๒๑. เอกวีสติมวคฺโค
๑. สาสนกถาวณฺณนา
๘๗๘. อิทานิ สติปฏฺฐานาติอาทิ สาสนํ นาม สติปฏฺฐานาทโย เจว อริยธมฺมา, กุสลาทีนญฺจ เทสนาฯ ตตฺถ เยสํ ภควตา เทสิตา สติปฏฺฐานาทโย, ฐเปตฺวา เต อญฺเญสํ วา สติปฏฺฐานาทีนํ กรเณน อกุสลาทีนํ วา กุสลาทิภาวกรเณน สาสนํ นวํกตํ นาม ภเวยฺย, กิํ ตํ เอวํ กตํ เกนจิ, อตฺถิ วา โกจิ เอวํ กโรติ, ลพฺภา วา เอวํ กาตุนฺติ ตีสุปิ ปุจฺฉาสุ โจทนตฺถํ วุตฺตํฯ เสสํ สพฺพตฺถ ยถาปาฬิเมว นิยฺยาตีติฯ
สาสนกถาวณฺณนาฯ
๒. อวิวิตฺตกถาวณฺณนา
๘๗๙-๘๘๐. อิทานิ ผสฺเสหีติอาทิ สพฺเพสํ ผสฺสาทีนํ เอกกฺขเณ ปวตฺติโทสทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ
อวิวิตฺตกถาวณฺณนาฯ
๓. สญฺโญชนกถาวณฺณนา
๘๘๑-๘๘๒. อิทานิ อตฺถิ กิญฺจิ สกฺกายทิฏฺฐีติอาทิ อรหโต สพฺพสํโยชนปฺปหานทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ สพฺพํ พุทฺธวิสยนฺติ ปญฺหทฺวเย อรหโต สพฺพญฺญุตญฺญาณาภาเวน ปฏิเสโธ กโต, น อวิชฺชาวิจิกิจฺฉานํ อปฺปหาเนนฯ อิตโร ปน เตสํ อปฺปหีนตํ สนฺธาย เตน หีติ ลทฺธิํ ปติฏฺฐเปติฯ สา อโยนิโส ปติฏฺฐาปิตตฺตา อปฺปติฏฺฐิตาว โหตีติฯ
สญฺโญชนกถาวณฺณนาฯ
๔. อิทฺธิกถาวณฺณนา
๘๘๓-๘๘๔. อิทานิ อิทฺธิกถา นาม โหติฯ ตตฺถ อิทฺธิ นาเมสา กตฺถจิ อิชฺฌติ, กตฺถจิ น อิชฺฌติ, อนิจฺจาทีนํ นิจฺจาทิกรเณ เอกนฺเตเนว น อิชฺฌติฯ สภาคสนฺตติํ ปน ปริวตฺเตตฺวา วิสภาคสนฺตติกรเณ วา สภาคสนฺตติวเสเนว อตฺถิ อธิปฺปายอิทฺธีติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ ตตฺถ อธิปฺปายอิทฺธีติ อธิปฺปายอิทฺธิ, ยถาธิปฺปายํ อิชฺฌนอิทฺธีติ อตฺโถฯ อามนฺตาติ ลทฺธิมตฺเต ฐตฺวา ปฏิญฺญา ปรวาทิสฺสฯ อถ นํ อนิจฺจาทีนํ นิจฺจาทิตาย อนุยุญฺชิตุํ นิจฺจปณฺณา รุกฺขา โหนฺตูติอาทิมาหฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวฯ ลทฺธิปติฏฺฐาปเน สุวณฺโณ จ ปนาสีติ รญฺโญ ปุญฺญูปนิสฺสเยน อาสิ, น เกวลํ เถรสฺส อธิปฺปาเยเนวฯ ตสฺมา อสาธกเมตนฺติฯ
อิทฺธิกถาวณฺณนาฯ
๕. พุทฺธกถาวณฺณนา
๘๘๕. อิทานิ อตฺถิ พุทฺธานนฺติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ พุทฺธธมฺเมหิ อนุยุญฺชิตุํ สติปฏฺฐานโตติอาทิมาหฯ อิตโร เตสํ วเสน หีนาติเรกตํ อปสฺสนฺโต ปฏิกฺขิปติเยวาติฯ
พุทฺธกถาวณฺณนาฯ
๖. สพฺพทิสากถาวณฺณนา
