౭౩. రోమన్థకస్సాతి
యం దియ్యమానన్తి యం దాయకేహి దియ్యమానం పటిగ్గహితభాజనతో బహి పతితం, తం భిక్ఖునా సామం గహేత్వా పరిభుఞ్జితుం అనుజానామీతి అత్థో. ఇదం భోజనవగ్గే వణ్ణితమేవ.
౨౭౪. కుప్పం కరిస్సామీతి సద్దం కరిస్సామి. నఖాదీహి నఖచ్ఛేదనే ఆపత్తి నత్థి, అనురక్ఖణత్థం పన నఖచ్ఛేదనం అనుఞ్ఞాతం. వీసతిమట్ఠన్తి వీసతిపి నఖే లిఖితమట్ఠే కారాపేన్తి. మలమత్తన్తి నఖతో మలమత్తం అపకడ్ఢితుం అనుజానామీతి అత్థో.
౨౭౫. ఖురసిపాటికన్తి ఖురకోసకం మస్సుం కప్పాపేన్తీతి కత్తరియా మస్సుం ఛేదాపేన్తి. మస్సుం వడ్ఢాపేన్తీతి మస్సుం దీఘం కారేన్తి. గోలోమికన్తి హనుకమ్హి దీఘం కత్వా ఠపితం ఏళకమస్సు వుచ్చతి. చతురస్సకన్తి చతుకోణం. పరిముఖన్తి ఉరే లోమసంహరణం. అడ్ఢదుకన్తి ఉదరే లోమరాజిట్ఠపనం. ఆపత్తి దుక్కటస్సాతి మస్సుకప్పాపనాదీసు సబ్బత్థ ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఆబాధప్పచ్చయా సమ్బాధే లోమన్తి గణ్డవణరుధిఆదిఆబాధప్పచ్చయా. కత్తరికాయాతి గణ్డవణరుధిసీసరోగాబాధప్పచ్చయా. సక్ఖరాదీహి నాసికాలోమగ్గాహాపనే ఆపత్తి నత్థి. అనురక్ఖణత్థం పన సణ్డాసో అనుఞ్ఞాతో. న భిక్ఖవే పలితం గాహాపేతబ్బన్తి ఏత్థ యం భముకాయ వా నలాటే వా దాఠికాయ వా ఉగ్గన్త్వా బీభచ్ఛం ఠితం, తాదిసం లోమం పలితం వా అపలితం వా గాహాపేతుం వట్టతి.
౨౭౭. కంసపత్థరికాతి కంసభణ్డవాణిజా. బన్ధనమత్తన్తి వాసికత్తరయట్ఠిఆదీనం బన్ధనమత్తం.
౨౭౮. న భిక్ఖవే అకాయబన్ధనేనాతి ఏత్థ అబన్ధిత్వా నిక్ఖమన్తేన యత్థ సరతి, తత్థ బన్ధితబ్బం. ఆసనసాలాయ బన్ధిస్సామీతి గన్తుం వట్టతి. సరిత్వా యావ న బన్ధతి, న తావ పిణ్డాయ చరితబ్బం. కలాబుకం నామ బహురజ్జుకం. దేడ్డుభకం నామ ఉదకసప్పసీససదిసం. మురజం నామ మురజవట్టిసణ్ఠానం వేఠేత్వా కతం. మద్దవీణం నామ పామఙ్గసణ్ఠానం. ఈదిసఞ్హి ఏకమ్పి న వట్టతి, పగేవ బహూని. పట్టికం సూకరన్తకన్తి ఏత్థ పకతివీతా వా మచ్ఛకణ్టకవాయిమా వా సూకరన్తకం నామ కుఞ్జికాకోసకసణ్ఠానం హోతి. ఏకరజ్జుకం పన ముద్దికకాయబన్ధనఞ్చ సూకరన్తకం అనులోమేతి. అనుజానామి భిక్ఖవే మురజం మద్దవీణన్తి ఇదం దసాసుయేవ అనుఞ్ఞాతం సోభణం నామ వేఠేత్వా ముఖవట్టిసిబ్బనం. గుణకం నామ ముదిఙ్గసణ్ఠానేన సిబ్బనం; ఏవం సిబ్బితా హి అన్తా థిరా హోన్తి. పవనన్తోతి పాసన్తో వుచ్చతి.
౨౮౦. హత్థిసోణ్డకం నామ నాభిమూలతో హత్థిసోణ్డసణ్ఠానం ఓలమ్బకం కత్వా నివత్థం చోళికఇత్థీనం నివాసనం వియ. మచ్ఛవాళకం నామ ఏకతో దసన్తం ఏకతో పాసన్తం ఓలమ్బేత్వా నివత్థం. చతుకణ్ణకం నామ ఉపరి ద్వే, హేట్ఠతో ద్వేతి ఏవం చత్తారో కణ్ణే దస్సేత్వా నివత్థం. తాలవణ్టకం నామ తాలవణ్టాకారేన సాటకం ఓలమ్బేత్వా నివాసనం. సతవలికం నామ దీఘసాటకం అనేకక్ఖత్తుం ఓభఞ్జిత్వా ఓవట్టికం కరోన్తేన నివత్థం, వామదక్ఖిణపస్సేసు వా నిరన్తరం వలియో దస్సేత్వా నివత్థం. సచే పన జాణుతో పట్ఠాయ ఏకా వా ద్వే వా వలియో పఞ్ఞాయన్తి, వట్టతి.
