మహాసఙ్గామో
౧. వోహరన్తేన జానితబ్బాది
౩౬౮. సఙ్గామావచరే
౩౬౯. వత్థు జానితబ్బన్తి అట్ఠపారాజికానం
౩౭౦. విపత్తి జానితబ్బాతి సీలవిపత్తి జానితబ్బా, ఆచారవిపత్తి జానితబ్బా, దిట్ఠివిపత్తి జానితబ్బా, ఆజీవవిపత్తి జానితబ్బా.
౩౭౧. ఆపత్తి జానితబ్బాతి పారాజికాపత్తి జానితబ్బా, సఙ్ఘాదిసేసాపత్తి జానితబ్బా, థుల్లచ్చయాపత్తి
౩౭౨. నిదానం జానితబ్బన్తి అట్ఠపారాజికానం నిదానం జానితబ్బం, తేవీససఙ్ఘాదిసేసానం నిదానం జానితబ్బం, ద్వేఅనియతానం నిదానం జానితబ్బం, ద్వేచత్తారీసనిస్సగ్గియానం నిదానం జానితబ్బం, అట్ఠాసీతిసతపాచిత్తియానం నిదానం జానితబ్బం, ద్వాదసపాటిదేసనీయానం నిదానం జానితబ్బం, దుక్కటానం నిదానం జానితబ్బం, దుబ్భాసితానం నిదానం జానితబ్బం.
౩౭౩. ఆకారో జానితబ్బోతి సఙ్ఘో ఆకారతో జానితబ్బో, గణో ఆకారతో జానితబ్బో, పుగ్గలో ఆకారతో జానితబ్బో, చోదకో ఆకారతో జానితబ్బో, చుదితకో ఆకారతో జానితబ్బో సఙ్ఘో ఆకారతో జానితబ్బోతి పటిబలో ను ఖో అయం సఙ్ఘో ఇమం అధికరణం వూపసమేతుం ధమ్మేన వినయేన సత్థుసాసనేన ఉదాహు నోతి, ఏవం సఙ్ఘో ఆకారతో జానితబ్బో. గణో ఆకారతో జానితబ్బోతి పటిబలో ను ఖో అయం గణో ఇమం అధికరణం వూపసమేతుం ధమ్మేన వినయేన సత్థుసాసనేన ఉదాహు నోతి, ఏవం గణో ఆకారతో జానితబ్బో పుగ్గలో ఆకారతో జానితబ్బోతి పటిబలో ను ఖో అయం పుగ్గలో ఇమం అధికరణం వూపసమేతుం ధమ్మేన వినయేన సత్థుసాసనేన ఉదాహు నోతి, ఏవం పుగ్గలో ఆకారతో జానితబ్బో. చోదకో ఆకారతో జానితబ్బోతి కచ్చి ను ఖో అయమాయస్మా పఞ్చసు ధమ్మేసు పతిట్ఠాయ పరం చోదేతి ఉదాహు నోతి, ఏవం చోదకో ఆకారతో జానితబ్బో. చుదితకో ఆకారతో జానితబ్బోతి కచ్చి ను ఖో అయమాయస్మా ద్వీసు ధమ్మేసు పతిట్ఠితో సచ్చే చ అకుప్పే చ ఉదాహు నోతి, ఏవం చుదితకో ఆకారతో జానితబ్బో.
౩౭౪. పుబ్బాపరం జానితబ్బన్తి కచ్చి ను ఖో అయమాయస్మా వత్థుతో వా వత్థుం సఙ్కమతి, విపత్తితో వా విపత్తిం సఙ్కమతి, ఆపత్తితో వా ఆపత్తిం సఙ్కమతి, అవజానిత్వా వా పటిజానాతి, పటిజానిత్వా వా అవజానాతి, అఞ్ఞేన వా అఞ్ఞం పటిచరతి, ఉదాహు నోతి, ఏవం పుబ్బాపరం జానితబ్బం.
