కథినభేదం
కథినఅత్థతాదివణ్ణనా
౪౦౩. కథినే అట్ఠ మాతికాతి ఖన్ధకే వుత్తా పక్కమనన్తికాదికా అట్ఠ. పలిబోధానిసంసాపి పుబ్బే వుత్తా ఏవ.
౪౦౪. పయోగస్సాతి చీవరధోవనాదినో సత్తవిధస్స పుబ్బకరణస్సత్థాయ యో ఉదకాహరణాదికో పయోగో కయిరతి, తస్స పయోగస్స. కతమే ధమ్మా అనన్తరపచ్చయేన పచ్చయోతి అనాగతవసేన అనన్తరా హుత్వా కతమే ధమ్మా పచ్చయా హోన్తీతి అత్థో. సమనన్తరపచ్చయేనాతి సుట్ఠు అనన్తరపచ్చయేన, అనన్తరపచ్చయమేవ ఆసన్నతరం కత్వా పుచ్ఛతి. నిస్సయపచ్చయేనాతి ఉప్పజ్జమానస్స పయోగస్స నిస్సయం ఆధారభావం ఉపగతా వియ హుత్వా కతమే ధమ్మా పచ్చయా హోన్తీతి అత్థో. ఉపనిస్సయపచ్చయేనాతి ఉపేతేన నిస్సయపచ్చయేన; నిస్సయపచ్చయమేవ ఉపగతతరం కత్వా పుచ్ఛతి. పురేజాతపచ్చయేనాతి ఇమినా పఠమం ఉప్పన్నస్స పచ్చయభావం పుచ్ఛతి. పచ్ఛాజాతపచ్చయేనాతి ఇమినా పచ్ఛా ఉప్పజ్జనకస్స పచ్చయభావం పుచ్ఛతి. సహజాతపచ్చయేనాతి ఇమినా అపుబ్బం అచరిమం ఉప్పజ్జమానానం పచ్చయభావం పుచ్ఛతి. పుబ్బకరణస్సాతి ధోవనాదినో పుబ్బకరణస్స. పచ్చుద్ధారస్సాతి పురాణసఙ్ఘాటిఆదీనం పచ్చుద్ధరణస్స. అధిట్ఠానస్సాతి కథినచీవరాధిట్ఠానస్స. అత్థారస్సాతి కథినత్థారస్స. మాతికానఞ్చ పలిబోధానఞ్చాతి అట్ఠన్నం మాతికానం ద్విన్నఞ్చ పలిబోధానం. వత్థుస్సాతి సఙ్ఘాటిఆదినో కథినవత్థుస్స; సేసం వుత్తనయమేవ.
ఏవం యఞ్చ లబ్భతి యఞ్చ న లబ్భతి, సబ్బం పుచ్ఛిత్వా ఇదాని యం యస్స లబ్భతి, తదేవ దస్సేన్తో పుబ్బకరణం పయోగస్సాతిఆదినా నయేన విస్సజ్జనమాహ. తస్సత్థో – యం వుత్తం ‘‘పయోగస్స
పుబ్బకరణనిదానాదివిభాగవణ్ణనా
౪౦౫. పుబ్బకరణం కింనిదానన్తిఆదిపుచ్ఛావిస్సజ్జనం ఉత్తానమేవ.
౪౦౬-౭. ‘‘పయోగో కింనిదానో’’తిఆదీసు పుచ్ఛాద్వయవిస్సజ్జనేసు హేతునిదానో పచ్చయనిదానోతి ఏత్థ ఛ చీవరాని హేతు చేవ పచ్చయో చాతి వేదితబ్బాని. పుబ్బపయోగాదీనఞ్హి సబ్బేసం తానియేవ హేతు, తాని పచ్చయో. న హి ఛబ్బిధే చీవరే అసతి పయోగో అత్థి, న పుబ్బకరణాదీని, తస్మా ‘‘పయోగో హేతునిదానో’’తిఆది వుత్తం.
౪౦౮. సఙ్గహవారే – వచీభేదేనాతి ‘‘ఇమాయ సఙ్ఘాటియా, ఇమినా ఉత్తరాసఙ్గేన, ఇమినా అన్తరవాసకేన కథినం అత్థరామీ’’తి ఏతేన వచీభేదేన. కతిమూలాదిపుచ్ఛావిస్సజ్జనే – కిరియా మజ్ఝేతి పచ్చుద్ధారో చేవ అధిట్ఠానఞ్చ.
౪౧౧. వత్థువిపన్నం హోతీతి అకప్పియదుస్సం హోతి. కాలవిపన్నం నామ అజ్జ దాయకేహి దిన్నం స్వే సఙ్ఘో కథినత్థారకస్స దేతి. కరణవిపన్నం నామ తదహేవ ఛిన్దిత్వా అకతం.
కథినాదిజానితబ్బవిభాగవణ్ణనా
౪౧౨. కథినం తేసఞ్ఞేవ ధమ్మానన్తి యేసు రూపాదిధమ్మేసు సతి కథినం నామ హోతి, తేసం సమోధానం మిస్సీభావో. నామం నామకమ్మన్తిఆదినా పన ‘‘కథిన’’న్తి ఇదం బహూసు ధమ్మేసు నామమత్తం, న పరమత్థతో ఏకో ధమ్మో అత్థీతి దస్సేతి.
చతువీసతియా ఆకారేహీతి ‘‘న ఉల్లిఖితమత్తేనా’’తిఆదీహి పుబ్బే వుత్తకారణేహి. సత్తరసహి ఆకారేహీతి ‘‘అహతేన అత్థతం హోతి కథిన’’న్తిఆదీహి పుబ్బే వుత్తకారణేహి. నిమిత్తకమ్మాదీసు యం వత్తబ్బం సబ్బం కథినక్ఖన్ధకవణ్ణనాయం వుత్తం.
౪౧౬. ఏకుప్పాదా ఏకనిరోధాతి ఉప్పజ్జమానాపి ఏకతో ఉప్పజ్జన్తి, నిరుజ్ఝమానాపి ఏకతో నిరుజ్ఝన్తి. ఏకుప్పాదా నానానిరోధాతి ఉప్పజ్జమానా ఏకతో ఉప్పజ్జన్తి, నిరుజ్ఝమానా నానా నిరుజ్ఝన్తి. కిం వుత్తం హోతి
సమన్తపాసాదికాయ వినయసంవణ్ణనాయ
కథినభేదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
పఞ్ఞత్తివగ్గవణ్ణనా నిట్ఠితా.