సంవేల్లియం నివాసేన్తీతి మల్లకమ్మకారాదయో వియ కచ్ఛం బన్ధిత్వా నివాసేన్తి; ఏవం నివాసేతుం గిలానస్సపి మగ్గప్పటిపన్నస్సపి న వట్టతి. యమ్పి మగ్గం గచ్ఛన్తా ఏకం వా ద్వే వా కోణే ఉక్ఖిపిత్వా అన్తరవాసకస్స ఉపరి లగ్గేన్తి, అన్తో వా ఏకం కాసావం తథా నివాసేత్వా బహి అపరం నివాసేన్తి, సబ్బం న వట్టతి. గిలానో పన అన్తో కాసావస్స ఓవట్టికం దస్సేత్వా అపరం ఉపరి నివాసేతుం లభతి. అగిలానేన ద్వే నివాసేన్తేన సగుణం
తత్థ యంకిఞ్చి
౨౮౧. ముణ్డవట్టీతి యథా రఞ్ఞో కుహిఞ్చి గచ్ఛతో పరిక్ఖారభణ్డవహనమనుస్సాతి అధిప్పాయో. అన్తరాకాజన్తి మజ్ఝే లగ్గేత్వా ద్వీహి వహితబ్బభారం.
౨౮౨. అచక్ఖుస్సన్తి నచ్ఛాదేతీతి న రుచ్చతి. అట్ఠఙ్గులపరమన్తి మనుస్సానం పమాణఙ్గులేన అతిమటాహకన్తి అతిఖుద్దకం.
౨౮౩. దాయం ఆలిమ్పేన్తీతి తిణవనాదీసు అగ్గిం దేన్తి. పటగ్గిన్తి పటిఅగ్గిం. పరిత్తన్తి అప్పహరితకరణేన వా పరిఖాఖణనేన వా పరిత్తాణం. ఏత్థ పన అనుపసమ్పన్నే సతి సయం అగ్గిం దాతుం న లభతి, అసతి అగ్గిమ్పి దాతుం లభతి, భూమిం తచ్ఛేత్వా తిణానిపి హరితుం, పరిఖమ్పి ఖణితుం, అల్లసాఖం భఞ్జిత్వాపి అగ్గిం నిబ్బాపేతుం లభతి, సేనాసనం పత్తం వా అప్పత్తం వా తథా నిబ్బాపేతుం లభతియేవ. ఉదకేన పన కప్పియేనేవ లభతి, న ఇతరేన.
౨౮౪. సతి కరణీయేతి సుక్ఖకట్ఠాదిగ్గహణకిచ్చే సతి. పోరిసియన్తి పురిసప్పమాణం. ఆపదాసూతి
౨౮౫. కల్యాణవాక్కరణాతి మధురసద్దా. ఛన్దసో ఆరోపేమాతి వేదం వియ సక్కతభాసాయ వాచనామగ్గం ఆరోపేమ. సకాయ నిరుత్తియాతి ఏత్థ సకా నిరుత్తి నామ సమ్మాసమ్బుద్ధేన వుత్తప్పకారో మాగధికో వోహారో.
౨౮౬. లోకాయతం నామ సబ్బం ఉచ్ఛిట్ఠం, సబ్బం అనుచ్ఛిట్ఠం, సేతో కాకో, కాళో బకో; ఇమినా చ ఇమినా చ కారణేనాతి ఏవమాదినిరత్థకకారణపటిసంయుత్తం తిత్థియసత్థం.
౨౮౮. అన్తరా అహోసీతి అన్తరితా అహోసి పటిచ్ఛన్నా.
౨౮౯. ఆబాధప్పచ్చయాతి యస్స ఆబాధస్స లసుణం భేసజ్జం; తప్పచ్చయాతి అత్థో.
౨౯౦. పస్సావపాదుకన్తి ఏత్థ పాదుకా ఇట్ఠకాహిపి సిలాహిపి దారూహిపి కాతుం వట్టతి. వచ్చపాదుకాయపి ఏసేవ నయో. పరివేణన్తి వచ్చకుటిపరిక్ఖేపబ్భన్తరం.
౨౯౩. యథాధమ్మో కారేతబ్బోతి దుక్కటవత్థుమ్హి దుక్కటేన పాచిత్తియవత్థుమ్హి పాచిత్తియేన కారేతబ్బో. పహరణత్థం పహరణీతి వుచ్చతి, యస్స కస్సచి ఆవుధసఙ్ఖాతస్సేతం అధివచనం, తం ఠపేత్వా అఞ్ఞం సబ్బం లోహభణ్డం అనుజానామీతి అత్థో. కతకఞ్చ కుమ్భకారికఞ్చాతి ఏత్థ కతకం వుత్తమేవ. కుమ్భకారికఞ్చాతి ధనియస్సేవ సబ్బమత్తికామయకుటి వుచ్చతి. సేసం సబ్బత్థ ఉత్తానమేవాతి.
ఖుద్దకవత్థుకథా నిట్ఠితా.
ఖుద్దకవత్థుక్ఖన్ధకవణ్ణనా నిట్ఠితా.