౩౭౫. కతాకతం జానితబ్బన్తి మేథునధమ్మో జానితబ్బో, మేథునధమ్మస్స అనులోమం జానితబ్బం, మేథునధమ్మస్స పుబ్బభాగో జానితబ్బో. మేథునధమ్మో జానితబ్బోతి ద్వయంద్వయసమాపత్తి జానితబ్బా. మేథునధమ్మస్స అనులోమం జానితబ్బన్తి భిక్ఖు అత్తనో ముఖేన పరస్స అఙ్గజాతం గణ్హాతి మేథునధమ్మస్స పుబ్బభాగో జానితబ్బోతి వణ్ణావణ్ణో
౩౭౬. కమ్మం జానితబ్బన్తి సోళసకమ్మాని జానితబ్బాని – చత్తారి అపలోకనకమ్మాని జానితబ్బాని, చత్తారి ఞత్తికమ్మాని జానితబ్బాని, చత్తారి ఞత్తిదుతియకమ్మాని జానితబ్బాని, చత్తారి ఞత్తిచతుత్థకమ్మాని జానితబ్బాని.
౩౭౭. అధికరణం జానితబ్బన్తి చత్తారి అధికరణాని జానితబ్బాని – వివాదాధికరణం జానితబ్బం, అనువాదాధికరణం జానితబ్బం, ఆపత్తాధికరణం జానితబ్బం, కిచ్చాధికరణం జానితబ్బం.
౩౭౮. సమథో జానితబ్బోతి సత్త సమథా జానితబ్బా – సమ్ముఖావినయో జానితబ్బో, సతివినయో జానితబ్బో, అమూళ్హవినయో జానితబ్బో, పటిఞ్ఞాతకరణం జానితబ్బం, యేభుయ్యసికా జానితబ్బా, తస్సపాపియసికా జానితబ్బా, తిణవత్థారకో జానితబ్బో.
౨. అగతిఅగన్తబ్బో
౩౭౯. న ఛన్దాగతి గన్తబ్బాతి ఛన్దాగతిం గచ్ఛన్తో కథం ఛన్దాగతిం గచ్ఛతి? ఇధేకచ్చో – ‘‘అయం మే ఉపజ్ఝాయో వా ఆచరియో వా సద్ధివిహారికో వా అన్తేవాసికో వా సమానుపజ్ఝాయకో వా సమానాచరియకో వా సన్దిట్ఠో వా సమ్భత్తో వా ఞాతిసాలోహితో వా’’తి, తస్సానుకమ్పాయ తస్సానురక్ఖాయ అధమ్మం ధమ్మోతి దీపేతి, ధమ్మం అధమ్మోతి దీపేతి, అవినయం వినయోతి దీపేతి, వినయం అవినయోతి దీపేతి, అభాసితం అలపితం తథాగతేన భాసితం లపితం తథాగతేనాతి
౩౮౦. న దోసాగతి గన్తబ్బాతి దోసాగతిం గచ్ఛన్తో కథం దోసాగతిం గచ్ఛతి? ఇధేకచ్చో అనత్థం మే అచరీతి ఆఘాతం బన్ధతి, అనత్థం మే చరతీతి ఆఘాతం బన్ధతి, అనత్థం మే చరిస్సతీతి
౩౮౧. న మోహాగతి గన్తబ్బాతి మోహాగతిం గచ్ఛన్తో కథం మోహాగతిం గచ్ఛతి? రత్తో రాగవసేన గచ్ఛతి, దుట్ఠో దోసవసేన గచ్ఛతి, మూళ్హో మోహవసేన గచ్ఛతి, పరామట్ఠో దిట్ఠివసేన గచ్ఛతి, మూళ్హో సంమూళ్హో మోహాభిభూతో అధమ్మం ధమ్మోతి దీపేతి, ధమ్మం అధమ్మోతి
౩౮౨. న భయాగతి గన్తబ్బాతి భయాగతిం గచ్ఛన్తో కథం భయాగతిం గచ్ఛతి? ఇధేకచ్చో – ‘‘అయం విసమనిస్సితో వా గహననిస్సితో వా బలవనిస్సితో వా కక్ఖళో ఫరుసో జీవితన్తరాయం వా బ్రహ్మచరియన్తరాయం వా కరిస్సతీ’’తి, తస్స భయా భీతో అధమ్మం ధమ్మోతి
ఛన్దా దోసా భయా మోహా, యో ధమ్మం అతివత్తతి;
నిహీయతి తస్స యసో, కాళపక్ఖేవ చన్దిమాతి.