๘๘๖. อิทานิ สพฺพทิสากถา นาม โหติฯ ตตฺถ จตูสุ ทิสาสุ เหฏฺฐา ปุรตฺถิมายาติ ปุฏฺโฐ สกฺยมุนิํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติฯ ปุน ปุฏฺโฐ ลทฺธิวเสน อญฺญโลกธาตุยํ ฐิตํ สนฺธาย ปฏิชานาติฯ กินฺนาโม โส ภควาติอาทิ ‘‘สเจ ตฺวํ ชานาสิ, นามาทิวเสน นํ กเถหี’’ติ โจทนตฺถํ วุตฺตํฯ อิมินา อุปาเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพติฯ
สพฺพทิสากถาวณฺณนาฯ
๗. ธมฺมกถาวณฺณนา
๘๘๗-๘๘๘. อิทานิ ธมฺมกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ยสฺมา รูปาทโย รูปาทิสภาเวน นิยตา สพฺเพ ธมฺมาติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ ‘‘สเจ เต นิยตา, มิจฺฉตฺตนิยตา วา สิยุํ สมฺมตฺตนิยตา วา, อิโต อญฺโญ นิยาโม นาม นตฺถี’’ติ โจเทตุํ มิจฺฉตฺตนิยตาติอาทิมาหฯ ตตฺถ ปฏิกฺเขโป จ ปฏิญฺญา จ ปรวาทิสฺสฯ รูปํ รูปฏฺเฐนาติอาทิ เยนตฺเถน นิยตาติ วทติ, ตสฺส วเสน โจเทตุํ วุตฺตํฯ ตตฺรายํ อธิปฺปาโย – รูปญฺหิ รูปฏฺเฐน นิยตนฺติ รูปํ รูปเมว, น เวทนาทิสภาวนฺติ อธิปฺปาเยน วตฺตพฺพํ, อิโต อญฺญถา น วตฺตพฺพํฯ กสฺมา? รูปฏฺฐโต อญฺญสฺส รูปสฺส อภาวาฯ รูปสภาโว หิ รูปฏฺโฐ, รูปสภาโว จ รูปเมว, น รูปโต อญฺโญฯ เวทนาทีหิ ปนสฺส นานตฺตปญฺญาปนตฺถํ เอส โวหาโร โหตีติฯ ตสฺมา ‘‘รูปํ รูปฏฺเฐน นิยต’’นฺติ วทนฺเตน รูปํ นิยตนฺติ วุตฺตํ โหติฯ นิยตญฺจ นาม มิจฺฉตฺตนิยตํ รูปํ รูปฏฺเฐน นิยตนฺติ เอตฺถ หิ รูปํ รูปเมว, น เวทนาทิสภาวนฺติ อยมตฺโถฯ ตสฺมา ปฏิชานาติฯ อิโต อญฺญถา ปนสฺส นิยตตฺตํ นตฺถีติ ปุน เตเนว นเยน โจเทตุํ มิจฺฉตฺตนิยตนฺติอาทิมาห เตน หิ รูปนฺติ ลทฺธิปิ อโยนิโส ปติฏฺฐาปิตตฺตา อปฺปติฏฺฐิตาว โหตีติฯ
ธมฺมกถาวณฺณนาฯ
๘. กมฺมกถาวณฺณนา
๘๘๙-๘๙๑. อิทานิ กมฺมกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ‘‘ยสฺมา ทิฏฺฐธมฺมเวทนียาทีนิ ทิฏฺฐธมฺมเวทนียฏฺฐาทีหิ นิยตานิ, ตสฺมา สพฺเพ กมฺมา นิยตา’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เตสญฺเญว; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ ทิฏฺฐธมฺมเวทนียฏฺเฐน นิยตนฺติ เอตฺถ ทิฏฺฐธมฺมเวทนียํ ทิฏฺฐธมฺมเวทนียฏฺฐเมวฯ สเจ ทิฏฺเฐว ธมฺเม วิปากํ ทาตุํ สกฺโกติ เทติ, โน เจ อโหสิกมฺมํ นาม โหตีติ อิมมตฺถํ สนฺธาย ปฏิญฺญา สกวาทิสฺสฯ มิจฺฉตฺตสมฺมตฺตนิยามวเสน ปเนตํ อนิยตเมวาติ สพฺพํ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพนฺติฯ
กมฺมกถาวณฺณนาฯ
เอกวีสติโม วคฺโคฯ