౩. అగతిఅగమనం
౩౮౩. కథం న ఛన్దాగతిం గచ్ఛతి? అధమ్మం అధమ్మోతి దీపేన్తో న ఛన్దాగతిం గచ్ఛతి, ధమ్మం ధమ్మోతి దీపేన్తో
౩౮౪. కథం న దోసాగతిం గచ్ఛతి? అధమ్మం అధమ్మోతి దీపేన్తో
౩౮౫. కథం న మోహాగతిం గచ్ఛతి? అధమ్మం అధమ్మోతి దీపేన్తో న మోహాగతిం గచ్ఛతి, ధమ్మం ధమ్మోతి దీపేన్తో న మోహాగతిం గచ్ఛతి…పే॰… దుట్ఠుల్లం ఆపత్తిం దుట్ఠుల్లా ఆపత్తీతి దీపేన్తో న మోహాగతిం
౩౮౬. కథం న భయాగతిం గచ్ఛతి? అధమ్మం అధమ్మోతి దీపేన్తో న భయాగతిం గచ్ఛతి, ధమ్మం ధమ్మోతి దీపేన్తో న భయాగతిం గచ్ఛతి, అవినయం అవినయోతి దీపేన్తో న భయాగతిం గచ్ఛతి, వినయం వినయోతి దీపేన్తో న భయాగతిం గచ్ఛతి, అభాసితం అలపితం తథాగతేన అభాసితం అలపితం తథాగతేనాతి దీపేన్తో న భయాగతిం గచ్ఛతి, భాసితం లపితం తథాగతేన భాసితం లపితం తథాగతేనాతి దీపేన్తో న భయాగతిం గచ్ఛతి, అనాచిణ్ణం తథాగతేన అనాచిణ్ణం తథాగతేనాతి దీపేన్తో న భయాగతిం గచ్ఛతి, ఆచిణ్ణం తథాగతేన ఆచిణ్ణం తథాగతేనాతి దీపేన్తో న భయాగతిం గచ్ఛతి, అపఞ్ఞత్తం తథాగతేన అపఞ్ఞత్తం తథాగతేనాతి దీపేన్తో న భయాగతిం గచ్ఛతి, పఞ్ఞత్తం తథాగతేన పఞ్ఞత్తం తథాగతేనాతి దీపేన్తో న భయాగతిం గచ్ఛతి, అనాపత్తిం అనాపత్తీతి దీపేన్తో న భయాగతిం గచ్ఛతి, ఆపత్తిం ఆపత్తీతి దీపేన్తో న భయాగతిం గచ్ఛతి, లహుకం ఆపత్తిం లహుకా ఆపత్తీతి దీపేన్తో న భయాగతిం గచ్ఛతి, గరుకం ఆపత్తిం గరుకా ఆపత్తీతి దీపేన్తో న భయాగతిం గచ్ఛతి, సావసేసం ఆపత్తిం సావసేసా ఆపత్తీతి దీపేన్తో న భయాగతిం గచ్ఛతి, అనవసేసం ఆపత్తిం అనవసేసా ఆపత్తీతి దీపేన్తో న భయాగతిం గచ్ఛతి, దుట్ఠుల్లం ఆపత్తిం దుట్ఠుల్లా ఆపత్తీతి దీపేన్తో న భయాగతిం గచ్ఛతి, అదుట్ఠుల్లం ఆపత్తిం అదుట్ఠుల్లా ఆపత్తీతి దీపేన్తో న భయాగతిం గచ్ఛతి. ఏవం న భయాగతిం గచ్ఛతి.
ఛన్దా
ఆపూరతి తస్స యసో, సుక్కపక్ఖేవ చన్దిమాతి.
౪. సఞ్ఞాపనీయాది
౩౮౭. కథం సఞ్ఞాపనీయే ఠానే సఞ్ఞాపేతి? అధమ్మం అధమ్మోతి దీపేన్తో సఞ్ఞాపనీయే ఠానే సఞ్ఞాపేతి, ధమ్మం ధమ్మోతి దీపేన్తో
౩౮౮. కథం నిజ్ఝాపనీయే ఠానే నిజ్ఝాపేతి? అధమ్మం అధమ్మోతి దీపేన్తో నిజ్ఝాపనీయే ఠానే నిజ్ఝాపేతి, ధమ్మం ధమ్మోతి దీపేన్తో నిజ్ఝాపనీయే ఠానే నిజ్ఝాపేతి…పే॰… దుట్ఠుల్లం ఆపత్తిం దుట్ఠుల్లా ఆపత్తీతి దీపేన్తో నిజ్ఝాపనీయే ఠానే నిజ్ఝాపేతి, అదుట్ఠుల్లం ఆపత్తిం అదుట్ఠుల్లా ఆపత్తీతి దీపేన్తో నిజ్ఝాపనీయే ఠానే నిజ్ఝాపేతి. ఏవం నిజ్ఝాపనీయే ఠానే నిజ్ఝాపేతి.
౩౮౯. కథం పేక్ఖనీయే ఠానే పేక్ఖతి? అధమ్మం అధమ్మోతి దీపేన్తో పేక్ఖనీయే ఠానే పేక్ఖతి, ధమ్మం ధమ్మోతి దీపేన్తో పేక్ఖనీయే ఠానే పేక్ఖతి…పే॰… దుట్ఠుల్లం ఆపత్తిం దుట్ఠుల్లా ఆపత్తీతి దీపేన్తో పేక్ఖనీయే ఠానే పేక్ఖతి, అదుట్ఠుల్లం ఆపత్తిం అదుట్ఠుల్లా ఆపత్తీతి దీపేన్తో పేక్ఖనీయే ఠానే పేక్ఖతి. ఏవం పేక్ఖనీయే ఠానే పేక్ఖతి.
౩౯౦. కథం పసాదనీయే ఠానే పసాదేతి? అధమ్మం అధమ్మోతి దీపేన్తో పసాదనీయే ఠానే పసాదేతి, ధమ్మం ధమ్మోతి దీపేన్తో పసాదనీయే ఠానే పసాదేతి…పే॰… దుట్ఠుల్లం ఆపత్తిం దుట్ఠుల్లా ఆపత్తీతి దీపేన్తో పసాదనీయే ఠానే పసాదేతి, అదుట్ఠుల్లం ఆపత్తిం
౫. పరపక్ఖాదిఅవజాననం
౩౯౧. కథం లద్ధపక్ఖోమ్హీతి పరపక్ఖం అవజానాతి? ఇధేకచ్చో లద్ధపక్ఖో హోతి లద్ధపరివారో
౩౯౨. కథం బహుస్సుతోమ్హీతి అప్పస్సుతం అవజానాతి? ఇధేకచ్చో బహుస్సుతో హోతి సుతధరో సుతసన్నిచయో. ‘‘అయం అప్పస్సుతో అప్పాగమో
౩౯౩. కథం థేరతరోమ్హీతి నవకతరం అవజానాతి? ఇధేకచ్చో థేరో హోతి రత్తఞ్ఞూ చిరపబ్బజితో అయం నవకో అప్పఞ్ఞాతో అప్పకతఞ్ఞూ ఇమస్స వచనం అకతం భవిస్సతీ’’తి తస్స అవజానన్తో అధమ్మం ధమ్మోతి దీపేతి, ధమ్మం అధమ్మోతి దీపేతి
౩౯౪. అసమ్పత్తం న బ్యాహరితబ్బన్తి అనోతిణ్ణం భారం సమ్పత్తం ధమ్మతో వినయతో న పరిహాపేతబ్బన్తి యంఅత్థాయ సఙ్ఘో సన్నిపతితో హోతి తం అత్థం ధమ్మతో వినయతో న పరిహాపేతబ్బం.
౩౯౫. యేన ధమ్మేనాతి భూతేన వత్థునా. యేన వినయేనాతి చోదేత్వా సారేత్వా. యేన సత్థుసాసనేనాతి ఞత్తిసమ్పదాయ అనుస్సావనసమ్పదాయ, యేన ధమ్మేన యేన వినయేన యేన సత్థుసాసనేన తం అధికరణం వూపసమ్మతి, తథా తం అధికరణం వూపసమేతబ్బన్తి.
౬. అనువిజ్జకస్స అనుయోగం
౩౯౬. అనువిజ్జకేన చోదకో పుచ్ఛితబ్బో – ‘‘యం ఖో త్వం, ఆవుసో, ఇమస్స భిక్ఖునో పవారణం ఠపేసి, కిమ్హి నం ఠపేసి, సీలవిపత్తియా వా ఠపేసి, ఆచారవిపత్తియా వా ఠపేసి, దిట్ఠివిపత్తియా వా ఠపేసీ’’తి? సో చే ఏవం వదేయ్య – ‘‘సీలవిపత్తియా వా ఠపేమి
౩౯౭.
దిట్ఠం దిట్ఠేన సమేతి, దిట్ఠేన సంసన్దతే దిట్ఠం;
దిట్ఠం పటిచ్చ న ఉపేతి, అసుద్ధపరిసఙ్కితో;
సో పుగ్గలో పటిఞ్ఞాయ, కాతబ్బా తేన పవారణా.
సుతం సుతేన సమేతి, సుతేన సంసన్దతే సుతం;
సుతం పటిచ్చ న ఉపేతి, అసుద్ధపరిసఙ్కితో;
సో పుగ్గలో పటిఞ్ఞాయ, కాతబ్బా తేన పవారణా.
ముతం ముతేన సమేతి, ముతేన సంసన్దతే ముతం;
ముతం పటిచ్చ న ఉపేతి, అసుద్ధపరిసఙ్కితో;
సో పుగ్గలో పటిఞ్ఞాయ, కాతబ్బా తేన పవారణాతి.
౭. పుచ్ఛావిభాగో
౩౯౮. కిం తే దిట్ఠన్తి కతమా పుచ్ఛా? కిన్తి తే దిట్ఠన్తి కతమా పుచ్ఛా? కదా తే దిట్ఠన్తి కతమా పుచ్ఛా? కత్థ తే దిట్ఠన్తి కతమా పుచ్ఛా?
౩౯౯. కిం తే దిట్ఠన్తి వత్థుపుచ్ఛా, విపత్తిపుచ్ఛా, ఆపత్తిపుచ్ఛా, అజ్ఝాచారపుచ్ఛా. వత్థుపుచ్ఛాతి – అట్ఠపారాజికానం వత్థుపుచ్ఛా, తేవీససఙ్ఘాదిసేసానం వత్థుపుచ్ఛా, ద్వేఅనియతానం వత్థుపుచ్ఛా, ద్వేచత్తారీసనిస్సగ్గియానం వత్థుపుచ్ఛా, అట్ఠాసీతిసతపాచిత్తియానం వత్థుపుచ్ఛా, ద్వాదసపాటిదేసనీయానం వత్థుపుచ్ఛా, దుక్కటానం వత్థుపుచ్ఛా, దుబ్భాసితానం వత్థుపుచ్ఛా. విపత్తిపుచ్ఛాతి – సీలవిపత్తిపుచ్ఛా, ఆచారవిపత్తిపుచ్ఛా, దిట్ఠివిపత్తిపుచ్ఛా
౪౦౦. కిన్తి తే దిట్ఠన్తి లిఙ్గపుచ్ఛా, ఇరియాపథపుచ్ఛా, ఆకారపుచ్ఛా, విప్పకారపుచ్ఛా. లిఙ్గపుచ్ఛాతి – దీఘం వా రస్సం వా కణ్హం వా ఓదాతం వా. ఇరియాపథపుచ్ఛాతి గచ్ఛన్తం వా ఠితం
౪౦౧. కదా తే దిట్ఠన్తి కాలపుచ్ఛా, సమయపుచ్ఛా, దివసపుచ్ఛా, ఉతుపుచ్ఛా. కాలపుచ్ఛాతి పుబ్బణ్హకాలే వా మజ్ఝన్హికకాలే వా సాయన్హకాలే వా. సమయపుచ్ఛాతి పుబ్బణ్హసమయే వా మజ్ఝన్హికసమయే వా సాయన్హసమయే వా. దివసపుచ్ఛాతి పురేభత్తం వా పచ్ఛాభత్తం వా రత్తిం వా దివా వా కాళే వా జుణ్హే వా. ఉతుపుచ్ఛాతి హేమన్తే వా గిమ్హే వా వస్సే వా
౪౦౨. కత్థ తే దిట్ఠన్తి ఠానపుచ్ఛా, భూమిపుచ్ఛా, ఓకాసపుచ్ఛా, పదేసపుచ్ఛా. ఠానపుచ్ఛాతి భూమియా వా పథవియా వా ధరణియా వా జగతియా వా. భూమిపుచ్ఛాతి భూమియా వా పథవియా వా పబ్బతే వా పాసాణే వా పాసాదే వా. ఓకాసపుచ్ఛాతి పురత్థిమే వా ఓకాసే పచ్ఛిమే
మహాసఙ్గామో నిట్ఠితో.
తస్సుద్దానం –
వత్థు నిదానం ఆకారో, పుబ్బాపరం కతాకతం;
కమ్మాధికరణఞ్చేవ, సమథో ఛన్దగామి చ.
దోసా మోహా భయా చేవ, సఞ్ఞా నిజ్ఝాపనేన చ;
పేక్ఖా పసాదే పక్ఖోమ్హి, సుతథేరతరేన చ.
అసమ్పత్తఞ్చ సమ్పత్తం, ధమ్మేన వినయేన చ;
సత్థుస్స సాసనేనాపి, మహాసఙ్గామఞాపనాతి.